Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

a+short+time

  • 21 compendium

    compendĭum, ii, n. [compendo], orig. belonging to the lang. of econ., that which [p. 388] is weighed together, kept together, saved (cf. Varr. L. L. 5, § 183 Müll.; Paul. ex Fest. p. 72, 10 Müll.); a saving or gain, profit acquired by saving (opp. dispendium; class. in prose and poetry).
    I.
    Prop.:

    ego hodie compendi feci binos panes in dies,

    have saved two loaves, Plaut. Pers. 4, 3, 2; cf. id. Truc. 2, 4, 26:

    aliquem mercibus suppeditandis cum quaestu compendioque dimittere,

    Cic. Verr. 2, 2, 3, § 6; 2, 3, 46, § 109:

    turpe compendium effugere,

    id. Fl. 3, 7:

    se negat facturum compendii sui causā quod non liceat,

    id. Off. 3, 15, 63:

    homines ad turpe compendium commovere,

    Auct. Her. 4, 40, 52:

    servire privato compendio suo,

    Caes. B. C. 3, 32; id. B. G. 7, 43; Liv. 8, 36, 10; Plin. 21, 12, 41, § 70; Suet. Tib. 48:

    compendia repetere ignotis terris,

    Tib. 1, 3, 39 al.:

    ligni,

    Plin. 23, 7, 64, § 127; cf.

    operae,

    id. 17, 23, 35, § 214; 18, 20, 49, § 181:

    viae,

    id. 5, 5, 5, § 38.—
    B.
    Esp.,
    1.
    Shortness of way, a short way ( = compendiaria), Quint. 4, 2, 46; Tac. A. 12, 28; Flor. 3, 3, 7; Just. 2, 10 fin.; cf.

    montis,

    a short cut across the mountain, Ov. M. 3, 234:

    maris,

    Tac. A. 2, 55:

    fugae,

    Sil. 12, 533; cf. Plin. Pan. 95, 5; Gell. praef. § 12.—
    2.
    In the phrases,
    a.
    Facere compendium, to make a profit, gain.
    (α).
    In gen.:

    compendium edepol haud aetati optabile Fecisti, quom istanc nactu's impudentiam,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 51.—
    (β).
    More freq. to make a saving, i. e. be sparing of a thing: compendium ego te facere pultandi volo, to save your knocking, i. e. to cease therefrom, id. Ps. 2, 2, 11:

    errationis,

    id. Rud. 1, 2, 90:

    praeconis,

    id. Stich. 1, 3, 38.—
    b.
    Aliquid ponere ad compendium. to save, spare something, i. e. not to say it, Plaut. Cas. 3, 1, 3; 3, 1, 5; cf.:

    coaddito ad compendium,

    id. ib. v. 4.—
    II.
    A sparing, saving in any thing done, i. e. a shortening, abbreviating:

    quam potes, tam verba confer maxume ad compendium,

    i. e. be concise, brief, Plaut. Mil. 3, 1, 184.—So of discourse, etc. (ante-class.): facere or fieri compendi, to shorten, abridge (the discourse), or to be shortened, abridged: lamentas fletus facere conpendi licet, Pac. ap. Non. p. 132, 29 (Trag. Rel. v. 175 Rib.):

    compendi verba multa jam faciam tibi,

    will be very brief with you, Plaut. Bacch. 2, 2, 7; id. Most. 1, 1, 57; id. Ps. 4, 7, 42:

    verbis velitationem fieri compendi volo,

    in few words, briefly, id. As. 2, 2, 41; cf.:

    sed jam fieri dictis compendium volo,

    id. Capt. 5, 2, 12:

    in ipsis statim elementis etiam brevia docendi monstrare compendia,

    Quint. 1, 1, 24; cf. id. 1, 1, 30; and:

    compendio morari,

    i. e. only a short time, id. 1, 4, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > compendium

  • 22 diu

    dĭū (old form dĭūs, Orell. Inscr. 8206), adv. [old acc. form of duration of time; root in dies; v. Corss. Ausspr. 1, 232 sqq.].
    1.
    (Acc. to dies, I. B. 2.) By day (very rare), Manil. 4, 823;

    usually with noctu: noctuque et diu,

    Plaut. Cas. 4, 4, 5: noctu diuque, Titin. and Sall. H. Fragm. ap. Charis. p. 185 P. (Sall. H. 2, 54 Dietsch); Sall. J. 38, 3; 44, 5; 70, 1: nec noctu, nec diu, Plaut. Fragm. ap. Non. 98, 27:

    diu noctuque iter properabunt,

    Tac. A. 15, 12 fin.:

    noctu diuque hostibus obniti,

    id. H. 2, 5.—
    2.
    (Acc. to dies, II. A. 3.; lit., a space of time, a while; hence, with intens. signif.) A long time, long while, long (freq. in all periods; cf.:

    pridem, dudum): nimis diu et longum loquor,

    Plaut. Ps. 2, 3, 21; cf.

    so with longum,

    id. Ep. 3, 2, 40:

    diu multumque scriptitare,

    Cic. de Or. 1, 33, 152; so,

    diu multumque,

    id. Or. 1; id. Phil. 13, 5; id. Sull. 26, 73; Sall. J. 94, 3; Flor. 2, 3, 5;

    also: multum diuque,

    Cic. de Sen. 3 fin.:

    multum et diu,

    id. Agr. 2, 32, 88; id. Inv. 2, 19, 58:

    multum ac diu,

    App. M. 2, p. 126, 6; cf.

    also: recordatus multum et diu cogitavi... Eam rem volutavi et diu disputavi,

    Plaut. Most. 1, 2, 1 and 4:

    saepe et diu,

    Cic. Quint. 31, 96; cf.:

    saepe diuque,

    Hor. Ep. 1, 13, 1;

    diu diuque,

    App. M. 5, p. 167, 16; 12, p. 266, 16:

    diu atque acriter pugnatum est,

    Caes. B. G. 1, 26; 3, 21 et saep.:

    diu ego hunc cruciabo,

    Plaut. Capt. 3, 5, 73:

    Stoici diu mansuros aiunt animos: semper, negant,

    Cic. Tusc. 1. 31 fin.: [p. 600] diu princeps oratorum, aliquando aemulus Ciceronis, Quint. 11, 3, 8:

    tam diu restitisti,

    Plaut. Most. 3, 2, 100:

    tam diu,

    id. Mil. 3, 1, 34; id. ib. 4, 2, 89; Ter. Ad. 2, 2, 27; id. Hec. 4, 4, 23; id. Phorm. 1, 3, 13:

    eo, quo jam diu Sum judicatus,

    Plaut. Men. 1, 1, 20; so,

    jam diu,

    id. Capt. 4, 2, 102; id. Most. 1, 3, 144; id. Poen. 5, 4, 29; cf.:

    diu est jam,

    id. Most. 1, 4, 25:

    ille vult diu vivere, hic diu vixit: quamquam, O di boni! quid est in hominis vita diu?

    Cic. de Sen. 19, 68 and 69; cf.:

    sat diu vixisse,

    Plaut. Capt. 4, 2, 12:

    nimis diu maceror,

    id. Ep. 3, 1, 2; so,

    nimis diu,

    id. Merc. 1, 54; id. Pers. 4, 4, 105:

    non diu apud hunc servies,

    id. Pers. 4, 4, 65; cf.:

    haud diu,

    id. Mil. 2, 1, 17; Ter. Eun. 2, 3, 67.—Followed by dum, donec:

    diu expectare, dum, etc.,

    Suet. de Rhet. 1:

    diu jacere donec, etc.,

    Tac. G. 45.— Comp.: diūtius, longer [the t inserted, as in sectius and setius from secus, being a remnant of adv. ending -ter or -tus]:

    nolo te jactari diutius,

    Plaut. Trin. 3, 2, 59; id. Rud. 1, 2, 5; Ter. Heaut. 1, 1, 50; id. ib. 3, 1, 15; Cic. Lael. 27, 104; id. Rosc. Am. 7 fin.; Caes. B. G. 1, 16, 5; id. ib. 1, 26, 1 et saep.: cf.:

    minus diu quam,

    Cic. Att. 7, 3, 1.—In the historians freq. = a long while, very long, no comparison being intended:

    ne diutius commeatu prohiberetur,

    Caes. B. G. 1, 49; 3, 9, 5; 3, 29, 2; 4, 35, 2;

    7, 20, 5 et saep.: neque illis, qui victoriam adepti forent, diutius ea uti licuisset,

    Sall. C. 39, 4:

    legiones diutius sine consulari fuere,

    Tac. H. 1, 9.— Sup.:

    (Cato) qui senex diutissime fuisset,

    Cic. Lael. 1, 4; so id. Pis. 37; id. de Imp. Pomp. 5 fin.; Caes. B. G. 6, 21, 4; Suet. Vit. 14 al.:

    ut quam diutissime te jucunda opinione oblectarem,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 1;

    so with quam,

    Caes. B. C. 3, 102, 3.—
    B.
    Long since, a great while ago (mostly ante-class.): quod arci, diu facti, celeriter corruissent, Varr. ap. Non. 77, 14; cf.:

    scelus, inquam, factum'st jam diu antiquom et vetus,

    Plaut. Most. 2, 2, 45; so,

    jam diu,

    id. Ep. 1, 1, 9; id. Men. 2, 3, 28; id. Ps. 1, 3, 4; Ter. Eun. 5, 6, 1; Cic. Att. 1, 19, 9 al.;

    for which: diu jam,

    Plin. 25, 1, 1, § 2; id. 19, 4, 15, § 40:

    is ex Anactorio... huc commigravit in Calydonem haud diu,

    not long ago, a short time ago, Ter. Ad. 4, 5, 15:

    nec loci gnara sum, nec diu hic fui,

    it is not long since I was here, Plaut. Rud. 1, 3, 28:

    jam diu est factum, quom discesti ab hero,

    id. As. 2, 1, 3.—With foll. quom, id. Merc. 3, 1, 44.—

    With postquam,

    id. Pers. 5, 2, 41.—With quod, id. Am. 1, 1, 146; August. Retract. 1 Prol.—
    C.
    In Mela repeatedly of place, a long way:

    Italia... inter superum mare et inferum excurrit diu solida,

    Mel. 2, 4, 1; so id. 1, 2, 3; id. 1, 3, 5. Cf. Hand Turs. II. pp. 285-291.

    Lewis & Short latin dictionary > diu

  • 23 novissima

    nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    civitates condere novas,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13; cf.:

    nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

    id. ib. 1, 14, 21:

    novus veteri exercitus jungitur,

    Liv. 7, 7; cf.

    miles,

    Sall. J. 87, 2:

    imperator,

    id. ib. 44, 2:

    novum de integro proelium,

    Liv. 24, 16:

    Camillus,

    id. 22, 14:

    consules,

    Suet. Caes. 15:

    serpens,

    which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

    caro,

    fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
    1.
    Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

    sub Novis,

    Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    2.
    Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

    tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

    Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

    beneficiorum novae tabulae,

    i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
    3.
    Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

    adeptus es, quod non multi homines novi,

    Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

    in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

    id. Mur. 7, 16 sq.:

    M. Catoni, homini ignoto et novo,

    id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

    hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

    Juv. 8, 237:

    nova nupta,

    a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

    novorum lectio,

    id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
    4.
    Novae res, new things, novelties:

    nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

    Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

    novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

    Plaut. Cas. prol. 70:

    num quidnam inquit novi?

    Cic. de Or. 2, 3, 13:

    si quid novi vel sero invenissem,

    Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

    novorum interpositione priora confundere,

    Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

    Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    rerum novarum causam quaerere,

    id. Agr. 2, 33, 91:

    plebes novarum rerum cupida,

    Sall. C. 28, 4:

    cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

    id. ib. 37, 1:

    novarum rerum avidi,

    id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

    flagitia ingentia, nova, capitalia,

    Ter. Ad. 4, 7, 3:

    nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

    Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

    novum crimen et ante hunc diem inauditum,

    id. Lig. 1, 1:

    nova tibi haec sunt et inopinata?

    id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

    novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

    Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

    nova monstra,

    Hor. C. 1, 2, 6:

    si res agi videtur nova, magna, atrox,

    Quint. 4, 1, 33.—
    2.
    New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

    et rudis ad partus et nova miles oram,

    Ov. H. 11, 48.—
    (β).
    With dat.:

    novus dolori,

    Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
    * (γ).
    With inf.:

    nova ferre jugum cervix,

    Sil. 16, 332.—
    3.
    Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

    vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    4.
    Recent:

    tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

    Vulg. Psa. 138, 5.—
    C.
    In eccl. Lat., renewed by grace:

    nova creatura,

    Vulg. 2 Cor. 5, 17:

    induite novum hominem,

    ib. Eph. 4, 24.—
    II.
    Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

    extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

    histriones,

    Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

    qui ex iis novissimus venit, necatur,

    Caes. B. G. 5, 56:

    novissimum agmen,

    the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

    novissimis praesidio esse,

    Caes. B. G. 1, 20:

    novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

    id. ib. 2, 11:

    dixitque novissima verba,

    Verg. A. 4, 650:

    novissima cauda,

    i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

    luna,

    Plin. 2, 13, 10, § 56.—
    2.
    Like Engl. last, extreme, highest:

    exempla,

    the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

    a summā spe, novissima exspectabat,

    id. ib. 6, 50:

    novissimum casum experitur,

    id. ib. 12, 33.—
    B.
    Esp. in eccl. Lat.
    1.
    Youngest:

    liberorum,

    Vulg. Jos. 6, 26.—
    2.
    Lowest in rank or fortune:

    de novissimis populi,

    Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
    3.
    As subst.
    a.
    Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
    (α).
    Of place:

    terrae,

    Vulg. 1 Macc. 3, 9:

    a summo ad novissimum,

    the bottom, id. Isa. 56, 11.—
    (β).
    Of time:

    habent spem in novissimo,

    Vulg. Prov. 23, 18.—
    b.
    Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
    (α).
    Of place, the bottom, depths:

    abyssi,

    Vulg. Job. 38, 16.—
    (β).
    Of time:

    habebis in novissimis spem,

    Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

    novissima hominis illius,

    the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
    (α).
    Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

    ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

    Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

    verba nove aut insigniter dicta,

    Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin.
    (β).
    Form nŏvĭter, newly:

    BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

    Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

    amor noviter venit,

    Fulg. Myth. 3, 1 med.Sup.: nŏvissĭmē.
    a.
    Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

    quod novissime nobiscum foedus fecissent,

    id. ib.:

    novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

    Sall. C. 33, 2:

    liber quem novissime tibi misi,

    Plin. Ep. 8, 3, 1:

    eloquendi rationem novissime repertam,

    Quint. 12 praef. § 3.—
    b.
    Of succession, lastly, last of all, finally:

    dicam primum... deinde... novissime,

    Sen. Ira, 3, 5, 2:

    primum... post haec... novissime,

    Quint. 3, 6, 24; cf.:

    primum... post haec... novissime,

    id. 11, 2, 41:

    vel... vel... vel novissime,

    id. 7, 1, 37:

    et... et... et novissime,

    id. 2, 4, 10:

    cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

    id. 5, 11, 3:

    novissime cum, etc. (= postremo),

    in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > novissima

  • 24 novissimi

    nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    civitates condere novas,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13; cf.:

    nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

    id. ib. 1, 14, 21:

    novus veteri exercitus jungitur,

    Liv. 7, 7; cf.

    miles,

    Sall. J. 87, 2:

    imperator,

    id. ib. 44, 2:

    novum de integro proelium,

    Liv. 24, 16:

    Camillus,

    id. 22, 14:

    consules,

    Suet. Caes. 15:

    serpens,

    which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

    caro,

    fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
    1.
    Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

    sub Novis,

    Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    2.
    Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

    tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

    Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

    beneficiorum novae tabulae,

    i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
    3.
    Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

    adeptus es, quod non multi homines novi,

    Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

    in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

    id. Mur. 7, 16 sq.:

    M. Catoni, homini ignoto et novo,

    id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

    hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

    Juv. 8, 237:

    nova nupta,

    a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

    novorum lectio,

    id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
    4.
    Novae res, new things, novelties:

    nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

    Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

    novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

    Plaut. Cas. prol. 70:

    num quidnam inquit novi?

