Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

acūmen

  • 81 formido

    1.
    formīdo, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [v. 2. formido], to fear, dread any thing; to be afraid, terrified, frightened (class.; syn.: metuo, timeo, vereor, trepido, tremo, paveo).
    (α).
    With acc.:

    illum,

    Plaut. Capt. 4, 4, 5:

    et illud paveo et hoc formido,

    id. Cist. 2, 1, 58:

    malum (shortly after: metuo malum),

    id. Am. prol. 27:

    ipse se cruciat omniaque formidat,

    Cic. Fin. 2, 16, 53:

    illius iracundiam formidant,

    id. Att. 8, 16, 2: apoteugma formido et timeo, ne, etc., id. Q. Fr. 3, 2, 2:

    cum formidet te mulier,

    Hor. S. 2, 7, 65:

    fures,

    id. ib. 1, 1, 77:

    acumen judicis,

    id. A. P. 364:

    nocturnos tepores,

    id. Ep. 1, 18, 93. —In pass.:

    hic classe formidatus,

    Hor. C. 3, 6, 15:

    formidata Parthis Roma,

    id. Ep. 2, 1, 256:

    nautis formidatus Apollo (i. e. the temple of Apollo on the Leucadian promontory),

    Verg. A. 3, 275; cf.:

    nec formidatis auxiliatur aquis,

    i. e. the hydrophobia, Ov. P. 1, 3, 24:

    quo etiam satietas formidanda est magis,

    Cic. Or. 63, 213.—
    (β).
    With inf.:

    si isti formidas credere,

    Plaut. Ps. 1, 3, 82; cf.:

    ad haec ego naribus uti Formido,

    Hor. Ep. 1, 19, 46:

    meus formidat animus, nostrum tam diu ibi sedere filium,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 4.—
    (γ).
    With ut or ne:

    aliquem non formido, ut, etc.,

    Vop. Tac. 2, § 2:

    formido miser, ne, etc.,

    Plaut. As. 2, 4, 55.—
    (δ).
    With dat.: auro formidat Euclio: abstrudit foris, fears for the gold, Plaut. Aul. argum. 6.—
    (ε).
    With si:

    male formido, si hera mea sciat tam socordem esse quam sum,

    Plaut. Cist. 4, 2, 4.—
    (ζ).
    Absol.:

    intus paveo et foris formido,

    Plaut. Cist. 4, 2, 20:

    ne formida,

    id. Mil. 4, 2, 20; id. As. 2, 4, 56; 3, 3, 48; id. Mil. 3, 3, 20: neque prius desinam formidare, quam tetigisse te Italiam audiero, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 1.
    2.
    formīdo, ĭnis, f. [Sanscr. root dhar-, whence firmus; prop. the fear that makes rigid, Corss. Ausspr. 1, 148], fearfulness, fear, terror, dread (class.).
    I.
    Lit.:

    parasitus, qui me conplevit flagiti et formidinis,

    Plaut. Men. 5, 5, 3: popolo formidinem inicere, Furius ap. Macr. S. 3, 9, 8:

    Stoici definiunt formidinem metum permanentem,

    Cic. Tusc. 4, 8 fin.:

    ut aliqua in vita formido improbis esset posita, apud inferos antiqui supplicia constituta esse voluerunt,

    id. Cat. 4, 4, 8:

    quae tanta formido,

    id. Rosc. Am. 2, 5:

    neque miser me commovere possum prae formidine,

    Plaut. Am. 1. 1, 181:

    subita atque improvisa,

    Cic. Prov. Cons. 18, 43:

    formidinem suam alicui inicere,

    id. Verr. 2, 3, 28, § 68:

    formidinem inferre,

    Tac. H. 2, 15:

    intendere,

    id. ib. 2, 54:

    facere,

    id. ib. 3, 10:

    mortis,

    Cic. Rep. 1, 3; Hor. Ep. 2, 2, 207:

    poenae,

    id. ib. 1, 16, 53:

    fustis,

    id. ib. 2, 1, 154.—In plur.:

    pericula intendantur, formidines opponantur,

    Cic. Quint. 14, 47:

    ex ignoratione rerum ipsa horribiles exsistunt formidines,

    id. Fin. 1, 19, 63:

    contra formidines pavoresque,

    Plin. 28, 8, 29, § 115.—
    B.
    In partic., awe, reverence:

    (portae) religione sacrae et saevi formidine Martis,

    Verg. A. 7, 608; Sil. 1, 83.—
    II. A.
    In gen.:

    alta ostia Ditis Et caligantem nigrā formidine lucum Ingressus,

    Verg. G. 4, 468; Front. de Fer. Als. 3:

    defensoribus moenium praemia modo, modo formidinem ostentare,

    Sall. J. 23, 1; 66, 1.—
    B.
    In partic., a scarecrow made of differentcolored feathers, a bugbear: cum maximos ferarum greges linea pennis distincta contineat et in insidias agat, ab ipso effectu dicta formido, Sen. de 1ra, 2, 12 (cf. Nemes. Cyneg. 303 sq.):

    cervum puniceae septum formidine pennae,

    Verg. A. 12, 750; cf. Luc. 4, 437:

    furum aviumque Maxima formido,

    Hor. S. 1, 8, 4.—Personified, as a goddess, Hyg. Fab. prooem. p. 10 Munk.

    Lewis & Short latin dictionary > formido

  • 82 illudo

    illūdo ( inl-), si, sum, 3 (acc. to the first conj. illudiabant, Gell. 1, 7, 3; perf. subj. inlusseris, Cic. Lael. 26, 99 Bait., Lahm.), v. n. and a. [in-ludo].
    I.
    Neutr., to play at or with any thing, to sport with, amuse one's self with (syn. colludo; cf. ludificor).
    A.
    In gen. (very rare):

    illudo chartis,

    amuse myself with writing, Hor. S. 1, 4, 139:

    ima videbatur talis illudere palla,

    Tib. 3, 4, 35.—
    B.
    In partic., pregn.
    1. (α).
    With dat.:

    ut ne plane videaris hujus miseri fortunis et horum virorum talium dignitati illudere,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54:

    ut semper gaudes illudere rebus Humanis!

    Hor. S. 2, 8, 62:

    illudere capto,

    Verg. A. 2, 64:

    discrimini publico,

    Suet. Tib. 2:

    inlusit Neroni fortuna,

    Tac. A. 16, 1 init.; cf. id. ib. 15, 72 fin.
    (β).
    In aliquem or aliquo:

    ego te pro istis factis ulciscar, ut ne impune in nos illuseris,

    Ter. Eun. 5, 4, 20; cf.:

    quae cum dixisset in Albucium illudens,

    Cic. de Or. 3, 43, 171:

    adeon' videmur vobis esse idonei, In quibus sic illudatis?

    Ter. And. 4, 4, 19.—
    (γ).
    Absol.:

    illuseras heri inter scyphos, quod dixeram controversiam esse, etc.,

    Cic. Fam. 7, 22. —
    2.
    To sport or fool away a thing, i. e. to destroy or waste in sport; in mal. part., to violate, abuse ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With dat.:

    cui (frondi) Silvestres uri assidue capraeque sequaces Illudunt,

    Verg. G. 2, 375:

    pecuniae illudere,

    Tac. H. 2, 94 fin.:

    C. Caesar etiam matri ejus illusit,

    id. A. 15, 72:

    pueritiae Britannici,

    id. ib. 13, 17:

    feminarum illustrium capitibus,

    Suet. Tib. 45.—
    (β).
    Absol.:

    tum variae illudant pestes,

    Verg. G. 1, 181.—
    II.
    Act. (in all the meanings of I.).
    A.
    In gen., to play at or with any thing ( poet. and very rare):

    illusas auro vestes,

    i. e. lightly interwoven, Verg. G. 2, 464 (dub. al. inclusas); imitated by Avien. Perieg. 1258; cf. the periphrase: illusa pictae vestis inania, Prud. steph. 14, 104.—
    B.
    In partic., pregn.
    1.
    To scoff or mock at, to make a laughing-stock of, to ridicule (so most freq.):

    satis superbe illuditis me,

    Ter. Phorm. 5, 8, 22:

    ut is, qui illusus sit plus vidisse videatur. Quid autem turpius quam illudi?

    Cic. Lael. 26, 99:

    miseros,

    id. de Or. 2, 58, 237:

    illusi ac destituti,

    id. Quint. 16, 51:

    facetiis illusus,

    Tac. A. 15, 68:

    pergisne eam, Laeli, artem illudere, in qua primum excello ipse?

    Cic. Rep. 1, 13:

    artes,

    Ov. M. 9, 66:

    ipsa praecepta (rhetorum),

    Cic. de Or. 1, 19, 87:

    illud nimium acumen (opp. admirari ingenium),

    id. ib. 1, 57, 243:

    voces Neronis, quoties caneret,

    Tac. A. 14, 52: verbis virtutem superbis, [p. 887] Verg. A. 9, 634.—
    2.
    To destroy, ruin, violate, abuse (very rare):

    vitam filiae,

    Ter. And. 5, 1, 3: illusique pedes (i. e. crapulā) vitiosum ferre recusant Corpus, ruined, i. e. staggering, Hor. S. 2, 7, 108:

    corpus alicujus,

    Tac. A. 1, 71.

