Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ut+ante+dictum+est

  • 101 fero

    fero, tulī, lātum, ferre ( altindisch bhárati, trägt, griech. φέρω, gotisch bairan, das Perf. tuli [vorklass. auch redupliziert tetuli] v. veralteten tulo [w. vgl.], das Supin. latum eig. tlatum, v. alten tlao, τλάω), tragen, I) im allg., etwas Tragbares tragen, tragend bringen, 1) eig.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: onus, Ter. (u. so accommodatum od. aptum esse oneri ferundo, Solin. u. Capit.): alqd umeris, Hor. u. Petron.: arma in sarcinis, Curt.: alqm super arma, Verg.: puerum prae se, Suet. – faces in Capitolium, Cic.: puerum circa iudices, Quint.: lecticā ferri per oppidum, Cic., in Capitolium, Suet.: alqm ex proelio, Liv. – So nun α) am Körper tragen, an sich tragen, personam, s. persōna: cervice iugum, Hor.: aure duos lapides, Ov.: census corpore suos (sein ganzes Vermögen), Ov. – β) von Schwangern, ventrem, den Leib tragen, schwanger gehen od. sein, Liv., trächtig sein, von Tieren, Varro. – ebenso partum (Leibesfrucht) octonis mensibus, v. Tieren, Plin.: alqm, mit einem schwanger gehen, Tibull.: poet., alqm alci, jmd. einem gebären, Sil. – γ) als milit. t. t.: arma ferre posse, waffenfähig sein, Caes.: arma contra alqm, Caes. u. Cic., adversus alqm, Nep., in alqm, Liv., u. (poet.) alci, Sil., gegen jmd. ziehen. – signa in hostem, losgehen auf usw., Liv.: signa infesta ad urbem Romam, Liv.: quā impetum tulisset, sich mit seinem Angriff gewendet hatte, Iustin. b) mit vorherrsch. Begr. des Bringens, bringen = herbeibringen, hinbringen, überbringen, darbringen, venenum, Liv.: argentum ad alqm, Plaut.: pisciculos alci, Ter.: alqd a domo ad alqm, Liv. – alci praemia, Verg.: alci osculum, geben, Ov.: alci complexum, jmd. umarmen wollen, Liv. – signa, Zeichen geben, Verg. – u. bes., wie φέρειν, eine Abgabe, Gabe, ein Opfer bringen, darbringen, entrichten, alci tributum, Liv. u. Curt., tributa, Ov. (griech. φόρον, φόρους φέρειν): u. als t. t. der Religionsspr., liba Baccho, Verg.: sacra divis, Verg.: crinem Diti, weihen, Verg.: suprema cineri, die letzte Ehre erweisen, Verg.

    2) übtr.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: α) übh. tragen, führen, aufweisen, aufzuweisen haben, nomen Aemilii Pauli, Liv.: avum Marcum Antonium, Tac. – nomen iniqui, Hor., cognomen Torquati, Suet.: imaginem alcis, jmds. Bild (Gestalt) an sich tragen, sich fälschlich ausgeben für jmd., Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 151). – alqm in oculis od. bl. oculis, jmd. überaus lieben, Cic. – prae se alqd od. m. folg. Acc. u. Infin., an den Tag legen, zeigen, merken lassen, zu erkennen geben (Ggstz. dissimulare), Cic. u.a.: ebenso eam laudem cognomine ipso, zur Schau tragen, erkennen lassen, Cic.: u. f. paulo apertius, apertissime alqd (dolorem, laetitiam), etwas offener, ganz offen zeigen, zur Schau tragen, Cic.: u. vultu f. laetitiam, Tac.: patrium nitorem ore, Ov.: u. der Ggstz. obscure f. (heimlich halten) et dissimulare, Cic., u. clam f., verhehlen, Liv. – ut se fert ipse, wie er sich selbst gibt, Cael. in Cic. ep. 8, 4, 2. – β) etw. tragen, ertragen, erdulden, sich gefallen lassen, hinnehmen, aushalten, miserias, Ter.: contumaciam alcis, Cic.: impetum, Caes.: u. als t. t. des Landbaues, vetustatem, das Alter vertragen, sich lange halten, v. Weine, Cic., übtr., v. Schriften, Ov. – mit pers. Objj., optimates quis ferat? Cic.: fer me! Ter.: non ferrem te, Quint.: non tulit hunc, konnte ihm nicht widerstehen, Nep.: quem ferret si parentem ferret non suum, ertragen, sich nicht widersetzen, Ter. – m. folg. Infin., servo nubere nympha tuli, Ov. her. 5, 12. – m. folg. Acc. u. Infin., ferunt aures hominum, illa... laudari, Cic. de or. 2, 344: illa praecipi quis ferat? Quint. 11, 3, 27: u. so Ov. met. 12, 555 u.a.: nach non ferre, Hor. epod. 15, 13. Ov. met. 2, 628: m. folg. quod (daß), Ov. met. 5, 525: u. so non ferendum est, quod etc., Quint. 11, 3, 131. – per alqm non ferre m. folg. quo minus u. Konj., Cic. Quinct. 99. – absol., non feram, non patiar, non sinam, ich kann's, ich will's, ich darf's nicht dulden, Cic. Cat. 1, 10. – dah. m. Advv. u. dgl. = irgendwie tragen, ertragen, aufnehmen, alqd aegre, moleste, graviter molesteque, Cic.: anxie, Sall. u.a.: aequo od. (im Ggstz.) iniquo animo, Cic.: facile, clementer, fortiter ac sapienter u. dgl., Cic.: quam rem nobilitas aegerrime tulit, und das hat den Adel höchlich verdrossen, Sall. – mit folg. Acc. u. Infin., graviter sibi dari uxorem ferunt, Ter.: si quis aegre ferat se pauperem esse, Cic. – alqd tacite non ferre m. folg. quin u. Konj., Liv. 5, 28, 1. – m. de u. Abl., moleste fers de illo, Cic. – Partiz. non ferendus, unerträglich, unzulässig, unstatthaft, facinus, Cic.: lex, Cic.: non ferendum m. folg. Acc. u. Infin., Cic. u. Plin. – b) m. vorherrsch. Begr. des Bringens, α) (= afferre, offerre) übh. bringen, herbeibringen, -führen, darbringen, = bieten, opem, auxilium, opem auxiliumque, Cic.: caput luendae sponsionis causā, Liv.: poet., alci fidem (Glauben), schenken, beimessen, Verg. – ebenso einen Zustand, bes. einen üblen, bringen, herbeiführen, bereiten (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 744. Weißenb. Liv. 23, 9, 5), finem alci rei u. alcis rei, Verg.: alci luctum lacrimasque, Liv.: alci fallaciam, mit Lug u. Trug vorgehen gegen jmd., Plaut.: fraudem, eine Tücke anrichten (Ggstz. vitare), Liv.: alci fraudem, Nachteile bringen (v. einem Umstand), Cic.: perniciem alci cum scelere, Liv. – β) mündlich bringen, d.i. αα) mündlich od. schriftlich übh. hinterbringen, vorbringen, melden, berichten, quod fers, cedo, Ter.: si vera fero, Verg.: f. responsa Turno, Verg.: nec aliud per illos dies populus credulitate, prudentes diversā famā tulere, es war das Einzige, wovon in diesen Tagen das V. im Glauben daran und die Unterrichteten im entgegengesetzten Sinne sprachen, Tac. ann. 16, 2, 2. – m. folg. Acc. u. Infin., Ov. met. 6, 470 u. 14, 527. Tac. ann. 4, 58; 6, 26; hist. 4, 78: u. so mihi fama tulit m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 6, 503: commentarii ad senatum missi ferebant m. folg. Acc. u. Infin., Tac. ann. 6, 47. – ββ) mündlich darbringen, preces Iunoni, Verg.: dis vota precesque, Sil. – dah. anbieten, antragen, alqam (zur Frau), Cic.: condicionem eam ferre (stellen) misero, ut etc., Cic.: condiciones tristes f., Liv. – γγ) bes. die publiz. u. jurist. t. t.: suffragium, seine Stimme abgeben, in den Komitien, Cic.: ebenso sententiam de etc., v. Volke u. v. den Richtern, Cic. – legem f., ein Gesetz vorschlagen, einen Antrag, Vorschlag machen, Cic., de alqa re, Cic., od. ut etc., Vell., od. m. folg. bl. Coniunctiv, Vell.: ebenso privilegium de alqo, Cic.: rogationem de alqo, contra od. in alqm, ad populum, in plebem, Cic., Caes. u. Liv.: u. bl. ferre ad populum, ut etc., Cic.: ferre ad plebem, vellent iuberentne etc., Liv.: u. bl. ferre de alqa re od. ut etc., Cic.: nihil de me tulisti, quo minus essem in civium numero, du hast keinen förmlichen Antrag gestellt, mich von der Z. der B. auszuschließen, Cic. de domo 82. – impers., lato ad populum, ut etc., Liv. 23, 14, 2. – (alci) iudicem, vom Kläger, dem Verklagten einen Richter vorschlagen, Cic. (vgl. quem tibi meorum suppliciorum iudicem feram, Liv.); u. übtr., jmd. verklagen übh., Liv. – γ) v. Abstr., mit sich bringen, erfordern, verlangen, erheischen, bestimmen, gestatten, quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime optimeque perspicies, Cic.: quae fert adulescentia, Ter.: ut aetas illa fert, Cic.: ut natura fert, Ter.: ut mea fert opinio, Cic.: ut opinio et spes fert, Cic.: quantum mea opinio fert, Apul.: si ita res feret, wenn es so sein muß, Cic.: si vestra voluntas feret, Cic.: natura fert... ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent, Cic.: hoc totum si vobis versutius, quam mea consuetudo defendendi fert, videbitur, Cic.

    II) insbes.: A) ins Hausbuch eintragen, f. acceptum (accepto), expensum, s. ac-cipiono. I, A, a, α, u. expendo no. II, B, 1.

    B) schriftlich od. mündlich 1) etw. umhertragen, -bieten, verbreiten, überall-, oft von etw. reden, im Passiv umhergeboten werden, im Umlauf sein, in aller Leute Händen od. Munde sein, a) schriftlich: cuius scripta feruntur, Cic. – b) mündlich: inimici famam non ita, ut nata est, ferunt, verbreiten, Plaut.: hascine propter res maledicas famas ferunt? Plaut.: vestrum iter ac reditum omnia saecula laudibus ferent, werden preisen, Liv.: sermonibus bella, Liv.: f. haec omnibus sermonibus, Caes.: tanto opere ferri, Cic.: vulgo ferebantur versus, Suet.: fertur imprimis (hoc dictum), Ter. – 2) aussprechen, aussagen, äußern, erklären, vorgeben, erwähnen, angeben, mitteilen, von etw. sprechen, etw. besprechen, si vera feram, Verg.: eam rem vulgo, Liv.: homines ferunt mit folg. Acc. u. Infin., Lucr. 3, 41 sq.: haud dubie ferebant m. folg. Acc. u. Infin., sie erklärten unzweideutig, Liv. 22, 14. 15. – dah. ferunt u. Passiv fertur, feruntur, man berichtet, -erzählt, man s pricht davon, man behauptet allgemein, es soll, ferunt (ferebant, ferent) mit folg. Acc. u. Infin., Cic. de nat. deor. 3, 57. Liv. 1, 4, 5. Vell. 1, 4, 1. Catull. 2, 11. Verg. Aen. 2, 230: fertur u. feruntur mit folg. Nom. u. Infin., Cic. de sen. 8; de rep. 2, 20 u. ö. Sall. Iug. 30, 2. Vell. 1, 8, 2. Acc. tr. 669. Lucr. 5, 14. Catull. 64, 19. Verg. Aen. 1, 15. Hor. carm. 1, 7, 23: fertur m. folg. Acc. u. Infin., Capit. Anton. phil. 28, 10. Dict. 4, 21. – u. fertur alqs mit folg. quasi u. Konj., Cic. de legg. 3, 30. – parenthet., ut ferebant, sicut fertur, ut temporibus illis ferebatur, Cic. – famā ferre, sich mit dem Gerede tragen, ausstreuen, sich allgemein dahin aussprechen, m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 7, 765. Liv. 23, 31, 13 u. 28, 40, 1. – u. fama fert (es geht das Gerede) mit folg. Acc. u. Infin., Liv. 2, 7, 6. Tac. ann. 1, 5 extr.: parenthet., sicut fama fert (geht), Liv.: ita fama ferebat, Ov. – u. ferre mit dopp. Acc., für od. als den u. den ausgeben, angeben, erklären, rühmen (s. M. Müller Liv. praef. § 7. Fabri Liv. 21, 41, 7. Weißenb. Liv. 37, 45, 5), ferre alqm inventorem omnium artium, Caes.: Servium conditorem famā f., Liv.: si te petitorem fero, Cic.: se belli ducem potiorem f., Liv.: se Philippum, Vell.: im Passiv m. dopp. Nom., qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur, wurde als ausgezeichnet unter seinen A. gerühmt, Nep. Att. 1, 3

    C) im Geiste od. Gemüte tragen, überdenken, bedenken, überlegen, als etw. ansehen, beurteilen, dice, quid fers, Plaut.: homo semper in se aliud fert, in alterum aliud cogitat, Syri sent.: id consilio ante ferre debemus, vorausbedenken, Cic. ep. 5, 16, 6 (C. F. W. Müller liest ›anteferre‹): utcumque ferent ea facta minores, Verg.: ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro praeiudicato ferret, Liv. – m. Infin., ad Stygios iterum fero (gedenke) mergere fluctus, Stat. Ach. 1, 134.

    D) davontragen, 1) im guten Sinne, a) davontragen, mit hinwegnehmen, bildl., veniam peto feroque, nehme sie gleichs. mit, versichere mich derselben, Liv.: calumniam, den Tadel der Schikane davontr., Cael. b. Cic.: nihil aliud ex certamine, Liv.: alqd tacitum, etwas als verschwiegen mit hinwegn., zB. non tacitum feres, ich werde nicht schweigen, Cic.: ne id quidem ab Turno tacitum tulisse, T. habe auch dazu nicht geschwiegen, Liv.: alqd impune, Caes., od. inultum, Ter., bei etwas ungestraft davonkommen, ungestr. bleiben: u. so non feret, quin vapulet, er wird nicht ohne Schläge wegkommen. Plaut. – b) davontragen = erhalten, erlangen, ernten, quod posces feres, Plaut.: partem praedae, Cic.: fructus ex fortuna, Vell.: fructus ex re publ. uberes, Cic.: victoriam ex alqo, Liv.: gratiam (Dank) alcis rei, Liv.: u. hoc facto haud immeritam laudem gratiamque (und Dank) apud omnes, Liv.: palmam, primas, Cic.: responsum ab alqo, Cic.: poenas, s. poena: ridendo maxima damna feres, Ov. – u. so in den publiz. t. t.: repulsam (a populo), Cic.: suffragia, Suet.: ebenso centuriam, tribus, die Stimmen der Z. usw. erhalten, Cic. – c) von wo entnehmen, feruntur (sie sind entnommen) ex optimis naturae et veritatis exemplis, Cic. de off. 3, 69. – 2) im üblen Sinne, gewaltsam-, raubend u. dgl. hinwegnehmen, hinwegraffen, Pergama, Verg.: te fata tulerunt, Verg. – dah. f. et agere, wegtragen u. wegführen = alles (Tragbare, sowie Menschen und Vieh) als Beute wegführen, Liv. (s. ausführl. ago no. I, 2, c. S. 263 oben): ähnlich rapere et ferre, Verg.

    E) tragen = hervorbringen, terra fruges ferre potest, Cic.: absol., ferundo arbor peribit, Cato. – v. Ländern, quae si tulisset Achaia, Plin. ep. – übtr., haec aetas oratorem prope perfectum tulit, Cic.

