Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ad+(in)+unguem

  • 61 praeseco

    prae-seco, secuī, secātum u. sectum, āre, vorn abschneiden, crines, Caes.: aures, Liv. epit.: eam partem, Ov.: proiecturas tignorum, Vitr.: sibi gulam, Sen.: impetu teli praesecatā gulā, Apul.: si qua pars (favorum) nihil habet, cultello praesecatur, Varro r. r. 3, 16, 34. – bildl., carmen reprehendite, quod... praesectum deciens non castigavit ad unguem (ganz genau), Hor. de art. poët. 294 ed. Haupt (al. perfectum). – Nbf. praesico, Varro LL. 5, 104.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > praeseco

  • 62 stomachor

    stomachor, ātus sum, āri, (stomachus) unmutig-, ärgerlich sein, sich ärgern, absol., stomachari tamen coepit, Cic.: destiti stomachari, Cic.: si stomachabere et moleste feres, plura dicemus, Cic.: huic ego iam stomachans fastidiose ›immo ex Africa‹ inquam, Cic.: saepe videbam cum irridentem tum etiam irascentem et stomachantem Philippum, Cic.: iratus illi proximam stomachandi occasionem arripio, Sen. – m. cum u. Abl., Scipio cum stomacharetur cum C. Metello, sich zankte, Cic. de or. 2, 267: quid stomachetur Mnesarchus, quid Antipater digladietur cum Carneade tot voluminibus? Cic. Acad. 1. fr. 1. – mit Abl. (über), iucundissimis tuis litteris stomachatus sum in extremo, Cic. ep. 10, 26, 1: stomachati sunt videndo zizania, Augustin. serm. 57, 6. – m. ob u. Akk., prave sectum ob unguem, Hor. ep. 1, 1, 104. – m. folg. quod (weil, daß), non dubito, quin mirere atque etiam stomachere, quod tecum de eadem re agam saepius, Cic. ad Att. 16, 16. lit. F. § 17. – m. folg. si (wenn), sed stomachabatur senex, si quid asperius dixeram, Cic. de nat. deor. 1, 93. – m. allg. Acc., über usw., id mecum stomachabar, Ter.: stomachor omnia, Cic.: sive quid stomachor valde, August. bei Suet.: u. mit bestimmtem Acc., stomachata biles Venereas, im Ärger gleichs. Gift u. Galle speiend, wie sie der Venus eigen, Apul. met. 5, 31.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > stomachor

  • 63 superduco

    super-dūco, dūxī, ductum, ere, I) darüberführen, - ziehen, Sidon. epist. 5, 17, 4. Plin. Val. 3, 22: unguem superd., den Nagel (über den Marmor) hinziehen, mit dem Nagel darüber hinstreichen (um die Glatte des M. zu prüfen), Porph. Hor. sat. 1, 5, 32. – II) über den Hals führen, novercam liberis, Capit. Anton. phil. 29, 10: novercam filio, Ps. Quint. decl. 38: novercam adulescenti, Donat. Ter. eun. prol. 9: uxorem filiabus suis, Sulp. Sev. chron. 1, 9, 4: quod spreto priore coniugio Clytemnestram superduxerit, Dict. 6, 3. – III) über die zukommende Zahl nehmen, Cod. Theod. 8, 5, 53. – IV) hinzufügen, Tert. de anim. 36; de cor. mil. 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > superduco

  • 64 ad

       ad praep. with acc.    [cf. Eng. at].—Of approach (opp. to ab, as in to ex).    I. In space, to, toward: retorquet oculos ad urbem: una pars vergit ad septentriones, Cs.: tendens ad sidera palmas, V. —Fig.: ad alia vitia propensior, more inclined to. —Esp., ad dextram, sinistram, or laevam, to or on the right or left: ito ad dextram, T.: alqd ad dextram conspicere, Cs.: non rectā regione... sed ad laevam, L.—Designating the goal, to, toward: ad ripam convenire, Cs.: vocari ad cenam, H.: ad se adferre: reticulum ad narīs sibi admovebat (cf. accedit ad urbem, he approaches the city; and, accedit provinciae, it is added to the province).— Ad me, te, se, for domum meam, tuam, suam (in T. freq.): eamus ad me, T. — With gen., ellipt.: ad Dianae, to the temple of, T.: ad Castoris currere. — Used for dat: litteras dare ad aliquem, to write one a letter (cf. litteras dare alicui, to give a letter to one): domum ad te scribere: ad primam (epistulam) scribere, to answer.—Hence, librum ad aliquem mittere, scribere, to dedicate a book to one. —In titles, ad aliquem signifies to, addressed to.— With names of towns, ad answers to Whither? for the simple acc., i. e. to the vicinity of, to the neighborhood of: ad Aquinum accedere, approach: ut cum suis copiis iret ad Mutinam. — Of hostile movement or protection, against (cf. adversus): veniri ad se existimantes, Cs.: ipse ad hostem vehitur, N.: Romulus ad regem impetum facit (cf. in), L.: clipeos ad tela protecti obiciunt, V.: ad hos casūs provisa praesidia, Cs.—In war, of manner of fighting: ad pedes pugna venerat, was fought out on foot, L.: equitem ad pedes deducere, L.: pugna ad gladios venerat, L. — Emphatic of distance, to, even to, all the way to: a Salonis ad Oricum portūs... occupavit, Cs.: usque a Dianis ad Sinopum navigare. — Fig.: deverberasse usque ad necem, T.: virgis ad necem caedi.—Of nearness or proximity in gen. (cf. apud), near to, by, at, close by: ad forīs adsistere: Ianum ad infimum Argiletum fecit, L.: quod Romanis ad manum domi supplementum esset, at hand, L.: errantem ad flumina, V.; and ellipt.: pecunia utinam ad Opis maneret! — Of persons: qui primum pilum ad Caesarem duxerat, Cs.: ad me fuit, at my house: ad inferos poenas parricidi luent, among.—So, fig.: ad omnīs nationes sanctum, in the judgment of, Cs.: ut esset ad posteros monumentum, etc., L.: ad urbem esse (of a general outside of the walls): ad urbem cum imperio remanere, Cs.—With names of towns and verbs of rest: pons, qui erat ad Genavam, Cs.; and with an ordinal number and lapis: sepultus ad quintum lapidem, N.—    II. In time, about, toward: domum reductus ad vesperum, toward evening.—Till, until, to, even to, up to: usque ad hanc aetatem: ad multam noctem: amant ad quoddam tempus, until: quem ad finem? how long: ad quartam (sc. horam), H. — Hence, ad id (sc. tempus), till then: ad id dubios servare animos, L.— At, on, in, by: ad horam destinatam, at the appointed hour: frumentum ad diem dare. —    III. In number or amount, near, near to, almost, about, toward (cf. circiter): talenta ad quindecim coëgi, T.: annos ad quadraginta natus.—Adverb.: occisis ad hominum milibus quattuor, Cs.: ad duo milia et trecenti occisi, L.—Of a limit, to, unto, even to (rare): (viaticum) ad assem perdere, to the last farthing, H.: ad denarium solvere. —Esp., ad unum, to a single one, without exception: omnes ad unum idem sentiunt: exosus ad unum Troianos, V. —    IV. In other relations, with regard to, in respect of, in relation to, as to, to, in: ad honorem antecellere: nihil ad rem pertinet.—Ellipt.: rectene an secus, nihil ad nos: Quid ad praetorem? quid ad rem? i. e. what difference does it make? H.: quibus (auxiliaribus) ad pugnam confidebat, Cs.: ad speciem ornatus, ad sensum acerbus: mentis ad omnia caecitas: ad cetera paene gemelli, H.: facultas ad dicendum.—With words denoting measure, weight, manner, model, rule, etc., according to, agreeably to, after: taleis ad certum pondus examinatis, Cs.: ad cursūs lunae describit annum, L.: canere ad tibiam: carmen castigare ad unguem, to perfection (see unguis), H.: ad istorum normam sapientes: ad specus angustiae vallium (i. e. ad specuum similitudinem angustae valles), Cs. — With the cause or reason, according to, at, on, in consequence of, for, in order to: ad horum proces in Boeotiam duxit, on their entreaty, L.: dictis ad fallendum instructis, L.: causae ad discordiam, to produce dissension, T.: ad facinora incendere, S.: ad speciem tabernaculis relictis, for appearance, Cs.: ad id, for this use, as a means to that end, L.: ad id ipsum, for that my purpose, L.: delecto milite ad navīs, marines, L.: puer ad cyathum statuetur, H.: biiugi ad frena leones, yoked in pairs with bits, V.: res quae sunt ad incendia, Cs.: ad communem salutem utilius.—In comparison, to, compared with, in comparison with: terra ad universi caeli complexum: nihil ad tuum equitatum, Caesar.—    V. In adverbial phrases, ad omnia, withal, to crown all: ad omnia tantum advehi auri, etc., L.—Ad hoc and ad haec, moreover, besides, in addition: ad hoc, quos... postremo omnes, quos, etc., S. — Ad id quod, beside that (rare): ad id quod... indignitate etiam Romani accendebantur, L. — Ad tempus, at a definite, fixed time, C., L.; at a fit, appropriate time, L.; for some time, for a short time, L.; according to circumstances. — Ad praesens, for the moment, for a short time.—Ad locum, on the spot: ut ad locum miles esset paratus, L.—Ad verbum, word for word, literally. — Ad summam, on the whole, generally, in general; in a word, in short, C., H.—Ad extremum, ad ultimum, ad postremum, at the end, finally, at last; of place, at the extremity, at the top, at the end: ad extremum (teli) unde ferrum exstabat, L.; of time, at last, finally: ad extremum incipit philosophari; of order, finally, lastly; to the last degree, quite, L. — Quem ad finem? to what limit? how far? how long? Note.—a. Ad rarely follows its acc: quam ad, T.: quos ad, C.: ripam ad Araxis, Ta.—b. In composition, ad- stands before vowels, b, d, f, h, i consonant, m, n, q, v, and mostly before l, r, s; acbefore c; but very often ad- before cl-, cr-, and cu-; ag- or ad- before g; ap- or ad- before p; atbefore t; but a- or ad- before gn, sp, sc, st.
    * * *
    I II
    to, up to, towards; near, at; until, on, by; almost; according to; about w/NUM

    Latin-English dictionary > ad

  • 65 castīgō

        castīgō āvī, ātus, āre    [castus + 1 AG-], to set right, correct, chastise, punish, blame, reprove, chide, censure, find fault with: pueros verberibus: seg niores, Cs.: castigando proficere, L.: Castigandi potestas, Cu.: litteris castigari, ut, etc., Cs.: in hoc me ipse castigo quod, etc.: moras, V.: vitia, Iu. — To correct, amend, polish: carmen ad unguem, H.: amicae verba, Iu. — To hold in check, restrain: quid illum credis facturum, nisi eum... castigas? T.: castigatus animi dolor.
    * * *
    castigare, castigavi, castigatus V
    chastise/chasten, punish; correct, reprimand/dress down, castigate; neutralize

    Latin-English dictionary > castīgō

  • 66 factus

        factus adj.    [P. of facio], elaborate, finished, artistic: oratio: argentum, silver-ware: negare Versiculos magis factos, H.: ad unguem Factus homo, complete, H.

    Latin-English dictionary > factus

  • 67 medius

        medius adj.    [MED-], in the middle, in the midst, mid, mean, middle: mundi locus: tempus: solio medius consedit, in the middle, V.: medius Polluce et Castore ponar, between, O.: medios ignīs testor, i. e. on the altar between us, V.: medium turba Hunc habet, surrounds, V.: Discessere omnes medii, from the midst, V.: caelestes medio Iove sedent, O.: medium ostendere unguem, point with the middle finger, Iu.: cum inter bellum et pacem medium nihil sit, no middle course: locus medius regionum earum, half-way between, Cs.: locus medius iuguli summique lacerti, between, O.: medius ex tribus, S.: in foro medio, in the middle of the forum: in mediis aedibus: de mediā nocte, midnight, Cs.: mediā aestate, at midsummer: medios dilapsus in hostīs, V.: Phoebus, the sun at noon, O.: (illum) medium adripere, by the middle, T.: iuvenem medium complectitur, L.—Fig., of the middle, middling, medial, moderate: aetatis mediae vir, of middle age, Ph.: nihil medium, sed inmensa omnia volventes animo, L.: gratia non media, extraordinary, L.: ingenium, Ta.: sermones, common, O.— Undetermined, undecided, neutral: medium quendam cursum tenere: medios esse: responsum, ambiguous, L.— Indifferent, not imperative: officium (opp. perfectum).— Intermediate: medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor, like each some respects, L.: consilium, avoiding both extremes, L.— Central, intimate, profound, essential: quae sunt ex mediā laude iustitiae, essential claims to honor: in medio maerore et dolore, buried in: in medio ardore belli, L.: media inter pocula, Iu.: Pacis eras mediusque belli, equally ready for, H.—As subst m., a mediator: paci medium se offert, V.
    * * *
    I
    media, medium ADJ
    middle, middle of, mid; common, neutral, ordinary, moderate; ambiguous
    II
    mediator; one who stands in the middle, one who comes between

    Latin-English dictionary > medius

  • 68 prae-secō

        prae-secō cuī, ctus, āre,    to cut off before, cut away, cut off, cut out: praesectis mulierum crinibus, Cs.: partem, O.—Fig.: Praesectum deciens non castigavit ad unguem, i. e. accurately, H. (al. perfectum).