    Lewis & Short latin dictionary > illudo

  • 83 inludo

    illūdo ( inl-), si, sum, 3 (acc. to the first conj. illudiabant, Gell. 1, 7, 3; perf. subj. inlusseris, Cic. Lael. 26, 99 Bait., Lahm.), v. n. and a. [in-ludo].
    I.
    Neutr., to play at or with any thing, to sport with, amuse one's self with (syn. colludo; cf. ludificor).
    A.
    In gen. (very rare):

    illudo chartis,

    amuse myself with writing, Hor. S. 1, 4, 139:

    ima videbatur talis illudere palla,

    Tib. 3, 4, 35.—
    B.
    In partic., pregn.
    1. (α).
    With dat.:

    ut ne plane videaris hujus miseri fortunis et horum virorum talium dignitati illudere,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54:

    ut semper gaudes illudere rebus Humanis!

    Hor. S. 2, 8, 62:

    illudere capto,

    Verg. A. 2, 64:

    discrimini publico,

    Suet. Tib. 2:

    inlusit Neroni fortuna,

    Tac. A. 16, 1 init.; cf. id. ib. 15, 72 fin.
    (β).
    In aliquem or aliquo:

    ego te pro istis factis ulciscar, ut ne impune in nos illuseris,

    Ter. Eun. 5, 4, 20; cf.:

    quae cum dixisset in Albucium illudens,

    Cic. de Or. 3, 43, 171:

    adeon' videmur vobis esse idonei, In quibus sic illudatis?

    Ter. And. 4, 4, 19.—
    (γ).
    Absol.:

    illuseras heri inter scyphos, quod dixeram controversiam esse, etc.,

    Cic. Fam. 7, 22. —
    2.
    To sport or fool away a thing, i. e. to destroy or waste in sport; in mal. part., to violate, abuse ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With dat.:

    cui (frondi) Silvestres uri assidue capraeque sequaces Illudunt,

    Verg. G. 2, 375:

    pecuniae illudere,

    Tac. H. 2, 94 fin.:

    C. Caesar etiam matri ejus illusit,

    id. A. 15, 72:

    pueritiae Britannici,

    id. ib. 13, 17:

    feminarum illustrium capitibus,

    Suet. Tib. 45.—
    (β).
    Absol.:

    tum variae illudant pestes,

    Verg. G. 1, 181.—
    II.
    Act. (in all the meanings of I.).
    A.
    In gen., to play at or with any thing ( poet. and very rare):

    illusas auro vestes,

    i. e. lightly interwoven, Verg. G. 2, 464 (dub. al. inclusas); imitated by Avien. Perieg. 1258; cf. the periphrase: illusa pictae vestis inania, Prud. steph. 14, 104.—
    B.
    In partic., pregn.
    1.
    To scoff or mock at, to make a laughing-stock of, to ridicule (so most freq.):

    satis superbe illuditis me,

    Ter. Phorm. 5, 8, 22:

    ut is, qui illusus sit plus vidisse videatur. Quid autem turpius quam illudi?

    Cic. Lael. 26, 99:

    miseros,

    id. de Or. 2, 58, 237:

    illusi ac destituti,

    id. Quint. 16, 51:

    facetiis illusus,

    Tac. A. 15, 68:

    pergisne eam, Laeli, artem illudere, in qua primum excello ipse?

    Cic. Rep. 1, 13:

    artes,

    Ov. M. 9, 66:

    ipsa praecepta (rhetorum),

    Cic. de Or. 1, 19, 87:

    illud nimium acumen (opp. admirari ingenium),

    id. ib. 1, 57, 243:

    voces Neronis, quoties caneret,

    Tac. A. 14, 52: verbis virtutem superbis, [p. 887] Verg. A. 9, 634.—
    2.
    To destroy, ruin, violate, abuse (very rare):

    vitam filiae,

    Ter. And. 5, 1, 3: illusique pedes (i. e. crapulā) vitiosum ferre recusant Corpus, ruined, i. e. staggering, Hor. S. 2, 7, 108:

    corpus alicujus,

    Tac. A. 1, 71.

    Lewis & Short latin dictionary > inludo

  • 84 Limo

    1.
    līmō, adv., v. 1. limus fin.
    2.
    līmo, āvi, ātum (arch. limassis, for limaveris, Caecil. Com. 140), 1, v. a. [lima], to file.
    I.
    Lit.:

    gemmis scalpendis atque limandis,

    Plin. 36, 7, 10, § 54.—
    B.
    Transf.
    1.
    To file off:

    plumbum limatum,

    lead-filings, Plin. 34, 18, 50, § 168:

    limata scobs,

    id. ib.:

    cornum limatum lima lignaria,

    Scrib. 141:

    acumen ossis,

    Cels. 8, 10, 7.—
    2.
    To rub, whet:

    cornu ad saxa limato,

    Plin. 8, 20, 29, § 71;

    hence, limare caput cum aliquo,

    to kiss, Plaut. Merc. 3, 1, 40; id. Poen. 1, 2, 82.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to file, polish, finish:

    quaedam institui, quae limantur a me politius,

    Cic. Ac. 1, 1, 2:

    stilus hoc maxime ornat ac limat,

    id. de Or. 3, 49, 190:

    ut ars aliquid limare non possit,

    id. ib. 1, 25, 115:

    vir nostrorum hominum urbanitate limatus,

    id. N. D. 2, 29, 74.—
    B.
    In partic.
    1.
    To investigate accurately, to clear of every thing superfluous:

    veritas ipsa limatur in disputatione,

    Cic. Off. 2, 10, 35:

    subtiliter mendacium,

    Phaedr. 3, 10, 49. —
    2.
    Cum se ipse consulto ad minutarum causarum genera limaverit, has prepared one's self thoroughly for, Cic. Opt. Gen. Or. 3, 9.—
    3.
    To file off, take away from, diminish:

    tantum alteri affinxit, de altero limavit,

    Cic. de Or. 3, 9, 36:

    de tua prolixa beneficaque natura limavit aliquid posterior annus,

    id. Fam. 3, 8, 8:

    commoda alicujus,

    Hor. Ep. 1, 14, 38:

    multum inde decoquent anni, multum ratio limabit,

    Quint. 2, 4, 7. —Hence, līmātus, a, um, P. a., polished, refined, elegant, fine, accurate:

    vir oratione maxime limatus,

    Cic. de Or. 1, 39, 180:

    jure madens, varioque togae limatus in usu,

    Mart. 7, 51, 5:

    pressum limatumque genus dicendi,

    Quint. 2, 8, 4; 11, 1, 3:

    Attici,

    id. 12, 10, 17.— Comp.:

    limatius dicendi genus,

    Cic. Brut. 24, 93:

    comis et urbanus fuerit limatior idem,

    Hor. S. 1, 10, 65:

    limatius ingenium,

    Plin. Ep. 1, 20, 21.—Hence, adv.: līmātē, finely, elegantly, accurately; comp.:

    limatius scriptum,

    Cic. Fin. 5, 5, 12:

    limatius quaerere,

    Amm. 15, 13, 2.
    3.
    līmo, āre, v. a. [2. limus], to bemire, besmirch (in double sense, v. 2. limo, I. 2.):

    caput alicui,

    Plaut. Poen. 1, 2, 82.
    4.
    Līmo, ōnis, m., = leimôn, the Meadow, the name of a writing of Cicero, Suet. Vit. Ter.—
    II.
    A Roman surname: C. Apronius Limo, Ascon. ap. Cic. Or. pro Scauro.

    Lewis & Short latin dictionary > Limo

  • 85 limo

    1.
    līmō, adv., v. 1. limus fin.
    2.
    līmo, āvi, ātum (arch. limassis, for limaveris, Caecil. Com. 140), 1, v. a. [lima], to file.
    I.
    Lit.:

    gemmis scalpendis atque limandis,

    Plin. 36, 7, 10, § 54.—
    B.
    Transf.
    1.
    To file off:

    plumbum limatum,

    lead-filings, Plin. 34, 18, 50, § 168:

    limata scobs,

    id. ib.:

    cornum limatum lima lignaria,

    Scrib. 141:

    acumen ossis,

    Cels. 8, 10, 7.—
    2.
    To rub, whet:

    cornu ad saxa limato,

    Plin. 8, 20, 29, § 71;

    hence, limare caput cum aliquo,

    to kiss, Plaut. Merc. 3, 1, 40; id. Poen. 1, 2, 82.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to file, polish, finish:

    quaedam institui, quae limantur a me politius,

    Cic. Ac. 1, 1, 2:

    stilus hoc maxime ornat ac limat,

    id. de Or. 3, 49, 190:

    ut ars aliquid limare non possit,

    id. ib. 1, 25, 115:

    vir nostrorum hominum urbanitate limatus,

    id. N. D. 2, 29, 74.—
    B.
    In partic.
    1.
    To investigate accurately, to clear of every thing superfluous:

    veritas ipsa limatur in disputatione,

    Cic. Off. 2, 10, 35:

    subtiliter mendacium,

    Phaedr. 3, 10, 49. —
    2.
    Cum se ipse consulto ad minutarum causarum genera limaverit, has prepared one's self thoroughly for, Cic. Opt. Gen. Or. 3, 9.—
    3.
    To file off, take away from, diminish:

    tantum alteri affinxit, de altero limavit,

    Cic. de Or. 3, 9, 36:

    de tua prolixa beneficaque natura limavit aliquid posterior annus,

    id. Fam. 3, 8, 8:

    commoda alicujus,

    Hor. Ep. 1, 14, 38:

    multum inde decoquent anni, multum ratio limabit,

    Quint. 2, 4, 7. —Hence, līmātus, a, um, P. a., polished, refined, elegant, fine, accurate:

    vir oratione maxime limatus,

    Cic. de Or. 1, 39, 180:

    jure madens, varioque togae limatus in usu,

    Mart. 7, 51, 5:

    pressum limatumque genus dicendi,

    Quint. 2, 8, 4; 11, 1, 3:

    Attici,

    id. 12, 10, 17.— Comp.:

    limatius dicendi genus,

    Cic. Brut. 24, 93:

    comis et urbanus fuerit limatior idem,

    Hor. S. 1, 10, 65:

    limatius ingenium,

    Plin. Ep. 1, 20, 21.—Hence, adv.: līmātē, finely, elegantly, accurately; comp.:

    limatius scriptum,

    Cic. Fin. 5, 5, 12:

    limatius quaerere,

    Amm. 15, 13, 2.
    3.
    līmo, āre, v. a. [2. limus], to bemire, besmirch (in double sense, v. 2. limo, I. 2.):

    caput alicui,

    Plaut. Poen. 1, 2, 82.
    4.
    Līmo, ōnis, m., = leimôn, the Meadow, the name of a writing of Cicero, Suet. Vit. Ter.—
    II.
    A Roman surname: C. Apronius Limo, Ascon. ap. Cic. Or. pro Scauro.

    Lewis & Short latin dictionary > limo

  • 86 obscurum

    obscūrus, a, um, adj. [Sanscr. sku, to cover, akin to Gr. skeuê, skutos, kutos; cf.: scutum, cutis], dark, darksome, dusky, shady, obscure (class.).
    I.
    Lit.: unde (Acherunte) animae excitantur obscurā umbrā, in dark, shadowy forms, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37; so,

    umbra,

    Verg. A. 6, 453:

    donec in obscurum coni conduxit acumen,

    the obscure point of the cone, Lucr. 4, 431:

    lucus,

    Verg. A. 9, 87:

    antrum,

    Ov. M. 4, 100:

    convalles,

    Verg. A. 6, 139:

    tabernae,

    Hor. A. P. 229; cf. Liv. 10, 1, 5: aliae res obnoxiosae nocte in obscurā latent, Enn. ap. Gell. 7, 16 (17), 10 (Trag. v. 341 Vahl.):

    nox,

    Verg. A. 2, 420; cf.:

    per occasum solis, jam obscurā luce,

    Liv. 24, 21:

    caelum,

    Hor. C. 1, 7, 15:

    nimbus,

    Verg. A. 12, 416:

    nubes,

    id. G. 4, 60:

    ferrugo,

    i. e. black, id. ib. 1, 467:

    dentes,

    Juv. 6, 145.— Poet.: funda, dark, i. e. invisible, Val. Fl. 6, 193; cf.

    mamma,

    i. e. hidden, covered, id. 3, 52, 6:

    aquae,

    i. e. turbid, Ov. F. 4, 758.— Subst.: obscūrum, i, n., dim light, twilight:

    in obscuro, advesperascente die,

    Vulg. Prov. 7, 9; but commonly the dark, darkness, obscurity:

    sub obscurum noctis,

    Verg. G. 1, 478:

    lumen,

    i. e. darkness visible, Sall. J. 21, 2.— obscū-rum, adverb.:

    obscurum nimbosus dissidet aër,

    Luc. 5, 631.—
    B.
    Transf., to the person who is in the dark, darkling, unseen:

    ibant obscuri solā sub nocte per umbram,

    Verg. A. 6, 268:

    obscurus in ulvā Delitui,

    id. ib. 2, 135.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., dark, obscure, indistinct, unintelligible:

    Heraclitus... Clarus ob obscuram linguam,

    Lucr. 1, 639: valde Heraclitus obscurus (cf. the Gr. appellation of Heraclitus, ho skoteinos), Cic. Div. 2, 64, 133:

    quid? poëta nemo, nemo physicus obscurus?

    id. ib.:

    obscurā de re tam lucida pango carmina,

    Lucr. 1, 933; 4, 8:

    brevis esse laboro, Obscurus fio,

    Hor. A. P. 25:

    reperta Graiorum,

    Lucr. 1, 136:

    obscurum et ignotum jus,

    Cic. de Or. 1, 39, 177:

    cur hoc tam est obscurum atque caecum?

    id. Agr. 2, 14, 35:

    nolo plebem Romanam obscurā spe et caecā expectatione haerere,

    uncertain, id. ib. 2, 25, 66.— Comp., Quint. 11, 3, 60.— Sup.:

    videre res obscurissimas,

    Cic. de Or. 2, 36, 153.— Subst.:

    causae in obscuro positae,

    Cels. 1 praef. —
    2.
    In partic., rhet. t. t.: obscurum genus causae, obscure, i. e. intricate, involved, Gr. dusparakolouthêton, Cic. Inv. 1, 15, 20:

    (causae privatae) sunt multo saepe obscuriores,

    id. de Or. 2, 24, 100.—
    B.
    Not known, unknown, not recognized:

    forma,

    Ov. M. 3, 475:

    P Ilas,

    i. e. disguised, under another form, id. ib. 6, 36.—Esp. of rank and station, obscure, ignoble, mean, low:

    non est obscura tua in me benevolentia,

    Cic. Fam. 13, 70: Caesaris in barbaris erat nomen obscurius, * Caes. B. C. 1, 61:

    Pompeius humili atque obscuro loco natus,

    of an obscure, ignoble family, Cic. Verr. 2, 5, 70, § 181:

    obscuris orti majoribus,

    from obscure ancestors, id. Off. 1, 32, 116:

    clarus an obscurus,

    Quint. 5, 10, 26; cf.:

    si nobilis obscurum se vocet,

    id. 11, 1, 21; 2, 3, 9:

    non obscurus professor et auctor,

    id. 2, 15, 36:

    natus haud obscuro loco,

    Sall. C. 23, 1.— Neutr. absol.:

    in obscuro vitam habere,

    Sall. C. 51, 12:

    vitam per obscurum transmittere,

    in obscurity, Sen. Ep. 19, 3:

    saepe mandatum initio litis in obscuro est,

    kept back, Gai. Inst. 4, 84.—
    C.
    Of character, close, secret, reserved:

    obscurus et astutus homo,

    Cic. Off. 3, 13, 5 (for which:

    sin me astutum et occultum lubet fingere,

    id. Fam. 3, 10, 8):

    plerumque modestus Occupat obscuri speciem,

    Hor. Ep. 1, 18, 94:

    Tiberium obscurum adversus alios, sibi uni incautum intectumque efficeret,

    Tac. A. 4, 1:

    obscurum odium,

    Cic. Fam. 3, 10, 6.— Comp.:

    natura obscurior,

    Tac. Agr. 42.— Adv.: ob-scūrē, darkly, obscurely (class.).
    A.
    Lit.: aut nihil superum aut obscure admodum cernimus, very darkly, Cic. Fragm. ap. Non. 474, 28.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of speech, darkly, obscurely, indistinctly:

    dicta,

    Quint. 3, 4, 3; 4, 1, 79.— Comp.:

    quae causa dicta obscurius est,

    Quint. 8, 2, 24.— Sup.:

    obscurissime particulā uti, Cell. 17, 13, 5: non obscurissime dicere (opp. planissime),

    id. 11, 16, 9.—
    2.
    Of birth, obscurely, ignobly, meanly (perh. only post-class.):

    obscure natus,

    Macr. S. 7, 3:

    obscurissime natus,

    Amm. 29, 1, 5.—
    3.
    Covertly, closely, secretly:

    malum obscure serpens,

    Cic. Cat. 4, 3, 6:

    tacite obscureque perire,

    id. Quint. 15, 50:

    non obscure ferre aliquid,

    id. Clu. 19, 54; cf. id. Par. 6, 1, 45; Hirt. B. G. 8, 54.— Comp.:

    ceteri sunt obscurius iniqui,

    more secretly, Cic. Fam. 1, 5, b, 2.— Sup.:

    avertere aliquid de publico quam obscurissime,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 53.

