Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ārĭdum

  • 1 aridum

    aridum aridum, i n суша

    Латинско-русский словарь > aridum

  • 2 aridum

    āridum, ī n. [ aridus ]
    суша, сухое место

    Латинско-русский словарь > aridum

  • 3 aridum

    aridum, i, n. lieu sec, terre ferme, rivage, grève.

    Dictionarium latinogallicum > aridum

  • 4 aridum

    ārĭdus (contr. ardus, like arfacio from arefacio, Plaut. Aul. 2, 4, 18; Lucil. ap. Non. p. 74, 20; Inscr. Grut. 207), a, um, adj. [areo], dry, withered, arid, parched.
    I.
    Lit.:

    ligna,

    Lucr. 2, 881:

    lignum,

    Hor. C. 3, 17, 13; so Vulg. Eccli. 6, 3; ib. Isa. 56, 3:

    cibus,

    Lucr. 1, 809; so id. 1, 864:

    ficis victitamus aridis,

    Plaut. Rud. 3, 4, 59:

    folia,

    Cic. Pis. 40, 97, and Plin. 12, 12, 26, § 46:

    ficus,

    Vulg. Marc. 11, 20:

    Libye,

    Ov. M. 2, 238:

    quale portentum Jubae tellus leonum Arida nutrix,

    Hor. C. 1, 22, 16:

    terra arida et sicca,

    Plin. 2, 65, 66, § 166; so,

    terra arida,

    Vulg. Sap. 19, 7:

    arida terra,

    ib. Heb. 11, 29; so absol.:

    arida (eccl. Lat.),

    ib. Gen. 1, 9; ib. Psa. 65, 6; ib. Matt. 23, 15: montes aridi sterilesque. Plin. 33, 4, 21, § 67.—Also, subst.: ārĭdum, [p. 161] i, n., a dry place, dry land:

    ex arido tela conicere,

    Caes. B. G. 4, 25:

    naves in aridum subducere,

    id. ib. 4, 29.— Meton., of thirst:

    sitis,

    Lucr. 3, 917, and 6, 1175; so,

    os,

    Verg. G. 3, 458:

    ora,

    id. A. 5, 200: guttur, Ov. [ad Liv. 422].—Of a fever:

    febris,

    i. e. causing thirst, Verg. G. 3, 458 (cf. Lucr. 4, 875); so,

    morbus,

    Veg. Vet. Art. 1, 4.—Of color:

    arbor folio convoluto, arido colore,

    like that of dried leaves, Plin. 12, 26, 59, § 129.—And of a cracking, snapping sound, as when dry wood is broken:

    sonus,

    Lucr. 6, 119:

    aridus altis Montibus (incipit) audiri fragor,

    a dry crackling noise begins to be heard in the high mountain forest, Verg. G. 1, 357.—
    II.
    Trop.
    A.
    Of things which are dried, shrunk up, shrivelled, meagre, lean:

    crura,

    Ov. A. A. 3, 272:

    nates,

    Hor. Epod. 8, 5:

    uvis aridior puella passis,

    Auct. Priap. 32, 1; so from disease, withered:

    manus,

    Vulg. Matt. 12, 10; ib. Marc. 3, 1; and absol. of persons:

    aridi,

    ib. Joan. 5, 3.— Hence, of food or manner of living, meagre, scanty:

    in victu arido in hac horridā incultāque vitā,

    poor, scanty diet, Cic. Rosc. Am. 27, 75:

    vita horrida atque arida,

    id. Quinct. 30.— Transf. to men, indigent, poor:

    cliens,

    Mart. 10, 87, 5.—
    B.
    Of style, dry, jejune, unadorned, spiritless:

    genus sermonis exile, aridum, concisum ac minutum,

    Cic. de Or. 2, 38, 159; so Auct. ad Her. 4, 11:

    narratio,

    Quint. 2, 4, 3:

    aridissimi libri,

    Tac. Or. 19.— Meton., of the orator himself:

    orator,

    Quint. 12, 10, 13:

    rhetores,

    Sen. Contr. 34:

    magister,

    Quint. 2, 4, 8.—

    Of scholars: sicci omnino atque aridi pueri,

    sapless and dry, Suet. Gram. 4; cf. Quint. 2, 8, 9.—
    C.
    In comic lang., avaricious, of a man from whom, as it were, nothing can be expressed (cf. Argentiexterebronides):

    pumex non aeque est aridus atque hic est senex,

    Plaut. Aul. 2, 4, 18:

    pater avidus, miser atque aridus,

    Ter. Heaut. 3, 2, 15.—
    * D.
    In Plaut. as a mere natural epithet of metal: arido argentost opus, dry coin, Rud. 3, 4, 21.— Adv. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > aridum

  • 5 aridum

    dry land; dry place; dry surface; dryness

    Latin-English dictionary > aridum

  • 6 aridum

    , i n
      суша, сухое место

    Dictionary Latin-Russian new > aridum

  • 7 aridus

    āridus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (areo), trocken, dürr, I) eig.: a) übh. (Ggstz. umidus, uvidus, liquidus), folia, Cic.: solum, Verg.: terra (Ggstz. terra satiata), Sen.: terra arida et sicca, Plin.: regiones umidae aridaeque, Sen.: lignum, Hor.: stramentum, Liv.: recrementa aridiora (Ggstz. umidiora), Gell. 17, 11, 2. – poet. (meton.), sonus, fragor, knatternder, knackender Schall (wie wenn trockenes Holz zerbrochen wird), Lucr. u. Verg. – subst., α) āridum, ī, n., das Trockene, Ggstz. 3, 12, 3: inducere colores in arido (auf die trockene Gipswand; Ggstz. inducere colores udo tectorio), Vitr. 7, 3, 8. – bes. der trockene Boden, naves in aridum subducere, Caes.: ex arido pugnam facere, Caes.: ex arido tela conicere, Caes.: m. Genet., quae humi arido atque arenoso gignuntur, Sall. Iug. 48, 3 (dazu Dietsch). – β) ārida, ae, f., das trockene Land (Ggstz. mare), Tert. adv. Marc. 2, 12. Vulg. genes. 1, 9; exod. 4, 9 u.a. – b) durch Hitze, Staub, Fieber trocken, lechzend, anhelitus, Ov.: viator, vor Durst schmachtend, Verg.: sitis, Lucr.: febris, Verg. – c) dürr an Wasser, regenlos, nubila, Verg. georg. 3, 197. – d) dürr = sast- u. fleischlos, mager, nates, Hor.: crura, Ov. – Plur. subst., exsiccati atque aridi, ausgetrocknete u. dürre Menschen (Ggstz. pituitosi et quasi redundantes), Cic. de fat. 7. – II) übtr.: a) v. der Lebensweise, mager, dürftig, victus, Cic.: vita, Cic. – u. v. Menschen, dürftig, arm, cliens, Mart. 10, 87, 5. – b) zäh-knauserig, senex, Plaut.: pater, Ter. – c) geistig trocken, α) v. der Darstellung, trocken, saftlos, ohne Frische des Vortrags (Ggstz. copiosus), genus orationis, Cic.: libri aridissimi, Tac. dial. 19. – übtr. v. Redner selbst, rhetor, Sen.: magister, Quint.: oratores aridi et exsuci et exsangues, Quint. – β) noch dürr = noch nicht durch Wissen befruchtet, ne scilicet sicci omnino atque aridi pueri rhetoribus traderentur, aller Kenntnisse bar u. ledig, Suet. gr. 4. – / Synkop. ārdum = aridum, Lucil. sat. 27, 40.

    lateinisch-deutsches > aridus

  • 8 aridus

    āridus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (areo), trocken, dürr, I) eig.: a) übh. (Ggstz. umidus, uvidus, liquidus), folia, Cic.: solum, Verg.: terra (Ggstz. terra satiata), Sen.: terra arida et sicca, Plin.: regiones umidae aridaeque, Sen.: lignum, Hor.: stramentum, Liv.: recrementa aridiora (Ggstz. umidiora), Gell. 17, 11, 2. – poet. (meton.), sonus, fragor, knatternder, knackender Schall (wie wenn trockenes Holz zerbrochen wird), Lucr. u. Verg. – subst., α) āridum, ī, n., das Trockene, Ggstz. 3, 12, 3: inducere colores in arido (auf die trockene Gipswand; Ggstz. inducere colores udo tectorio), Vitr. 7, 3, 8. – bes. der trockene Boden, naves in aridum subducere, Caes.: ex arido pugnam facere, Caes.: ex arido tela conicere, Caes.: m. Genet., quae humi arido atque arenoso gignuntur, Sall. Iug. 48, 3 (dazu Dietsch). – β) ārida, ae, f., das trockene Land (Ggstz. mare), Tert. adv. Marc. 2, 12. Vulg. genes. 1, 9; exod. 4, 9 u.a. – b) durch Hitze, Staub, Fieber trocken, lechzend, anhelitus, Ov.: viator, vor Durst schmachtend, Verg.: sitis, Lucr.: febris, Verg. – c) dürr an Wasser, regenlos, nubila, Verg. georg. 3, 197. – d) dürr = sast- u. fleischlos, mager, nates, Hor.: crura, Ov. – Plur. subst., exsiccati atque aridi, ausgetrocknete u. dürre Menschen (Ggstz. pituitosi et quasi redundantes), Cic. de fat. 7. – II) übtr.: a) v. der Lebensweise, mager, dürftig,
    ————
    victus, Cic.: vita, Cic. – u. v. Menschen, dürftig, arm, cliens, Mart. 10, 87, 5. – b) zäh-knauserig, senex, Plaut.: pater, Ter. – c) geistig trocken, α) v. der Darstellung, trocken, saftlos, ohne Frische des Vortrags (Ggstz. copiosus), genus orationis, Cic.: libri aridissimi, Tac. dial. 19. – übtr. v. Redner selbst, rhetor, Sen.: magister, Quint.: oratores aridi et exsuci et exsangues, Quint. – β) noch dürr = noch nicht durch Wissen befruchtet, ne scilicet sicci omnino atque aridi pueri rhetoribus traderentur, aller Kenntnisse bar u. ledig, Suet. gr. 4. – Synkop. ārdum = aridum, Lucil. sat. 27, 40.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > aridus