    Latin-English dictionary > prae-secō

  • 69 quadrō

        quadrō āvī, ātus, āre    [quadrus], to make square, put in order, arrange, complete: quadrandae orationis industria, giving rhythmic finish: quae pars quadrat, acervum, H.— To make a square, run parallel, be exact: omnis in unguem secto via limite quadret, V.—Fig., to fit, suit, agree, be proper: omnia in istam quadrant, fit her: ad multa, suit in many respects: quoniam tibi ita quadrat, it seems to you so proper.—Of numbers: quomodo DC (HS milia) eodem modo quadrarint.
    * * *
    quadrare, quadravi, quadratus V
    square up, make square/suitable; square/fit; quadruple; form rectangular shape

    Latin-English dictionary > quadrō

  • 70 stomachor

        stomachor ātus, ārī, dep.    [stomachus], to be irritated, be angry, fume, fret: si stomachabere et moleste feres: iucundissimis tuis litteris stomachatus sum in extremo, at your letter: stomachari, quod tecum de eādem re agam saepius: stomachabatur senex, si quid asperius dixeram: Scipio, cum stomacheretur cum Metello, quarrelled: prave sectum ob unguem, H.: omnia: Id mecum, T.
    * * *
    stomachari, stomachatus sum V DEP
    be angry, boil with rage

    Latin-English dictionary > stomachor

  • 71 committo

    com-mitto ( con-m-), mīsi, missum, 3, v. a.
    I.
    Of two or more objects, to bring, join, combine into one whole; to join or put together, to connect, unite.
    A.
    In gen. (rare; not in Cic.), constr. inter se, cum aliquā re, alicui, with in and acc., and with acc. only.
    (α).
    Inter se:

    res in ordinem digestae atque inter se commissae,

    Quint. 7, prooem. §

    1: per nondum commissa inter se munimenta urbem intravit,

    Liv. 38, 4, 8; cf. thus with inter se:

    oras vulneris suturis,

    Cels. 7, 19:

    duo verba,

    Quint. 9, 4, 33:

    easdem litteras,

    id. ib.:

    duo comparativa,

    id. 9, 3, 19.—
    (β).
    With cum:

    costae committuntur cum osse pectoris,

    Cels. 8, 1.—
    (γ).
    With dat.:

    viam a Placentiā ut Flaminiae committeret,

    Liv. 39, 2, 10:

    quā naris fronti committitur,

    is joined to, Ov. M. 12, 315:

    quā vir equo commissus erat,

    id. ib. 12, 478 (of a Centaur); cf.

    of Scylla: delphinum caudas utero commissa luporum,

    Verg. A. 3, 428:

    commissa dextera dextrae,

    Ov. H. 2, 31:

    medulla spinae commissa cerebro,

    Cels. 8, 1:

    moles, quae urbem continenti committeret,

    Curt. 4, 2, 16; Flor. 1, 4, 2 Duker.—
    (δ).
    With in and acc.:

    commissa in unum crura,

    Ov. M. 4, 580:

    committuntur suturae in unguem,

    Cels. 8, 1.—
    (ε).
    With acc. only: barbaricam pestem navibus obtulit, commissam infabre, Pac. ap. Non. p. 40, 31 (Trag. Rel. v. 271 Rib.):

    commissis operibus,

    Liv. 38, 7, 10:

    fidibusque mei commissa mariti moenia,

    Ov. M. 6, 178:

    (terra) maria committeret,

    Curt. 3, 1, 13; 7, 7, 14:

    noctes duas,

    Ov. Am. 1, 13, 46; cf.: nocte commissā. Sen. Herc. Oet. 1698:

    commissa corpore toto,

    Ov. M. 4, 369; Lucil. ap. Non. p. 248, 25: cervix committitur primo [p. 380] artu, Val. Fl. 4, 310:

    domus plumbo commissa,

    patched, Juv. 14, 310.—
    B.
    In partic., to set or bring men or animals together in a contest or fight, as competitors, etc., to set together, set on (freq. in Suet.;

    elsewhere rare): pugiles Latinos cum Graecis,

    Suet. Aug. 45:

    quingenis peditibus, elephantis vicenis, tricenis equitibus hinc et inde commissis,

    id. Caes. 39; id. Claud. 34:

    camelorum quadrigas,

    id. Ner. 11; Luc. 1, 97:

    victores committe,

    Mart. 8, 43, 3; cf. id. Spect. 28, 1:

    licet Aenean Rutulumque ferocem Committas,

    i.e. you describe their contest in your poem, you bring them in contact with each other, Juv. 1, 162:

    eunucho Bromium committere noli,

    id. 6, 378:

    inter se omnes,

    Suet. Calig. 56:

    aequales inter se,

    id. Gram. 17.—
    b.
    Trop., to bring together for comparison, to compare, put together, match:

    committit vates et comparat, inde Maronem, Atque aliā parte in trutinā suspendit Homerum,

    Juv. 6, 436; cf. Prop. 2, 3, 21; Mart. 7, 24, 1.—
    2.
    Transf., of a battle, war: proelium, certamen, bellum, etc.
    a.
    To arrange a battle or contest, to enter upon, engage in, begin, join, commence, Cic. Div. 1, 35, 77:

    proelii committendi signum dare,

    Caes. B. G. 2, 21:

    cum proelium commissum audissent,

    id. ib. 7, 62:

    commisso ab equitibus proelio,

    id. B. C. 1, 40:

    in aciem exercitum eduxit proeliumque commisit,

    Nep. Eum. 3 fin.; id. Hann. 11, 3; id. Milt. 6, 3; Just. 2, 12, 7; 15, 4, 22; 22, 6, 6:

    postquam eo ventum est, ut a ferentariis proelium committi posset,

    Sall. C. 60, 2:

    commisso proelio, diutius nostrorum militum impetum hostes ferre non potuerunt,

    Caes. B. G. 4, 35; id. B. C. 1, 13; 2, 6 Kraner ad loc.:

    Caesar cohortatus suos proelium commisit,

    id. ib. 1, 25:

    utrum proelium committi ex usu esset, necne,

    id. ib. 1, 50; 1, 52; 2, 19; Nep. Milt. 5, 3:

    pridie quam Siciliensem pugnam classe committeret,

    Suet. Aug. 96:

    avidus committere pugnam,

    Sil. 8, 619:

    pugnas,

    Stat. Th. 6, 143:

    rixae committendae causā,

    Liv. 5, 25, 2:

    cum vates monere eum (regem) coepit, ne committeret, aut certe differret obsidionem,

    Curt. 9, 4, 27.—Of a drinking contest for a wager:

    a summo septenis cyathis committe hos ludos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 19:

    nondum commisso spectaculo,

    Liv. 2, 36, 1:

    musicum agona,

    Suet. Ner. 23:

    aciem,

    Flor. 4, 2, 46:

    commissum (bellum) ac profligatum conficere,

    Liv. 21, 40, 11; 8, 25, 5; 31, 28, 1 al.; cf.:

    si quis trium temporum momenta consideret, primo commissum bellum, profligatum secundo, tertio vero confectum est,

    Flor. 2, 15, 2:

    committere Martem,

    Sil. 13, 155:

    quo die ludi committebantur,

    Cic. Q. Fr. 3, 4, 6:

    ludos dedicationis,

    Suet. Claud. 21:

    ludos,

    Verg. A. 5, 113.—
    b.
    In gen., to maintain a contest, etc., to fight a battle, to hold, celebrate games, etc. (rare):

    illam pugnam navalem... mediocri certamine commissam arbitraris?

    Cic. Mur. 15, 33:

    levia inde proelia per quatriduum commissa,

    Liv. 34, 37, 7:

    commisso modico certamine,

    id. 23, 44, 5.—
    (β).
    Absol. (post-Aug. and rare):

    contra quem Sulla iterum commisit,

    Eutr. 5, 6; 9, 24; Dig. 9, 1, 1:

    priusquam committeretur,

    before the contest began, Suet. Vesp. 5.—
    3.
    In gen.: committere aliquid, to begin any course of action, to undertake, carry on, hold (rare):

    tribuni sanguine commissa proscriptio,

    Vell. 2, 64 fin.:

    judicium inter sicarios committitur,

    Cic. Rosc. Am. 5, 11. —In part. perf.:

    egregie ad ultimum in audacter commisso perseveravit,

    Liv. 44, 4, 11; cf. id. ib. § 8; 44, 6, 14.—
    4.
    In partic., to practise or perpetrate wrong, do injustice; to commit a crime (very freq. and class.).
    (α).
    With acc.:

    ut neque timeant, qui nihil commiserint, et poenam semper ante oculos versari putent, qui peccaverint,

    Cic. Mil. 23, 61; cf. Quint. 7, 2, 30:

    commississe cavet quod mox mutare laboret,

    Hor. A. P. 168:

    ego etiam quae tu sine Verre commisisti, Verri crimini daturus sum,

    Cic. Div. in Caecil. 11, 35:

    quantum flagitii,

    id. Brut. 61, 219:

    tantum facinus,

    id. Rosc. Am. 23, 65:

    virilis audaciae facinora,

    Sall. C. 25, 1:

    majus delictum,

    Caes. B. G. 7, 4:

    nil nefandum,

    Ov. M. 9, 626:

    nefarias res,

    Cic. Phil. 6, 1, 2:

    scelus,

    id. Sull. 2, 6; Dig. 48, 9, 7:

    adulterium,

    Quint. 7, 2, 11; 7, 3, 1:

    incestum cum filio,

    id. 5, 10, 19:

    parricidium,

    id. 7, 2, 2:

    caedem,

    id. 7, 4, 43; 10, 1, 12; 5, 12, 3:

    sacrilegium,

    id. 7, 2, 18:

    fraudem,

    Hor. C. 1, 28, 31.— Aliquid adversus, in, erga:

    committere multa et in deos et in homines impie nefarieque,

    Cic. Verr. 2, 1, 2, § 6; cf.:

    in te,

    Verg. A. 1, 231:

    aliquid adversus populum Romanum,

    Liv. 42, 38, 3:

    aliquid erga te,

    Cic. Att. 3, 20, 3.—
    (β).
    Committere contra legem, in legem, lege, to offend, sin, commit an offence:

    quasi committeret contra legem,

    Cic. Brut. 12, 48:

    in legem Juliam de adulteriis,

    Dig. 48, 5, 39; 48, 10, 13:

    adversus testamentum,

    ib. 34, 3, 8, § 2:

    ne lege censoriā committant,

    Varr. R. R. 2, 1, 16:

    lege de sicariis,

    Quint. 7, 1, 9. —
    (γ).
    Absol.:

    hoc si in posterum edixisses, minus esset nefarium... nemo enim committeret,

    Cic. Verr. 2, 1, 43, § 110.—
    (δ).
    With ut, to be guilty or be in fault, so that, to give occasion or cause, that, to act so as that:

    id me commissurum ut patiar fieri,

    Plaut. Trin. 3, 2, 78:

    non committet hodie iterum ut vapulet,

    Ter. Ad. 2, 1, 5:

    ego nolo quemquam civem committere, ut morte multandus sit: tu, etiam si commiserit, conservandum putas,

    Cic. Phil. 8, 5, 15:

    committere ut accusator nominere,

    id. Off. 2, 14, 50; so Liv. 25, 6, 17:

    non committam, ut tibi ipse insanire videar,

    Cic. Fam. 5, 5, 3; 3, 7, 3; id. Att. 1, 6, 1; 1, 20, 3; id. de Or. 2, 57, 233; id. Off. 3, 2, 6; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1, Quint. 1, 10, 30; 5, 13, 27; Cic. Leg. 1, 13, 37.—More rare in a like sense,
    (ε).
    With cur or quare:

    Caedicius negare se commissurum, cur sibi quisquam imperium finiret,

    Liv. 5, 46, 6:

    neque commissum a se, quare timeret,

    Caes. B. G. 1, 14.—
    (ζ).
    With inf.:

    non committunt scamna facere,

    Col. 2, 4, 3:

    infelix committit saepe repelli,

    Ov. M. 9, 632.—
    b.
    Poenam, multam, etc., jurid. t. t., to bring punishment upon one ' s self by an error or fault, to incur, make one ' s self liable to it:

    poenam,

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30; cf. Quint. 7, 4, 20; and:

    committere in poenam edicti,

    Dig. 2, 2, 4:

    ut illam multam non commiserit,

    Cic. Clu. 37, 103; Dig. 35, 1, 6 pr.—
    (β).
    Committi, with a definite object, to be forfeited or confiscated, as a penalty:

    hereditas Veneri Erycinae commissa,

    Cic. Verr. 2, 1, 10, § 27; 2, 2, 14, § 36; so,

    commissae hypothecae,

    id. Fam. 13, 56, 2:

    commissa tibi fiducia,

    id. Fl. 21, 51:

    merces,

    Dig. 39, 4, 11, § 2:

    mancipium,

    ib. 39, 14, 6:

    praedia in publicum,

    ib. 3, 5, 12:

    hanc devotionem capitis esse commissam,

    incurred, Cic. Dom. 57, 145.—
    c.
    Also (mostly in jurid. Lat.) of laws, judicial regulations, promises, etc., that become binding in consequence of the fulfilment of a condition as the commission of a crime, etc.:

    in civitatem obligatam sponsione commissa iratis omnibus diis,

    a promise the condition of which has been fulfilled, Liv. 9, 11, 10 Weissenb. ad loc.; cf.:

    hanc ego devotionem capitis mei... convictam esse et commissam putabo,

    Cic. Dom. 57, 145:

    si alius committat edictum,

    transgresses, incurs its penalty, makes himself liable to, Dig. 37, 4, 3, § 11; cf.:

    commisso edicto ab alio filio, ib. lex 8, § 4: commisso per alium edicto, ib. lex 10, § 1 al.: statim atque commissa lex est,

    ib. 18, 3, 4, § 2:

    committetur stipulatio,

    ib. 24, 3, 56.
    II.
    To place a thing somewhere for preservation, protection, care, etc.; to give, intrust, commit to, to give up or resign to, to trust (syn.: commendo, trado, credo; very freq. and class.); constr. with aliquid ( aliquem) alicui, in aliquid, or absol.
    (α).
    Aliquid ( aliquem, se) alicui:

    honor non solum datus sed etiam creditus ac commissus,

    Cic. Verr. 2, 5, 14, § 35:

    nec illi (Catoni) committendum illud negotium, sed inponendum putaverunt,

    id. Sest. 28, 60:

    qui capita vestra non dubitatis credere, cui calceandos nemo commisit pedes?