    Lewis & Short latin dictionary > obscurum

  • 87 obscurus

    obscūrus, a, um, adj. [Sanscr. sku, to cover, akin to Gr. skeuê, skutos, kutos; cf.: scutum, cutis], dark, darksome, dusky, shady, obscure (class.).
    I.
    Lit.: unde (Acherunte) animae excitantur obscurā umbrā, in dark, shadowy forms, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37; so,

    umbra,

    Verg. A. 6, 453:

    donec in obscurum coni conduxit acumen,

    the obscure point of the cone, Lucr. 4, 431:

    lucus,

    Verg. A. 9, 87:

    antrum,

    Ov. M. 4, 100:

    convalles,

    Verg. A. 6, 139:

    tabernae,

    Hor. A. P. 229; cf. Liv. 10, 1, 5: aliae res obnoxiosae nocte in obscurā latent, Enn. ap. Gell. 7, 16 (17), 10 (Trag. v. 341 Vahl.):

    nox,

    Verg. A. 2, 420; cf.:

    per occasum solis, jam obscurā luce,

    Liv. 24, 21:

    caelum,

    Hor. C. 1, 7, 15:

    nimbus,

    Verg. A. 12, 416:

    nubes,

    id. G. 4, 60:

    ferrugo,

    i. e. black, id. ib. 1, 467:

    dentes,

    Juv. 6, 145.— Poet.: funda, dark, i. e. invisible, Val. Fl. 6, 193; cf.

    mamma,

    i. e. hidden, covered, id. 3, 52, 6:

    aquae,

    i. e. turbid, Ov. F. 4, 758.— Subst.: obscūrum, i, n., dim light, twilight:

    in obscuro, advesperascente die,

    Vulg. Prov. 7, 9; but commonly the dark, darkness, obscurity:

    sub obscurum noctis,

    Verg. G. 1, 478:

    lumen,

    i. e. darkness visible, Sall. J. 21, 2.— obscū-rum, adverb.:

    obscurum nimbosus dissidet aër,

    Luc. 5, 631.—
    B.
    Transf., to the person who is in the dark, darkling, unseen:

    ibant obscuri solā sub nocte per umbram,

    Verg. A. 6, 268:

    obscurus in ulvā Delitui,

    id. ib. 2, 135.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., dark, obscure, indistinct, unintelligible:

    Heraclitus... Clarus ob obscuram linguam,

    Lucr. 1, 639: valde Heraclitus obscurus (cf. the Gr. appellation of Heraclitus, ho skoteinos), Cic. Div. 2, 64, 133:

    quid? poëta nemo, nemo physicus obscurus?

    id. ib.:

    obscurā de re tam lucida pango carmina,

    Lucr. 1, 933; 4, 8:

    brevis esse laboro, Obscurus fio,

    Hor. A. P. 25:

    reperta Graiorum,

    Lucr. 1, 136:

    obscurum et ignotum jus,

    Cic. de Or. 1, 39, 177:

    cur hoc tam est obscurum atque caecum?

    id. Agr. 2, 14, 35:

    nolo plebem Romanam obscurā spe et caecā expectatione haerere,

    uncertain, id. ib. 2, 25, 66.— Comp., Quint. 11, 3, 60.— Sup.:

    videre res obscurissimas,

    Cic. de Or. 2, 36, 153.— Subst.:

    causae in obscuro positae,

    Cels. 1 praef. —
    2.
    In partic., rhet. t. t.: obscurum genus causae, obscure, i. e. intricate, involved, Gr. dusparakolouthêton, Cic. Inv. 1, 15, 20:

    (causae privatae) sunt multo saepe obscuriores,

    id. de Or. 2, 24, 100.—
    B.
    Not known, unknown, not recognized:

    forma,

    Ov. M. 3, 475:

    P Ilas,

    i. e. disguised, under another form, id. ib. 6, 36.—Esp. of rank and station, obscure, ignoble, mean, low:

    non est obscura tua in me benevolentia,

    Cic. Fam. 13, 70: Caesaris in barbaris erat nomen obscurius, * Caes. B. C. 1, 61:

    Pompeius humili atque obscuro loco natus,

    of an obscure, ignoble family, Cic. Verr. 2, 5, 70, § 181:

    obscuris orti majoribus,

    from obscure ancestors, id. Off. 1, 32, 116:

    clarus an obscurus,

    Quint. 5, 10, 26; cf.:

    si nobilis obscurum se vocet,

    id. 11, 1, 21; 2, 3, 9:

    non obscurus professor et auctor,

    id. 2, 15, 36:

    natus haud obscuro loco,

    Sall. C. 23, 1.— Neutr. absol.:

    in obscuro vitam habere,

    Sall. C. 51, 12:

    vitam per obscurum transmittere,

    in obscurity, Sen. Ep. 19, 3:

    saepe mandatum initio litis in obscuro est,

    kept back, Gai. Inst. 4, 84.—
    C.
    Of character, close, secret, reserved:

    obscurus et astutus homo,

    Cic. Off. 3, 13, 5 (for which:

    sin me astutum et occultum lubet fingere,

    id. Fam. 3, 10, 8):

    plerumque modestus Occupat obscuri speciem,

    Hor. Ep. 1, 18, 94:

    Tiberium obscurum adversus alios, sibi uni incautum intectumque efficeret,

    Tac. A. 4, 1:

    obscurum odium,

    Cic. Fam. 3, 10, 6.— Comp.:

    natura obscurior,

    Tac. Agr. 42.— Adv.: ob-scūrē, darkly, obscurely (class.).
    A.
    Lit.: aut nihil superum aut obscure admodum cernimus, very darkly, Cic. Fragm. ap. Non. 474, 28.—
    B.
    Trop.
    1.
    Of speech, darkly, obscurely, indistinctly:

    dicta,

    Quint. 3, 4, 3; 4, 1, 79.— Comp.:

    quae causa dicta obscurius est,

    Quint. 8, 2, 24.— Sup.:

    obscurissime particulā uti, Cell. 17, 13, 5: non obscurissime dicere (opp. planissime),

    id. 11, 16, 9.—
    2.
    Of birth, obscurely, ignobly, meanly (perh. only post-class.):

    obscure natus,

    Macr. S. 7, 3:

    obscurissime natus,

    Amm. 29, 1, 5.—
    3.
    Covertly, closely, secretly:

    malum obscure serpens,

    Cic. Cat. 4, 3, 6:

    tacite obscureque perire,

    id. Quint. 15, 50:

    non obscure ferre aliquid,

    id. Clu. 19, 54; cf. id. Par. 6, 1, 45; Hirt. B. G. 8, 54.— Comp.:

    ceteri sunt obscurius iniqui,

    more secretly, Cic. Fam. 1, 5, b, 2.— Sup.:

    avertere aliquid de publico quam obscurissime,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 53.

    Lewis & Short latin dictionary > obscurus

  • 88 praeporto

    prae-porto, 1, v. a., to bear or carry before ( poet.):

    tela,

    Lucr. 2, 621; Cat. 64, 193:

    prae se Scorpius infestus praeportans flebile acumen,

    Cic. Arat. 430 (682).

    Lewis & Short latin dictionary > praeporto

  • 89 primores

    prīmōris, e ( nom. sing. not in use), adj. [primus], the first, first (class. in plur.).
    I.
    In gen. (rare):

    imbres,

    Varr. R. R. 2, 2:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 7, 16, 15, § 70:

    in primore pueritiā,

    in earliest childhood, Gell. 10, 19, 3:

    anni,

    first, earliest, Sil. 1, 511: primori Marte, in the first part or beginning of the war, id. 11, 143:

    primore aspectu,

    at first sight, Gell. 2, 7, 6.—
    II.
    In partic.
    A.
    The foremost part, forepart, tip, end, extremity (class.;

    syn. primus): sumere aliquid digitulis primoribus,

    with the tips of one's fingers, Plaut. Bacch. 4, 4, 24:

    versabatur mihi (nomen) in labris primoribus,

    is at my tongue's end, id. Trin. 4, 2, 65:

    aliquid primoribus labris attingere,

    to touch slightly, Cic. de Or. 1, 19, 87; cf. id. Cael. 12, 28; id. Fragm. ap. Non. 428, 3:

    surculum primorem praeacuito obliquum primores digitos duos,

    Cato, R. R. 40, 3; Lucil. ap. Non. 427, 27:

    eduxique animam in primoribu' naribus,

    id. ib. 427, 32:

    nasi primoris acumen,

    Lucr. 6, 1193:

    (pilo) primori inest pyxis ferrea,

    Plin. 18, 11, 29, § 112; 10, 33, 51, § 99:

    cauda late fusa primori parte,

    id. 8, 54, 80, § 216:

    vestibulum esse partem domus primorem,

    Gell. 16, 5, 2:

    in primore libro,

    at the beginning of the book, Gell. 1, 18, 3:

    usque in primores manus ac prope in digitos,

    as far as the forepart of the hands, id. 7, 12:

    primori in acie versari,

    Tac. H. 3, 21.—
    B.
    The first in rank or dignity, chief, principal ( poet. and postclass.—In Liv. 24, 20, 13, Weissenb. reads: inpigre conscriptā; v. also Madvig. ad Cic. Fin. 3, 16, 52):

    Argivorum viri,

    Cat. 68, 87:

    feminae,

    Tac. A. 2, 29:

    venti,

    chief, cardinal, Gell. 2, 22.—Hence, subst.: prīmō-res, um, m.
    (α).
    The front rank in battle, etc.:

    dum inter primores promptius dimicat, sagittā ictus est,

    Curt. 4, 6, 17.—
    (β).
    The men of the first rank, the chiefs, nobles, patricians (cf. princeps):

    Amphitruo delegit viros primorum principes,

    Plaut. Am. 1, 1, 49:

    odio alienae honestatis ereptus primoribus ager,

    Liv. 1, 47, 11:

    primores populi arripuit,

    Hor. S. 2, 1, 69:

    civitatum primores atque optimates,

    Col. 12, 3, 10:

    primores, ac duces,

    Juv. 15, 40:

    ex primoribus,

    Tac. A. 13, 30; 4, 33; Vulg. 2 Macc. 8, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > primores

