Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

Со всех языков на:
Латинский
С латинского на:
Все языки
Английский
Немецкий
Русский
Французский

alicui+и+in+aliquem+c

Толкование Перевод

1 do

I dō, dedī, datum, dare
1)

а) давать (d. alicui bibere Pl, Cato; d. pecuniam C)

qui dedit beneficium, taceat Sen — кто сделал доброе дело, пусть молчит (об этом)

б) подавать, протягивать (alicui manum O etc.; aliquid in manum Pl)

перен. d. manus C, Cs, Nep — сдаваться, признавать себя побеждённым

в) предлагать ( accipere quod datur C); раздавать ( frumentum plebi VP); выдавать ( praemium pro pietate C)

d. filiam in matrimonium Cs — выдавать дочь замуж

г) даровать (vitam C, V; libertatem C); разрешать, позволять (d. bonum malumque dignoscere Sen)

iter alicui per provinciam d. Cs — разрешить кому-л. проход через (свою) провинцию

д) преподносить, дарить, приносить (в дар) (alicui dona Pl; alicui aliquid dono Ter, Nep); передавать, вручать ( alicui litteras ad aliquem C)

d. fibellum C — подать жалобу

oscula O (basia Ctl) d. — покрывать поцелуями, целовать

aliquem defensum d. V — защитить кого-л.

d. motus Lcr — приводить в движение

plus stomacho, quam consilio d. Q — руководствоваться больше своим пылом, чем рассудком

scripta foras d. C — выпускать в свет сочинения

2) приносить в жертву ( deo exta O); посвящать, воздвигать, строить (deo templum O)

3) порождать, производить на свет (liberos Ctl; prolem V)

4) образовывать ( longos tortūs V)

d. impĕtum L — ворваться

5) отправлять, посылать ( litteras ex Trebulano C)

6) вносить, платить (aes и aera H, O etc.); понести (poenas C etc.); доставлять ( apes mella dant O)

materiam d. invidiae C — давать пищу ненависти

7) делать ход в игре (d. calculum C)

calculus datus C, Q — ход

8) отпускать, ослаблять ( lora V)

d. laxas habenas V — опустить поводья

9) устраивать (alicui cenam Pl, Ter, C etc.; ludos populo L); ставить на сцене, инсценировать (fabulam Ter, C)

10)

а) наносить, причинять (alicui damnum Ter; vulnera ferro O)

d. ruinas (stragem) Lcr — производить разгром

б) предоставлять ( opportunam facultatem ad aliquid C)

vela d. ventis O, V — распустить паруса по ветру

d. verba ventis O — пускать слова на ветер

d. verba alicui Ter — надуть кого-л.

d. alicui civitatem VP — предоставить кому-л. право гражданства

11)

а) проливать ( lacrimas O); наливать ( vinum in manūs Pt); испускать ( lucem H)

d. fumos O — дымиться

б) издавать (sonum V; gemitum O)

12)

а) произносить (voces, dicta O, V)

inter se fidem et jus jurandum d. Cs — дать друг другу клятвенное заверение

б) сообщать, рассказывать, называть ( unum da mini ex oratoribus illis C)

paucis dabo Ter — (почему это случилось), я расскажу в немногих словах

iste qui sit, da nobis V — скажи нам, кто он

quem mihi dabis, qui aliquod pretium tempori ponat? Sen — кого ты мне назовёшь, кто хоть сколько-нибудь умел бы ценить время?

13) закидывать ( retro capillos O); класть, вкладывать, опускать (corpus tumulo O; urnae ossa Pers); погружать ( in fluvios ardentia membra Lcr)

d. bracchia collo V — обнять руками за шею

14) заковывать ( monstrum catenis H)

15) ставить, натягивать (vela carinae O; fila lyrae O); протягивать ( bracchia ad aliquid O)

16) подставлять ( alicui cervīces C)

terga d. (= vertere) C, L, O etc. — обратиться в бегство

17) отводить ( alicui locum in theatro T); посвящать ( noctem spmno O и quieti L)

18) уступать ( aliquid precibus alicujus QC)

si das hoc H — если ты с этим согласен

quae dederam supra, relego Pers — то, что я допустил раньше, беру назад

dasne animes morte interire? — Do vero C — признаёшь ли, что со смертью погибают (и) души? — Да, признаю

19)

а) вменять (aliquid laudi, crimini alicui C); назначать ( alicui diem PJ); обрекать (aliquem exitio Lcr, O; morbo mortique Lcr; urbem excidio ac ruinis L)

d. aliquid famae H, T — сделать что-л. в интересах репутации

б) повергать (aliquem in luctum O, in timorem Pl)

20)

а) бросать, швырять (aliquem in и ad terram Lcr, Pl)

ad terrain datus L — упав (с коня) на землю

ambitione praeceps datus est Sl — честолюбие (Мария) его и погубило

б) ввергать ( aliquem in caveam Pl); предавать ( corpus sepulturae Su)

d. aliquem in ruborem Pl — вогнать кого-л. в краску (заставить покраснеть)

21) помещать, отдавать ( aliquem in hanc domum Ter); отправлять ( aliquem Luceriam L)

22) вверять, передавать (filiam genero V, O; infantem nutrīci O)

23) внушать, вдохнуть (spem C; animos O); наводить, навеять ( alicui somnum O)

24) причинять ( alicui dolorem C)

25) назначать (aliquem comitem QC; arbitrum C); определять, класть (finem alicui и alicui rei O etc.)

26)

а) обращать ( hostes in fugam Cs)

sese d. in fugam и fugae C — обращаться в бегство (см. тж. ниже sub dare se 4.)

б) принуждать ( aliquos in deditionem L)

27) прощать ( aliquid alicui C)

28) решать

d. (litem) secundum aliquem C, L, Sen — решить судебный процесс в чью-л. пользу

sic datur! Pl — вот тебе за это!

d. rationem alicujus rei Pl, rhH. — отдавать отчёт в чём-л.

nomen d. C — явиться, за писаться, поступить (преим. на военную службу)

do, dico, addico Vr, Macr — предоставляю (права), произношу (приговоры), присуждаю ( юридическая формула — « tria verba» O — которой претор официально выражал свои права и функции)
II dō: как dare se (или dari)
1) даваться или быть данным, разрешаться, быть возможным

ubi sidĕre detur O — (облетая затопленную землю, птица ищет), где бы можно было сесть

potestates, quas licet sentire, non datur cernere Ap — силы, которые можно ощущать, но которых нельзя видеть

2) показываться ( dare se urbi Vop)

jam dudum optabam te dari Ter — я давно уже хотел встретить тебя

det mihi se! O — пусть он мне только попадётся! (попадись он мне)

3) обнаруживать себя, выказать себя (d. se alicui placidum O)

aequo se d. campo V — выйти в чистое поле (для сражения)

se obvium alicui d. L — повстречаться с кем-л.

se d. alicui in conspectum C — предстать перед кем-л.

4) войти ( in medias acies V)

se d. intro C — проникнуть внутрь

sese fluvio (dat.) d. V — броситься в реку

se tecto d. H — спрыгнуть с крыши

se in viam d. C — пуститься в путь

d. se fugae C — пуститься бежать

sese in pedes d. Pl — удирать

5) принимать участие (convivio Su; in bella V)

6) покоряться, подчиняться, уступать, поддаваться, сдаваться (alicui Pl, Ter, C etc.)

7) представиться, быть в распоряжении

quocumque tempore se dabunt vires V — когда только будут силы

multae causae suspicionum dantur C — имеется много поводов для подозрений

dent modo se superi Sil — только бы помогли боги

8)

а) предаваться (quieti, somno C, PJ etc.; voluptatibus C)

d. se vento Cs — плыть по воле ветра

б) посвящать себя (huic generi litterarum C; ad legendos libros C)

d. se auctoritati senatūs C — стараться поднять авторитет сената

9) вести себя

ita dat se res Poëta ap. C — так обстоит дело

turpiter se d. Ter — срамиться

prout tempus ac res se daret L — в зависимости от того, как сложатся время и обстоятельства (смотря по обстоятельствам)
III dō (греч.) Enn, Aus = domum (acc.)

Латинско-русский словарь > do
2 facio

făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:
faxo,
Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:
faxis,
Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:
faximus,
Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:
faxint,
Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:
fi,
Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:
fite,
Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:
fiebantur,
id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:
ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,
Dig. 50, 16, 218.
I.
Act.
A.
In gen.
(α).
With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):
sphaera ab Archimede facta,
Cic. Rep. 1, 14:
fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,
id. ib. 2, 17:
aedem,
id. ib. 2, 20:
pontem in Arari faciundum curat,
Caes. B. G. 1, 13, 1:
castra,
id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:
faber vasculum fecit,
Quint. 7, 10, 9:
classem,
Caes. B. G. 4, 21, 4:
cenas et facere et obire,
Cic. Att. 9, 13, 6:
ignem lignis viridibus,
id. Verr. 2, 1, 17, § 45:
poema,
to compose, id. Pis. 29, 70:
carmina,
Juv. 7, 28:
versus,
id. 7, 38:
sermonem,
Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.
litteram,
id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;
also i. q. ludificari,
Plaut. Capt. 3, 4, 47:
sementes,
i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:
messem,
Col. 2, 10, 28:
pecuniam,
to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:
manum (with parare copias),
to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,
cohortes,
Caes. B. C. 3, 87, 4:
exercitum,
Vell. 2, 109, 2; and:
auxilia mercede,
Tac. A. 6, 33:
iter,
Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.
also the phrases: aditum sibi ad aures,
Quint. 4, 1, 46:
admirationem alicujus rei alicui,
to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:
aes alienum,
Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:
alienationem disjunctionemque,
Cic. Lael. 21, 76:
animum alicui,
Liv. 25, 11, 10:
arbitrium de aliquo,
to decide, Hor. C. 4, 7, 21;
opp. arbitrium alicui in aliqua re,
i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:
audaciam hosti,
id. 29, 34, 10:
audientiam orationi,
Cic. Div. in Caecil. 13, 42:
auspicium alicui,
Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:
auctoritatem,
Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:
bellum,
Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:
multa bona alicui,
Plaut. Poen. 5, 4, 46:
castra,
to pitch, Tac. H. 5, 1:
caulem,
to form, Col. Arb. 54:
clamores,
to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:
cognomen alicui,
to give, Liv. 1, 3, 9:
commercium sermonis,
id. 5, 15, 5:
concitationes,
Caes. B. C. 3, 106 fin.:
conjurationes,
to form, id. B. G. 4, 30 fin.:
consuetudinem alicui cum altero,
Cic. Fam. 13, 23, 1:
consilia alicui,
Liv. 35, 42, 8:
contentionem cum aliquo,
Cic. Off. 1, 38, 137:
controversiam,
to occasion, id. Or. 34, 121:
convicium magnum alicui,
id. Fam. 10, 16, 1:
copiam pugnandi militibus,
Liv. 7, 13, 10:
corpus,
to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:
curam,
Tac. A. 3, 52:
damnum,
to suffer, Cic. Brut. 33, 125:
detrimentum,
id. Verr. 2, 4, 9, § 20:
desiderium alicujus, rei alicui,
Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:
dicta,
Ov. F. 2, 375; 3, 515:
difficultatem,
Quint. 10, 3, 10 and 16:
discordiam,
to cause, Tac. H. 3, 48:
discrimen,
Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:
disjunctionem (with alienationem),
Cic. Lael. 21, 76:
dolorem alicui,
id. Att. 11, 8, 2:
dulcedinem,
Sen. Ep. 111:
eloquentiam alicui (ira),
Quint. 6, 2, 26:
epigramma,
to write, Cic. Arch. 10, 25:
errorem,
Sen. Ep. 67:
eruptiones ex oppido,
Caes. B. C. 2, 2, 5:
exemplum,
Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:
exspectationem,
Quint. 9, 2, 23:
facinus,
Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:
facultatem recte judicandi alicui,
Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:
fallaciam,
Ter. And. 1, 8, 7:
famam ingenii,
Quint. 11, 2, 46:
fastidium,
Liv. 3, 1, 7:
favorem alicui,
id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:
fidem alicui,
Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:
finem,
Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:
formidinem,
to excite, Tac. H. 3, 10:
fortunam magnam (with parare),
Liv. 24, 22, 9:
fraudem,
Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:
fugam fecerunt, stronger than fugerunt,
Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;
but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),
Liv. 1, 56, 4; so,
fugam facere = fugare,
id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:
fugam hostium facere,
id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:
gestum vultu,
Quint. 11, 3, 71:
gradum,
Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:
gratiam alicujus rei,
Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:
gratulationem alicui,
Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:
gratum alicui,
Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:
gratissimum alicui,
id. Fam. 7, 21 fin.:
histrioniam,
Plaut. Am. prol. 152:
homicidium,
to commit, Quint. 5, 9, 9:
hospitium cum aliquo,
Cic. Balb. 18, 42:
imperata,
Caes. B. G. 2, 3, 3:
impetum in hostem,
Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:
incursionem,
Liv. 3, 38, 3:
indicium,
Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:
inducias,
id. Phil. 8, 7, 20:
initium,
to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:
initia ab aliquo,
id. Rep. 1, 19:
injuriam,
id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:
insidias alicui,
Cic. Mil. 9, 23:
iram,
Quint. 6, 1, 14:
jacturam,
Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:
judicium,
Cic. Att. 7, 23, 2:
judicatum,
to execute, id. Fl. 20, 48:
jus alicui,
Liv. 32, 13, 6:
jussa,
Ov. F. 1, 379:
laetitiam,
Cic. Fin. 1, 7, 25:
largitiones,
id. Tusc. 3, 20, 48:
locum poetarum mendacio,
Curt. 3, 1, 4:
locum alicui rei,
Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:
longius,
Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:
valde magnum,
id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:
medicinam alicui,
to administer, id. Fam. 14, 7:
memoriam,
Quint. 11, 2, 4:
mentionem,
Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:
metum,
to excite, Tac. A. 6, 36:
turbida lux metum insidiarum faciebat,
suggested, Liv. 10, 33, 5:
metum alicui,
id. 9, 41, 11:
missum aliquem,
Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:
modum irae,
Liv. 4, 50, 4:
moram,
Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:
morem alicujus rei sibi,
Liv. 35, 35, 13:
motus,
id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:
munditias,
id. R. R. 2, 4:
mutationem,
Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:
multa alicui,
id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:
naufragium,
to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:
negotium alicui,
to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:
nomen alicui,
Liv. 8, 15, 8; cf.
nomina,
to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:
odium vitae,
Plin. 20, 18, 76, § 199:
officium suum,
Ter. Phorm. 4, 5, 12:
omnia amici causa,
Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:
opinionem alicui,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
orationem,
id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:
otia alicui,
to grant, Verg. E. 1, 6:
pacem,
to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:
pecuniam ex aliqua re,
id. Verr. 2, 2, 6, § 17:
periculum,
Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:
planum,
Cic. Rosc. Am. 19, 54:
potestatem,
id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:
praedam,
Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:
praedas ab aliquo,
Nep. Chabr. 2, 2:
proelium,
to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:
promissum,
Cic. Off. 3, 25, 95:
pudorem,
Liv. 3, 31, 3:
ratum,
id. 28, 39, 16:
rem,
Ter. Ad. 2, 2, 12:
reum,
to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:
scelus,
to commit, Tac. H. 1, 40:
securitatem alicui,
Liv. 36, 41, 1:
sermonem,
Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:
significationem ignibus,
Caes. B. G. 2, 33, 3:
silentium,
Liv. 24, 7, 12:
somnum,
to induce, Juv. 3, 282:
spem,
Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:
spiritus,
id. 30, 11, 3:
stercus,
Col. 2, 15:
stipendia,
Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:
stomachum alicui,
Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:
suavium alicui,
Plaut. As. 4, 1, 53:
suspicionem,
Cic. Fl. 33, 83:
taedium alicujus rei,
Liv. 4, 57, 11:
terrorem iis,
to inflict, id. 10, 25, 8:
timorem,
to excite, id. 6, 28, 8:
mihi timorem,
Cic. Fam. 10, 18, 2:
totum,
Dig. 28, 5, 35:
transitum alicui,
Liv. 26, 25, 3:
turbam,
Ter. Eun. 4, 1, 2:
urinam,
Col. 6, 19:
usum,
Quint. 10, 3, 28:
vadimonium,
Cic. Quint. 18, 57:
verbum, verba,
to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:
verbum,
to invent, id. Fin. 3, 15, 51:
versus,
id. Q. Fr. 3, 5:
vestigium,
id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:
vim alicui or in aliquem,
id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:
vires,
to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:
vitium,
Cic. Top. 3, 15 al. —
(β).
With ut, ne, quin, or the simple subj.:
faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,
Plaut. Capt. 4, 2, 20:
facere ut remigret domum,
id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:
ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,
Cic. Ac. 1, 2, 8:
facito, ut sciam,
id. Att. 2, 4, 4:
non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,
id. ib. 11, 21, 1:
si facis ut patriae sit idoneus,
Juv. 14, 71:
ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,
Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:
facere non possum, quin ad te mittam,
I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:
fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,
id. Clu. 60, 168:
fac, ne quid aliud cures,
id. Fam. 16, 11, 1:
domi assitis, facite,
Ter. Eun. 3, 2, 53:
fac fidele sis fidelis,
Plaut. Capt. 2, 3, 79:
fac cupidus mei videndi sis,
Cic. Fam. 5, 21, 5:
fac cogites,
id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:
fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,
Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:
nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,
id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—
(γ).
With inf. = efficere, curare, to cause (rare):
nulla res magis talis oratores videri facit,
Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:
aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,
Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:
qui nati coram me cernere letum Fecisti,
Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:
mel ter infervere facito,
Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—
(δ).
Absol.:
ego plus, quam feci, facere non possum,
Cic. Fam. 11, 14, 3:
faciam, ut potero, Laeli,
id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:
noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,
id. Att. 16, 15, 1; so,
facere = hoc or id facere,
Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;
so after scribam,
id. Att. 16, 16, 15:
nominaverunt,
id. Rep. 2, 28, 50;
after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,
id. ib. 2, 11, 22;
after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,
id. ib.:
necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,
Quint. 6, 1, 54:
qui dicere ac facere doceat,
id. 2, 3, 11:
faciant equites,
Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:
petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,
Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).
B.
In partic.
1.
With a double object, to make a thing into something, to render it something:
senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,
Cic. Phil. 6, 7, 18:
te disertum,
id. ib. 2, 39 fin.:
iratum adversario judicem,
id. de Or. 1, 51, 220:
heredem filiam,
to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:
aliquem regem,
Just. 9, 6:
aliquem ludos,
Plaut. Aul. 2, 2, 75:
aliquem absentem rei capitalis reum,
Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:
animum dubium,
id. de Imp. Pomp. 10, 27:
injurias irritas,
id. Verr. 2, 2, 26, § 63:
vectigalia sibi deteriora,
Caes. B. G. 1, 36, 4:
hi consules facti sunt,
Cic. de Sen. 5, 14:
disciplina doctior facta civitas,
id. Rep. 2, 19:
di ex hominibus facti,
id. ib. 2, 10; cf.:
tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,
Sall. J. 10, 2.—In pass.:
quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?
to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—
2.
to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:
in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,
Cic. Fam. 3, 10, 2:
te quotidie pluris feci,
id. ib. 3, 4, 2:
voluptatem virtus minimi facit,
id. Fin. 2, 13, 42:
dolorem nihili facere,
to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:
nihili facio scire,
Plaut. Pers. 2, 2, 42:
negat se magni facere, utrum, etc.,
Quint. 11, 1, 38:
parum id facio,
Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—
3.
With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:
omnem oram Romanae dicionis fecit,
Liv. 21, 60, 3:
dicionis alienae facti,
id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:
ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,
Tac. A. 15, 52.—
4.
To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.
(α).
Acc. and part.:
in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,
id. Brut. 60, 218:
Xenophon facit... Socratem disputantem,
id. N. D. 1, 12, 31; cf.:
ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,
id. Tusc. 1, 40 fin. al.—
(β).
Acc. and inf.:
qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,
Ter. Heaut. prol. 31:
fecerat et fetam procubuisse lupam,
Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:
poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,
Cic. Tusc. 4, 16, 35:
quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,
id. N. D. 3, 16, 41:
Plato construi a deo mundum facit,
id. ib. 1, 8, 19:
Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,
id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:
M. Cicero dicere facit C. Laelium,
Gell. 17, 5, 1:
caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,
Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—
(γ).
In double construction:
Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,
Cic. Tusc. 5, 39 fin. —
5.
To make believe, to pretend:
facio me alias res agere,
Cic. Fam. 15, 18:
cum verbis se locupletem faceret,
id. Fl. 20:
me unum ex iis feci, qui, etc.,
id. Planc. 27, 65.—
6.
Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:
fac, quaeso, qui ego sum, esse te,
Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:
fac potuisse,
id. Phil. 2, 3, 5:
fac animos non remanere post mortem,
id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:
fac velit,
Stat. Ach. 2, 241:
fac velle,
Verg. A. 4, 540.—
7.
In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:
cum mercaturas facerent,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:
naviculariam,
id. ib. 2, 5, 18, §
46: argentariam,
id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:
topiariam,
id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:
haruspicinam,
id. Fam. 6, 18, 1:
praeconium,
id. ib.; so,
piraticam,
id. Post. Red. in Sen. 5, 11:
medicinam,
Phaedr. 1, 14, 2.—
8.
In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:
res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,
Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:
sacra pro civibus,
id. Balb. 24, 55:
sacrificium publicum,
id. Brut. 14, 56.— Absol.:
a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,
Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:
cum faciam vitula pro frugibus,
Verg. E. 3, 77:
catulo,
Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:
cum pro populo fieret,
Cic. Att. 1, 13, 3:
quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,
Liv. 37, 3, 5.—
9.
In gram., to make, form in inflecting:
cur aper apri et pater patris faciat?
Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:
sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,
id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:
eadem (littera) fecit ex duello bellum,
id. 1, 4, 15.—
10.
In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:
intra limen sese facit,
App. 5, p. 159, 25;
without se: homo meus coepit ad stelas facere,
Petr. 62:
ad illum ex Libya Hammon facit,
Tert. Pall. 3.—
11.
Peculiar phrases.
a.
Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:
nescit quid faciat auro,
Plaut. Bacch. 2, 3, 100:
quid tu huic homini facias?
Cic. Caecin. 11, 30; cf.:
quid enim tibi faciam,
id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:
quid facias illi?
Hor. S. 1, 1, 63:
miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,
Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:
quid Tulliola mea fiet?
Cic. Fam. 14, 4, 3:
quid illo fiet? quid me?
id. Att. 6, 1, 14:
quid fiet artibus?
id. Ac. 2, 33, 107:
quid mihi fiet?
Ov. A. A. 1, 536:
quid de illa fiet fidicina igitur?
Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:
quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?
Ov. M. 6, 572:
quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,
Verg. E. 1, 41 al. —
b.
Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:
volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,
Plaut. Capt. 5, 1, 32:
nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,
Plin. 8, 6, 6, § 17:
quid eo est argento factum?
Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,
(β).
Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:
si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?
Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:
eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,
Plaut. Poen. 5, 1, 23. —
c.
Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:
praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,
Cic. Or. 53, 177:
queri, ut fit, incipiunt,
id. Verr. 2, 2, 23, § 56:
dum se uxor, ut fit, comparat,
id. Mil. 10, 28:
fecit statim, ut fit, fastidium copia,
Liv. 3, 1, 7.—
d.
Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—
e.
Dictum ac factum, no sooner said than done, without delay, at once; v. dictum under dico, A. d.—
12.
In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:
Quae cum dixisset, Cotta finem,
Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):
Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,
Nep. Ages. 2:
per biduum nihil aliud quam steterunt parati,
Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.
II.
Neutr.
A.
With adverbs, to do, deal, or act in any manner:
recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,
Plaut. Capt. 5, 2, 7;
v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,
Cic. Att. 12, 24, 1:
seu recte seu perperam,
to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:
Dalmatis di male faciant,
id. Fam. 5, 11 fin.:
facis amice,
in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:
per malitiam,
maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:
humaniter,
id. Q. Fr. 2, 1, 1:
imperite,
id. Leg. 1, 1, 4:
tutius,
Quint. 5, 10, 68:
voluit facere contra huic aegre,
Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—
B.
Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:
si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,
Cic. Sull. 13, 36; cf.:
cum illo consulem facere,
id. Att. 6, 8, 2; and:
secum consules facere,
id. Planc. 35, 86:
auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,
id. Caecin. 36, 104; cf.:
rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,
id. ib. 28, 79:
cum veritas cum hoc faciat,
is on his side, id. Quint. 30, 91:
commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,
id. Inv. 1, 48, 90:
omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,
id. Att. 7, 3, 5:
quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,
id. Quint. 1, 1:
neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,
Nep. Eum. 8, 2:
cum aliquo non male facere,
to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—
C.
In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —
D.
Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:
chamaeleon facit ad difficultatem urinae,
Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:
ad talem formam non facit iste locus,
Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:
radix coronopi coeliacis praeclare facit,
Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:
facit autem commode ea compositio, quam, etc.,
Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:
nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,
do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:
mire facit in peroratione confessio,
Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:
non faciet capiti dura corona meo,
Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—
E.
Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):
factum cupio (sc. id esse),
Plaut. Truc. 4, 4, 24:
factum volo,
id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:
an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?
Cic. Tusc. 5, 32, 90:
nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,
id. Leg. 2, 1, 2; cf.:
Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,
id. Off. 1, 1 fin.; and:
cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?
id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:
vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),
Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):
jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),
what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:
in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),
Cic. Tusc. 4, 14; so,
ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),
Hor. S. 1, 1, 94. —
F.
Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:
at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,
Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,
1.
factus, a, um, P. a.
A.
As adjective ante-class. and very rare:
factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,
is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,
B.
In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).
1.
In gen.:
depingere,
Ter. Phorm. 1, 5, 38:
facere factum,
Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:
dicta et facta,
Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:
opus facto est,
id. Phorm. 4, 5, 4:
ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,
Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;
14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?
id. ib. 8, 14, 2:
praeclarum atque divinum,
id. Phil. 2, 44, 114:
egregium,
id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:
factum per se improbabile,
Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:
illustre,
Nep. Arist. 2, 2; cf.:
illustria et gloriosa,
Cic. Fin. 1, 11, 37:
forte,
id. Att. 8, 14, 2:
dira,
Ov. M. 6, 533:
nefanda,
id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:
recte ac turpiter factum,
Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:
multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,
Nep. Timoth. 1, 2;
v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,
Hor. Ep. 1, 2, 40:
quo facto aut dicto adest opus,
Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:
famam extendere factis,
Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—
2.
In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):
bonum factum'st, edicta ut servetis mea,
Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:
hoc factum est optimum, ut, etc.,
id. Ps. 1, 2, 52:
majorum bona facta,
Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:
bene facta,
Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:
recte, male facta,
id. Off. 2, 18, 62:
male facto exigua laus proponitur,
id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—
* 2.
facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon).