    Phaedr. 1, 14, 16:

    ego me tuae commendo et committo fidei,

    Ter. Eun. 5, 2, 47 (cf. id. And. 1, 5, 61):

    ne quid committam tibi,

    Plaut. Most. 3, 3, 21; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. And. 3, 5, 3; cf.:

    his salutem nostram, his fortunas, his liberos rectissime committi arbitramur,

    Cic. Off. 2, 9, 33; id. Att. 1, 13, 1; cf. id. ib. §

    4: tibi rem magnam,

    id. Fam. 13, 5, 1; id. Mil. 25, 68:

    quia commissi sunt eis magistratus,

    id. Planc. 25, 61:

    summum imperium potestatemque omnium rerum alicui,

    Nep. Lys. 1 fin.:

    domino rem omnem,

    Hor. S. 2, 7, 67:

    caput tonsori,

    id. A. P. 301:

    ratem pelago,

    id. C. 1, 3, 11:

    sulcis semina (corresp. with spem credere terrae),

    Verg. G. 1, 223; cf.:

    committere semen sitienti solo,

    Col. 2, 8, 4:

    ulcus frigori,

    Cels. 6, 18, n. 2:

    aliquid litteris,

    Cic. Att. 4, 1, 8; so,

    verba tabellis,

    Ov. M. 9, 587:

    vivunt commissi calores Aeoliae fidibus puellae,

    Hor. C. 4, 9, 11 al.:

    committere se populo, senatui, publicis praesidiis et armis (corresp. with se tradere),

    Cic. Mil. 23, 61; so,

    se urbi,

    id. Att. 15, 11, 1:

    se theatro populoque Romano,

    id. Sest. 54, 116:

    se proelio,

    Liv. 4, 59, 2:

    se pugnae,

    id. 5, 32, 4:

    se publico,

    to venture into the streets, Suet. Ner. 26:

    se neque navigationi, neque viae,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; cf. id. Phil. 12, 10, 25; id. Imp. Pomp. 11, 31:

    se timidius fortunae,

    id. Att. 9, 6, 4:

    civilibus fluctibus,

    Nep. Att. 6, 1 al. —Prov.: ovem lupo (Gr. kataleipein oïn en lukoisi), Ter. Eun. 5, 1, 16.—
    (β).
    Aliquid ( aliquem, se) in aliquid (so esp. freq. in Liv.):

    aliquid in alicujus fidem committere,

    Ter. Hec. 1, 2, 34; cf. Liv. 30, 14, 4:

    se in id conclave,

    Cic. Rosc. Am. 23, 64:

    se in conspectum populi Romani,

    id. Verr. 2, 4, 11, § 26; cf. Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C, 2:

    se in senatum,

    Cic. Q. Fr. 3, 2, 2; id. Ac. 2, 21, 68:

    summae fuisse dementiae dubiā spe impulsum certum in periculum se committere,

    id. Inv. 2, 8, 27:

    rem in casum ancipitis eventus,

    Liv. 4, 27, 6; cf.:

    duos filios in aleam ejus casus,

    id. 40, 21, 6:

    rem in aciem,

    id. 3, 2, 12; cf.:

    se in aciem,

    id. 7, 26, 11; 23, 11, 10;

    rempublicam in discrimen,

    id. 8, 32, 4; cf.:

    rerum summam in discrimen,

    id. 33, 7, 10. —
    (γ).
    Simply alicui, or entirely absol.:

    sanan' es, Quae isti committas?

    in trusting to him, Plaut. Curc. 5, 2, 55:

    ei commisi et credidi, Ter, Heaut. 5, 2, 13: haec cum scirem et cogitarem, commisi tamen, judices, Heio,

    Cic. Verr. 2, 4, 7, § 16:

    universo populo neque ipse committit neque illi horum consiliorum auctores committi recte putant posse,

    id. Agr. 2, 8, 20:

    venti, quibus necessario committendum existimabat,

    Caes. B. C. 3, 25:

    sed quoniam non es veritus concredere nobis, accipe commissae munera laetitiae,

    intrusted, Prop. 1, 10, 12:

    instant enim (adversarii) et saepe discrimen omne committunt, quod deesse nobis putant,

    often hazard the most important advantage, Quint. 6, 4, 17:

    cum senatus ei commiserit, ut videret, ne quid res publica detrimenti caperet,

    Cic. Mil. 26, 70.—With de:

    iste negat se de existimatione suā cuiquam nisi suis commissurum,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 137. —Hence, P. a. as subst.: commissum, i, n.
    A.
    (Acc. to I. 3.) An undertaking, enterprise:

    nec aliud restabat quam audacter commissum corrigere,

    Liv. 44, 4, 8:

    supererat nihil aliud in temere commisso, quam, etc.,

    id. 44, 6, 14.—
    B.
    (Acc. to I. 4.) A transgression, offence, fault, crime:

    sacrum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    nisi aut quid commissi aut est causa jurgi,

    Plaut. Men. 5, 2, 21:

    ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed quod, etc.,

    Cic. Sull. 26, 72; cf.

    turpe,

    Hor. C. 3, 27, 39:

    commissi praemia,

    Ov. F. 4, 590.—In plur.:

    post mihi non simili poenā commissa luetis,

    offences, Verg. A. 1, 136; so,

    fateri,

    Stat. S. 5, 5, 5:

    improba,

    Claud. Rapt. Pros. 2, 304.—
    2.
    Jurid. Lat., an incurring of fines, a confiscation or confiscated property, Suet. Calig. 41:

    in commissum cadere,

    Dig. 39, 4, 16:

    causa commissi,

    ib. 39, 4, 16 al.; 19, 2, 61 fin.:

    aliquid pro commisso tenetur,

    Quint. Decl. 341.—
    C.
    (Acc. to II.) That which is intrusted, a secret, trust:

    enuntiare commissa,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    commissa celare,

    Nep. Epam. 3, 2; cf. Juv. 9, 93:

    commissa tacere,

    Hor. S. 1, 4, 84:

    prodere,

    id. ib. 1, 3, 95:

    retinent commissa fideliter aures,

    id. Ep. 1, 18, 70:

    commissum teges (corresp. with arcanum scrutaberis),

    id. ib. 1, 18, 38; cf. id. A. P. 200.

    Lewis & Short latin dictionary > committo

  • 72 conmitto

    com-mitto ( con-m-), mīsi, missum, 3, v. a.
    I.
    Of two or more objects, to bring, join, combine into one whole; to join or put together, to connect, unite.
    A.
    In gen. (rare; not in Cic.), constr. inter se, cum aliquā re, alicui, with in and acc., and with acc. only.
    (α).
    Inter se:

    res in ordinem digestae atque inter se commissae,

    Quint. 7, prooem. §

    1: per nondum commissa inter se munimenta urbem intravit,

    Liv. 38, 4, 8; cf. thus with inter se:

    oras vulneris suturis,

    Cels. 7, 19:

    duo verba,

    Quint. 9, 4, 33:

    easdem litteras,

    id. ib.:

    duo comparativa,

    id. 9, 3, 19.—
    (β).
    With cum:

    costae committuntur cum osse pectoris,

    Cels. 8, 1.—
    (γ).
    With dat.:

    viam a Placentiā ut Flaminiae committeret,

    Liv. 39, 2, 10:

    quā naris fronti committitur,

    is joined to, Ov. M. 12, 315:

    quā vir equo commissus erat,

    id. ib. 12, 478 (of a Centaur); cf.

    of Scylla: delphinum caudas utero commissa luporum,

    Verg. A. 3, 428:

    commissa dextera dextrae,

    Ov. H. 2, 31:

    medulla spinae commissa cerebro,

    Cels. 8, 1:

    moles, quae urbem continenti committeret,

    Curt. 4, 2, 16; Flor. 1, 4, 2 Duker.—
    (δ).
    With in and acc.:

    commissa in unum crura,

    Ov. M. 4, 580:

    committuntur suturae in unguem,

    Cels. 8, 1.—
    (ε).
    With acc. only: barbaricam pestem navibus obtulit, commissam infabre, Pac. ap. Non. p. 40, 31 (Trag. Rel. v. 271 Rib.):

    commissis operibus,

    Liv. 38, 7, 10:

    fidibusque mei commissa mariti moenia,

    Ov. M. 6, 178:

    (terra) maria committeret,

    Curt. 3, 1, 13; 7, 7, 14:

    noctes duas,

    Ov. Am. 1, 13, 46; cf.: nocte commissā. Sen. Herc. Oet. 1698:

    commissa corpore toto,

    Ov. M. 4, 369; Lucil. ap. Non. p. 248, 25: cervix committitur primo [p. 380] artu, Val. Fl. 4, 310:

    domus plumbo commissa,

    patched, Juv. 14, 310.—
    B.
    In partic., to set or bring men or animals together in a contest or fight, as competitors, etc., to set together, set on (freq. in Suet.;

    elsewhere rare): pugiles Latinos cum Graecis,

    Suet. Aug. 45:

    quingenis peditibus, elephantis vicenis, tricenis equitibus hinc et inde commissis,

    id. Caes. 39; id. Claud. 34:

    camelorum quadrigas,

    id. Ner. 11; Luc. 1, 97:

    victores committe,

    Mart. 8, 43, 3; cf. id. Spect. 28, 1:

    licet Aenean Rutulumque ferocem Committas,

    i.e. you describe their contest in your poem, you bring them in contact with each other, Juv. 1, 162:

    eunucho Bromium committere noli,

    id. 6, 378:

    inter se omnes,

    Suet. Calig. 56:

    aequales inter se,

    id. Gram. 17.—
    b.
    Trop., to bring together for comparison, to compare, put together, match:

    committit vates et comparat, inde Maronem, Atque aliā parte in trutinā suspendit Homerum,

    Juv. 6, 436; cf. Prop. 2, 3, 21; Mart. 7, 24, 1.—
    2.
    Transf., of a battle, war: proelium, certamen, bellum, etc.
    a.
    To arrange a battle or contest, to enter upon, engage in, begin, join, commence, Cic. Div. 1, 35, 77:

    proelii committendi signum dare,

    Caes. B. G. 2, 21:

    cum proelium commissum audissent,

    id. ib. 7, 62:

    commisso ab equitibus proelio,

    id. B. C. 1, 40:

    in aciem exercitum eduxit proeliumque commisit,

    Nep. Eum. 3 fin.; id. Hann. 11, 3; id. Milt. 6, 3; Just. 2, 12, 7; 15, 4, 22; 22, 6, 6:

    postquam eo ventum est, ut a ferentariis proelium committi posset,

    Sall. C. 60, 2:

    commisso proelio, diutius nostrorum militum impetum hostes ferre non potuerunt,

    Caes. B. G. 4, 35; id. B. C. 1, 13; 2, 6 Kraner ad loc.:

    Caesar cohortatus suos proelium commisit,

    id. ib. 1, 25:

    utrum proelium committi ex usu esset, necne,

    id. ib. 1, 50; 1, 52; 2, 19; Nep. Milt. 5, 3:

    pridie quam Siciliensem pugnam classe committeret,

    Suet. Aug. 96:

    avidus committere pugnam,

    Sil. 8, 619:

    pugnas,

    Stat. Th. 6, 143:

    rixae committendae causā,

    Liv. 5, 25, 2:

    cum vates monere eum (regem) coepit, ne committeret, aut certe differret obsidionem,

    Curt. 9, 4, 27.—Of a drinking contest for a wager:

    a summo septenis cyathis committe hos ludos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 19:

    nondum commisso spectaculo,

    Liv. 2, 36, 1:

    musicum agona,

    Suet. Ner. 23:

    aciem,

    Flor. 4, 2, 46:

    commissum (bellum) ac profligatum conficere,

    Liv. 21, 40, 11; 8, 25, 5; 31, 28, 1 al.; cf.:

    si quis trium temporum momenta consideret, primo commissum bellum, profligatum secundo, tertio vero confectum est,

    Flor. 2, 15, 2:

    committere Martem,

    Sil. 13, 155:

    quo die ludi committebantur,

    Cic. Q. Fr. 3, 4, 6:

    ludos dedicationis,

    Suet. Claud. 21:

    ludos,

    Verg. A. 5, 113.—
    b.
    In gen., to maintain a contest, etc., to fight a battle, to hold, celebrate games, etc. (rare):

    illam pugnam navalem... mediocri certamine commissam arbitraris?