    Cic. de Or. 2, 3, 13:

    si quid novi vel sero invenissem,

    Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

    novorum interpositione priora confundere,

    Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

    Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    rerum novarum causam quaerere,

    id. Agr. 2, 33, 91:

    plebes novarum rerum cupida,

    Sall. C. 28, 4:

    cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

    id. ib. 37, 1:

    novarum rerum avidi,

    id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

    flagitia ingentia, nova, capitalia,

    Ter. Ad. 4, 7, 3:

    nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

    Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

    novum crimen et ante hunc diem inauditum,

    id. Lig. 1, 1:

    nova tibi haec sunt et inopinata?

    id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

    novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

    Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

    nova monstra,

    Hor. C. 1, 2, 6:

    si res agi videtur nova, magna, atrox,

    Quint. 4, 1, 33.—
    2.
    New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

    et rudis ad partus et nova miles oram,

    Ov. H. 11, 48.—
    (β).
    With dat.:

    novus dolori,

    Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
    * (γ).
    With inf.:

    nova ferre jugum cervix,

    Sil. 16, 332.—
    3.
    Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

    vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    4.
    Recent:

    tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

    Vulg. Psa. 138, 5.—
    C.
    In eccl. Lat., renewed by grace:

    nova creatura,

    Vulg. 2 Cor. 5, 17:

    induite novum hominem,

    ib. Eph. 4, 24.—
    II.
    Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

    extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

    histriones,

    Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

    qui ex iis novissimus venit, necatur,

    Caes. B. G. 5, 56:

    novissimum agmen,

    the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

    novissimis praesidio esse,

    Caes. B. G. 1, 20:

    novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

    id. ib. 2, 11:

    dixitque novissima verba,

    Verg. A. 4, 650:

    novissima cauda,

    i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

    luna,

    Plin. 2, 13, 10, § 56.—
    2.
    Like Engl. last, extreme, highest:

    exempla,

    the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

    a summā spe, novissima exspectabat,

    id. ib. 6, 50:

    novissimum casum experitur,

    id. ib. 12, 33.—
    B.
    Esp. in eccl. Lat.
    1.
    Youngest:

    liberorum,

    Vulg. Jos. 6, 26.—
    2.
    Lowest in rank or fortune:

    de novissimis populi,

    Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
    3.
    As subst.
    a.
    Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
    (α).
    Of place:

    terrae,

    Vulg. 1 Macc. 3, 9:

    a summo ad novissimum,

    the bottom, id. Isa. 56, 11.—
    (β).
    Of time:

    habent spem in novissimo,

    Vulg. Prov. 23, 18.—
    b.
    Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
    (α).
    Of place, the bottom, depths:

    abyssi,

    Vulg. Job. 38, 16.—
    (β).
    Of time:

    habebis in novissimis spem,

    Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

    novissima hominis illius,

    the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
    (α).
    Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

    ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

    Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

    verba nove aut insigniter dicta,

    Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin.
    (β).
    Form nŏvĭter, newly:

    BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

    Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

    amor noviter venit,

    Fulg. Myth. 3, 1 med.Sup.: nŏvissĭmē.
    a.
    Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

    quod novissime nobiscum foedus fecissent,

    id. ib.:

    novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

    Sall. C. 33, 2:

    liber quem novissime tibi misi,

    Plin. Ep. 8, 3, 1:

    eloquendi rationem novissime repertam,

    Quint. 12 praef. § 3.—
    b.
    Of succession, lastly, last of all, finally:

    dicam primum... deinde... novissime,

    Sen. Ira, 3, 5, 2:

    primum... post haec... novissime,

    Quint. 3, 6, 24; cf.:

    primum... post haec... novissime,

    id. 11, 2, 41:

    vel... vel... vel novissime,

    id. 7, 1, 37:

    et... et... et novissime,

    id. 2, 4, 10:

    cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

    id. 5, 11, 3:

    novissime cum, etc. (= postremo),

    in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > novissimi

  • 25 novissimum

    nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    civitates condere novas,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13; cf.:

    nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

    id. ib. 1, 14, 21:

    novus veteri exercitus jungitur,

    Liv. 7, 7; cf.

    miles,

    Sall. J. 87, 2:

    imperator,

    id. ib. 44, 2:

    novum de integro proelium,

    Liv. 24, 16:

    Camillus,

    id. 22, 14:

    consules,

    Suet. Caes. 15:

    serpens,

    which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

    caro,

    fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
    1.
    Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

    sub Novis,

    Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    2.
    Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

    tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

    Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

    beneficiorum novae tabulae,

    i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
    3.
    Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

    adeptus es, quod non multi homines novi,

    Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

    in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

    id. Mur. 7, 16 sq.:

    M. Catoni, homini ignoto et novo,

    id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

    hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

    Juv. 8, 237:

    nova nupta,

    a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

    novorum lectio,

    id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
    4.
    Novae res, new things, novelties:

    nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

    Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

    novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

    Plaut. Cas. prol. 70:

    num quidnam inquit novi?

    Cic. de Or. 2, 3, 13:

    si quid novi vel sero invenissem,

    Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

    novorum interpositione priora confundere,

    Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

    Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    rerum novarum causam quaerere,

    id. Agr. 2, 33, 91:

    plebes novarum rerum cupida,

    Sall. C. 28, 4:

    cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

    id. ib. 37, 1:

    novarum rerum avidi,

    id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

    flagitia ingentia, nova, capitalia,

    Ter. Ad. 4, 7, 3:

    nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

    Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

    novum crimen et ante hunc diem inauditum,

    id. Lig. 1, 1:

    nova tibi haec sunt et inopinata?

    id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

    novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

    Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

    nova monstra,

    Hor. C. 1, 2, 6:

    si res agi videtur nova, magna, atrox,

    Quint. 4, 1, 33.—
    2.
    New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

    et rudis ad partus et nova miles oram,

    Ov. H. 11, 48.—
    (β).
    With dat.:

    novus dolori,

    Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
    * (γ).
    With inf.:

    nova ferre jugum cervix,

    Sil. 16, 332.—
    3.
    Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

    vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    4.
    Recent:

    tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

    Vulg. Psa. 138, 5.—
    C.
    In eccl. Lat., renewed by grace:

    nova creatura,

    Vulg. 2 Cor. 5, 17:

    induite novum hominem,

    ib. Eph. 4, 24.—
    II.
    Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

    extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

    histriones,

    Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

    qui ex iis novissimus venit, necatur,

    Caes. B. G. 5, 56:

    novissimum agmen,

    the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

    novissimis praesidio esse,

    Caes. B. G. 1, 20:

    novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

    id. ib. 2, 11:

    dixitque novissima verba,

    Verg. A. 4, 650:

    novissima cauda,

    i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

    luna,

    Plin. 2, 13, 10, § 56.—
    2.
    Like Engl. last, extreme, highest:

    exempla,

    the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

    a summā spe, novissima exspectabat,

    id. ib. 6, 50:

    novissimum casum experitur,

    id. ib. 12, 33.—
    B.
    Esp. in eccl. Lat.
    1.
    Youngest:

    liberorum,

    Vulg. Jos. 6, 26.—
    2.
    Lowest in rank or fortune:

    de novissimis populi,

    Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
    3.
    As subst.
    a.
    Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
    (α).
    Of place:

    terrae,

    Vulg. 1 Macc. 3, 9:

    a summo ad novissimum,

    the bottom, id. Isa. 56, 11.—
    (β).
    Of time:

    habent spem in novissimo,

    Vulg. Prov. 23, 18.—
    b.
    Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
    (α).
    Of place, the bottom, depths:

    abyssi,

    Vulg. Job. 38, 16.—
    (β).
    Of time:

    habebis in novissimis spem,

    Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

    novissima hominis illius,

    the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
    (α).
    Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

    ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

    Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

    verba nove aut insigniter dicta,

    Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin.
    (β).
    Form nŏvĭter, newly:

    BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

    Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

    amor noviter venit,

    Fulg. Myth. 3, 1 med.Sup.: nŏvissĭmē.
    a.
    Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

    quod novissime nobiscum foedus fecissent,

    id. ib.:

    novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

    Sall. C. 33, 2:

    liber quem novissime tibi misi,

    Plin. Ep. 8, 3, 1:

    eloquendi rationem novissime repertam,

    Quint. 12 praef. § 3.—
    b.
    Of succession, lastly, last of all, finally:

    dicam primum... deinde... novissime,

    Sen. Ira, 3, 5, 2:

    primum... post haec... novissime,

    Quint. 3, 6, 24; cf.:

    primum... post haec... novissime,

    id. 11, 2, 41:

    vel... vel... vel novissime,

    id. 7, 1, 37:

    et... et... et novissime,

    id. 2, 4, 10:

    cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

    id. 5, 11, 3:

    novissime cum, etc. (= postremo),

    in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > novissimum

  • 26 novum

    nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    civitates condere novas,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13; cf.:

    nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

    id. ib. 1, 14, 21:

    novus veteri exercitus jungitur,

    Liv. 7, 7; cf.

    miles,

    Sall. J. 87, 2:

    imperator,

    id. ib. 44, 2:

    novum de integro proelium,

    Liv. 24, 16:

    Camillus,

    id. 22, 14:

    consules,

    Suet. Caes. 15:

    serpens,

    which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

    caro,

    fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
    1.
    Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

    sub Novis,

    Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    2.
    Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

    tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

    Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

    beneficiorum novae tabulae,

    i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
    3.
    Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

    adeptus es, quod non multi homines novi,

    Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

    in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

    id. Mur. 7, 16 sq.:

    M. Catoni, homini ignoto et novo,

    id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

    hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

    Juv. 8, 237:

    nova nupta,

    a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

    novorum lectio,

    id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
    4.
    Novae res, new things, novelties:

    nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

    Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

    novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

    Plaut. Cas. prol. 70:

    num quidnam inquit novi?