Lewis & Short latin dictionary > facio
3 bellum

bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.
I.
Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:
bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):
legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:
quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:
quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:
aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):
puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,
quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:
victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:
si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;
and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:
hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:
cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:
vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]
II.
Form bellum.
A.
War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).
1.
Specifying the enemy.
a.
By adjj. denoting the nation:
omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:
Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:
Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:
Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:
Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:
Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;
similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:
Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:
Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;
similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:
bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:
Asiaticum,
id. ib. 22, 64:
Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:
Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:
Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—
b.
With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:
Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:
Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;
1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:
Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:
Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—
c.
With cum and abl. of the name.
(α).
Attributively:
cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:
belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:
hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:
novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—
(β).
With cum dependent on the verb:
quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:
novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—
d.
With adversus and acc. of the name.
(α).
Attributively:
bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:
bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—
(β).
With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:
ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:
bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—
e.
With contra and acc.:
cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:
causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—
f.
With in and acc. (very rare):
Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—
g.
With inter and acc.:
hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,
Liv. 45, 9, 2.—
h.
With apud and acc.:
secutum est bellum gestum apud Mutinam,
Nep. Att. 9, 1.—
k.
With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—
2.
With verbs.
a.
Referring to the beginning of the war.
(α).
Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:
summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:
bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:
nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:
is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:
insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:
dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,
concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—
(β).
Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:
cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:
bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,
parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:
bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:
tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:
bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:
numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—
(γ).
Bellum differre, to postpone a war:
nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:
mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—
(δ).
Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):
omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:
prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:
de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:
iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:
sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—
(ε).
Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:
bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:
suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:
judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):
cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:
senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:
bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—
(ζ).
Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):
consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:
bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—
(η).
Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:
sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:
cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:
Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:
Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:
Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:
quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:
cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:
hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:
alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:
bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—
(θ).
Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:
ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:
Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:
ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:
bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:
ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:
ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—
(κ).
Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:
Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:
ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:
qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:
bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:
bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:
civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;
3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:
occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:
ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:
populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:
urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—
(λ).
Bellum oritur or exoritur, a war begins:
subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:
aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:
Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—

bellum
(ante-class. and poet.
duel-lum
), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.
I.
Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:
bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):
legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:
quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:
quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:
aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):
puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,
quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:
victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:
si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;
and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:
hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:
cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:
vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]
II.
Form bellum.
A.
War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).
1.
Specifying the enemy.
a.
By adjj. denoting the nation:
omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:
Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:
Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:
Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:
Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:
Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;
similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:
Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:
Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;
similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:
bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:
Asiaticum,
id. ib. 22, 64:
Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:
Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:
Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—
b.
With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:
Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:
Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;
1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:
Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:
Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—
c.
With cum and abl. of the name.
(α).
Attributively:
cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:
belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:
hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:
novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—
(β).
With cum dependent on the verb:
quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:
novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—
d.
With adversus and acc. of the name.
(α).
Attributively:
bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:
bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—
(β).
With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:
ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:
bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—
e.
With contra and acc.:
cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:
causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—
f.
With in and acc. (very rare):
Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—
g.
With inter and acc.:
hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,
Liv. 45, 9, 2.—
h.
With apud and acc.:
secutum est bellum gestum apud Mutinam,
Nep. Att. 9, 1.—
k.
With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—
2.
With verbs.
a.
Referring to the beginning of the war.
(α).
Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:
summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:
bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:
nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:
is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:
insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:
dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,
concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—
(β).
Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:
cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:
bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,
parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:
bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:
tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:
bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:
numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—
(γ).
Bellum differre, to postpone a war:
nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:
mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—
(δ).
Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):
omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:
prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:
de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:
iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:
sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—
(ε).
Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:
bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:
suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:
judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):
cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:
senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:
bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—
(ζ).
Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):
consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:
bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—
(η).
Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:
sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:
cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:
Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:
Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:
Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:
quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:
cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:
hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:
alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:
bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—
(θ).
Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:
ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:
Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:
ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:
bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:
ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:
ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—
(κ).
Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:
Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:
ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:
qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:
bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:
bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:
civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;
3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:
occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:
ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:
populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:
urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—
(λ).
Bellum oritur or exoritur, a war begins:
subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:
aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:
Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—
b.
Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:
bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:
cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:
cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:
erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:
bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:
Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:
bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:
alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:
de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:
Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):
bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);
in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:
bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—
(β).
Trahere or ducere bellum, to protract a war:
necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:
bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:
belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:
morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:
suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:
bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;
similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—
(γ).
Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:
bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:
quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:
Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—
c.
Referring to the end of a war.
(α).
Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:
in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:
(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:
bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:
nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:
dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:
bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:
velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:
manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:
posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:
omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—
(β).
Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:
timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:
si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:
belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;
similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—
(γ).
Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:
is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:
bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:
confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:
quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;
4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:
neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;
36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:
se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:
neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—
d.
Less usual connections:
bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:
alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:
bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:
spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:
serere,
Liv. 21, 10, 4:
circumferre,
Tac. A. 13, 37:
exercere,
id. ib. 6, 31:
quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:
bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:
bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:
bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:
canere bella,
Quint. 10, 1, 91:
bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—
3.
As object denoting place or time.
a.
Proficisci ad bellum, to depart for the war.
(α).
Of the commander:
consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:
ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:
ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:
in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—
(β).
Of persons partaking in a war:
si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —
b.
Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—
c.
In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:
in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—
d.
Of time.
(α).
In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):
valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,
domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):
quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:
paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:
animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:
bello domique,
id. 1, 34, 12:
domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:
neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:
simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.
Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—
(β).
In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:
ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:
in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:
in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:
in eo bello,
id. 23, 46, 6:
in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:
ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:
qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:
quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:
non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:
in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—
(γ).
Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
bello Italico,
id. Pis. 36, 87:
Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:
domestico bello,
id. Planc. 29, 70:
qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:
victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:
nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:
bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:
praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:
suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:
qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:
res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:
egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:
ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:
princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:
Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:
bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—
(δ).
Inter bellum (rare):
cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:
inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—
4.
Bellum in attributive connection.
a.
Justum bellum.
(α).
A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):
justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:
non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—
(β).
A regular war (opp. a raid, etc.):
in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—
b.
For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—
c.
Belli eventus or exitus, the result of a war:
quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:
haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:
eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:
exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:
cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:
Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:
cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—
d.
Fortuna belli, the chances of war:
adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—
e.
Belli artes, military skill:
cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:
haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:
temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—
f.
Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:
in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:
sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:
jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—
g.
Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:
trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:
victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —
h.
Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—
B.
Transf.
1.
Of things concr. and abstr.:
qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:
bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:
miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:
ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—
2.
Of animals:
milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:
hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—
3.
With individuals:
quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:
nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:
cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:
hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:
falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:
tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:
equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—
4.
In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—
5.
Personified as god of war ( = Janus):
tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:
sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:
mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—
6.
Plur.: bella, army ( poet.):
permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:
sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:
quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—
7.
Battle, = proelium:
rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:
quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:
praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:
commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:
Actia bella,
Verg. A. 8, 675:
ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —
8.
Bellum = liber de bello:
quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50.
b.
Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:
bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:
cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:
cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:
erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:
bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:
Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:
bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:
alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:
de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:
Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):
bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);
in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:
bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—
(β).
Trahere or ducere bellum, to protract a war:
necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:
bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:
belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:
morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:
suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:
bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;
similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—
(γ).
Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:
bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:
quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:
Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—
c.
Referring to the end of a war.
(α).
Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:
in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:
(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:
bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:
nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:
dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:
bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:
velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:
manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:
posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:
omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—
(β).
Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:
timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:
si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:
belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;
similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—
(γ).
Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:
is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:
bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:
confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:
quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;
4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:
neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;
36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:
se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:
neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—
d.
Less usual connections:
bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:
alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:
bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:
spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:
serere,
Liv. 21, 10, 4:
circumferre,
Tac. A. 13, 37:
exercere,
id. ib. 6, 31:
quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:
bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:
bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:
bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:
canere bella,
Quint. 10, 1, 91:
bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—
3.
As object denoting place or time.
a.
Proficisci ad bellum, to depart for the war.
(α).
Of the commander:
consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:
ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:
ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:
in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—
(β).
Of persons partaking in a war:
si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —
b.
Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—
c.
In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:
in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—
d.
Of time.
(α).
In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):
valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,
domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):
quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:
paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:
animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:
bello domique,
id. 1, 34, 12:
domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:
neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:
simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.
Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—
(β).
In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:
ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:
in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:
in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:
in eo bello,
id. 23, 46, 6:
in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:
ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:
qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:
quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:
non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:
in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—
(γ).
Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
bello Italico,
id. Pis. 36, 87:
Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:
domestico bello,
id. Planc. 29, 70:
qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:
victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:
nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:
bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:
praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:
suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:
qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:
res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:
egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:
ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:
princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:
Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:
bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—
(δ).
Inter bellum (rare):
cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:
inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—
4.
Bellum in attributive connection.
a.
Justum bellum.
(α).
A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):
justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:
non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—
(β).
A regular war (opp. a raid, etc.):
in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—
b.
For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—
c.
Belli eventus or exitus, the result of a war:
quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:
haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:
eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:
exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:
cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:
Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:
cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—
d.
Fortuna belli, the chances of war:
adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—
e.
Belli artes, military skill:
cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:
haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:
temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—
f.
Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:
in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:
sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:
jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—
g.
Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:
trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:
victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —
h.
Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—
B.
Transf.
1.
Of things concr. and abstr.:
qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:
bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:
miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:
ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—
2.
Of animals:
milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:
hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—
3.
With individuals:
quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:
nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:
cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:
hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:
falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:
tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:
equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—
4.
In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—
5.
Personified as god of war ( = Janus):
tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:
sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:
mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—
6.
Plur.: bella, army ( poet.):
permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:
sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:
quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—
7.
Battle, = proelium:
rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:
quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:
praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:
commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:
Actia bella,
Verg. A. 8, 675:
ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —
8.
Bellum = liber de bello:
quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50.