  • 9 aridus

    ārĭdus (contr. ardus, like arfacio from arefacio, Plaut. Aul. 2, 4, 18; Lucil. ap. Non. p. 74, 20; Inscr. Grut. 207), a, um, adj. [areo], dry, withered, arid, parched.
    I.
    Lit.:

    ligna,

    Lucr. 2, 881:

    lignum,

    Hor. C. 3, 17, 13; so Vulg. Eccli. 6, 3; ib. Isa. 56, 3:

    cibus,

    Lucr. 1, 809; so id. 1, 864:

    ficis victitamus aridis,

    Plaut. Rud. 3, 4, 59:

    folia,

    Cic. Pis. 40, 97, and Plin. 12, 12, 26, § 46:

    ficus,

    Vulg. Marc. 11, 20:

    Libye,

    Ov. M. 2, 238:

    quale portentum Jubae tellus leonum Arida nutrix,

    Hor. C. 1, 22, 16:

    terra arida et sicca,

    Plin. 2, 65, 66, § 166; so,

    terra arida,

    Vulg. Sap. 19, 7:

    arida terra,

    ib. Heb. 11, 29; so absol.:

    arida (eccl. Lat.),

    ib. Gen. 1, 9; ib. Psa. 65, 6; ib. Matt. 23, 15: montes aridi sterilesque. Plin. 33, 4, 21, § 67.—Also, subst.: ārĭdum, [p. 161] i, n., a dry place, dry land:

    ex arido tela conicere,

    Caes. B. G. 4, 25:

    naves in aridum subducere,

    id. ib. 4, 29.— Meton., of thirst:

    sitis,

    Lucr. 3, 917, and 6, 1175; so,

    os,

    Verg. G. 3, 458:

    ora,

    id. A. 5, 200: guttur, Ov. [ad Liv. 422].—Of a fever:

    febris,

    i. e. causing thirst, Verg. G. 3, 458 (cf. Lucr. 4, 875); so,

    morbus,

    Veg. Vet. Art. 1, 4.—Of color:

    arbor folio convoluto, arido colore,

    like that of dried leaves, Plin. 12, 26, 59, § 129.—And of a cracking, snapping sound, as when dry wood is broken:

    sonus,

    Lucr. 6, 119:

    aridus altis Montibus (incipit) audiri fragor,

    a dry crackling noise begins to be heard in the high mountain forest, Verg. G. 1, 357.—
    II.
    Trop.
    A.
    Of things which are dried, shrunk up, shrivelled, meagre, lean:

    crura,

    Ov. A. A. 3, 272:

    nates,

    Hor. Epod. 8, 5:

    uvis aridior puella passis,

    Auct. Priap. 32, 1; so from disease, withered:

    manus,

    Vulg. Matt. 12, 10; ib. Marc. 3, 1; and absol. of persons:

    aridi,

    ib. Joan. 5, 3.— Hence, of food or manner of living, meagre, scanty:

    in victu arido in hac horridā incultāque vitā,

    poor, scanty diet, Cic. Rosc. Am. 27, 75:

    vita horrida atque arida,

    id. Quinct. 30.— Transf. to men, indigent, poor:

    cliens,

    Mart. 10, 87, 5.—
    B.
    Of style, dry, jejune, unadorned, spiritless:

    genus sermonis exile, aridum, concisum ac minutum,

    Cic. de Or. 2, 38, 159; so Auct. ad Her. 4, 11:

    narratio,

    Quint. 2, 4, 3:

    aridissimi libri,

    Tac. Or. 19.— Meton., of the orator himself:

    orator,

    Quint. 12, 10, 13:

    rhetores,

    Sen. Contr. 34:

    magister,

    Quint. 2, 4, 8.—

    Of scholars: sicci omnino atque aridi pueri,

    sapless and dry, Suet. Gram. 4; cf. Quint. 2, 8, 9.—
    C.
    In comic lang., avaricious, of a man from whom, as it were, nothing can be expressed (cf. Argentiexterebronides):

    pumex non aeque est aridus atque hic est senex,

    Plaut. Aul. 2, 4, 18:

    pater avidus, miser atque aridus,

    Ter. Heaut. 3, 2, 15.—
    * D.
    In Plaut. as a mere natural epithet of metal: arido argentost opus, dry coin, Rud. 3, 4, 21.— Adv. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > aridus

  • 10 Land

    Land, I) im Ggstz. zum Meere: terra. – terra continens, auch bl. continens (das feste Land, Festland). – aridum. siccum (das Trockene = das trockene Land). – zu L., terrā (im allg., Ggstz. mari, classe); terrestri itinere. pedestri itinere. pedibus (auf dem Landwege, Ggstz. classe, navibus): zu Wasser u. zu Lande, s. Wasser: das Heer zu L., s. Landheer: auf dem L. befindlich, lebend, terrester (Ggstz. aquaticus, maritimus). – vom L. aus, ex terra: vom L. her, a terra: ans L. steigen lassen, ans L. setzen, s. ausschiffen no. II: ans L. gehen, treten, steigen, v. Pers., s. landen; von Wassertieren, in terram od. in siccum exire (z.B. somni causā): ein Schiff ans L. ziehen, navem subducere (in aridum): L. gewinnen, terram capere; ad terram pervenire. – II) tragendes Land, Ackerland: ager. agri. fundus (Grundstück). – solum (Boden als Fläche u. in bezug auf physische Beschaffenheit). – ein geackertes, bestelltes L., arvum das L. betreffend, agrarius: auf dem L. befindlich, wachsend, agrestis: viel L. besitzend, agrosus. – III) im Ggstz. zur Stadt: rus (das Dorf mit seinem Zubehör). – ager, bes. der Plur. agri (die Fluren mit ihrem Zubehör, z.B. homines exagris concurrunt). – auf das L., rus: auf dem L., ruri (selten rure): vom L., rure: das Leben auf dem L., s. Landleben: auf dem L. leben, wohnen, sich aufhalten, ruri vivere, vitam agere (eig., als Bauer); rusticari (sich zum Vergnügen etc.'auf dem L. aufhalten): aufs L. gehen, sich aufs L. begeben, ire rusticatum. abire rus habitatum (übh. um sich eine Zeit da aufzuhalten); rus concedere (sich aufs Land zurückziehen); rus excurrere (einen Ausflug aufs L. machen): über L. gehen, abire peregre: über L. reiten, abire peregre equo vectum. – IV) ein besonderes, abgeteiltes Stückder Erde, Landschaft etc.: terra (ein größeres Land, den Bürgern eines Staates gehörig). – regio (Landstrich, Gebiet, mit Rücksicht auf Ausdehnung u. Himmelsstrich). – provincia (ein der römischen Oberherrschaft unterworfenes, unter einer Jurisdiktion stehendes Stück Land). – ager (Besitztum eines Privatmanns oder ein zu einer Stadt oder einem Volk gehörendes Gebiet). – civitas (Staat übh.). – patria. domus (Vaterland, Heimat). – In Verbindung mit dem Namen der Bewohner wird »Land« häufig, bes. bei den Historikern, entweder durch die bloßen Namen der Bewohner selbst oder durch fines (d.i. die Grenzen, innerhalb deren ein Gebiet liegt) ausgedrückt, z.B. im Lande der Etrusker, in Etruscis [1534] od. in Etruscorum finibus; aber auch in agro Etrusco. – jmd. des Landes verweisen, s. ausweisen no. I, verbannen: im L. bleiben, in patria manere: aus dem L. gehen, peregre proficisci, abire, exire (ins Ausland, auf Reif en gehen); in exsilium ire. solum mutare, vertere (als Vertriebener): sich außer Landes aufhalten, peregrinari: außer L. wohnen, peregre habitare. – im L. (Vaterlande), domi: hierzulande, in his regionibus (in diesen Landen, in unserm Lande); apud nos (bei uns): aus aller Herren Ländern, undique terrarum.

    deutsch-lateinisches > Land

  • 11 trocken

    trocken, siccus (z.B. Augen, Wind, Witterung, Jahr; bildl. = schmucklos, v. der Rede). – aridus (dürr, z.B. ligna, ōrum: u. arbor: u. folia; daher bildl. = gehaltlos, geistlos, z.B. Lehrer, Redner, Rede, Schrift); verb. exsiccatus atque aridus (ausgetrocknet u. dürr). – sitiens (eig., nach Feuchtigkeit verlangend). – torridus siccitate u. bl. torridus (eig., ganz ausgetrocknet, ausgedörrt, ganz trocken, z.B. campi torridi siccitate: u. fons torridus). exsucus (eig., ohne Saft, saftlos). – ieiunus (bildl., nüchtern, geistlos, nicht unterhaltend, z.B. res: u. oratio: u. orator, scriptor); verb. ieiunus et aridus (z.B. narratio). – exilis (bildl., mager, ohne Gehalt, z.B. oratio, sermo). – frigidus (bildl., frostig, matt, z.B. orator, verba, iocus: u. negotia). – austē rus (bildl., ernsthaft, v. Pers. u. Dingen). – sehr trocken, peraridus; siccatus in ariditatem. – t. Kost, victus aridus (nicht nahrhafte); victus tenuis (dürftige). – ein t. Jahr, annus siccus: ein sehr t. Jahr, siccitate insignis annus: t. Witterung, caelum siccum: vgl. »Trockenheit«: das Trockene (trockene Land), siccum (das vorher naß war, wie nach der Flut, z.B. cum fluctuantem alveum tenuis in sicco aqua destituisset); aridum (das trockene, feste Land, wo kein Wasser ist, z.B. naves in aridum subducere: u. ex arido tela conicere). – mit trockenen (dürren) Worten sagen, libere od. aperte dicere. – t. sein, arēre (eig.); nullam habere sermonis comitatem (bildl., in der Unterhaltung nicht leutselig sein, von Menschen): t. werden, machen, s. trocknen no. I u. II. – t. legen, siccare (z.B. Pomptinas paludes: u. urbem lacunis ac fossā). Adv. sicce (eig.). – ieiune. exiliter. frigide (bildl.).