    Cic. de Or. 2, 3, 13:

    si quid novi vel sero invenissem,

    Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

    novorum interpositione priora confundere,

    Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

    Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    rerum novarum causam quaerere,

    id. Agr. 2, 33, 91:

    plebes novarum rerum cupida,

    Sall. C. 28, 4:

    cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

    id. ib. 37, 1:

    novarum rerum avidi,

    id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

    flagitia ingentia, nova, capitalia,

    Ter. Ad. 4, 7, 3:

    nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

    Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

    novum crimen et ante hunc diem inauditum,

    id. Lig. 1, 1:

    nova tibi haec sunt et inopinata?

    id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

    novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

    Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

    nova monstra,

    Hor. C. 1, 2, 6:

    si res agi videtur nova, magna, atrox,

    Quint. 4, 1, 33.—
    2.
    New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

    et rudis ad partus et nova miles oram,

    Ov. H. 11, 48.—
    (β).
    With dat.:

    novus dolori,

    Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
    * (γ).
    With inf.:

    nova ferre jugum cervix,

    Sil. 16, 332.—
    3.
    Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

    vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    4.
    Recent:

    tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

    Vulg. Psa. 138, 5.—
    C.
    In eccl. Lat., renewed by grace:

    nova creatura,

    Vulg. 2 Cor. 5, 17:

    induite novum hominem,

    ib. Eph. 4, 24.—
    II.
    Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

    extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

    histriones,

    Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

    qui ex iis novissimus venit, necatur,

    Caes. B. G. 5, 56:

    novissimum agmen,

    the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

    novissimis praesidio esse,

    Caes. B. G. 1, 20:

    novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

    id. ib. 2, 11:

    dixitque novissima verba,

    Verg. A. 4, 650:

    novissima cauda,

    i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

    luna,

    Plin. 2, 13, 10, § 56.—
    2.
    Like Engl. last, extreme, highest:

    exempla,

    the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

    a summā spe, novissima exspectabat,

    id. ib. 6, 50:

    novissimum casum experitur,

    id. ib. 12, 33.—
    B.
    Esp. in eccl. Lat.
    1.
    Youngest:

    liberorum,

    Vulg. Jos. 6, 26.—
    2.
    Lowest in rank or fortune:

    de novissimis populi,

    Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
    3.
    As subst.
    a.
    Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
    (α).
    Of place:

    terrae,

    Vulg. 1 Macc. 3, 9:

    a summo ad novissimum,

    the bottom, id. Isa. 56, 11.—
    (β).
    Of time:

    habent spem in novissimo,

    Vulg. Prov. 23, 18.—
    b.
    Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
    (α).
    Of place, the bottom, depths:

    abyssi,

    Vulg. Job. 38, 16.—
    (β).
    Of time:

    habebis in novissimis spem,

    Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

    novissima hominis illius,

    the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
    (α).
    Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

    ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

    Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

    verba nove aut insigniter dicta,

    Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin.
    (β).
    Form nŏvĭter, newly:

    BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

    Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

    amor noviter venit,

    Fulg. Myth. 3, 1 med.Sup.: nŏvissĭmē.
    a.
    Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

    quod novissime nobiscum foedus fecissent,

    id. ib.:

    novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

    Sall. C. 33, 2:

    liber quem novissime tibi misi,

    Plin. Ep. 8, 3, 1:

    eloquendi rationem novissime repertam,

    Quint. 12 praef. § 3.—
    b.
    Of succession, lastly, last of all, finally:

    dicam primum... deinde... novissime,

    Sen. Ira, 3, 5, 2:

    primum... post haec... novissime,

    Quint. 3, 6, 24; cf.:

    primum... post haec... novissime,

    id. 11, 2, 41:

    vel... vel... vel novissime,

    id. 7, 1, 37:

    et... et... et novissime,

    id. 2, 4, 10:

    cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

    id. 5, 11, 3:

    novissime cum, etc. (= postremo),

    in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > novum

  • 27 novus

    nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    civitates condere novas,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    nova et a nobis inventa ratio,

    id. ib. 1, 8, 13; cf.:

    nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

    id. ib. 1, 14, 21:

    novus veteri exercitus jungitur,

    Liv. 7, 7; cf.

    miles,

    Sall. J. 87, 2:

    imperator,

    id. ib. 44, 2:

    novum de integro proelium,

    Liv. 24, 16:

    Camillus,

    id. 22, 14:

    consules,

    Suet. Caes. 15:

    serpens,

    which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

    caro,

    fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.
    1.
    Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

    sub Novis,

    Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    2.
    Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

    tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

    Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

    beneficiorum novae tabulae,

    i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—
    3.
    Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

    adeptus es, quod non multi homines novi,

    Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

    in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

    id. Mur. 7, 16 sq.:

    M. Catoni, homini ignoto et novo,

    id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

    hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

    Juv. 8, 237:

    nova nupta,

    a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

    novorum lectio,

    id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—
    4.
    Novae res, new things, novelties:

    nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

    Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

    novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

    Plaut. Cas. prol. 70:

    num quidnam inquit novi?

    Cic. de Or. 2, 3, 13:

    si quid novi vel sero invenissem,

    Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

    novorum interpositione priora confundere,

    Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

    Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

    Cic. Cat. 1, 1, 3:

    rerum novarum causam quaerere,

    id. Agr. 2, 33, 91:

    plebes novarum rerum cupida,

    Sall. C. 28, 4:

    cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

    id. ib. 37, 1:

    novarum rerum avidi,

    id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

    flagitia ingentia, nova, capitalia,

    Ter. Ad. 4, 7, 3:

    nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

    Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

    novum crimen et ante hunc diem inauditum,

    id. Lig. 1, 1:

    nova tibi haec sunt et inopinata?

    id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

    novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

    Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

    nova monstra,

    Hor. C. 1, 2, 6:

    si res agi videtur nova, magna, atrox,

    Quint. 4, 1, 33.—
    2.
    New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

    et rudis ad partus et nova miles oram,

    Ov. H. 11, 48.—
    (β).
    With dat.:

    novus dolori,

    Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—
    * (γ).
    With inf.:

    nova ferre jugum cervix,

    Sil. 16, 332.—
    3.
    Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

    vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—
    4.
    Recent:

    tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

    Vulg. Psa. 138, 5.—
    C.
    In eccl. Lat., renewed by grace:

    nova creatura,

    Vulg. 2 Cor. 5, 17:

    induite novum hominem,

    ib. Eph. 4, 24.—
    II.
    Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

    extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

    Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

    histriones,

    Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

    qui ex iis novissimus venit, necatur,

    Caes. B. G. 5, 56:

    novissimum agmen,

    the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

    novissimis praesidio esse,

    Caes. B. G. 1, 20:

    novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

    id. ib. 2, 11:

    dixitque novissima verba,

    Verg. A. 4, 650:

    novissima cauda,

    i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

    luna,

    Plin. 2, 13, 10, § 56.—
    2.
    Like Engl. last, extreme, highest:

    exempla,

    the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

    a summā spe, novissima exspectabat,

    id. ib. 6, 50:

    novissimum casum experitur,

    id. ib. 12, 33.—
    B.
    Esp. in eccl. Lat.
    1.
    Youngest:

    liberorum,

    Vulg. Jos. 6, 26.—
    2.
    Lowest in rank or fortune:

    de novissimis populi,

    Vulg. 3 Reg. 13, 33.—
    3.
    As subst.
    a.
    Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
    (α).
    Of place:

    terrae,

    Vulg. 1 Macc. 3, 9:

    a summo ad novissimum,

    the bottom, id. Isa. 56, 11.—
    (β).
    Of time:

    habent spem in novissimo,

    Vulg. Prov. 23, 18.—
    b.
    Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
    (α).
    Of place, the bottom, depths:

    abyssi,

    Vulg. Job. 38, 16.—
    (β).
    Of time:

    habebis in novissimis spem,

    Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

    novissima hominis illius,

    the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.
    (α).
    Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

    ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

    Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

    verba nove aut insigniter dicta,

    Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin.
    (β).
    Form nŏvĭter, newly:

    BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

    Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

    amor noviter venit,

    Fulg. Myth. 3, 1 med.Sup.: nŏvissĭmē.
    a.
    Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

    quod novissime nobiscum foedus fecissent,

    id. ib.:

    novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

    Sall. C. 33, 2:

    liber quem novissime tibi misi,

    Plin. Ep. 8, 3, 1:

    eloquendi rationem novissime repertam,

    Quint. 12 praef. § 3.—
    b.
    Of succession, lastly, last of all, finally:

    dicam primum... deinde... novissime,

    Sen. Ira, 3, 5, 2:

    primum... post haec... novissime,

    Quint. 3, 6, 24; cf.:

    primum... post haec... novissime,

    id. 11, 2, 41:

    vel... vel... vel novissime,

    id. 7, 1, 37:

    et... et... et novissime,

    id. 2, 4, 10:

    cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

    id. 5, 11, 3:

    novissime cum, etc. (= postremo),

    in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > novus

  • 28 pridem

    prīdem, adv. [from the obsol. pri-, prei-, (= prae; whence prior, primus, pridie), with demonstrative suffix dem], long ago, long since, a long time ago; without a negative:

    ita me pridem facere atriensem voluerat,

    Plaut. Cas. 2, 8, 29; id. Rud. 4, 7, 23:

    quod ad me pridem scripseras,

    Cic. Fam. 5, 6, 2; Stat. Th. 3, 680.—With a negative: non pridem, haud pridem, not long ago, a short time ago, lately (class.):

    hoc ego mali non pridem inveni,

    Ter. Heaut. 2, 1, 17:

    recens natura est mundi, neque pridem exordia cepit,

    Lucr. 5, 331:

    haud ita pridem,

    not so very long ago, Hor. S. 2, 2, 46:

    Themistocles fuit, nostrā civitate non ita pridem dominatu regio liberatā,

    not long before, Cic. Brut. 10, 41.— In old times, in former times, in time past, aforetime, formerly:

    nunc jam non classem, in quam, sicuti pridem, confugiant, superesse,

    Just. 5, 7, 12:

    Italiam notiorem sibi nunc, quam pridem fuisse,

    id. 31, 3, 10:

    eodem igitur furore in paenitentiam, quo pridem in iram versus, mori voluit,

    id. 12, 6, 7: quam pridem, how long ago, for how long a time:

    quam pridem pater et mater mortui essent,

    Ter. Eun. 3, 3, 11:

    quam pridem non edisti,

    Plaut. Stich. 2, 1, 46; Cic. Verr. 2, 1, 48, § 126; id. Rosc. Com. 3, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > pridem

  • 29 dudum

    dūdum, adv. temp. [diu-dum, it is some time since; cf. Don. Ter. And. 3, 4, 3; Prisc. p. 1018 P. Hence].
    I.
    A short time ago, a little while ago (in Plaut. and Ter. freq., and repeatedly in Cicero's philos. writings and letters, and in Vergil; elsewh., except in the compound jamdudum, very rare; not in Caes.; cf.

    also diu, pridem): quid ille revortitur, qui dudum properare se aibat,

    Plaut. Am. 2, 2, 29; 1, 1, 231; 2, 1, 73; 3, 2, 35; id. Trin. 2, 4, 29 et saep.; Ter And. 3, 4, 12; id. Heaut. 3, 3, 34 et saep.; Cic. Tusc. 1, 31, 76; id. de Or. 2, 65, 262; id. Att. 11, 24; Verg. A. 5, 650; Stat. Th. 1, 670. —
    B.
    Before, formerly.
    a.
    Opp. nunc:

    nunc assentatrix scelesta est, dudum adversatrix erat,

    Plaut. Most. 1, 3, 100; id. Men. 5, 5, 33; 5, 1, 29:

    etiam si dudum fuerat ambiguom hoc mihi, nunc non est,

    Ter. Hec. 4, 4, 26 al.; id. And. 4, 1, 29; 5, 1, 5; id. Eun. 4, 4, 16; Cic. Brut. 36, 138; Verg. A. 2, 726; 12, 632.—
    b.
    Opp. nunc demum, Plaut. Rud. 4, 4, 78; cf. id. Epid. 3, 4, 22; id. Mil. 2, 4, 52.—
    c.
    Without such oppos. particles, Plaut. Epid. 5, 1, 54; id. Truc. 4, 3, 29; Ter. Ph. 2, 4, 19; Cic. Brut. 72, 252; Verg. A. 10, 599:

    quid tu me sic salutas, quasi dudum non videris,

    Plaut. Am. 2, 2, 52 (dub. Ussing ad loc.).—
    C.
    In Plaut. connected with ut or cum, to denote immediately past or present time, just as:

    nam ut dudum hinc abii, accessi ad adolescentes in foro,

    Plaut. Capt. 3, 1, 18; cf. id. Aul. 4, 8, 5; id. Bacch. 4, 9, 33:

    scilicet qui dudum tecum venit, cum pallam mihi Detulisti,

    just now, id. Men. 2, 3, 41; cf. ib. 5, 1, 1.—Less freq. without these conjunctions:

    is se ad portum dixerat Ire dudum,

    just now, Plaut. Merc. 2, 3, 135, ed. Ritschl.—
    II.
    To designate a remoter past, only in two combinations.
    1.
    Haud dudum, not long ago, i. e. just now, = modo: To. E Persia ad me allatae modo sunt istae, a meo domino. Do. Quando? To. Haud dudum, Plaut. Pers. 4, 3, 29.—
    2.
    Quam dudum, how long:

    vide quam dudum hic asto et pulto!

    id. Stich. 2, 1, 38; Ter. And. 5, 2, 9; id. Eun. 4, 4, 30: Al. Qui non abiisti, ita ut dudum dixeras? Am. Dudum? Quam dudum istuc factum'st? Al. Temptas;

    jam dudum, modo,

    Plaut. Am. 2, 2, 59.

    Lewis & Short latin dictionary > dudum

  • 30 contrāctus

        contrāctus adj. with comp.    [P. of contraho], drawn together, compressed, contracted, short, narrow, restricted, limited: nares contractiores habent introitūs: cuticula, wrinkled, Iu.: frons, H.: vestigia vatum, the narrow path, H.: ipsos in usūs locus, too narrow, V. — Fig.: ambitus verborum, brief: studia contractiora, more limited: paupertas, stinted, H.: Contractus leget, in retirement, H.
    * * *
    I
    contracta, contractum ADJ
    close/narrow/restricted/pinched; short (time); abridged, terse; restrained
    II
    contracta, contractum ADJ
    violated; dishonored; touched carnally; stolen, purloined, taken by stealth
    III
    shrinking/narrowing; undertaking; legal/commercial agreement/contract

    Latin-English dictionary > contrāctus

  • 31 mōmentum

        mōmentum ī, n    [1 MV-], a movement, motion: astra figurā suā momenta sustentant: momenta parva sequi, O.: animus momenta sumit utroque, i. e. fluctuates, O.— An alteration, change, disturbance, movement, revolution: perleve fortunae: annonae, alteration in the price of corn, L. — A make-weight, over-weight, that which turns the scales: eo (bello) quantumcumque virium momentum addiderint, rem omnem inclinaturos, L.— An expenditure of strength, decisive effort, exertion: haud maiore momento fusi Galli sunt, quam, etc., L.— A short time, brief space, moment, instant: parvis momentis multa natura adfingit: momento temporis, in a moment, L.: horae momento, on the instant, H.: momento unius horae, L.: momentum ut horae pereat, that a short hour be lost, Ph.— A little way: parvo momento antecedere, Cs.—Fig., a cause, circumstance, weight, influence, importance, moment: saepe in bello parvis momentis magni casūs intercederent, by trifling circumstances, Cs.: momenta omnia observare, all the circumstances: unam quamque rem momento suo ponderare, according to its importance: magnum in utramque partem momentum habere, influence, Cs.: nullum momentum in dando regno facere, decisive influence, L.: magnum attulit nostris ad salutem momentum, contributed largely, Cs.: cave quicquam habeat momenti gratia, influence: perpendens momenta officiorum, motives: parva momenta in spem metumque inpellere animos, trifling occasions, L.: momenta potentia, motives, O.: praebe nostrae momenta saluti, promote, O.: levi momento aestimare, prize lightly, Cs.: nullius momenti apud exercitum futurum, N.: levioris momenti consultatio, unimportant, L.: res maximi ad omnia momenti, L.: iuvenis, maximum momentum rerum civitatis, a power in the state, L.
    * * *
    moment, importance, influence; motion, movement; impulse, effort

    Latin-English dictionary > mōmentum

  • 32 per-brevis

        per-brevis e, adj.,    very short, brief, concise: orator: perbrevi tempore: altera pars per mihi brevis videtur.— Abl adv.: perbrevi, in a very short time.