Lewis & Short latin dictionary > bellum
4 praesto

[ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
* * *
[ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
* * *

I.

    Praesto, praestas, praestiti, praestitum, penul. corr. et praestatum, pen. prod. praestare. Donner.

\

    Per seipsum praestare aliquid. Cic. Le faire soymesme.

\

    Ad quendam modum aliquid praestare. Quintil. Faire en partie et aucunement.

\

    Amorem praestare. Ouid. Se monstrer ami, Faire en ami.

\

    Beneuolentiam praestare alicui. Cic. Se monstrer son ami en quelque affaire.

\

    Fulminibus et ruinae praestare caput. Lucanus. Exposer sa vie à, etc.

\

    Dignum praestabo me etiam pro laude merentis. Horat. Je me monstreray estre digne des plaisirs et biensfaicts que j'ay receu de toy, je monstreray que je ne suis point ingrat ne indigne des plaisirs que tu m'as faict.

\

    Diligentiam alicui praestare. Cic. Se porter diligent envers aucun.

\

    Fauorem praestare et voce et mente. Ouid. Donner faveur, Favoriser.

\

    Fidem praestare. Ouid. Estre loyal et garder sa foy.

\

    Fidem suam negotiis alicuius praestare. Cic. Se monstrer loyal és affaires d'aucun.

\

    Iusiurandum praestare. Plin. iunior. Faire serment solennel.

\

    Mare tutum praestare. Cic. Rendre la mer sans danger.

\

    Officium praestare. Cic. Faire son debvoir envers aucun.

\

    Operam in re militari praestare. Cic. Aider et servir à faire la guerre, Faire chose concernant l'estat de la guerre.

\

    Principem praestare. Sueton. Faire l'estat et office de prince, Se monstrer prince, Faire en prince.

\

    Quaestum praestare dicitur res aliqua. Cic. Faire du prouffit, Rendre prouffit.

\

    Quod petebat praestiti. Plin. iunior. Je luy ay faict ce qu'il demandoit.

\

    Praestare quod factum est impensae in bellum. Liu. Rembourser les deniers despenduz en la guerre.

\

    Reuerentiam marito praestare. Plin. iunior. L'avoir en reverence et le craindre, Luy porter honneur et reverence.

\

    Sapientiam et grauitatem praestare. Cic. Se porter ou maintenir et gouverner sagement et gravement.

\

    Se incolumem praestare. Cic. S'entretenir en santé, Contregarder sa santé.

\

    Praestare se propugnatorem libertatis acerrimum. Brutus ad Ciceronem. Defendre vaillamment et vivement la liberté.

\

    Sedulitatem praestare alicui. Plin. iunior. Estre soigneux en ses affaires.

\

    Silentium praestare. Liu. Se tenir coy.

\

    Eximia est virtus praestare silentia rebus. Ouid. C'est une excellente vertu que de se scavoir taire, et avoir bonne bouche.

\

    Spem suam praestare deis. Lucan. Esperer en Dieu, Mettre son esperance en Dieu.

\

    Praesta te eum, qui mihi a teneris vnguiculis es cognitus. Cic. Monstre toy tel que, etc.

\

    Vicem alicuius rei praestare. Plin. Servir au lieu d'elle.

\

    Vltima praestare iucunda. Cic. Faire que l'issue de quelque chose soit joyeuse.

\

    Praestare aliquem ante aedeis. Plaut. L'amener devant l'huis.

\

    Praestare. Cic. Respondre et s'obliger de tout le dommage qui pourroit advenir de quelque chose.

\

    Quancunque ei fidem dederis, praestabo. Cic. Tout ce que tu feras avec luy, je l'auray pour aggreable, et le tiendray pour faict.

\

    Non modo facta, sed etiam dicta omnia praestanda nobis sunt. Cic. Nous en debvons respondre, On ne s'en prendra qu'à nous.

\

    Ea conditione gesseram, vt meum factum semper omnes praestare, tuerique deberent. Cic. Defendre.

\

    Praestare culpam. Cic. Prendre le danger et la charge sur soy de quelque chose.

\

    Nihil est sapientis praestare, nisi culpam. Cic. Un sage n'est tenu de respondre, sinon de ce qui advient par sa faulte, et non point de ce qui advient par fortune.

\

    Emptori damnum praestare. Cic. Luy satisfaire et le rembourser des dommages et interests qu'il a souffert.

\

    Fidem praestare. Cic. Estre loyal et garder sa foy.

\

    Fidem praestare publicam. Liu. Quand le Consul et Magistrat tient ce qu'il a promis à aucun.

\

    Promissum praestare. Liu. Tenir sa promesse.

\

    Non possum praestare quid quisque nos dixisse dicat. Cic. Je ne peulx pas respondre de tout ce qu'on m'a chargé d'avoir dict.

\

    Praestare nihil debeo. Cic. On ne s'en scauroit prendre sur moy, On ne m'en scauroit rien demander.

\

    Messalam Caesari praestabo. Cic. Di à Cesar que je luy responds de Messala, Je luy gaigneray, et feray qu'il sera son ami, et ne fera rien contre luy, ains tout ce qu'il vouldra.

\

    Praestare Rempub. Cic. La conserver et maintenir.

\

    Praestare, cum solo datiuo. Estre meilleur ou plus excellent, Passer aucun en quelque chose.

\

    Di immortales, homini homo quid praestat! Terent. O mon Dieu, de combien les uns sont plus excellents que les autres!

\

    Hac re maxime bestiis praestant, quod loqui possunt. Cic. En ce sont beaucoup plus excellents que les bestes, etc.

\

    AEtate alteri praestare. Cic. Estre plus aagé que luy, Le surpasser en aage.

\

    Datiuus nonnunquam tacetur. Columella, Quanuis candore praestet, pondere tamen vincitur. Ja soit qu'il soit plus blanc que les autres, etc.

\

    Ingenio praestare. Lucret. Estre le plus ingenieux.

\

    Iuris Ciuilis intelligentia, atque omni prudentiae genere Mutius praestitit. Cic. Il a esté excellent en, etc.

\

    Accusatiuum cum ablatiuo aliquando regit. Quintilianus, Praestat ingenio alius alium. Les uns ont meilleur esprit, que les autres.

\

    Ablatiuum subticuit Virgilius, dicens, Ibo animis contra, vel magnum praestet Achillem. Et fust il plus vaillant que Achilles.

\

    Ciuitas magna, et inter Belgas authoritate, ac hominum multitudine praestabat. Caesar. Qui avoit plus d'authorité, et estoit plus peuplee que les autres.

\

    Praestat, Impersonaliter, pro Melius est, et datiuo construitur: vt, Praestat furi hic suspendi, quam apud inferos ardere. Il luy vault mieulx d'estre ici, etc.

II.

    Praesto, Aduerbium, vt vult Sipontinus: alii nomen indeclinabile omn. gen. esse volunt: significat Praesens sum. Verbo SVM, ES, EST iungitur. Plaut. Estre present.

\

    Dixeram me domi praesto fore. Plautus. Que je seroye en la maison.

\

    Hero vt omnibus in locis praesto siem. Plaut. Que je luy soye prest en tout lieu.

\

    Ibi mihi praesto fuit L. Lucilius cum literis. Cic. Là je le trouvay avec lettres, Là se rendit Lucilius avec, etc.

\

    Praesto est. Terent. Le voici.

\

    Praesto adest: Poetice, pro Praesto est. Terentius, - domi Praesto apud me esse aiunt. Terent. On dit qu'il est chez moy.

\

    Praesto esse alicui. Cic. Assister à aucun, et luy aider.

\

    Hirundines aestiuo tempore praesto sunt, frigore pulsae recedunt. Author ad Heren. Viennent, Apparoissent.

\

    Ad horam octauam praesto est. Cic. Il se rend là à l'heure de huit heures.

\

    Quod cogitaris, nisi id ad nutum tuum praesto fuerit. Cicero. S'il n'est prest et appareillé.

Dictionarium latinogallicum > praesto
5 infero

īn-fero, intulī, illātum, īnferre

1) вносить, вводить ( artes agresti Latio H)

i. pedem (gressum) in aedes Pl, V etc. — входить (вступать) в дом

agmen infertur in urbem L — войско вступает в город

se socium i. V — присоединиться в качестве спутника

i. pedem (gradum) L или i. se (inferri) Pl, L, V — устремляться, бросаться, нападать (на)

i. se hostibus L (per medios hostes V) или i. signa hosti (in hostem) bAfr, Cs — совершить нападение на неприятеля

injurias illatas propulsare Cs — отражать набеги

i. bellum alicui C, in aliquem Nep или contra aliquem C (тж. i. arma alicui Nep, C) — идти войной на кого-л.

i. se in periculum C — подвергать себя опасности

i. aliquid in ignem Cs — бросать что-л. в огонь

i. ignes tectis C — поджигать дома

i. alicui crimen proditionis C — выдвигать против кого-л. обвинение в измене

i. mentionem alicujus rei C — упоминать о чём-л.

i. sermonem de aliquā re C — заводить речь о чём-л.

causā illatā Cs — указав причину, под (тем или иным) предлогом

2) приставлять ( scalas ad moenia L); подводить ( fontes urbi T); pass. впадать ( flumen mari infertur L)

3) сажать ( aliquem in equum Cs)

4) ставить, расставлять ( mensam secundam PM)

5) вносить, вкладывать ( pecuniam aerario PJ); платить ( tributum alicui Col); ставить в счёт, записывать (falsas rationes C; sumptum alicui C)

6) приносить (aliquid domum suam Col; aliquid templo L)

i. honores alicui V — приносить жертвы кому-л.

7) (тж. i. sepulcro C) хоронить, погребать (aliquem C; corpus Nep)

8) внушать, вселять, возбуждать (alicui terrorem, spem Cs etc.)

9) наносить, причинять (i. alicui injuriam Cs и injurias in aliquem C; vulnus alicui Cs)

i. alicui manūs (vim) C, QC и manūs in aliquem C — употребить насилие (применить силу) против кого-л.

i. alicui mortem C — умертвить кого-л.

i. moram Cs, C — вызвать замедление (остановку), задержать

10) выводить заключение, заключать, делать вывод (i. id, quod sequitur C)

Латинско-русский словарь > infero
6 refero

re-fero, rettulī (retulī), relātum (rellātum), referre

1)

а) нести назад, уносить обратно ( aliquem domum Su): относить, гнать назад ( navem in mare H)

me referunt pedes in Tusculanum C — ноги сами несут меня (т. е. меня тянет) в Тускулан

a mari relatus PM — удалённый от моря

б) вынимать, извлекать ( telume corpore Sil)

2) относить назад, развевать (aura refert talaria O); отводить, передвигать назад ( castra L); поворачивать назад ( caput O); подносить ( manūs ad ora Pt)

r. pedem O, QC, Pt etc. (gradum L, vestigia V) или se r. (реже referri) — отступать, идти обратно, возвращаться (se in castra r. Cs)

3)

а) переводить, направлять ( oculos in aliquem O)

retulisse se ad aliquid C — предаться чему-л

б) обратно вкладывать ( rursus enses vaginae Sil)

4) приставлять ( digitos ad frontem O)

5) приносить (с собой), доставлять (aliquid ad Caesarem Cs; opīma spolia L; egregiam laudem V); приносить в дар или в жертву ( lauream Jovi Su); вносить (mille talenta in publicum Nep)

6)

а) относить, связывать, приурочивать

se de Trajani genere r. Vop — объявить себя потомком Траяна

б) причислять, относить ( aliquem in oratorum numerum C); перекладывать, возлагать ( culpam in aliquem QC); сводить ( omnia ad voiuptatem C)

ad oculos omnia r. C — сводить всё к зрительным восприятиям

в) приписывать ( aliquid ad fortunam T)

referri ad casum non potest T — (это) не может быть приписано случайности

г) ставить в зависимость (omnia ad suum arbitrium r. C)

7) одерживать (r. victoriam de или ex aliquo Just, L, VM)

8) обращать (r. animum ad studia C; se r. ad philosophiam C)

9) сопоставлять, сравнивать, судить ( aliquid ad se ipsum C)

aliquid ad animum r. Ph — принимать во внимание что-л.

majores ab aliquo r. Just — вести родословную от кого-л.

10) отдавать назад, возвращать ( pateram surreptam C); обратно извергать ( cum sanguine mixta vina V); восстанавливать, возвращать (judicia ad equestrem ordinem C; alicui praeteritos annos V); воздавать, отплачивать, возмещать (par pari r. Ter)

alicui salutem r. C — ответить кому-л. на приветствие

alicui gratiam r. C, Cs etc. — отблагодарить кого-л.

11) возражать, отвечать (aliquid alicui r. C etc.)

tandem pauca refert V — наконец (Эней) кратко отвечает

12) произносить ( litteram expressius VM); передавать, повторять ( responsum L)

r. verba geminata C — повторять за кем-л. слова

r. aliquem C — ещё раз (дважды) назвать кого-л.

r. vocem C, O, QC etc. — дать отзвук, отозваться эхом на голос ( clamor refertur totis castris L)

13) восстанавливать, возобновлять, опять вводить ( antiquum morem Su); вновь приобретать ( amissos colores H); подавать на новое рассмотрение ( rem judicatam C); вновь вносить на утверждение ( legem L); восстанавливать в памяти, вспоминать ( magna fac ta V)

14) пересказывать (sermonem C, H); цитировать ( exemplum a Cicerone relatum VP); приводить ( versum Nep)

15) воспроизводить, быть похожим (r. patrem sermone vultuque T)

r. nomine avum V — носить имя деда

16) передавать, вверять ( consulatum ad aliquem C)

17) сообщать, передавать, докладывать, доносить (aliquid alicui или ad aliquem C, Cs, L etc.)

digna relatu O — достойное быть рассказанным, заслуживающее упоминания

quid referam Cannas? Man — стоит ли мне рассказать о (катастрофе при) Каннах?

18) называть ( aliquem parentem V)

19) обращаться (ad aliquem aliquid или de aliquā re C, L etc.)