    deutsch-lateinisches > trocken

  • 12 subduco

    subdūco, ĕre, duxi, ductum - tr. -    - parf. sync. subduxti, Ter. Eun. 795; inf. subduxe Varr. R. 2, 1, 6.    - voir subductus    - tirer de bas en haut. [st1]1 [-] soulever.    - subducere sursum, Plaut. Aul 366: amener en haut. --- cf. Cato, Agr. 157, 15.    - subducere cataractam funibus, Liv. 27, 28, 10: soulever la herse avec des cordages.    - subductis tunicis, Hor. S. 1, 2, 26: les tuniques étant retroussées.    - subducere supercilia, Sen. Ep. 48, 5: relever, froncer les sourcils. [st1]2 [-] amener les vaisseaux sur le rivage.    - subducere naves in aridum, Caes. BG. 4, 29, 2: amener les vaisseaux au sec sur le rivage.    - subductis navibus, Caes. BG. 5, 11, 7: les navires étant tirés sur le rivage. --- cf. Cic. Off. 3, 49.    - navis subducta in terra, Plaut. Most. 738: navire tiré sur le rivage. --- cf. Liv. 45, 42.    - tirer de dessous. [st1]3 [-] retirer de dessous, retirer, soustraire.    - ignem subducere, Cato, Agr. 105, 1: retirer le feu de dessous.    - lapidibus ex turri subductis, Caes. BC. 2, 11, 4: des pierres ayant été retirées à la base de la tour.    - capiti ensem subducere, Virg. En. 6, 524: soustraire une épée du chevet de qqn.    - subducere cibum athletae, Cic. Tusc. 2, 40: retirer la nourriture à un athlète.    - rerum fundamenta subducere, Cic. Fin. 4, 42: saper les fondements des choses.    - cubiculum subductum ventis, Plin. 2, 17, 10: chambre soustraite aux vents. [st1]4 [-] retirer, emmener.    - subducere copias in proximum collem, Caes. BG. 1, 22, 3: retirer les troupes sur la plus proche colline [à la fois retraite et montée]. --- cf. Sall. J. 98, 4.    - cohortes e dextro cornu subductae, Liv. 27, 48, 13: cohortes tirées de l'aile droite.    - subducere aliquem periculo, Vell. 2: soustraire qqn au danger.    - nos manum ferulae subduximus, Juv. 1, 15: **nous avons retiré la main à la férule** = nous avons esquivé la férule en retirant la main.    - subducere rem judicio, Dig. 10, 2, 14: retirer une affaire du rôle.    - lac subducitur agnis, Virg. B. 3: le lait est enlevé aux agneaux.    - subducere in primam aciem, Sall. C. 59, 3: faire passer des soldats au premier rang.    - subduci, Liv.: se replier, battre en retraite.    - cf. Liv. 22, 48 ; 44, 37, etc. [st1]5 [-] retirer secrètement, enlever à la dérobée, furtivement.    - furto obsides subducere, Liv. 9, 11, 6: soustraire furtivement des otages.    - alicui anulum subducere, Plaut. Curc. 360: soustraire un anneau à qqn.    - post ignem aetheria domo subductum, Hor. O. 1, 3, 30: après que le feu eut été dérobé au ciel.    - de circulo se subducere, Cic. Q. 3 4, 1: s'éclipser du groupe.    - clam se subducere ab custodibus, Nep. Alc. 4, 4: se dérober secrètement à ses gardiens.    - subducit se pedibus terra, Lucr. 1, 1106: la terre manque sous les pieds.    - fons nascitur simulque subducitur, Plin. Ep. 5, 6, 39: la source jaillit et se perd aussitôt.    - cum eo te clam subduxti, Ter. Eun. 4, 7, 25: tu t'es discrètement retirée avec lui. [st1]6 [-] compter, calculer, supputer.    - subducere ratiunculam, Plaut. Cap. 192, etc., ou rationem Fin. 2, 78: faire un compte, calculer, supputer.    - rationibus subductis summam feci cogitationum mearum, Cic. Fam. 1, 9, 10: ayant tout calculé, j'ai fait la somme de mes pensées.    - subducamus summam, Cic. Att. 5, 21, 11: calculons le montant total.    - voluptatum calculis subductis, Cic. Fin. 2, 60: en faisant la supputation des plaisirs.    - hoc quid intersit, certe habes subductum, Cic. Att. 5, 21, 13: la différence, certes tu en as le calcul tout fait.    - absol. adsidunt, subducunt, Cic. Att. 5, 21, 12: ils s'assoient, ils font le calcul. [st1]7 [-] doubler (un vêtement).    - tandem venit hiems; sumptum est aliud pileum: mutavit ille picturam; sumpta est vestis hiberna pellibus subducta: pinxit novam vestem, Erasm. Cic.: enfin voici l’hiver: (Murion) prend un autre bonnet: notre peintre modifie son tableau ! Murion prend une veste d’hiver, doublée de fourrure: il peint la nouvelle veste !
    * * *
    subdūco, ĕre, duxi, ductum - tr. -    - parf. sync. subduxti, Ter. Eun. 795; inf. subduxe Varr. R. 2, 1, 6.    - voir subductus    - tirer de bas en haut. [st1]1 [-] soulever.    - subducere sursum, Plaut. Aul 366: amener en haut. --- cf. Cato, Agr. 157, 15.    - subducere cataractam funibus, Liv. 27, 28, 10: soulever la herse avec des cordages.    - subductis tunicis, Hor. S. 1, 2, 26: les tuniques étant retroussées.    - subducere supercilia, Sen. Ep. 48, 5: relever, froncer les sourcils. [st1]2 [-] amener les vaisseaux sur le rivage.    - subducere naves in aridum, Caes. BG. 4, 29, 2: amener les vaisseaux au sec sur le rivage.    - subductis navibus, Caes. BG. 5, 11, 7: les navires étant tirés sur le rivage. --- cf. Cic. Off. 3, 49.    - navis subducta in terra, Plaut. Most. 738: navire tiré sur le rivage. --- cf. Liv. 45, 42.    - tirer de dessous. [st1]3 [-] retirer de dessous, retirer, soustraire.    - ignem subducere, Cato, Agr. 105, 1: retirer le feu de dessous.    - lapidibus ex turri subductis, Caes. BC. 2, 11, 4: des pierres ayant été retirées à la base de la tour.    - capiti ensem subducere, Virg. En. 6, 524: soustraire une épée du chevet de qqn.    - subducere cibum athletae, Cic. Tusc. 2, 40: retirer la nourriture à un athlète.    - rerum fundamenta subducere, Cic. Fin. 4, 42: saper les fondements des choses.    - cubiculum subductum ventis, Plin. 2, 17, 10: chambre soustraite aux vents. [st1]4 [-] retirer, emmener.    - subducere copias in proximum collem, Caes. BG. 1, 22, 3: retirer les troupes sur la plus proche colline [à la fois retraite et montée]. --- cf. Sall. J. 98, 4.    - cohortes e dextro cornu subductae, Liv. 27, 48, 13: cohortes tirées de l'aile droite.    - subducere aliquem periculo, Vell. 2: soustraire qqn au danger.    - nos manum ferulae subduximus, Juv. 1, 15: **nous avons retiré la main à la férule** = nous avons esquivé la férule en retirant la main.    - subducere rem judicio, Dig. 10, 2, 14: retirer une affaire du rôle.    - lac subducitur agnis, Virg. B. 3: le lait est enlevé aux agneaux.    - subducere in primam aciem, Sall. C. 59, 3: faire passer des soldats au premier rang.    - subduci, Liv.: se replier, battre en retraite.    - cf. Liv. 22, 48 ; 44, 37, etc. [st1]5 [-] retirer secrètement, enlever à la dérobée, furtivement.    - furto obsides subducere, Liv. 9, 11, 6: soustraire furtivement des otages.    - alicui anulum subducere, Plaut. Curc. 360: soustraire un anneau à qqn.    - post ignem aetheria domo subductum, Hor. O. 1, 3, 30: après que le feu eut été dérobé au ciel.    - de circulo se subducere, Cic. Q. 3 4, 1: s'éclipser du groupe.    - clam se subducere ab custodibus, Nep. Alc. 4, 4: se dérober secrètement à ses gardiens.    - subducit se pedibus terra, Lucr. 1, 1106: la terre manque sous les pieds.    - fons nascitur simulque subducitur, Plin. Ep. 5, 6, 39: la source jaillit et se perd aussitôt.    - cum eo te clam subduxti, Ter. Eun. 4, 7, 25: tu t'es discrètement retirée avec lui. [st1]6 [-] compter, calculer, supputer.    - subducere ratiunculam, Plaut. Cap. 192, etc., ou rationem Fin. 2, 78: faire un compte, calculer, supputer.    - rationibus subductis summam feci cogitationum mearum, Cic. Fam. 1, 9, 10: ayant tout calculé, j'ai fait la somme de mes pensées.    - subducamus summam, Cic. Att. 5, 21, 11: calculons le montant total.    - voluptatum calculis subductis, Cic. Fin. 2, 60: en faisant la supputation des plaisirs.    - hoc quid intersit, certe habes subductum, Cic. Att. 5, 21, 13: la différence, certes tu en as le calcul tout fait.    - absol. adsidunt, subducunt, Cic. Att. 5, 21, 12: ils s'assoient, ils font le calcul. [st1]7 [-] doubler (un vêtement).    - tandem venit hiems; sumptum est aliud pileum: mutavit ille picturam; sumpta est vestis hiberna pellibus subducta: pinxit novam vestem, Erasm. Cic.: enfin voici l’hiver: (Murion) prend un autre bonnet: notre peintre modifie son tableau ! Murion prend une veste d’hiver, doublée de fourrure: il peint la nouvelle veste !
    * * *
        Subduco, subducis, penul. prod. subduxi, subductum, subducere. Iuuenal. Mettre dessoubs.
    \
        Subducere. Cato. Soubtraire et retirer, Oster de dessoubs.
    \
        Tempus est subducere hinc me. Plaut. De me retirer d'ici.
    \
        Aurum subducitur terrae. Ouid. On fouille et tire on l'or hors de terre.
    \
        Subducere cibum athletae. Cic. Ne luy bailler que manger, Luy soubtraire la viande.
    \
        Colla subducere oneri. Ouid. Oster le col de dessoubs la charge, Se descharger.
    \
        Subducere lac agnis. Virgil. Sevrer les agneauls.
    \
        Memoriam tempus interpositum subduxit. Seneca. Le temps en a osté et faict perdre la memoire, L'a faict oublier.
    \
        Morti subducere aliquem. Claud. Oster et delivrer du peril de mort.
    \
        Pugnae subducere aliquem. Virgil. Le tirer hors du combat.
    \
        Terra se pedibus raptim subducit. Lucret. Se soubtrait et oste de dessoubs les pieds.
    \
        Qua se subducere colles incipiunt. Virgil. Commencent à s'applanir et applatir ou abbaiser et perdre leur haulteur.
    \
        Subducere. Martial. Oster par larcin, Desrobber, Prendre furtivement et à la desrobbee.
    \
        Subducere pallium lapsum a cubito. Martial. Lever et emporter furtivement et desrobber.
    \
        Subducere. Plin. iunior. Mener en hault.
    \
        Subducere copias in collem satis arduum. Liu. Mener sus.
    \
        Subducere naues. Virgil. Tirer et mener à port, Mettre à terre.
    \
        Subducere sursum e puteo. Plaut. Tirer en hault.
    \
        Subducere supercilia. Seneca. Haulcer et froncer les sourcils.
    \
        Vultu subducto procedere. Propert. Severe et renfrongné.
    \
        Subducere animam. Cato. Retirer son haleine.
    \
        Subducere succum aliquem naribus. Plinius. Attirer par les narines.
    \
        Subducere aliquem. Plaut. Tromper et decevoir aucun.
    \
        Subducere aliquem dictis. Terent. Circonvenir et decevoir aucun par belles parolles.
    \
        Subducere cum hoc nomine RATIO, significat computare, quod et inire, et habere, et facere rationem dicimus. Plaut. Compter, Rapporter le chapitre des receptes au chapitre des mises.
    \
        Inita et subducta ratione scelera meditari. Cicero. De faict a pensé.
    \
        Subducere calculos voluptatum. Cic. Compter combien de voluptez et de plaisirs on peult recevoir.
    \
        Numerum stellarum subducere. Catul. Nombrer les estoilles, Compter le nombre, et combien il est d'estoilles.
    \
        Subducere summam. Cicero. Sommer une somme en deduisant et rabbatant.
    \
        Subducere, non adiecto nomine RATIO. Cic. Compter, Faire un compte et calcul.
    \
        Subducere fundamenta alicuius rei. Cicero. Oster les fondements.