    Latin-English dictionary > per-brevis

  • 33 exiguo

    exĭgŭus, a, um, adj. [exigo, II. B. 5.; cf. contiguus, from contingo; lit., weighed, exact; hence opp. to abundant, beyond measure; cf.: parvus, pusillus, minutus], scanty in measure or number, small, little, petty, short, poor, mean.
    I.
    Adj. (freq. [p. 687] and class.):

    exile et exiguum et vietum cor et dissimile cordis fuisse,

    Cic. Div. 2, 16, 37; cf.:

    me corporis exigui, etc.,

    Hor. Ep. 1, 20, 24;

    and, mus,

    Verg. G. 1, 181:

    oratorem ex immenso campo in exiguum sane gyrum compellitis,

    Cic. de Or. 3, 19, 70; cf.:

    quoniam exiguis quibusdam finibus totum oratoris munus circumdedisti,

    id. ib. 1, 62, 264:

    finis,

    Hor. C. 1, 18, 10:

    alteram partem nimis exiguam atque angustam esse voluisti,

    Cic. Rab. Perd. 3, 9:

    litterae tuae exiguam significationem tuae erga me voluntatis habebant,

    id. Fam. 5, 7, 2;

    exigua et infirma civitas,

    Caes. B. G. 7, 17, 2; cf.:

    pars terrae,

    Cic. Rep. 1, 17:

    campi,

    Hor. C. 2, 9, 24:

    castra,

    Caes. B. G. 5, 49, 7:

    aedificia,

    Hirt. B. G. 8, 5, 1:

    locus eloquentiae,

    Quint. 2, 17, 28:

    toga,

    Hor. Ep. 1, 19, 13; cf.:

    torques,

    id. C. 3, 6, 12:

    elegi,

    id. A. P. 77 et saep.:

    numerus oratorum,

    Cic. de Or. 1, 4, 16; cf.:

    copiae amicorum,

    id. Quint. 1, 2:

    malorum particula,

    Juv. 13, 13:

    copiae,

    Caes. B. C. 2, 39, 3:

    fructus,

    Cic. Par. 6, 3, 49:

    cibus,

    Juv. 14, 301:

    animus,

    id. 13, 190:

    facultates,

    Caes. B. C. 1, 78, 2:

    census,

    Hor. Ep. 1, 1, 43:

    pulvis,

    id. C. 1, 28, 3:

    tempus,

    Cic. de Or. 1, 20, 92; cf.:

    pars unius anni,

    id. Rep. 6, 23:

    pars aestatis,

    Caes. B. G. 4, 20, 1:

    laus,

    Cic. Agr. 2, 2, 5:

    grandis aut exigua (vox),

    Quint. 11, 3, 15; so,

    vox,

    Suet. Ner. 20.—With gen.: abundans corporis exiguusque animi, Claud. ap. Eutr. 2, 381.— Comp.:

    aqua exiguior facta,

    Dig. 43, 11, 1, § 15; ib. 29, 5, 1, § 27; Front. Aquaed. 32:

    cytisum aridum si dabis, exiguius dato,

    Col. Arb. 28; Dig. 30, 1, 14 fin.—Sup.:

    pars exiguissima,

    Ov. H. 14, 115:

    legata,

    Plin. Ep. 7, 24, 7.
    II.
    Subst.
    A.
    exĭgŭum, i, n., a little, a trifle (post-Aug.).—With gen.:

    exiguum campi ante castra erat,

    Liv. 27, 27, 13:

    exiguum spatii,

    id. 22, 24, 8:

    aquae,

    Ov. Tr. 5, 2, 20:

    mellis,

    Plin. 28, 9, 37, § 139:

    temporis,

    id. Ep. 7, 27, 13:

    salutis,

    Sil. 4, 248:

    exiguum de naturae patriaeque veneno,

    Juv. 3, 123: exiguo (sc. tempore) post obitum ipsius, a short time after, etc., Plin. 31, 2, 3, § 7; cf.:

    perquam exiguum sapere,

    Plin. Ep. 3, 6, 1.— Plur.:

    res hodie minor est here quam fuit, atque eadem cras Deteret exiguis aliquid,

    Juv. 3, 23 sq. —
    B.
    exĭgŭus, i, m., a poor man:

    exiguo conceditur misericordia,

    Vulg. Sap. 6, 7.— Adv., shortly, briefly; slightly, scantily, sparingly.
    (α).
    Form exĭgŭe (class.):

    hoc quidem est nimis exigue et exiliter ad calculos revocare amicitiam,

    too narrowly, Cic. Lael. 16, 58:

    exigue sumptum praebent (parentes),

    Ter. Heaut. 1, 2, 33; cf.:

    ratione inita frumentum se exigue dierum XXX. habere,

    hardly, Caes. B. G. 7, 71, 4:

    celeriter exigueque dicere,

    slightly, briefly, Cic. de Or. 3, 36, 144; cf.:

    epistola exigue scripta,

    id. Att. 11, 16, 1:

    exigue atque frigide laudari,

    Gell. 19, 3, 1: Vergilius hunc Homeri versum exigue secutus est, to a slight degree, i. e. not closely, id. 9, 9, 16.—
    (β).
    Form exĭgŭum (post-Aug.):

    dormire,

    Plin. 10, 77, 97, § 209:

    sapere,

    Plin. Ep. 3, 6, 1:

    tument vela,

    Luc. 5, 431.—
    * (γ).
    Form exĭgŭo:

    tangere aliquid,

    Scrib. Comp. 240.

    Lewis & Short latin dictionary > exiguo

  • 34 exiguum

    exĭgŭus, a, um, adj. [exigo, II. B. 5.; cf. contiguus, from contingo; lit., weighed, exact; hence opp. to abundant, beyond measure; cf.: parvus, pusillus, minutus], scanty in measure or number, small, little, petty, short, poor, mean.
    I.
    Adj. (freq. [p. 687] and class.):

    exile et exiguum et vietum cor et dissimile cordis fuisse,

    Cic. Div. 2, 16, 37; cf.:

    me corporis exigui, etc.,

    Hor. Ep. 1, 20, 24;

    and, mus,

    Verg. G. 1, 181:

    oratorem ex immenso campo in exiguum sane gyrum compellitis,

    Cic. de Or. 3, 19, 70; cf.:

    quoniam exiguis quibusdam finibus totum oratoris munus circumdedisti,

    id. ib. 1, 62, 264:

    finis,

    Hor. C. 1, 18, 10:

    alteram partem nimis exiguam atque angustam esse voluisti,

    Cic. Rab. Perd. 3, 9:

    litterae tuae exiguam significationem tuae erga me voluntatis habebant,

    id. Fam. 5, 7, 2;

    exigua et infirma civitas,

    Caes. B. G. 7, 17, 2; cf.:

    pars terrae,

    Cic. Rep. 1, 17:

    campi,

    Hor. C. 2, 9, 24:

    castra,

    Caes. B. G. 5, 49, 7:

    aedificia,

    Hirt. B. G. 8, 5, 1:

    locus eloquentiae,

    Quint. 2, 17, 28:

    toga,

    Hor. Ep. 1, 19, 13; cf.:

    torques,

    id. C. 3, 6, 12:

    elegi,

    id. A. P. 77 et saep.:

    numerus oratorum,

    Cic. de Or. 1, 4, 16; cf.:

    copiae amicorum,

    id. Quint. 1, 2:

    malorum particula,

    Juv. 13, 13:

    copiae,

    Caes. B. C. 2, 39, 3:

    fructus,

    Cic. Par. 6, 3, 49:

    cibus,

    Juv. 14, 301:

    animus,

    id. 13, 190:

    facultates,

    Caes. B. C. 1, 78, 2:

    census,

    Hor. Ep. 1, 1, 43:

    pulvis,

    id. C. 1, 28, 3:

    tempus,

    Cic. de Or. 1, 20, 92; cf.:

    pars unius anni,

    id. Rep. 6, 23:

    pars aestatis,

    Caes. B. G. 4, 20, 1:

    laus,

    Cic. Agr. 2, 2, 5:

    grandis aut exigua (vox),

    Quint. 11, 3, 15; so,

    vox,

    Suet. Ner. 20.—With gen.: abundans corporis exiguusque animi, Claud. ap. Eutr. 2, 381.— Comp.:

    aqua exiguior facta,

    Dig. 43, 11, 1, § 15; ib. 29, 5, 1, § 27; Front. Aquaed. 32:

    cytisum aridum si dabis, exiguius dato,

    Col. Arb. 28; Dig. 30, 1, 14 fin.—Sup.:

    pars exiguissima,

    Ov. H. 14, 115:

    legata,

    Plin. Ep. 7, 24, 7.
    II.
    Subst.
    A.
    exĭgŭum, i, n., a little, a trifle (post-Aug.).—With gen.:

    exiguum campi ante castra erat,

    Liv. 27, 27, 13:

    exiguum spatii,

    id. 22, 24, 8:

    aquae,

    Ov. Tr. 5, 2, 20:

    mellis,

    Plin. 28, 9, 37, § 139:

    temporis,

    id. Ep. 7, 27, 13:

    salutis,

    Sil. 4, 248:

    exiguum de naturae patriaeque veneno,

    Juv. 3, 123: exiguo (sc. tempore) post obitum ipsius, a short time after, etc., Plin. 31, 2, 3, § 7; cf.:

    perquam exiguum sapere,

    Plin. Ep. 3, 6, 1.— Plur.:

    res hodie minor est here quam fuit, atque eadem cras Deteret exiguis aliquid,

    Juv. 3, 23 sq. —
    B.
    exĭgŭus, i, m., a poor man:

    exiguo conceditur misericordia,

    Vulg. Sap. 6, 7.— Adv., shortly, briefly; slightly, scantily, sparingly.
    (α).
    Form exĭgŭe (class.):

    hoc quidem est nimis exigue et exiliter ad calculos revocare amicitiam,

    too narrowly, Cic. Lael. 16, 58:

    exigue sumptum praebent (parentes),

    Ter. Heaut. 1, 2, 33; cf.:

    ratione inita frumentum se exigue dierum XXX. habere,

    hardly, Caes. B. G. 7, 71, 4:

    celeriter exigueque dicere,

    slightly, briefly, Cic. de Or. 3, 36, 144; cf.:

    epistola exigue scripta,

    id. Att. 11, 16, 1:

    exigue atque frigide laudari,

    Gell. 19, 3, 1: Vergilius hunc Homeri versum exigue secutus est, to a slight degree, i. e. not closely, id. 9, 9, 16.—
    (β).
    Form exĭgŭum (post-Aug.):

    dormire,

    Plin. 10, 77, 97, § 209:

    sapere,

    Plin. Ep. 3, 6, 1:

    tument vela,

    Luc. 5, 431.—
    * (γ).
    Form exĭgŭo:

    tangere aliquid,

    Scrib. Comp. 240.

    Lewis & Short latin dictionary > exiguum

  • 35 exiguus

    exĭgŭus, a, um, adj. [exigo, II. B. 5.; cf. contiguus, from contingo; lit., weighed, exact; hence opp. to abundant, beyond measure; cf.: parvus, pusillus, minutus], scanty in measure or number, small, little, petty, short, poor, mean.
    I.
    Adj. (freq. [p. 687] and class.):

    exile et exiguum et vietum cor et dissimile cordis fuisse,

    Cic. Div. 2, 16, 37; cf.:

    me corporis exigui, etc.,

    Hor. Ep. 1, 20, 24;

    and, mus,

    Verg. G. 1, 181:

    oratorem ex immenso campo in exiguum sane gyrum compellitis,

    Cic. de Or. 3, 19, 70; cf.:

    quoniam exiguis quibusdam finibus totum oratoris munus circumdedisti,

    id. ib. 1, 62, 264:

    finis,

    Hor. C. 1, 18, 10:

    alteram partem nimis exiguam atque angustam esse voluisti,

    Cic. Rab. Perd. 3, 9:

    litterae tuae exiguam significationem tuae erga me voluntatis habebant,

    id. Fam. 5, 7, 2;

    exigua et infirma civitas,

    Caes. B. G. 7, 17, 2; cf.:

    pars terrae,

    Cic. Rep. 1, 17:

    campi,

    Hor. C. 2, 9, 24:

    castra,

    Caes. B. G. 5, 49, 7:

    aedificia,

    Hirt. B. G. 8, 5, 1:

    locus eloquentiae,

    Quint. 2, 17, 28:

    toga,

    Hor. Ep. 1, 19, 13; cf.:

    torques,

    id. C. 3, 6, 12:

    elegi,

    id. A. P. 77 et saep.:

    numerus oratorum,

    Cic. de Or. 1, 4, 16; cf.:

    copiae amicorum,

    id. Quint. 1, 2:

    malorum particula,

    Juv. 13, 13:

    copiae,

    Caes. B. C. 2, 39, 3:

    fructus,

    Cic. Par. 6, 3, 49:

    cibus,

    Juv. 14, 301:

    animus,

    id. 13, 190:

    facultates,

    Caes. B. C. 1, 78, 2:

    census,

    Hor. Ep. 1, 1, 43:

    pulvis,

    id. C. 1, 28, 3:

    tempus,

    Cic. de Or. 1, 20, 92; cf.:

    pars unius anni,

    id. Rep. 6, 23:

    pars aestatis,

    Caes. B. G. 4, 20, 1:

    laus,

    Cic. Agr. 2, 2, 5:

    grandis aut exigua (vox),

    Quint. 11, 3, 15; so,

    vox,

    Suet. Ner. 20.—With gen.: abundans corporis exiguusque animi, Claud. ap. Eutr. 2, 381.— Comp.:

    aqua exiguior facta,

    Dig. 43, 11, 1, § 15; ib. 29, 5, 1, § 27; Front. Aquaed. 32:

    cytisum aridum si dabis, exiguius dato,

    Col. Arb. 28; Dig. 30, 1, 14 fin.—Sup.:

    pars exiguissima,

    Ov. H. 14, 115:

    legata,

    Plin. Ep. 7, 24, 7.
    II.
    Subst.
    A.
    exĭgŭum, i, n., a little, a trifle (post-Aug.).—With gen.:

    exiguum campi ante castra erat,

    Liv. 27, 27, 13:

    exiguum spatii,

    id. 22, 24, 8:

    aquae,

    Ov. Tr. 5, 2, 20:

    mellis,

    Plin. 28, 9, 37, § 139:

    temporis,

    id. Ep. 7, 27, 13:

    salutis,

    Sil. 4, 248:

    exiguum de naturae patriaeque veneno,

    Juv. 3, 123: exiguo (sc. tempore) post obitum ipsius, a short time after, etc., Plin. 31, 2, 3, § 7; cf.:

    perquam exiguum sapere,

    Plin. Ep. 3, 6, 1.— Plur.:

    res hodie minor est here quam fuit, atque eadem cras Deteret exiguis aliquid,

    Juv. 3, 23 sq. —
    B.
    exĭgŭus, i, m., a poor man:

    exiguo conceditur misericordia,

    Vulg. Sap. 6, 7.— Adv., shortly, briefly; slightly, scantily, sparingly.
    (α).
    Form exĭgŭe (class.):

    hoc quidem est nimis exigue et exiliter ad calculos revocare amicitiam,

    too narrowly, Cic. Lael. 16, 58:

    exigue sumptum praebent (parentes),

    Ter. Heaut. 1, 2, 33; cf.:

    ratione inita frumentum se exigue dierum XXX. habere,

    hardly, Caes. B. G. 7, 71, 4:

    celeriter exigueque dicere,

    slightly, briefly, Cic. de Or. 3, 36, 144; cf.:

    epistola exigue scripta,

    id. Att. 11, 16, 1:

    exigue atque frigide laudari,

    Gell. 19, 3, 1: Vergilius hunc Homeri versum exigue secutus est, to a slight degree, i. e. not closely, id. 9, 9, 16.—
    (β).
    Form exĭgŭum (post-Aug.):

    dormire,

    Plin. 10, 77, 97, § 209:

    sapere,

    Plin. Ep. 3, 6, 1:

    tument vela,

    Luc. 5, 431.—
    * (γ).
    Form exĭgŭo:

    tangere aliquid,

    Scrib. Comp. 240.

    Lewis & Short latin dictionary > exiguus

  • 36 lilium

    līlĭum, ĭi, n. [leirion], a lily:

    lilium rosae nobilitate promixum est,

    Plin. 21, 5, 11, § 22; 21, 19, 74, § 126; Varr. R. R. 1, 35; Pall. Febr. 21, 3:

    candida,

    Verg. A. 6, 709:

    lucida,

    Prop. 3, 11 (4, 12), 30:

    argentea,

    id. 4, 4, 23:

    hiantia,

    Ov. A. A. 2, 115:

    breve,

    short-lived, that blooms but for a short time, Hor. C. 1, 36, 16: rubens, = krinon, a reddish kind of lily, Plin. 21, 5, 11, § 24.—
    II.
    Transf., a sort of defence, consisting of several rows of pits, in which stakes were planted, rising only four inches above the surface of the ground, Caes. B. G. 7, 73, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > lilium

  • 37 perbrevis

    per-brĕvis, e, adj., very short, very brief or concise:

    orator perornatus et perbrevis,

    Cic. Brut. 43, 158:

    perbrevi tempore,

    id. Verr. 2, 3, 9, § 22.—Separate:

    altera pars per mihi brevis videtur,

    id. Clu. 1, 2.—In abl.:

    perbrevi, adverbially,

    in a very short time, Cic. Fam. 6, 12, 3.— Adv.: perbrĕ-vĭter, very briefly, very concisely:

    quid sentiam, perbreviter exponam,

    Cic. de Or. 2, 58, 235 al.