20) записывать, вносить, регистрировать (nomen alicujus in tabulas r. C; r. pecuniam alicui datam C; r. aliquem in или inter proscriptus C, Su)

21) включать, вводить ( epistulas in volumĭna C); соотносить, сопоставлять

terram hanc puncti loco ponĭmus ad universa referentes Sen — сравнивая нашу землю с вселенной, мы находим, что она есть как бы точка

Латинско-русский словарь > refero
7 apud

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).
I.
A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:
adsum apud te, genitor,
id. ib. p. 522, 32:
alteram (partem) apud me adponito,
Plaut. Trin. 4, 3, 60:
nunc hic apud te servio,
id. Capt. 2, 2, 62:
scriptorum non magnast copia apud me,
Cat. 68, 33 Mull.:
mane apud me,
Vulg. Gen. 29, 19:
Advocatum habemus apud Patrem,
ib. 1 Joan. 2, 1:
cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,
Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—
B.
Esp.
1.
a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:
Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,
Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:
hic apud me hortum confodere jussi,
id. Aul. 2, 2, 66:
si commodumst, apud me, sis, volo,
Ter. Heaut. 1, 1, 110:
condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?
Plaut. Trin. 1, 2, 159:
Quid sibi volunt homines isti apud te?
Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:
cenabis bene apud me,
Cat. 13, 1:
apud me habitavit,
Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:
apud te cenavit,
id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:
in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,
Vulg. Jud. 19, 9:
tenet intus apud se,
Lucil. 9, 59 Mull.:
Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,
Cic. Att. 5, 6:
apud se fecit manere,
Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:
de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,
Cic. Cat. 3, 10:
Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,
id. Phil. 1, 8:
mansit apud eum quattuor mensibus,
Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:
apud quem deversatus es,
Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):
habitasti apud Heium Messanae,
Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:
Fuisti apud Laecam illa nocte,
id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:
apud Ostorium Scapulam epulatur,
Tac. A. 14, 48:
apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,
id. H. 3, 74; 1, 14:
Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,
Vulg. Act. 9, 43:
invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,
Cic. Dom. 83:
qui apud te esset eductus,
id. Quinct. 69:
apud quem erat educatus,
id. Lael. 20, 75:
cum alter ejus filius apud matrem educaretur,
id. Clu. 27:
disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,
Tac. A. 15, 52:
se apud Q. Mucium jus civile didicisse,
id. Or. 30:
apud eosdem magistratus institutus,
Suet. Calig. 24:
servorum manus tamquam apud senem festinantes,
Tac. H. 1, 7:
in convivio apud regem,
id. A. 2, 57: Bene vale;
apud Orcum te videbo,
in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:
sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,
Tac. A. 11, 27:
frater apud Othonem militans,
in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,
nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),
id. ib. 2, 27:
quorum sint legati apud se,
in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:
Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,
id. ib. 1, 47:
dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,
at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:
Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,
at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:
duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,
Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:
a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,
Cic. Sest. 41:
domi esse apud sese archipiratas dixit duos,
id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:
quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,
Cic. Verr. 1, 50:
esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,
id. ib. 4, 16:
nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,
id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,
b.
Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):
Sumne ego apud me?
Plaut. Mil. 4, 8, 36:
Non sum apud me,
Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:
Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,
Ter. Heaut. 5, 1, 48:
Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,
id. And. 5, 4, 34:
Num tibi videtur esse apud sese?
id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):
proin tu fac, apud te ut sies,
id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—
2.
In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.
a.
Of civil or military affairs, before:
cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,
Cic. Arch. 3:
apud eosdem judices reus est factus,
id. Clu. 22, 59:
vis de his judicari apud me?
Vulg. Act. 25, 9:
accusavit fratres suos apud patrem,
ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:
hoc, quod nunc apud pontifices agis,
Cic. Dom. 51; 117:
istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,
id. Lig. 12:
qui hanc causam aliquotiens apud te egit,
id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:
(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,
id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:
tutoresne defendent apud istius modi praetorem?
Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:
omnia apud praetores gererentur,
Tac. Or. 38:
causam nescio quam apud judicem defendebat,
Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:
apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,
Cic. Lig. 6:
apud judicem causam dicere,
id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:
apud aliquem dicere,
id. Lig. 6; id. Deiot. 4:
verba apud senatum fecit,
id. Verr. 2, 2, 20:
habita apud senatum oratione,
Tac. A. 12, 25; 6, 8:
haec apud patres disseruit,
id. ib. 2, 43; 4, 2;
4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,
Cic. Verr. 4, 18:
Quae est ergo apud Caesarem querella?
id. Lig. 25:
isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,
id. Caecin. 38:
petita multa est apud eum praetorem,
id. Verr. 1, 155:
causam contra aliquem apud centumviros dicere,
id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:
numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,
Cic. Verr. 3, 120:
apud eorum quem qui manumitteretur,
Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—
b.
In extra judicial cases, before:
apud hunc confessus es et genus etc.,
Plaut. Capt. 2, 3, 52:
nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,
id. ib. 3, 4, 93:
apud erum qui (servos) vera loquitur,
id. Am. 2, 1, 43:
apud novercam querere,
id. Ps. 1, 3, 80:
ego apud parentem loquor,
Cic. Lig. 30:
plura fateri apud amicos,
Tac. A. 14, 62:
aliquid apud aliquem laudare,
Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:
aliquem apud aliquos vituperare,
Cic. Phil. 2, 11:
apud quem tu etiam nos criminari soles,
id. Vatin. 29.—
c.
Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.
(α).
With verbs:
apud Tenedios sanctissimus deus habetur,
Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:
quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,
id. ib. 2, 126;
1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,
id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:
apud judicem grave et sanctum esse ducetur,
id. Q. Rosc. 6:
Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,
Vulg. Gal. 3, 11:
haec apud illos barbatos ridicula videbantur,
Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:
unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,
Vulg. 2 Pet. 3, 8.—
(β).
With adjj.:
fuisti apud pontifices superior,
Cic. Dom. 4:
qui honos est apud Syracusanos amplissimus,
id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:
quam clara (expugnatio) apud omnes,
id. Verr. 1, 50; 2, 50:
Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,
Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:
hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,
Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:
quod aeque apud bonos miserum est,
id. ib. 1, 29:
quae justa sunt apud nos,
Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:
tunc eritis inculpabiles apud Dominum,
ib. Num. 32, 22:
si is pretio apud istum idoneus esset,
Cic. Verr. 2, 121.—
(γ).
With substt.:
est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,
Cic. Verr. 1, 46:
tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,
id. ib. 5, 150:
qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,
id. ib. 2, 111:
Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,
Curt. 6, 72:
abominatio est uterque apud Deum,
Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:
ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,
Liv. 6, 39, 11:
Sic apud animum meum statuo,
Sall. de Ord. Rep. 2:
sic statuere apud animum meum possum,
Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—
d.
And simply before, in the presence of:
id apud vos proloquar,
Plaut. Capt. prol. 6:
nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,
Ter. Heaut. 3, 3, 14:
se jactant apud eos, quos inviti vident,
Cic. Fl. 61:
licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,
id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:
plus quam apud vos commemorari velitis,
Cic. Caecin. 77:
non apud indoctos loquor,
id. Pis. 68:
ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,
Caes. B. G. 1, 19:
quid apud magnum loquerentur Achillem,
Ov. M. 12, 163:
neque raro neque apud paucos talia jaciebat,
Tac. A. 4, 7:
loqui de se apud aliquem,
Cic. Att. 1, 3:
mentiri apud aliquem,
Plaut. Poen. 1, 1, 24:
apud aliquem profiteri,
Curt. 7, 7, 24:
Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,
Cic. Mur. 61:
Caesar apud milites contionatur,
Caes. B. C. 1, 7:
gratias agere alicui apud aliquem,
Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:
si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,
Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:
Quae fundebat apud Samson lacrimas,
Vulg. Jud. 14, 16.—
3.
Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:
quom apud te parum stet fides,
Plaut. Ps. 1, 5, 62:
Et bene apud memores veteris stat gratia facti,
Verg. A. 4, 539:
At fides mihi apud hunc est,
Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:
ut apud me praemium esse positum pietati scias,
id. Hec. 4, 2, 8:
alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,
Vulg. Matt. 6, 1:
illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,
Cic. Imp. Pomp. 46:
(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,
Caes. B. G. 2, 14:
si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,
Cic. Sest. 12:
Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,
id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:
ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,
id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:
(servi) apud eum sunt in honore et pretio,
id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:
videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,
id. Verr. 5, 181:
quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,
id. ib. 1, 42:
domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,
id. Clu. 154; id. Mur. 38:
Dumnorigem, magna apud plebem gratia,
Caes. B. G. 1, 18:
tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,
id. ib. 1, 20:
certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,
Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:
utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,
Caes. B. G. 1, 40:
apud quem ut multum gratia valeret,
Nep. Con. 2, 1:
video apud te causas valere plus quam preces,
Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:
quod apud vos plurimum debebit valere,
Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:
qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,
Cic. Verr. 2, 113:
speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,
id. Sex. Rosc. 141:
(eum) apud finitimas civitates largiter posse,
Caes. B. G. 1, 18:
quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,
Cic. Verr. 1, 19:
quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,
id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:
qui apud eum plurimum poterat,
id. ib. 3, 130:
qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,
id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:
faciles sunt preces apud eos, qui etc.,
Cic. Har. Resp. 63:
nihil me turpius apud homines fuisset,
id. Att. 2, 19:
apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,
Cels. 3, 23.—
4.
Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:
CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,
Cic. Fl. 52:
Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,
Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:
qui (colonus) perigrinatur apud vos,
Vulg. Exod. 12, 49:
qui regnabat apud vos,
ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:
si iste apud eos quaestor non fuisset,
Cic. Div. in Caecil. 4; 65:
Apud eos fuisse regem Divitiacum,
Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:
qui (praetores) apud illos a populo creantur,
Cic. Fl. 44:
apud quos consul fuerat,
id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:
apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,
id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:
fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,
Verg. A. 6, 568;
Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,
Cic. Font. 42:
qui apud socios nominis Latini censi essent,
Liv. 41, 9:
qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,
Cic. Verr. 4, 109:
id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,
id. ib. 4, 80:
si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,
id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:
ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,
Cic. Verr. 2, 131:
si tu apud Persas deprehensus etc.,
id. ib. 5, 166:
Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,
Caes. B. G. 1, 2:
apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,
Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:
quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,
Caes. B. G. 1, 50:
aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,
Tac. G. 31:
Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),
Verg. A. 2, 71:
apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,
Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:
qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,
in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:
apud exercitum mihi fueris tot annos,
id. Mur. 45:
quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,
in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:
simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,
Tac. H. 5, 10:
quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,
with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—
5.
In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:
Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,
id. de Or. 1, 7, 28:
quo in libro,
id. ib. 1, 11, 47):
ut scriptum apud eundem Caelium est,
Cic. Div. 1, 26, 55:
apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,
id. Sen. 22, 79:
quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,
id. Off. 1, 9, 28:
apud Agathoclem scriptum in historia est,
id. Div. 1, 24, 50:
ut est apud poetam nescio quem,
id. Phil. 2, 65:
Quod enim est apud Ennium, etc.,
id. Off. 1, 8, 26:
de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,
id. ib. 1, 25, 87:
Apud Varronem ita est, etc.,
Plin. 18, 35, 79, § 348:
ut video scriptum apud Graecos,
Cic. Scaur. 4:
invenio apud quosdam auctores,
Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:
reperio apud scriptores,
id. ib. 2, 88:
apud Solonem,
i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:
cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,
Tac. Or. 9. —Also of speakers:
apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,
Tac. Agr. 22.—
6.
a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:
quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,
Cic. Leg. 2, 13, 33:
juris civilis magnum usum apud multos fuisse,
id. Brut. 41, 152:
cum apud eum summum esset imperium populi,
Nep. Phoc. 2, 4:
omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,
Sall. C. 20, 8:
par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,
Liv. 22, 30, 8:
apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),
Tac. A. 12, 35:
pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),
id. H. 4, 76:
minorem esse apud victos animum,
id. ib. 3, 1;
2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,
Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:
apud te est fons vitae,
Vulg. Psa. 35, 10:
apud Dominum (est) misericordia,
ib. ib. 129, 7.—
b.
Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:
erat ei apud me pauxillulum Nummorum,
Ter. Phorm. 1, 1, 3:
negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,
Cic. Verr. 4, 29:
multa (signa) deposita apud amicos,
id. ib. 4, 36:
apud quem inventus est scyphus,
Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:
te pix atra agitet apud carnuficem,
in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:
qui (obsides) apud eum sint,
Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—
c.
Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:
remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,
Cic. Verr. 4, 2:
si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,
Tac. H. 1, 13; 1, 20:
qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,
Cic. Div. in Caecil. 8:
neque praemia caedis apud interfectorem mansura,
Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:
fidens apud aliquem obligare,
Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:
Essetne apud te is servos acceptissimus?
Plaut. Capt. 3, 5, 56:
non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,
Cic. Verr. 2, 110:
apud publicanos gratiosus fuisti,
id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;
apud Deum autem omnia possibilia sunt,
Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.
II.
Transf. In designations of place,
A.
At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):
verecundari neminem apud mensam decet,
Plaut. Trin. 2, 4, 77:
Quid apud hasce aedis negotii est tibi?
id. Am. 1, 1, 194:
Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?
id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:
navem is fregit apud Andrum insulam,
Ter. And. 1, 3, 17:
apud Tenedum pugna illa navalis,
Cic. Arch. 21:
ut apud Salamina classem suam constituerent,
Nep. Them. 3, 4:
apud oppidum morati,
Caes. B. G. 2, 7:
agri in Hispania apud Karthaginem Novam,
Cic. Agr. 1, 5:
bellatum apud Actium,
Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:
Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,
Ov. R. Am. 163:
morabatur in castris apud Galgalam,
Vulg. Jos. 10, 6:
quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,
Verg. A. 11, 288:
apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,
Tac. A. 4, 25:
Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,
id. H. 3, 35:
apud vexillum tendentes,
id. A. 1, 17:
trepidatur apud naves,
id. H. 2, 15:
hostis est non apud Anienem, sed in urbe,
Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:
quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,
Verg. A. 5, 261:
apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,
Verg. A. 12, 331:
octo apud Rhenum legiones,
Tac. A. 1, 3:
apud ripam Rheni,
id. ib. 2, 83:
probavi te apud Aquam Contradictionis,
Vulg. Psa. 80, 8:
repertus apud fretum Siciliae,
Tac. A. 6, 14:
propitiata Juno apud proximum mare,
id. ib. 15, 44:
apud promunturium Miseni consedit in villa,
id. ib. 6, 50:
Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,
Cat. 63, 53 Mull.:
apud altaria deum pepigere,
before, Tac. A. 11, 9:
decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,
id. ib. 14, 12 (cf.:
unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,
Liv. 41, 9):
apud Caesaris effigiem procubuit,
Tac. A. 12, 17; 13, 23:
quartum apud lapidem substiterat,
id. ib. 15, 60:
laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),
Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;
on the other hand,
id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:
Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,
Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):
quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,
Tac. A. 2, 49.—
B.
At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,
ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,
Tac. A. 4, 64:
apud villam est,
Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:
Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,
Plaut. Ep. 2, 2, 67:
deponere apud Solos in delubro pecuniam,
Cic. Leg. 2, 16, 40:
ut rationes apud duas civitates possim relinquere,
id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;
13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,
Liv. 28, 29:
donum apud Antium statuitur,
Tac. A. 3, 71:
bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,
id. ib. 6, 11:
Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,
Suet. Tit. 5:
quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,
id. Aug. 93:
apud Mediolanum,
Lact. Mort. Persec. 48:
eum pugionem apud Capitolium consecravit,
Tac. A. 15, 74:
Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,
id. ib. 15, 32:
quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,
id. ib. 3, 72:
qui (rei) apud aerarium pependissent,
Suet. Dom. 9 Roth:
cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,
Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:
ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,
Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:
apud Pharsaliam,
Liv. Epit. 111:
apud Palaestinam,
Eutr. 7, 13:
qui erant apud Helladam,
Vulg. 1 Macc. 8, 9. —
III.
Of time.
A.
With words denoting time or occasion, in, at (rare):
apud saeclum prius,
Ter. Eun. 2, 2, 15:
aliquem apud judicium persequi,
at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—
B.
With words designating persons, with, among, in the time of:
hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,
Cic. Off. 1, 12, 36:
fecerunt hoc multi apud majores nostros,
id. Verr. 2, 118; 5, 148:
Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,
id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:
Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),
Tac. A. 2, 33.—
IV.
For ad with words implying motion (very rare):
APVT EVM PERVENIRE,
Inscr. Grut. 786, 5:
atque apud hunc eo vicinum,
Plaut. Mil. 2, 5, 70:
Bito apud aurificem,
Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:
(naves) apud insulas longius sitas ejectae,
Tac. A. 2, 24:
qui apud Romanos de societate functus est legatione,
Vulg. 2 Macc. 4, 11.
► Apud has some peculiarities of position, chiefly in Tac.
(cf. ad, I. fin. b.)
a.
It is sometimes placed after its subst.:
quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,
Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:
Is locus est Cumas aput,
Lucr. 6, 747 Lachm.:
montem apud Erycum,
Tac. A. 4, 43:
ripam apud Euphratis,
id. ib. 6, 31:
Misenum apud et Ravennam,
id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—
b.
It is sometimes placed between the subst. and adj.:
barbaras apud gentes,
Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:
non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,
id. ib. 14, 14.—
c.
Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:
apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,
ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