    Dictionarium latinogallicum > subduco

  • 13 compono

    com-pōno, posuī, positum, ere, zusammenlegen, -setzen, -stellen, I) im allg.: 1) vereinigend, a) zerstreute Ggstde. auf einem Punkte, α) lebl. Objj.: i intro et compone, quae tecum simul ferantur, Ter.: in quo (loco) erant ea composita, quibus rex te munerare constituerat, Cic. – m. in u. Akk., ligna in caminum, Cato: u. codicillos domino in acervum, Cato. – m. in u. Abl., tracta in qualo, Cato: uvas in (auf) tecto in (in) cratibus, Cato: corpus in membra divisum et in cista compositum, Iustin. – m. pro u. Abl., leges pro rostris, ICt. – β) leb. Objj., zusammenbringen, vereinigen, is (Saturnus) genus indocile ac dispersum montibus altis composuit, Verg.: et tabula una duos poterit componere amantes, Prop. – b) an sich getrennte Ggstde. neben-, aneinander od. ineinander fügend, seritur autem pronum et bina iuxta composita semina superque totidem, Plin. – m. Dat. od. m. cum u. Abl., latus lateri et cum pectore pectus, Lucil. fr.: virgineum latus Mercurio, betten zum M., Prop.: manibus manus atque oribus ora, Verg.

    2) gegenüberstellend: a) eig., als Gegner zusammenstellen, -bringen, -paaren, gegenüberstellen, gew. m. cum u. Abl. od. m. inter se od. (poet.) m. Dat., α) zum Kampfe, bes. Gladiatoren (vgl. Manuzzi Cic. ep. 2, 8 in. Scott Sen. contr. 3, 16. p. 612 sqq. Bünem. Lact. 3, 28, 7), Samnitem cum Pacideiano, Lucil. fr.: Threcem cum Threce, Sen.: ut non compositum melius (par sit) cum Bitho Bacchius, Hor.: gladiatores sub eodem magistro eruditos inter se, Quint.: se c. alci u. componi alci, sich einem (zum Zweikampf) stellen, Sil.: gladiator compositus ad pugnandum, Gell. 6 (7), 3, 31. – u. im Bilde, si quis casus duos inter se bonos viros composuerit, Quint.: ecce par deo dignum, vir fortis cum mala fortuna compositus, im Kampfe mit einem bösen Geschick, Sen.: u. cum hac (mala fortuna) se compositos ad proeliandum putant, Lact.: cum Christianus adversum minas et tormenta et supplicia componitur, Min. Fel.: pergis pugnantia secum frontibus adversis componere, Hor.: cum artibus mariti, simulatione filii bene composita, den Künsten des G. usw. wohl gewachsen (v. einer Frau), Tac. – β) vor Gericht zum Verhör zusammenstellen, gegenüberstellen, konfrontieren, Epicharis cum indice composita, Tac.: ubi cognitum reo, seque et libertum pari sorte componi, Tac. – b) übtr., vergleichend zusammenstellen, gegenüberstellen, m. Dat., dignitati alcis suam, Cic.: parva magnis, Verg. u. Ov.: homines divis, Catull. – m. cum u. Abl., Metelli dicta cum factis, Sall.: causam cum causa, Quint.

    II) insbes.: 1) ein Ganzes aus einzelnen Teilen zusammensetzen, zusammenfügen, m. ex u. Abl., exercitus eius compositus ex variis gentibus, Sall.: genus humanum ex corpore et anima compositum est, Sall. – So nun α) als mediz. t. t.: medicamenta, Cels.: emplastrum, Scrib.: venena, Ov. – m. ex u. Abl., narcissinum unguentum ex flore narcisso, Cels.: antidoton ex variis et inter se contrariis effectibus, Quint. – m. ad u. Akk., liquidum medicamentum ad idem (malum), Cels. – m. causā u. Genit., emplastrum calvariae causā, Cels. – β) v. Werkmeister, Erbauer usw., qui cuncta composuit (v. Weltschöpfer), Cic.: tu ita compone domum meam, ut etc., Vell.: c. urbem, Verg.: aggerem tumuli, Verg. – m. Dat. (wem?), templa deis, Ov. – m. Abl. (mit, aus), mensam gramine, Sil. – γ) v. Wortbildner, vitilitigatores ex vitiis et litigatoribus, Plin.: verba composita (Ggstz. verba simplicia), voces compositae, Quint. – δ) v. Schriftsteller, mündlich od. (gew.) schriftlich zusammensetzen, aufsetzen, verfassen, abfassen, entwerfen, librum, Cic.: libellos, Quint.: tristes libellos, Elegien, Prop.: artes rhetoricas, Cic.: commentarium consulatus sui, Cic.: interdictum, senatus consultum, Cic.: carmen, Hor. u. Suet.: poëma, Cic.: elegos, Hor.: versus, Quint.: orationem, Liv.: rationes familiares, Tac.: stipulationum formulas, Cic.: testimonium, Cic.: argumentum (ein Sujet), Cic. – m. Adv., alquid Latine, Suet.: exordium nimium apparate, Cornif. rhet. – c. bene, male, Quint. – m. Abl. (mit), blanditias tremulā voce, Tibull.: verba meditata manu trementi, Ov. – m. Abl. (wie), verba Aeschyleo cothurno, im äsch. K. (= in ernstem Tone), Prop.: fortia virorum illustrium facta heroicis composita versibus, Amm. – m. Abl. caus., litteras nomine alcis, Liv. – m. de u. Abl., carmen de alqa re, Gell.: praecepta de liberorum educatione, Quint.: libellos de Helvidi ultione, Plin. ep.: volumen de tuenda sanitate, Cels.: artificium de iure belli, Cic.: aliquid de ratione dicendi, Quint. – m. ex u. Abl., liber ex alienis orationibus compositus, zusammengestoppelt, Cic. – m. ad od. in u. Akk., carmen ad lyram, Quint.: oratio ad conciliandos plebis animos composita, Liv.: verba ad religionem deorum composita, Cic.: carmina in hunc operis morem, Hor. – m. Dat. (wem?), Socrati reo orationem, Quint.: carmen, quale componi victoribus solet, ein Siegeslied, Quint. – m. Dat. (wofür? wozu?), c. carmen lyrae, Prop.: scaenae fabulas, Tac.: c. carmen celebrandae Metelli memoriae, Sen. – m. pro u. Abl. (für) u. in u. Akk. (gegen), libri, quos pro te et in illum composuisti, Plin. ep. 9, 1, 1.

    2) zusammenlegen = niederlegen, bei legen, a) eig.: α) niederlassend, beiseitelegend, hemmend beilegen, einziehen, sinken lassen, niederlassen, -senken, armamenta (Takelwerk, naut. t. t., Ggstz. tollere arm.), Liv.; verb. armamenta complicare et componere (wo compl. auf die Segel, comp. auf den Mast usw. sich bezieht), Plaut.: c. arma, Hor.: altero erecto, altero composito supercilio, Quint.: gradibus compositis, mit langsamen, bedächtigen Schr., Verg. – β) einsammelnd, aufbewahrend, αα) Schätze, Vorräte usw. einbringen, einlegen, einmachen, aufbewahren (vgl. Thiel Verg. Aen. 8, 317. p. 193), opes, Verg.: composito securus acervo, Tibull. – bes. als t. t. der Landw. (Ggstz. depromere), condo et compono, quae mox depromere possim (im Bilde), Hor.: tergora suis, Col.: herbas, Col.: ostreas, Apic. – m. in u. Abl. od. bl. Abl., cepam in fidelia, Col.: herbam ollā novā, Scrib. – ββ) die Asche u. Gebeine eines Verstorbenen in eine Urne sammeln u. beisetzen, bestatten (vgl. Broukh. Tibull. 3, 2, 26), cinerem, Ov.: ossa alcis, Prop.: cinerem ossaque, Val. Flacc.: u. eine Pers. (= deren Asche u. Gebeine), Pisonem, Tac.: omnes suos, Hor.: sic ego componi versus in ossa velim, Tibull.: compositus prope cineres cognatos, Catull.: iunctos nos arena componet, begraben, Petr. – γ) auf ein Lager setzend od. legend, niederlegen, niederstrecken, hinstrecken, hinbetten, aulaeis se superbis aureā spondā, Verg. Aen. 1, 697 sq. – bes.: αα) einen Ermüdeten zur Ruhe betten, se thalamis, Verg.: defessa membra, Verg. – quiete compositi (Ggstz. vigilantes), Quint.: bene compositus somno vinoque, Ov. – dah. im Bilde, se c. in villa, sich auf seiner Villa zur Ruhe setzen, Plin. ep.: diem clauso Olympo, betten, Verg. (vgl. Thiel Verg. Aen. 1, 374). – ββ) einen (mit Gewändern, Bändern u. Kränzen geschmückten) Leichnam auf das Paradebett hinlegen (griech. περιστέλλω, vgl. Casaub. Pers. 3, 104), componi in lecto, Sen.: componi lecto, Pers., od. toro, Ov. – δ) beschwichtigend beilegen, sich legen machen, motos fluctus, Verg.: cum mare compositum est, Ov.