    Cic. Mur. 15, 33:

    levia inde proelia per quatriduum commissa,

    Liv. 34, 37, 7:

    commisso modico certamine,

    id. 23, 44, 5.—
    (β).
    Absol. (post-Aug. and rare):

    contra quem Sulla iterum commisit,

    Eutr. 5, 6; 9, 24; Dig. 9, 1, 1:

    priusquam committeretur,

    before the contest began, Suet. Vesp. 5.—
    3.
    In gen.: committere aliquid, to begin any course of action, to undertake, carry on, hold (rare):

    tribuni sanguine commissa proscriptio,

    Vell. 2, 64 fin.:

    judicium inter sicarios committitur,

    Cic. Rosc. Am. 5, 11. —In part. perf.:

    egregie ad ultimum in audacter commisso perseveravit,

    Liv. 44, 4, 11; cf. id. ib. § 8; 44, 6, 14.—
    4.
    In partic., to practise or perpetrate wrong, do injustice; to commit a crime (very freq. and class.).
    (α).
    With acc.:

    ut neque timeant, qui nihil commiserint, et poenam semper ante oculos versari putent, qui peccaverint,

    Cic. Mil. 23, 61; cf. Quint. 7, 2, 30:

    commississe cavet quod mox mutare laboret,

    Hor. A. P. 168:

    ego etiam quae tu sine Verre commisisti, Verri crimini daturus sum,

    Cic. Div. in Caecil. 11, 35:

    quantum flagitii,

    id. Brut. 61, 219:

    tantum facinus,

    id. Rosc. Am. 23, 65:

    virilis audaciae facinora,

    Sall. C. 25, 1:

    majus delictum,

    Caes. B. G. 7, 4:

    nil nefandum,

    Ov. M. 9, 626:

    nefarias res,

    Cic. Phil. 6, 1, 2:

    scelus,

    id. Sull. 2, 6; Dig. 48, 9, 7:

    adulterium,

    Quint. 7, 2, 11; 7, 3, 1:

    incestum cum filio,

    id. 5, 10, 19:

    parricidium,

    id. 7, 2, 2:

    caedem,

    id. 7, 4, 43; 10, 1, 12; 5, 12, 3:

    sacrilegium,

    id. 7, 2, 18:

    fraudem,

    Hor. C. 1, 28, 31.— Aliquid adversus, in, erga:

    committere multa et in deos et in homines impie nefarieque,

    Cic. Verr. 2, 1, 2, § 6; cf.:

    in te,

    Verg. A. 1, 231:

    aliquid adversus populum Romanum,

    Liv. 42, 38, 3:

    aliquid erga te,

    Cic. Att. 3, 20, 3.—
    (β).
    Committere contra legem, in legem, lege, to offend, sin, commit an offence:

    quasi committeret contra legem,

    Cic. Brut. 12, 48:

    in legem Juliam de adulteriis,

    Dig. 48, 5, 39; 48, 10, 13:

    adversus testamentum,

    ib. 34, 3, 8, § 2:

    ne lege censoriā committant,

    Varr. R. R. 2, 1, 16:

    lege de sicariis,

    Quint. 7, 1, 9. —
    (γ).
    Absol.:

    hoc si in posterum edixisses, minus esset nefarium... nemo enim committeret,

    Cic. Verr. 2, 1, 43, § 110.—
    (δ).
    With ut, to be guilty or be in fault, so that, to give occasion or cause, that, to act so as that:

    id me commissurum ut patiar fieri,

    Plaut. Trin. 3, 2, 78:

    non committet hodie iterum ut vapulet,

    Ter. Ad. 2, 1, 5:

    ego nolo quemquam civem committere, ut morte multandus sit: tu, etiam si commiserit, conservandum putas,

    Cic. Phil. 8, 5, 15:

    committere ut accusator nominere,

    id. Off. 2, 14, 50; so Liv. 25, 6, 17:

    non committam, ut tibi ipse insanire videar,

    Cic. Fam. 5, 5, 3; 3, 7, 3; id. Att. 1, 6, 1; 1, 20, 3; id. de Or. 2, 57, 233; id. Off. 3, 2, 6; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1, Quint. 1, 10, 30; 5, 13, 27; Cic. Leg. 1, 13, 37.—More rare in a like sense,
    (ε).
    With cur or quare:

    Caedicius negare se commissurum, cur sibi quisquam imperium finiret,

    Liv. 5, 46, 6:

    neque commissum a se, quare timeret,

    Caes. B. G. 1, 14.—
    (ζ).
    With inf.:

    non committunt scamna facere,

    Col. 2, 4, 3:

    infelix committit saepe repelli,

    Ov. M. 9, 632.—
    b.
    Poenam, multam, etc., jurid. t. t., to bring punishment upon one ' s self by an error or fault, to incur, make one ' s self liable to it:

    poenam,

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30; cf. Quint. 7, 4, 20; and:

    committere in poenam edicti,

    Dig. 2, 2, 4:

    ut illam multam non commiserit,

    Cic. Clu. 37, 103; Dig. 35, 1, 6 pr.—
    (β).
    Committi, with a definite object, to be forfeited or confiscated, as a penalty:

    hereditas Veneri Erycinae commissa,

    Cic. Verr. 2, 1, 10, § 27; 2, 2, 14, § 36; so,

    commissae hypothecae,

    id. Fam. 13, 56, 2:

    commissa tibi fiducia,

    id. Fl. 21, 51:

    merces,

    Dig. 39, 4, 11, § 2:

    mancipium,

    ib. 39, 14, 6:

    praedia in publicum,

    ib. 3, 5, 12:

    hanc devotionem capitis esse commissam,

    incurred, Cic. Dom. 57, 145.—
    c.
    Also (mostly in jurid. Lat.) of laws, judicial regulations, promises, etc., that become binding in consequence of the fulfilment of a condition as the commission of a crime, etc.:

    in civitatem obligatam sponsione commissa iratis omnibus diis,

    a promise the condition of which has been fulfilled, Liv. 9, 11, 10 Weissenb. ad loc.; cf.:

    hanc ego devotionem capitis mei... convictam esse et commissam putabo,

    Cic. Dom. 57, 145:

    si alius committat edictum,

    transgresses, incurs its penalty, makes himself liable to, Dig. 37, 4, 3, § 11; cf.:

    commisso edicto ab alio filio, ib. lex 8, § 4: commisso per alium edicto, ib. lex 10, § 1 al.: statim atque commissa lex est,

    ib. 18, 3, 4, § 2:

    committetur stipulatio,

    ib. 24, 3, 56.
    II.
    To place a thing somewhere for preservation, protection, care, etc.; to give, intrust, commit to, to give up or resign to, to trust (syn.: commendo, trado, credo; very freq. and class.); constr. with aliquid ( aliquem) alicui, in aliquid, or absol.
    (α).
    Aliquid ( aliquem, se) alicui:

    honor non solum datus sed etiam creditus ac commissus,

    Cic. Verr. 2, 5, 14, § 35:

    nec illi (Catoni) committendum illud negotium, sed inponendum putaverunt,

    id. Sest. 28, 60:

    qui capita vestra non dubitatis credere, cui calceandos nemo commisit pedes?

    Phaedr. 1, 14, 16:

    ego me tuae commendo et committo fidei,

    Ter. Eun. 5, 2, 47 (cf. id. And. 1, 5, 61):

    ne quid committam tibi,

    Plaut. Most. 3, 3, 21; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. And. 3, 5, 3; cf.:

    his salutem nostram, his fortunas, his liberos rectissime committi arbitramur,

    Cic. Off. 2, 9, 33; id. Att. 1, 13, 1; cf. id. ib. §

    4: tibi rem magnam,

    id. Fam. 13, 5, 1; id. Mil. 25, 68:

    quia commissi sunt eis magistratus,

    id. Planc. 25, 61:

    summum imperium potestatemque omnium rerum alicui,

    Nep. Lys. 1 fin.:

    domino rem omnem,

    Hor. S. 2, 7, 67:

    caput tonsori,

    id. A. P. 301:

    ratem pelago,

    id. C. 1, 3, 11:

    sulcis semina (corresp. with spem credere terrae),

    Verg. G. 1, 223; cf.:

    committere semen sitienti solo,

    Col. 2, 8, 4:

    ulcus frigori,

    Cels. 6, 18, n. 2:

    aliquid litteris,

    Cic. Att. 4, 1, 8; so,

    verba tabellis,

    Ov. M. 9, 587:

    vivunt commissi calores Aeoliae fidibus puellae,

    Hor. C. 4, 9, 11 al.:

    committere se populo, senatui, publicis praesidiis et armis (corresp. with se tradere),

    Cic. Mil. 23, 61; so,

    se urbi,

    id. Att. 15, 11, 1:

    se theatro populoque Romano,

    id. Sest. 54, 116:

    se proelio,

    Liv. 4, 59, 2:

    se pugnae,

    id. 5, 32, 4:

    se publico,

    to venture into the streets, Suet. Ner. 26:

    se neque navigationi, neque viae,

    Cic. Fam. 16, 8, 1; cf. id. Phil. 12, 10, 25; id. Imp. Pomp. 11, 31:

    se timidius fortunae,

    id. Att. 9, 6, 4:

    civilibus fluctibus,

    Nep. Att. 6, 1 al. —Prov.: ovem lupo (Gr. kataleipein oïn en lukoisi), Ter. Eun. 5, 1, 16.—
    (β).
    Aliquid ( aliquem, se) in aliquid (so esp. freq. in Liv.):

    aliquid in alicujus fidem committere,

    Ter. Hec. 1, 2, 34; cf. Liv. 30, 14, 4:

    se in id conclave,

    Cic. Rosc. Am. 23, 64:

    se in conspectum populi Romani,

    id. Verr. 2, 4, 11, § 26; cf. Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C, 2:

    se in senatum,

    Cic. Q. Fr. 3, 2, 2; id. Ac. 2, 21, 68:

    summae fuisse dementiae dubiā spe impulsum certum in periculum se committere,

    id. Inv. 2, 8, 27:

    rem in casum ancipitis eventus,

    Liv. 4, 27, 6; cf.:

    duos filios in aleam ejus casus,

    id. 40, 21, 6:

    rem in aciem,

    id. 3, 2, 12; cf.:

    se in aciem,

    id. 7, 26, 11; 23, 11, 10;

    rempublicam in discrimen,

    id. 8, 32, 4; cf.:

    rerum summam in discrimen,

    id. 33, 7, 10. —
    (γ).
    Simply alicui, or entirely absol.:

    sanan' es, Quae isti committas?

    in trusting to him, Plaut. Curc. 5, 2, 55:

    ei commisi et credidi, Ter, Heaut. 5, 2, 13: haec cum scirem et cogitarem, commisi tamen, judices, Heio,

    Cic. Verr. 2, 4, 7, § 16:

    universo populo neque ipse committit neque illi horum consiliorum auctores committi recte putant posse,

    id. Agr. 2, 8, 20:

    venti, quibus necessario committendum existimabat,

    Caes. B. C. 3, 25:

    sed quoniam non es veritus concredere nobis, accipe commissae munera laetitiae,

    intrusted, Prop. 1, 10, 12:

    instant enim (adversarii) et saepe discrimen omne committunt, quod deesse nobis putant,

    often hazard the most important advantage, Quint. 6, 4, 17:

    cum senatus ei commiserit, ut videret, ne quid res publica detrimenti caperet,

    Cic. Mil. 26, 70.—With de:

    iste negat se de existimatione suā cuiquam nisi suis commissurum,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 137. —Hence, P. a. as subst.: commissum, i, n.
    A.
    (Acc. to I. 3.) An undertaking, enterprise:

    nec aliud restabat quam audacter commissum corrigere,

    Liv. 44, 4, 8:

    supererat nihil aliud in temere commisso, quam, etc.,

    id. 44, 6, 14.—
    B.
    (Acc. to I. 4.) A transgression, offence, fault, crime:

    sacrum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    nisi aut quid commissi aut est causa jurgi,

    Plaut. Men. 5, 2, 21:

    ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed quod, etc.,

    Cic. Sull. 26, 72; cf.

    turpe,

    Hor. C. 3, 27, 39:

    commissi praemia,

    Ov. F. 4, 590.—In plur.:

    post mihi non simili poenā commissa luetis,

    offences, Verg. A. 1, 136; so,

    fateri,

    Stat. S. 5, 5, 5:

    improba,

    Claud. Rapt. Pros. 2, 304.—
    2.
    Jurid. Lat., an incurring of fines, a confiscation or confiscated property, Suet. Calig. 41:

    in commissum cadere,

    Dig. 39, 4, 16:

    causa commissi,

    ib. 39, 4, 16 al.; 19, 2, 61 fin.:

    aliquid pro commisso tenetur,

    Quint. Decl. 341.—
    C.
    (Acc. to II.) That which is intrusted, a secret, trust:

    enuntiare commissa,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    commissa celare,

    Nep. Epam. 3, 2; cf. Juv. 9, 93:

    commissa tacere,

    Hor. S. 1, 4, 84:

    prodere,

    id. ib. 1, 3, 95:

    retinent commissa fideliter aures,

    id. Ep. 1, 18, 70:

    commissum teges (corresp. with arcanum scrutaberis),

    id. ib. 1, 18, 38; cf. id. A. P. 200.