Lewis & Short latin dictionary > apud
8 adfero

af-fĕro (better adf-), attŭli (adt-, better att-), allātum (adl-), afferre (adf-), v. a.; constr. aliquid ad aliquem or alicui.
I.
In gen., to bring, take, carry or convey a thing to a place (of portable things, while adducere denotes the leading or conducting of men, animals, etc.), lit. and trop.
A.
Lit.:
lumen,
Enn. Ann. 1, 40:
viginti minas,
Plaut. As. 1, 3, 78; 1, 3, 87 al.:
adtuli hunc.—Quid, adtulisti?—Adduxi volui dicere,
id. Ps. 2, 4, 21:
tandem bruma nives adfert,
Lucr. 5, 746: adlatus est acipenser, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
adfer huc scyphos,
Hor. Epod. 9, 33:
nuces,
Juv. 5, 144:
cibum pede ad rostrum veluti manu,
Plin. 10, 46, 63, § 129:
pauxillum aquae,
Vulg. Gen. 18, 4:
caput ejus,
ib. Marc. 6, 28.—With de in part. sense:
adferte nobis de fructibus terrae,
Vulg. Num. 13, 21; ib. Joan. 21, 10 (as lit. rendering of the Greek).—So of letters:
adferre litteras, ad aliquem or alicui,
Cic. Att. 8, 6; id. Imp. Pomp. 2; Liv. 22, 11 al.: adferre se ad aliquem locum, to betake one's self to a place, to go or come to (opp. auferre se ab aliquo, to withdraw from, to leave, only poet.):
huc me adfero,
Plaut. Am. 3, 4, 6; Ter. And. 4, 5, 12 Bentl.:
Fatis huc te poscentibus adfers,
Verg. A. 8, 477:
sese a moenibus,
id. ib. 3, 345.—So pass. adferri:
urbem adferimur,
are driven, come, Verg. A. 7, 217;
and adferre pedem: abite illuc, unde malum pedem adtulistis,
id. Cat. 14, 21.— To bring near, extend, = porrigo (eccl. Lat.):
adfer manum tuam,
reach hither, Vulg. Joan. 20, 27.—
B.
Trop., to bring to, upon, in a good or bad sense.
(α).
In bon. part.:
pacem ad vos adfero,
Plaut. Am. prol. 32:
hic Stoicus genus sermonum adfert non liquidum,
i.e. makes use of, Cic. de Or. 2, 38, 159:
nihil ostentationis aut imitationis adferre,
id. ib. 3, 12, 45:
non minus adferret ad dicendum auctoritatis quam facultatis,
id. Mur. 2, 4:
consulatum in familiam,
id. Phil. 9, 2:
animum vacuum ad scribendas res difficiles,
id. Att. 12, 38:
tibi benedictionem,
Vulg. Gen. 33, 11:
Domino gloriam,
ib. 1 Par. 16, 28; ib. Apoc. 21, 26: ignominiam, ib. Osee, 4, 18.—
(β).
In mal. part.:
bellum in patriam,
Ov. M. 12, 5:
nisi etiam illuc pervenerint (canes), ut in dominum adferant dentes,
to use their teeth against their master, Varr. R. R. 2, 9, 9:
adferam super eos mala,
Vulg. Jer. 23, 12:
Quam accusationem adfertis adversus hominem hunc?
id. Joan. 18, 29: quod gustatum adfert mortem, ib. Job, 6, 6: vim adferre alicui for inferre, to use force against or offer violence to one, Cic. Phil. 2, 7; id. Verr. 2, 1, 26; Liv. 9, 16; 42, 29 Drak.; Ov. H. 17, 21 Heins.; id. A. A. 1, 679; Suet. Oth. 12 al.: manus adferre alicui, in a bad sense, to lay hands on, attack, assail (opp.:
manus abstinere ab aliquo): pro re quisque manus adfert (sc. ad pugnam),
Cic. Verr. 2, 1, 26:
domino a familiā suā manus adlatas esse,
id. Quint. 27:
intellegimus eum detrudi, cui manus adferuntur,
id. Caecin. 17:
qui sit improbissimus, manus ei adferantur, effodiantur oculi,
id. Rep. 3, 17 Creuz. al.: sibi manus, to lay hands on one's self, to commit suicide: Qui quidem manus, quas justius in Lepidi perniciem animāsset, sibi adferre conatus est, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23.—Also of things: manus templo, to rob or plunder, Cic. Verr. 2, 1, 18:
bonis alienis,
id. Off. 2, 15:
manus suis vulneribus,
to tear open, id. Att. 3, 15 (a little before:
ne rescindam ipse dolorem meum): manus beneficio suo,
to nullify, render worthless, Sen. Ben. 2, 5 ext. —
II.
Esp.
A.
To bring, bear, or carry a thing, as news, to report, announce, inform, publish; constr. alicui or ad aliquem aliquid, or acc. with inf. (class.;
in the histt., esp. in Livy, very freq.): ea adferam eaque ut nuntiem, etc.,
Plaut. Am. prol. 9:
istud quod adfers, aures exspectant meae,
id. As. 2, 2, 65; Ter. Phorm. prol. 22:
calamitas tanta fuit, ut eam non ex proelio nuntius, sed ex sermone rumor adferret,
Cic. Imp. Pomp. 9, 25:
si ei subito sit adlatum periculum patriae,
id. Off. 1, 43, 154:
nihil novi ad nos adferebatur,
id. Fam. 2, 14; id. Att. 6, 8: rumores, qui de me adferuntur, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21:
Caelium ad illam adtulisse, se aurum quaerere,
id. Cael. 24; so id. Fam. 5, 2 al.:
magnum enim, quod adferebant, videbatur,
Caes. B. C. 3, 15 Dint.:
cum crebri adferrent nuntii, male rem gerere Darium,
Nep. 3, 3:
haud vana adtulere,
Liv. 4, 37; 6, 31:
exploratores missi adtulerunt quieta omnia apud Gallos esse,
id. 8, 17 Drak.:
per idem tempus rebellāsse Etruscos adlatum est,
word was brought, id. 10, 45 al.:
idem ex Hispaniā adlatum,
Tac. H. 1, 76:
esse, qui magnum nescio quid adferret,
Suet. Dom. 16; Luc. 1, 475:
scelus adtulit umbris,
Val. Fl. 3, 172 al. —So of instruction: doctrinam, Vulg. prol. Eccli.; ib. 2 Joan. 10.—
B.
To bring a thing on one, i.e. to cause, occasion, effect, give, impart; esp. of states of mind:
aegritudinem alicui,
Ter. Heaut. 4, 3, 2:
alicui molestiam,
id. Hec. 3, 2, 9:
populo Romano pacem, tranquillitatem, otium, concordiam,
Cic. Mur. 1:
alicui multas lacrimas, magnam cladem,
id. N. D. 2, 3, 7:
ipsa detractio molestiae consecutionem adfert voluptatis,
id. Fin. 1, 11, 37; so,
adferre auctoritatem et fidem orationi,
id. Phil. 12, 7:
metum,
id. Verr. 2, 5, 25:
dolorem,
id. Sull. 1:
luctum et egestatem,
id. Rosc. Am. 5:
consolationem,
id. Att. 10, 4:
delectationem,
id. Fam. 7, 1 al.:
detrimentum,
Caes. B. C. 2, 82:
taedium,
Plin. 15, 2, 3, § 7:
dolorem capitis,
id. 23, 1, 18:
gaudium,
Plin. Ep. 10, 2, 1 al. —
C.
To bring forwards, allege, assert, adduce, as an excuse, reason, etc.:
quam causam adferam?
Ter. Heaut. 4, 3, 23:
justas causas adfers,
Cic. Att. 11, 15;
also without causa: rationes quoque, cur hoc ita sit, adferendas puto,
id. Fin. 5, 10, 27; cf. id. Fam. 4, 13:
idque me non ad meam defensionem adtulisse,
id. Caecin. 29, 85:
ad ea, quae dixi, adfer, si quid habes,
id. Att. 7: nihil igitur adferunt, qui in re gerendā versari senectutem negant, they bring forwards nothing to the purpose, who, etc., id. Sen. 6; id. de Or. 2, 53, 215:
quid enim poterit dicere?... an aetatem adferet?
i. e. as an excuse, id. ib. 2, 89, 364.—Also absol.:
Quid sit enim corpus sentire, quis adferet umquam...?
will bring forwards an explanation, Lucr. 3, 354 (cf. reddo absol. in same sense, id. 1, 566):
et, cur credam, adferre possum,
Cic. Tusc. 1, 29, 70; 3, 23, 55.—
D.
Adferre aliquid = conducere, conferre aliquid, to contribute any thing to a definite object, to be useful in any thing, to help, assist; constr. with ad, with dat., or absol.:
quam ad rem magnum adtulimus adjumentum hominibus nostris,
Cic. Off. 1, 1:
negat Epicurus diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre,
id. Fin. 2, 27, 87:
quidquid ad rem publicam adtulimus, si modo aliquid adtulimus,
id. Off. 1, 44, 155:
illa praesidia non adferunt oratori aliquid, ne, etc.,
id. Mil. 1: aliquid adtulimus etiam nos, id. Planc. 10, 24:
quid enim oves aliud adferunt, nisi, etc.,
id. N. D. 2, 63.—
E.
Very rare in class. period, to bring forth as a product, to yield, bear, produce, = fero:
agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt,
Cic. Off. 1, 15:
herbam adferentem semen,
Vulg. Gen. 1, 29:
arva non adferent cibum,
ib. Hab. 3, 17: lignum adtulit fructum, ib. Joel, 2, 22; ib. Apoc. 22, 2:
ager fructum,
ib. Luc. 12, 16 al.

Lewis & Short latin dictionary > adfero
9 affero

af-fĕro (better adf-), attŭli (adt-, better att-), allātum (adl-), afferre (adf-), v. a.; constr. aliquid ad aliquem or alicui.
I.
In gen., to bring, take, carry or convey a thing to a place (of portable things, while adducere denotes the leading or conducting of men, animals, etc.), lit. and trop.
A.
Lit.:
lumen,
Enn. Ann. 1, 40:
viginti minas,
Plaut. As. 1, 3, 78; 1, 3, 87 al.:
adtuli hunc.—Quid, adtulisti?—Adduxi volui dicere,
id. Ps. 2, 4, 21:
tandem bruma nives adfert,
Lucr. 5, 746: adlatus est acipenser, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
adfer huc scyphos,
Hor. Epod. 9, 33:
nuces,
Juv. 5, 144:
cibum pede ad rostrum veluti manu,
Plin. 10, 46, 63, § 129:
pauxillum aquae,
Vulg. Gen. 18, 4:
caput ejus,
ib. Marc. 6, 28.—With de in part. sense:
adferte nobis de fructibus terrae,
Vulg. Num. 13, 21; ib. Joan. 21, 10 (as lit. rendering of the Greek).—So of letters:
adferre litteras, ad aliquem or alicui,
Cic. Att. 8, 6; id. Imp. Pomp. 2; Liv. 22, 11 al.: adferre se ad aliquem locum, to betake one's self to a place, to go or come to (opp. auferre se ab aliquo, to withdraw from, to leave, only poet.):
huc me adfero,
Plaut. Am. 3, 4, 6; Ter. And. 4, 5, 12 Bentl.:
Fatis huc te poscentibus adfers,
Verg. A. 8, 477:
sese a moenibus,
id. ib. 3, 345.—So pass. adferri:
urbem adferimur,
are driven, come, Verg. A. 7, 217;
and adferre pedem: abite illuc, unde malum pedem adtulistis,
id. Cat. 14, 21.— To bring near, extend, = porrigo (eccl. Lat.):
adfer manum tuam,
reach hither, Vulg. Joan. 20, 27.—
B.
Trop., to bring to, upon, in a good or bad sense.
(α).
In bon. part.:
pacem ad vos adfero,
Plaut. Am. prol. 32:
hic Stoicus genus sermonum adfert non liquidum,
i.e. makes use of, Cic. de Or. 2, 38, 159:
nihil ostentationis aut imitationis adferre,
id. ib. 3, 12, 45:
non minus adferret ad dicendum auctoritatis quam facultatis,
id. Mur. 2, 4:
consulatum in familiam,
id. Phil. 9, 2:
animum vacuum ad scribendas res difficiles,
id. Att. 12, 38:
tibi benedictionem,
Vulg. Gen. 33, 11:
Domino gloriam,
ib. 1 Par. 16, 28; ib. Apoc. 21, 26: ignominiam, ib. Osee, 4, 18.—
(β).
In mal. part.:
bellum in patriam,
Ov. M. 12, 5:
nisi etiam illuc pervenerint (canes), ut in dominum adferant dentes,
to use their teeth against their master, Varr. R. R. 2, 9, 9:
adferam super eos mala,
Vulg. Jer. 23, 12:
Quam accusationem adfertis adversus hominem hunc?
id. Joan. 18, 29: quod gustatum adfert mortem, ib. Job, 6, 6: vim adferre alicui for inferre, to use force against or offer violence to one, Cic. Phil. 2, 7; id. Verr. 2, 1, 26; Liv. 9, 16; 42, 29 Drak.; Ov. H. 17, 21 Heins.; id. A. A. 1, 679; Suet. Oth. 12 al.: manus adferre alicui, in a bad sense, to lay hands on, attack, assail (opp.:
manus abstinere ab aliquo): pro re quisque manus adfert (sc. ad pugnam),
Cic. Verr. 2, 1, 26:
domino a familiā suā manus adlatas esse,
id. Quint. 27:
intellegimus eum detrudi, cui manus adferuntur,
id. Caecin. 17:
qui sit improbissimus, manus ei adferantur, effodiantur oculi,
id. Rep. 3, 17 Creuz. al.: sibi manus, to lay hands on one's self, to commit suicide: Qui quidem manus, quas justius in Lepidi perniciem animāsset, sibi adferre conatus est, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23.—Also of things: manus templo, to rob or plunder, Cic. Verr. 2, 1, 18:
bonis alienis,
id. Off. 2, 15:
manus suis vulneribus,
to tear open, id. Att. 3, 15 (a little before:
ne rescindam ipse dolorem meum): manus beneficio suo,
to nullify, render worthless, Sen. Ben. 2, 5 ext. —
II.
Esp.
A.
To bring, bear, or carry a thing, as news, to report, announce, inform, publish; constr. alicui or ad aliquem aliquid, or acc. with inf. (class.;
in the histt., esp. in Livy, very freq.): ea adferam eaque ut nuntiem, etc.,
Plaut. Am. prol. 9:
istud quod adfers, aures exspectant meae,
id. As. 2, 2, 65; Ter. Phorm. prol. 22:
calamitas tanta fuit, ut eam non ex proelio nuntius, sed ex sermone rumor adferret,
Cic. Imp. Pomp. 9, 25:
si ei subito sit adlatum periculum patriae,
id. Off. 1, 43, 154:
nihil novi ad nos adferebatur,
id. Fam. 2, 14; id. Att. 6, 8: rumores, qui de me adferuntur, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21:
Caelium ad illam adtulisse, se aurum quaerere,
id. Cael. 24; so id. Fam. 5, 2 al.:
magnum enim, quod adferebant, videbatur,
Caes. B. C. 3, 15 Dint.:
cum crebri adferrent nuntii, male rem gerere Darium,
Nep. 3, 3:
haud vana adtulere,
Liv. 4, 37; 6, 31:
exploratores missi adtulerunt quieta omnia apud Gallos esse,
id. 8, 17 Drak.:
per idem tempus rebellāsse Etruscos adlatum est,
word was brought, id. 10, 45 al.:
idem ex Hispaniā adlatum,
Tac. H. 1, 76:
esse, qui magnum nescio quid adferret,
Suet. Dom. 16; Luc. 1, 475:
scelus adtulit umbris,
Val. Fl. 3, 172 al. —So of instruction: doctrinam, Vulg. prol. Eccli.; ib. 2 Joan. 10.—
B.
To bring a thing on one, i.e. to cause, occasion, effect, give, impart; esp. of states of mind:
aegritudinem alicui,
Ter. Heaut. 4, 3, 2:
alicui molestiam,
id. Hec. 3, 2, 9:
populo Romano pacem, tranquillitatem, otium, concordiam,
Cic. Mur. 1:
alicui multas lacrimas, magnam cladem,
id. N. D. 2, 3, 7:
ipsa detractio molestiae consecutionem adfert voluptatis,
id. Fin. 1, 11, 37; so,
adferre auctoritatem et fidem orationi,
id. Phil. 12, 7:
metum,
id. Verr. 2, 5, 25:
dolorem,
id. Sull. 1:
luctum et egestatem,
id. Rosc. Am. 5:
consolationem,
id. Att. 10, 4:
delectationem,
id. Fam. 7, 1 al.:
detrimentum,
Caes. B. C. 2, 82:
taedium,
Plin. 15, 2, 3, § 7:
dolorem capitis,
id. 23, 1, 18:
gaudium,
Plin. Ep. 10, 2, 1 al. —
C.
To bring forwards, allege, assert, adduce, as an excuse, reason, etc.:
quam causam adferam?
Ter. Heaut. 4, 3, 23:
justas causas adfers,
Cic. Att. 11, 15;
also without causa: rationes quoque, cur hoc ita sit, adferendas puto,
id. Fin. 5, 10, 27; cf. id. Fam. 4, 13:
idque me non ad meam defensionem adtulisse,
id. Caecin. 29, 85:
ad ea, quae dixi, adfer, si quid habes,
id. Att. 7: nihil igitur adferunt, qui in re gerendā versari senectutem negant, they bring forwards nothing to the purpose, who, etc., id. Sen. 6; id. de Or. 2, 53, 215:
quid enim poterit dicere?... an aetatem adferet?
i. e. as an excuse, id. ib. 2, 89, 364.—Also absol.:
Quid sit enim corpus sentire, quis adferet umquam...?
will bring forwards an explanation, Lucr. 3, 354 (cf. reddo absol. in same sense, id. 1, 566):
et, cur credam, adferre possum,
Cic. Tusc. 1, 29, 70; 3, 23, 55.—
D.
Adferre aliquid = conducere, conferre aliquid, to contribute any thing to a definite object, to be useful in any thing, to help, assist; constr. with ad, with dat., or absol.:
quam ad rem magnum adtulimus adjumentum hominibus nostris,
Cic. Off. 1, 1:
negat Epicurus diuturnitatem temporis ad beate vivendum aliquid adferre,
id. Fin. 2, 27, 87:
quidquid ad rem publicam adtulimus, si modo aliquid adtulimus,
id. Off. 1, 44, 155:
illa praesidia non adferunt oratori aliquid, ne, etc.,
id. Mil. 1: aliquid adtulimus etiam nos, id. Planc. 10, 24:
quid enim oves aliud adferunt, nisi, etc.,
id. N. D. 2, 63.—
E.
Very rare in class. period, to bring forth as a product, to yield, bear, produce, = fero:
agri fertiles, qui multo plus adferunt, quam acceperunt,
Cic. Off. 1, 15:
herbam adferentem semen,
Vulg. Gen. 1, 29:
arva non adferent cibum,
ib. Hab. 3, 17: lignum adtulit fructum, ib. Joel, 2, 22; ib. Apoc. 22, 2:
ager fructum,
ib. Luc. 12, 16 al.