    b) übtr., was unruhig ist, zur Ruhe bringen, α) Zustände beilegen, beruhigen, beseitigen, schlichten, ausgleichen, beschwichtigen,controversias regum, Caes.: negotium (die Sache = den Prozeß), Suet.: discordias, Tac.: bellum, Sall.: seditionem, Liv. (versch. von unten no. 4, b, β). – controversias per colloquia, Caes.: plura moderatione magis quam vi, Tac.: contentiones sine ullo studio, Auct. b. Alex. – absol., coheredes mei componere et transigere cupiebant, Plin. ep. 5, 1, 7. – unpers., ut componeretur, daß der Streit beigelegt würde, daß eine friedliche Ausgleichung zustande käme, Cic. Rosc. Am. 136. Caes. b. c. 3, 16, 4. – β) ein Land, eine Völkerschaft, Versammlung zur Ruhe bringen, beruhigen, beschwichtigen (Ggstz. commovere), Armeniam, Tac.: rebelles barbarorum animos pace componi, Tac.: c. comitia praetorum, quod acriore ambitu exarserant, Tac.: u. oft compositi, zur Ruhe gebracht (v. Völkern usw.), Tac.; vgl. Walther Tac. ann. 12, 40. p. 108. – γ) ein aufgeregtes Gemüt, eine gemütlich aufgeregte Pers. beruhigen, beschwichtigen, animum, mentem, Cels.: amicos aversos, versöhnen, Hor. Vgl. compositus no. 1.

    3) etw. in eine gewisse Lage, Richtung, Stellung, Ordnung bringen, a) eig., α) übh., bes. als mediz. t. t., ore stamina, Cael. Aur.: si (infans in utero) forte aliter compositus est, eine andere Lage hat, Cels.: ideoque ossa sic se habent, ut aliquis composuit, gelegt, eingerichtet hat, Cels. – β) in die richtige Lage, Stellung bringen, diductis aedificia angulis vidimus moveri iterumque componi, daß Gebäude, die ihre winkelrechte Stellung verloren haben, erschüttert werden und dadurch wieder in die rechte Lage kommen, Sen. nat. qu. 6, 30, 4: ad ictum militaris gladii compositā cervice, zurechtgelegten, Sen. ad Marc. 26, 2. – u. als mediz. t. t., c. iugulum, das Schlüsselbein einrichten, Cels. 8, 8. no. 1. – γ) in gehörige Ordnung, Reihenfolge legen, aufstellen, zurechtlegen, zurechtstellen, ordnen, sidera, Cic.: signa (Bildsäulen), Cic.: aridum lignum, aufschichten, Hor.: quis id lignum ita composuisset? Gell.: c. specula ita, ut corpora possint detorquere in pravum, Sen.: quid in operibus manu factis tam compositum (Regelmäßiges) tamque compactum et coagmentatum inveniri potest? Cic. – u. als milit. t. t. = συντάττειν, Truppen taktisch, in Reih u. Glied aufstellen, ordnen, c. subsidia, Sall. fr.: insidias, einen Hinterhalt legen (versch. v. unten no. 4, b, γ), Tac. u. Eutr.: composito agmine incedere, Tac.: exceptus compositis hostium ordinibus, geordneten, geschlossenen, Tac. – m. in u. Abl. u.a. Praepp., in secunda (acie) cohortes festinas, Sall. fr.: legionem pro ripa, Tac.: insidias in montibus, Iustin.: exercitum in hibernaculis, konzentrieren, Sall.: sua quemque apud signa, Tac. – m. in u. Akk. od. m. bl. Abl., classiarios in numeros legionis, Tac.: aciem per cuneos, Tac.: numero compositi (equites) in turmas, Verg.: eques compositus per turmas, Tac.: Frisios, Batavos propriis cuneis, Tac.: compositi firmis ordinibus, Tac.: iam acie compositi, Tac.; vgl. compositus no. 2, a. – m. ad u. Akk. od. bl. Dat. (zu), agmen ad iter magis quam ad pugnam compositum, Liv.: agmen ad omnes casus, Liv.: c. exercitum viae pariter et pugnae, Tac.: c. se ad confligendum, Sisenna fr.

    b) übtr.: α) als rhet. t. t., die Worte gehörig stellen, ordnen, in gehöriger Ordnung aneinanderfügen, verba c. et quasi coagmentare, Cic.: c. et struere verba sic, ut etc., Cic.: quam lepide lexeis compostae, ut tesserulae, Lucil. fr.; vgl. compositus no. 2, b, α. – β) als publiz. t. t., was politisch in Unordnung, Verwirrung war, in Ordnung bringen, ordnen, regulieren, res, Liv.: res Germanicas, Suet.: Ardeae res seditione turbatas, Liv.: statum Orientis, Suet.

    4) in eine gewisse Form bringen, zurechtlegen, zurechtmachen, ordnen, bilden, a) eig.: capillum satis commode, Plaut.: composito et delibuto capillo, Cic.: c. comas, Ov. u. Quint.: crines, Verg.: neta texenda, Hier. ep. 130, 15: caput reticulo, Lampr. Heliog. 11, 7. – togam, die Toga zusammennehmen, zurechtlegen, ihr den gehörigen Faltenwurf geben, Hor. u. Quint.: ebenso se, sowohl übh. das Gewand als insbes. die Toga zusammennehmen, dem Gewande, der Toga den gehörigen Faltenwurf geben, Ov. u. Plin. ep. – pulvinum facili manu, Ov.: torum bene, Ov. – vultum, die Miene zurechtlegen, bald = eine ernste Miene, eine Amtsmiene annehmen, Plin. ep. u. Suet., bald = eine ruhige Miene annehmen, erkünsteln, Fassung in den Mienen erkünsteln, Quint., Tac. u. Plin. ep.: per ipsum compositum et fictum vultum lacrimae profunduntur, Sen. – m. Ang. wie? durch die Wendungen in od. ad modum, ad imaginem alcis rei u. dgl., so u. so zurechtlegen, einrichten, bilden, formen, gestalten, linamentum in modum collyrii, Cels.: utramque manum ad modum aliquid portantium, Quint.: circuli compositi ad imaginem earum vertebrarum, quae in spina sunt, Cels.: eodem modo compositum aliquid ex arido penicillo (Schwamme), Cels. – m. in od. ad u. Akk., cubile in ambitionem compositum, zum Prunk eingerichtet, Sen.: c. vultum ad speculum in terrorem, den Ausdruck des Schreckens geben, Suet.: orationis vultum ad id, quod efficere tendimus, Quint.: veste servili in dissimulationem sui compositus, durch Sklaventracht unkenntlich gemacht, Tac.

    b) übtr., in ein gewisses Verhältnis, in eine gewisse Verfassung bringen, α) übh. einrichten, gestalten, anlegen, anordnen, verordnen, entwerfen, ordnen, über etw. disponieren, itinera sic, ut etc., Cic.: sua rectius, Sall. fr.: quod adest, Hor.: compositā et constitutā re publicā, in einem geordneten u. festgefügten Staatswesen, Cic.: non emendata nec usque ad votum composita civitas, ein nach Wunsch geordneter St., Tac.: in consideranda componendaque causa totum diem ponere, Cic.: salvo iam et composito die, Plin. ep.: necdum compositis maturisve satis consiliis, Liv.: ex sententia omnibus rebus paratis compositisque, Sall.: in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita decernuntur, was entworfen war, Tac. – m. ad od. in u. Akk. = zu etw. einrichten, für od. auf etw. berechnen, für etw. geeignet machen, auf etw. gefaßt machen, c. cultum victumque non ad nova exempla (nach der Mode), sed ut maiorum mores suadent, Sen.: auspicia ad utilitatem rei publicae composita, Cic.: c. omnia ad voluptatem multitudinis imperitae, Quint.: animum ad omnes casus, Quint.: cunctis ad tristitiam compositis, in allem der Ausdruck der Betrübnis, Tac.: c. animum vultumque ad abstinentiam, Plin. ep.: composita in magnificentiam oratio, eine in hochtrabenden Ausdrücken abgefaßte Rede, Tac. – u. eine Person., oratorem ad haec omnia, Quint.: Vitellianos ad modestiam, bekehren, Tac.: se ad imitationem alcis od. veritatis, Quint.: se ad delicias memoriae suae, sich in die Launen seines Gedächtnisses fügen, Sen. rhet.: componi ad reverentiam, Hochachtung erheucheln, Tac.; vgl. compositus no. 3, b, β. – β) etw. mit einem andern entwerfen, verabreden, ab- od. ausmachen, über etw. übereinkommen, etw. festsetzen, bestimmen, im üblen Sinne = abkarten, bei Ang. mit wem? m. cum u. Abl. od. m. inter se, zB. rem c., Ter.: res c., res inter se c., Sall.: nocturnum hoc argumentum fingere et c., Liv.: c. fabulam Volsci belli, Liv.: iam ante adventum legatorum consilium, Liv.: societatem praedarum cum latronibus, Sall. fr.: crimen, Cic.: seditionem (versch. v. oben no. 2, b, α), Tac. hist. 4, 14: dolum, Sall.: diem rei gerendae, Liv.: locum beneficii tempusque, Tac. – m. folg. indir. Fragesatz, cum summa concordia, quos dimitterent, quos retinerent, composuerunt, Liv. 40, 40, 14. – m. folg. Infin., ii secretis colloquiis componunt Gallos concire, Tac. ann. 3, 40. – u. Pass. unpers., ut domi compositum cum Marcio erat, Liv. 2, 37, 1: u.m. folg. ut u. Konj., compositum erat inter ipsos, ut Latiaris strueret dolum, Tac. ann. 4, 68. – composito, Ter., Nep. u.a., u. ex composito, Sall. fr., Liv. u.a., u. de composito, Apul. apol. 1, nach Verabredung, verabredetermaßen (s. Drak. Liv. 1, 9, 10. Mützell Curt. 7, 1, 5). – dah. prägn., c. alqm, jmd. (zu einer Übeltat) anstiften, alqm pretio, Sall. hist. fr. 1, 43 (46). – γ) etw. erkünsteln = ersinnen, aussinnen, anstiften, aushecken, erdichten, erheucheln, mendacia, Plaut.: crimen et dolum, Tac.: verba et fraudes, Prop.: insidias alci od. in alqm (versch. v. oben no. 3, a, γ), Tibull. u. Prop.: risum mendaci ore, Tibull.: rumorem, Tac. – δ) einen friedlichen Zustand zuwege bringen, ins reine bringen, stiften, pacem, Liv., Prop. u.a.: pacem his condicionibus, Liv.: pacem circa Brundusium, Vell.: pacem cum Philippo, Liv., cum Pyrrho, Iustin.: gratiam inter eas, Ter. – / Parag. Infin. componier, Catull. 68, 141. – Ungew. Perf. Act. composivere, Tac. ann. 4, 32: composeiverunt, Corp. inscr. Lat. 5, 7749, 2. – Partic. Perf. synkop. compostus, Lucil. fr. inc. 33 (bei Cic. de or. 3, 171). Varr. Atac. bei Sen. contr. 7, 2 (16). § 28 u. bei Sen. ep. 56, 6. Verg. Aen. 1, 249.