    Lewis & Short latin dictionary > conmitto

  • 73 medius

    mĕdĭus, a, um, adj. [Sanscr. madhya, the same; Gr. mesos; Angl. - Sax. midd; Germ. Mitte; cf. dimidius, meridies (medi-), etc.], that is in the middle or midst, mid, middle (class.).
    I.
    Adj.
    A.
    Lit.:

    terra complexa medium mundi locum,

    Cic. Rep. 6, 18, 18; cf. id. ib. 6, 17, 17:

    medium mundi locum petere,

    id. Tusc. 5, 24, 69:

    versus aeque prima, et media, et extrema pars attenditur,

    id. de Or. 3, 50, 192:

    ultimum, proximum, medium tempus,

    id. Prov. Cons. 18, 43:

    in foro medio,

    in the midst of the forum, Plaut. Curc. 4, 1, 14; Cic. Q. Fr. 2, 3, 6; cf.:

    medio foro,

    in the open forum, Suet. Claud. 18 al.:

    in solio medius consedit,

    sat in the middle, Ov. F. 3, 359; Verg. A. 7, 169:

    considit scopulo medius,

    id. G. 4, 436:

    concilio medius sedebat,

    Ov. M. 10, 144:

    ignes,

    Verg. A. 12, 201:

    medio tempore,

    in the meantime, meanwhile, Suet. Caes. 76: vinum novum, vetus, medium, i. e. neither old nor new, Varr. ap. Gell. 13, 31, 14:

    cum plenus fluctu medius foret alveus,

    full to the middle, Juv. 12, 30.—With dat.:

    Peloponnesii Megaram, mediam Corintho Athenisque urbem, condidere,

    midway between Corinth and Athens, Vell. 1, 2, 4.—With abl.:

    si medius Polluce et Castore ponar,

    between, Ov. Am. 2, 16, 13.—With inter:

    cum inter bellum et pacem medium nihil sit,

    there is no medium, no middle course between, Cic. Phil. 8, 1, 4:

    inter quos numeros duo medii inveniuntur (sc. numeri),

    Mart. Cap. 7, § 737.—With gen.:

    locus medius regionum earum,

    half-way between, Caes. B. G. 4, 19:

    locus medius juguli summique lacerti,

    between, Ov. M. 6, 409; 5, 564:

    et medius juvenum ibat,

    id. F. 5, 67:

    medius silentūm,

    Stat. Th. 4, 683.—With ex:

    medius ex tribus,

    Sall. J. 11, 3:

    medium arripere aliquem,

    to seize one by the middle, around the body, Ter. Ad. 3, 2, 18:

    juvenem medium complectitur,

    Liv. 23, 9, 9:

    Alcides medium tenuit,

    held him fast by the middle, Luc. 4, 652:

    medium ostendere unguem,

    to point with the middle finger, Juv. 10, 53.—
    2.
    Transf., half (ante- and postclass.):

    hieme demunt cibum medium,

    half their food, Varr. R. R. 3, 7, 9:

    scrupulum croci,

    Pall. Jan. 18: aurum... Italicis totum, medium provincialibus reddidit, Capitol. Anton. Pius, 4 fin.
    B.
    Trop., of the middle, not very great or small, middling, medial, moderate.
    1.
    Of age:

    aetatis mediae vir,

    of middle age, Phaedr. 2, 2, 3.—
    2.
    Of plans, purposes, etc.:

    nihil medium, nec spem nec curam, sed immensa omnia volventes animo,

    Liv. 2, 49, 5:

    medium quiddam tenere,

    Plin. Ep. 4, 9, 9.—
    3.
    Of intellect:

    eloquentiā medius,

    middling, tolerable, Vell. 2, 29, 2:

    ingenium,

    moderate, Tac. H. 1, 49.—
    4.
    Undetermined, undecided:

    medios esse,

    i. e. neutral, Cic. Att. 10, 8, 4:

    medium se gerere,

    Liv. 2, 27:

    se dubium mediumque partibus praestitit,

    Vell. 2, 21, 1; cf.:

    responsum,

    indefinite, ambiguous, Liv. 39, 39: vocabula, that can be taken in a good or bad sense, ambiguous, Gell. 12, 9, 1. —
    5.
    Indifferent, not imperative: officium, a duty which is not distinctly enjoined by the moral law, but is sustained by preponderant reasoning:

    medium officium id esse dicunt (Graeci) quod cur factum sit, ratio probabilis reddi possit,

    Cic. Off. 1, 3, 8; cf.:

    ex quo intellegitur, officium medium quiddam esse, quod neque in bonis ponatur neque in contrariis,

    id. Fin. 3, 17, 58; cf.

    sqq. and Madv. ad loc.: artes,

    which in themselves are neither good nor bad, indifferent, Quint. 2, 20, 1.—
    6.
    Intermediate:

    medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor,

    of a middle kind, resembling each in some degree, Liv. 1, 32, 4:

    nihil habet ista res (actoris) medium, sed aut lacrimas meretur aut risum,

    Quint. 6, 1, 45:

    ille jam paene medius adfectus est ex amoribus et desideriis amicorum,

    Quint. 6, 2, 17.—Hence, as subst.: mĕdĭus, i, m., one who stands or comes between, a mediator:

    medium sese offert,

    as a mediator, Verg. A. 7, 536:

    pacator mediusque Syphax,

    Sil. 16, 222:

    pacis eras mediusque belli,

    arbiter, Hor. C. 2, 19, 28; cf.:

    nunc mediis subeant irrita verba deis,

    oaths in which the gods were called upon to be mediators, Ov. R. Am. 678.—
    7.
    Central, with ex or in:

    ex factione media consul,

    fully committed to it, Sall. H. 3, 61, 8;

    so (nearly = intimus), viros fortīs et magnanimos eosdem bonos et simplicīs... esse volumus: quae sunt ex media laude justititiae,

    these qualities are clearly among those which make uprightness praiseworthy, Cic. Off. 1, 19, 63:

    partitiones oratoriae, quae e media illa nostra Academia effloruerunt,

    id. Part. Or. 40, 139:

    ingressio e media philosophia repetita est,

    id. Or. 3, 11; id. Leg. 2, 21, 53:

    in medio maerore et dolore,

    id. Tusc. 4, 29, 63; id. Q. Fr. 2, 15, 1:

    in media dimicatione,

    the hottest of the fight, Suet. Aug. 10; cf.:

    in medio ardore certaminis,

    Curt. 8, 4, 27:

    in media solitudine,

    the most profound, Sen. Brev. Vit. 12, 2:

    in mediis divitiis,

    in abundant wealth, id. Vit. Beat. 26, 1:

    in medio robore virium,

    Liv. 28, 35, 6:

    in medio ardore belli,

    id. 24, 45, 4:

    in media reipublicae luce,

    the full blaze of public life, Quint. 1, 2, 18:

    media inter pocula,

    Juv. 8, 217.—Hence,
    II.
    Subst.: mĕdĭum, ii, n., the middle, midst.
    A.
    Lit.
    1.
    Of space (very rare in Cic.):

    in medio aedium sedens,

    Liv. 1, 57, 9:

    maris,

    id. 31, 45, 11; for which, without in, medio aedium eburneis sellis sedere, id. 5, 41, 2:

    medio viae ponere,

    id. 37, 13, 10:

    in agmine in primis modo, modo in postremis, saepe in medio adesse,

    Sall. J. 45, 2; for which, without in, medio sextam legionem constituit, Tac. A. 13, 38:

    medio montium porrigitur planities,

    id. ib. 1, 64:

    medio stans hostia ad aras,

    Verg. G. 3, 486:

    medio tutissimus ibis,

    Ov. M. 2, 137:

    in medium geminos immani pondere caestus Projecit,

    Verg. A. 5, 401:

    in medium sarcinas coniciunt,

    Liv. 10, 36, 1; 13:

    equitatus consulem in medium acceptum, armis protegens, in castra reduxit,

    id. 21, 46, 9.— Trop.:

    tamquam arbiter honorarius medium ferire voluisse,

    to cut through the middle, Cic. Fat. 17, 39:

    intacta invidiā media sunt, ad summa ferme tendit,

    Liv. 45, 35.—
    2.
    Of time:

    diei,

    Liv. 27, 48:

    medio temporis,

    in the meantime, meanwhile, Tac. A. 13, 28; cf.:

    nec longum in medio tempus, cum,

    the interval, Verg. A. 9, 395; Ov. M. 4, 167; Plin. Ep. 7, 27, 13.—
    B.
    Transf.
    1.
    The midst of all, the presence of all, the public, the community (class.):

    in medio omnibus palma est posita, qui artem tractant musicam,

    lies open to all, Ter. Phorm. prol. 16:

    tabulae sunt in medio,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 104:

    rem totam in medio ponere,

    publicly, id. ib. 2, 1, 11, §

    29: ponam in medio sententias philosophorum,

    id. N. D. 1, 6, 13:

    dicendi ratio in medio posita,

    lies open to all, id. de Or. 1, 3, 12:

    rem in medium proferre,

    to publish, make known, id. Fam. 15, 27, 6: vocare in medium, before the public, before a public tribunal:

    rem in medium vocare coeperunt,

    id. Clu. 28, 77:

    in medio relinquere,

    to leave it to the public, leave it undecided, id. Cael. 20, 48; Sall. C. 19, 16: pellere e medio, to expel, reject, Enn. ap. Cic. Mur. 14, 30 (Ann. v. 272 Vahl.); Cic. Off. 3, 8, 37:

    cum jacentia verba sustulimus e medio,

    adopt words from the people, common words, id. de Or. 3, 45, 177; cf.: munda sed e medio consuetaque verba puellae Scribite, Ov. A. A. 3, 479: tollere de medio, to do away with, abolish:

    litteras,

    Cic. Verr. 2, 2, 71, § 176: tollere de medio, to put out of the way, cut off, destroy:

    hominem,

    id. Rosc. Am. 7, 20:

    de medio removere,

    to put out of sight, id. ib. 8, 23: e medio excedere or abire, to leave the world, to die:

    e medio excessit,

    she is dead, Ter. Phorm. 5, 7, 74:

    ea mortem obiit, e medio abiit,

    id. ib. 5, 8, 30:

    tollite lumen e medio,

    Juv. 9, 106: recedere de medio, to go away, retire, withdraw:

    cur te mihi offers? recede de medio,

    Cic. Rosc. Am. 38, 112:

    in medio esse,

    to be present, Ter. Ad. 3, 5, 32:

    in medium venire or procedere,

    to appear, come forward, show one's self in public, Cic. Verr. 2, 2, 71, § 175: in medium, before the public, for the public, for the community:

    communes utilitates in medium afferre,

    id. Off. 1, 7, 22:

    consulere in medium,

    to care for the public good, for the good of all, Verg. A. 11, 335;

    so opp. separantem suas res a publicis,

    Liv. 24, 22, 14 sq.; 26, 12, 7:

    quaerere,

    to make acquisitions for the use of all, Verg. G. 1, 127: cedere, to fall or devolve to the community, Tac. H. 4, 64:

    conferre laudem,

    i. e. so that all may have a share of it, Liv. 6, 6:

    dare,

    to communicate for the use of all, Ov. M. 15, 66:

    in medium conferre, in gaming,

    to put down, put in the pool, Suet. Aug. 71: in medio, for sub dio, in the open air:

    scorpios fugari posse, si aliqui ex eis urantur in medio,

    Pall. 1, 35, 12.—
    2.
    A half (ante-class. and post-Aug.):

    scillae medium conterunt cum aqua,

    Varr. R. R. 2, 7:

    scrobem ad medium completo,

    Col. Arb. 4, 5.—Hence,
    III.
    Adv.: mĕdĭē, in the middle, in a middling degree, moderately, tolerably (except once in Tac. only post-class.):

    qui noluerant medie,

    kept quiet, remained neutral, Tac. H. 1, 19:

    nec plane optimi, nec oppido deterrimi sunt, sed quasi medie morati,

    App. Dogm. Plat. 2, p. 22, 23; Eutr. 7, 13; Lact. 6, 15 fin.:

    ortus medie humilis,

    Aur. Vict. Caes. 20.—
    2.
    Indefinitely, Ambros. in Luc. 8, 17, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > medius

  • 74 praeseco

    prae-sĕco, cŭi, ctum, or cātum, 1, v. a., to cut off before or in front, to cut off or out (not in Cic.).
    I.
    Lit.:

    pars cultello praesecatur,

    Varr. R. R. 3, 16, 34:

    brassica ut praesica, quod ex ejus scapo minutatim praesecatur,

    id. L. L. 5, § 104 Müll.:

    partem,

    Ov. R. Am. 112:

    projecturas tignorum,

    Vitr. 4, 2:

    lineam,

    Plin. 32, 2, 5, § 13:

    praesecta vitis,

    id. 17, 15, 25, § 115:

    praesecata gula,

    App. M. 1, p. 108, 15.—
    II.
    Trop.: praesectum decies non castigavit ad unguem, has not corrected by the pared nail, i. e. to perfect accuracy, Hor. A. P. 294 Bentl. and Haupt (but the better reading is perfectum).