    F) ( wie φέρω) mit vorherrsch. Begriff der Bewegung: 1) tragend in Bewegung setzen, einherbewegen, fortbewegen u. dgl., bes. schnell, rasch dahin tragen, -führen, -treiben, u. ferre se od. medial ferri, sich rasch bewegen, rasch gehen, eilen, stürzen, fahren, springen, rennen usw., v. Lebl. auch fliegen, aufwärts = steigen, abwärts = sich senken, a) eig.: α) act.: fer pedem, profer gradum, Plaut.: quocumque pedes ferent, die Füße tragen, Hor.: ebenso inde domum pedem, den Fuß tragen = gehen, Verg.: numquam huc tetulissem pedem Ter.: qui huc in hanc urbem pedem, nisi hodie, numquam intro tetulit, Plaut. (vgl. Spengel Ter. Andr. 808): contra (entgegen) gradum, Plaut.: gradus ingentes, große Schr. machen, Ov. – signa (milit. t. t.), das Feldzeichen fortbewegen = aufbrechen, abmarschieren, Liv. – ad caelum fulmina, Lucr.: caelo supinas manus, Hor. – in eam partem, quo ventus fert, trägt, führt, Caes.: ventus ferens, ein leicht dahinführender, die Fahrt fördernder Wind, ein Fahrwind, ventus secundus et ferens, günstiger Fahrwind, Sen.: oft Plur. venti ferentes, fördernde, günstige Winde, Plin. pan. u. Ov. – β) refl.: se ferre alci obviam, Cic.: se extra tecta f., Verg.: qui se ferebat, der sich im stolzen Gange schwang, Verg.: ad se ferentem (sc. se) pertimescit, den auf sich losstürzenden, Nep.: palam se f., sich öffentlich zeigen, Suet.: dah. se f. alqm, sich zeigen, öffentlich auftreten als usw., se suasorem, Liv.: libertum se populi Romani, Liv.: se consulem, Tac.: quem sese ore ferens, Verg.: ingentem sese clamore ferebat, großmächtig brüstete er sich mit G., Verg. – γ) medial: ad alqm omni celeritate ferri, Caes.: cursu in hostem ferri, Liv.: quocumque feremur, wohin uns die Flut führt, Cic.: ferri pennā per aethera, Hor.: ferri equis, Verg.: saltu super venabula ferri, springen, Verg. – classis interrita fertur, segelt dahin, Verg.: Rhenus citatus fertur per etc., strömt rasch, Caes.: sanguis fertur a faucibus, ex pulmone, Cels.: stellae circa terram feruntur, Cic.: deorsum ferri, Cic.: vitis ad terram fertur, senkt sich, Cic.: fumus ad caelum usque fertur, Suet. – b) übtr.: quem tulit ad scaenam ventoso gloria curru, Hor.: alcis gloria ad caelum fertur, Lucr.: alqm in od. ad caelum laudibus, erheben, Cic. u. Liv.: ebenso alqm laudibus, Cic. u. Liv., summis laudibus, Nep.: alqd miris laudibus, Liv., alqm praecipuā laude, Nep. – rem supra ferre quam fieri potest, über die Grenzen des Möglichen erheben, vergrößern, Cic.: famā incerta in maius ferri solent, vergrößert zu werden, Liv. – Demosthenes saepe in eam partem ferebatur oratione (ging in seinen Behauptungen so weit), ut etc., Cic.: omni cogitatione ferri ad alqd, alle seine Gedanken richten auf usw., Nep. – eloquentia, quae cursu magno sonituque fertur, daherfährt, Cic.: orator suo iam impetu fertur, wird fortgerissen, Quint.: quia proclivi ad eas perturbationes, non quia semper feruntur, weil sie leicht, nicht weil sie immer fortgerissen werden, Cic. – v. Lust u. Neigung, treiben, quo cuiusque animus fert, eo discedunt, Sall.: istuc mens animusque fert, Hor.: u. fert animus m. folg. Infin., Suet. Oth. 6, 1. Ov. met. 1. 1 u.a. Dichter (s. Drak. Sil. 16, 294): si maxime animus ferat (sc. diutius in his locis esse), wenn noch so sehr die Lust sich regte, Sall. Cat. 58, 6. – ähnlich ferri alqā re, von einer Leidenschaft hingerissen werden, sich hinreißen lassen, beseelt sein, zB. crudelitate et scelere, Cic.: avaritiā, Cic.: tanto odio ferri in Ciceronem, ut etc., Nep. – 2) zu einem Ziele führen, v. Wege usw., a) eig.: aditus atque itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant, Caes.: via fert Verruginem, Liv., in Persidem, Curt.; vgl. Mützell Curt. 3, 11 (28), 19. – b) übtr.: si qua ad verum via ferret inquirentem, Liv.: quod eo; quo intendas, ferat deducatque, Cic.: nisi animi quaedam ingenita natura et studio excitata velocitas recta nos ad ea, quae conveniunt causae, ferant, Quint. – / Von der Wurzel fer ohne Bindevokal immer Präs. fers, fert, fertis, Imperat. fer, ferte, fertote; Infin. Präs. ferre, Konj. Imperf. ferrem; im Pass. Präs. ferris, fertur, Infin. Präs. ferrī, Konj. Imperf. ferrer. – 2. Pers. Präs. Akt. feris, Firm. Mat. de err. 24, 3 H. – 2. Pers. Präs. Pass. fereris, Diom. 361, 28 u. 386, 26 (ohne Beleg). – Parag. Infin. ferrier, Plaut. rud. 367. – Archaist. redupliz. Perf. tetulī, Poët. bei Charis. 278, 6. Plaut. Men. 629 u. ö. Catull. 63, 52: tetulisti, Enn. ann. 55. Acc. tr. 116. Caecil. com. 75: tetulit, Com. pall. fr. inc. 32 ( bei Cic. de or. 3, 219). Plaut. most. 471. Ter. Andr. 832. Catull. 63, 47: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. Andr. 808. Corp. inscr. Lat. 5, 3635: tetulisset, Catull. 66, 35: tetulissent, Macrin. poët. bei Capit. Macrin. 11, 6: tetulero, Plaut. cist. 650: tetulisse, Plaut. rud. 893. Vgl. Neue-Wagner Formenl.3 3, 346 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 274.

    lateinisch-deutsches > fero

  • 102 nuper

    nūper, Superl. nūperrimē, Adv. ( aus *novopar[om], neu bereitet), neulichmal, neulich, I) eig. = vor nicht langer Zeit, vor kurzem, unlängst, qui nuper Romae fuit, Cic.: haec inter nos nuper (von neulich her) notitia admodum est, Ter.: conditores vestri, nuper etiam vindices, jüngst noch euere Verteidiger, Iustin.: quoniam nuperrime dictum facillime memoriae mandatur, Cornif. rhet. 3, 18: quod ille nuperrime dixerit, Cic. de inv. 1, 25. – nunc n., Komik. u. Spät. – II) übtr., in neueren Zeiten = vor längerer Zeit, vor Zeiten (s. Müller Liv. praef. § 12), nuper, id est, paucis ante saeculis, Cic.: vixi puellis nuper idoneus, ehemals, Hor.: nuper divitiae avaritiam invexere, Liv. – / Kompar. nūperius angef. bei Prisc. 15, 26.

    lateinisch-deutsches > nuper

  • 103 reddo

    reddo, didī, ditum, ere, zurück-, von sich geben, I) zurückgeben = wiedergeben, wieder abgeben, wieder herausgeben, zurückerstatten, wieder zustellen, 1) denselben Gegenstand (Ggstz. dare, committere, accipere, adimere): α) konkr. Objj.: omne argentum, Plaut.: equos, Cic.: alci pecuniam, Cic.: alci amissa, Liv.: da sodes abs te, ego post reddidero tibi, Plaut.: immo cedo abs te, ego post tibi reddam duplex, Plaut.: meum mihi reddatur, Ter.: ea, quae utenda acceperis, maiore mensurā, si modo possis, iubet reddere Hesiodus, Cic. – obsides, captivos, Caes.: redde hostem, bring wieder her, Ov. – bes. nach einer Unterbrechung, Abwesenheit, aus Gefahr, Mühsal eine Person oder Sache wiedergeben, ut te (medicus) suscitet ac natis reddat carisque propinquis, Hor.: urbem senatui ac populo Romano, templa dis reddita (esse), Tac. – u. so refl., se reddere convivio, sich zum G. zurückbegeben, Liv.: se terris (v. Tageslicht), Verg.: se alci, sich wieder zu jmd. gesellen, Plin. ep.: Teucrûm se iterum in arma, sich den W. der T. wieder stellen, Verg.: ebenso Pass. reddi medial, reddar tenebris, mich zurückbegeben zu usw., Verg.: Daedalus redditus his primum terris, zurückgegeben (nach gefahrvoller Luftfahrt), Verg.: nec post oculis est reddita nostris, bot sich nie wieder dar, Verg.: selten absol., wie Ov. met. 15, 275 sq. (v. einem Flusse). – β) abstr. Objj.: libertatem (Ggstz. lib. adimere), Suet.: antiquum belli decus amissum, Liv.: alci patriam, Liv.: alci ereptum honorem, Verg.: Musis alcis operas, seinen tätigen Zustand wieder zuwenden, Cic. – zugl. m. Infin., tandem sua monstra profundo reddit habere Iovi, Stat. Theb. 1, 616.

    2) einem anderes als Entgelt, in gleichem Maße zurückgeben, wiedergeben, dagegengeben, erstatten, vergelten (Ggstz. dare, sumere, accipere), a) übh.: α) konkr. Objj.: alias tegulas, andere dafür (für die zerbrochenen) einsetzen, Plaut.: oscula, Ov.: pro benefactis alcis ei pretium, Plaut. – β) abstr. Objj.: alci operam, Plaut.: beneficium, Cic. u.a.: pro maleficio beneficium, Ter.: beneficium cum usura, Sen.: pro vita hominis hominis vitam, Caes.: ante illatum terrorem, Liv.: hosti cladem, cladem acceptam, Liv. (s. Fabri Liv. 24, 17, 7. p. 237): gratiam, die erwiesene Gunst zurückerstatten, durch die Tat Dank abstatten, Sall.: u. so gratiam cum magno fenore (v. Weinstock), Colum. – sive paria (verba) paribus redduntur (gegenübergestellt werden) sive opponuntur (entgegengesetzt werden) contraria, Cic. or. 164. – b) insbes.: α) in einer anderen Sprache wiedergeben = verdolmetschen, übersetzen, übertragen, cum ea quae legeram Graece, Latine redderem, Cic.: verba Latine, Ov.: verbum pro verbo, Cic.: verbum verbo, Hor. – β) mündlich zurückgeben, als Nachahmung = wiedergeben, verba bene, v. Papagei, Ov.: de multis verba novissima (von dem Echo als Pers.), Ov.: clamorem, Curt. – als Antwort = erwidern, entgegnen, versetzen, veras audire et reddere voces, Verg.: mutua dicta, Worte wechseln, Ov.: verba tot, nur soviel entgegnen, Ov.: nullam vocem ad minas, Curt.: Aeneas contra cui talia reddit, Verg.

    3) einen Gegenstand dem Ansehen, der Beschaffenheit, dem Wesen nach wiedergeben, abspiegeln, vollständig nachahmen, im Bilde, ἀττικισμος ille reddens Athenarum proprium saporem, Quint.: natus hic vultus tuos reddit, Sen. poët.: tectorium odorem croci saporemque reddit, Plin. – qui te nomine reddet Silvius Aeneas, mit dir gleichnamig sein wird, Verg. – bes. durch Rede, Schrift od. Kunst, reddidisse in loquendo paternam elegantiam, Quint.: in litteris veteres aemulatur, exprimit, reddit, Propertium in primis, Plin. ep.: omnia reddiderat pictor, Petron. – u. im Wesen u. Benehmen, matrem reddit ac refert nobis, Plin. ep.: omnes Catilinas Acidinos postea reddidit, machte durch sein Benehmen Katilina u. seine Rotte zu Acidinern, d.i. ließ K. u. seine Rotte gegen sich als wahre Tugendspiegel erscheinen, Cic. ad Att. 4, 3, 3.

    4) einen Gegenstand in einen entgegengesetzten Zustand zurückversetzen, so und so herstellen, zu dem und dem machen, m. dopp. Acc.: α) alqd od. alqm m. Ang. wozu? durch ein Adi.: viscera saxea, Ov.: domum eius exornatam et instructam fere iam reddidisse nudam atque inanem, Cic.: segetes laetas, Colum.: itinera infesta, Caes.: mare tutum, Nep.: quae res post eum quae essent tuta ab hostibus reddebat, ihm den Rücken sicherte, Caes.: omnia breviora reddet ordo et ratio et modus, Quint. – persönl. Objj., alqm iratum, Cic.: alqm ita placidum mollemque, ut etc., Cic.: alqm hebetem, Cic.: alqm caecum, Cic.: alqm praecipiendo meliorem, Cic.: homines ex feris et immanibus mites et mansuetos, Cic.: formosum adulescentem exsectis virilibus semivirum (zum Kastraten), Lact – selten im Passiv m. dopp. Nom., obscura moto reddita forma lacu est, Ov. met. 3, 475 sq.: alias per sudorem corpus tantum imbecillius redditur, Cels. 3, 3, 19: adeo (eum) caedit, ut Granicus et Aesepus amnes cruenti redderentur, Flor. 3, 5, 17: u. so Iustin. 29, 4, 3; 42, 5, 4; 44, 1, 10. Eutr. 1, 9. – β) alqd od. alqm mit Ang. wozu? durch ein Partic. Perf.: alqd effectum, Plaut.: omne transactum, Plaut.: dictum ac factum reddidi, das war wie gesagt, so getan, das ist alles fertig und abgetan, Ter.: sed iam prior amor me ad hanc rem exercitatum reddidit, Ter. – γ) alqm mit Ang. wozu? durch ein Subst.: alqm avem, Ov.: alqm meum (zu meinem Freunde), hostem Romanis, Nep.: alqm spectatorem, Ov.: alqm ludibrium omnium inter aequales, Iustin. – δ) alqd m. Ang. wozu? durch ut m. Konj., reddes omnia quae nunc sunt certa ei consilia, incerta ut sient sine omni periculo, Ter. Andr. 389.

    II) von sich geben, herausgeben, 1) für jmd. Bestimmtes, jmdm. Gebührendes, Erbetenes abgeben, herausgeben, zustellen, zukommen lassen, a) übh.: alci epistulam, litteras, Cic. (u. so nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Br. von dir, Cic.): mandata Augusto Romae (v. Gesandten), Suet. – argentum, Ter.: caprum, Verg.: tunicam non reddere servo, Iuven.: lavacrum et vinum et varium cibum, Cael. Aur.: alci hereditatem, Cic.: suum cuique, Cic.: nomina sua facto, die T. beim rechten Namen nennen, Ov. – praemia debita, Verg.: cetera praemia, Verg.: honorem. Cic.: nec medico honorem (Honorar) suum nec operario mercedem, Augustin.: promissa viro, Verg.: caute vota, erfüllen, Cic.: u. so vota Iovi, Herculi, Ov. u. Suet. – rationem, Rechnung, Rechenschaft ablegen (Aufschluß geben), alci, Cic., alcis rei, Cic., de alqa re, Vitr. – poenas graves impietatis in parentem alcis, büßen, Sall. – So nun α) von Sterbenden, debitum naturae morbo, Nep.: vitam naturae, Cic., u. bl. vitam, Lucr., vitam bene, Cic.: vitam pro alqo, Ov.: animam caelestem caelo, Vell., u. bl. animas, Verg.: u. bl. reddi caelo, Vell.: eum spiritum, quem naturae debeo, patriae reddere, Cic. (vgl. unten no. 2): quod reliquum vitae viriumque, id ferro potissimum reddere volebant, preisgeben, Cic. – β) v. Opfernden, dar bringen, tura lari, Tibull.: liba deae, Ov.: exta Marti, Suet.: u. prägn., super caespitem exta, über den R. (legend) = auf dem R. darbringen, Tac.: u. so lancibus pandis fumantia exta, auf gebogenen Sch., Verg. – γ) v. Schreibenden od. Sprechenden, schristlich oder mündlich zukommen lassen, zum besten geben, berichten, sin nihil praeter iocationem, redde hoc ipsum, Cic.: sed perge, Pomponi, de Caesare, et redde quae restant, Cic.: in eo libro, quo causas eloquentiae reddebamus, Quint. – b) als Zugeständnis zukommen lassen, α) als neue Bewilligung zugestehen, anheimgeben, erteilen, gewähren, zuweisen, suis quaeque temporibus, Curt.: responsa, Verg.: nullo reddito responso, Liv.: conubia, Liv.: peccatis veniam, Hor.: una superstitio (bindende Eid) superis quae reddita divis, Verg. – So nun als gerichtl. t. t.: αα) reddere iudicium, eine gerichtl. Untersuchung erteilen (gewähren), anstellen (von der Obrigkeit, bes. v. Prätor), absol., Cornif. rhet., in alqm, Caes., maiestatis, Tac., de eadem causa iterum, Ter., an reus causa sit mortis, Quint. – ββ) reddere ius, Recht erteilen, sprechen (v. Könige, Kaiser, v. der Obrigkeit, bes. v. Prätor), absol., Tac., alci petenti, Caes.: populo, Liv.: pro tribunali, Suet. – Plur., iura reddere, Liv.: suo regia iura Quiriti (v. Romulus), Ov.: iura adversus paganos, Tac.: reddere iura per pagos vicosque, Tac. – β) als bereits Besessenes belassen, Thermitanis urbem, agros legesque suas, Cic.: civitati suas leges, Liv.: civitati iura legesque, Caes.: Lanuvinis sacra sua, Liv.: omnia sua incolis, Curt. Vgl. Drak. Liv. 9, 43, 23.