  • 90 primoris

    prīmōris, e ( nom. sing. not in use), adj. [primus], the first, first (class. in plur.).
    I.
    In gen. (rare):

    imbres,

    Varr. R. R. 2, 2:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 7, 16, 15, § 70:

    in primore pueritiā,

    in earliest childhood, Gell. 10, 19, 3:

    anni,

    first, earliest, Sil. 1, 511: primori Marte, in the first part or beginning of the war, id. 11, 143:

    primore aspectu,

    at first sight, Gell. 2, 7, 6.—
    II.
    In partic.
    A.
    The foremost part, forepart, tip, end, extremity (class.;

    syn. primus): sumere aliquid digitulis primoribus,

    with the tips of one's fingers, Plaut. Bacch. 4, 4, 24:

    versabatur mihi (nomen) in labris primoribus,

    is at my tongue's end, id. Trin. 4, 2, 65:

    aliquid primoribus labris attingere,

    to touch slightly, Cic. de Or. 1, 19, 87; cf. id. Cael. 12, 28; id. Fragm. ap. Non. 428, 3:

    surculum primorem praeacuito obliquum primores digitos duos,

    Cato, R. R. 40, 3; Lucil. ap. Non. 427, 27:

    eduxique animam in primoribu' naribus,

    id. ib. 427, 32:

    nasi primoris acumen,

    Lucr. 6, 1193:

    (pilo) primori inest pyxis ferrea,

    Plin. 18, 11, 29, § 112; 10, 33, 51, § 99:

    cauda late fusa primori parte,

    id. 8, 54, 80, § 216:

    vestibulum esse partem domus primorem,

    Gell. 16, 5, 2:

    in primore libro,

    at the beginning of the book, Gell. 1, 18, 3:

    usque in primores manus ac prope in digitos,

    as far as the forepart of the hands, id. 7, 12:

    primori in acie versari,

    Tac. H. 3, 21.—
    B.
    The first in rank or dignity, chief, principal ( poet. and postclass.—In Liv. 24, 20, 13, Weissenb. reads: inpigre conscriptā; v. also Madvig. ad Cic. Fin. 3, 16, 52):

    Argivorum viri,

    Cat. 68, 87:

    feminae,

    Tac. A. 2, 29:

    venti,

    chief, cardinal, Gell. 2, 22.—Hence, subst.: prīmō-res, um, m.
    (α).
    The front rank in battle, etc.:

    dum inter primores promptius dimicat, sagittā ictus est,

    Curt. 4, 6, 17.—
    (β).
    The men of the first rank, the chiefs, nobles, patricians (cf. princeps):

    Amphitruo delegit viros primorum principes,

    Plaut. Am. 1, 1, 49:

    odio alienae honestatis ereptus primoribus ager,

    Liv. 1, 47, 11:

    primores populi arripuit,

    Hor. S. 2, 1, 69:

    civitatum primores atque optimates,

    Col. 12, 3, 10:

    primores, ac duces,

    Juv. 15, 40:

    ex primoribus,

    Tac. A. 13, 30; 4, 33; Vulg. 2 Macc. 8, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > primoris

  • 91 prisci

    1.
    priscus, a, um, adj. [for prius-cus, like pris-tinus for prius-tinus, and magis for magius, a comparative form], of or belonging to former times, of many years ago, old, olden, ancient, primitive, antique. Like the Greek archaios, it denotes that which existed before our time, while pristinus is applied also to those things which have existed in our day (class.; cf.: vetus, antiquus).
    I.
    Lit.:

    credendum est veteribus et priscis viris,

    Cic. Univ. 11:

    prisca illa et antiqua rei publicae forma,

    Vell. 2, 89, 3:

    illud erat insitum priscis illis, quos cascos appellat Ennius,

    Cic. Tusc. 1, 12, 27:

    nam Joves pluris in priscis Graecorum litteris invenimus,

    id. N. D. 3, 16, 42:

    severitas,

    id. Har. Resp. 13, 27:

    et illud quod loquitur priscum visum iri putat,

    id. de Or. 3, 11, 42:

    priscae sanctimoniae virgo,

    Tac. A. 3, 69: prisci Latini proprie appellati sunt ii, qui prius quam conderetur Roma, fuerunt, Paul. ex Fest. p. 226 Müll.: priscae Latinae coloniae appellatae sunt, ut distinguerent a novis, quae postea a populo dabantur, Fest. p. 241 Müll.:

    tempus,

    Ov. F. 1, 197.— Priscus has the accessory idea of venerable, and from the Augustan period is frequently applied to whatever dates from the earliest times, the golden age of Rome:

    prisca gens mortalium,

    Hor. Epod. 2, 2:

    priscus Inachus,

    id. C. 2, 3, 21:

    Pudor,

    id. C. S. 57:

    prisco more,

    Ov. F. 2, 282:

    prisco ritu,

    Plin. 12, 1, 2, § 3:

    priscum illud acumen, Brute, tuum,

    Juv. 4, 102:

    fides,

    Verg. A. 9, 79; Mart. 1, 40, 2.— Subst.: prisci, ōrum, m., the ancients:

    cum colerent prisci studiosius agros,

    Ov. F. 3, 779.—
    II.
    Transf.
    A.
    Former, previous ( poet.):

    quid si prisca redit Venus?

    Hor. C. 3, 9, 17:

    nomen,

    Ov. M. 14, 850; Spart. Hadr. 5.—
    B.
    Old-fashioned, i. e. strict, severe ( poet.):

    prisci praecepta parentis,

    Cat. 64, 159: Cato, Hor. C. 3, 21, 11:

    prisca supercilia,

    Verg. Cop. 34.—Hence, adv.: priscē, in the old-fashioned manner, strictly, severely (class. but rare):

    utrum me secum severe, et graviter, et prisce agere malit, an remisse, ac leniter, et urbane,

    Cic. Cael. 14, 33.
    2.
    Priscus, i, m., a Roman surname, the elder.
    I.
    Of the first Tarquin: Priscus Tarquinius est dictus, quia prius fuit quam Superbus Tarquinius, Paul. ex Fest. p. 226 Müll.; Liv. 1, 34.—
    II.
    Tarquinius Numicius Priscus, Liv. 2, 63.—
    III.
    Helvidius Priscus, Suet. Vesp. 15.—
    IV.
    Two Latin poets:

    Priscus uterque,

    Ov. P. 4, 16, 10 Burm. ad loc.

    Lewis & Short latin dictionary > prisci

  • 92 Priscus

    1.
    priscus, a, um, adj. [for prius-cus, like pris-tinus for prius-tinus, and magis for magius, a comparative form], of or belonging to former times, of many years ago, old, olden, ancient, primitive, antique. Like the Greek archaios, it denotes that which existed before our time, while pristinus is applied also to those things which have existed in our day (class.; cf.: vetus, antiquus).
    I.
    Lit.:

    credendum est veteribus et priscis viris,

    Cic. Univ. 11:

    prisca illa et antiqua rei publicae forma,

    Vell. 2, 89, 3:

    illud erat insitum priscis illis, quos cascos appellat Ennius,

    Cic. Tusc. 1, 12, 27:

    nam Joves pluris in priscis Graecorum litteris invenimus,

    id. N. D. 3, 16, 42:

    severitas,

    id. Har. Resp. 13, 27:

    et illud quod loquitur priscum visum iri putat,

    id. de Or. 3, 11, 42:

    priscae sanctimoniae virgo,

    Tac. A. 3, 69: prisci Latini proprie appellati sunt ii, qui prius quam conderetur Roma, fuerunt, Paul. ex Fest. p. 226 Müll.: priscae Latinae coloniae appellatae sunt, ut distinguerent a novis, quae postea a populo dabantur, Fest. p. 241 Müll.:

    tempus,

    Ov. F. 1, 197.— Priscus has the accessory idea of venerable, and from the Augustan period is frequently applied to whatever dates from the earliest times, the golden age of Rome:

    prisca gens mortalium,

    Hor. Epod. 2, 2:

    priscus Inachus,

    id. C. 2, 3, 21:

    Pudor,

    id. C. S. 57:

    prisco more,

    Ov. F. 2, 282:

    prisco ritu,

    Plin. 12, 1, 2, § 3:

    priscum illud acumen, Brute, tuum,

    Juv. 4, 102:

    fides,

    Verg. A. 9, 79; Mart. 1, 40, 2.— Subst.: prisci, ōrum, m., the ancients:

    cum colerent prisci studiosius agros,

    Ov. F. 3, 779.—
    II.
    Transf.
    A.
    Former, previous ( poet.):

    quid si prisca redit Venus?

    Hor. C. 3, 9, 17:

    nomen,

    Ov. M. 14, 850; Spart. Hadr. 5.—
    B.
    Old-fashioned, i. e. strict, severe ( poet.):

    prisci praecepta parentis,

    Cat. 64, 159: Cato, Hor. C. 3, 21, 11:

    prisca supercilia,

    Verg. Cop. 34.—Hence, adv.: priscē, in the old-fashioned manner, strictly, severely (class. but rare):

    utrum me secum severe, et graviter, et prisce agere malit, an remisse, ac leniter, et urbane,

    Cic. Cael. 14, 33.
    2.
    Priscus, i, m., a Roman surname, the elder.
    I.
    Of the first Tarquin: Priscus Tarquinius est dictus, quia prius fuit quam Superbus Tarquinius, Paul. ex Fest. p. 226 Müll.; Liv. 1, 34.—
    II.
    Tarquinius Numicius Priscus, Liv. 2, 63.—
    III.
    Helvidius Priscus, Suet. Vesp. 15.—
    IV.
    Two Latin poets:

    Priscus uterque,

    Ov. P. 4, 16, 10 Burm. ad loc.