Lewis & Short latin dictionary > affero
10 anteeo

ante-eo, iī (īvī), —, īre (в поэзии anteo)

1) идти впереди, шествовать перед (кем-л.) ( alicui C или aliquem H)

a. equo Su — ехать впереди на коне

2) предшествовать ( во времени)

alicui (aliquem) aetate a. C — быть старше кого-л. годами

3) превосходить, опережать, быть выше (alicui sapientiā C; alicui in aliquā re AG; omnes intellegentiā C; aliquem virtutibus Nep; ab aliquo honore anteiri Sen)

poscit equos... qui candore nives anteirent, cursibus auras V — (Турн) требует коней... белее снега, быстрее ветров

immanitas (Neronis) omnium questūs anteibat T — жестокость Нерона превосходила всё, что могли выразить всеобщие жалобы

4) отличиться ( operibus Cs)

5) предотвращать, предупреждать ( damnationem veneno T); отводить ( periculum T)

6) противиться ( auctoritati parentis T)

7) поэт. предугадывать, знать наперёд (quid vellet aliquis Sil)

Латинско-русский словарь > anteeo
11 impingo

im-pingo, pēgī, pāctum, ere [ pango ]

1) бросать, швырять, метать ( aliquem in aliēna litora Sen)

i. pugnum in ōs Pl — ударить кулаком в лицо

sibi asciam in crus i. Pt — вонзить топор себе в ногу, перен. самому навлечь на себя беду

navem i. Q — разбить корабль (о рулевом)

caput parieti i. PJ — ушибиться головой о стену

impingi hostibus T — наткнуться на противника

2) набрасывать ( laqueum alicui Sen); накладывать ( compedes alicui Pl)

3) отбрасывать, отгонять (agmina hostium muris V, St)

calcem alicui rei i. Pt — отбросить, оставить что-л., по др. заняться чём-л., приступить к чему-л.

4) навязывать, назойливо предлагать ( alicui calicem mulsi C)

i. alicui ingentem epistulam Sen шутл. — закатить кому-л. огромное письмо

alicui dicam Ter (aliquem in litem Sen) i. — втянуть кого-л. в судебный процесс

spississima basia alicui i. Pt — осыпать кого-л. градом поцелуев

Латинско-русский словарь > impingo
12 incido

I in-cido, cidī, —, ere [ cado ]
1)

а) падать, попадать (in laqueos Q и laqueos Vulc; in insidias, in manūs alicujus C, тж. i. manus alicujus Ap); наткнуться, натолкнуться ( alicui и in aliquem C); впадать ( amnis incidit flumīni L); упасть (in foveam C; ad terram V)

i. in condicionem Ap — подпасть под условие (договора)

in damnationem i. Ap — проиграть тяжбу

б) врываться (patentibus portis—dat. L)

i. ad aliquid faciendum C — прийти к мысли что-л. сделать

in mentionem alicujus rei i. C — упомянуть о чём-л.

incĭdit in mentem alicui Ter, C — кому-л. приходит в голову (на ум)

in opinionem i. T etc. — прийти к мнению или приобрести репутацию

in sermonem i. C — заговорить (о чём-л.) или C вмешаться в разговор; но тж.

in sermonem hominum i. C — стать предметом людских толков

in aliquem diem i. C — прийтись на какой-л. день (совпасть с каким л. днём)

2) бросаться, устремляться ( in vallum portasque L); нападать ( alicui или in aliquem L)

3) перен. охватывать, овладевать, объять (terror incĭdit alicui Cs; pestilentia incidit in urbem L); впадать ( in insaniam C): очутиться, оказаться

i. in aes alienum C — наделать долгов

in morbum i. C — заболеть

i. caecitatem Ambr — ослепнуть

i. in iram Lact — прийти в ярость

i. in Diodorum C — согласиться с мнением Диодора

4)

а) случаться, приключаться (bellum incĭdit Nep, Cs)

incĭdunt causae C — бывают случаи

б) возникать, представиться (potest i. quaestio Q)

sermo (или mentio L) incĭdit de aliquā re C — речь зашла о чём-л. (коснулась чего-л.)
II in-cīdo, cīdī, cīsum, ere [ caedo ]
1) надрезать ( arborem Cs); порезать, поранить ( manum bH); рассекать, вскрывать ( corpora mortuorum CC); разрезать, перерезать, перерубать (tortos funes V; vincula, venas alieui C etc.); нарезать ( faces V)

2)

а) врезать, вырезать, высекать (nomina in tabula L; i. aliquid in marmore, in aes, in columna aenea C; i. leges ligno, amores arboribus V)

ferro dentes i. O — зазубрить железо, т. е. смастерить пилу

б) покрывать резьбой, гравировкой (i. tabulam litteris L)

3) обрезывать, подрезывать (pinnas C; vites V; arbores Cs, PM)

4) резко обрывать, прекращать ( ludum H)

5) перебивать, прерывать (sermonem L; ludum H; deliberationem C)

genus vocis incidens C — прерывающийся (прерывистый) голос

6) предотвращать ( novas lites V)

7) лишать, отнимать ( spem L)

8) отменять, объявлять недействительным ( testamentum Dig)

Латинско-русский словарь > incido
13 perfero

per-fero, tulī, lātum, ferre

1)

а) приносить ( a duobus lecticariis perferri Pt); привозить, доставлять (corpus alicujus in patriam Nep; praedam in portum L)

epistulas ad aliquem perferendas tradere alicui Sen — передать через кого-л. письма для кого-л.

tulisse et pertulisse Sen — нести и донести

б) приводить ( aliquem ad aliquem L)

2) доносить, распространять ( famam ad Graeciam L)

lucernas in lucem p. H — жечь светильники до рассвета

vetustatem pertulisse Q — сохраниться от старых времён

hasta vires non perfert V — копьё теряет стремительность (полёта)

lapis ictum non pertulit V — камень не долетел до цели

se p. — отправляться ( ad limina alicujus V)

clamor circa collem perfertur L — вокруг холма раздаётся крик

3) передавать ( epistulam alicui или ad aliquem C); сообщать, возвещать, уведомлять, доносить (aliquid или de aliquā re ad aliquem C; fama Romam perlata est L)

4) исполнять (mandata T; jussa Prp); заканчивать, совершать, доводить до конца (id, quod suscepi C); сохранять до конца ( intrepidos vultūs O); проводить, добиться утверждения (p. legem C)

5)

а) переносить (до конца), претерпевать, выдерживать (calamitates Cs; poenas C, Nep; dolorem V)

leve est miseriam ferre, p. est grave SenT — тяжело не перенести горе, а переносить его всё время

б) терпеливо выносить, переносить (aliquem Ter, C)

Латинско-русский словарь > perfero
14 restituo

uī, ūtum, ere [re + statuo ]

1) снова ставить, ставить на прежнее место (statuam C, Su); вновь приводить в порядок (turbatas comas O; inclinatam aciem Su); вправлять ( luxatum femur CC)

2) возвращать ( agrum alicui L)

r. aliquem in patriam L — обратно доставить кого-л. или позволить кому-л. вернуться на родину

r. aliquem in regnum C, L, Nep — снова возвести кого-л. на престол

r. aliquem Su (in intĕgrum C, Cs) — возвратить кому-л. собственность или все права и преимущества

r. aliquem a limine mortis Ctl — спасти кого-л., уже погибавшего

aliquem in libertatem r. L — вернуть кому-л. свободу

r. aliquem alicui C, L — снова склонить кого-л. на чью-л. сторону или вновь соединить с кем-л., подчинить кому-л.

3) возобновлять (proelium C, Cs, L); восстанавливать, отстраивать (oppida vicosque Cs; muros Nep); спасать (rem, sc. publicam Enn ap. C); поправлять ( rem impedītam et perdĭtam Ter)

4) возмещать, покрывать ( damnum L)

5) отменять, кассировать, объявлять недействительным (judicia, sc. Verris C; consilia L)

Латинско-русский словарь > restituo
15 incumbo

īn-cumbo, cubuĭ, cubitum, ere [ cubo ]

1) ложиться (на), опираться (обо что-л.) (i. toro V, Ap; in scuta L; aratro, olivae V — dat.)

silex incumbens ad amnem V — скала, нависшая над рекой

aliorum i. famae J — опираться на чужую славу, т. е. жить чужими заслугами

i. in gladium C etc. (i. gladio rhH. VM или ferro O etc.) — пасть на меч (т. е. заколоться мечом)

Pergamum incubuit sibi SenT — Пергам лежит в развалинах

2) прилегать, примыкать (alicui или ad aliquid V, aliquid PM и in aliquid Dig)

3) наклоняться, нагибаться ( ad aliquem O и alicui Q)

4) налегать

i. remis V — наваливаться на вёсла

i. in (ad) aliquid C, Cs и alicui rei T, O — стараться, заботиться о чём-л. (прилагать старание к чему-л., ревностно заниматься чём-л.)

i. in alicujus cupiditatem C — поддерживать чьи-л. стремления

i. omni curā in rem publicam C — всецело отдаться государственным делам

5) содействовать решению, решать (i. alicui rei L; i. fato V)

6) тяготеть, поражать ( ira incumbit alicui или in aliquem T)

7) устремляться, нападать, бросаться (in hostem L; a fronte T); обрушиваться, врываться, вторгаться (in Macedoniam T; ventus incumbit mari V, VF и in mare Q; tempestas incubuit silvis V; cohors febrium incubuit terris H)

8) стремиться, желать, склоняться (huc, in или ad aliquid C etc.; eodem C)

9) лежать на обязанности

ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat Dig — доказывать обязан утверждающий, а не отрицающий

Латинско-русский словарь > incumbo
16 mandatum

mandatum, i, n. (surtout au plur.) [st2]1 [-] charge, commission, mandat. [st2]2 [-] recommandation. [st2]3 [-] volonté suprême (d'un mourant). [st2]4 [-] mandat, contrat dont l'inexécution donnait lieu à un procès. [st2]5 [-] rescrit, ordre de l'empereur. [st2]6 [-] commandement.    - dare alicui mandata ad aliquem: donner à qqn une commission ou donner des instructions pour qqn.    - judicium mandati, Cic.: jugement pour inexécution de mandat.    - mandato meo, Cic.: d'près mes ordres.    - veniunt cum suis mandatis, Cic.: ils viennent avec leurs instructions.    - mandata nosti, Hier.: tu connais la loi, les commandements (de Dieu).
* * *
mandatum, i, n. (surtout au plur.) [st2]1 [-] charge, commission, mandat. [st2]2 [-] recommandation. [st2]3 [-] volonté suprême (d'un mourant). [st2]4 [-] mandat, contrat dont l'inexécution donnait lieu à un procès. [st2]5 [-] rescrit, ordre de l'empereur. [st2]6 [-] commandement.    - dare alicui mandata ad aliquem: donner à qqn une commission ou donner des instructions pour qqn.    - judicium mandati, Cic.: jugement pour inexécution de mandat.    - mandato meo, Cic.: d'près mes ordres.    - veniunt cum suis mandatis, Cic.: ils viennent avec leurs instructions.    - mandata nosti, Hier.: tu connais la loi, les commandements (de Dieu).
* * *

    Mandatum, pen. prod. Substantiuum. Sallust. Mandement et commission, Charge.

\

    Mandata addere. Plin. Bailler quelque commission d'advantage.

\

    Alicuius mandata deposcere. Cic. Luy demander s'il veult rien commander. vt solent abeuntes.

\

    Dare mandata alicui ad aliquem. Cic. L'emboucher de ce qu'il doibt dire en nostre nom.

\

    Exhaurire mandata. Cic. Vuider et accomplir les affaires desquels on ha charge d'autruy.

\

    Facere mandata. Quintil. Faire ce qu'on ha en charge de faire.

\

    Fallere mandata alicuius. Ouid. Ne point mettre en execution ce qu'il a enchargé de faire: et neantmoins faire semblant de l'avoir faict.

\

    A nobis mandatum id certe non habebas. Cic. Nous ne t'avions point enchargé, ne baillé commission de ce faire.

Dictionarium latinogallicum > mandatum
17 iter

ĭter, ĭtĭnĕris (archaic forms: nom. ĭtĭner, Enn. Pac. Att. Varr. ap. Non. 482, 20; Plaut. Merc. 5, 2, 72; Lucr. 6, 339; Mart. Cap. 9, § 897.— Gen. iteris, Naev. ap. Prisc. p. 695 P.; id. ap. Non. 485, 3; Jul. Hyg. ap. Charis. p. 108 P.; also, iteneris, Lex Agr., C. I. L. 1, 200, 26.— Abl. itere, Att. and Varr. ap. Non. 485, 8; Lucr. 5, 653), n. [for itiner, from īre, ĭtum], a going, a walk, way.
I.
Lit.
A.
In gen.:
dicam in itinere,
on the way, as we go along, Ter. Phorm. 3, 3, 34:
hoc ipsa in itinere dum narrat,
id. Heaut. 2, 3, 30:
huc quia habebas iter,
Plaut. As. 2, 3, 6:
iter illi saepius in forum,
Plin. Pan. 77:
in diversum iter equi concitati,
Liv. 1, 28. — Hence,
B.
In partic.
1.
A going to a distant place, a journey; and of an army, a march:
cum illi iter instaret et subitum et longum,
Cic. Att. 13, 23, 1; 3, 2 init.:
ut in itinere copia frumenti suppeteret,
Caes. B. G. 1, 3:
qui eo itineris causa convenerant,
id. ib. 7, 55:
sine ullo maleficio iter per provinciam facere,
id. ib. 1, 7:
in ipso itinere confligere,
Liv. 29, 36, 4; Nep. Eum. 8, 1; Hirt. B. G. 8, 27, 5; Just. 11, 15, 4:
Catilina ex itinere plerisque consularibus litteras mittit,
Sall. C. 34, 2:
committere se itineri,
Cic. Phil. 12, 10:
ingredi pedibus,
id. de Sen. 10:
conficere pulverulentā viā,
id. Att. 5, 14:
iter mihi est Lanuvium,
id. Mil. 10:
iter habere Capuam,
id. Att. 8, 11:
facere in Apuliam,
id. ib.:
agere,
Dig. 47, 5, 6; Salv. Gub. Dei, 1, 9: contendere iter, to hasten one ' s journey, Cic. Rosc. Am. 34, 97; so,
intendere,
Liv. 21, 29:
maturare,
Caes. B. C. 1, 63:
properare,
Tac. H. 3, 40:
conficere,
Cic. Att. 5, 14, 1; 4, 14, 2; id. Vatin. 5, 12:
constituere,
to determine upon, id. Att. 3, 1 init.:
urgere,
Ov. F. 6, 520: convertere in aliquem locum, to direct one ' s journey to a certain place, Caes. B. G. 7, 56: dirigere ad Mutinam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11:
agere in aliquam partem,
Ov. M. 2, 715: flectere, to change one ' s course, Verg. A. 7, 35:
convertere,
to direct, Cic. Att. 3, 3:
facere,
id. ib. 8, 11, C; Nep. Pel. 2, 5; Suet. Ner. 30 fin.; id. Aug. 64:
comparare,
to prepare for a journey, Nep. Alc. 10; Claud. Eutr. 2, 97:
supprimere,
to stop, break off, Caes. B. C. 1, 66:
retro vertere,
Liv. 28, 3:
ferre per medium mare,
Verg. A. 7, 810:
ferre Inachias urbes,
Stat. Th. 1, 326:
continuare die ac nocte,
to march day and night, Caes. B. C. 3, 36:
desistere itinere,
id. B. G. 5, 11:
coeptum dimittere,
Ov. M. 2, 598:
frangere,
Stat. Th. 12, 232:
impedire,
Ov. H. 21, 74:
instituere,
Hor. C. 3, 27, 5:
peragere,
Verg. A. 6, 381; Hor. S. 2, 6, 99; Ov. F. 1, 188:
rumpere,
Hor. C. 3, 27, 5:
itinere prohibere aliquem,
Caes. B. G. 1, 9:
ex itinere redire,
Cic. Att. 15, 24; Suet. Tit. 5:
revertere,
Cic. Div. 1, 15, 26:
Boii ex itinere nostros adgressi,
Caes. B. G. 1, 25, 6:
tutum alicui praestare,
Cic. Planc. 41.—
2.
Iter terrestre, iter pedestre, a journey by land, a land route (not ante-Aug.):
iter terrestre facturus,
Just. 12, 10, 7:
inde terrestri itinere frumentum advehere,
Tac. H. 4, 35:
terrestri itinere ducere legiones,
Liv. 30, 36, 3; 44, 1, 4; Curt. 9, 10, 2:
pedestri itinere confecto,
Suet. Claud. 17:
pedestri itinere Romam pervenire,
Liv. 36, 21, 6; 37, 45, 2; Amm. 31, 11, 6.—
3.
A journey, a march, considered as a measure of distance: cum abessem ab Amano iter unius diei, a day ' s journey, Cic. Fam. 15, 4:
cum dierum iter quadraginta processerit,
Caes. B. G. 6, 24: quam maximis itineribus potest in Galliam contendit, by making each day ' s journey as long as possible, i. e. forced marches, id. ib. 1, 7:
magnis diurnis nocturnisque itineribus contendere,
id. ib. 1, 38:
itinera multo majora fugiens quam ego sequens,
making greater marches in his flight, Brut. ad Cic. Fam. 11, 13.— Hence, justum iter diei, a day's march of a proper length:
confecto justo itinere ejus diei,
Caes. B. C. 3, 76. —
4.
The place in which one goes, travels, etc., a way, passage, path, road: qua ibant ab itu iter appellarant, Varr. L. L. 5, § 35 Müll.; cf.
5, § 22: itineribus deviis proticisci in provinciam,
Cic. Att. 14, 10:
erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent,
Caes. B. G. 1, 6:
pedestria itinera concisa aestuariis,
id. ib. 3, 9:
patefacere alicui iter in aliquem locum,
Cic. de Imp. Pomp. 11:
in diversum iter equi concitati,
Liv. 1, 28:
ut deviis itineribus milites duceret,
Nep. Eum. 3, 5:
itinere devio per ignorantiam locorum retardati,
Suet. Galb. 20:
exercitum per insidiosa itinera ducere,
id. Caes. 58:
qua rectum iter in Persidem ducebat,
Curt. 13, 11, 19:
ferro aperire,
Sall. C. 58, 7:
fodiendo, substruendo iter facere,
Dig. 8, 1, 10.— Of the corridors in houses, Vitr. 6, 9.—Of any passage:
iter urinae,
the urethra, Cels. 7, 25:
iter vocis,
Verg. A. 7, 534:
itinera aquae,
Col. 8, 17: carpere iter, to pursue a journey:
Rubos fessi pervenimus utpote longum carpentes iter,
Hor. S. 1, 5, 95:
non utile carpis iter,
Ov. M. 2, 550: alicui iter claudere, to block one ' s way, close the way for him:
ne suus hoc illis clauserit auctor iter,
Ov. P. 1, 1, 6; id. F. 1, 272; id. M. 14, 793: iter ingredi, to enter on a way or road, Suet. Caes. 31:
iter patefacere,
to open a way, Caes. B. G. 3, 1.—
5.
A privilege or legal right of going to a place, the right of way:
aquaeductus, haustus, iter, actus a patre sumitur,
Cic. Caecin. 26, 74:
negat se posse iter ulli per provinciam dare,
Caes. B. G. 1, 8, 3; cf. Dig. 8, 3, 1, § 1; 8, 3, 7; 12.—
II.
Trop., a way, course, custom, method of a person or thing:
patiamur illum ire nostris itineribus,
Cic. Q. Fr. 3, 3:
verum iter gloriae,
id. Phil. 1, 14, 33:
videmus naturam suo quodam itinere ad ultimum pervenire,
id. N. D. 2, 13, 35:
iter amoris nostri et officii mei,
id. Att. 4, 2, 1:
salutis,
Verg. A. 2, 387:
fecit iter sceleri,
Ov. M. 15, 106:
labi per iter declive senectae,
id. ib. 15, 227:
vitae diversum iter ingredi,
Juv. 7, 172:
duo itinera audendi,
Tac. H. 4, 49:
novis et exquisitis eloquentiae itineribus opus est,
id. Or. 19:
pronum ad honores,
Plin. Ep. 8, 10 fin.; cf.:
novum ad principatum,
id. Pan. 7, 1.