    2) aus dem Körper usw. von sich geben = a) ans dem Körper usw. ausstoßen, auswerfen, ausspeien, aspera arteria excipiat animam eam, quae ducta sit spiritu, eandemque a pulmonibus respiret et reddat, Cic.: sonum, einen Ton von sich geben, tönen, klingen (v. musikal. Instrum., Worten usw.), Hor., Sen. u.a.: lenem sonum, Plin.: vocem (v. leb. Wesen), Verg. u. Hor.: crepitum (ventris), v. Esel, Plin.: stridorem, Ov.: murmura, Ov.: flammam, Plin.: sanguinem, Plin. ep.: bilem alvo, Cels.: alvum, urinam, Cels.: calculum urinā, Plin. – bes. v. Gebären, catulum partu, Ov.: vivum onus, Ov. – b) als Ertrag abwerfen, von Grundstücken, fructum (Ertrag), Varro: in pabulo non minus quam in feno, Colum. – v. Getreide, quae siccae moluntur plus farinae reddunt, Plin.: siligineae farinae modius Gallicae XXII libras panis reddit, Plin. – c) Gehörtes, Erdachtes aus dem Kopfe hersagen, aufsagen, vortragen, ea sine scripto verbis isdem, Cic.: rerum multa nomina audita, Quint.: quid cuique vendidissent, Quint.: dictata magistro, Hor.: carmina, Hor.: modos voce, absingen, Hor. – verba male, aussprechen, Ov. – / redideique (= reddidique), Corp. inscr. Lat. 1, 551, 11. – archaist. Futur. reddibo, Plaut. Cas. 129; Men. 1038; Vidul. fr. 4 Stud. (bei Prisc. 6, 32 u. 35. Non. 508, 8): reddebit, Corp. inscr. Lat. 5, 8752. – parag. Infin. reddier, *Arnob. 7, 25 extr. (nach Zinks Vermutung).

    lateinisch-deutsches > reddo

  • 104 fero

    fero, tulī, lātum, ferre ( altindisch bhárati, trägt, griech. φέρω, gotisch bairan, das Perf. tuli [vorklass. auch redupliziert tetuli] v. veralteten tulo [w. vgl.], das Supin. latum eig. tlatum, v. alten tlao, τλάω), tragen, I) im allg., etwas Tragbares tragen, tragend bringen, 1) eig.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: onus, Ter. (u. so accommodatum od. aptum esse oneri ferundo, Solin. u. Capit.): alqd umeris, Hor. u. Petron.: arma in sarcinis, Curt.: alqm super arma, Verg.: puerum prae se, Suet. – faces in Capitolium, Cic.: puerum circa iudices, Quint.: lecticā ferri per oppidum, Cic., in Capitolium, Suet.: alqm ex proelio, Liv. – So nun α) am Körper tragen, an sich tragen, personam, s. persona: cervice iugum, Hor.: aure duos lapides, Ov.: census corpore suos (sein ganzes Vermögen), Ov. – β) von Schwangern, ventrem, den Leib tragen, schwanger gehen od. sein, Liv., trächtig sein, von Tieren, Varro. – ebenso partum (Leibesfrucht) octonis mensibus, v. Tieren, Plin.: alqm, mit einem schwanger gehen, Tibull.: poet., alqm alci, jmd. einem gebären, Sil. – γ) als milit. t. t.: arma ferre posse, waffenfähig sein, Caes.: arma contra alqm, Caes. u. Cic., adversus alqm, Nep., in alqm, Liv., u. (poet.) alci, Sil., gegen jmd. ziehen. – signa in hostem, losgehen auf usw., Liv.: signa infesta ad urbem Romam, Liv.: quā impetum tulisset,
    ————
    sich mit seinem Angriff gewendet hatte, Iustin. b) mit vorherrsch. Begr. des Bringens, bringen = herbeibringen, hinbringen, überbringen, darbringen, venenum, Liv.: argentum ad alqm, Plaut.: pisciculos alci, Ter.: alqd a domo ad alqm, Liv. – alci praemia, Verg.: alci osculum, geben, Ov.: alci complexum, jmd. umarmen wollen, Liv. – signa, Zeichen geben, Verg. – u. bes., wie φέρειν, eine Abgabe, Gabe, ein Opfer bringen, darbringen, entrichten, alci tributum, Liv. u. Curt., tributa, Ov. (griech. φόρον, φόρους φέρειν): u. als t. t. der Religionsspr., liba Baccho, Verg.: sacra divis, Verg.: crinem Diti, weihen, Verg.: suprema cineri, die letzte Ehre erweisen, Verg.
    2) übtr.: a) mit vorherrsch. Begr. des Tragens: α) übh. tragen, führen, aufweisen, aufzuweisen haben, nomen Aemilii Pauli, Liv.: avum Marcum Antonium, Tac. – nomen iniqui, Hor., cognomen Torquati, Suet.: imaginem alcis, jmds. Bild (Gestalt) an sich tragen, sich fälschlich ausgeben für jmd., Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 151). – alqm in oculis od. bl. oculis, jmd. überaus lieben, Cic. – prae se alqd od. m. folg. Acc. u. Infin., an den Tag legen, zeigen, merken lassen, zu erkennen geben (Ggstz. dissimulare), Cic. u.a.: ebenso eam laudem cognomine ipso, zur Schau tragen, erkennen lassen, Cic.: u. f. paulo apertius, apertissime alqd (dolorem, laetitiam), etwas offener, ganz offen zeigen, zur Schau tragen, Cic.: u.
    ————
    vultu f. laetitiam, Tac.: patrium nitorem ore, Ov.: u. der Ggstz. obscure f. (heimlich halten) et dissimulare, Cic., u. clam f., verhehlen, Liv. – ut se fert ipse, wie er sich selbst gibt, Cael. in Cic. ep. 8, 4, 2. – β) etw. tragen, ertragen, erdulden, sich gefallen lassen, hinnehmen, aushalten, miserias, Ter.: contumaciam alcis, Cic.: impetum, Caes.: u. als t. t. des Landbaues, vetustatem, das Alter vertragen, sich lange halten, v. Weine, Cic., übtr., v. Schriften, Ov. – mit pers. Objj., optimates quis ferat? Cic.: fer me! Ter.: non ferrem te, Quint.: non tulit hunc, konnte ihm nicht widerstehen, Nep.: quem ferret si parentem ferret non suum, ertragen, sich nicht widersetzen, Ter. – m. folg. Infin., servo nubere nympha tuli, Ov. her. 5, 12. – m. folg. Acc. u. Infin., ferunt aures hominum, illa... laudari, Cic. de or. 2, 344: illa praecipi quis ferat? Quint. 11, 3, 27: u. so Ov. met. 12, 555 u.a.: nach non ferre, Hor. epod. 15, 13. Ov. met. 2, 628: m. folg. quod (daß), Ov. met. 5, 525: u. so non ferendum est, quod etc., Quint. 11, 3, 131. – per alqm non ferre m. folg. quo minus u. Konj., Cic. Quinct. 99. – absol., non feram, non patiar, non sinam, ich kann's, ich will's, ich darf's nicht dulden, Cic. Cat. 1, 10. – dah. m. Advv. u. dgl. = irgendwie tragen, ertragen, aufnehmen, alqd aegre, moleste, graviter molesteque, Cic.: anxie, Sall. u.a.: aequo od. (im Ggstz.) iniquo animo, Cic.: facile, clementer, fortiter
    ————
    ac sapienter u. dgl., Cic.: quam rem nobilitas aegerrime tulit, und das hat den Adel höchlich verdrossen, Sall. – mit folg. Acc. u. Infin., graviter sibi dari uxorem ferunt, Ter.: si quis aegre ferat se pauperem esse, Cic. – alqd tacite non ferre m. folg. quin u. Konj., Liv. 5, 28, 1. – m. de u. Abl., moleste fers de illo, Cic. – Partiz. non ferendus, unerträglich, unzulässig, unstatthaft, facinus, Cic.: lex, Cic.: non ferendum m. folg. Acc. u. Infin., Cic. u. Plin. – b) m. vorherrsch. Begr. des Bringens, α) (= afferre, offerre) übh. bringen, herbeibringen, -führen, darbringen, = bieten, opem, auxilium, opem auxiliumque, Cic.: caput luendae sponsionis causā, Liv.: poet., alci fidem (Glauben), schenken, beimessen, Verg. – ebenso einen Zustand, bes. einen üblen, bringen, herbeiführen, bereiten (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 744. Weißenb. Liv. 23, 9, 5), finem alci rei u. alcis rei, Verg.: alci luctum lacrimasque, Liv.: alci fallaciam, mit Lug u. Trug vorgehen gegen jmd., Plaut.: fraudem, eine Tücke anrichten (Ggstz. vitare), Liv.: alci fraudem, Nachteile bringen (v. einem Umstand), Cic.: perniciem alci cum scelere, Liv. – β) mündlich bringen, d.i. αα) mündlich od. schriftlich übh. hinterbringen, vorbringen, melden, berichten, quod fers, cedo, Ter.: si vera fero, Verg.: f. responsa Turno, Verg.: nec aliud per illos dies populus credulitate, prudentes diversā famā tulere, es war das Einzige,
    ————
    wovon in diesen Tagen das V. im Glauben daran und die Unterrichteten im entgegengesetzten Sinne sprachen, Tac. ann. 16, 2, 2. – m. folg. Acc. u. Infin., Ov. met. 6, 470 u. 14, 527. Tac. ann. 4, 58; 6, 26; hist. 4, 78: u. so mihi fama tulit m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 6, 503: commentarii ad senatum missi ferebant m. folg. Acc. u. Infin., Tac. ann. 6, 47. – ββ) mündlich darbringen, preces Iunoni, Verg.: dis vota precesque, Sil. – dah. anbieten, antragen, alqam (zur Frau), Cic.: condicionem eam ferre (stellen) misero, ut etc., Cic.: condiciones tristes f., Liv. – γγ) bes. die publiz. u. jurist. t. t.: suffragium, seine Stimme abgeben, in den Komitien, Cic.: ebenso sententiam de etc., v. Volke u. v. den Richtern, Cic. – legem f., ein Gesetz vorschlagen, einen Antrag, Vorschlag machen, Cic., de alqa re, Cic., od. ut etc., Vell., od. m. folg. bl. Coniunctiv, Vell.: ebenso privilegium de alqo, Cic.: rogationem de alqo, contra od. in alqm, ad populum, in plebem, Cic., Caes. u. Liv.: u. bl. ferre ad populum, ut etc., Cic.: ferre ad plebem, vellent iuberentne etc., Liv.: u. bl. ferre de alqa re od. ut etc., Cic.: nihil de me tulisti, quo minus essem in civium numero, du hast keinen förmlichen Antrag gestellt, mich von der Z. der B. auszuschließen, Cic. de domo 82. – impers., lato ad populum, ut etc., Liv. 23, 14, 2. – (alci) iudicem, vom Kläger, dem Verklagten einen Richter vorschlagen, Cic.
    ————
    (vgl. quem tibi meorum suppliciorum iudicem feram, Liv.); u. übtr., jmd. verklagen übh., Liv. – γ) v. Abstr., mit sich bringen, erfordern, verlangen, erheischen, bestimmen, gestatten, quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime optimeque perspicies, Cic.: quae fert adulescentia, Ter.: ut aetas illa fert, Cic.: ut natura fert, Ter.: ut mea fert opinio, Cic.: ut opinio et spes fert, Cic.: quantum mea opinio fert, Apul.: si ita res feret, wenn es so sein muß, Cic.: si vestra voluntas feret, Cic.: natura fert... ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent, Cic.: hoc totum si vobis versutius, quam mea consuetudo defendendi fert, videbitur, Cic.
    II) insbes.: A) ins Hausbuch eintragen, f. acceptum (accepto), expensum, s. accipio no. I, A, a, α, u. expendo no. II, B, 1.