    Lewis & Short latin dictionary > praeseco

  • 75 quadro

    quā̆dro, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [quadrus].
    I.
    Act., to make four-cornered, to square, make square:

    abies atque populus ad unguem quadrantur,

    Col. 11, 2, 13:

    lapides,

    Vulg. 3 Reg. 5, 17.—
    B.
    Transf., to put in proper order, to join properly together, to complete, perfect:

    quadrandae orationis industria,

    in properly arranging, Cic. Or. 58, 197:

    quae pars quadrat acervum,

    Hor. Ep. 1, 6, 35 Orell. ad loc. —
    II.
    Neutr. ( to be square, said of squared stones for building, which fit well together; hence), transf., to square or agree with, to fit, suit:

    secto via limite quadret,

    Verg. G. 2, 278:

    eam conjunctionem quadrare volumus,

    Cic. de Or. 3, 44, 175:

    omnia in istam quadrant,

    fit her, id. Cael. 29, 69:

    ad multa,

    to suit in many respects, id. Att. 4, 18:

    quoniam tibi ita quadrat,

    it seems to you so proper, pleases you so, id. Brut. 11, 43.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of accounts, to square, agree, accord:

    quomodo sexcenta eodem modo quadrarint,

    Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92: visum est hoc mihi ad multa quadrare. id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3).—
    2.
    Of words, to be fitting, appropriate:

    scire, quod quoque loco verborum maxime quadret,

    Quint. 9, 4, 60.— Hence, quā̆drātus, a, um, P. a.
    A.
    In gen., squared, square, quadrate (class.): quadrata basis, Varr. ap. Plin. 36, 13, 19, § 91: pes, a square foot, Plin, 33, 4, 21, § 75; Col. 5, 1, 6; 5, 2, 5:

    saxum,

    squared, hewn stone, Liv. 10, 23; so, lapis, Varr. ap. Plin. 36, 13, 19, § 91: littera, capital letters, which are composed of square strokes, Petr. 29:

    statura,

    square, robust, Suet. Vesp. 20:

    corpus,

    Cels. 2, 1:

    boves,

    stout, vigorous, Col. 6, 1, 3:

    canis,

    id. 7, 12, 4:

    signa,

    i.e. statues, Plin. 34, 8, 19, § 56: agmen, a marching in regular order of battle; also, an army advancing in regular order of battle, so that the whole body forms a parallelogram, Varr. ap. Serv. ad Verg. A. 12, 121:

    quadratum acies consistat in agmen,

    Tib. 4 (5), 1, 100:

    ut inde agmine quadrato ad urbem accederet,

    in order of battle, Cic. Phil. 13, 8, 18; 2, 42, 108; Hirt. B. G. 8, 8; Liv. 21, 5, 16; Curt. 5, 1, 19; Sen. Ep. 59, 6:

    quadrato agmine incedere,

    Sall. J. 100, 1; v. agmen; cf.: quadrato Exercitu, Cat. ap. Non. p. 204, 33:

    pallium,

    square, four-cornered, Petr. 135:

    numerus,

    a square number, Gell. 1, 20, 4:

    versus,

    a verse of eight feet, id. 2, 29, 20: Roma, the most ancient Rome, built in the form of a square, on the Mons Palatinus; and, in a narrower sense, the enclosed square place on the summit of the Palatine, the mundus of all cities built in the Etruscan fashion, Fest. p. 258 Müll.; cf. on the Roma quadrata, Becker, Alterth. 1, p. 105 sq. —
    2.
    Substt.
    a.
    quā̆drātum, i, n.
    (α).
    A [p. 1501] square, a quadrate:

    dimensio quadrati,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. N. D. 1, 10, 24:

    mutat quadrata rotundis,

    Hor. Ep. 1, 1, 100:

    in quadratum,

    into a square, tetragon, Plin. 18, 22, 51, § 189; Quint. 1, 10, 40.—
    (β).
    Astronom. t. t., quadrature, quartile, Cic. Div. 2, 42, 89:

    luna in quadrato solis dividua est,

    Plin. 2, 18, 16, § 80.—
    b.
    quā̆drātus, i, m., a square, quadrate:

    marmorum quadrati,

    Cassiod. Var. 2, 7. —
    B.
    Transf., fitting, suitable (rare):

    lenis et quadrata verborum compositio,

    Quint. 2, 5, 9; cf. id. 9, 4, 69. — Hence, adv.: quā̆drātē, fourfold, four times (post-class.), Manil. 2, 295.

    Lewis & Short latin dictionary > quadro

  • 76 rectum

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rectum

  • 77 regens

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > regens

  • 78 rego

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rego

  • 79 stomachor

    stŏmăchor, ātus, 1, v. dep. n. and a. [stomachus, II.], to be irritated, peevish, pettish, vexed, angry, or out of humor; to fume, fret (class.; esp. freq. in Cic.; syn.: irascor, succenseo).
    I.
    Neutr.:

    si stomachabere et moleste feres, plura dicemus,

    Cic. Fam. 15, 16, 3; so (with irasci) id. Brut. 95, 326.—With abl.:

    jucundissimis tuis litteris stomachatus sum in extremo,

    Cic. Fam. 10, 26, 1:

    proximam stomachandi occasionem adripio,

    Sen. Ep. 12, 2.—With quod:

    non dubito, quin mirere atque etiam stomachere, quod tecum de eādem re agam saepius,

    Cic. Att. 16, 16, F, § 17.— With si:

    stomachabatur senex, si quid asperius dixeram,

    Cic. N. D. 1, 33, 93.—With cum and abl.:

    stomachari cum aliquo,

    i.e. to quarrel with him, Cic. de Or. 2, 66, 267. —With ob and acc.:

    cum prave sectum stomacheris ob unguem,

    Hor. Ep. 1, 1, 104. —
    II.
    Act., to be angry or vexed at any thing (very rare, and only with the general objects aliquid or omnia). stomachor omnia, Cic. Att. 14, 21, 3: si quid stomachor, August. ap. Suet. Tib. 21; cf.:

    id equidem adveniens mecum stomachabar modo,

    Ter. Eun. 2, 3, 32:

    Venus stomachata biles Venereas,

    nursing, App. M. 5, p. 172, 31.—Hence, * stŏmăchanter, adv., irritably, peevishly, pettishly: arridens, Aug Vit. Beat. med.

    Lewis & Short latin dictionary > stomachor

  • 80 ut

    ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
    I.
    As adv. of manner.
    A.
    Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
    1.
    In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

    salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

    id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

    ut vales?

    id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

    ut sese in Samnio res habent?

    Liv. 10, 18, 11:

    ut valet? ut meminit nostri?

    Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
    2.
    In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

    ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

    Plaut. Merc. 3, 4, 76:

    ut dissimulat malus!

    id. ib. 5, 4, 13:

    ut volupe est homini si cluet victoria!

    id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

    ut lenta materies fuit!

    id. Mil. 4, 5, 4:

    ut scelestus nunc iste te ludos facit!

    id. Capt. 3, 4, 47:

    ut saepe summa ingenia in occulto latent,

    id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

    ut falsus animi est!

    Ter. Eun. 2, 2, 42:

    heia! ut elegans est!

    id. Heaut. 5, 5, 19:

    fortuna ut numquam perpetua est bona!

    id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

    Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

    Cic. Att. 7, 21, 1:

    quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

    id. Mil. 24, 64:

    qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

    id. Fl. 5, 12:

    quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

    id. Att. 3, 11, 2:

    quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

    Verg. E. 8, 41:

    ut melius quidquid erit pati!

    Hor. C. 1, 11, 3:

    ut tu Semper eris derisor!

    id. S. 2, 6, 53:

    o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

    Sen. Ben. 2, 13, 1:

    ut me in supremis consolatus est!

    Quint. 6, prooem. 11.—
    3.
    In dependent questions.
    (α).
    With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

    hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

    id. Curc. 1, 2, 33:

    hoc vide ut dormiunt pessuli,

    id. ib. 1, 2, 66:

    illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

    Ter. Eun. 4, 4, 3:

    vide ut otiosus it, si dis placet,

    id. ib. 5, 3, 10:

    illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

    id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

    viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

    Cat. 61, 77:

    viden ut perniciter exiluere?

    id. 62, 8:

    adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

    id. 62, 12:

    aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

    Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

    nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

    id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
    (β).
    With subj. (class.):

    nescis ut res sit, Phoenicium,

    Plaut. Ps. 4, 4, 1:

    oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

    id. Merc. 2, 1, 16:

    nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

    id. Am. prol. 104:

    narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

    Ter. Hec. 1, 2, 70:

    tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

    id. Eun. 1, 2, 48:

    videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

    Cic. Rosc. Am. 46, 135:

    videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

    id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

    credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

    id. Att. 1, 16, 4:

    videte ut hoc iste correxerit,

    id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

    docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

    Caes. B. G. 1, 43:

    veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

    Liv. 23, 5, 8:

    aspice quo submittat humus formosa colores,

    Prop. 1, 2, 9:

    infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

    Quint. 6, 5, 10:

    vides ut alta stet nive candidum Soracte,

    Hor. C. 1, 9, 1:

    nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

    id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

    audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

    id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

    mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

    Plin. Ep. 1, 6, 2.—
    B.
    Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
    1.
    Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

    ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

    Plaut. Merc. 2, 3, 79:

    apparatus sum ut videtis,

    id. ib. 5, 2, 10:

    verum postremo impetravi ut volui,

    id. Mil. 4, 5, 5:

    ero ut me voles esse,

    id. Capt. 2, 1, 32:

    faciam ut tu voles,

    id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

    ut potero feram,

    Ter. And. 5, 3, 27:

    faciam ut mones,

    id. Hec. 4, 4, 97:

    Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

    Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

    cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

    id. Rosc. Am. 14, 39:

    ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

    id. ib. 17, 49:

    homo demens, ut isti putant,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

    id. ib. 1, 46, 70:

    non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

    id. Fam. 9, 16, 7:

    Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

    Caes. B. G. 1, 22:

    cuncta ut gesta erant exposuit,

    Liv. 3, 50, 4:

    (Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

    id. 10, 46, 16:

    sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

    id. 21, 4, 1:

    nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

    Sen. Vit. Beat. 17, 2:

    servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

    id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

    si virtus digna est gloriatione, ut est,

    Cic. Fin. 4, 18, 51:

    quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

    id. Phil. 10, 9, 18:

    quamvis fuerit acutus, ut fuit,

    id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

    incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

    id. Phil. 4, 5, 12:

    tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

    id. Fam. 7, 1, 5:

    satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

    id. Phil. 1, 15, 37.—
    2.
    With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

    ego ita ero ut me esse oportet,

    Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

    sic sum ut vides,

    id. Am. 2, 1, 57:

    omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

    Ter. Phorm. 5, 8, 15:

    ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

    Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

    haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

    Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

    te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

    Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

    causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

    id. Phil. 14, 11, 29:

    sed exigenda est ut optime possumus,

    Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

    eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

    Nep. Epam. 2, 1; cf.:

    ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

    Hor. S. 1, 5, 33:

    cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

    id. ib. 2, 8, 48.—
    3.
    Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):

    gaudeo, ut ut erga me est merita,

    Plaut. Am. 5, 1, 52:

    age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,

    id. Bacch. 5, 2, 85:

    utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,

    id. Ps. 1, 3, 76:

    utut res sese habet, pergam, etc.,

    id. Most. 3, 1, 14:

    non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,

    id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:

    sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,

    Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:

    ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,

    Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;

    v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,

    id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
    4.
    Causal, as, = prout, pro eo ut.
    a.
    Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:

    atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,

    Plaut. Merc. 2, 3, 75:

    ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,

    id. Men. 5, 2, 1:

    haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,

    Ter. Phorm. 5, 2, 9:

    praesertim, ut nunc sunt mores,

    id. ib. 1, 2, 5:

    atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,

    Cic. Mur. 25, 51:

    permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,

    id. Tusc. 1, 45, 108:

    magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 65:

    Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,

    Liv. 3, 6, 1:

    tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,

    id. 3, 71, 5:

    transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,

    id. 21, 47, 3.—Ellipt.:

    mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),

    Plaut. Men. prol. 30:

    Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,

    as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,

    Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,

    id. ib. 5, 33, 92:

    ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,

    Liv. 23, 14, 1.—
    b.
    Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:

    hic Geta ut captus est servorum, non malus,

    Ter. Ad. 3, 4, 34:

    ut est captus hominum,

    Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:

    Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,

    for those times, id. ib. 26, 102:

    nonnihil, ut in tantis malis est profectum,

    considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:

    (orationis genus) ut in oratore exile,

    for an orator, id. Or. 3, 18, 66:

    multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,

    id. Sen. 4, 12:

    consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,

    Liv. 1, 18, 1:

    florentem jam ut tum res erant,

    id. 1, 3, 3:

    Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,

    id. 24, 28, 1:

    Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,

    id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:

    Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,

    id. 1, 57, 1:

    vir, ut inter Aetolos, facundus,

    id. 32, 33, 9:

    Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,

    Nep. Epam. 5, 2:

    ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,

    Curt. 9, 1, 14:

    multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,

    Tac. G. 30. —
    c.
    Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):

    non demutabo ut quod certo sciam,

    seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:

    prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,

    Caes. B. G. 5, 31, 6:

    facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,

    Liv. 1, 34, 6:

    inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,

    id. 38, 18, 7:

    Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,

    id. 33, 4, 11:

    Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,

    id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:

    Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,

    id. 9, 45, 10:

    igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,

    id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:

    omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,

    as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:

    in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,

    id. 3, 5, 9:

    ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,

    id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:

    ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,

    Liv. 3, 16, 2:

    gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,

    id. 7, 23, 6.—
    d.
    With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:

    perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,

    Cic. Clu. 25, 70:

    in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,

    Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
    C.
    Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):

    in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

    flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),

    Lucil. 8, 18 Mull.:

    in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,

    Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
    II.
    Conj.
    A.
    Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
    1.
    In gen.
    (α).
    With sic as correlative:

    haec res sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40:

    quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,

    Cic. N. D. 2, 39, 99:

    Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5:

    si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,

    id. Brut. 72, 251:

    sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,

    id. Rep. 6, 15, 15:

    ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,

    id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
    (β).
    With ita as correlative:

    ut sementem feceris, ita metes,

    Cic. Or. 2, 65, 261:

    quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,

    id. Rep. 2, 1. 3:

    non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,

    Liv. 1, 53, 1:

    ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,

    Quint. 9, 3, 39.—
    (γ).
    With other correlatives:

    in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,

    Cato, R. R. 78:

    encytum ad eundem modum facito uti globos,

    id. ib. 80:

    cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,

    Cic. Ac. 2, 15, 47:

    disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,

    id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:

    ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,

    id. Am. 3, 4, 9:

    fecisti item ut praedones solent,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:

    item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,

    id. ib. 2, 1, 45, § 117;

    so with item,

    id. Or. 60, 202:

    is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,

    Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:

    nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,

    Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:

    si aliter ut dixi accidisset,

    Cic. Rep. 1, 4, 7.—
    (δ).
    Without correlative:

    rem omnem uti acta erat cognovit,

    Sall. J. 71, 5:

    quare perge ut instituisti,

    Cic. Rep. 2, 11, 22:

    apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,

    id. ib. 1, 38, 59:

    miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,

    Sen. Vit. Beat. 12, 2:

    comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,

    id. ib. 13, 5:

    ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,

    Quint. 8, 2, 23.—
    2.
    In partic.
    a.
    Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
    (α).
    = cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:

    ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?

    Cic. Fam. 10, 20, 2:

    ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,

    Liv. 26, 37, 6:

    Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,

    Cic. Fam. 12, 13, 4:

    fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,

    Sen. Ben. 2, 28, 3.—
    (β).
    Concessive, = etsi... tamen, although... yet:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,

    Liv. 4, 6, 2:

    Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,

    id. 21, 11, 5:

    ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,

    id. 21, 8, 1:

    haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

    id. 3, 55, 15:

    in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,

    id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:

    uti longe a luxuria, ita famae propior,

    Tac. Agr. 6:

    ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,

    Quint. 10, 1, 74:

    ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,

    id. 12, 2, 12:

    quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,

    id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:

    ut non demens, crudelis certe videtur,

    Quint. 9, 2, 91.—
    b.
    Ita... ut;

    in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,

    Plaut. Aul. 3, 5, 22:

    ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,

    Ter. Heaut. 4, 3, 8:

    ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,

    id. ib. 4, 5, 1:

    ita vivo ut maximos sumptus facio,

    Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:

    sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,

    Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
    c.
    In exemplifications.
    (α).
    In gen., as for example, for instance:

    nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,

    Cic. de Or. 3, 29, 112:

    sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,

    id. Fin. 5, 14, 38:

    in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,

    id. Rep. 1, 31, 47:

    qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,

    id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:

    est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,

    Sen. Ben. 3, 21, 2:

    est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,

    Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;

    if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,

    Cic. de Or. 3, 16, 59.—
    (β).
    Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:

    ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,

    Auct. Her. 1, 15, 25:

    ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,

    Cic. Inv. 2, 15, 48:

    ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,

    id. ib. 1, 18, 26:

    ut si qui in foro cantet,

    id. Off. 1, 40, 145:

    ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,

    Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:

    ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,

    Quint. 3, 8, 23:

    ut si des arma timidis et imbellibus,

    id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:

    ut cum marem feminamque filios dicimus,

    Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
    d.
    Before an appositive noun, as, the same as, like:

    qui canem et felem ut deos colunt,

    Cic. Leg. 1, 11, 32:

    ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    suam vitam ut legem praefert suis civibus,

    id. ib. 1, 34, 52:

    habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,

    id. Verr. 2, 1, 15, § 38:

    Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,

    Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;

    ut hominem ingratum non invitus,

    in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:

    qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,

    Liv. 25, 40, 4:

    qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,

    id. 24, 45, 12:

    Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,

    Nep. Att. 16:

    et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,

    Sen. Vit. Beat. 26, 7:

    hunc ut deum homines intuebuntur,

    Quint. 12, 10, 65:

    id ut crimen ingens expavescendum est,

    id. 9, 3, 35.—
    e.
    Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:

    mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,

    Ter. Eun. 1, 2, 37:

    Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,

    Cic. Fam. 7, 20, 1:

    ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,

    id. ib. 2, 14, 1:

    ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,

    id. Q. Fr. 1, 1, 6:

    qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,

    id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:

    similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,

    like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
    f.
    Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    id. Caecin. 2, 7:

    ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,

    id. Clu. 21, 57:

    ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,

    id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:

    nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,

    Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
    (α).
    With ita understood:

    facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,

    Cic. Off. 1, 19, 65. —
    (β).
    With virtual superlatives:

    ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:

    ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,

    id. Fin. 5, 20, 57.—
    (γ).
    The superlatives omitted in either clause:

    ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,

    Cic. Sen. 18, 64:

    ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,

    id. Verr. 2, 4, 64, § 143:

    pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,

    id. ib. 2, 1, 27, §

    68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,

    Liv. 9, 6, 1:

    ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,

    id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:

    nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,

    in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
    (δ).
    With a comparative in one of the terms:

    major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,

    Cic. Lael. 5, 19.—
    (ε).
    Without superlative, as, according as:

    de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,

    Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
    B.
    Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
    1.
    With perf. indic.
    a.
    In gen., as soon as:

    principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

    Plaut. Am. 1, 1, 49:

    ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,

    Ter. And. 3, 4, 11:

    ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,

    id. Phorm. 4, 3, 12:

    ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,

    id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:

    qui ut peroravit, surrexit Clodius,

    Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:

    eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,

    id. Rep. 1, 11, 7:

    qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,

    id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:

    ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,

    Liv. 21, 54, 9:

    ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,

    id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
    b.
    In oblique discourse:

    Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,

    Caes. B. G. 1, 31.—
    c.
    With primum, when first, as soon as ever:

    atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,

    Cic. Rep. 6, 15, 15:

    Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,

    Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
    d.
    Rarely of coincidence in time:

    nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,

    Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
    e.
    Ut = ex quo tempore. since:

    ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,

    Cic. Att. 1, 15, 2.—
    2.
    With imperf. indic.
    (α).
    In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;

    deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,

    Liv. 10, 22, 2:

    deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,

    id. 10, 28, 20:

    Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,

    id. 25, 26, 15:

    ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,

    id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:

    consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,

    Liv. 22, 44, 1:

    ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,

    id. 22, 14, 3:

    ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,

    id. 24, 1, 6.—
    (β).
    Of repeated past actions, whenever:

    ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,

    Caes. B. G. 3, 4.—
    3.
    With plupf.
    (α).
    = postquam (rare):

    ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,

    Ter. Ad. 4, 4, 10:

    ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,

    Caes. B. C. 3, 63.—
    (β).
    In epistolary style = the Engl. perf.:

    litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),

    Cic. Att. 2, 12, 4:

    ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),

    id. ib. 5, 10, 1.—
    (γ).
    Of repeated past actions, whenever:

    ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,

    Liv. 21, 42, 3 dub.:

    ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:

    ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,

    id. Clu. 19, 52:

    ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,

    Caes. B. G. 7, 81; cf.:

    ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,

    Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:

    ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,

    Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
    4.
    With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:

    neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

    Cic. Or. 2, 34, 146:

    traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,

    Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
    C.
    Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
    1.
    In object clauses.
    a.
    In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
    (α).
    After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:

    malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,

    Plaut. Poen. 5, 4, 18:

    equidem mallem ut ires,

    Cic. Att. 1, 16, 8:

    equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),

    id. Fam. 7, 31, 2:

    volo uti mihi respondeas num quis, etc.,

    id. Vatin. 7, 17:

    precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,

    id. Q. Fr. 1, 3, 9:

    postulo ut ne quid praejudicati afferatis,

    id. Clu. 2, 5:

    petebant uti equites praemitterent,

    Caes. B. G. 4, 11:

    tibi instat Hortensius ut eas in consilium,

    Cic. Quint. 10, 34:

    hoc ut aliquando fieret, instabat,

    Sen. Clem. 2, 1, 2:

    illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,

    Cic. Att. 11, 7, 2:

    cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,

    Sen. Clem. 2, 2, 2:

    senectutem ut adipiscantur omnes optant,

    Cic. Lael. 2, 4:

    exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,

    Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:

    Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,

    Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;

    esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,

    Ter. Ad. 4, 6, 2:

    ut illum di deaeque perdant,

    id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
    (β).
    After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:

    ego vos hortari tantum possum ut, etc.,

    Cic. Lael. 5, 17:

    quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,

    id. Att. 11, 16, 4:

    tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,

    id. Fam. 1, 9, 26:

    censeo ut iter reliquum conficere pergas,

    I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:

    dixeram a principio ut sileremus,

    I had advised, Cic. Brut. 42, 157:

    Pompejum monebat ut meam domum metueret,

    id. Sest. 64, 133:

    equidem suasi ut Romam pergeret,

    id. Att. 16, 8, 2:

    M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,

    exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
    (γ).
    After verbs expressing resolution or agreement to do something:

    rus ut irem jam heri constitiveram,

    Plaut. Ps. 1, 5, 136:

    decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,

    Cic. Phil. 5, 2, 4:

    constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,

    id. Att. 16, 10, 1:

    statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,

    Caes. B. G. 7, 21:

    Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,

    Liv. 25, 33, 3:

    illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),

    id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:

    ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,

    Cic. Rep. 2, 27, 63:

    servitia urbem ut incenderent conjurarunt,

    Liv. 4, 45, 1.—
    (δ).
    After verbs of command or prohibition:

    imperat Laelio ut per collis circumducat equites,

    Liv. 28, 33, 11:

    illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,

    Cic. Lael. 16, 60:

    M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,

    Liv. 41, 27, 3:

    consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,

    Cic. Pis. 8, 18:

    jubet sententiam ut dicant suam,

    Plaut. Am. 1, 1, 50:

    hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,

    Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:

    iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,

    Nep. Them. 7, 3.—
    (ε).
    Verbs expressing permission:

    atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,

    Cic. Tull. 20, 47:

    concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,

    id. Rosc. Am. 19, 54:

    dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,

    id. de Or. 1, 6, 23:

    ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,

    id. Off. 3, 5, 22.—
    b.
    In dependent clauses implying an aim or end.
    (α).
    After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:

    ut plurimis prosimus enitimur,

    Cic. Ac. 2, 2, 6:

    facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,

    he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    navem idoneam ut habeas diligenter videbis,

    care, id. Fam. 16, 1, 2:

    ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,

    id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

    pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,

    id. Rosc. Am. 19, 53:

    cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,

    id. Rep. 2, 12, 23:

    equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,

    id. Planc. 20, 50:

    omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,

    id. Clu. 41, 116:

    omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,

    Liv. 24, 34, 12:

    omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,

    Cic. de Or. 2, 75, 306:

    se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

    Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
    (β).
    Verbs of effecting:

    nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,

    Plaut. Poen. 2, 6:

    prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,

    Cic. Tusc. 1, 47, 112:

    caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,

    id. Verr. 2, 3, 92, § 215:

    sol efficit ut omnia floreant,

    id. N. D. 2, 15, 41:

    potest praestare ut ea causa melior esse videatur,

    id. Or. 1, 10, 44:

    non committam ut tibi ipse insanire videar,

    id. Fam. 5, 5, 3:

    di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,

    id. Rosc. Am. 52, 151:

    effecisti ut viverem et morerer ingratus,

    Sen. Ben. 2, 25, 1:

    quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,

    id. Vit. Beat. 26, 6.—
    (γ).
    Verbs of obtaining:

    Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,

    Caes. B. G. 1, 9:

    quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,

    what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

    facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,

    Liv. 35, 51, 6:

    vicerunt tribuni ut legem perferrent,

    id. 4, 25, 13.—
    (δ).
    Verbs of inducing and compelling:

    nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,

    Cic. Ac. 2, 3, 8:

    civitati persuasit ut de finibus suis exirent,

    Caes. B. G. 1, 2:

    exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,

    Cic. Fam. 9, 8, 1:

    Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,

    id. ib. 16, 18, 2:

    ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,

    id. Rosc. Am. 52, 150:

    impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,

    Caes. B. G. 7, 42:

    ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,

    Sen. Clem. 2, 1, 1.—
    (ε).
    After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:

    cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,

    not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:

    obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,

    Caes. B. G. 1, 9:

    se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13:

    mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    (natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,

    id. N. D. 1, 17, 45:

    hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,

    he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?

    the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:

    respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,

    id. Or. 1, 54, 272:

    meruit ut suspendatur,

    Sen. Ep. 7, 5:

    quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,

    Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
    c.
    After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:

    rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,

    Caes. B. G. 1, 39:

    vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,

    Cic. Att. 6, 4, 2:

    verebar ut redderentur,

    id. Fam. 12, 19, 1:

    sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,

    id. ib. 14, 14, 1:

    veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,

    id. Leg. 2, 22, 58:

    timeo ut sustineas,

    id. Fam. 14, 2, 3:

    o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,

    Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;

    si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,

    Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:

    quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,

    Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:

    ut ferula caedas meritum... non vereor,

    Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
    d.
    In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):

    me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?