    lateinisch-deutsches > compono

  • 14 concido [1]

    1. concīdo, cīdī, cīsum, ere (con u. caedo), zusammenhauen, I) zu Boden schlagen, -hauen, niederhauen, niedermachen: a) eig.: Sevius allisus est, ceteri conciduntur (im Bilde = unterliegen, werden verurteilt), Cic. ad Q. fr. 2, 4, 6. – bes. mit dem Schwerte, nonnulli ab insciis pro noxiis conciduntur, Nep. – als t.t. der Fechtersprache, apparitores cum L. Volteio caede, concide, Cic. Verr. 3, 155 (im obszönen Doppelsinn; vgl. unten no. II, a, δ). – als milit. t.t., magnam partem eorum concidit, Caes.: c. adversariorum multa milia, Nep.: concisos equites nostros a barbaris nuntiabant, Cic.: itaque tribus horis concisus exercitus atque ipse interfectus est, Cic. – b) übtr., durch Gründe, Urteilsspruch od. Handlungsweise zu Boden schlagen, alles Haltes berauben, über den Hausen werfen, vernichten, gew. m. Ang. wodurch? durch Abl., Timocratem totis voluminibus, widerlegen, Cic.: Antonium decretis suis, Cic.: Vatinium arbitratu suo, Cic.: omnem auctoritatem universi ordinis, Cic. (vgl. concidit auctoritas unter 2. concido no. II, A, a). – als jurist. t.t., c. testamentum, Ulp. dig. 28, 4, 1. – II) zerhauen, zerschneiden, a) eig.: α) mit einem Schlag-, Stoßwerkzeuge jmd. zerhauen = wund hauen, zerbleuen, zerfetzen, gew. m. Ang. womit? durch Abl., alqm virgis, Cic.: alqm loris, Iuven.: alqm pugnis, Iuven.: alqm pugnis et calcibus, Cic. – u. im Pass. m. Ang. wodurch? durch Abl., concisus plurimis vulneribus, Cic. – β) mit einem Schlag- od. Schneidewerkzeuge in kleine Stücke zerhauen, zerschneiden, zerhacken, kurz und klein hacken, zerstückeln, ligna, Ov.: naves, Liv.: essedum argenteum, Suet.: nervos, Cic.: infans concisus eximi debet (Ggstz. solidus exit), Cels. – m. Ang. womit? durch Abl., suffusionem (Staar) acu c. et in plures partes dissipare, Cels.: leviter summam cutem scalpello, Cels. – m. Ang. mit wem? durch cum u. Abl., filius cum alia carne concisus, Hyg. astr. 2, 4. – m. Ang. wie? durch Advv., alqd minute, Col., minutim, Cato, minutatim, Col.: u. alqm articulatim, scherzh. = jmd. tüchtig hinters Licht führen, Plaut. Epid. 488. – od. durch in m. Akk. (der Teile, in welche?), alqd in frusta, in particulas, in minimas partes, Scrib.: corpus in partes, Petr.: uxorem in duodecim partes ac frusta, Vulg. – m. Ang. bis wohin? durch us que ad m. Akk., quicquid aridum est usque ad corpus c., ausschneiden, Cels. – γ) mit Gruben, Gräben usw. zerschneiden, durchschneiden, m. Ang. womit? wodurch? durch Abl., magnos scrobibus montes, Verg.: umidiorem agrum fossis, Plin.: Aegyptus tot fossis concisa, Iustin.: pedestria itinera concisa aestuariis, Caes. – δ) beschlafen, Pompon. com. 83; vgl. Lampr. Heliogr. 10, 5. – ε) unterbrechen, spiritum, Plin. 10, 81. – b) übtr.: α) als rhet. t.t. = die Rede, Redesätze, Gedanken usw. zerteilen, eam (orationem) distinguent atque concident, Quint. – im üblen Sinne = zerstückeln, nec... concidat delumbetque sententias, Cic. or. 231: spiritus nec crebro receptus concidat sententiam, Quint. – β) als philos. t.t. = logisch zerlegen, haec universa concidunt etiam minutius, Cic.: quae si persequamur, nullus erit ea concidendi modus, Quint. – m. Ang. wodurch? durch per m. Akk., per tam minutas rerum particulas rationem docendi, Quint.

    lateinisch-deutsches > concido [1]

  • 15 condo

    con-do, didī, ditum, ere, I) zusammentun = zusammenfügen, anlegen, gründen, erbauen, stiften, a) auf mater. Wege, ein Bauwerk, eine Stadt, Pflanzstadt usw., aram, Liv. (u. im Bilde, templa sibi et aras penetralibus initiatorum mentibus [im innersten Herzen] c., Auson.): opus, Liv.: arcem, Verg.: moenia, Verg. u. Iustin. – bes. = κτίζειν, eine Stadt od. Pflanzstadt, oppidum, Varr. LL. u. Hor.: urbem ex nomine alcis, Iustin.: urbem Romam, Cic.: u. (bei Zeitangaben) ante Romam conditam, post Romam conditam, Cic.: ab condita urbe Roma ad captam, Liv.: a condita urbe, Val. Max.: a condita urbe usque ad annum centesimum et quinquagesimum, Val. Max.: a (ab) condito aevo, seit Erschaffung der Welt, Plin. – c. locum, Hor.: colonias, Vell.: insulam... Gades, ansiedeln, Vell.: u. so Ascensanas Sibosque, Iustin. – Partiz. subst., condentes, ium, m., die Gründer, Solin. 25, 17. – b) auf nicht rein mater. Wege, α) übh. = gründen, stiften, schaffen, erschaffen, aufbringen, einrichten, auf- od. feststellen, begründen, civitates c. novas aut conservare conditas, Cic.: imperium, Flor.: regna, Iustin.: Romanam gentem, Verg. (vgl. Romani peste orbis terrarum conditi, deren Macht zum Verderben des E. gegründet ist, Sall. fr.): genus hominum, Iustin.: ex nomine ducis gentes Raetorum, Iustin. – c. collegium ad id novum, Liv.: novam sectam, Plin.: c. militarem disciplinam artemque bellandi, Flor.: aurea saecula, Verg.: mores gentis, Curt.: morem ita, ut etc., Plin.: ius iurandum, Plaut.: potestatem per arma, begründen, Sall. fr.: unpers., naturā rerum conditum est, ut etc., Ulp. dig. 19, 5, 4. – insbes., als t. t. der Religionsspr., lustrum c., s. 1. lustrum: c. portenta sua (v. den Göttern), bestätigen, in Erfüllung gehen lassen, Sil. 16, 126. – β) insbes., schriftlich abfassen, verfassen, carmen, Cic.: poëma Graecum, Cic.: satirae genus, Quint.: longas Iliadas, Prop.: historiam, Plin.: librum de alqa re, Plin. – c. carmina Chalcidico versu, in ch. V., Verg.: leges, Liv.: de moribus legibusque Lacedaemoniorum memoriam c., Gell.: memorias (v. Geschichtschreiber), Gell. – u. prägn. = darstellen, schildern, beschreiben, besingen, laudes alcis, Plin.: praecepta medendi, Plin.: bella, Verg.: immania Caesaris acta, Ov.: aliqua in hanc materiam, Quint.: haec Latino sermone, Plin.: festa numeris tuis (in den dir eigenen Rhythmen), Ov.: alqd annalibus (in den A.), Plin. – absol., Homero condente, Plin.

    II) eintun, wegtun, A) im allg. (in Prosa nachaug.), wohin od. wo einbringen, einstecken, eindrücken, einstoßen, m. Dat., m. in u. Akk. (wohin?), m. in od. sub u. Abl. od. (poet.) m. bl. Abl. (wo?), ea lana naturalibus conditur, Cels. 5, 21. – bes. α) feindlich eindrücken, einstoßen, venabulum urso, Mart.: ensem in pectus, Ov.: digitos in lumina, Ov.: alci ensem in pectore (adverso), Verg.: ensem in ore alcis, Verg.: ferrum adverso sub pectore, Verg.: telum iugulo vel pectore meo, Ov.: u. (im Bilde) stimulos alci in pectore caecos, Ov. – im Passiv condi = eindringen, nihil tam facile in corpus quam sagitta conditur eademque altissime insidit, Cels. 7, 5. no. 2. – β) (mediz. t. t.) vorgefallene Eingeweide, vorgetretene Knochen u. dgl. eintun = zurückbringen, reponieren, articulum, Cela.: prolapsa intestina, Cels.: plantarum ossa conduntur (Ggstz. prodeunt), Cels.