    B) schriftlich od. mündlich 1) etw. umhertragen, -bieten, verbreiten, überall-, oft von etw. reden, im Passiv umhergeboten werden, im Umlauf sein, in aller Leute Händen od. Munde sein, a) schriftlich: cuius scripta feruntur, Cic. – b) mündlich: inimici famam non ita, ut nata est, ferunt, verbreiten, Plaut.: hascine propter res maledicas famas ferunt? Plaut.: vestrum iter ac reditum omnia saecula laudibus ferent, werden preisen, Liv.: sermonibus bella, Liv.: f. haec omnibus sermonibus, Caes.: tanto opere ferri, Cic.: vulgo ferebantur versus, Suet.: fertur imprimis
    ————
    (hoc dictum), Ter. – 2) aussprechen, aussagen, äußern, erklären, vorgeben, erwähnen, angeben, mitteilen, von etw. sprechen, etw. besprechen, si vera feram, Verg.: eam rem vulgo, Liv.: homines ferunt mit folg. Acc. u. Infin., Lucr. 3, 41 sq.: haud dubie ferebant m. folg. Acc. u. Infin., sie erklärten unzweideutig, Liv. 22, 14. 15. – dah. ferunt u. Passiv fertur, feruntur, man berichtet, -erzählt, man s pricht davon, man behauptet allgemein, es soll, ferunt (ferebant, ferent) mit folg. Acc. u. Infin., Cic. de nat. deor. 3, 57. Liv. 1, 4, 5. Vell. 1, 4, 1. Catull. 2, 11. Verg. Aen. 2, 230: fertur u. feruntur mit folg. Nom. u. Infin., Cic. de sen. 8; de rep. 2, 20 u. ö. Sall. Iug. 30, 2. Vell. 1, 8, 2. Acc. tr. 669. Lucr. 5, 14. Catull. 64, 19. Verg. Aen. 1, 15. Hor. carm. 1, 7, 23: fertur m. folg. Acc. u. Infin., Capit. Anton. phil. 28, 10. Dict. 4, 21. – u. fertur alqs mit folg. quasi u. Konj., Cic. de legg. 3, 30. – parenthet., ut ferebant, sicut fertur, ut temporibus illis ferebatur, Cic. – famā ferre, sich mit dem Gerede tragen, ausstreuen, sich allgemein dahin aussprechen, m. folg. Acc. u. Infin., Verg. Aen. 7, 765. Liv. 23, 31, 13 u. 28, 40, 1. – u. fama fert (es geht das Gerede) mit folg. Acc. u. Infin., Liv. 2, 7, 6. Tac. ann. 1, 5 extr.: parenthet., sicut fama fert (geht), Liv.: ita fama ferebat, Ov. – u. ferre mit dopp. Acc., für od. als den u. den ausgeben, angeben, erklären, rühmen (s. M. Müller Liv. praef. § 7. Fabri
    ————
    Liv. 21, 41, 7. Weißenb. Liv. 37, 45, 5), ferre alqm inventorem omnium artium, Caes.: Servium conditorem famā f., Liv.: si te petitorem fero, Cic.: se belli ducem potiorem f., Liv.: se Philippum, Vell.: im Passiv m. dopp. Nom., qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur, wurde als ausgezeichnet unter seinen A. gerühmt, Nep. Att. 1, 3
    C) im Geiste od. Gemüte tragen, überdenken, bedenken, überlegen, als etw. ansehen, beurteilen, dice, quid fers, Plaut.: homo semper in se aliud fert, in alterum aliud cogitat, Syri sent.: id consilio ante ferre debemus, vorausbedenken, Cic. ep. 5, 16, 6 (C. F. W. Müller liest ›anteferre‹): utcumque ferent ea facta minores, Verg.: ne id ipsum, quod consultationi reliquerant, pro praeiudicato ferret, Liv. – m. Infin., ad Stygios iterum fero (gedenke) mergere fluctus, Stat. Ach. 1, 134.
    D) davontragen, 1) im guten Sinne, a) davontragen, mit hinwegnehmen, bildl., veniam peto feroque, nehme sie gleichs. mit, versichere mich derselben, Liv.: calumniam, den Tadel der Schikane davontr., Cael. b. Cic.: nihil aliud ex certamine, Liv.: alqd tacitum, etwas als verschwiegen mit hinwegn., zB. non tacitum feres, ich werde nicht schweigen, Cic.: ne id quidem ab Turno tacitum tulisse, T. habe auch dazu nicht geschwiegen, Liv.: alqd impune, Caes., od. inultum, Ter., bei etwas ungestraft davonkommen, un-
    ————
    gestr. bleiben: u. so non feret, quin vapulet, er wird nicht ohne Schläge wegkommen. Plaut. – b) davontragen = erhalten, erlangen, ernten, quod posces feres, Plaut.: partem praedae, Cic.: fructus ex fortuna, Vell.: fructus ex re publ. uberes, Cic.: victoriam ex alqo, Liv.: gratiam (Dank) alcis rei, Liv.: u. hoc facto haud immeritam laudem gratiamque (und Dank) apud omnes, Liv.: palmam, primas, Cic.: responsum ab alqo, Cic.: poenas, s. poena: ridendo maxima damna feres, Ov. – u. so in den publiz. t. t.: repulsam (a populo), Cic.: suffragia, Suet.: ebenso centuriam, tribus, die Stimmen der Z. usw. erhalten, Cic. – c) von wo entnehmen, feruntur (sie sind entnommen) ex optimis naturae et veritatis exemplis, Cic. de off. 3, 69. – 2) im üblen Sinne, gewaltsam-, raubend u. dgl. hinwegnehmen, hinwegraffen, Pergama, Verg.: te fata tulerunt, Verg. – dah. f. et agere, wegtragen u. wegführen = alles (Tragbare, sowie Menschen und Vieh) als Beute wegführen, Liv. (s. ausführl. ago no. I, 2, c. S. 263 oben): ähnlich rapere et ferre, Verg.
    E) tragen = hervorbringen, terra fruges ferre potest, Cic.: absol., ferundo arbor peribit, Cato. – v. Ländern, quae si tulisset Achaia, Plin. ep. – übtr., haec aetas oratorem prope perfectum tulit, Cic.
    F) ( wie φέρω) mit vorherrsch. Begriff der Bewegung: 1) tragend in Bewegung setzen, einherbewegen, fortbewegen u. dgl., bes. schnell, rasch dahin-
    ————
    tragen, -führen, -treiben, u. ferre se od. medial ferri, sich rasch bewegen, rasch gehen, eilen, stürzen, fahren, springen, rennen usw., v. Lebl. auch fliegen, aufwärts = steigen, abwärts = sich senken, a) eig.: α) act.: fer pedem, profer gradum, Plaut.: quocumque pedes ferent, die Füße tragen, Hor.: ebenso inde domum pedem, den Fuß tragen = gehen, Verg.: numquam huc tetulissem pedem Ter.: qui huc in hanc urbem pedem, nisi hodie, numquam intro tetulit, Plaut. (vgl. Spengel Ter. Andr. 808): contra (entgegen) gradum, Plaut.: gradus ingentes, große Schr. machen, Ov. – signa (milit. t. t.), das Feldzeichen fortbewegen = aufbrechen, abmarschieren, Liv. – ad caelum fulmina, Lucr.: caelo supinas manus, Hor. – in eam partem, quo ventus fert, trägt, führt, Caes.: ventus ferens, ein leicht dahinführender, die Fahrt fördernder Wind, ein Fahrwind, ventus secundus et ferens, günstiger Fahrwind, Sen.: oft Plur. venti ferentes, fördernde, günstige Winde, Plin. pan. u. Ov. – β) refl.: se ferre alci obviam, Cic.: se extra tecta f., Verg.: qui se ferebat, der sich im stolzen Gange schwang, Verg.: ad se ferentem (sc. se) pertimescit, den auf sich losstürzenden, Nep.: palam se f., sich öffentlich zeigen, Suet.: dah. se f. alqm, sich zeigen, öffentlich auftreten als usw., se suasorem, Liv.: libertum se populi Romani, Liv.: se consulem, Tac.: quem sese ore ferens, Verg.: ingentem sese clamore ferebat,
    ————
    großmächtig brüstete er sich mit G., Verg. – γ) medial: ad alqm omni celeritate ferri, Caes.: cursu in hostem ferri, Liv.: quocumque feremur, wohin uns die Flut führt, Cic.: ferri pennā per aethera, Hor.: ferri equis, Verg.: saltu super venabula ferri, springen, Verg. – classis interrita fertur, segelt dahin, Verg.: Rhenus citatus fertur per etc., strömt rasch, Caes.: sanguis fertur a faucibus, ex pulmone, Cels.: stellae circa terram feruntur, Cic.: deorsum ferri, Cic.: vitis ad terram fertur, senkt sich, Cic.: fumus ad caelum usque fertur, Suet. – b) übtr.: quem tulit ad scaenam ventoso gloria curru, Hor.: alcis gloria ad caelum fertur, Lucr.: alqm in od. ad caelum laudibus, erheben, Cic. u. Liv.: ebenso alqm laudibus, Cic. u. Liv., summis laudibus, Nep.: alqd miris laudibus, Liv., alqm praecipuā laude, Nep. – rem supra ferre quam fieri potest, über die Grenzen des Möglichen erheben, vergrößern, Cic.: famā incerta in maius ferri solent, vergrößert zu werden, Liv. – Demosthenes saepe in eam partem ferebatur oratione (ging in seinen Behauptungen so weit), ut etc., Cic.: omni cogitatione ferri ad alqd, alle seine Gedanken richten auf usw., Nep. – eloquentia, quae cursu magno sonituque fertur, daherfährt, Cic.: orator suo iam impetu fertur, wird fortgerissen, Quint.: quia proclivi ad eas perturbationes, non quia semper feruntur, weil sie leicht, nicht weil sie immer fortgerissen werden, Cic. – v.
    ————
    Lust u. Neigung, treiben, quo cuiusque animus fert, eo discedunt, Sall.: istuc mens animusque fert, Hor.: u. fert animus m. folg. Infin., Suet. Oth. 6, 1. Ov. met. 1. 1 u.a. Dichter (s. Drak. Sil. 16, 294): si maxime animus ferat (sc. diutius in his locis esse), wenn noch so sehr die Lust sich regte, Sall. Cat. 58, 6. – ähnlich ferri alqā re, von einer Leidenschaft hingerissen werden, sich hinreißen lassen, beseelt sein, zB. crudelitate et scelere, Cic.: avaritiā, Cic.: tanto odio ferri in Ciceronem, ut etc., Nep. – 2) zu einem Ziele führen, v. Wege usw., a) eig.: aditus atque itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant, Caes.: via fert Verruginem, Liv., in Persidem, Curt.; vgl. Mützell Curt. 3, 11 (28), 19. – b) übtr.: si qua ad verum via ferret inquirentem, Liv.: quod eo; quo intendas, ferat deducatque, Cic.: nisi animi quaedam ingenita natura et studio excitata velocitas recta nos ad ea, quae conveniunt causae, ferant, Quint. – Von der Wurzel fer ohne Bindevokal immer Präs. fers, fert, fertis, Imperat. fer, ferte, fertote; Infin. Präs. ferre, Konj. Imperf. ferrem; im Pass. Präs. ferris, fertur, Infin. Präs. ferrī, Konj. Imperf. ferrer. – 2. Pers. Präs. Akt. feris, Firm. Mat. de err. 24, 3 H. – 2. Pers. Präs. Pass. fereris, Diom. 361, 28 u. 386, 26 (ohne Beleg). – Parag. Infin. ferrier, Plaut. rud. 367. – Archaist. redupliz. Perf. tetulī, Poët. bei Charis. 278, 6. Plaut. Men. 629 u. ö. Catull. 63, 52: tetulisti, Enn. ann. 55.
    ————
    Acc. tr. 116. Caecil. com. 75: tetulit, Com. pall. fr. inc. 32 ( bei Cic. de or. 3, 219). Plaut. most. 471. Ter. Andr. 832. Catull. 63, 47: tetulerunt, Lucr. 6, 672: tetulissem, Ter. Andr. 808. Corp. inscr. Lat. 5, 3635: tetulisset, Catull. 66, 35: tetulissent, Macrin. poët. bei Capit. Macrin. 11, 6: tetulero, Plaut. cist. 650: tetulisse, Plaut. rud. 893. Vgl. Neue-Wagner Formenl.3 3, 346 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 274.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > fero