    Lewis & Short latin dictionary > Priscus

  • 93 priscus

    1.
    priscus, a, um, adj. [for prius-cus, like pris-tinus for prius-tinus, and magis for magius, a comparative form], of or belonging to former times, of many years ago, old, olden, ancient, primitive, antique. Like the Greek archaios, it denotes that which existed before our time, while pristinus is applied also to those things which have existed in our day (class.; cf.: vetus, antiquus).
    I.
    Lit.:

    credendum est veteribus et priscis viris,

    Cic. Univ. 11:

    prisca illa et antiqua rei publicae forma,

    Vell. 2, 89, 3:

    illud erat insitum priscis illis, quos cascos appellat Ennius,

    Cic. Tusc. 1, 12, 27:

    nam Joves pluris in priscis Graecorum litteris invenimus,

    id. N. D. 3, 16, 42:

    severitas,

    id. Har. Resp. 13, 27:

    et illud quod loquitur priscum visum iri putat,

    id. de Or. 3, 11, 42:

    priscae sanctimoniae virgo,

    Tac. A. 3, 69: prisci Latini proprie appellati sunt ii, qui prius quam conderetur Roma, fuerunt, Paul. ex Fest. p. 226 Müll.: priscae Latinae coloniae appellatae sunt, ut distinguerent a novis, quae postea a populo dabantur, Fest. p. 241 Müll.:

    tempus,

    Ov. F. 1, 197.— Priscus has the accessory idea of venerable, and from the Augustan period is frequently applied to whatever dates from the earliest times, the golden age of Rome:

    prisca gens mortalium,

    Hor. Epod. 2, 2:

    priscus Inachus,

    id. C. 2, 3, 21:

    Pudor,

    id. C. S. 57:

    prisco more,

    Ov. F. 2, 282:

    prisco ritu,

    Plin. 12, 1, 2, § 3:

    priscum illud acumen, Brute, tuum,

    Juv. 4, 102:

    fides,

    Verg. A. 9, 79; Mart. 1, 40, 2.— Subst.: prisci, ōrum, m., the ancients:

    cum colerent prisci studiosius agros,

    Ov. F. 3, 779.—
    II.
    Transf.
    A.
    Former, previous ( poet.):

    quid si prisca redit Venus?

    Hor. C. 3, 9, 17:

    nomen,

    Ov. M. 14, 850; Spart. Hadr. 5.—
    B.
    Old-fashioned, i. e. strict, severe ( poet.):

    prisci praecepta parentis,

    Cat. 64, 159: Cato, Hor. C. 3, 21, 11:

    prisca supercilia,

    Verg. Cop. 34.—Hence, adv.: priscē, in the old-fashioned manner, strictly, severely (class. but rare):

    utrum me secum severe, et graviter, et prisce agere malit, an remisse, ac leniter, et urbane,

    Cic. Cael. 14, 33.
    2.
    Priscus, i, m., a Roman surname, the elder.
    I.
    Of the first Tarquin: Priscus Tarquinius est dictus, quia prius fuit quam Superbus Tarquinius, Paul. ex Fest. p. 226 Müll.; Liv. 1, 34.—
    II.
    Tarquinius Numicius Priscus, Liv. 2, 63.—
    III.
    Helvidius Priscus, Suet. Vesp. 15.—
    IV.
    Two Latin poets:

    Priscus uterque,

    Ov. P. 4, 16, 10 Burm. ad loc.

    Lewis & Short latin dictionary > priscus

  • 94 ratio

    rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.
    I.
    Lit.
    (α).
    Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

    rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

    id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

    itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

    Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

    dextera digitis rationem computat,

    id. Mil. 2, 2, 49:

    magna ratio C. Verruci,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

    direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

    id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

    quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

    Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

    decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

    to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

    rationem ducere,

    to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

    omnium proeliorum,

    Caes. B. C. 3, 53; cf.:

    hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

    id. B. G. 6, 19; and:

    piratarum,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

    rationem inire,

    to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

    quattuor minae periere, ut ratio redditur,

    Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

    tibi ego rationem reddam?

    id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

    rationem referre,

    Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

    rationem repetere de pecuniis repetundis,

    id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

    drachumae, quas de ratione debuisti,

    according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

    grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

    how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—
    (β).
    Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

    rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

    Cato, R. R. 2, 5:

    rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

    Cic. Pis. 25, 61:

    ut rationes cum publicanis putarent,

    id. Att. 4, 11, 1:

    rationes a colono accepit,

    id. Caecin. 32, 94:

    quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

    id. Att. 5, 21, 12:

    rationes referre... rationes deferre,

    id. Fam. 5, 20, 2:

    Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

    Hor. A. P. 325 et saep.:

    A RATIONIBVS,

    an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—
    B.
    Transf.
    1.
    A list, roll, register (rare):

    cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

    Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

    rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

    Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

    rationarium imperii,

    id. ib. 28.—
    2.
    A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

    nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

    id. Truc. 1, 1, 49:

    pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

    Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—
    3.
    A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

    res rationesque eri Ballionis curo,

    Plaut. Ps. 2, 2, 31:

    res rationesque vestrorum omnium,

    id. Am. prol. 4:

    re ac ratione cum aliquo conjunctus,

    Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

    de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

    id. Quint. 4, 15:

    cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

    Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

    ratio nummaria,

    Cic. Att. 10, 11, 2:

    aeraria ratio,

    id. Quint. 4, 15:

    ratio domestica... bellica,

    id. Off. 1, 22, 76:

    quod ad popularem rationem attinet,

    id. Fam. 1, 2, 4:

    rationes familiares componere,

    Tac. A. 6, 16 fin.:

    fori judiciique rationem Messala suscepit,

    Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

    in explicandis rationibus rerum civilium,

    id. Rep. 1, 8, 13:

    rationes civitatis,

    id. ib. 1, 6, 11:

    quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

    id. Mur. 17, 35:

    propter rationem Gallici belli,

    id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

    ad omnem rationem humanitatis,

    id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

    ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

    id. Att. 9, 11, A, 1.—
    b.
    Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

    me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

    Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

    exemplum meis alienissimum rationibus,

    id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

    consideres, quid tuae rationes postulent,

    Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

    si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

    Cic. Red. ad Quir. 1, 1.
    II.
    Trop., a reckoning, account, computation:

    postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

    presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

    itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

    i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

    nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

    an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

    census quom sum, juratori recte rationem dedi,

    id. Trin. 4, 2, 30; so,

    rationem dare, for the more usual rationem reddere,

    Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

    (argentarii) ratione utuntur,

    make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

    cum eam mecum rationem puto,

    go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

    frustra egomet mecum has rationes puto,

    Ter. Ad. 2, 1, 54:

    (Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

    Cic. N. D. 3, 29, 71:

    quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

    to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

    and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

    id. ib. 3, 86:

    ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

    that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

    semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

    id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

    nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

    id. Div. in Caecil. 9, 28;

    and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

    will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

    tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

    Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

    mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

    Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—
    B.
    Transf.
    1.
    Relation, reference, respect to a thing:

    (agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

    have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

    ubi ratio cum Orco habetur,

    Varr. R. R. 1, 4, 3;

    for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

    Col. 1, 3, 2:

    cum omnibus Musis rationem habere cogito,

    Cic. Att. 2, 5, 2:

    cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

    id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

    . quae ratio tibi cum eo intercesserat?

    id. Rosc. Com. 14, 41:

    pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

    id. Phil. 4, 6, 14:

    quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

    id. ib. 12, 7, 17:

    fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

    in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—
    b.
    Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

    quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

    id. Imp. Pomp. 7, 17:

    (deos) piorum et impiorum habere rationem,

    id. Leg. 2, 7, 15:

    cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

    Caes. B. C. 1, 9; so,

    absentis,

    id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

    sauciorum et aegrorum habita ratione,

    id. ib. 3, 75:

    moneret, frumenti rationem esse habendam,

    Hirt. B. G. 8, 34;

    so (al. frumentandi), rationem habere,

    Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

    alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

    Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

    alicujus salutis rationem habere,

    i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

    turpissimae fugae rationem habere,

    id. ib. 2, 31:

    ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

    Cic. Off. 1, 39, 139:

    proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

    Caes. B. C. 1, 13:

    habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

    id. B. G. 5, 27:

    non ullius rationem sui commodi ducit,

    Cic. Rosc. Am. 44, 128:

    cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

    id. Clu. 42, 117:

    omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

    id. Lael. 24, 89; cf.:

    didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

    id. Fam. 3, 5, 1:

    habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

    bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

    ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

    id. Fam. 3, 6, 6:

    neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

    id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

    hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

    id. ib. 2, 2, 29, e70.—
    c.
    Relation to a thing, i. e.
    (α).
    Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

    nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

    ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

    Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

    tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

    Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

    ratio viaque defensionis,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

    itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

    Caes. B. C. 1, 30:

    mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

    Cic. de Or. 2, 72, 292:

    haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

    id. N. D. 1, 5, 11:

    dicendi,

    id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

    aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 36, 61:

    ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

    Caes. B. G. 7, 24:

    quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

    Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

    hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

    plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

    de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

    id. Rep. 1, 6, 11.—
    (β).
    Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

    sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

    Caes. B. G. 2, 19; cf.:

    ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

    id. ib. 2, 22; so,

    rei militaris,

    id. ib. 4, 23:

    ratio atque usus belli,

    the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

    novae rationes bellandi,

    id. ib. 3, 50:

    ratio equestris proelii,

    id. B. G. 5, 16:

    quorum operum haec erat ratio, etc.,

    id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

    tigna bina, etc.,

    id. B. G. 4, 17:

    serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

    Cic. Lael. 23, 87; cf.:

    ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

    id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

    civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

    id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

    reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

    id. ib. 2, 11, 22;

    1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

    id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

    haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

    Caes. B. G. 6, 11 fin.:

    ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

    id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

    docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

    id. B. G. 7, 14:

    hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

    Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

    quid refert, qua me ratione cogatis?

    id. Lael. 8, 26:

    quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

    Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

    simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

    id. ib. 3, 76:

    auxilium ferri nulla ratione poterat,

    id. ib. 1, 70:

    nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

    id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—
    (γ).
    With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

    678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

    multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

    id. ib. 2, 1, 40, ee

    103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

    id. Mur. 17, 35:

    nihil fallacius ratione tota comitiorum,

    id. ib. 17, 36:

    praedicere tempestatum rationem et praedonum,

    id. ib. 2, 4:

    tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

    id. Off. 2, 17, 60.—
    2.
    Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

    altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

    Cic. Off. 1, 28, 101:

    homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

    id. ib. 1, 4, 11 sq.:

    haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

    id. N. D. 2, 27, 69:

    lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

    id. Leg. 1, 6, 18:

    ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

    id. N. D. 1, 42, 118:

    mens et ratio et consilium in senibus est,

    id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

    Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

    si ratio et prudentia curas aufert,

    Hor. Ep. 1, 11, 25:

    quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

    Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

    illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

    id. Rep. 2, 11, 22; and:

    moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

    Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

    consilio et ratione deficitur,

    Cic. Clu. 65, 184:

    Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

    Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

    nec sat rationis in armis,

    Verg. A. 2, 314:

    rationis egens,

    id. ib. 8, 299 et saep.:

    iracundia dissidens a ratione,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    majora quam hominum ratio consequi possit,

    id. ib. 1, 10, 15:

    quantum ratione provideri poterat,

    Caes. B. G. 7, 16 fin.:

    quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

    Hirt. B. G. 8, 6 init.:

    nec majore ratione bellum administrari posse,

    Caes. B. C. 7, 21:

    minari divisoribus ratio non erat,

    it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

    too, minime rationis est,

    Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

    Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

    which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

    quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

    reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—
    b.
    The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

    ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

    Auct. Her. 2, 18, 28:

    quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

    nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

    id. de Or. 2, 19, 80:

    noverit orator argumentorum et rationum locos,

    id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

    si mei consilii causam rationemque cognoverit,

    id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

    ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

    Caes. B. G. 2, 10 fin.:

    quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

    Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

    deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

    id. Caecin. 33, 96:

    non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

    id. N. D. 1, 27, 76:

    et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

    id. Div. 2, 50, 104:

    idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

    id. Att. 8, 11, D, §

    5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

    id. Fam. 4, 13, 3:

    rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

    id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

    rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

    id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

    quod cum disputando rationibusque docuisset,

    id. Rep. 1, 16, 25:

    his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

    id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

    num parva causa aut prava ratio est?

    reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—
    (β).
    In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

    ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

    Cic. Inv. 1, 13, 18:

    ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

    id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—
    c.
    Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

    in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

    in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

    ut ratione et via procedat oratio,

    id. Fin. 1, 9, 29:

    modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

    id. Quint. 7, 28; cf.:

    quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

    Hor. S. 2, 3, 266:

    nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

    Cic. N. D. 2, 16, 43:

    intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

    divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

    ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

    in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

    in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

    order, system, id. ib. 2, 33, 57;

    5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

    reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

    ratio et distributio,

    a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—
    d.
    A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

    erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

    Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13;

    2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

    id. ib. 1, 23, 37; cf.:

    omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

    id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

    continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

    id. Div. 1, 51, 117:

    Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

    doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

    Stoicorum ratio disciplinaque,

    id. Off. 3, 4, 20:

    Cynicorum ratio,

    id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

    etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

    id. ib. 3, 3, 4:

    improba navigii ratio tum caeca jacebat,

    Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

    si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

    Cic. Arch. 1, 1.—
    e.
    A view or opinion resting upon reasonable grounds:

    mea sic est ratio,

    Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

    inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

    Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

    cujus ratio etsi non valuit,

    Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—
    f.
    In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

    non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

    Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

    ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

    id. Fat. 16, 38; cf.:

    ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

    id. Rep. 3, 31, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > ratio

  • 95 replico

    rĕ-plĭco, āvi (e. g. Vulg. Gen. 4, 27; id. Jos. 8, 35 al.), ātum (collat. form, replictae tunicae, Stat. S. 4, 9, 29), 1, v. a., to fold or roll back, to bend or turn back (cf.: revolvo, reflecto).
    I.
    Lit.:

    vel Euhemero replicato, vel Nicagorā, etc.,

    unrolled, opened, Arn. 4, 147; cf.

    infra, II.: surculos in terram dimittito replicatoque ad vitis caput,

    bend back, Cato, R. R. 41, 4; so,

    labra,

    Quint. 11, 3, 81; cf.:

    replicatā cervice,

    Plin. 34, 8, 19, § 80; and:

    margine intus replicato,

    id. 9, 33, 52, § 102:

    ab omni laevitate acies radios tuos replicat,

    casts back, reflects, Sen. Q. N. 1, 3, 7; cf.:

    quia radii solis replicantur,

    id. ib. 2, 10, 3:

    jocinera replicata,

    folded inwards, Suet. Aug. 95.—
    II.
    Trop., to unfold, unroll, turn over; to bend or turn back; to open:

    ut ne replices annalium memoriam,

    unfold, turn over, Cic. Sull. 9, 27; so,

    memoriam temporum,

    id. Leg. 3, 14, 41:

    traductio temporis nihil novi efficientis et primum quicque replicantis,

    unrolling, unwinding, id. Div. 1, 56, 127:

    cujus acumen nimis tenue retunditur et in se saepe replicatur,

    is bent back, Sen. Ben. 1, 4, 1: vestigium suum, to withdraw, i. e. to go back, App. M. 4, p. 151, 15.—
    B.
    In partic.
    1.
    To turn over and over in the mind, to think or reflect upon; to go over, repeat (post-class.):

    haec identidem mecum,

    App. M. 3, p. 129: titulos, singula, Prud. steph. 11, 3:

    necem,

    to tell again, Amm. 30, 1, 3:

    vitam,

    Sid. Ep. 7, 9:

    lamentum,

    Vulg. 2 Par. 35, 25; id. Num. 27, 23:

    quorum (glirium) magnitudo saepius replicata laudatur adsidue,

    Amm. 28, 4, 13:

    vultu adsimulato saepius replicando, quod, etc.,

    id. 14, 11, 11. —
    2.
    In jurid. and late Lat., to make a reply or replication, Dig. 2, 14, 35 fin.; Greg. Mag. in Job, 16 init.

    Lewis & Short latin dictionary > replico

  • 96 retundo

    rĕ-tundo, tŭdi (also rettŭdi, Phaedr. 4, 22, 21 Orell. N. cr.), tūsum (retunsus, Plaut. Ps. 1, 2, 27; 4, 4, 8), 3, v. a., to beat or pound back any thing sharp, i. e. to blunt, dull (class.).
    I.
    Lit.:

    ferrum,

    Cic. Sull. 30, 83:

    in Massagetas ferrum,

    Hor. C. 1, 35, 39:

    gladios in rem publicam destrictos,

    Cic. Cat. 3, 1, 2:

    ascias (tilia),

    Plin. 16, 40, 76, § 207:

    hamata tela,

    Ov. Am. 2, 9, 13; cf.:

    conjurationis nefaria tela,

    Cic. Dom. 24, 63. —
    II.
    Trop., to blunt, dull, deaden, weaken, restrain, check, etc.:

    (censorii stili) mucronem,

    Cic. Clu. 44, 123:

    mucronem ingenii cotidianā pugnā,

    Quint. 10, 5, 16 (with deteratur fulgor): belle iste puer retundit Antonium, Atticus ap. Cic. Att. 16, 15, 3:

    collegam,

    Tac. A. 5, 11:

    animum, qui luxuriā et lasciviā Diffluit,

    check, repress, Ter. Heaut. 5, 1, 73; so,

    impetum erumpentium,

    Liv. 2, 33: sermones, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1; cf.:

    Aetolorum linguas,

    Liv. 33, 31: improbitatem, Lentul. ap. Cic. Fam. 12, 14, 3; Quint. 6, 4, 11 (with propulsare eos):

    superbiam,

    Phaedr. 4, 22, 21:

    iram,

    Prud. Cath. 6, 94; cf.:

    Boreas retundit pelagus (ira motum),

    Luc. 5, 601 Cort. N. cr. — Hence, rĕ-tūsus (retunsus, v. supra), a, um, P. a., blunted, blunt, dull.
    A.
    Lit.:

    securis,

    Plaut. Ps. 1, 2, 27:

    ferrum,

    Verg. G. 2, 301:

    tela,

    Ov. M. 12, 496:

    retusum et crassum ferramentum,

    Col. 4, 24, 21:

    aurum hebeti mucrone,

    Lucr. 5, 1274.—
    B.
    Trop.:

    mihi cor retunsum'st oppugnando pectore,

    deprived of feeling, Plaut. Ps. 4, 4, 8:

    cor,

    Claud. Eutr. 2, 47:

    ingenia (opp. acuta),

    Cic. Div. 1, 36, 79 fin.:

    stella crine retuso,

    weakened, dimmed, Claud. IV. Cons. Hon. 185; cf. comp.:

    acumen retusius,

    Hier. Ep. 69, 4:

    fervor belli,

    subdued, Sil. 8, 321:

    res,

    impaired, unfortunate, id. 16, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > retundo