    B) insbes. 1) einbringen, einlegen, einstecken = in sichere Verwahrung-, in Sicherheit bringen, aufheben, aufbewahren, verwahren, sichern, bergen u. dgl. (Ggstz. promere), gew. m. Advv. od. m. in u. Akk. od (nicht bei Cic.) m. bl. Dat. (wohin?), m. in u. Abl. (bes. im Passiv u. dann auch m. Genet. loc. domi u. dgl.), m. sub u. Abl., m. bl. Abl., a) eig.: aurum intro, Plaut.: eo sortes, Cic.: vidulum intro in arcam, Plaut. fr.: minas viginti in crumenam, Plaut.: venenum in auream pyxidem, Suet.: lateres (Barren) argenti atque auri in aerarium, Varr. fr.: legem in aerarium, Suet.: libros in scriniis, in armariis, ICt.: sacra in doliolis, einpacken, Liv.: alqd in plumbeo vase, Plin.: litteras publicas in sanctiore aerario conditas habere, Cic. (vgl. opes velut sanctiore quodam aerario conditae, Quint.): alqd domi suae conditum iam putare, Cic.: u. im Bilde, consulatus iam domi conditus, das K., das man schon ganz sicher zu haben glaubte, Cic.: c. medicamentum vitro, Scrib.: libros Sibyllinos duobus forulis auratis sub Palatini Apollinis basi, Suet.; dah. im Bilde, quam ob rem Sibyllam quidem sepositam et conditam habeamus, lassen wir also die S. (= die sibyllin. Bücher) im Geheimfach unberührt liegen, Cic. – c. pecuniam, Cic.: omnem pecuniam mercandis agris, unterbringen, stecken in usw., Tac.: c. opes, Verg. u. Petr.: anulum, Plin.: pocula condita servare, Verg. – So nun bes. α) Früchte, Wein u. dgl., eintun, einbringen, einheimsen, bergen, aufheben, aufbewahren, aufspeichern u. dgl., fructus c. et reponere, Cic.: frumentum, Cic.: condita post frumenta, nach eingebrachter Ernte, Hor.: frugem, Augustin.: fruges, ICt.: messem, Tibull.: pabulum aridum in hiemem, Cato: quae agri efferant condita mandare vetustati, Cic.: proprio horreo quicquid de Libycis verritur areis, Hor.: u. (im Bilde) bonum in visceribus medullisque, aufspeichern, Cic. – c. vinum, Varr.: vindemias, Col.: mustum in dolium, Varr.: Sabinum testā levi, Hor.: mella amphoris, Hor. – sal cupis conditus, Frontin.: oleum conditum, aufgehobenes = altes (Ggstz. oleum viride, frisches), Suet. – u. Früchte einlegen, einmachen, lentiscum in acetum, Cato: ficus in orcas, Col.: corna condita in liquida faece, Ov. – Partiz. subst., conditum, ī, n. u. gew. Plur. condita, ōrum, n., die eingetragenen Vorräte, das (gefüllte) Magazin, Sing. bei Paul. dig. 32, 1, 97: Plur. bei Spart. Hadr. 11, 1. Veget. mil. 4, 8. p. 132, 20 L. Amm. 2, 5, 10. u.a. Spät. – β) eine Waffe in der Scheide usw. verwahrend einstecken, gladium, Sen. u. Quint.: ensem, Hor.: pugionem rursus, Suet.: ferrum, Phaedr. – γ) leb. Wesen wohin eintun, legen, stecken, puerum in cunas, Plaut.: alqm vivum in arcam, Liv.: alqm in furnum pro rubido pane, Plaut. – bes. gegen Gefahren in Sicherheit bringen, bergen, se per omnes portas, Verg.: se in foliis (v. Vögeln), Verg.: se deserto in litore, Verg.: se in cunabula (v. jungen Bienen), Verg.: se portu alto (v. Schiffern), Verg. – examina corticibus cavis (v. Bienen), Verg.: Teucri optato conduntur alveo, bergen sich in usw., Verg. – u. verwahrend, gefangen haltend wohin einstecken, stecken, wo verwahren, alqm in pistrinum, Plaut.: alqm in carcerem, Cic. u. Liv.: alqm in vincula, in custodiam, Liv. (vgl. Fabri Liv. 23, 38, 7): eodem (ebendahin = in dasselbe Gefängnis) condi, Cic.: u. im Bilde, ni teneant rigidae condita bella serae, Ov. – δ) die Gebeine, Asche eines Toten, einen Leichnam beisetzen, bestatten, cineres in urnas, Suet.: reliquias ossaque alcis terrā, Verg.: corpora defunctorum in lapide sarcophago, Plin.: alqm in sepulcro, Cic.: alqm sepulcro, Verg.: alqm tumulo, Ov.: alqm humo (al. humi), Verg.: condi terrā (v. Pers.), Plin.: condi Ausoniā humo, Ov., in Tomitana humo, Ov. – u. bl. c. patrem, Phaedr.: mortuos cerā circumlitos, Cic.: corpora condere quam cremare e more Aegyptio, Tac.: rite manes, Plin. ep.: u. im Bilde, Alexandrum intemperantia bibendi condidit, brachte unter die Erde, Sen. ep. 83, 23. – Partiz. subst., conditi, ōrum, m., die Begrabenen, die Toten, prodire ab aggeribus (Gräbern) conditos, Arnob. 1, 46. – ε) c. fulgura publica, die vom Blitz getroffenen Gegenstände begraben (v. Haruspex), Iuven. 6, 587: Aruns dispersos fulminis ignes colligit et terrae (in die E.) maesto cum murmure condit, Lucan. 1, 606 sq. – b) übtr.: ut in seminibus vis inest earum rerum, quae ex iis progignuntur, sic in causis conditae sunt res futurae, liegen eingeschlossen, Cic. de div. 1, 128. – So nun bes. α) etw. in die Seele, in die Gedanken eintun, um es zu beherzigen, sich wohl zu merken, bewahren, teneo omnia; in pectore condita sunt, Plaut.: condita mente signa teneto, halte fest bewahrt in der Seele, Verg.: ista condenda in animum sunt, zu beherzigen, Sen.: vocem alcis memori aure, Ov.: mandata corde memori, Catull. – β) etw. v. seiner Tätigkeit ruhen machen od. lassen, vocem a contentione, Quint.: fera murmura, Prop.

    2) wegtun, zurücktun = dem Blicke entziehen, verbergen, verstecken, m. in od. sub u. Akk., od. m. bl. Dat. (wohin?), m. in od. sub u. Abl. u. m. bl. Abl., a) zurückziehend, zurücktreten lassend, entfernend, aliquot Numidarum turmas medio in saltu, Liv.: in silvis armatum militem, Curt.: aliquid vel lucri causā vel metus sub terra, Paul. dig.: caput inter nubila = hineinragen lassen, Verg.: se sub lectum, sich verkriechen (v. Pers.), Suet.: u. se in tenebras (v. Pers.), Sen.: se lacu alto (v. einem Flusse), Verg.: inanium ostrearum testis se c., Plin. – his mensibus pisces iacent speluncis conditi, Plin.: luna condita tenebris, Tac.: venae magis conditae (zurückliegende), venae intus conditae, Cels.: conditi oculi, tiefliegende (Ggstz. oculi prominentes), Plin.: ebenso oculi introrsus conditi, Sen. rhet. – bes. v. der untergehenden Sonne, sol et exoriens et cum se condet in undas, Verg.: cubiculum, in quo sol nascitur conditurque, Plin. ep. – u. dah. poet., sol refert conditque diem, Verg. – u. dav. übtr. v. Menschen, c. diem u. dgl., eine Zeit zurücklegen, verbringen (s. Schwarz Plin. pan. 80, 6. Döring Plin. ep. 9, 36, 4), saecula vivendo, Lucr.: diem cito, Plin. ep.: diem collibus in suis, Hor.: longos soles cantando, Verg.: noctem devexo cursu, Sil. – b) bedeckend, verdecken, zudecken, verbergen, α) v. bedeckenden Ggstde., bedecken, umhüllen, cutis condit glandem, Cels.: lunam condunt nubes, Hor.: condit natantia lumina somnus, Verg. – β) v. dem, der etw. mit einer Decke verdeckt: scuta latentia (d.i. ita ut lateant), Verg. – labentes oculos od. alcis lumina, zudrücken (im Tode), Ov. u. Prop.: u. so in aeternum conditi oculi, Apul. – membra inter frutices, Lucr.: caelum umbrā (v. Jupiter), Verg.: sub costis condi (v. der Milz), Cels.: volui eodem sub cortice condi, Ov.: arboris in frondes condita Myrrha novae, poet. = verwandelt, Prop.: sol conditus in nubem, Verg. – condere se ferro et aere, Prop. – u. übtr., iram, Tac.: iurgia sub tacita laetitia, Prop.: praecordia condita aperire, das verschlossene (verschwiegene) Herz (v. Bacchus), Hor. – c) ( wie ἀποκρύπτειν γην u. abscondere locum) hinter sich lassend, einen Ort aus dem Gesichte verlieren, einen Ort hinter sich lassen (v. Seefahrern), urbes, litora, Val. Flacc.: locum citā penitus carinā, Val. Flacc.; vgl. Burm. Val. Flacc. 2, 443.

    lateinisch-deutsches > condo

  • 16 exiguus

    exiguus, a, um (exigo), knapp, I) quantitativ: 1) räumlich: a) dem Umfang nach, klein, schmal (Ggstz. amplus, immensus), castra, Caes.: aedificia, Hirt. b.G.: casa, Ov.: civitas, Caes.: cor, Cic.: femur, Hor.: pars terrae, Cic.: gyrus, Cic.: fines, Cic.: Compar., vicenariam exiguiorem faciunt diametro digiti semisse, Frontin. aqu. 32. – neutr. subst., exiguum, ī, n., ein Geringes, ein Weniges, campi, spatii, Liv. – b) der Länge nach, klein, kurz (Ggstz. longus), umbra, Hor.: corpus, Hor.: Calvus, Ov.: mus, ein winzige M., Verg. – 2) numerisch: a) der Zahl nach = klein, gering, unbedeutend, wenig (Ggstz. magnus, grandis), numerus oratorum, Cic.: copiae, Nep.: amicorum copiae, Cic.: haustus, Ov. – b) der Menge nach, gering, wenig, unbeträchtlich (Ggstz. magnus, multus), pulvis, Verg.: umor, Verg.; census, Hor.: u. unius anni pars, Cic.: Compar., exiguior aqua, Ulp. dig. 43, 12, 1. § 15: aridum si dabis exiguius dato, Col. arb. 28, 4: Superl., exiguissima legata, Plin. ep. 7, 24, 7: de fratrum populo exiguissima pars restat, Ov. her. 14, 115. – neutr. subst., exiguum, ī, n., etwas Weniges, eine Wenigkeit, aquae, Ov.: tritici, Curt.: naturalis vigoris, Liv.: vivitur exiguo (mit wenigem) melius, Claud.: exiguo faciles, Sil.: in hac (re) perquam exiguum sapio, Plin. ep.: exiguum tument vela, Lucan. – Compar., exiguius praestare, Ulp. dig. 30, 14, 1. – 3) zeitlich, klein, kurz (Ggstz. longus), tempus, Cic.: dies (Frist), Cic.: vita, Cic.: requies, Ov.: neutr. subst., exiguum temporis, eine kleine Spanne Zeit, Plin. ep.: exiguum (eine kleine Weile) dormire, Plin. ep.: exiguum contingis amanti, Ov.: exiguo post obitum eius, um ein kleines, kurze Zeit nach usw., Plin. – II) qualitativ: 1) der Beschaffenheit nach, a) hager, schmächtig, mager, corpus, Nep. Ages. 8, 1 – b) mager, gering, geringfügig, dürftig, spärlich, toga, Hor.: vestes, Spart.: dapes, Ov.: materia, Phaedr.: fructus, Cic.: laus, Cic. – Compar., nummi exiguiores, Ulp. dig. 32, 75: genus tribuendae muneris vacationis exiguius (Ggstz. plenius), Ulp. dig. 50, 5, 13. § 1: legatum exiguius (Ggstz. plenius), Paul. dig. 32, 46. – Superl. exiguissima opinio, Longin. in Augustin. epist. 234, 3. – neutr. subst., exiguum salutis, Sil. 4, 248. – 2) der Kraft nach, gering, schwach, unwirksam, unbedeutend (Ggstz. magnus), conamen, Ov.: vires, vox, Verg. u. Quint.: sonus, Ov.: elegi, Hor.: solacia luctus, Verg. – Compar., exiguior vox (Ggstz. validior), Ulp. dig. 29, 5, 1. § 27. – m. Genet., abundans corporis exiguusque animi, Claud. in Eutr. 2, 380. – subst., exiguo (um ein geringes, nur leise) tangere oras ulceris, Scrib. Larg. 240.