  • 105 nuper

    nūper, Superl. nūperrimē, Adv. ( aus *novopar[om], neu bereitet), neulichmal, neulich, I) eig. = vor nicht langer Zeit, vor kurzem, unlängst, qui nuper Romae fuit, Cic.: haec inter nos nuper (von neulich her) notitia admodum est, Ter.: conditores vestri, nuper etiam vindices, jüngst noch euere Verteidiger, Iustin.: quoniam nuperrime dictum facillime memoriae mandatur, Cornif. rhet. 3, 18: quod ille nuperrime dixerit, Cic. de inv. 1, 25. – nunc n., Komik. u. Spät. – II) übtr., in neueren Zeiten = vor längerer Zeit, vor Zeiten (s. Müller Liv. praef. § 12), nuper, id est, paucis ante saeculis, Cic.: vixi puellis nuper idoneus, ehemals, Hor.: nuper divitiae avaritiam invexere, Liv. – Kompar. nūperius angef. bei Prisc. 15, 26.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > nuper

  • 106 reddo

    reddo, didī, ditum, ere, zurück-, von sich geben, I) zurückgeben = wiedergeben, wieder abgeben, wieder herausgeben, zurückerstatten, wieder zustellen, 1) denselben Gegenstand (Ggstz. dare, committere, accipere, adimere): α) konkr. Objj.: omne argentum, Plaut.: equos, Cic.: alci pecuniam, Cic.: alci amissa, Liv.: da sodes abs te, ego post reddidero tibi, Plaut.: immo cedo abs te, ego post tibi reddam duplex, Plaut.: meum mihi reddatur, Ter.: ea, quae utenda acceperis, maiore mensurā, si modo possis, iubet reddere Hesiodus, Cic. – obsides, captivos, Caes.: redde hostem, bring wieder her, Ov. – bes. nach einer Unterbrechung, Abwesenheit, aus Gefahr, Mühsal eine Person oder Sache wiedergeben, ut te (medicus) suscitet ac natis reddat carisque propinquis, Hor.: urbem senatui ac populo Romano, templa dis reddita (esse), Tac. – u. so refl., se reddere convivio, sich zum G. zurückbegeben, Liv.: se terris (v. Tageslicht), Verg.: se alci, sich wieder zu jmd. gesellen, Plin. ep.: Teucrûm se iterum in arma, sich den W. der T. wieder stellen, Verg.: ebenso Pass. reddi medial, reddar tenebris, mich zurückbegeben zu usw., Verg.: Daedalus redditus his primum terris, zurückgegeben (nach gefahrvoller Luftfahrt), Verg.: nec post oculis est reddita nostris, bot sich nie wieder dar, Verg.: selten absol., wie Ov. met. 15, 275 sq. (v. einem Flusse).
    ————
    β) abstr. Objj.: libertatem (Ggstz. lib. adimere), Suet.: antiquum belli decus amissum, Liv.: alci patriam, Liv.: alci ereptum honorem, Verg.: Musis alcis operas, seinen tätigen Zustand wieder zuwenden, Cic. – zugl. m. Infin., tandem sua monstra profundo reddit habere Iovi, Stat. Theb. 1, 616.
    2) einem anderes als Entgelt, in gleichem Maße zurückgeben, wiedergeben, dagegengeben, erstatten, vergelten (Ggstz. dare, sumere, accipere), a) übh.: α) konkr. Objj.: alias tegulas, andere dafür (für die zerbrochenen) einsetzen, Plaut.: oscula, Ov.: pro benefactis alcis ei pretium, Plaut. – β) abstr. Objj.: alci operam, Plaut.: beneficium, Cic. u.a.: pro maleficio beneficium, Ter.: beneficium cum usura, Sen.: pro vita hominis hominis vitam, Caes.: ante illatum terrorem, Liv.: hosti cladem, cladem acceptam, Liv. (s. Fabri Liv. 24, 17, 7. p. 237): gratiam, die erwiesene Gunst zurückerstatten, durch die Tat Dank abstatten, Sall.: u. so gratiam cum magno fenore (v. Weinstock), Colum. – sive paria (verba) paribus redduntur (gegenübergestellt werden) sive opponuntur (entgegengesetzt werden) contraria, Cic. or. 164. – b) insbes.: α) in einer anderen Sprache wiedergeben = verdolmetschen, übersetzen, übertragen, cum ea quae legeram Graece, Latine redderem, Cic.: verba Latine, Ov.: verbum pro verbo, Cic.: verbum verbo, Hor. – β) mündlich zurückgeben, als Nachah-
    ————
    mung = wiedergeben, verba bene, v. Papagei, Ov.: de multis verba novissima (von dem Echo als Pers.), Ov.: clamorem, Curt. – als Antwort = erwidern, entgegnen, versetzen, veras audire et reddere voces, Verg.: mutua dicta, Worte wechseln, Ov.: verba tot, nur soviel entgegnen, Ov.: nullam vocem ad minas, Curt.: Aeneas contra cui talia reddit, Verg.
    3) einen Gegenstand dem Ansehen, der Beschaffenheit, dem Wesen nach wiedergeben, abspiegeln, vollständig nachahmen, im Bilde, ἀττικισμος ille reddens Athenarum proprium saporem, Quint.: natus hic vultus tuos reddit, Sen. poët.: tectorium odorem croci saporemque reddit, Plin. – qui te nomine reddet Silvius Aeneas, mit dir gleichnamig sein wird, Verg. – bes. durch Rede, Schrift od. Kunst, reddidisse in loquendo paternam elegantiam, Quint.: in litteris veteres aemulatur, exprimit, reddit, Propertium in primis, Plin. ep.: omnia reddiderat pictor, Petron. – u. im Wesen u. Benehmen, matrem reddit ac refert nobis, Plin. ep.: omnes Catilinas Acidinos postea reddidit, machte durch sein Benehmen Katilina u. seine Rotte zu Acidinern, d.i. ließ K. u. seine Rotte gegen sich als wahre Tugendspiegel erscheinen, Cic. ad Att. 4, 3, 3.
    4) einen Gegenstand in einen entgegengesetzten Zustand zurückversetzen, so und so herstellen, zu dem und dem machen, m. dopp. Acc.: α) alqd od.
    ————
    alqm m. Ang. wozu? durch ein Adi.: viscera saxea, Ov.: domum eius exornatam et instructam fere iam reddidisse nudam atque inanem, Cic.: segetes laetas, Colum.: itinera infesta, Caes.: mare tutum, Nep.: quae res post eum quae essent tuta ab hostibus reddebat, ihm den Rücken sicherte, Caes.: omnia breviora reddet ordo et ratio et modus, Quint. – persönl. Objj., alqm iratum, Cic.: alqm ita placidum mollemque, ut etc., Cic.: alqm hebetem, Cic.: alqm caecum, Cic.: alqm praecipiendo meliorem, Cic.: homines ex feris et immanibus mites et mansuetos, Cic.: formosum adulescentem exsectis virilibus semivirum (zum Kastraten), Lact – selten im Passiv m. dopp. Nom., obscura moto reddita forma lacu est, Ov. met. 3, 475 sq.: alias per sudorem corpus tantum imbecillius redditur, Cels. 3, 3, 19: adeo (eum) caedit, ut Granicus et Aesepus amnes cruenti redderentur, Flor. 3, 5, 17: u. so Iustin. 29, 4, 3; 42, 5, 4; 44, 1, 10. Eutr. 1, 9. – β) alqd od. alqm mit Ang. wozu? durch ein Partic. Perf.: alqd effectum, Plaut.: omne transactum, Plaut.: dictum ac factum reddidi, das war wie gesagt, so getan, das ist alles fertig und abgetan, Ter.: sed iam prior amor me ad hanc rem exercitatum reddidit, Ter. – γ) alqm mit Ang. wozu? durch ein Subst.: alqm avem, Ov.: alqm meum (zu meinem Freunde), hostem Romanis, Nep.: alqm spectatorem, Ov.: alqm ludibrium omnium inter aequales, Iustin. – δ) alqd m. Ang. wozu? durch ut m.
    ————
    Konj., reddes omnia quae nunc sunt certa ei consilia, incerta ut sient sine omni periculo, Ter. Andr. 389.
    II) von sich geben, herausgeben, 1) für jmd. Bestimmtes, jmdm. Gebührendes, Erbetenes abgeben, herausgeben, zustellen, zukommen lassen, a) übh.: alci epistulam, litteras, Cic. (u. so nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Br. von dir, Cic.): mandata Augusto Romae (v. Gesandten), Suet. – argentum, Ter.: caprum, Verg.: tunicam non reddere servo, Iuven.: lavacrum et vinum et varium cibum, Cael. Aur.: alci hereditatem, Cic.: suum cuique, Cic.: nomina sua facto, die T. beim rechten Namen nennen, Ov. – praemia debita, Verg.: cetera praemia, Verg.: honorem. Cic.: nec medico honorem (Honorar) suum nec operario mercedem, Augustin.: promissa viro, Verg.: caute vota, erfüllen, Cic.: u. so vota Iovi, Herculi, Ov. u. Suet. – rationem, Rechnung, Rechenschaft ablegen (Aufschluß geben), alci, Cic., alcis rei, Cic., de alqa re, Vitr. – poenas graves impietatis in parentem alcis, büßen, Sall. – So nun α) von Sterbenden, debitum naturae morbo, Nep.: vitam naturae, Cic., u. bl. vitam, Lucr., vitam bene, Cic.: vitam pro alqo, Ov.: animam caelestem caelo, Vell., u. bl. animas, Verg.: u. bl. reddi caelo, Vell.: eum spiritum, quem naturae debeo, patriae reddere, Cic. (vgl. unten no. 2): quod reliquum vitae viriumque, id ferro potissimum reddere volebant, preisgeben, Cic. – β) v. Opfernden, dar-
    ————
    bringen, tura lari, Tibull.: liba deae, Ov.: exta Marti, Suet.: u. prägn., super caespitem exta, über den R. (legend) = auf dem R. darbringen, Tac.: u. so lancibus pandis fumantia exta, auf gebogenen Sch., Verg. – γ) v. Schreibenden od. Sprechenden, schristlich oder mündlich zukommen lassen, zum besten geben, berichten, sin nihil praeter iocationem, redde hoc ipsum, Cic.: sed perge, Pomponi, de Caesare, et redde quae restant, Cic.: in eo libro, quo causas eloquentiae reddebamus, Quint. – b) als Zugeständnis zukommen lassen, α) als neue Bewilligung zugestehen, anheimgeben, erteilen, gewähren, zuweisen, suis quaeque temporibus, Curt.: responsa, Verg.: nullo reddito responso, Liv.: conubia, Liv.: peccatis veniam, Hor.: una superstitio (bindende Eid) superis quae reddita divis, Verg. – So nun als gerichtl. t. t.: αα) reddere iudicium, eine gerichtl. Untersuchung erteilen (gewähren), anstellen (von der Obrigkeit, bes. v. Prätor), absol., Cornif. rhet., in alqm, Caes., maiestatis, Tac., de eadem causa iterum, Ter., an reus causa sit mortis, Quint. – ββ) reddere ius, Recht erteilen, sprechen (v. Könige, Kaiser, v. der Obrigkeit, bes. v. Prätor), absol., Tac., alci petenti, Caes.: populo, Liv.: pro tribunali, Suet. – Plur., iura reddere, Liv.: suo regia iura Quiriti (v. Romulus), Ov.: iura adversus paganos, Tac.: reddere iura per pagos vicosque, Tac. – β) als bereits Besessenes belassen, Ther-
    ————
    mitanis urbem, agros legesque suas, Cic.: civitati suas leges, Liv.: civitati iura legesque, Caes.: Lanuvinis sacra sua, Liv.: omnia sua incolis, Curt. Vgl. Drak. Liv. 9, 43, 23.
    2) aus dem Körper usw. von sich geben = a) ans dem Körper usw. ausstoßen, auswerfen, ausspeien, aspera arteria excipiat animam eam, quae ducta sit spiritu, eandemque a pulmonibus respiret et reddat, Cic.: sonum, einen Ton von sich geben, tönen, klingen (v. musikal. Instrum., Worten usw.), Hor., Sen. u.a.: lenem sonum, Plin.: vocem (v. leb. Wesen), Verg. u. Hor.: crepitum (ventris), v. Esel, Plin.: stridorem, Ov.: murmura, Ov.: flammam, Plin.: sanguinem, Plin. ep.: bilem alvo, Cels.: alvum, urinam, Cels.: calculum urinā, Plin. – bes. v. Gebären, catulum partu, Ov.: vivum onus, Ov. – b) als Ertrag abwerfen, von Grundstücken, fructum (Ertrag), Varro: in pabulo non minus quam in feno, Colum. – v. Getreide, quae siccae moluntur plus farinae reddunt, Plin.: siligineae farinae modius Gallicae XXII libras panis reddit, Plin. – c) Gehörtes, Erdachtes aus dem Kopfe hersagen, aufsagen, vortragen, ea sine scripto verbis isdem, Cic.: rerum multa nomina audita, Quint.: quid cuique vendidissent, Quint.: dictata magistro, Hor.: carmina, Hor.: modos voce, absingen, Hor. – verba male, aussprechen, Ov. – redideique (= reddidique), Corp. inscr. Lat. 1, 551, 11. – ar-
    ————
    chaist. Futur. reddibo, Plaut. Cas. 129; Men. 1038; Vidul. fr. 4 Stud. (bei Prisc. 6, 32 u. 35. Non. 508, 8): reddebit, Corp. inscr. Lat. 5, 8752. – parag. Infin. reddier, *Arnob. 7, 25 extr. (nach Zinks Vermutung).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > reddo

  • 107 _ЛАТИНСКИЕ СЛОВА И УСТОЙЧИВЫЕ СОЧЕТАНИЯ

    ab abrupto — внезапно, сразу

    ad arbitrium — произвольно, по усмотрению

    ad finemсокр. ad fin. до конца (страницы и т.п.)

    ad interimсокр. ad int., a.i. в течение некоторого времени; временный; на время

    ad oculos — наглядно, воочию

    ad verbum — буквально, дословно

    alieni juris — несамостоятельный, находящийся под властью другого

    Anno Dominiсокр. A.D. в такой-то год нашей эры

    a posteriori — на основании опыта; задним числом

    causa criminalis — повод к обвинению; уголовное дело

    consensus — единодушие; консенсус; согласие

    corpus delicti — состав преступления; вещественное доказательство

    de facto — в действительности; на деле; фактически

    dictum | ta — афоризм; изречение; мнение судьи

    et aliiсокр. et al. и другие

    ex commodo — в удобное время; по усмотрению

    ex consilio — в результате обсуждения; по совету

    ex post — задним числом; после, позже

    exprompto — внезапно, неожиданно

    ex proprio sinu — из самой сути; из самого существа

    ex termino facto — немедленно; сразу

    gratis — безвозмездно, даром; бескорыстно

    ibidemсокр. ib., ibid. там же (в сносках)

    in absentia — без личного присутствия; в отсутствие

    in brevi — вкратце, кратко

    in esse — действительный, существующий

    in extremis — в крайности; в последний момент

    in fidem — по договорённости; по доверию

    in grosso — в большом количестве, оптом

    in margineсокр. i.m. на полях

    in mente — в сознании; в уме

    in praesenti — в настоящее время, теперь

    in puncto — относительно, что касается

    in re — в действительности; фактически

    in status quo — в состоянии, существующем теперь

    ipsissima verba — слово в слово; совершенно точно

    jus strictum — строгая законность; строгое право

    justus titulus — законное основание (чего-л), правооснование

    loco citatoсокр. loc.cit.; l.c. в цитированном месте

    nota beneсокр. NB заметь хорошо (отметка на полях книги и т.п.)

    opus citatumсокр. op.cit.; op.c. цитированное сочинение

    persona non grata — нежелательное лицо, персона нон грата

    prima facie — на первый взгляд; с первого раза

    qui pro quo — одно вместо другого; путаница; смешение понятий

    semper idem — всегда то же самое; одно и то же

    sine jure — без права; незаконно

    ubi non est lex, ibi non est transgressio — где нет закона, там нет и нарушения

    via — через, при чьём-л посредстве

    videlicetсокр. viz а именно, то есть; например

    quod erat demonstrandumсокр. Q.E.D., q.e.d. что и требовалось доказать; само собой разумеется

    strictissimo sensu= stricto

    Русско-английский юридический словарь > _ЛАТИНСКИЕ СЛОВА И УСТОЙЧИВЫЕ СОЧЕТАНИЯ

  • 108 Латинские слова и устойчивые сочетания

    ab abrupto — внезапно, сразу

    ad arbitrium — произвольно, по усмотрению

    ad finemсокр. ad fin. до конца (страницы и т.п.)

    ad interimсокр. ad int., a.i. в течение некоторого времени; временный; на время

    ad oculos — наглядно, воочию

    ad verbum — буквально, дословно

    alieni juris — несамостоятельный, находящийся под властью другого

    Anno Dominiсокр. A.D. в такой-то год нашей эры

    a posteriori — на основании опыта; задним числом

    causa criminalis — повод к обвинению; уголовное дело

    consensus — единодушие; консенсус; согласие

    corpus delicti — состав преступления; вещественное доказательство

    de facto — в действительности; на деле; фактически

    dictum | ta — афоризм; изречение; мнение судьи

    et aliiсокр. et al. и другие

    ex commodo — в удобное время; по усмотрению

    ex consilio — в результате обсуждения; по совету

    ex post — задним числом; после, позже

    exprompto — внезапно, неожиданно

    ex proprio sinu — из самой сути; из самого существа

    ex termino facto — немедленно; сразу

    gratis — безвозмездно, даром; бескорыстно

    ibidemсокр. ib., ibid. там же (в сносках)

    in absentia — без личного присутствия; в отсутствие

    in brevi — вкратце, кратко

    in esse — действительный, существующий

    in extremis — в крайности; в последний момент

    in fidem — по договорённости; по доверию

    in grosso — в большом количестве, оптом

    in margineсокр. i.m. на полях

    in mente — в сознании; в уме

    in praesenti — в настоящее время, теперь

    in puncto — относительно, что касается

    in re — в действительности; фактически

    in status quo — в состоянии, существующем теперь

    ipsissima verba — слово в слово; совершенно точно

    jus strictum — строгая законность; строгое право

    justus titulus — законное основание (чего-л), правооснование

    loco citatoсокр. loc.cit.; l.c. в цитированном месте

    nota beneсокр. NB заметь хорошо (отметка на полях книги и т.п.)

    opus citatumсокр. op.cit.; op.c. цитированное сочинение

    persona non grata — нежелательное лицо, персона нон грата

    prima facie — на первый взгляд; с первого раза

    qui pro quo — одно вместо другого; путаница; смешение понятий

    semper idem — всегда то же самое; одно и то же

    sine jure — без права; незаконно

    ubi non est lex, ibi non est transgressio — где нет закона, там нет и нарушения

    via — через, при чьём-л посредстве

    videlicetсокр. viz а именно, то есть; например

    quod erat demonstrandumсокр. Q.E.D., q.e.d. что и требовалось доказать; само собой разумеется

    strictissimo sensu= stricto

    Русско-английский юридический словарь > Латинские слова и устойчивые сочетания

  • 109 adjuncta

    ad-jungo, nxi, nctum, 3, v. a., to add, join, annex, or bind to any thing.
    I.
    Lit., of cattle, to yoke, to harness (cf.:

    jugo, jugum, jungo, etc.): adjunxere feras (preceded by bijugos agitare leones),

    Lucr. 2, 604:

    tauros aratro,

    Tib. 1, 9, 7:

    plostello mures,

    Hor. S. 2, 3, 247:

    tigribus adjunctis aurea lora dabat,

    Ov. A. A. 1, 552; so id. Am. 1, 1, 26; Gell. 20, 1.—Hence,
    II.
    Transf.
    A.
    Of persons or things, to join or add to. —With ad or dat.:

    ad probos te adjunxeris,

    Plaut. Aul. 2, 2, 59;

    where the figure of yoking is closely adhered to (v. the connection): adjunge te ad currum,

    Vulg. Act. 8, 29:

    socium quaerit, quem adjungat sibi,

    Plaut. As. 2, 2, 22:

    comitem T. Volturcium,

    Cic. Cat. 3, 4:

    se comitem fugae,

    id. Att. 9, 10, 2:

    ei proxime adjunctus frater fuit,

    id. Brut. 28:

    viro se,

    Verg. A. 8, 13:

    adjuncti sunt Paulo et Silae,

    Vulg. Act. 17, 4:

    accessionem aedibus,

    Cic. Off. 1, 39:

    ulmis vites,

    Verg. G. 1, 2:

    classem lateri castrorum,

    id. A. 9, 69; so esp. freq. of places, lying near, adjacent:

    huic fundo continentia quaedam praedia et adjuncta mercatur,

    Cic. Caec. 4; Nep. Dion. 5; Curt. 8, 1; cf. id. 5, 4; Sil. 8, 642.— Trop.: ad malam aetatem adjungere cruciatum, Pac. ap. Non. 2, 1:

    imperium credat gravius esse, vi quod fit, quam illud quod amicitia adjungitur,

    the command which is put upon him, given him, with kind feeling, Ter. Ad. 1, 1, 42.—Hence, adjungere aliquem sibi, to bind to one's self, to enter into friendship with, to make one a friend:

    familiam colere, adjuvare, adjungere,

    Ter. Ad. 5, 8, 4; Cic. Mur. 19; so Q. Cic. Pet. 7; Nep. Alc. 5, 9; id. Eum. 2; so,

    agros populo Romano,

    Cic. Agr. 1, 2:

    totam ad imperium pop. R. Ciliciam,

    id. Imp. Pomp. 12, 35:

    urbem in societatem,

    Liv. 37, 15: sibi aliquem beneficio, to lay one under obligation to one's self, to oblige:

    quem beneficio adjungas,

    Ter. Ad. 1, 1, 47;

    also without beneficio: ut parentes propinquosque eorum adjungeret,

    Tac. A. 3, 43.—
    B.
    Met. of mental objects, to apply to, to direct to (very freq. and class.):

    animum ad aliquod studium,

    Ter. And. 1, 1, 29:

    fidem visis,

    to give credit to, Cic. Ac. 1, 11; id. Div. 2, 55:

    huc animum ut adjungas tuum,

    Ter. Hec. 4, 4, 61:

    diligentia vestra nobis adjungenda est,

    Cic. Clu. 1:

    ut aliquis metus adjunctus sit ad gratiam,

    id. Div. in Caecil. 7, 24:

    suspicionem potius ad praedam quam ad egestatem,

    to direct suspicion rather to him who possesses the booty, than to him who lives in poverty, id. Rosc. Am. 31.—
    C.
    To add or join something to a thing as an accompaniment, to annex, to subjoin, to let follow or attend: audi atque auditis hostimentum adjungito, hear and let requital follow what is heard, Enn. ap. Fest. s. v. redhostire, p. 270 Müll. (Trag. v. 154 Vahl.):

    huic voluptati hoc adjunctum est odium,

    Plaut. Curc. 1, 3, 34:

    istam juris scientiam eloquentiae tamquam ancillulam pedisequamque adjunxisti,

    Cic. de Or. 1, 55, 236.— Hence of a new thought or circumstance, to add it to the preceding:

    quod cum dicerem, illud adjunxi: mihi tecum ita, etc.,

    Cic. Fam. 5, 2:

    satis erit dictum, si hoc unum adjunxero,

    Nep. Epam. 10:

    His adjungit, Hylan nautae quo fonte relictum Clamassent,

    Verg. E. 6, 43 (v. addo, adjicio, etc.):

    ad ceteras summas utilitates, haec quoque opportunitas adjungatur, ut, etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 50:

    Adjuncto vero, ut iidem etiam prudentes haberentur,

    id. Off. 2, 12.—Hence,
    D.
    In rhet.: adjuncta, n., collateral circumstances:

    loci argumentorum ex adjunctis repeti possunt, ut quaeratur, quid ante rem, quid cum re, quid postea evenerit,

    Cic. Top. 12; so id. ib. 18; cf. consequens.—Hence, adjunctus, a, um, P. a.
    A.
    Joined, added to, or connected with a thing:

    quae propiora hujus causae et adjunctiora sunt,

    Cic. Clu. 10:

    ventum ad veram et adjunctissimam quaestionem,

    Arn. 7, p. 243.—Hence,
    B.
    adjuncta, ōrum, n., additional circumstances, adjuncts, things closely connected with, belonging or suitable to:

    semper in adjunctis aevoque morabimur aptis,

    Hor. A. P. 178.— Adv. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > adjuncta

  • 110 adjunctus

    ad-jungo, nxi, nctum, 3, v. a., to add, join, annex, or bind to any thing.
    I.
    Lit., of cattle, to yoke, to harness (cf.:

    jugo, jugum, jungo, etc.): adjunxere feras (preceded by bijugos agitare leones),

    Lucr. 2, 604:

    tauros aratro,

    Tib. 1, 9, 7:

    plostello mures,

    Hor. S. 2, 3, 247:

    tigribus adjunctis aurea lora dabat,

    Ov. A. A. 1, 552; so id. Am. 1, 1, 26; Gell. 20, 1.—Hence,
    II.
    Transf.
    A.
    Of persons or things, to join or add to. —With ad or dat.:

    ad probos te adjunxeris,

    Plaut. Aul. 2, 2, 59;

    where the figure of yoking is closely adhered to (v. the connection): adjunge te ad currum,

    Vulg. Act. 8, 29:

    socium quaerit, quem adjungat sibi,

    Plaut. As. 2, 2, 22:

    comitem T. Volturcium,

    Cic. Cat. 3, 4:

    se comitem fugae,

    id. Att. 9, 10, 2:

    ei proxime adjunctus frater fuit,

    id. Brut. 28:

    viro se,

    Verg. A. 8, 13:

    adjuncti sunt Paulo et Silae,

    Vulg. Act. 17, 4:

    accessionem aedibus,

    Cic. Off. 1, 39:

    ulmis vites,

    Verg. G. 1, 2:

    classem lateri castrorum,

    id. A. 9, 69; so esp. freq. of places, lying near, adjacent:

    huic fundo continentia quaedam praedia et adjuncta mercatur,

    Cic. Caec. 4; Nep. Dion. 5; Curt. 8, 1; cf. id. 5, 4; Sil. 8, 642.— Trop.: ad malam aetatem adjungere cruciatum, Pac. ap. Non. 2, 1:

    imperium credat gravius esse, vi quod fit, quam illud quod amicitia adjungitur,

    the command which is put upon him, given him, with kind feeling, Ter. Ad. 1, 1, 42.—Hence, adjungere aliquem sibi, to bind to one's self, to enter into friendship with, to make one a friend:

    familiam colere, adjuvare, adjungere,

    Ter. Ad. 5, 8, 4; Cic. Mur. 19; so Q. Cic. Pet. 7; Nep. Alc. 5, 9; id. Eum. 2; so,

    agros populo Romano,

    Cic. Agr. 1, 2:

    totam ad imperium pop. R. Ciliciam,

    id. Imp. Pomp. 12, 35:

    urbem in societatem,

    Liv. 37, 15: sibi aliquem beneficio, to lay one under obligation to one's self, to oblige:

    quem beneficio adjungas,

    Ter. Ad. 1, 1, 47;

    also without beneficio: ut parentes propinquosque eorum adjungeret,

    Tac. A. 3, 43.—
    B.
    Met. of mental objects, to apply to, to direct to (very freq. and class.):

    animum ad aliquod studium,

    Ter. And. 1, 1, 29:

    fidem visis,

    to give credit to, Cic. Ac. 1, 11; id. Div. 2, 55:

    huc animum ut adjungas tuum,

    Ter. Hec. 4, 4, 61:

    diligentia vestra nobis adjungenda est,

    Cic. Clu. 1:

    ut aliquis metus adjunctus sit ad gratiam,

    id. Div. in Caecil. 7, 24:

    suspicionem potius ad praedam quam ad egestatem,

    to direct suspicion rather to him who possesses the booty, than to him who lives in poverty, id. Rosc. Am. 31.—
    C.
    To add or join something to a thing as an accompaniment, to annex, to subjoin, to let follow or attend: audi atque auditis hostimentum adjungito, hear and let requital follow what is heard, Enn. ap. Fest. s. v. redhostire, p. 270 Müll. (Trag. v. 154 Vahl.):

    huic voluptati hoc adjunctum est odium,

    Plaut. Curc. 1, 3, 34:

    istam juris scientiam eloquentiae tamquam ancillulam pedisequamque adjunxisti,

    Cic. de Or. 1, 55, 236.— Hence of a new thought or circumstance, to add it to the preceding:

    quod cum dicerem, illud adjunxi: mihi tecum ita, etc.,

    Cic. Fam. 5, 2:

    satis erit dictum, si hoc unum adjunxero,

    Nep. Epam. 10:

    His adjungit, Hylan nautae quo fonte relictum Clamassent,

    Verg. E. 6, 43 (v. addo, adjicio, etc.):

    ad ceteras summas utilitates, haec quoque opportunitas adjungatur, ut, etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 50:

    Adjuncto vero, ut iidem etiam prudentes haberentur,

    id. Off. 2, 12.—Hence,
    D.
    In rhet.: adjuncta, n., collateral circumstances:

    loci argumentorum ex adjunctis repeti possunt, ut quaeratur, quid ante rem, quid cum re, quid postea evenerit,

    Cic. Top. 12; so id. ib. 18; cf. consequens.—Hence, adjunctus, a, um, P. a.
    A.
    Joined, added to, or connected with a thing:

    quae propiora hujus causae et adjunctiora sunt,

    Cic. Clu. 10:

    ventum ad veram et adjunctissimam quaestionem,

    Arn. 7, p. 243.—Hence,
    B.
    adjuncta, ōrum, n., additional circumstances, adjuncts, things closely connected with, belonging or suitable to:

    semper in adjunctis aevoque morabimur aptis,

    Hor. A. P. 178.— Adv. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > adjunctus

  • 111 adjungo

    ad-jungo, nxi, nctum, 3, v. a., to add, join, annex, or bind to any thing.
    I.
    Lit., of cattle, to yoke, to harness (cf.:

    jugo, jugum, jungo, etc.): adjunxere feras (preceded by bijugos agitare leones),

    Lucr. 2, 604:

    tauros aratro,

    Tib. 1, 9, 7:

    plostello mures,

    Hor. S. 2, 3, 247:

    tigribus adjunctis aurea lora dabat,

    Ov. A. A. 1, 552; so id. Am. 1, 1, 26; Gell. 20, 1.—Hence,
    II.
    Transf.
    A.
    Of persons or things, to join or add to. —With ad or dat.:

    ad probos te adjunxeris,

    Plaut. Aul. 2, 2, 59;

    where the figure of yoking is closely adhered to (v. the connection): adjunge te ad currum,

    Vulg. Act. 8, 29:

    socium quaerit, quem adjungat sibi,

    Plaut. As. 2, 2, 22:

    comitem T. Volturcium,

    Cic. Cat. 3, 4:

    se comitem fugae,

    id. Att. 9, 10, 2:

    ei proxime adjunctus frater fuit,

    id. Brut. 28:

    viro se,

    Verg. A. 8, 13:

    adjuncti sunt Paulo et Silae,

    Vulg. Act. 17, 4:

    accessionem aedibus,

    Cic. Off. 1, 39:

    ulmis vites,

    Verg. G. 1, 2:

    classem lateri castrorum,

    id. A. 9, 69; so esp. freq. of places, lying near, adjacent:

    huic fundo continentia quaedam praedia et adjuncta mercatur,

    Cic. Caec. 4; Nep. Dion. 5; Curt. 8, 1; cf. id. 5, 4; Sil. 8, 642.— Trop.: ad malam aetatem adjungere cruciatum, Pac. ap. Non. 2, 1:

    imperium credat gravius esse, vi quod fit, quam illud quod amicitia adjungitur,

    the command which is put upon him, given him, with kind feeling, Ter. Ad. 1, 1, 42.—Hence, adjungere aliquem sibi, to bind to one's self, to enter into friendship with, to make one a friend:

    familiam colere, adjuvare, adjungere,

    Ter. Ad. 5, 8, 4; Cic. Mur. 19; so Q. Cic. Pet. 7; Nep. Alc. 5, 9; id. Eum. 2; so,

    agros populo Romano,

    Cic. Agr. 1, 2:

    totam ad imperium pop. R. Ciliciam,

    id. Imp. Pomp. 12, 35:

    urbem in societatem,

    Liv. 37, 15: sibi aliquem beneficio, to lay one under obligation to one's self, to oblige:

    quem beneficio adjungas,

    Ter. Ad. 1, 1, 47;

    also without beneficio: ut parentes propinquosque eorum adjungeret,

    Tac. A. 3, 43.—
    B.
    Met. of mental objects, to apply to, to direct to (very freq. and class.):

    animum ad aliquod studium,

    Ter. And. 1, 1, 29:

    fidem visis,

    to give credit to, Cic. Ac. 1, 11; id. Div. 2, 55:

    huc animum ut adjungas tuum,

    Ter. Hec. 4, 4, 61:

    diligentia vestra nobis adjungenda est,

    Cic. Clu. 1:

    ut aliquis metus adjunctus sit ad gratiam,

    id. Div. in Caecil. 7, 24:

    suspicionem potius ad praedam quam ad egestatem,

    to direct suspicion rather to him who possesses the booty, than to him who lives in poverty, id. Rosc. Am. 31.—
    C.
    To add or join something to a thing as an accompaniment, to annex, to subjoin, to let follow or attend: audi atque auditis hostimentum adjungito, hear and let requital follow what is heard, Enn. ap. Fest. s. v. redhostire, p. 270 Müll. (Trag. v. 154 Vahl.):

    huic voluptati hoc adjunctum est odium,

    Plaut. Curc. 1, 3, 34:

    istam juris scientiam eloquentiae tamquam ancillulam pedisequamque adjunxisti,

    Cic. de Or. 1, 55, 236.— Hence of a new thought or circumstance, to add it to the preceding:

    quod cum dicerem, illud adjunxi: mihi tecum ita, etc.,

    Cic. Fam. 5, 2:

    satis erit dictum, si hoc unum adjunxero,

    Nep. Epam. 10:

    His adjungit, Hylan nautae quo fonte relictum Clamassent,

    Verg. E. 6, 43 (v. addo, adjicio, etc.):

    ad ceteras summas utilitates, haec quoque opportunitas adjungatur, ut, etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 17, 50:

    Adjuncto vero, ut iidem etiam prudentes haberentur,

    id. Off. 2, 12.—Hence,
    D.
    In rhet.: adjuncta, n., collateral circumstances:

    loci argumentorum ex adjunctis repeti possunt, ut quaeratur, quid ante rem, quid cum re, quid postea evenerit,

    Cic. Top. 12; so id. ib. 18; cf. consequens.—Hence, adjunctus, a, um, P. a.
    A.
    Joined, added to, or connected with a thing:

    quae propiora hujus causae et adjunctiora sunt,

    Cic. Clu. 10:

    ventum ad veram et adjunctissimam quaestionem,

    Arn. 7, p. 243.—Hence,
    B.
    adjuncta, ōrum, n., additional circumstances, adjuncts, things closely connected with, belonging or suitable to:

    semper in adjunctis aevoque morabimur aptis,

    Hor. A. P. 178.— Adv. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > adjungo

  • 112 armillum

    armillum, i, n. [acc. to Paul. ex Fest., from armus; v. infra], a vessel for wine (ante- and post-class.): armillum, quod est urceoli genus vinarii, Varr. ap. Non. p. 547, 15: armillum vas vinarium in sacris dictum, quod armo, id est humero deportetur, Paul. ex Fest. p. 2 Müll.—Hence the proverb, ad armillum revertere, or redire, or simply, ad armillum, to return to one's old habits, to begin one's old tricks again, Lucil. ap. Non. p. 74, 13:

    at illa ad armillum revertit et ad familiares feminarum artes accenditur,

    App. M. 9, p. 230, 22.—With a more pointed reference, Appuleius, speaking of Cupid, changes armillum in the proverb into armile = armamentarium, an armory, M. 6, p. 132, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > armillum

  • 113 haereo

    haerĕo, haesi, haesum, 2, v. n. [etym. dub.], to hang or hold fast, to hang, stick, cleave, cling, adhere, be fixed, sit fast, remain close to any thing or in any manner (class. and very freq., esp. in the trop. sense; cf. pendeo); usually constr. with in, the simple abl. or absol., less freq. with dat., with ad, sub, ex, etc.
    I.
    Lit.:

    ut videamus, terra penitusne defixa sit, et quasi radicibus suis haereat, an media pendeat?