  • 97 sagacitas

    I.
    Lit.
    A.
    Keenness of scent in dogs:

    canum tam incredibilis ad investigandum sagacitas narium,

    Cic. N. D. 2, 63, 158; so,

    canum,

    Plin. 9, 30, 48, § 92.—
    * 2.
    Transf., of hunters:

    ut domitas feras mentita sagacitate colligerent,

    Plin. Pan. 81, 3.—
    * B.
    Keenness, acuteness of the other senses:

    sensuum,

    Sen. Ep. 95, 58.—
    II.
    Trop., intellectual keenness of perception, acuteness, shrewdness, sagacity (good prose;

    syn.: sollertia, acumen): utrum admonitus ac tentatus, an, quā est ipse sagacitate in his rebus, sine duce ullo, sine indice, pervenerit ad hanc improbitatem, nescio,

    Cic. Verr. 2, 1, 41, § 105:

    tuam tantam fuisse sagacitatem,

    id. ib. 2, 4, 12, §

    29: erat eā sagacitate, ut decipi non posset,

    Nep. Alc. 5, 2:

    consilii,

    Val. Max. 7, 3, 3:

    Hipparchi sagacitate compertum est, lunae defectum, etc.,

    Plin. 2, 13, 10, § 57.

    Lewis & Short latin dictionary > sagacitas

  • 98 sollertia

    sollertĭa ( sōlert-), ae, f. [sollers], skill, shrewdness, quickness of mind, ingenuity, dexterity, adroitness, expertness, etc. (class.;

    syn.: acumen, subtilitas, scientia): data est quibusdam bestiis machinatio quaedam atque sollertia,

    Cic. N. D. 2, 48, 123:

    nulla ars imitari sollertiam naturae potest,

    id. ib. 1, 33, 92:

    Chaldaei sollertiā ingeniorum antecellunt,

    id. Div. 1, 41, 91; cf.:

    est genus (Gallorum) summae sollertiae,

    Caes. B. G. 7, 22:

    hominum adhibita sollertia,

    id. B. C. 2, 8 fin.:

    ingenii sollertia,

    shrewdness, Sall. J. 7, 7:

    in hac re tanta inest ratio atque sollertia,

    knowledge and skill, Cic. Rep. 1, 16, 25; so (with ratio) Tac. G. 30:

    ut artis pariat sollertia,

    Claud. Rapt. Pros. 3, 33:

    in omni re fugienda est talis sollertia,

    such subtlety, Cic. Off. 1, 10, 33:

    mirari non modo diligentiam sed enim sollertiam ejus,

    id. Sen. 17, 59:

    quae tua formosos cepit sollertia?

    Tib. 1, 4, 3:

    omnia conando docilis sollertia vicit,

    Manil. 1, 95; Luc. 8, 283:

    placuit sollertia tempore etiam adjuta,

    the ingenious plan, Tac. A. 14, 4.— Plur.:

    egregiis ingeniorum sollertiis ex aevo collocatis,

    Vitr. 7 praef. med.
    (β).
    With gen. obj.:

    (honestum) aut in perspicientiā veri sollertiāque versatur, aut, etc. (shortly after: perspicere et explicare rationem),

    the perception and intelligent development of the true, Cic. Off. 1, 5, 14:

    agendi cogitandique sollertia,

    adroitness, quickness, id. ib. 1, 44, 157:

    judicandi,

    id. Opt. Gen. 4, 11:

    belli,

    Sil. 6, 309.

    Lewis & Short latin dictionary > sollertia

  • 99 Stertinius

    Stertĭnĭus, ii, m., a Stoic philosopher, Hor. S. 2, 3, 33; 2, 3, 296.— Adj.: Stertĭ-nĭus, a, um, of Stertinius:

    acumen,

    Hor. Ep. 1, 12, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > Stertinius

  • 100 strideo

    strīdeo, di, 2, and strīdo, di, 3 (both forms equally in use; v. in the foll.) [perh. root star, to resound; cf. Gr. trizô, torgos; also Lat. turdus, sterto, trisso], v. n., to make or utter any harsh, shrill, hissing, whistling, grating, or creaking sound; to creak, hiss, whizz, whistle, rattle, buzz (mostly poet.; cf.: strepo, fremo): ferri stridit acumen, Enn. ap. Prisc. p. 838 P. (Ann. v. 364 Vahl.):

    striderat hasta,

    id. ib. p. 817 P. (Ann. v. 365 Vahl.):

    candens ferrum e fornacibus Stridit,

    Lucr. 6, 149; cf. Verg. A. 8, 450; Ov. M. 9, 171; 12, 279:

    striduntque cavernis Stricturae chalybum,

    Verg. A. 8, 420:

    serpentum Cerberus ore Stridet,

    Tib. 1, 3, 72; cf. Verg. A. 6, 288:

    striges,

    Ov. F. 6, 140:

    gryllus,

    Plin. 29, 6, 39, § 138:

    barbaraque horribili stridebat tibia cantu,

    Cat. 64, 264:

    serrae stridentis acerbus Horror,

    Lucr. 2, 410:

    foribus cardo aënis,

    Verg. A. 1, 449:

    plaustra,

    id. G. 3, 536:

    mare refluentibus undis,

    id. ib. 4, 262:

    alae cygnorum,

    id. A. 1, 397:

    sagitta,

    id. ib. 12, 319; cf. id. ib. 5, 502:

    silvae,

    id. ib. 2, 418:

    rudentes aquilone,

    Ov. Tr. 1, 11, 19:

    aeger dentibus stridet,

    Cels. 2, 6 med.:

    jecur in verubus,

    Sen. Thyest. 770:

    funes,

    Plin. Ep. 9, 26, 4.—With human subjects, of any loud or inharmonious sound: quidnam hoc soniti est, quod stridunt foris? Pac. ap. Non. 491, 24 (Trag. Rel. v. 133 Rib.). cum striderat (Alcestis) retracta rursus inferis, Att. ap. Prisc. 9, p. 867 P. (Trag. Rel. v. 57 Rib.):

    Troglodytae stridunt magis quam loquuntur,

    Mel. 1, 8:

    stridunt animae currumque sequuntur,

    Stat. Th. 7, 770:

    pressoque diu stridere molari,

    gnash, Juv. 5, 160.

    Lewis & Short latin dictionary > strideo

См. также в других словарях:

  • acumen — ⇒ACUMEN, subst. masc. A. BOTANIQUE : • 1. Acumen. C est ainsi qu on désigne parfois un petit prolongement qui termine certains organes foliacés. E. A. CARRIÈRE, Encyclopédie horticole, 1862, p. 7. Au fig. Acuité de l esprit, pénétration et… …   Encyclopédie Universelle

  • acumen — (del lat. «acūmen, ĭnis») m. Agudeza de la punta o corte de un utensilio o arma. ⊚ Intensidad de un dolor. ⊚ Perspicacia de la vista o el oído. * * * acumen. (Del lat. acūmen, ĭnis). m. desus. Agudeza, perspicacia, ingenio …   Enciclopedia Universal

  • Acumen — may refer to:* Acumen Fund, a non profit global venture fund* Acumen Nation, an American rock music group …   Wikipedia

  • acumen — UK US /ˈækjʊmən/ noun [U] ► skill in making correct decisions and judgments in business or in a particular area of business: »He is an astute man with sound business acumen. »commercial/financial/legal acumen …   Financial and business terms

  • Acumen — A*cu men, n. [L. acumen, fr. acuere to sharpen. Cf. {Acute}.] Quickness of perception or discernment; penetration of mind; the faculty of nice discrimination. Selden. [1913 Webster] Syn: Sharpness; sagacity; keenness; shrewdness; acuteness. [1913 …   The Collaborative International Dictionary of English

  • acumen — (n.) 1530s, from L. acumen a point, sting, hence mental sharpness, shrewdness, from acuere to sharpen (see ACUITY (Cf. acuity)) …   Etymology dictionary

  • acumen — (Del lat. acūmen, ĭnis). m. desus. Agudeza, perspicacia, ingenio …   Diccionario de la lengua española

  • acumen — I noun acuity, astuteness, caliber, cleverness, common sense, comprehension, discernment, discretion, discrimination, foresightedness, ingenuity, insight, intelligence, intuition, judgment, keenness, mental acuteness, mental capacity, perception …   Law dictionary

  • acúmen — s. m. O mesmo que acume. • [Brasil] Plural: acúmenes ou acumens. • [Portugal] Plural: acúmenes …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • acumen — penetration, *discernment, insight, perception, discrimination Analogous words: shrewdness, sagacity, perspicacity, astuteness (see corresponding adjectives at SHREWD): sharpness, keenness, acuteness (see corresponding adjectives at SHARP)… …   New Dictionary of Synonyms

  • acumen — The 19c pronunciation as recorded in the OED was with the stress on the second syllable. This is still the dominant pronunciation in AmE, but in BrE stress on the first syllable is now standard …   Modern English usage

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»