    Plaut. Pers. 1, 3, 52:

    te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?

    Cic. Cat. 1, 9, 22:

    egone ut te interpellem?

    id. Tusc. 2, 18, 42:

    pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?

    id. Planc. 13, 31:

    egone ut prolis meae fundam cruorem?

    Sen. Med. 927.—
    2.
    In subject clauses, with impersonal predicates.
    a.
    With a predicate adjective.
    (α).
    With the idea of rule, duty, etc.:

    id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,

    Ter. And. 1, 1, 34:

    reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,

    Cic. Imp. Pomp. 20, 59:

    praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,

    id. Tusc. 3, 29, 73:

    ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,

    id. de Or. 2, 22, 90:

    proximum est ut doceam, etc.,

    id. N. D. 2, 29, 73:

    extremum est ut te orem, etc.,

    id. Fam. 4, 13, 7:

    ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,

    permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):

    aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?

    Plaut. Rud. 4, 7, 4:

    non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,

    id. Bacch. 1, 2, 31.—
    (β).
    In clauses expressing result and consequence:

    magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,

    that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:

    consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,

    id. Fin. 3, 20, 68. —
    (γ).
    In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):

    concedetur verum esse ut bonos boni diligant,

    Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:

    concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),

    id. ib. 5, 18:

    si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,

    Nep. Hann. 1, 1:

    de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,

    Cic. Div. 2, 31, 66:

    non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,

    id. Rosc. Am. 41, 121:

    deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,

    Sen. Ben. 4, 32, 1; so,

    rarum est ut,

    Quint. 3, 19, 3:

    quid tam inusitatum quam ut, etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:

    multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,

    Liv. 4, 12, 11.—
    b.
    With predicate nouns.
    (α).
    Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:

    quoniam ut aliter facias non est copia,

    Plaut. Merc. 5, 4, 30:

    Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,

    Liv. 6, 31, 7:

    vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,

    Cic. Planc. 2, 5:

    consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),

    id. Fam. 3, 3, 1:

    fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,

    ordained by fate, id. Balb. 26, 58:

    tempus est ut eamus ad forum,

    Plaut. Mil. 1, 1, 72:

    dicasque tempus maximum esse ut eat,

    id. ib. 4, 3, 9:

    primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,

    Cic. Fin. 3, 6, 20:

    ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,

    id. ib. 4, 14, 38:

    caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,

    duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,

    caput est ut, etc.,

    id. de Or. 1, 19, 87:

    fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,

    id. de Or. 2, 72, 292; so,

    ratio est ut,

    id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:

    est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,

    Caes. B. G. 4, 5.—
    (β).
    Expressing result and consequence:

    est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,

    Nep. Chabr. 3, 3.—
    c.
    With impersonal verbs.
    (α).
    Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:

    convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,

    Plaut. Am. 1, 1, 71:

    mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,

    Cic. Att. 6, 1, 14:

    placitum est ut in aprico loco considerent,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    postea mihi placuit ut, etc.,

    id. Or. 1, 34, 155:

    ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,

    id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:

    fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,

    Cic. Or. 2, 83, 338:

    potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,

    it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—

    So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,

    Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:

    sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,

    id. Tusc. 2, 26, 63:

    utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,

    id. Phil. 5, 18, 49.—
    (β).
    Denoting consequence:

    ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,

    Cic. Off. 2, 3, 10:

    sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,

    Sen. Ben. 1, 11, 1:

    sequitur ut causa ponatur,

    Cic. Or. 2, 81, 331.—
    (γ).
    Est, in the meaning fit, or causa est:

    est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,

    it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:

    non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,

    there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:

    quando fuit ut quod licet non liceret?

    id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:

    jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

    Liv. 8, 27, 3:

    cum jam in eo esset ut comprehenderetur,

    Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:

    jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,

    Liv. 2, 23, 14:

    prope est ut lamentationem exigat,

    Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:

    arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,

    Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:

    futurum est ut sapiam,

    Sen. Ep. 117, 29.—
    3.
    In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
    a.
    With the idea of resolve, etc.:

    vicit sententia ut mitterentur coloni,

    Liv. 9, 26, 4:

    sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,

    Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
    b.
    Of agreement:

    fide accepta ut remitterent eum,

    Liv. 24, 48, 8. —
    c.
    Of law, rule, etc.:

    praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,

    Liv. 24, 25, 10:

    senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,

    id. 35, 24, 2:

    haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,

    Cic. Clu. 14, 42:

    Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,

    Caes. B. G. 4, 1.—
    d.
    Of duty:

    jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,

    Caes. B. G. 8, 6. —
    e.
    Of purpose, inclination, etc.:

    vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,

    make you inclined, Liv. 6, 18, 9:

    causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,

    Cic. Fin. 3, 2, 8:

    confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,

    id. Font. 2, 3.—
    f.
    Of effect, result, etc.:

    fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,

    id. Pis. 32, 81:

    damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,

    Caes. B. G. 1, 4.—
    4.
    In clauses of manner, that, so that.
    a.
    With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;

    anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?

    Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
    b.
    With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:

    ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),

    id. ib. 2, 3, 69, §

    162: eo perducam servum ut in multa liber sit,

    Sen. Ben. 3, 19, 2:

    non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,

    id. Vit. Beat. 27, 6:

    haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,

    Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:

    hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,

    id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
    c.
    Without antecedents, so that:

    cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,

    Cic. Lael. 24, 90:

    in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,

    id. Planc. 25, 60:

    mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,

    Caes. B. G. 1, 6:

    accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,

    id. B. C. 3, 79:

    pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,

    Liv. 3, 13, 10:

    fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,

    id. 8, 17, 6:

    nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
    d.
    Idiomat. with non.
    (α).
    Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,

    Liv. 24, 8, 10:

    non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,

    id. 45, 25, 12:

    nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,

    Sen. Ira, 2, 7, 2:

    ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,

    id. Vit. Beat. 6, 3:

    nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,

    id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;

    neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
    (β).
    Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;

    rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,

    not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:

    haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,

    id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:

    benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,

    Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;

    non ut eas res causam adferrent amoris,

    Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.

    Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,

    Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:

    quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,

    Tac. Or. 10.—
    e.
    Conditional or concessive.
    (α).
    Granting that ( for argument's sake):

    quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?

    Cic. Tusc. 1, 21, 49:

    sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?

    id. N. D. 3, 16, 41:

    ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,

    id. Clu. 53, 146:

    quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?

    id. Div. 2, 14, 33:

    nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,

    id. Tusc. 1, 39, 94.—
    (β).
    Even if, although:

    qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,

    Cic. Phil. 12, 3, 8:

    ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,

    id. Ac. 2, 34, 108:

    ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,

    id. de Or. 2, 4, 18:

    ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,

    id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:

    qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,

    Liv. 36, 7, 20:

    neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,

    id. 21, 47, 5:

    at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?

    id. 34, 32, 13:

    ut jam Macedonia deficiat,

    id. 42, 12, 10:

    cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,

    id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:

    ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,

    Caes. B. G. 3, 9:

    ut desint vires tamen est laudanda voluntas,

    Ov. P. 3, 4, 79:

    ut dura videatur appellatio, tamen sola est,

    Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:

    quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,

    Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:

    quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,

    Cic. Fam. 10, 2, 2.—
    (γ).
    Provided that:

    ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,

    Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;

    succurram perituro, sed ut ipse non peream,

    Sen. Ben. 2, 15, 1.—
    5.
    In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
    a.
    In gen.:

    quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?

    Plaut. Rud. 1, 4, 17:

    haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149:

    intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,

    id. Verr. 1, 15, 43:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,

    Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:

    id ut ne fiat, haec res sola est remedio,

    Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:

    ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),

    Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
    b.
    Esp., after certain antecedents.
    (α).
    After id, for the purpose (ante-class.):

    id huc reverti uti me purgarem tibi,

    Plaut. Am. 3, 2, 28.—
    (β).
    After idcirco:

    idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,

    Cic. Rosc. Am. 38, 111:

    legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,

    id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    After ideo and eo:

    non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,

    Tac. H. 4, 73:

    Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,

    Cic. Fam. 16, 1, 1.—
    (δ).
    After ad eam rem, ad hoc, in hoc:

    ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?

    Cic. Rosc. Am. 52, 151:

    praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?

    Sen. Ben. 2, 17, 6:

    homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,

    id. ib. 2, 12, 2.—
    (ε).
    After ea mente, hac mente:

    navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,

    Cic. Fam. 12, 14, 1:

    hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,

    Hor. S. 1, 1, 30.—
    (ζ).
    After potius quam:

    potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,

    Liv. 6, 28, 8:

    potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,

    id. 9, 14, 8.—
    c.
    Idiomat.
    (α).
    With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:

    ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?

    to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:

    reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,

    to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:

    Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,

    to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:

    ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,

    Liv. 3, 10, 8.—
    (β).
    Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):

    satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,

    disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
    (γ).
    Quam ut after comparatives, too much to:

    quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,

    too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:

    quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?

    id. Brut. 18, 70:

    clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,

    too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:

    potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,

    id. 25, 1, 11:

    est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,

    Sen. Ben. 2, 16, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > ut

См. также в других словарях:

  • Unguem latum transversum non discedere a re aliqua. — См. На ноготок …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • ad unguem — лат. (ад унгвэм) букв. «до ногтя»; до совершенства. Толковый словарь иностранных слов Л. П. Крысина. М: Русский язык, 1998 …   Словарь иностранных слов русского языка

  • ad unguem — /ad ungwem/ locuz. lat. (propr. [rifinito] fino all unghia ), usata in ital. come avv., lett. (artist.) [detto di lavoro realizzato in modo perfetto] ▶◀ alla perfezione, esemplarmente, magistralmente, ottimamente, perfettamente. ◀▶ alla buona,… …   Enciclopedia Italiana

  • ad unguem — /ad ungˈgwem or oongˈ/ (Latin) To a nicety, (literally, to the nail) …   Useful english dictionary

  • ad unguem — foreign term Etymology: Latin to the fingernail ; to a nicety ; exactly (from the use of the fingernail to test the smoothness of marble) …   New Collegiate Dictionary

  • Ad unguem… — См. До ногтей …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • A vertice usque ad extremum unguem. — См. От головы до пяток …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • ad unguem — ad un|gu|em [ ...gu̯ɛm] <lat. ; eigtl. »auf den Nagel«> sehr genau …   Das große Fremdwörterbuch

  • ad unguem —    to the finger nail ; to a nicety; with great exactitude; to minute detail …   Dictionary of difficult words

  • UNGUIS — an ex Graeco ὄνοξ, an quasi unctus: pellucidus enim est? quem animae teneat gradum, disputat Augustinus ex Varrone, de Civ. Dei, l. 7. c. 23. Tres, inquiens, affirmat esse Animae gradus, in omni universaque natura. Unum, qui omnes partes corporis …   Hofmann J. Lexicon universale

  • до конца ногтей — до ногтей (до конца ногтей, до ногтя) (иноск.) совершенно, до совершенства, до конца Ср. Не взыщите! честность ярая Одолела до ногтей. Некрасов. Филантроп. Ср. В эти дни я совершенно изменился, весь до конца ногтей ... Достоевский. Униженные и… …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»