    lateinisch-deutsches > exiguus

  • 17 exsanguis

    ex-sanguis (exanguis), e, blutlos, ohne Blut, I) eig.: animantes, Lucr.: umbrae, Verg. u. Ov.: animae, Ov. – II) übtr.: a) erblaßt = tot, corpus, Verg. u. Ov.: corpora mortuorum, Cic.: v. Pers., Verg. u. Liv.: prope exs., Liv.: exs. metu, Ov. u. Auct. b. Afr.: sollicitudine propemodum exs., Curt. – b) leichenblaß, blaß, bleich, farblos, v. Pers., vor Schrecken, Wut usw., Cic. u.a.: vultus, Sil.: os, Curt.: frons exs. (schamlose) et ferrea, Petron.: color, Sall. u. Apul. – poet., herbae, Ov.: charta, Ov.: tabum, Ov. – c) sich verblutend, entkräftet, erschöpft, α) übh. (s. Heräus Tac. hist. 2, 22, 10), v. Pers., Cic. u.a.: exs. tot acceptis vulneribus, Liv.: multis vulneribus exs., Curt.: corpus, Acc. fr.: artus dolore, Varro: senectus, Lucan.: vires finitimorum, Ohnmacht der N., Iustin. – β) v. Tone, v. der Rede u. v. Redner, fastlos, kraftlos, ohne Leben, nimis exilis vox (Klang) erit et exs., Gell.: aridum et exs. genus orationis, Cornif. rhet.: accĭdit, ut (scripta) sint exsanguia, Quint.: Calvus exs. et aridus, Tac. dial.: aridi et exsuci et exsangues (oratores), Quint. – d) aktiv = blaß machend, cuminum, Hor. ep. 1, 19, 18 (vgl. Plin. 20, 159 sq.): exs. horror, Claud. in Rufin. 2, 130.

    lateinisch-deutsches > exsanguis

  • 18 feniculum

    fēniculum, ī, n. = μάραθρον (s. Isid. 17, 11, 4), Fenchel, Plaut. Pseud. 814: feniculi semen, Cels. 2, 33. Plin. 19, 119. Scrib. 176: feniculi sucus, Plin. 20, 254: fen. aridum, Col. 12, 50, 2. – / Nbf. fēniculus, ī, m., Orib. 5, 15.

    lateinisch-deutsches > feniculum

  • 19 inspergo

    īn-spergo u. īn-spargo, spersī (sparsī), spersum (sparsum), ere (in u. spargo), I) hinein- od. daraufstreuen, -sprengen, -spritzen, einstreuen, -spritzen, 1) eig.: molam et vinum, Cic.: salem contritum, Cels.: aridum (semen dracunculi) in potionem, Plin.: aridam oenanthen super ulcus, Cels.: farinam potioni, Plin.: papaver panis rustici crustae, Plin. – 2) übtr.: a) übh.: velut si egregio inspersos reprehendas corpore naevos, Hor. sat. 1, 6, 67: fama, quae semper insparsis mendaciis alitur, Min. Fel. 28, 6. – b) insbes., schriftl. einstreuen, multam talium locutionum copiam his vulgo annotamentis, Gell. 1, 7, 18. – II) bestreuen, bespritzen, besprengen, oleam sale, Cato: inspergi ulcera debent alumine scissili, Cels.: siccata (oenobreches) inspersa vino albo, Plin.

    lateinisch-deutsches > inspergo

  • 20 lignum

    līgnum, ī, n. (2. lego), I) das Holz; im Plur. ligna, von mehr als einem Stücke Holz, bes. vom Brennholze (dah. als Brennholz, Scheitholz der materia [Nutzholz, Bauholz] entgegengesetzt, Ulp. dig. 32, 1, 55; cf. 7, 1, 12 in.), a) übh.: fascis lignorum, Tac. u. Apul.: lignum umidum et viride, Augustin.: calcei ex ligno facti, Paul. ex Fest.: ligni (Stück Holz) vel ferri obtusioris ictu percussus, Treb. Poll.: ligna vitea, Rebholz, Solin.: ligna virentia, Sen.: ligna minuta (klein gehacktes), Paul. ex Fest.: ligna neque fumosa erunt et ardebunt bene, Cato: ignem ex lignis viridibus in loco angusto fieri iubere, Cic.: ligna et sarmenta circumdare ignemque circum subicere, Caes.: ligna colligere, Vulg. u. Iul. Val.: ligna exstruere (zu einem Scheiterhaufen), Liv.: exstruere focum lignis, Hor.: ligna super foco large reponere, Hor.: componere lignum, Gell., aridum lignum, Hor., ligna in caminum, Cato: lignum caedere, Plaut.: ligna caedere (in silvis), Salv.: ligna caedentes, die Holzhauer, Vulg.: ligna senex minuit (spaltete) concisaque construit arte (mit K.), Ov. – sprichw., ligna ferre in silvam, ähnlich unserm »Wasser in den Brunnen tragen«, Hor. sat. 1, 10, 34. – b) insbes., das Holz, der Schaft eines Speeres, Ggstz. ferrum, Ov. u. Sen.: eines Pfeiles, Ggstz. spiculum, Curt. – II) meton.: 1) eine Schreibtafel, Iuven. 16, 41. – 2) poet., ein Holz = ein Baum, Verg. Aen. 12, 767. Hor. sat. 1, 8, 1: ligna fructifera, Fruchthölzer, Augustin. conf. 7, 13. – 3) ein Pfropfreis, Ov. met. 14, 680. – 4) mobile lignum, ein hölzernes Zappelmännchen, Hor. sat. 2, 7, 82. – 5) ein Holzbild (einer Kuh), Ov. met. 8, 132. – 6) = patibulum, das Kreuz, Augustin. serm. 2, 5 u. ö. – 7) das Harte an od. im Obste, die äußere Schale od. der Kern od. Stein (zB. die Nußschale, der Kern in Pfirsichen, Kirschen, Pflaumen, Weinbeeren), Plin. 15, 111; 16, 183 u. 187. – 8) der Fehler an Tischplatten, wenn das Holz weder kraus noch gestreift ist, Plin. 13, 98. – Nbf. a) lignus, Itala (psalt. Veron.) psalm. 72, 23. Itala (Weing.) Ezech. 17, 24. Augustin. spec. bei Mai spicil. Rom. app. p. 52. Gromat. vet. 306, 1. – b) ligna, ae, f., wov. Genet. lignarum, Iordan. Get. 51. § 267 M.

    lateinisch-deutsches > lignum

См. также в других словарях:

  • Achnatherum aridum — Taxobox name = Achnatherum aridum image width = 200px regnum = Plantae divisio = Magnoliophyta classis = Magnoliopsida ordo = Poales familia = Poaceae genus = Achnatherum species = A. aridum binomial = Achnatherum aridum binomial authority = (M.E …   Wikipedia

  • Achnatherum aridum — ID 882 Symbol Key ACAR14 Common Name Mormon needlegrass Family Poaceae Category Monocot Division Magnoliophyta US Nativity Native to U.S. US/NA Plant Yes State Distribution AZ, CA, CO, NM, NV, TX, UT Growth Habit Graminoid …   USDA Plant Characteristics

  • Cirsium aridum — ID 18961 Symbol Key CIAR9 Common Name desert thistle Family Asteraceae Category Dicot Division Magnoliophyta US Nativity Native to U.S. US/NA Plant Yes State Distribution WY Growth Habit Forb/herb Duration …   USDA Plant Characteristics

  • Glossopetalon spinescens var. aridum — ID 37532 Symbol Key GLSPA Common Name spiny greasebush Family Crossosomataceae Category Dicot Division Magnoliophyta US Nativity Native to U.S. US/NA Plant Yes State Distribution AZ, CA, ID, MT, NV, OR, UT, WA Growth Habit Subshrub, Shrub …   USDA Plant Characteristics

  • Achnatherum aridum (M.E. Jones) Barkworth — Symbol ACAR14 Common Name Mormon needlegrass Botanical Family Poaceae …   Scientific plant list

  • Achnatherum aridum (M.E. Jones) Barkworth — Symbol ACAR14 Common Name Mormon needlegrass Botanical Family Poaceae …   Scientific plant list

  • Allium aridum Rydb. — Symbol ALTE Synonym Symbol ALAR6 Botanical Family Liliaceae …   Scientific plant list

  • Chenopodium aridum A. Nelson — Symbol CHAT Synonym Symbol CHAR14 Botanical Family Chenopodiaceae …   Scientific plant list

  • Cirsium aridum Dorn — Symbol CIAR9 Common Name desert thistle Botanical Family Asteraceae …   Scientific plant list

  • Eriogonum umbellatum Torr. ssp. aridum (Greene) S. Stokes — Symbol ERUMD3 Synonym Symbol ERUMA5 Botanical Family Polygonaceae …   Scientific plant list

  • Eriogonum umbellatum Torr. ssp. aridum (Greene) S. Stokes — Symbol ERUMD3 Synonym Symbol ERUMA5 Botanical Family Polygonaceae …   Scientific plant list

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»