    Cic. Ac. 2, 39, 122; so,

    terra ima sede semper haeret,

    id. Rep. 6, 18:

    linguam ad radices ejus haerens excipit stomachus,

    id. N. D. 2, 54, 135:

    scalarum gradus male haerentes,

    holding, adhering, id. Fam. 6, 7, 3; cf.:

    haerent parietibus scalae,

    Verg. A. 2, 442:

    haerere in equo,

    sit fast, keep his seat, Cic. Deiot. 10, 28;

    for which: nescit equo rudis Haerere ingenuus puer,

    Hor. C. 3, 24, 55:

    male laxus In pede calceus haeret,

    id. S. 1, 3, 32; cf. Quint. 11, 3, 144:

    haeret nonnumquam telum illud occultum,

    id. 9, 2, 75:

    pugnus in mala haeret,

    Ter. Ad. 2, 1, 17:

    haesitque in corpore ferrum,

    Verg. A. 11, 864;

    for which: tergo volucres haesere sagittae,

    id. ib. 12, 415; cf.:

    scindat haerentem coronam crinibus,

    Hor. C. 1, 17, 27; and:

    haerentem capiti cum multa laude coronam,

    id. S. 1, 10, 49:

    carinae,

    Ov. M. 8, 144:

    alae,

    id. ib. 12, 570:

    (fames) utero haeret meo,

    Plaut. Stich. 1, 3, 16:

    haeret pede pes,

    Verg. A. 10, 361:

    ubi demisi retem atque hamum, quicquid haesit, extraho,

    Plaut. Rud. 4, 3, 45; cf.:

    os devoratum fauce cum haereret lupi,

    Phaedr. 1, 8, 4; and:

    graves currus illuvie et voraginibus haerebant,

    Curt. 8, 4:

    classis in vado haerebat,

    id. 9, 19:

    haerentes adverso litore naves,

    Hor. S. 2, 3, 205:

    gremioque in Jasonis haerens,

    Ov. M. 7, 66; cf.:

    haeret in complexu liberorum,

    Quint. 6, 1, 42;

    for which: Avidisque amplexibus haerent,

    Ov. M. 7, 143;

    cupide in Veneris compagibus haerent,

    Lucr. 4, 1113;

    for which: validis Veneris compagibus haerent,

    id. 4, 1204; and:

    (anulus) caecis in eo (lapide) compagibus haesit,

    id. 6, 1016:

    communibus inter se radicibus haerent,

    id. 3, 325; 5, 554:

    foliis sub omnibus haerent (Somnia),

    Verg. A. 6, 284:

    gladius intra vaginam suam haerens,

    Quint. 8 praef. §

    15: ipse inter media tela hostium evasit. Duo turmae haesere,

    i. e. failed to break through, Liv. 29, 33, 7:

    alii globo illati haerebant,

    id. 22, 5, 5.—
    b.
    Prov.
    (α).
    Haerere in luto, i. e. to be in trouble, difficulty:

    tali in luto haerere,

    Plaut. Pers. 4, 3, 66 (for [p. 838] which:

    nunc homo in medio luto est,

    id. Ps. 4, 2, 28); cf. haesito, I.—In salebra: proclivi currit oratio: venit ad extremum: haeret in salebra, runs aground, i. e. is at a loss, Cic. Fin. 5, 28, 84.—In a like sense,
    (β).
    Aqua haeret, the water (in the waterclock) stops; v. aqua.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to hold fast, remain attached or fixed, to keep firm, adhere:

    improbis semper aliqui scrupus in animis haereat,

    Cic. Rep. 3, 16; cf.:

    infixus animo haeret dolor,

    id. Phil. 2, 26, 64:

    haerent infixi pectore vultus,

    Verg. A. 4, 4:

    haerere in memoria,

    Cic. Ac. 2, 1, 2; cf.:

    quae mihi in visceribus haerent,

    i. e. firmly impressed upon my heart, memory, id. Att. 6, 1, 8; and:

    in medullis populi Romani ac visceribus haerere,

    id. Phil. 1, 15, 36:

    mihi haeres in medullis,

    id. Fam. 15, 16, 2:

    in omnium gentium sermonibus ac mentibus semper haerere,

    id. Cat. 4, 10, 22:

    hi in oculis haerebunt,

    i. e. will be always present, id. Phil. 13, 3, 5:

    in te omnis haeret culpa,

    adheres, cleaves, Ter. Hec. 2, 1, 32:

    ut peccatum haereat, non in eo, qui monuerit, sed in eo, qui non obtemperarit,

    Cic. Div. 1, 16, 30.—With dat.:

    potest hoc homini huic haerere peccatum?

    Cic. Rosc. Com. 6, 17:

    quod privatarum rerum dedecus non haeret infamiae (tuae)?

    id. Cat. 1, 6, 13:

    in quo (Caelio) crimen non haerebat,

    id. Cael. 7, 15:

    neque (possit) haerere in tam bona causa tam acerba injuria,

    id. Fam. 6, 5, 2: cum ante illud facetum dictum emissum haerere debeat, quam cogitari potuisse videatur, must have hit (the figure being that of an arrow shot from the bow), id. de Or. 2, 54, 219: in quos incensos ira vitamque domini desperantes cum incidisset, haesit in iis poenis, quas, etc., fell into, incurred those penalties (the figure is that of a bird which is limed, caught), id. Mil. 21, 56:

    nec dubie repetundarum criminibus haerebant,

    Tac. A. 4, 19: in hoc flexu quasi aetatis fama adolescentis paulum haesit ad metas, hung back, was caught (the figure being taken from the race-course), Cic. Cael. 31, 75;

    v. meta: neu quid medios intercinat actus, Quod non proposito conducat et haereat apte,

    i. e. fits, suits, Hor. A. P. 195.—
    B.
    In partic.
    1.
    With the idea of nearness predominating, to keep near or close to a person, to join or attach one's self to, to follow (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    perfice hoc Precibus, pretio, ut haeream in parte aliqua tandem apud Thaidem,

    may keep about her, Ter. Eun. 5, 9, 25; cf.:

    ego illum audivi in amorem haerere apud nescio quam fidicinam,

    Plaut. Ep. 2, 2, 7:

    haeres ad latus, omnia experiris,

    Cat. 21, 6:

    Antorem comitem, qui missus ab Argis, Haeserat Evandro,

    Verg. A. 10, 780:

    obtinenti Africam comes haeserat,

    Plin. Ep. 7, 27, 2; Quint. 1, 2, 10:

    Curtius Nicia (grammaticus) haesit Cn. Pompeio et C. Memmio,

    Suet. Gramm. 14.— Poet.:

    haeremus cuncti superis, temploque tacente Nil facimus non sponte deo,

    cling to, depend on, Luc. 9, 573.—Hence,
    b.
    In a bad sense: in tergis, tergis, in tergo, to hang upon one's rear, i. e. to pursue closely:

    haerebit in tergis fugientium victor,

    Curt. 4, 15 fin.:

    se cum exercitu tergis eorum haesurum,

    Tac. H. 4, 19:

    Haerens in tergo Romanus,

    Liv. 1, 14 11 Weissenb. (better than terga, the lect. vulg.).—
    2.
    With the idea of duration in time predominating, to remain fixed, to abide or continue anywhere, to keep at, stick to any thing (class.):

    metui, ne haereret hic (Athenis),

    Ter. Ad. 3, 3, 49:

    in obsidione castelli exigui,

    Curt. 5, 3, 4:

    circa muros unius urbis,

    id. 4, 4; cf.:

    circa libidines,

    Suet. Aug. 71: volitare in foro, haerere in jure ac praetorum tribulibus, to go loitering or dangling about, Cic. de Or. 1, 38, 173: et siccis vultus in nubibus haerent, hang upon, i. e. remain long looking at, Luc. 4, 331; cf.:

    vultus, dum crederet, haesit,

    id. 9, 1036:

    haerere in eadem commorarique sententia,

    Cic. Or. 40, 137; cf.:

    mea ratio in dicendo haec esse solet, ut boni quod habeat, id amplectar, ibi habitem, ibi haeream,

    id. de Or. 2, 72, 292:

    quonam modo ille in bonis haerebit et habitabit suis?

    id. Or. 15, 49:

    equidem in libris haereo,

    id. Att. 13, 40, 2; cf.:

    valde in scribendo haereo,

    id. ib. 13, 39, 2:

    plurima sunt, nitidis maculam haesuram figentia rebus,

    lasting, durable, Juv. 14, 2.—
    3.
    With the idea of hindrance to free motion predominating, to stick fast, be brought to a stand-still, to be embarrassed, perplexed, at a loss, to hesitate, to be suspended or retarded (class.).
    (α).
    Of persons:

    haerebat nebulo: quo se verteret, non habebat,

    Cic. Phil. 2, 29, 74; cf.:

    haerebat in tabulis publicis reus et accusator,

    id. Clu. 31, 86:

    cogitate in his iniquitatibus unum haesisse Apollonium: ceteros profecto multos ex his incommodis pecunia se liberasse,

    id. Verr. 2, 5, 9, § 23:

    in multis nominibus,

    id. N. D. 3, 24, 62:

    in media stultitia,

    id. Tusc. 3, 28, 70; cf.:

    isti physici raro admodum, cum haerent aliquo loco, exclamant, abstrusa esse omnia, etc.,

    id. Ac. 2, 5, 14:

    in quo etiam Democritus haeret,

    id. Fin. 1, 6, 20:

    at in altero illo, inquit, haeres. Immo habeo tibi gratiam. Haererem enim, nisi tu me expedisses,

    id. Pis. 30, 74:

    in ceteris subvenies, si me haerentem videbis,

    id. Fin. 3, 4, 16:

    quid machiner? quid comminiscar? haereo,

    Plaut. Capt. 3, 3, 17; id. Merc. 3, 4, 15; 4, 3, 38; 24; cf.:

    aut quia non firmus rectum defendis et haeres,

    Hor. S. 2, 7, 26:

    haesit circa formas litterarum (puer),

    Quint. 1, 1, 21; cf. id. 1, 7, 35:

    haeres et dubitas,

    Juv. 3, 135; 6, 281.—
    (β).
    Of things:

    nunc homo in lutost. Nomen nescit: haeret haec res,

    i. e. is perplexing, cannot be explained, Plaut. Ps. 4, 2, 28; id. Amph. 2, 2, 182; id. Trin. 4, 2, 59; cf.: occisa est haec res;

    haeret hoc negotium,

    id. Ps. 1, 5, 8:

    nec umquam tanta fuerit loquendi facultas, ut non titubet atque haereat, quotiens ab animo verba dissentiunt,

    Quint. 12, 1, 29:

    Hectoris Aeneaeque manu victoria Graiūm Haesit,

    i. e. was retarded, Verg. A. 11, 290; cf.:

    constitit hic bellum fortunaque Caesaris haesit,

    Luc. 7, 547:

    cum in hac difficultate rerum consilium haereret,

    Liv. 26, 36, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > haereo

  • 114 injurius

    injūrĭus, a, um, adj. [2. in-jus], that acts unlawfully, injurious, wrongful, unjust (mostly ante-class.): Scel. Quis igitur vocare? Phil. Dikaiai nomen est. Scel. Injuria's, Plaut. Mil. 2, 5, 27:

    injuria's qui, etc.,

    id. Curc. 1, 1, 65:

    si id succenseat, ipsus sibi esse injurius videatur,

    Ter. And. 2, 3, 3; id. Heaut. 2, 3, 79:

    me illi irasci injurium est,

    Plaut. Aul. 4, 7, 19; Ter. Ad. 1, 2, 26; 2, 1, 51; id. Hec. 1, 1, 14 and 15; cf.:

    quia sit injurium,

    Cic. Off. 3, 23, 89:

    indicta causa damnari absentem consularem virum injurium esse,

    Liv. 43, 5, 5.— Adv.: injūrĭē, unjustly, unlawfully: injurie facere, Naev. ap. Non. 124, 31 (Trag. Rel. v. 40 Rib.): injurie dictum pro injuriose, Non. ib.— Sup.:

    aliquem injuriissime nominare,

    Amm. 16, 12, 67 dub. (others read irrisive).

    Lewis & Short latin dictionary > injurius

  • 115 Quirinalia

    Quĭrīnālis, e (abl. QVIRINALE, Kalend. in lnscr. Orell. 2, p. 396), adj. [Quirinus].
    I.
    Of or belonging to Quirinus ( Romulus), Quirinal:

    Quirinalis flamen,

    priest of Romulus, Varr. L. L. 7, § 45 Müll.: lituus, such as Romulus bore (an historical prolepsis), Verg. A. 7, 187:

    trabea,

    id. ib. 7, 612: collis Quirinalis, the Quirinal Hill, the Quirinal, one of the seven hills of Rome, now Monte Cavallo:

    collis Quirinalis ob Quirini fanum: sunt qui a Quiritibus, qui cum T. Tatio Curibus venerunt Romam, quod ibi habuerunt castra,

    Varr. L. L. 5, § 51 Müll.; cf.: Quirinalis collis qui nunc dicitur, olim Agonus appellabatur, ante quam in eum commigrarent fere Sabini Curibus venientes, post foedus inter Romulum et Tatium ictum:

    a quo hanc appellationem sortitus est: quamvis existiment quidam quod in eo factum sit templum Quirino, ita dictum,

    Fest. p. 254 Müll.; and:

    templa Deo (Quirino) fiunt: collis quoque dictus ab illo,

    Ov. F. 2, 511: collis Quirinalis terticeps cis aedem Quirini, an ancient formula in Varr. L. L. 5, § 51 Müll.; also,

    Quirinale jugum,

    Ov. F. 6, 218: Quirinalis porta dicta sive quod ea in collem Quirinalem itur, seu quod proxime eam est Quirini sacellum, Paul. ex Fest. p. 255 Müll.—
    II.
    Subst.: Quĭrīnā-lĭa, ĭum, n., the festival in honor of Romulus, celebrated annually on the 17 th of February (XIII. Cal. Mart.), the Quirinal festival, Cic. Q. Fr. 2, 3, 4; 2, 13, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > Quirinalia

  • 116 Quirinalis

    Quĭrīnālis, e (abl. QVIRINALE, Kalend. in lnscr. Orell. 2, p. 396), adj. [Quirinus].
    I.
    Of or belonging to Quirinus ( Romulus), Quirinal:

    Quirinalis flamen,

    priest of Romulus, Varr. L. L. 7, § 45 Müll.: lituus, such as Romulus bore (an historical prolepsis), Verg. A. 7, 187:

    trabea,

    id. ib. 7, 612: collis Quirinalis, the Quirinal Hill, the Quirinal, one of the seven hills of Rome, now Monte Cavallo:

    collis Quirinalis ob Quirini fanum: sunt qui a Quiritibus, qui cum T. Tatio Curibus venerunt Romam, quod ibi habuerunt castra,

    Varr. L. L. 5, § 51 Müll.; cf.: Quirinalis collis qui nunc dicitur, olim Agonus appellabatur, ante quam in eum commigrarent fere Sabini Curibus venientes, post foedus inter Romulum et Tatium ictum:

    a quo hanc appellationem sortitus est: quamvis existiment quidam quod in eo factum sit templum Quirino, ita dictum,

    Fest. p. 254 Müll.; and:

    templa Deo (Quirino) fiunt: collis quoque dictus ab illo,

    Ov. F. 2, 511: collis Quirinalis terticeps cis aedem Quirini, an ancient formula in Varr. L. L. 5, § 51 Müll.; also,

    Quirinale jugum,

    Ov. F. 6, 218: Quirinalis porta dicta sive quod ea in collem Quirinalem itur, seu quod proxime eam est Quirini sacellum, Paul. ex Fest. p. 255 Müll.—
    II.
    Subst.: Quĭrīnā-lĭa, ĭum, n., the festival in honor of Romulus, celebrated annually on the 17 th of February (XIII. Cal. Mart.), the Quirinal festival, Cic. Q. Fr. 2, 3, 4; 2, 13, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > Quirinalis

  • 117 specio

    spĕcĭo ( spĭcĭo, v. infra), spexi, 3, v. a. [Sanscr. spac-, see; Gr. skep-tomai, skopos; Lat.: specto, speculum, etc.], to look, look at, behold (ante-class.): quod nos cum praepositione dicimus aspicio apud veteres sine praepositione spicio dicebatur, Fest. s. v. auspicium, p. 2 Müll.: spectare dictum ab specio antiquo, quo etiam Ennius usus: vos epulo postquam spexit, et quod in auspiciis distributum est, qui habent spectionem, qui non habeant;

    et quod in auguriis etiam nunc augures dicunt avem specere... Speculum, quod in eo specimus imaginem, etc.,

    Varr. L. L. 6, § 82 Müll. (Vahl. has restored the verse of Ennius, Ann. 402, in this way: quos ubi rex populos spexit de cantibus celsis; cf. infra, Fest. p. 330 Müll.); cf.:

    posteaquam avim de templo Anchisa spexit,

    Naev. B. Pun. 1, 10:

    spicit quoque sine praepositione dixerunt antiqui. Plautus (Mil. 3, 1, 100): flagitium est, si nihil mittetur, quo supercilio spicit. Et spexit, Ennius, l. VI.: quos ubi rex... spexit de montibu' celsis,

    Fest. p. 330 Müll.; cf.