    Lewis & Short latin dictionary > perbrevis

  • 38 perbreviter

    per-brĕvis, e, adj., very short, very brief or concise:

    orator perornatus et perbrevis,

    Cic. Brut. 43, 158:

    perbrevi tempore,

    id. Verr. 2, 3, 9, § 22.—Separate:

    altera pars per mihi brevis videtur,

    id. Clu. 1, 2.—In abl.:

    perbrevi, adverbially,

    in a very short time, Cic. Fam. 6, 12, 3.— Adv.: perbrĕ-vĭter, very briefly, very concisely:

    quid sentiam, perbreviter exponam,

    Cic. de Or. 2, 58, 235 al.

    Lewis & Short latin dictionary > perbreviter

  • 39 dūdum

        dūdum adv.    [diu + dum], a short time ago, little while ago, not long since, but now: quae tu dudum narrasti, T.: quod tibi dudum videbatur: Beroën reliqui, V.— Before, formerly, of old, once: ut dudum ad Demosthenem, sic nunc ad Crassum pervēnimus: Incertior sum quam dudum, T.: haud talia dudum Dicta dabas, V.: quam dudum? how long ago? T.: iam dudum, this long time ; see iam.
    * * *
    little while ago; formerly

    Latin-English dictionary > dūdum

  • 40 aequalis

    aequālis, e, adj. [aequo], that can be put on an equality with; conseq., equal, like; constr. with dat., absol. and as subst. with gen. (syn.: aequus, aequabilis, planus, par, similis).
    I.
    Lit.:

    partem pedis esse aequalom alteri parti,

    Cic. Or. 56, 188:

    paupertatem divitiis etiam inter homines aequalem esse,

    id. Leg. 2, 10, 24:

    aequalem se faciens Deo,

    Vulg. Joan. 5, 18:

    aequales angelis sunt,

    like, ib. Luc. 20, 36:

    nec enim aut linguā aut moribus aequales abhorrere (Bastarnas a Scordiscis),

    Liv. 40, 57, 7:

    ut sententiae sint membris aequalibus,

    Quint. 9, 3, 80:

    aequalis ponderis erunt omnes,

    Vulg. Exod. 30, 34; ib. Deut. 19, 7; ib. Apoc. 21, 16.—As subst. with gen.:

    Creticus et ejus aequalis Paeon,

    Cic. Or. 64, 215. (Another constr., v. II.)—Hence,
    II.
    Transf.
    A. 1.
    Of persons.
    a.
    Of the same age, equal in years: cum neque me aspicere aequales dignarent meae. Pac. ap. Non. 470, 20 (Trag. Rel. p. 97 Rib.): patris cognatum atque aequalem, Archidemidem, nostine? Ter Eun. 2, 3, 35:

    adulescens ita dilexi senem, ut aequalem,

    Cic. Sen. 4, 10:

    P. Orbius, meus fere aequalis,

    id. Brut. 48 init.:

    Aristides aequalis fere ruit Themistocli,

    Nep. Arist. 1 al. —
    b.
    In gen., contemporary, coeval; and subst., a contemporary, without definite reference to equality in age;

    Livius (Andronicus) Ennio aequalis fuit,

    Cic. Brut. 18:

    Philistus aequalis illorum temporum,

    id. Div 1, 20; Liv. 8, 40.—
    c.
    In the comic poets, esp. in connection with amicus, of the same age:

    O amice salve mi atque aequalis, ut vales?

    Plaut. Trin. 1, 2, 10; 2, 2, 50; Ter. Heaut. 3, 1, 8; so id. Ad. 3, 4, 26:

    ne cuiquam suorum aequalium supplex siet,

    id. Phorm. 5, 6, 47.—
    2.
    Of things, coexal, coexistent, etc.:

    Deiotari benevolentia in populum Romanum est ipsius aequalis aetati,

    is as old as himself, has grown up with him, Cic. Phil. 11, 13:

    in memoriam notam et aequalem incurro,

    i. e. which belongs to our time, id. Brut. 69; id. Leg. 1, 2: ne istud Juppiter sierit urbem in aeternum conditam fragili huic et mortali corpori aequalem esse, i. e. should exist for an equally short time, Liv 28, 28.—Rarely with cum:

    aequali tecum pubesceret aevo,

    Verg. A. 3, 491:

    fuit cum ea cupressus aequalis,

    Plin. 16, 44, 86, § 236.—
    B.
    That can be compared in respect to size or form; of equal size, looking alike, resembling, similar:

    florentes aequali corpore Nymphae,

    Verg. Cir. 435:

    chorus aequalis Dryadum,

    a chorus of Dryads alike, id. G. 4, 460.—
    C.
    Uniform, equable, unvarying; virtutes sunt inter se aequales et pares, Cic. de Or, 1, 18;

    3, 14, 55: nil aequale homini fuit illi,

    Hor. S. 1, 3, 9:

    imber lentior aequaliorque,

    and more uniform, Liv. 24, 46:

    aequali ictu freta scindere, Ov M. 11, 463: Euphranor in quocumque genere excellens ac sibi aequalis,

    always equal to himself, Plin. 35, 11, 37, § 128:

    opus aequali quadam mediocritate,

    Quint. 10, 1, 54.—Hence, but rarely, = aequus, of place, equal, uniform, level, smooth, even, plain, both in a horizontal and ascending direction:

    loca,

    Sall. J. 79:

    terra,

    Ov. M. 1, 34:

    gentes esse sine naribus aequali totius oris planitie,

    Plin. 6, 30, 35, § 187:

    mons aequali dorso continuus,

    Tac. A. 4, 47.— Comp. prob. not used.—
    * Sup.:

    aequalissima porticus,

    Tert. Anim. 17.— Adv.: aequālĭter, equally, uniformly, in the same manner, Cic. Verr. 2, 3, 70; id. Ac. 2, 11; id. Lael. 16, 58; Caes. B. G. 2, 18; Vulg. Deut. 19, 3; ib. 1 Par. 24, 31; ib. Sap. 6, 8.— Comp., Tac. A. 15, 21.— Sup. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > aequalis

См. также в других словарях:

  • short-time (working) — short time ( working) ˌshort time (ˈworking) noun [uncountable] HUMAN RESOURCES when workers work less than the usual number of hours or days, because of a lack of orders or materials: • Bosses admit that short time working at the car plant… …   Financial and business terms

  • short time — UK US noun [U] (UK HR ► a situation in which workers work fewer hours or days than usual because there is not much work to do: on short time »Hundreds of people in the company are now on short time. »A few weeks ago several Japanese car factories …   Financial and business terms

  • short time — short time, adj. a period or schedule during which the number of working hours is reduced: The recession has put most of the manufacturing plants on short time. * * * …   Universalium

  • Short Time Constant — ist in einem Radargerät eine Baugruppe zur Unterdrückung von Störsignalen, insbesondere Störungen von Wettererscheinungen. Diese Funktion wird in manchen amerikanischen Publikationen auch Fast Time Constant (FTC) genannt. Die Baugruppe vergleicht …   Deutsch Wikipedia

  • Short time duty — The short time duty (or short time operation) indicates an operating mode of increased performance but for a shorter length of time. Commonly it is also referred to the maximum load (the performance) at which and the related maximum length of… …   Wikipedia

  • Short-time Fourier transform — The short time Fourier transform (STFT), or alternatively short term Fourier transform, is a Fourier related transform used to determine the sinusoidal frequency and phase content of local sections of a signal as it changes over time. STFT… …   Wikipedia

  • short-time — ˈ ̷ ̷| ̷ ̷ adjective Etymology: from the phrase short time : of, relating to, or limited to a short period of time * * * shortˈ time adjective • • • Main Entry: ↑short * * * …   Useful english dictionary

  • short time —    a single act of copulation    Prostitutes jargon for a contact with few preliminaries and no sequel. Also as short session(s):     The price for a short time with massage stayed the same. (Theroux, 1973)     She s short sessions. Never lets a… …   How not to say what you mean: A dictionary of euphemisms

  • Short-Time-Fourier-Transformation — Die Short Time Fourier Transformation behebt ein Problem der Fouriertransformation, die keine Aussage über das zeitliche Auftreten einzelner Frequenzen oder Frequenzbereiche macht. Bei der Short Time Fourier Transformation (STFT) wird nur ein… …   Deutsch Wikipedia

  • short time — noun be on short time BrE a factory or office that is on short time is operating for less than the usual number of hours or days: Workers were put on short time because raw materials were scarce …   Longman dictionary of contemporary English

  • Short Time — Infobox Film name = Short Time image size = 200px caption = Promotional movie poster for the film director = Gregg Champion producer = Michael Borofsky Bruce McNall Joe Wizan writer = John Blumenthal Michael Berry starring = Dabney Coleman Matt… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»