Lewis & Short latin dictionary > iter
18 decedo

dēcēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. -    - inf. sync. decesse, Ter. Heaut. prol. 32; Cic. Fam. 7, 1, 2; part. parf. decessus, Rutil. Nam. 1, 313. [st1]1 [-] partir, s’éloigner de, s’en aller de, se retirer de.    - avec de, ex, ou abl. seul.    - de altera parte tertia agri, Caes. BG. 1, 31, 10: quitter le second tiers du territoire.    - de provincia decedere, Cic. Verr. 2, 48: s'en aller de la province.    - ex Gallia decedere, Cic. Quinct. 16: quitter la Gaule.    - Italiā decedere, Sall. J. 28, 2: quitter l'Italie.    - pugnā decedere, Liv. 34, 47: quitter le combat.    - de via decedere, Cic. Clu. 163: s'écarter de la route.    - viā decedere, Suet. Caes. 31: s'égarer.    - naves suo cursu decesserunt, Caes. BC. 3, 112, 3: les navires ont fait fausse route.    - avec acc. de mouv. decedere: se retirer pour aller.    - domum decedere, Liv. Virg.: rentrer chez soi. [st1]2 [-] se ranger devant qqn, lui céder le pas; s'éloigner de, se soustraire à, se dérober à, éviter.    - de via decedere alicui ou viā decedere alicui, ou simplt decedere alicui: s'écarter devant qqn, faire place à qqn.    - his omnes decedunt, Caes. BG. 6, 13, 7: tout le monde s'écarte devant eux.    - canibus de via decedere, Cic. Rep. 1, 67: céder le passage à des chiens.    - viā alicui decedere, Suet. Ner. 4: céder le pas à qqn.    - passif impers. salutari, appeti, decedi Cic. CM 63: le fait qu'on nous salue, qu'on nous recherche, qu'on nous cède le pas.    - au fig. vivere si recte nescis, decede peritis, Hor. Ep. 2, 2, 213: si tu ne sais pas vivre en sage, cède la place aux compétents [tu n'as plus rien à faire sur terre].    - ubi non Hymetto mella decedunt, Hor. 0. 2, 6, 15: où le miel ne s'efface pas devant celui de l'Hymette.    - sera nocti decedere, Virg. B. 8, 88: se retirer devant la nuit tardive, s'en aller avant que la nuit soit avancée.    - calori decedere, Virg. G. 4, 23: se soustraire (se dérober) à la chaleur. [st1]3 [-] s'en aller, abandonner une position.    - de colle decedere, Caes. BC. 1, 71, 3: abandonner la colline.    - de vallo decedere, Caes. BG. 5, 43, 4: abandonner le retranchement. [st1]4 [-] quitter le gouvernement d'une province ou quitter la province où l'on a exercé une fonction officielle.    - de provincia decedere, Cic. Verr. 3, 154: quitter sa province, quitter ses fonctions.    - provinciā decedere, Cic. Lig. 2: quitter sa province, quitter ses fonctions.    - e provincia decedere, Cic. Planc. 65: quitter sa province, quitter ses fonctions.    - ex Syria decedere, Cic. Tusc. 2, 61: quitter le gouvernement de la Syrie.    - e Cilicia decedere, Cic. Br. 1: quitter le gouvernement de la Cilicie.    - Romam decessit, Sall. J. 36: il quitta ses fonctions pour rejoindre Rome. [st1]5 [-] décéder, mourir, disparaître; cesser, s'arrêter, diminuer, s'apaiser.    - de vita decedere, Cic. R. perd. 30: mourir.    - pater nobis decessit, Cic. Att. 1, 6, 2: notre père est mort.    - quartana decessit, Cic. Att. 7, 2, 2: la fièvre quarte a disparu.    - aestus decedit, Liv. 26, 45, 7: la marée s'en va.    - sol decedens, Virg. B. 2, 67: le soleil s'en allant, déclinant.    - te veniente die, te decedente canebat, Virg. G. 4, 466: c'est toi qu'il chantait à l'arrivée du jour, toi qu'il chantait à son déclin.    - postquam invidia decesserat, Sall. J. 88, 1: depuis que la jalousie avait disparu.    - priusquam ea cura decederet patribus, Liv. 9, 29, 1: avant que ce souci eût disparu pour les sénateurs. [st1]5 [-] renoncer à, se désister de, se départir, s'écarter, manquer à.    - de suis bonis decedere, Cic. Verr. 2, 43: faire cession de ses biens.    - de suo jure decedere, Cic. Amer. 73: renoncer à son droit.    - de civitate decedere quam de sententia maluit, Cic. Balb. 11: il aima mieux renoncer à sa cité qu'à son opinion.    - de officio ac dignitate decedere, Cic. Verr. pr. 28: manquer à son devoir et à sa dignité.    - jure suo decedere, Liv. 3, 33, 10: renoncer à son droit.    - officio decedere, Liv. 27, 10, 1: s'écarter du devoir    - avec ab: nihil a superioribus decretis decedere, Cic. FI. 27: ne s'écarter en rien des décrets antérieurs (= y rester conforme). [st1]6 [-] s'en aller (d'un tout), se retrancher de.    - ut de causa ejus periculi nihil decederet, Cic. Glu. 167: pour qu'aucune parcelle de danger ne se retranchât de son procès.    - id suis decedere opibus credebant, Liv. 3, 55, 2: ils croyaient que c'était une diminution de leur puissance. [st1]7 [-] avoir un terme, finir.    - prospere decedentibus rebus, Suet. Caes. 24: comme les entreprises se terminaient heureusement.
* * *
dēcēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. -    - inf. sync. decesse, Ter. Heaut. prol. 32; Cic. Fam. 7, 1, 2; part. parf. decessus, Rutil. Nam. 1, 313. [st1]1 [-] partir, s’éloigner de, s’en aller de, se retirer de.    - avec de, ex, ou abl. seul.    - de altera parte tertia agri, Caes. BG. 1, 31, 10: quitter le second tiers du territoire.    - de provincia decedere, Cic. Verr. 2, 48: s'en aller de la province.    - ex Gallia decedere, Cic. Quinct. 16: quitter la Gaule.    - Italiā decedere, Sall. J. 28, 2: quitter l'Italie.    - pugnā decedere, Liv. 34, 47: quitter le combat.    - de via decedere, Cic. Clu. 163: s'écarter de la route.    - viā decedere, Suet. Caes. 31: s'égarer.    - naves suo cursu decesserunt, Caes. BC. 3, 112, 3: les navires ont fait fausse route.    - avec acc. de mouv. decedere: se retirer pour aller.    - domum decedere, Liv. Virg.: rentrer chez soi. [st1]2 [-] se ranger devant qqn, lui céder le pas; s'éloigner de, se soustraire à, se dérober à, éviter.    - de via decedere alicui ou viā decedere alicui, ou simplt decedere alicui: s'écarter devant qqn, faire place à qqn.    - his omnes decedunt, Caes. BG. 6, 13, 7: tout le monde s'écarte devant eux.    - canibus de via decedere, Cic. Rep. 1, 67: céder le passage à des chiens.    - viā alicui decedere, Suet. Ner. 4: céder le pas à qqn.    - passif impers. salutari, appeti, decedi Cic. CM 63: le fait qu'on nous salue, qu'on nous recherche, qu'on nous cède le pas.    - au fig. vivere si recte nescis, decede peritis, Hor. Ep. 2, 2, 213: si tu ne sais pas vivre en sage, cède la place aux compétents [tu n'as plus rien à faire sur terre].    - ubi non Hymetto mella decedunt, Hor. 0. 2, 6, 15: où le miel ne s'efface pas devant celui de l'Hymette.    - sera nocti decedere, Virg. B. 8, 88: se retirer devant la nuit tardive, s'en aller avant que la nuit soit avancée.    - calori decedere, Virg. G. 4, 23: se soustraire (se dérober) à la chaleur. [st1]3 [-] s'en aller, abandonner une position.    - de colle decedere, Caes. BC. 1, 71, 3: abandonner la colline.    - de vallo decedere, Caes. BG. 5, 43, 4: abandonner le retranchement. [st1]4 [-] quitter le gouvernement d'une province ou quitter la province où l'on a exercé une fonction officielle.    - de provincia decedere, Cic. Verr. 3, 154: quitter sa province, quitter ses fonctions.    - provinciā decedere, Cic. Lig. 2: quitter sa province, quitter ses fonctions.    - e provincia decedere, Cic. Planc. 65: quitter sa province, quitter ses fonctions.    - ex Syria decedere, Cic. Tusc. 2, 61: quitter le gouvernement de la Syrie.    - e Cilicia decedere, Cic. Br. 1: quitter le gouvernement de la Cilicie.    - Romam decessit, Sall. J. 36: il quitta ses fonctions pour rejoindre Rome. [st1]5 [-] décéder, mourir, disparaître; cesser, s'arrêter, diminuer, s'apaiser.    - de vita decedere, Cic. R. perd. 30: mourir.    - pater nobis decessit, Cic. Att. 1, 6, 2: notre père est mort.    - quartana decessit, Cic. Att. 7, 2, 2: la fièvre quarte a disparu.    - aestus decedit, Liv. 26, 45, 7: la marée s'en va.    - sol decedens, Virg. B. 2, 67: le soleil s'en allant, déclinant.    - te veniente die, te decedente canebat, Virg. G. 4, 466: c'est toi qu'il chantait à l'arrivée du jour, toi qu'il chantait à son déclin.    - postquam invidia decesserat, Sall. J. 88, 1: depuis que la jalousie avait disparu.    - priusquam ea cura decederet patribus, Liv. 9, 29, 1: avant que ce souci eût disparu pour les sénateurs. [st1]5 [-] renoncer à, se désister de, se départir, s'écarter, manquer à.    - de suis bonis decedere, Cic. Verr. 2, 43: faire cession de ses biens.    - de suo jure decedere, Cic. Amer. 73: renoncer à son droit.    - de civitate decedere quam de sententia maluit, Cic. Balb. 11: il aima mieux renoncer à sa cité qu'à son opinion.    - de officio ac dignitate decedere, Cic. Verr. pr. 28: manquer à son devoir et à sa dignité.    - jure suo decedere, Liv. 3, 33, 10: renoncer à son droit.    - officio decedere, Liv. 27, 10, 1: s'écarter du devoir    - avec ab: nihil a superioribus decretis decedere, Cic. FI. 27: ne s'écarter en rien des décrets antérieurs (= y rester conforme). [st1]6 [-] s'en aller (d'un tout), se retrancher de.    - ut de causa ejus periculi nihil decederet, Cic. Glu. 167: pour qu'aucune parcelle de danger ne se retranchât de son procès.    - id suis decedere opibus credebant, Liv. 3, 55, 2: ils croyaient que c'était une diminution de leur puissance. [st1]7 [-] avoir un terme, finir.    - prospere decedentibus rebus, Suet. Caes. 24: comme les entreprises se terminaient heureusement.
* * *

    Decedo, decedis, penul. prod. decessi, decessum, decedere. Cic. Faire lieu à un autre, et luy vuider ou quicter la place, Se desplacer, pour faire place à un autre.

\

    Decedamus hinc. Plaut. Ostons nous d'ici, Desplaceons nous d'ici.

\

    Qui ex agris, ex Cn. Pompeii decreto decedere sunt coacti. Cic. Qui ont esté contraincts de guerpir et laisser ou abandonner et quicter leurs terres par l'ordonnance de Pompee.

\

    Decedere alicui. Plaut. Ceder à aucun.

\

    Decedere alicui, pro Auersari aliquem. Caesar. Se destourner d'aucun au chemin, Le desdaigner.

\

    De suis bonis decedere. Cic. Quicter et abandonner ses biens.

\

    A superioribus decretis decedere. Cic. Se departir de ce qu'on a autresfois ordonné, et ordonner au contraire.

\

    Decedere fide. Liu. Faulser sa foy, Se mettre hors de l'amitié et obeissance. Bud.

\

    Furori aliquorum decedere. Cic. Ceder et ne point resister à la fureur, etc.

\

    Decedere instituto suo. Liu. Faire autrement qu'on avoit accoustumé, Se departir de sa coustume.

\

    Decedere itinere, per metaphoram. Plin. iunior. Faire des digressions hors le principal propos.

\

    Decedere de suo iure. Cic. Remettre, Quicter, ou Lascher quelque chose de son droict. Faire un passedroict. Bud.

\

    Necesse est interdum de suo iure decedere. Cic. Il fault aucunesfois perdre. Bud.

\

    Decedere de suo more. Cic. Changer de coustume.

\

    Serae meminit decedere nocti. Virgil. Se retirer quand il est nuict, Ceder à la nuict.

\

    Decedere officio, vel De officio. Cicero. Ne faire point son debvoir, Delaisser à faire son debvoir, Faire quelque chose contre l'honnesteté et le debvoir.

\

    De sententia decedere. Cic. Changer d'opinion, Se desdire.

\

    Decedere via. Plaut. Sueton. Se destourner du chemin pour faire honneur à quelqu'un.

\

    Decessit via errabundus. Sueton. Il s'est fourvoyé.

\

    Decedere de via. Cic. Se destourner du chemin, Se desvoyer.

\

    Decedere alicui de via. Plaut. Se destourner de son chemin.

\

    De vita decedere. Cic. Mourir.

\

    Decedet haec ira. Terent. Ce courroux se passera.

\

    Prius quam ea cura decederet patribus. Liuius. Avant que ce soing s'en allast hors de leur cerveau, Avant qu'ils fussent hors de ce souci, Tandis qu'ils estoyent encore en souci de cela.

\

    Nihil decedet de summa. Terent. Il ne se perdra ou diminuera rien du principal.

\

    Decedit hoc opibus. Liu. La puissance en amoindrist.

\

    Nihil decedit periculi de causa eius. Cic. Il n'y a point moins de danger en sa cause, le danger n'en est de rien moindre.

\

    Decedunt vires. Liu. La force default, diminue.

\

    Decedi, passiue. Cic. Honorabilia sunt salutari, decedi, assurgi, deduci, reduci. Qu'on se destourne du chemin pour nous faire honneur.