    Cato ib. s. v. spiciunt, p. 344: nunc specimen specitur, nunc certamen cernitur,

    Plaut. Cas. 3, 1, 2; id. Bacch. 3, 2, 15:

    nisi mihi credis, spece,

    id. Truc. 5, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > specio

  • 118 uterlibet

    ŭter-lĭbet, utrălĭbet, utrumlĭbet, pron.
    I.
    Which of the two you please, whichsoever of the two (rare but class.):

    utrumlibet elige, alterum incredibile est, alterum nefarium et ante hoc tempus utrumque inauditum,

    Cic. Quint. 26, 81.—
    II.
    Indef., either one (of two), either of the two:

    eos consules esse, quorum utrolibet duce bellum Etruscum geri recte possit,

    Liv. 10, 24, 17:

    quae non dicere, si utrum libet esset liberum, maluissemus,

    Quint. 11, 1, 60; cf. id. 9, 1, 7:

    fingamus utrumlibet non recte dictum,

    id. 1, 5, 35; cf. id. 5, 10, 70; 6, 4, 18:

    si parti utrilibet omnino alteram detrahas,

    id. 2, 19, 2:

    ubi utrolibet modo curatum est,

    Cels. 6, 18, 10:

    adjecto vel irino vel laureo oleo, sic ut utrilibet paulum aceti misceatur,

    id. 6, 7, 7:

    sanguinem fluentem ex utrālibet parte sistit,

    Plin. 24, 4, 8, § 13:

    in utramlibet partem,

    Scrib. Comp. 101: 255.—Hence,
    A.
    ŭtrālĭbet, adv., on whichever of two sides, on either side, Plin. 2, 18, 16, § 79.—
    B.
    ŭtrōlĭbet, adv., to either one of two sides, to either side:

    ne inclinata utrolibet cervix,

    Quint. 1, 11, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > uterlibet

  • 119 doleo

    dŏlĕo, ŭi, ĭtum (doliturus, Liv. 39, 43 fin.; Prop. 1, 15, 27; Verg. A. 11, 732; Hor. Epod. 15, 11; id. S. 1, 2, 112; 1, 10, 89; Ov. M. 9, 257 al.; cf. also under
    ), 2, v.
    n. and a. [perh. root in Sansc. dar-, dal-, to tear apart; cf. Gr. derô, to flay; Ger. zehren, to consume; Eng. tear].
    I.
    Corporeally, to feel pain, suffer pain, be in pain, to ache:

    nequeo caput Tollere, ita dolui, itaque ego nunc doleo, etc.,

    Plaut. Truc. 2, 6, 45; id. Aul. 3, 1, 5:

    doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,

    id. Cist. 1, 1, 62:

    si cor dolet, et si jecur, aut pulmones, aut praecordia,

    Cato R. R. 157, 7; cf.:

    pes, oculi, caput, latera, pulmones,

    Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    caput,

    Plaut. Am. 5, 1, 7; cf.:

    caput a sole,

    Plin. 24, 5, 10, § 15:

    renes,

    Plaut. Curc. 2, 1, 21:

    hirae omnes,

    id. ib. 23:

    oculi,

    id. Most. 4, 2, 10:

    pes aegri,

    Lucr. 3, 111:

    dens,

    Plin. 20, 21, 84, § 224:

    uterum,

    Plaut. Aul. 4, 7, 10 et saep.:

    misero nunc malae dolent,

    id. Am. 1, 1, 252; cf. Ter. Phorm. 5, 8, 64:

    non metuo, ne quid mihi doleat, quod ferias,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 54.—Esp., of the pangs of childbirth:

    Lucina dolentibus Juno dicta puerperis,

    Cat. 34, 13.—With acc. of part affected (late Lat.):

    graviter oculos dolui,

    Front. ad Amic. 16: doluisse te inguina cognosco, Marc. Aur. Ep. ad M. Caes. 5, 19, 34.— Impers.: mihi dolet, quom ego vapulo, Plaut. Ep. 1, 2, 44; cf. id. Poen. 1, 1, 22:

    si stimulos pugnis caedis, manibus plus dolet,

    id. Truc. 4, 2, 55.
    II.
    Mentally.
    A.
    Of personal subjects, to grieve for, deplore, lament, be sorry for, be afflicted at or on account of any thing (so most freq. and class.).
    (α).
    With acc.:

    meum casum luctumque doluerunt,

    Cic. Sest. 69, 145; so,

    casum,

    id. Vatin. 13, 31; Sall. C. 40, 2:

    Dionis mortem,

    Cic. Cael. 10, 24:

    vicem alicujus,

    id. Verr. 2, 1, 44; id. Att. 6, 3, 4; 8, 2, 2; 8, 15 fin.; Tac. H. 1, 29 al.: injurias alicujus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12 fin.:

    aliquid,

    Cic. Tusc. 3, 32 fin.; id. Fl. 24; Verg. A. 1, 9; Hor. S. 1, 2, 112 et saep. —
    (β).
    With acc. and inf.:

    inferiores non dolere (debent), se a suis superari,

    Cic. Lael. 20; id. Att. 6, 3, 4; Caes. B. G. 3, 2, 5; id. B. C. 1, 64, 2; Suet. Aug. 16 al.; Lucr. 3, 900; Verg. A. 4, 434; Ov. M. 2, 352 et saep. —With simple inf.:

    vinci,

    Hor. C. 4, 4, 62. —
    (γ).
    With abl.:

    laetari bonis rebus et dolere contrariis,

    Cic. Lael. 13, 47:

    qua (epistola) lecta de Atticae febricula valde dolui,

    id. Att. 12, 1, 2:

    delicto (opp. gaudere correctione),

    id. Lael. 24 fin.:

    laude aliena,

    id. Fam. 5, 8, 2:

    clade accepta,

    Liv. 5, 11:

    injuriis civitatis suae,

    id. 29, 21:

    dolore alicujus,

    Verg. A. 1, 669:

    mea virtute,

    Hor. Epod. 15, 11:

    laeso Metello,

    id. S. 2, 1, 67:

    quibus negatis,

    id. ib. 1, 1, 75:

    successu,

    Ov. M. 6, 130:

    Hercule deo,

    id. ib. 9, 257:

    rapto Ganymede,

    id. F. 6, 43 et saep.—
    (δ).
    With de or ex:

    de Hortensio te certo scio dolere,

    Cic. Att. 6, 6, 2; Hor. Ep. 1, 14, 7; Ov. M. 7, 831; id. Tr. 4, 10, 84 al.:

    quo gravius homines ex commutatione rerum doleant,

    Caes. B. G. 1, 14, 5; cf.:

    tum ex me doluisti,

    Cic. Fam. 16, 21, 3; and:

    EX QVO (sc. filio) NIHIL VNQVAM DOLVIT NISE CVM IS NON FVIT,

    Inscr. Orell. 4609.—
    (ε).
    With quod, quia, or si:

    doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,

    Caes. B. C. 1, 9, 2; Ov. M. 5, 24; cf. Cic. Brut. 1, 5: doleo, quia doles et angere, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2:

    doliturus, si placeant spe deterius nostra,

    Hor. S. 1, 10, 89; cf. Cic. Planc. 1.—
    (ζ).
    Absol.:

    ah! nescis quam doleam,

    Ter. Heaut. 5, 1, 61:

    et desperant et dolent et novissime oderunt,

    Quint. 2, 4, 10; 9, 1, 23; 9, 2, 26; Verg. A. 6, 733; Hor. Ep. 1, 6, 12 et saep.:

    pars dolere pro gloria imperi,

    Sall. J. 39, 1 Kritz.; cf. Sen. Cons. ad Helv. 17.—So, dolentes, the mourners, Ov. M. 10, 142.—
    B.
    Of subjects not personal, to pain one (rare and mostly ante-class.).
    (α).
    With dat.:

    animus mihi dolet,

    Plaut. Merc. 2, 3, 54; Phr. Caput mihi condoluit. Str. Quid mihi futurum'st, quoi duae ancillae dolent, i. e. are a painful subject, id. Truc. 2, 8, 3:

    dolet illud huic quod, etc.,

    id. Capt. 1, 2, 49; id. Mil. 4, 8, 15; Ter. Eun. 1, 2, 13; id. Ad. 2, 4, 8; Cic. de Or. 1, 53 fin.; Sall. J. 84, 1.— Impers., it pains me, I am grieved, I grieve.
    (α).
    With dat.: CONDISCES (i. e. condiscens = condiscipulus) CVI DOLET PRO AFRICANO, Corp. Inscr. L. 1, 2258 a:

    mihi dolebit, non tibi, si quid ego stulte fecero,

    Plaut. Men. 2, 3, 84; Ter. Phorm. 1, 3, 10; Caecil. ap. Cic. Cael. 16, 37; cf.

    prov.: cui dolet meminit, Anglice,

    the burnt child dreads the fire, Cic. Mur. 20, 42.—
    (β).
    With acc. personae:

    frigida Eoo me dolet aura gelu,

    Prop. 1, 16, 24.—
    (γ).
    Absol.:

    dolet (sc. mihi) dictum,

    Ter. Eun. 3, 1, 40:

    nec dolent prava,

    Sen. Tranq. An. 2.—
    Pass. as deponent:

    DE QVA NIHIL ALIVD DOLITVS EST (vir) NISI MORTEM,

    Inscr. Grut. 793, 4, and 794, 2:

    DOLEATVR,

    ib. 676, 11.—Hence, dŏlens, entis, P. a., causing pain, painful:

    nil dolentius,

    Ov. M. 4, 246.—More freq., adv.: dŏlen-ter, painfully, with pain, with sorrow:

    dolenter hoc dicam potius quam contumeliose,

    Cic. Phil. 8, 7, 22; id. de Or. 2, 52, 211; id. Or. 38; id. Vatin. 4 fin.; Planc. ap. Cic. Fam. 8, 24, 6; Plin. Ep. 1, 5, 4 al.— Comp., Cic. Sest. 6, 14.— Sup. does not occur.

    Lewis & Short latin dictionary > doleo

  • 120 elegans

    ēlĕgans (in some MSS. eligans; cf. Beier Cic. Orr. Fragmm. p. 105), antis, adj. [prob. collat. form of eligens, from eligo, Cic. N. D. 2, 28, 72].
    I.
    In the ante-class. period in a bad sense, luxurious, effeminate, fastidious, nice: elegans homo non dicebatur cum laude;

    sed id fere verbum ad aetatem M. Catonis vitii, non laudis fuit... ex quibus verbis (Catonis) apparet, elegantem dictum antiquitus non ab ingenii elegantia, sed qui nimis lecto amoenoque cultu victuque esset, etc.,

    Gell. 11, 2, 1; cf. Non. 465, 11 sq.:

    heia, ut elegans est!

    how choice! how nice! Ter. Heaut. 5, 5, 19 Ruhnk.; cf. id. Eun. 3, 1, 18; 3, 5, 18 (but not in Plaut. Trin. 2, 1, 14, v. Ritschl ad h. l.).—
    II.
    Class. in a good sense, choice, nice, fine, neat, tasteful, elegant.
    A.
    Of persons: tu festivus, tu elegans, tu solus urbanus, quem decet muliebris ornatus, etc., Cic. Clod. et Cur. 5, p. 105, ed. Beier; cf. (with mundus) id. Fin. 2, 8, 23; (with splendidus) Nep. Att. 13, 5;

    and opp. parcus,

    Cic. Brut. 40, 148; id. Or. 25, 83:

    auctor,

    Vell. 1, 13:

    mulier (Phryne—with formosa),

    Val. Max. 4, 3, 3 ext.:

    intelligo te hominem in omni judicio elegantissimum,

    Cic. Fam. 7, 23 et saep.:

    scriptor,

    id. Brut. 9; 16, 63; 68, 239; Quint. 10, 1, 78 al.; cf. in the comp.: quis verbis aut ornatior aut elegantior (sc. Caesare)? Cic. ap. Suet. Caes. 55; in the sup.:

    poëta,

    Nep. Att. 12, 4:

    elegans et concinnus (pictor),

    Plin. 35, 10, 36, § 111.—As subst.: ēlĕgantes, ium, m., fine gentlemen, city people (opp. agrestes), Col. 7, 2, 1.—
    B.
    Of things:

    nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 13; cf. (with decorum) Cic. Div. 1, 30:

    a necessariis artificiis ad elegantiora defluximus,

    id. Tusc. 1, 25, 62; cf. Liv. 44, 9:

    artes elegantes et ingenuae,

    Cic. Fin. 3, 2:

    temperamentum,

    Tac. A. 11, 4:

    color,

    Plin. 15, 8, 8, § 34 et saep.:

    perspicitis, hoc genus (jocandi) quam sit facetum, quam elegans, quam oratorium,

    Cic. de Or. 2, 59, 241; cf. id. Off. 1, 29, 104; id. Brut. 85; Quint. 6, 3, 39; 10, 1, 65 al.— Comp.:

    ego autem a te elegantiora desidero,

    Cic. Fin. 4, 10; and sup.:

    epistola,

    id. Att. 16, 13 a.; cf.:

    scripta Terentii,

    Quint. 10, 1, 99: utrum sit elegantius, Anton. ap. Cic. Phil. 13, 18:

    solum,

    Plin. 14, 4, 5, § 50. —Hence, adv.: ēlĕganter, with correct choice, tastefully, neatly, finely, gracefully, elegantly:

    lautiores eleganter accepti,

    Cic. Att. 13, 52, 2:

    quiete et pure atque eleganter acta aetas,

    id. de Sen. 5; cf.:

    acta vita,

    Liv. 35, 31:

    herba foliis rotundis eleganter vestita,

    Plin. 25, 5, 19, § 43 et saep.— Comp.:

    psallere et saltare,

    Sall. C. 24, 2:

    quid enim facere potuit elegantius ad hominum existimationem?

    Cic. Div. in Caecil. 17:

    elegantius aut justius fieri,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    facturos si, etc.,

    Liv. 37, 1:

    neminem elegantius loca cepisse,

    more fitly, judiciously, Liv. 35, 14:

    causam accurate eleganterque dicere,

    Cic. Brut. 22, 86;

    so of speech,

    id. Fam. 5, 13, 3; id. Tusc. 2, 3; Quint. 6, 3, 102; 8, 2, 21 al.; cf. in the sup., Cic. Brut. 72, 252; Quint. 11, 1, 74.

    Lewis & Short latin dictionary > elegans

См. также в других словарях:

  • DICTUM — I. DICTUM Britanniae opp. Lib. Notit. Diganway Camd. Opp. fuit Comit. Denbighensis, in ora Walliae littorali, apud Conovium opp. inter Asaphopolin, et Bangoriam. Ante aliquot saecula fulmine deflagravit, nunc vix rudera supersunr. Speedus. II.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Telle est la foi catholique — Symbole d Athanase Le « bouclier » ou l « écusson » de la Trinité, un sommaire visuel de la premiere partie du Symbole d Athanase. Le symbole d Athanase, est aussi appelé Quicumque, de son premier mot, pour éviter la mention d …   Wikipédia en Français

  • PACULLUS — legitur apud Livium l. 23. c. 8. ubi convivium Campanum describitur: Diversatus est apud Minios Celeres, Stenium, Pacullumque inclitos nobilitate ac divitiis. Eo Pacuvius Calavius, de quo ante dictum est, Princesps factionis eius quae attraxerat… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MAGIUS Decius — cuius mentio apud Liv., Campanus fuit. Hic enim l. 23. ubi convivium narrat Campanum, ob constantem Perollae in Romanos fidem et cogitatum in Hannibalem facinus, celebre, inter alia ait, c. 8. Diversatus est apud Minios Celeres, Stenium… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NINNII — gens Campana. Unde apud Liv. l. 2. 3. c. 8. Diversatus est apud Minios Celeres, Stenium, Pacullumque inclitos nobilitate ac divitiis. Eo Pacuvius Calavius, de quo ante dictum est, princeps factionis eius, quae traxerat rem ad Poenos, filium… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • JURAMENTUM — in iudiciis et actionrbus, apud omnes semper gentes, cum circalitigantes, tum circa testes, non exigui usûs fuit: Unde Arist. μετα θείας παραλήφεως φάσις ἀναποδεικτος, cum divina sibi assumptione Dictio non demonstrabilis, Rhetoric. ad Alex.c. 18 …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DII — ingenii ab Unius notitia exerrantis figmentum, tot fuêre apud Gentiles, quot deprehendêrunt vel usui suo, vel terrori, vel admirationi apta instrumenta; omisso Eo, qui solus horum Auctor, naturâ suâ invisibilis, per visibilia haec sua opera ipsis …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VELUM — I. VELUM an ex volare, an ex vellere, an ex verbo velare? dictum, multiplicem in vita usum habet. Deorum sane simulacra antiquitus obiectô velô abdebantur. Appuleius, l. 11. Metam. Ac dum, Velis candentibus reductis in diversum, Deae venerabilem… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»