Dictionarium latinogallicum > decedo
19 cedo

1.
cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. [perh. for cecado, redupl. from cado], to go, i. e. to be in motion, move, walk, go along.
I.
In gen.
A.
Lit. (rare, and only poet.: for which, in the common lang., incedo);
candidatus cedit hic mastigia,
Plaut. Cas. 2, 8, 10:
non prorsus, verum transvorsus cedit, quasi cancer,
id. Ps. 4, 1, 45; cf. id. ib. 1, 3, 74; Hor. S. 2, 1, 65.—More freq.,
B.
Trop.
1.
Like ire, to have some result, to eventuate, happen, result, turn out, to work; and, acc. to its connection, to turn out well or ill, to succeed or fail:
gesta quae prospere ei cesserunt,
Nep. Timoth. 4, 6; Sall. C. 26, 5; Tac. A. 1, 28:
cetera secundum eventum proelii cessura,
id. H. 3, 70; Suet. Aug. 91; Gell. 4, 5, 4:
bene,
Hor. S. 2, 1, 31; Ov. M. 8, 862; Plin. Pan. 44 fin.:
optime,
Quint. 10, 7, 14:
male,
Hor. S. 2, 1, 31; and:
male alicui,
Ov. M. 10, 80; Suet. Claud. 26; cf. Verg. A. 12, 148; Quint. 10, 2, 16:
utcumque cesserit,
Curt. 7, 4, 16; cf. Suet. Calig. 53; Tac. Agr. 18:
parum,
Suet. Claud. 34:
opinione tardius,
id. Ner. 33:
pro bono,
id. Tit. 7:
in vanum (labor),
Sen. Hippol. 183. —
2.
Cedere pro aliquā re, to be equivalent to, to go for something, to be the price of:
oves, quae non peperint, binae pro singulis in fructu cedent,
Cato, R. R. 150, 2; Col. 12, 14; Tac. G. 14; Pall. Sept. 1, 4.—
II.
In partic.
A.
In respect to the terminus a quo.
1.
To go from somewhere, to remove, withdraw, go away from, depart, retire (freq. and class.):
cedunt de caelo corpora avium,
Enn. Ann. 96 Vahl.:
quia postremus cedis,
Plaut. Men. 5, 7, 29:
ego cedam atque abibo,
Cic. Mil. 34, 93:
cedens carinā,
Cat. 64, 249; cf. id. 64, 53:
quoquam,
Lucr. 5, 843:
aliquo sucus de corpore cessit,
id. 3, 223:
coma de vertice,
Cat. 66, 39:
e toto corpore anima,
Lucr. 3, 210:
ex ingratā civitate,
Cic. Mil. 30, 81:
e patriā,
id. Phil. 10, 4, 8:
patriā,
id. Mil. 25, 68:
Italiā,
id. Phil. 10, 4, 8; Nep. Att. 9, 2; Tac. A. 2, 85 fin. —
b.
Milit. t. t.:
de oppidis,
to abandon, go away from, Cic. Att. 7, 22, 2:
loco,
to yield, give up his post, Nep. Chabr. 1, 2; Liv. 2, 47, 3; Tac. G. 6; Suet. Aug. 24 et saep.:
ex loco,
Liv. 3, 63, 1:
ex acie,
id. 2, 47, 2.—
c.
In commercial lang. t. t.: foro, to withdraw from the market, i. e. to give up business, be insolvent, stop payment, Dig. 16, 3, 7, § 2; Sen. Ben. 4, 39, 2; Juv. 11, 50.—So also,
d.
Bonis or possessionibus (alicui), to give up or cede one ' s property or interest (in favor of a person):
alicui hortorum possessione,
Cic. Mil. 27, 75; so id. Off. 2, 23, 82; cf. Suet. Tib. 10; id. Caes. 72; id. Ner. 35; id. Gram. 11.— Hence of debtors, to make over their property instead of payment; cf. Dig. 42, 3, tit. de cessione bonorum.—
2.
Pregn. (cf. abeo, II.), to pass away, disappear; and specif.,
a.
Of men, to die:
vitā,
Cic. Tusc. 1, 15, 35; Hor. S. 1, 1, 119:
e vita,
Cic. Brut. 1, 4; Plin. Pan. 43, 4; cf.
senatu,
to withdraw from, Tac. A. 2, 48; 11, 25.—
b.
Of time, to pass away, vanish:
horae quidem cedunt et dies et menses et anni,
Cic. Sen. 19, 69. —
c.
Of other things: pudor ex pectore cessit, Lucil. ap. Non. p. 250, 26:
memoriā,
Liv. 2, 33, 9 (for which:
excedere memoriā,
Liv. 7, 32, 15; and:
excedere e memoriā,
id. 26, 13, 5):
non Turno fiducia cessit,
Verg. A. 9, 126:
cedant curaeque metusque,
Stat. S. 1, 2, 26 et saep.; cf. cesso.—
3.
Trop.: cedere alicui or absol., to yield to one (to his superiority), to give the preference or precedence, give place to, submit to (class.; esp. freq. in the histt., of the weaker party, withdrawing, fleeing from).
a.
To yield to, give place to:
quācumque movemur, (aër) videtur quasi locum dare et cedere,
Cic. N. D. 2, 33, 83:
cedebat victa potestas,
Lucr. 5, 1271:
ubi vinci necesse est, expedit cedere,
Quint. 6, 4, 16; 11, 1, 17; 12, 10, 47; cf. Sall. J. 51, 1:
Viriatho exercitus nostri imperatoresque cesserunt,
Cic. Off. 2, 11, 40; Nep. Ham. 1, 2; Sall. J. 51, 4; Liv. 2, 10, 7; Tac. A. 1, 56; 4, 51; Suet. Tib. 16 et saep.:
Pelides cedere nescius,
Hor. C. 1, 6, 6:
di, quibus ensis et ignis Cesserunt,
i. e. who remained unhurt in the destruction of Troy, Ov. M. 15, 862:
eidem tempori, ejusdem furori, eisdem consulibus, eisdem minis, insidiis, periculis,
Cic. Sest. 29, 63; so,
fortunae,
Sall. C. 34, 2:
invidiae ingratorum civium,
Nep. Cim. 3, 2:
majorum natu auctoritati,
id. Timoth. 3, 4:
nocti,
Liv. 3, 17, 9, and 3, 60, 7; 4, 55, 5; cf. Quint. 5, 11, 9:
loco iniquo, non hosti cessum,
Liv. 8, 38, 9:
oneri,
Quint. 10, 1, 24:
vincentibus vitiis,
id. 8, 3, 45:
malis,
Verg. A. 6, 95 et saep.—
b.
To yield to in rank, distinction, etc., i. e. to be inferior to:
cum tibi aetas nostra jam cederet, fascesque summitteret,
Cic. Brut. 6, 22:
nullā aliā re nisi immortalitate cedens caelestibus,
id. N. D. 2, 61, 153:
neque multum cedebant virtute nostris,
Caes. B. G. 2, 6; Quint. 1, 6, 36: Picenis cedunt pomis Tiburtia suco;
Nam facie praestant,
Hor. S. 2, 4, 70; so,
anseribus (candore),
Ov. M. 2, 539:
laudibus lanificae artis,
id. ib. 6, 6;
5, 529: cum in re nullā Agesilao cederet,
Nep. Chabr. 2, 3; Quint. 10, 1, 108:
alicui de aliquā re,
Plin. 35, 10, 36, § 80:
alicui re per aliquid,
id. 33, 3, 19, § 59.— Impers.:
ut non multum Graecis cederetur,
Cic. Tusc. 1, 3, 5; Liv. 24, 6, 8. —
c.
To comply with the wishes, to yield to one:
cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,
Cic. Lig. 7, 21; cf. Tac. A. 12, 5:
precibus,
Cic. Planc. 4, 9:
cessit tibi blandienti Cerberus,
Hor. C. 3, 11, 15;
cf,
id. Ep. 1, 18, 43 sq.; Verg. A. 2, 704; 3, 188; Ov. M. 6, 32; 6, 151; 9, 13;
9, 16: omnes in unum cedebant,
Tac. A. 6, 43; 3, 16; cf. id. ib. 12, 10 and 41.—Hence,
4.
Act.: cedere (alicui) aliquid = concedere, to grant, concede, allow, give up, yield, permit something to some one:
permitto aliquid iracundiae tuae, do adulescentiae, cedo amicitiae, tribuo parenti,
Cic. Sull. 16, 46:
multa multis de jure suo,
id. Off. 2, 18, 64:
currum ei,
Liv. 45, 39, 2:
victoriam hosti,
Just. 32, 4, 7:
alicui pellicem et regnum,
id. 10, 2, 3:
imperium,
id. 22, 7, 4:
possessionem,
Dig. 41, 2, 1:
in dando et cedendo loco,
Cic. Brut. 84, 290.—Also with a clause as object, Stat. Th. 1, 704 (but in Hor. Ep. 2, 1, 67, read credit).—And with ut and subj.:
hac victoriā contenta plebes cessit patribus, ut in praesentiā tribuni crearentur, etc.,
Liv. 6, 42, 3; Tac. A. 12, 41: non cedere with quominus, Quint. 5, 7, 2.—
B.
In respect to the terminus ad quem, to arrive, attain to, come somewhere:
cedunt, petunt,
Plaut. Aul. 3, 5, 43:
ibi ad postremum cedit miles, aes petit,
id. ib. 3, 5, 52.—
2.
Trop.:
hoc cedere ad factum volo,
come to its execution, Plaut. Capt. 2, 2, 102.—
C.
Cedere alicui or in aliquem, to come to, fall ( as a possession) to one, to fall to his lot or share, [p. 308] accrue:
ut is quaestus huic cederet,
Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170:
captiva corpora Romanis cessere,
Liv. 31, 46, 16:
nolle ominari quae captae urbi cessura forent,
id. 23, 43, 14; Verg. A. 3, 297; 3, 333; 12, 17; 12, 183; Hor. C. 3, 20, 7; Ov. M. 5, 368; 4, 533:
undae cesserunt piscibus habitandae,
id. ib. 1, 74 al.:
alicui in usum,
Hor. S. 2, 2, 134:
Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere,
Tac. A. 1, 1; so id. H. 3, 83; id. Agr. 5; id. A. 2, 23:
aurum ex hostibus captum in paucorum praedam cessisse,
Liv. 6, 14, 12; Curt. 7, 6, 16; Tac. A. 15, 45; for which: cedere praedae (dat.) alicujus, Liv. 43, 19, 12; and:
praeda cedit alicui,
Hor. C. 3, 20, 7:
ab Tullo res omnis Albana in Romanum cesserit imperium,
Liv. 1, 52, 2; Hor. Ep. 2, 2, 174:
in dicionem M. Antonii provinciae cesserant,
Tac. H. 5, 9.—
D.
Cedere in aliquid, like abire in aliquid (v. abeo, II.), to be changed or to pass into something, to be equivalent to or become something:
poena in vicem fidei cesserat,
Liv. 6, 34, 2; cf.:
temeritas in gloriam cesserat,
Curt. 3, 6, 18; Plin. 35, 10, 36, § 91; Tac. H. 2, 59 fin.; id. G. 36; Plin. Pan. 83, 4:
in proverbium,
Plin. 23, 1, 23, § 42:
in exemplorum locum,
Quint. 5, 11, 36.—Hence, * cēdenter, adv. of the part. pres. cedens (not used as P. a.), by yielding, Cael. Aur. Acut. 3, 16, 129.
2.
cĕdo, old imperat. form, whose contr. plur. is cette (cf. Prob. II. p. 1486 P.; Non. p. 84, 31 sq.) [compounded of the particle -ce and the root da-; v. 1. do], hither with it! here! give! tell, say (implying great haste, familiarity, authority, and so differing from praebe, dic, etc.); cf. Key, § 731.
I.
In gen., hither with it, give or bring here.
(α).
With acc.:
cette manus vestras measque accipite,
Enn. Trag. 320 Vahl.:
cedo aquam manibus,
give water! Plaut. Most. 1, 3, 150:
puerum, Phidippe, mihi cedo: ego alam,
Ter. Hec. 4, 4, 86:
tuam mi dexteram,
Plaut. Curc. 2, 3, 28; so Ter. Heaut. 3, 1, 84; and:
cette dextras,
Plaut. Merc. 5, 4, 4:
senem,
bring hither the old man, Ter. Phorm. 2, 2, 7:
convivas,
Plaut. Ps. 3, 2, 101:
quemvis arbitrum,
Ter. Ad. 1, 2, 43: eum aliquis cette in conspectum, Att. ap. Non. p. 85, 1:
cedo illum,
Phaedr. 5, 2, 6.—
(β).
Absol.: Al. En pateram tibi: eccam. Am. Cedo mi, Plaut. Am. 2, 2, 146. —
II.
Esp.
A.
Let us hear, tell, out with it:
age, age, cedo istuc tuom consilium: quid id est?
Ter. Heaut. 2, 3, 91:
unum cedo auctorem tui facti, unius profer exemplum,
Cic. Verr 2, 5, 26, § 67:
cedo mihi unum, qui, etc.,
id. ib. 2, 3, 12, § 29: cedo, si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis? Cato ap. Quint. 9, 2, 21: cedo, cujum puerum hic apposuisti? dic mihi. Ter. And. 4, 4, 24; cf. Naev. ap. Cic. Sen. 6, 20; Ter. Eun. 1, 2, 82; Pac. ap. Non. p. 85, 6; Cic. Part. Or. 1, 3:
cedo igitur, quid faciam,
Ter. And. 2, 3, 9; cf. Cic. Div. 2, 71, 146; id. Verr. 2, 2, 43, § 106: cedo, si conata peregit, tell how, if, etc., Juv. 13, 210; so id. 6, 504.—With dum:
cedo dum, en unquam audisti, etc.?
Ter. Phorm. 2, 2, 15.—
B.
In respect to action, cedo = fac, ut, grant that, let me:
cedo ut bibam,
Plaut. Most. 2, 1, 26:
cedo ut inspiciam,
id. Curc. 5, 2, 54:
ego, statim, cedo, inquam si quid ab Attico,
Cic. Att. 16, 13, a, 1.—
C.
For calling attention, lo! behold! well! cedo mihi leges Atinias, Furias, Cic. Verr. 2, 1, 42, § 109:
cedo mihi ipsius Verris testimonium,
id. ib. 2, 1, 33, § 84; id. N. D. 1, 27, 75; cf. id. Brut. 86, 295; id. Sest. 50, 108:
haec cedo ut admoveam templis, et farre litabo,
Pers. 2, 75:
cedo experiamur,
App. Mag. p. 298, 14.

Lewis & Short latin dictionary > cedo
20 praecurro

prae-curro, (cu)currī, cursum, ere

1) ехать (ездить) впереди, выезжать вперёд ( equites praecurrunt Cs); предшествовать ( certis rebus certa signa praecurrunt C); оказываться впереди, забегать вперёд ( fama praecucurrit alicui Cs)

2) быть предшественником, быть старше ( aliquem aetate C); опережать, перегонять (aliquem H, Sen); упреждать ( alicujus adventum PM); превосходить (alicui studio C; aliquem celeritate Cs)

reges p. vitā H — жить счастливее царей

Латинско-русский словарь > praecurro

Страницы

См. также в других словарях:

charge — Charge, ou fardeau, Onus. Une charge et charté, Vehes, vehis. La charge qu on baille à aucun pour faire quelque chose, Actus, Mandatum, Ministerium, Negotium, Onus. Toute charge qu on prend, ou qu on baille à faire, Prouincia. Une charge… … Thresor de la langue françoyse
honneur — Honneur, m. acut. Vient de ce Latin, Honor, et en retient la signification: Mais il a esté usité aussi par les anciens pour la dignité qu a le vassal d estre fieffé par un Roy ou grand Seigneur, et consequemment pour le fief mesme duquel le… … Thresor de la langue françoyse
argent — Argent, Pecunia, argentum, les Alquemistes appellent l argent lune. Argent trespur et bien affiné, Argentum pustulatum. Argent monnoyé, Argentum, Nummus argenteus. Vif argent, Argentum viuum. Argent duquel on n a rien osté, Argentum incolume.… … Thresor de la langue françoyse
esmouvoir — Esmouvoir, Acuere, Agitare, Coagitare, Conciere, Concire, Excitare, Exacuere, Impetum dare, Incitare, Instigare, Peragitare, Admouere alicui stimulos, Ardorem iniicere. Esmouvoir un combat, Pugnam conspirare. Esmouvoir aucun à quelque chose,… … Thresor de la langue françoyse
yeux — Yeux, Oculi, lumina, voyez Oeil. Mes yeux ne voyent gueres cler, Parum ocuþli prospiciunt. Yeux appetissez, Compressi oculi. Yeux ardants, Feruentes oculi. Yeux couvers d une peau, Oculi membrana vestiti. Les yeux luy estincellent, Ardent oculi.… … Thresor de la langue françoyse
debvoir — I. Le Debvoir, Ce que chascun doibt faire selon droit et raison, Officium. Le debvoir qu un homme doibt à l autre, Humanitas. Le debvoir qu on doibt envers Dieu premierement, et apres envers ses pere et mere, enfans et autres prochains, Pietas.… … Thresor de la langue françoyse
trencher — Trencher, Semble qu il vient de Truncare, Abscindere, Incidere, Secare, Consecare, Prosecare, Truncare. Trencher une montagne, Perfodere montem, Caedere montem. Trencher le col à quelqu un, Collum alicui desecare, Ferire aliquem securi, Aliquem… … Thresor de la langue françoyse
survivre — Survivre, Superesse. Survivre à quelqu un, Superstitem esse alicui, Claudere lumina, Superesse alicui, Viuendo vincere aliquem. A fin qu il te survive, Vt vitae tuae superstes suppetat. Qui survit, et voit la Repub. destruite, Superstes Reip.… … Thresor de la langue françoyse
contumelie — Contumelie, et outrage, Contumelia. Endurer contumelies et paroles outrageuses, Perferre contumelias. Cic. Recevoir contumelie, Estre outragé de paroles, Contumeliam accipere. Cic. Dire contumelie et outrager aucun, Dicere contumeliam. Liu.… … Thresor de la langue françoyse
debat — et different de quelque chose, Altercatio, Certatio, Concertatio, Decertatio, Controuersia, Contentio, Disceptatio, Lis, Velitatio. Petit debat, Discrimen tenue. Le debat est en la ville de Brindese, qui premier entrera dedans, Certamen vertitur… … Thresor de la langue françoyse
desdaigner — quelqu un, Alicui decedere, Auersari aliquem, Dedignari. Desdaigner d ouir aucun, Superbas aures habere. Il me desdaigne, Fastidit me, vel mei … Thresor de la langue françoyse

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

alicui+и+in+aliquem+c

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

alicui+и+in+aliquem+c

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: