Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

sing

  • 21 moltus

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > moltus

  • 22 multi

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > multi

  • 23 multus

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > multus

  • 24 plurimum

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > plurimum

  • 25 septemptriones

    septentrĭōnes ( septemptrĭōnes), um (sing. and tmesis, v. infra), m. [septemtrio; prop. the seven plough-oxen; hence, as a constellation],
    I.
    Lit., the seven stars near the north pole ( called also the Wain, and the Great or Little Bear): neque se septentriones quoquam in caelo commovent, Plant. Am. 1, 1, 117; Cic. Ac. 2, 20, 66; cf.

    in tmesi: quas nostri septem soliti vocitare Triones,

    id. Arat. in N. D. 2, 41, 105; so,

    gurgite caeruleo septem prohibete triones,

    Ov. M. 2, 528.— Sing.:

    septentrio non cernitur,

    Plin. 6, 22, 24, § 83; so,

    major,

    the Great Bear, Vitr. 6, 11:

    minor,

    the Little Bear, Cic. N. D. 2, 43, 111; Vitr. 1. 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    The northern regions, the north (as a quarter of the heavens).
    (α).
    Plur.:

    satis notum est, limites regionesque esse caeli quattuor: exortum, occasum, meridiem, septentriones,

    Gell. 2, 22, 3 sq.:

    inflectens sol cursum tum ad septentriones, tum ad meridiem, aestates et hiemes efficit,

    Cic. N. D. 2, 19, 49; Varr. R. R. 1, 2, 4; Caes. B. G. 1, 1; 1, 16; 4, 20; 5, 13; 7, 83; Mel. 2, 6, 3; 3, 1, 9; 3, 2, 1.—
    (β).
    Sing.:

    latus oriens spectat: septentrio a Macedoniā obicitur,

    Liv. 32, 13; Mel. 1, 1, 1; 2, 6, 3; Sen. Q. N. 5, 16; Tac. A. 2, 23; 13, 53; id. H. 5, 6 al.—In tmesi:

    Hyperboreo septem subjecta trioni Gens,

    Verg. G. 3, 381; Ov. M. 1, 64.—
    B.
    The north wind.
    (α).
    Plur.:

    ex eā die fuere septentriones venti,

    Cic. Att. 9, 6, 3.—
    (β).
    Sing.:

    acer septentrio ortus inclinatum stagnum eodem, quo aestus, ferebat,

    Liv. 26, 45:

    a septentrionali latere summus est aquilo, medius septentrio, imus thrascias,

    Sen. Q. N. 5, 16, 6.—
    C.
    Sing., northern countries, the north (as territory;

    very rare): totum paene Orientem ac Septentrionem ruinā suā involvit,

    Flor. 3, 5, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > septemptriones

  • 26 septentriones

    septentrĭōnes ( septemptrĭōnes), um (sing. and tmesis, v. infra), m. [septemtrio; prop. the seven plough-oxen; hence, as a constellation],
    I.
    Lit., the seven stars near the north pole ( called also the Wain, and the Great or Little Bear): neque se septentriones quoquam in caelo commovent, Plant. Am. 1, 1, 117; Cic. Ac. 2, 20, 66; cf.

    in tmesi: quas nostri septem soliti vocitare Triones,

    id. Arat. in N. D. 2, 41, 105; so,

    gurgite caeruleo septem prohibete triones,

    Ov. M. 2, 528.— Sing.:

    septentrio non cernitur,

    Plin. 6, 22, 24, § 83; so,

    major,

    the Great Bear, Vitr. 6, 11:

    minor,

    the Little Bear, Cic. N. D. 2, 43, 111; Vitr. 1. 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    The northern regions, the north (as a quarter of the heavens).
    (α).
    Plur.:

    satis notum est, limites regionesque esse caeli quattuor: exortum, occasum, meridiem, septentriones,

    Gell. 2, 22, 3 sq.:

    inflectens sol cursum tum ad septentriones, tum ad meridiem, aestates et hiemes efficit,

    Cic. N. D. 2, 19, 49; Varr. R. R. 1, 2, 4; Caes. B. G. 1, 1; 1, 16; 4, 20; 5, 13; 7, 83; Mel. 2, 6, 3; 3, 1, 9; 3, 2, 1.—
    (β).
    Sing.:

    latus oriens spectat: septentrio a Macedoniā obicitur,

    Liv. 32, 13; Mel. 1, 1, 1; 2, 6, 3; Sen. Q. N. 5, 16; Tac. A. 2, 23; 13, 53; id. H. 5, 6 al.—In tmesi:

    Hyperboreo septem subjecta trioni Gens,

    Verg. G. 3, 381; Ov. M. 1, 64.—
    B.
    The north wind.
    (α).
    Plur.:

    ex eā die fuere septentriones venti,

    Cic. Att. 9, 6, 3.—
    (β).
    Sing.:

    acer septentrio ortus inclinatum stagnum eodem, quo aestus, ferebat,

    Liv. 26, 45:

    a septentrionali latere summus est aquilo, medius septentrio, imus thrascias,

    Sen. Q. N. 5, 16, 6.—
    C.
    Sing., northern countries, the north (as territory;

    very rare): totum paene Orientem ac Septentrionem ruinā suā involvit,

    Flor. 3, 5, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > septentriones

  • 27 unus

    ūnus (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned gen. sing. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.:

    unīus,

    Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. sing. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, Cato, R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. [cf. Gr. oinê, oios; Goth. ains; Germ. eins; Engl. one].
    I.
    Prop.
    A.
    In gen., one, a single.
    1.
    Sing.:

    dabitur tibi amphora una et una semita, Fons unus, unum aënum et octo dolia,

    Plaut. Cas. 1, 33 sq.:

    mulieres duas pejores esse quam unam,

    id. Curc. 5, 1, 2:

    pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem,

    id. Truc. 2, 6, 8:

    unius esse negotium diei,

    Caes. B. C. 3, 82:

    mors Tiberii Gracchi... divisit populum unum in duas partes,

    Cic. Rep. 1, 19, 31:

    cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,

    id. ib. 1, 26, 42:

    qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus,

    id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to alter:

    Helvetii continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā,

    Caes. B. G. 1, 2:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat,

    Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76:

    exercituum unus... alter,

    Liv. 24, 44, 1:

    ratio triplex: una de vitā et moribus, altera de naturā,

    Cic. Ac. 1, 5, 19:

    cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis,

    id. Off. 1, 32, 118:

    unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit,

    Just. 12, 8, 8; and, connected with alter:

    habetur una atque altera contio vehemens,

    repeated, several, Cic. Clu. 28, 77:

    neque in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus,

    one or two, id. Mur. 21, 43:

    meae verecundiae sufficit unus aut alter, ac potius unus,

    Plin. Ep. 2, 13. 3;

    4, 3, 1: excepto patre tuo, praeterea uno aut altero,

    id. Pan. 45:

    unus atque alter et mox plures,

    Suet. Claud. 12:

    unus et alter assentiuntur,

    Curt. 5, 7, 4:

    sed postquam amans accessit... Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1. 50:

    amici, Qui modo de multis unus et alter erant,

    Ov. Tr. 1, 3, 16;

    rarely unus post unum (= singuli deinceps): interiere,

    Aur. Vict. Epit. 26, 41:

    uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum),

    Liv. 2, 7, 2; cf.:

    legem unā plures tribus antiquarunt quam jusserunt,

    id. 5, 30, 7.—
    b.
    With gen. part.: Gallia est omnis divisa in partes tres: quarum unam incolunt Belgae, aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1:

    totam philosophiam tres in partes diviserunt... quarum cum una sit, etc.,

    Cic. Fin. 4, 2, 5:

    superiores tres erant, quarum est una sola defensa,

    id. ib. 5, 7, 20:

    orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent,

    Liv. 42, 23, 5.—
    2.
    Plur.:

    ex unis geminas mihi conficies nuptias,

    Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. Cato, R. R. 10, 4; so,

    molae,

    id. ib. 13, 1:

    quadrigae,

    Varr. R. R. 2, 1, 14:

    similitudines, unae rerum, alterae verborum,

    Auct. Her. 3, 20, 33:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    Cic. Att. 14, 18, 1:

    decumae,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    tibi invideo, quod unis vestimentis tam diu lautus es,

    id. Fl. 29, 70:

    satis una superque Vidimus excidia,

    Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—
    b.
    With gen. part.:

    tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc.,

    Cic. Fl. 27, 64.—
    B.
    Esp.
    1.
    Adverbial expressions.
    a.
    Ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception:

    amplius duūm milium numero ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit senatus cum clamore ad unum,

    Cic. Q. Fr. 3, 2, 2:

    Juppiter, si nondum exosus ad unum Trojanos,

    Verg. A. 5, 687:

    cui sunt adsensi ad unum (senatores),

    Cic. Fam. 10, 16, 2:

    ipsos ad unum caedere,

    Curt. 7, 5, 32;

    usu. with omnes,

    Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—
    b.
    In unum, into one, to one place, together:

    Fibrenus divisus aequaliter in duas partes latera haec alluit, rapideque dilapsus cito in unum confluit,

    Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—
    2.
    Of that which is common to several persons or things, one and the same.
    a.
    Alone.
    (α).
    Sing.:

    cum suo sibi gnato unam ad amicam de die Potare,

    Plaut. As. 4, 2, 16:

    uno exemplo ne omnes vitam viverent,

    id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20:

    unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    illa cum uno tempore audīsset, etc.,

    id. Clu. 9, 28:

    atque uno etiam tempore accidit, ut, etc.,

    Caes. B. C. 3, 15:

    omnibus hic erit unus honos,

    Verg. A. 5, 308:

    omnes una manet nox,

    Hor. C. 1, 28, 15:

    unus utrique Error,

    id. S. 2, 3, 51:

    parentum injuriae Unius modi sunt ferme,

    Ter. Heaut. 1, 2, 31:

    noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi fore,

    Cic. Att. 9, 7, 5; so,

    unius modi,

    id. Univ. 7.—Esp., uno ore, with one voice, all together, unanimously:

    ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 3, 20:

    de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt,

    Cic. Lael. 23, 86:

    unoque omnes eadem ore fremebant,

    Verg. A. 11, 132.—
    (β).
    Plur.:

    aderit una in unis aedibus,

    Ter. Eun. 2, 3, 76:

    unis moribus et nunquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 26, 63.—
    b.
    Connected with idem:

    exitus quidem omnium unus et idem fuit,

    Cic. Div. 2, 47, 97:

    in quā (sc. causā) omnes sentirent unum atque idem,

    id. Cat. 4, 7, 14:

    ferar unus et idem,

    Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—
    c.
    Corresponding to idem:

    non semper idem floribus est honor Vernis, neque uno Luna rubens nitet Vultu,

    Hor. C. 2, 11, 10.—
    3.
    For solus, of that which is alone, by itself; one, alone, only, sole, single.
    a.
    Sing.
    (α).
    Alone:

    hic unus, ut ego suspicor, servat fidem,

    Plaut. Trin. 4, 4, 21:

    unum hoc scio, hanc meritam esse, ut memor esses sui,

    Ter. And. 1, 5, 46; cf.:

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum,

    id. ib. 1, 22, 35:

    nunc vero eversis omnibus rebus, una ratio videtur,

    id. Fam. 6, 21, 1:

    itaque unum illud erat insitum priscis illis,

    id. Tusc. 1, 12, 27:

    quove praesidio unus per tot gentes pervenisset?

    Liv. 1, 18, 3:

    erat omnino in Galliā ulteriore legio una,

    Caes. B. G. 1, 7:

    Pompejus plus potest unus, quam ceteri omnes,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    cui (sc. mihi) semper uni magis, quam universis, placere voluisti,

    id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:

    qui (sc. Demosthenes) unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

    id. Or. 29, 104:

    te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem,

    id. Fam. 6, 21, 1.— Absol.:

    de Antonio nihil dico praeter unum,

    Cic. Sest. 3, 8.—
    (β).
    With ex:

    cum te unum ex omnibus ad dicendum maxime natum aptumque cognōssem,

    Cic. de Or. 1, 22, 99: illc unus ex omnibus Italicis intactus profugit, [p. 1934] Sall. J. 67, 3; 69, 4.—
    (γ).
    With gen.:

    ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit,

    Cic. Sest. 64, 133:

    quod post Cannensem cladem unus Romanorum imperatorum prospere rem gessisset,

    Liv. 23, 30, 19.—
    (δ).
    With sup.:

    tu, quam ego unam vidi mulierem audacissumam,

    Plaut. As. 3, 1, 16:

    unus istic servos est sacerrumus,

    id. Most. 4, 2, 67:

    rem unam esse omnium difficillimam,

    Cic. Brut. 6, 25:

    urbem unam mihi amicissimam declinavi,

    id. Planc. 41, 97:

    quo ego uno equite Romano familiarissime utor,

    id. Fam. 13, 43, 1:

    virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus,

    id. Rab. Post. 9, 23.—
    (ε).
    With magis:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo,

    Verg. A. 1, 15.—
    (ζ).
    With comp.:

    sagacius unus odoror,

    Hor. Epod. 12, 4.—
    (η).
    Strengthened by solus:

    unus est solus inventus, qui, etc.,

    Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13:

    ex uno oppido solo,

    id. ib. 2, 2, 75, §

    185: nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc.,

    Hor. Ep. 1, 6, 1:

    te unum, solum suum depeculatorem, vexatorem... venisse senserunt,

    Cic. Pis. 40, 96:

    unus solusque censebat,

    Plin. Pan. 76.—
    (θ).
    Strengthened by tantum (rare before the Aug. age; once in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62):

    inter bina castra... unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    excepit unum tantum, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unius tantum criminis in vincla te duci jubeo,

    Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.:

    unā tantum perforatā navi,

    id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.:

    unum defuisse tantum superbiae, quod, etc.,

    Liv. 6, 16, 5.—
    (ι).
    Strengthened by modo (class.):

    nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur,

    Cic. Or. 54, 180:

    hi unum modo quale sit suspicantur,

    id. ib. 9, 28:

    hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum videtur,

    id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—
    (κ).
    Unus for unus omnium maxime:

    quae tibi una in amore atque in deliciis fuit,

    Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so,

    Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit,

    Verg. A. 5, 704.—
    (λ).
    Emphat., with negatives, no one person or thing, not a single one, none whatever:

    eum si reddis mihi, praeterea unum nummum ne duis,

    Plaut. Capt. 2, 2, 81:

    nemo de nobis unus excellat,

    Cic. Tusc. 5, 36, 105:

    ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent,

    id. Prov. Cons. 4, 7:

    nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc.,

    id. Brut. 59, 216:

    haec adhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non... sed),

    Liv. 32, 20, 7:

    quia nemo unus satis dignus regno visus est,

    id. 2, 6, 3:

    eo mortuo ad neminem unum summa imperii redit,

    Caes. B. C. 3, 18:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—
    b.
    Plur.:

    sequere me Tres unos passus,

    three single steps, only three steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34:

    unae quinque minae,

    id. Ps. 1, 1, 52:

    ruri dum sum ego unos sex dies,

    id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    Ubii, qui uni legatos miserant,

    id. ib. 4, 16:

    ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem,

    Cic. Fam. 2, 7, 3:

    abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse,

    id. Att. 1, 5, 4.
    II.
    Transf., indef., a or an, one, some, some one.
    A.
    Without a pron.
    1.
    Absol.:

    inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc.,

    Ter. And. 1, 1, 91:

    ibi una aderit mulier lepida, etc.,

    Plaut. Ps. 4, 1, 38:

    sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

    Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.:

    me una haec res torquet, quod non Pompejum tanquam unus manipularis secutus sim,

    id. Att. 9, 10, 2.—
    2.
    With ex:

    ut me sic audiatis ut unum e togatis,

    Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.:

    qui non fuit orator unus e multis: potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    ex principibus unus nomine Polyaenus,

    Liv. 24, 22, 1:

    unus ex ultimā turbā,

    id. 24, 27, 1.—
    3.
    With de:

    tenuis L. Verginius unusque de multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 66. —
    4.
    With gen. part. (not in Cic.):

    eregione unius eorum pontium,

    Caes. B. G. 7, 35:

    Apollonides principum unus orationem habuit,

    Liv. 24, 28, 1:

    pastorum unus,

    id. 10, 4, 8:

    servus unus exulum initium fecit,

    id. 25, 23, 6:

    scortum transfugarum unius,

    id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7;

    40, 5, 10: unus turbae militaris,

    id. 22, 42, 4; 6, 40, 6:

    unus hostium Latinae linguae sciens,

    Tac. A. 2, 13:

    una Amazonum,

    id. ib. 4, 56:

    unum se civium (esse) respondit,

    id. ib. 12, 5.—
    5.
    With sup.:

    est huic unus servos violentissimus, Qui, etc.,

    Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.:

    tanquam mihi cum M. Crasso contentio esset, non cum uno gladiatore nequissimo,

    Cic. Phil. 2, 3, 7.—
    B.
    With,
    1.
    Aliquis:

    ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.:

    ad unum aliquem confugere,

    id. Off. 2, 12, 41:

    unius alicujus,

    id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the order aliquis unus, Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    2.
    Quidam:

    est enim eloquentia una quaedam de summis virtutibus,

    Cic. de Or. 3, 14, 55:

    unius cujusdam,

    id. ib. 2, 10, 40.—
    3.
    Quivis:

    si tu solus aut quivis unus, etc.,

    Cic. Caecin. 22, 62.—
    4.
    Quilibet:

    queratur unus quilibet militis mei injuriam,

    Liv. 42, 42, 3:

    unus Quiritium quilibet,

    id. 6, 40, 6:

    quilibet unus ex iis, quos, etc.,

    id. 9, 17, 15.—
    5.
    Quisque:

    ponite ante oculos unum quemque regum,

    Cic. Par. 1, 2, 11; so,

    unus quisque (and sometimes in one word, unusquisque): unāquāque de re,

    id. Font. 10, 21:

    unum quodque,

    id. Rosc. Am. 30, 83:

    unum quidque,

    id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29:

    domini capitis unius cujusque,

    Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    6.
    Quisquis:

    sin unum quicquid singillatim et placide percontabere,

    Plaut. Trin. 4, 2, 39:

    unum quicquid,

    Lucr. 5, 1388.—
    C.
    Private, un official, a private person, a private citizen (post-class.):

    dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui sanguine,

    Vell. 2, 1, 5:

    pro uno homine jactura publica pacisceris,

    Sen. Suas. 7, 3.— Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the same place, at the same time, in company, together:

    qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum,

    Plaut. Am. 1, 1, 248:

    hic Juppiter hodie ipse aget, Et ego una cum illo,

    id. ib. prol. 95:

    quod summi puerorum amores saepe una cum praetextā togā ponerentur,

    Cic. Lael. 10, 33:

    i mecum, obsecro, una simul,

    Plaut. Most. 4, 3, 43:

    mandata eri perierunt, una et Sosia,

    id. Am. 1, 1, 182:

    si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 1:

    qui una venerant,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    cum et ego essem una et pauci admodum familiares,

    id. Lael. 1, 2:

    si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una,

    id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.— Poet., with dat.:

    Pallas huic filius una, Una omnes juvenum primi pauperque senatus Tura dabant,

    at the same time, along with him, Verg. A. 8, 104 sq.

    Lewis & Short latin dictionary > unus

  • 28 verber

    verber, ĕris (nom., dat., and acc. sing. do not occur, and the sing. in gen. very rarely; Neue, Formenl. 1, p. 476), n., a lash, whip, scourge, rod (syn.: scutica, flagrum),
    I.
    Lit. (rare; perh. not in Cic., but cf. in II. B.).
    (α).
    Plur.: Tr. Quid me fiet nunc jam? Th. Verberibus caedere, lutum, pendens, Plaut. Most. 5, 2, 45:

    verberibus caedere,

    id. Pers. 2, 3, 17; Ter. And. 1, 2, 28:

    adulescentem nudari jubet verberaque adferri,

    Liv. 8, 28, 4:

    verbera saetosa movebat arator,

    Prop. 4 (5), 1, 25; Verg. A. 5, 147; Quint. Decl. 19, 3.—
    (β).
    Sing.:

    illi instant verbere torto,

    Verg. G. 3, 106:

    Phoebus equos stimuloque domans et verbere Saevit,

    Ov. M. 2, 399:

    conscendit equos Gradivus et ictu Verberis increpuit,

    id. ib. 14, 821:

    pecora verbere domantur,

    Sen. Const. 12, 3;

    of a top: volitans sub verbere turbo,

    Verg. A. 7, 378.—
    II.
    Transf.
    A.
    Concr., a thong of a sling and other similar missile weapons ( poet.;

    syn. lorum),

    Verg. G. 1, 309; Sil. 1, 314; Luc. 3, 469.—
    B.
    Abstr., a lashing, scourging, flogging, etc. (class.; syn. plaga).
    1.
    Lit.
    (α).
    Plur.:

    dignus es verberibus multis,

    Plaut. Mil. 2, 3, 71:

    tibi erunt parata verba, huic homini verbera,

    Ter. Heaut. 2, 3, 115:

    mitto vincla, mitto carcerem, mitto verbera, mitto secures,

    Cic. Verr. 2, 3, 24, § 59:

    aliquem vinculis ac verberibus atque omni supplicio excruciare,

    id. Imp. Pomp. 5, 11; id. Phil. 11, 2, 5; id. Rep. 1, 38, 59; 2, 37, 62; id. Fin. 5, 20, 55; id. Tusc. 3, 27, 64; XII. Tab. ap. Cic. Leg. 3, 3, 6; Quint. 1, 3, 15; 4, 2, 113; 11, 1, 40; 11, 3, 90; 11, 3, 117; Hor. S. 1, 3, 121:

    cum positā stares ad verbera veste,

    Ov. Am. 1, 6, 19:

    saeva,

    id. ib. 1, 13, 18:

    tergum foedum vestigiis verberum,

    Liv. 2, 23, 7:

    post verbere,

    Stat. Th. 2, 143; 2, 172.—
    (β).
    Sing.:

    percutimur caput conversae verbere virgae,

    Ov. M. 14, 300; Sen. Herc. Fur. 801.—
    b.
    Of inanim. things, a stripe, stroke, blow (mostly [p. 1972] poet.).
    (α).
    Plur.:

    turgentis caudae,

    Hor. S. 2, 7, 49:

    ventorum,

    Lucr. 5, 957; 6, 115:

    radiorum (solis),

    id. 5, 485; 5, 1104:

    aquarum,

    Claud. Laud. Stil. 1, 288.—Of the strokes of oars:

    puppis Verberibus senis agitur,

    Luc. 3, 536; Sil. 11, 493; cf. Ov. H. 18, 23.—
    (β).
    Sing.:

    remorum in verbere perstant,

    Ov. M. 3, 662:

    trementes Verbere ripae,

    Hor. C. 3, 27, 24:

    adverso siderum,

    Plin. 2, 8, 6, § 33.—
    2.
    Trop., plur., lashes, strokes:

    contumeliarum verbera subire,

    Cic. Rep. 1, 5, 9:

    verbera linguae,

    i. e. chidings, Hor. C. 3, 12, 3 (cf.:

    verberari verbis, convicio, etc., under verbero): fortunae verbera,

    the strokes of fate, Gell. 13, 27, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > verber

  • 29 vis

    vīs, vis, f., plur. vīres, ĭum (class. only in nom., acc. and abl. sing. and in plur.; gen. sing. very rare; Tac. Or. 26; Dig. 4, 2, 1; Paul. Sent. 5, 30; dat. sing. vi, Auct. B. Afr. 69, 2; C. I. L. 5, 837; collat. form of the nom. and acc. plur. vis, Lucr. 3, 265; 2, 586; Sall. ap. Prisc. p. 707, or H. 3, 62 Dietsch; Messala ap. Macr. S. 1, 9, 14) [Gr. is, Wis, sinew, force; iphi, with might], strength, physical or mental; force, vigor, power, energy, virtue (cf. robur).
    I.
    Lit.
    1.
    In gen.
    (α).
    Sing.:

    celeritas et vis equorum,

    Cic. Div. 1, 70, 144:

    magna vis eorum (urorum) et magna velocitas,

    Caes. B. G. 6, 28:

    contra vim atque impetum fluminis,

    id. ib. 4, 17:

    tempestatis,

    id. B. C. 2, 14:

    venti,

    Lucr. 1, 271:

    solis,

    id. 4, 326 (301):

    horrida teli,

    id. 3, 170:

    acris vini,

    id. 3, 476:

    ferri aerisque,

    id. 5, 1286:

    veneni,

    Cic. Cael. 24, 58 et saep.—
    (β).
    Plur. (most freq. of physical strength):

    non viribus aut velocitatibus aut celeritate corporum res magnae geruntur,

    Cic. Sen. 6, 17:

    nec nunc vires desidero adulescentis, non plus quam adulescens tauri aut elephanti desiderabam,

    id. ib. 9, 27:

    hoc ali vires nervosque confirmari putant,

    Caes. B. G. 6, 21:

    me jam sanguis viresque deficiunt,

    id. ib. 7, 50 fin.:

    perpauci viribus confisi transnatare contenderunt,

    id. ib. 1, 53:

    nostri integris viribus fortiter repugnare,

    id. ib. 3, 4:

    lacertis et viribus pugnare,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    omnibus viribus atque opibus repugnare,

    id. Tusc. 3, 11, 25:

    non animi solum vigore sed etiam corporis viribus excellens,

    Liv. 9, 16, 12:

    validis viribus hastam contorquere,

    Verg. A. 2, 50:

    quicquid agas, decet agere pro viribus,

    with all your might, Cic. Sen. 9, 27; so,

    supra vires,

    Hor. Ep. 1, 18, 22:

    et neglecta solent incendia sumere vires,

    id. ib. 1, 18, 85:

    seu virium vi seu exercitatione multā cibi vinique capacissimus,

    Liv. 9, 16, 13; cf.:

    in proelii concursu abit res a Consilio ad vires vimque pugnantium,

    Nep. Thras. 1, 4 dub. (Siebel. vires usumque).— Poet., with inf.:

    nec mihi sunt vires inimicos pellere tectis,

    Ov. H. 1, 109.—
    2.
    In partic.
    a.
    Energy, virtue, potency (of herbs, drugs, etc.):

    in radices vires oleae abibunt,

    Cato, R. R. 61, 1:

    vires habet herba?

    Ov. M. 13, 942:

    egregius fons Viribus occultis adjuvat,

    Juv. 12, 42. —
    b.
    Vis, personified, the same as Juno, Aus. Idyll. de Deis; cf. Verg. A. 7, 432 Serv. —
    c.
    Hostile strength, force, violence, = bia: EA POENA, QVAE EST DE VI, S. C. ap. Cic. Q. Fr. 2, 3, 5:

    cum vi vis illata defenditur,

    Cic. Mil. 4, 9; cf.:

    celeri rumore dilato Dioni vim allatam,

    Nep. Dion, 10, 1:

    ne vim facias ullam in illam,

    Ter. Eun. 4, 7, 37:

    sine vi facere,

    id. ib. 4, 7, 20:

    vim afferre alicui,

    Cic. Caecin. 21, 61; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 4, 66, § 148:

    adhibere,

    id. Off. 3, 30, 110; id. Cat. 1, 8, 19:

    praesidio tam valido et armato vim adferre,

    Liv. 9, 16, 4:

    iter per vim tentare,

    by force, forcibly, Caes. B. G. 1, 14; so,

    per vim,

    id. B. C. 2, 13; Cic. Att. 7, 9, 4:

    ne id quidem satis est, nisi docet, ita se possedisse nec vi nec clam nec precario possederit,

    id. Caecin. 32, 92; so the jurid. formula in Lex Thoria ap. Grut. 202, 18; Dig. 41, 1, 22; Ter. Eun. 2, 3, 28:

    vis haec quidem hercle est, et trahi et trudi simul,

    Plaut. Capt. 3, 5, 92; Ter. Ad. 5, 8, 20:

    naves totae factae ex robore ad quamvis vim et contumeliam perferendam (shortly afterwards: tantas tempestates Oceani tantosque impetus ventorum sustineri),

    violence, shock, Caes. B. G. 3, 13:

    caeli,

    a storm, tempest, Plin. 18, 28, 69, § 278.—To avoid the gen. form (v. supra):

    de vi condemnati sunt,

    Cic. Phil. 2, 2, 4: de vi reus; id. Sest. 35, 75; id. Vatin. 17, 41:

    ei qui de vi itemque ei qui majestatis damnatus sit,

    id. Phil. 1, 9, 23; cf. id. ib. 1, 9, 21 sq. Halm ad loc.; Tac. A. 4, 13.—
    d.
    In mal. part., force, violence: pudicitiam cum eriperet militi tribunus militaris... interfectus ab eo est, cui vim adferebat, Cic. Mil. 4, 9:

    matribus familias vim attulisse,

    id. Verr. 2, 1, 24, § 62:

    vis allata sorori,

    Ov. A. A. 1, 679:

    victa nitore dei vim passa est,

    id. M. 4, 233:

    vim passa est Phoebe,

    id. A. A. 1, 679.—
    B.
    Transf., concr.
    1.
    Quantity, number, abundance (cf.: copia, multitudo); with gen.:

    quasi retruderet hominum me vis invitum,

    Plaut. Ep. 2, 2, 66:

    innumerabilis servorum,

    Cic. Har. Resp. 11, 22:

    in pompā cum magna vis auri argentique ferretur,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91:

    vis magna pulveris,

    Caes. B. C. 2, 26:

    vis maxima ranunculorum,

    Cic. Fam. 7, 18, 3:

    argenti,

    id. Prov. Cons. 2, 4:

    vim lacrimarum profudi,

    id. Rep. 6, 14, 14:

    odora canum vis,

    Verg. A. 4, 132; cf. absol.:

    et nescio quomodo is, qui auctoritatem minimam habet, maximam vim, populus cum illis facit,

    Cic. Fin. 2, 14, 44.—
    2.
    Vires, military forces, troops:

    praeesse exercitui, ut praeter auctoritatem vires quoque ad coërcendum haberet,

    Caes. B. C. 3, 57:

    satis virium ad certamen,

    Liv. 3, 60, 4:

    undique contractis viribus signa cum Papirio conferre,

    id. 9, 13, 12:

    robur omne virium ejus regni,

    the flower, id. 33, 4, 4:

    concitet et vires Graecia magna suas,

    Ov. H. 15 (16), 340.—
    3.
    Vires, the virile forces or organs, Arn. 5, 158; 5, 163; Inscr. Orell. 2322; 2332:

    veluti castratis viribus,

    Plin. 11, 18, 19, § 60; cf.:

    vis (= vires) multas possidere in se,

    Lucr. 2, 586.—Rarely sing.:

    vis genitalis,

    Tac. A. 6, 18.—
    II.
    Trop.
    A.
    Mental strength, power, force, vigor:

    vis illa divina et virtus oratoris,

    Cic. de Or. 2, 27, 120:

    vis ac facultas oratoris,

    id. ib. 1, 31, 142:

    suavitatem Isocrates... sonitum Aeschines, vim Demosthenes habuit,

    id. ib. 3, 7, 28:

    summa ingenii,

    id. Phil. 5, 18, 49:

    magna vis est conscientiae in utramque partem,

    id. Mil. 23, 61:

    magna vis est in fortunā in utramque partem,

    id. Off. 2, 6, 19:

    patriae,

    id. de Or. 1, 44, 196:

    quod ostentum habuit hanc vim, ut, etc.,

    power, effect, id. Div. 1, 33, 73:

    qui indignitate suā vim ac jus magistratui quem gerebat dempsisset,

    Liv. 26, 12, 8:

    hujus conventionis,

    Dig. 43, 25, 12.— Plur. (post-Aug.):

    eloquentiae,

    Quint. 5, 1, 2:

    facilitatis,

    id. 12, 9, 20:

    ingenii,

    id. 1, 2, 23; 12, 1, 32:

    orationis,

    id. 8, 3, 87.—
    B.
    Transf., of abstr. things, force, notion, meaning, sense, import, nature, essence (cf. significatio):

    id, in quo est omnis vis amicitiae,

    Cic. Lael. 4, 15:

    eloquentiae vis et natura,

    id. Or. 31, 112:

    vis honesti (with natura),

    id. Off. 1, 6, 18; cf. id. Fin. 1, 16, 50:

    virtutis,

    id. Fam. 9, 16, 5:

    quae est alia vis legis?

    id. Dom. 20, 53:

    vis, natura, genera verborum et simplicium et copulatorum,

    i.e. the sense, signification, id. Or. 32, 115:

    vis verbi,

    id. Inv. 1, 13, 17; id. Balb. 8, 21:

    quae vis insit in his paucis verbis, si attendes, si attendes, intelleges,

    id. Fam. 6, 2, 3:

    quae vis subjecta sit vocibus,

    id. Fin. 2, 2, 6:

    nominis,

    id. Top. 8, 35: metônumia, cujus vis est, pro eo, quod dicitur, causam, propter quam dicitur, ponere, Quint. 8, 6, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > vis

  • 30 claustrum

    claustrum, ī, n. (claudo), der Verschluß, I) als Verschließendes, a) der Verschluß an Türen, Toren, Kasten usw., der Riegel, Sperriegel, Fallriegel, α) Sing., Caes. Germ. Arat. 197. Apul. met. 5, 2: claustrum evellere, Apul. met. 4, 10. – β) Plur., claves cum clostris, Cato: claves, claustra, Varr. fr., claustra et claves, ICt.: claustra ianuae, Catull.: claustra portae, Frontin.: claustra portarum, Verg., Ov. u. Liv.: arcae claustra, Claud.: claustra ferrea, Sen.: claustra laxare, Verg., relaxare, Ov., revellere, Cic., refringere, Val. Flacc., discutere, Petr.: claustra carceris convellere, Val. Max.: rumpere claustra manu, Verg.: arcae claustra remoliri, Claud.: sub signo claustrisque rei publicae positum vectigal, unter Schloß u. Riegel gelegt, Cic. – im Bilde, vitai claustra resolvere, Lucr.: obstantia claustra rumpere, Hor.: custodi claustra oris tui, Vulg. Mich. 7, 5. – b) die Sperre eines Hafens, α) Sing., die Sperrkette, claustrum obicere, Curt. 4, 5 (24), 21. – β) Plur., die Sperre = der gesperrte Eingang, ad claustra portus succedere, Curt. 4, 5 (24), 19: et eo minoris molimenti ea claustra esse, Liv. 37, 14, 6. – c) die Klappe auf einer Öffnung, quasi claustra quaedam mobilia, coniventia vicissim et resurgentia, zus. = eine Art Ventile, Gell. 17, 11, 4. – d) der Schlußnagel an einer Kriegsmaschine, claustrum reserat malleo forti perculsum, Amm. 23, 4, 6. – II) als Einschließendes, Einsperrendes, Sperrendes, a) der Verschluß, das Tor, die Mauer, Wand, die Schranken, der Damm usw., α) Sing., intra unum claustrum reservari, Eutr. 10, 1. – β) Plur., ferrea claustra, Torflügel, Mart.: Thebarum claustra, Stat.: claustra thalami, Claud.: claustra Daedalea, das Labyrinth, Sen. poët.: claustra undae, das sperrende Wasser, Sil.: Lucrino addita claustra, Verg.: venti circum claustra (Bergwände) fremunt, Verg.: suis claustris impeditos turbant, durch ihre Verschanzungen, Tac. – im Bilde, die Schranken, eminentia cuiusque operis artissimis temporum claustris circumdata, Vell.: refringere claustra pudoris et reverentiae, Plin. ep.: disiectis nequitiae quā obsidebatur claustris, Val. Max. – b) der Verschluß, als Behälter, sowohl für Menschen, der Gewahrsam, claustris poenalibus contineri, Solin. 1, 124. – als bes. für Tiere, der Behälter, Zwinger, Käfig, diu claustris retentae ferae, Liv.: domitae fractaeque claustris ferae, Plin. pan.: retibus et claustris dilatā morte tenendae ducendaeque ferae, Claud.: leo... abire domo rursusque in claustra reverti solitus, Stat.: fera bestia vincta aut clausa et claustra refringere cupiens, Liv.: ferarum modo, quae claustris aut vinculis teneantur, Liv.: raro unus aut alter de multis milibus claustra patitur, bleibt im Behälter leben, Col. – im Bilde, servitutis humana claustra perrumpere, Sen.: enotuerunt quidam tui versus et invito te claustra sua refregerunt, haben ihren Arrest gesprengt, Plin. ep. – c) der Verschluß als Örtlichkeit, die den freien Ein- u. Ausgang hindert, der Schlüssel, der Paß, claustra montium, die Bergpässe, Tac. hist. 3, 2: claustra maris, der Zugang, Schlüssel zum M., Liv. 37, 15, 1. Sil. 12, 442: u. so angusti claustra Pelori, v. der Meerenge von Sizilien, Verg. Aen. 3, 411. – d) (bes. als milit. t. t.) eine Örtl., die den Zugang zu einer andern Örtl. beschützt, bes. aber beherrscht, der Schlüssel, die Vormauer, das Bollwerk, die Grenzfestung, α) Sing., ripa Tanais, claustrum et iam perdomitorum et quot deinde adire decreverat, Curt. 7, 6 (26), 13: tunc claustrum pelagi cepit Pharon, Lucan. 10, 509: Byzantiorum civitas, claustrum Ponticum, der Schl. zum Pontus, Treb. Poll. Gallien. 6, 8. – β) Plur. (vgl. Mützell Curt. 4, 8 [33], 4. Bötticher Lexic. Tac. p. 91), claustra loci, locorum, Cic.: claustra Aegypti, Liv.: claustra Nili fluminis, Curt.: Corinthus, claustra Peloponnesi, Vell.: Elephantine ac Syene claustra olim Romani imperii, Tac.: in Alpes, id est claustra Italiae, ferebantur, Flor.: Aegyptus, claustra annonae, das Eingangstor zur Zufuhr, Tac.: quae (duae coloniae) velut claustra ad cohibendos Gallicos tumultus oppositae fuissent, Liv. – im Bilde, claustra (Bollwerk) ista nobilitatis refregissem, ut aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret, Cic. Mur. 17. – e) die einschließende Truppenmasse, die Zirkumvallationslinie, claustra contrahere, Tac. ann. 4, 49. – / vulg. clōstrum, Cato r. r. 13, 2 u. 135, 2. Sen. de ben. 7, 21, 2; vgl. Diom. 383, 3. – Nbf. clūstrum, Not. Tir. 50, 90.

    lateinisch-deutsches > claustrum

  • 31 genu

    genu, ūs, n. (γόνυ), das Knie, I) eig.: genuum orbis, die Kniescheibe, Ov.: per genua reptatio, Quint. – genu dextrum, Cic. poët. u. Suet.: laevum, Cic. poët.: tremulum, Sen. poët.: fine genus (bis ans Kn.) vestem succincta, Ov.: aqua ferme genus tenus alta, Liv.: stagnum altitudine genua non excedens, Plin.: alibi umbilico tenus aqua erat, alibi genua vix superavit, Liv. – genu nixus, Ov. u. Suet.: flexus genu, Tac.: obnixo genu scuto (das Kn. gegen den Sch. gestemmt), Nep. – accĭdere genibus alcis, Liv.: advolvi genua patrum, Tac.: provolvi genibus alcis, Tac.: alci od. alcis ad genua procumbere, Petron. u. Eutr.: submittere alci se ad genua, Suet.: attingere alcis genu, Liv.: amplecti od. complecti alcis genua, Petron. u. Sen.: comprehendere alcis genua, Petron.: genu ponere, das Knie beugen, Sen. rhet., Ov. u.a.: flexum genu submittere, Ov.: sponte genu submittere, Curt.: submissis genibus orare alqm, ut etc., Lact.: linqui animo et submitti genu coepit, in die Knie zu sinken, Curt. (u. so submissa genibus, in die Knie gesunken), Lucr. – alqm ad genua admittere, zum Fußfall lassen, Suet. – subito genua intremuēre timore, Ov.: signo pugnae dato ferocissimo militi paulum genua tremuerunt, Sen. – II) übtr., der Knoten an einer Pflanze, genua ferulae, Plin. 13, 123. – / Genet. Sing. genuis, Dat. genui u. genu, Mart. Cap. 3. § 293: Genet. Plur. genuorum, Vitr. 9, 4, 1: Dat. Plur. genubus, Sen. Thyest. 436. Mart. Cap. 3. § 293. – genua, zweisilbig gemessen, Verg. Aen. 5, 432 u. ö. – Nom. sing. masc. genus, Lucil. 162: Acc. sing. neutr. genus, Cic. Arat. 45 sq. u.a. Ov. phaen. bei Prob. ad Verg. georg. 1, 138: Nom. sing. genum, Fronto ad Marc. Caes. 5, 44 (59) in. Vgl. Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 299.

    lateinisch-deutsches > genu

  • 32 tonitrus

    tonitrus, ūs, m. u. tonitruum, ī, n. u. tonitruus, ūs, m. (tono), der Donner, α) Form tonitrus, Nom. Sing. tonitrus. Plaut. Amph. 1062: Genet. tonitrus, Stat. Theb. 7, 324. Paul. ex Fest. 57, 11: Akk. tonitrum, Lucr. 6, 164. Ov. met. 14, 542. Sen. nat. qu. 2, 30, 1; 2, 54, 1; 2, 56, 1. Plin. 2, 142: Abl. tonitru, Pacuv. tr. 413 (caelum tonitru contremit). Acc. tr. 223. Verg. Aen. 4, 122 (tonitru caelum omne ciebo), Verg. Aen. 5, 694 (tonitru tremescunt ardua terrarum et campi). Sen. nat. qu. 2, 11, 2 (3): Nom. u. Akk. Plur. tonitrus, Ov. trist. 1, 9, 49; met. 2, 308. Plin. 10, 152 (Detl. tonitruus). Gell. 10, 12, 3. Arnob. 5, 10 u.a.: Genet tonitruum, Pacuv. tr. 336 (bei Cael. in Cic. ep. 8, 2, 1). Vopisc. Car. 8, 5. Amm. 23, 5, 12: Dat. u. Abl. tonitribus, Varro sat. Men. 56. Liv. 1, 16, 1; 2, 62, 1. Phaedr. 5, 7 (8), 23. Ov. met. 11, 496. Sen. nat. qu. 2, 1, 3; 5, 18, 7. Plin. 2, 147 u.a.: tonitrubus, Aur. Vict. de orig. gent. Rom. 14, 2; 20, 1. – β) Form tonitruum, Nom. u. Akk. Sing., Plin. 2, 192 (wo Ian tonitruum, Detl. tonitrum); 36, 88. Tert. adv. Marc. 3, 6; adv. Hermog. 32; adv. Prax. 28. Treb. Poll. Gallien. 5, 3. Vopisc. Car. 8. § 3 u. 6: Genet. Sing. tonitrui, Varro sat. Men. 412 B. Hieron. in Iob 38 u. in epist. ad Philem. 1 sqq.: Abl. Sing. tonitruo, Augustin. conf. 1, 16 in. Ven. Fort. carm. 3, 4. p. 120 Migne: Nom. u. Akk. Plur. tonitrua, Ov. met. 1, 55 u. 12, 52. Sen. nat. qu. 2, 56, 1. Tac. hist. 1, 16. Amm. 21, 1, 12: tonitra, Acc. tr. 480: tonitrua mugiunt, Tert. apol. 11. Min. Fel. 5, 9. Lact. 7, 6, 4: Genet. tonitruorum, Vulg. apoc. 19, 6. – γ) Form tonitruus, Plin. 10, 152 Detl. (Maih. tonitrus). Hieron. adv. Io. Hierosol. no. 10 (wo bildl. tonitruus gentium, fulmen eloquentiae Christianae). – / Der Nomin. tonitru nur bei Charis. 36, 1; 65, 30; 146, 10; exc. Char. 554, 31. Prob. app. 198, 32. Serg. expl. in Donat. 541, 23 u. beim Auct. de idiom. gen. 584, 49 K.; u. Gloss. II. 260, 22 ›tonitru, βροντή‹.

    lateinisch-deutsches > tonitrus

  • 33 vis

    vīs, Akk. vim Abl. vī; Plur. vīrēs, ium, f. (v. ἴς, Ϝίς), die Kraft, Stärke, Gewalt, I) eig. u. meton.: A) eig.: 1) im allg.: a) Sing.: celeritas et v. equorum, Cic.: magna v. eorum (urorum) et magna velocitas, Caes. – v. Lebl., v. atque impetus fluminis, Caes.: v. vini, Cic.: v. flammae, Nep.: v. frigorum, Cic.: v. morbi, Nep.: nec ideo ferrum secandi vim perdidit, Sen. – b) Plur. (in der Bedeutung »Körperkraft« vorherrschend, Ggstz. lassitudo, Augustin. de civ. dei 19, 4, 2), vires nervique, sanguis viresque, Cic.: vires adulescentis, Cic.: dare alci vires, Prop. u. Ov.: lacertis et viribus pugnare, Cic.: validis viribus hastam contorquere, Verg.: pro viribus, Cic.: supra vires, Hor. – v. Lebl.: vires oleae, Cato: vires herbae, Ov.: neglecta solent incendia sumere vires, Hor. – poet. m. folg. Infin., nec mihi sunt vires inimicos pellere tectis, Ov. her. 1, 109. – 2) insbes., die gegen jmd. od. etw. feindlich gerichtete Gewalt, der Zwang, die Gewalttätigkeit, Gewalttat, der Gewaltakt, a) übh.: cum vi vis illata defenditur, Cic.: vim facere, Caes.: vim facere in alqm, Ter., alci, Cic.: vim facere per fauces portus, gewaltsam durchbrechen durch usw., Liv.: vim adhibere, Cic.: alci vim afferre, Cic.: alci vim inferre, Liv. epit. u. Suet.: alci vim et manus inferre, Cic.: vitae suae vim inferre, Vell.: per vim, Cic. u.a.: vi, malo, plagis, Cic.: manu ac vi (durch Mord u. Gewalttat), Sall.: vi (durch Gewalt = gezwungen) aut voluntate (freiwillig), Liv. – v. Lebl., naves totae factae ad quamvis vim perferendam, Gewalt, Stoß, Caes.: v. caeli, Unwetter, Plin. – vis est m. Infin., vis est experirier, der Versuch wird zur Gewalt, Plaut. truc. 753. – b) die gegen jmds. Keuschheit gerichtete Gewalt, alci vim afferre, Cic. u. Ov.: vim pati, Ov. – B) meton.: 1) die Menge, piscium magna atque altilium vis, Lucil. fr.: v. auri argentique, Cic.: v. maxima ranunculorum, Cic.: magna v. pulveris, Caes.: odora canum vis, Verg.: profundere vim lacrimarum, einen Strom v. Tr., Cic. – 2) Plur. vires, als milit. t.t., die Wehrkraft, Streitkräfte, Truppen, praeesse exercitui, ut praeter auctoritatem vires quoque ad coërcendum haberet, Caes.: satis virium ad certamen, Liv.: undique contractis viribus signa cum Papirio conferre, Liv. – 3) v. der Zeugungskraft, a) Sing.: vis genitalis = der männl. Samen, Tac. ann. 6, 28. – b) Plur. vires, die Zeugungskräfte = die Hoden, Arnob. 5, 6. Corp. inscr. Lat. 13, 1751 u.a. – II) übtr.: 1) im allg., geistige u. moralische Kraft, Macht, Gewalt, Wirkung, der Nachdruck, der Einfluß, v. illa divina et virtus orationis, Cic.: v. ac facultas oratoris, Cic.: v. summa ingenii, Cic.: v. patriae, Cic.: v. magna est conscientiae, Cic.: v. magna est in fortuna in utramque partem, Cic.: quod ostentum habuit hanc vim, ut etc., Cic. – 2) insbes., der einem geistigen Ggstde. inwohnende Gehalt, der Inhalt, die Natur, das Wesen, die Bedeutung, a) übh.: in quo est omnis vis amicitiae, Cic.: v. virtutis, Cic.: vim formamque villaticae pastionis exponere, Varro. – oft verb. natura atque vis (Natur u. Wesen) animi, Cic.: vis et natura divina, Cic. – b) insbes., die Bedeutung, der Sinn eines Wortes usw., verbi, nominis, Cic.: vis, natura, genera verborum et simplicium et copulatorum, Cic.: quae vis insit in his paucis verbis, si attendes, intelleges, Cic. – / Genet. Sing. vis, Ulp. dig. 4, 2, 1. Paul. sent. 5, 30 u.a. ICt.: Dat. Sing. vi, Auct. b. Afr. 69, 2. Corp. inscr. Lat. 5, 837. – Archaist. Nom. Plur. vis, Lucr. 3, 265, u. Akk. Plur. vis, Lucr. 2, 586. Sall. hist. fr. 3, 62 (84). Messala bei Macr. sat. 1, 9, 14.

    lateinisch-deutsches > vis

  • 34 chirographus

    chīrŏgrăphus, i, m. c. chirographon.
    * * *
    chīrŏgrăphus, i, m. c. chirographon.
    * * *
        Chirographus, et chirographum, pen. corr. Iuuenal. Un sing manuel.
    \
        Cautio chirographi. Cic. Asseurance du sing manuel.
    \
        Inane chirographum factum solutione. Vlpian. Aprés le payement faict, la cedule ne sert plus de rien.
    \
        Vana chirographa. Iuuenal. Cedules escriptes de la main propre qui sont inutiles.
    \
        Conuincere chirographo. Cic. Convaincre aucun par son sing manuel.
    \
        Credere, et fidem habere chirographis. Plancus Ciceroni. Adjouster foy à ce qui est escript de la main d'aucun.
    \
        Chirographum imitari. Cic. Contrefaire un sing manuel.
    \
        Mittere chirographo suo literas. Plancus Ciceroni. Escriptes de sa main.

    Dictionarium latinogallicum > chirographus

  • 35 draco

    [st1]1 [-] drăco, ōnis (ontis), m.: - [abcl][b]a - dragon, serpent fabuleux. - [abcl]b - serpent. - [abcl]c - le Dragon (constellation). - [abcl]d - le Dragon (enseigne militaire). - [abcl]e - un poisson de mer. - [abcl]f - vase tortueux pour faire chauffer de l'eau. - [abcl]g - vieux cep de vigne.[/b]    - [gr]gr. δράκων, οντος.    - Att. gén. sing. dracontis; acc. sing. dracontem.    - ipsi parvulo draco circumfusus nihil nocuit, Aur.-Vict.: un dragon l'enveloppa de ses replis, lui, encore en bas âge, sans lui faire aucun mal. [st1]2 [-] Drăco, ōnis, m.: Dracon (législateur grec).    - cf. gr. Δράκων, οντος.
    * * *
    [st1]1 [-] drăco, ōnis (ontis), m.: - [abcl][b]a - dragon, serpent fabuleux. - [abcl]b - serpent. - [abcl]c - le Dragon (constellation). - [abcl]d - le Dragon (enseigne militaire). - [abcl]e - un poisson de mer. - [abcl]f - vase tortueux pour faire chauffer de l'eau. - [abcl]g - vieux cep de vigne.[/b]    - [gr]gr. δράκων, οντος.    - Att. gén. sing. dracontis; acc. sing. dracontem.    - ipsi parvulo draco circumfusus nihil nocuit, Aur.-Vict.: un dragon l'enveloppa de ses replis, lui, encore en bas âge, sans lui faire aucun mal. [st1]2 [-] Drăco, ōnis, m.: Dracon (législateur grec).    - cf. gr. Δράκων, οντος.
    * * *
        Draco, huius draconis, masc. gen. Cic. Un dragon.
    \
        Aligeri dracones. Valer. Flac. Dragons volans.
    \
        Iubatus draco. Author ad Heren. Qui ha des crins.
    \
        Dracones in vitibus. Plin. Les grosses et vieilles tiges et souches de la vigne, tortues et ayant la similitude d'un dragon.

    Dictionarium latinogallicum > draco

  • 36 gradus

    grădŭs, ūs, m. [gradior]    - gén. arch. graduis, Varr. - dat sing. gradu, Lucil. - acc. plur. grados, Pacuv. [st1]1 [-] pas (mesure de longueur: 2 pieds 1/2, environ 75 cm). [st1]2 [-] pas, marche ([] cursus: course).    - addere gradum (s.-ent. gradui): doubler (allonger, forcer) le pas, marcher plus vite.    - gradum facere, Cic. de Or. 2, 61, 249: faire un pas.    - gradum facere, Cic. de Or. 2, 249: faire un pas, marcher.    - gradum celerare Virg. En. 4, 641 ; corripere, Hor. O. 1, 3, 33, presser le pas.    - gradum addere, Liv. 26, 9, 5, augmenter le pas.    - gradum sistere, Virg. En. 6, 465 ; sustinere Ov. F. 6, 398: suspendre sa marche.    - gradum revocare, Virg. En. 6, 128 ; referre, Ov. F. 5, 502: revenir sur ses pas.    - suspenso gradu, Ter. Phorm. 867: en retenant ses pas, à pas de loup.    - citato gradu, Liv. 28, 14, 17: à vive allure.    - pleno gradu, Sall. J. 98, 4: au pas accéléré. --- cf. Liv. 4, 32, 10, etc.    - métaph. spondeus habet stabilem quendam et non expertem dignitatis gradum, Cic. Or. 216: le spondée a une démarche ferme et qui ne manque pas de beauté. [st1]3 [-] fig. marche vers, approche.    - in Africam ex hac provincia gradus imperii factus est, Cic. Verr. 2, 3: de cette province notre empire a fait son premier pas en Afrique.    - gradus reditus mei, Cic. Att. 7, 23, 2: un pas vers mon retour.    - gradus ad consulatum, Liv. 6, 42, 2: un pas vers le consulat.    - gradum fecit ad censuram, Liv. 27, 6, 17: il ne fit qu'un pas (bond) jusqu'à la censure.    - mortis timere gradum, Hor. O. 1, 3: craindre l'approche de la mort, craindre de faire le pas vers la mort. [st1]4 [-] position (du soldat à la guerre).    - nec ullo timore de gradu dejecta est, Caes.: et (la légion) ne fut ébranlée par aucune crainte.    - aliquem gradu movere (demovere, depellere): déloger qqn de sa position, faire lâcher pied à qqn.    - aliquem gradu movere, demovere, Liv. 7, 8, 3 ; 6, 32, 8, depellere Nep. Them. 5, 1: faire lâcher pied à qqn.    - de gradu pugnare: combattre de pied ferme.    - in gradu stetimus, certi non cedere, Ov. M. 9: nous avons tenu ferme, résolus à ne pas reculer.    - in suo quisque gradu obnixi, sine respiratione pugnabant, Liv. 8: chacun résistait de pied ferme et combattait sans reprendre haleine.    - stabili gradu impetum hostium excipere, Liv. 6, 12, 8: recevoir le choc des ennemis de pied ferme.    - in suo quisque gradu obnixi, Liv. 8, 38, 11: se tenant chacun solidement campés sur leurs jambes.    - de gradu, Sen. Ep. 29, 6: à pied, de pied ferme.    - fig. de gradu dejici, Cic Off. 1, 80: être décontenancé, déconcerté, lâcher prise. [st1]5 [-] degré, marche, [d'ord. au plur.].    - gradus templorum, Cic. Att. 4, 1, 5: les degrés des temples. --- cf. Cic. Sest. 34.    - praeceps per gradus ire, Suet. Cal. 35: dégringoler de gradin en gradin [au théâtre].    - subitarii gradus, Tac. An. 14, 20: des gradins improvisés.    - spectaculorum gradus, Tac. An. 14, 13: tribunes en gradins.    - au sing. primus gradus ascenditur, Vitr. 3, 3: on monte la première marche.    - agric. gradus: profondeur d'un coup de bêche en palier. --- Col. 3, 13, 9 ; 4, 1, 3.    - astr. gradus: degré d'une circonférence. --- Manil. 1, 581.    - gradus: rides qui existent au palais du cheval. --- Veg. Mul. 2, 4.    - gradus: étages de la chevelure. --- Suet. Ner. 51 ; Quint. 1, 6, 44 ; 12, 10, 47. [st1]6 [-] fig. degré, échelle.    - sonorum gradus, Cic. de Or. 3, 227: degrés, échelle des sons. --- cf. Cic. Or. 59 ; Quint. 11, 3, 15.    - a virtute ad rationem venire gradibus, Cic. Nat. 1, 88: passer de la vertu à la raison par une gradation.    - inter se ea quasi gradibus, non genere differunt, Cic. Nat. 1, 16: entre ces choses il y a différence de quantité, non de qualité (de degré, non d'espèce).    - temporum gradus, Cic. Part. 12: ordre chronologique.    - gradus aetatis scandere adultae, Lucr. 1, 1123: gravir les degrés de l'âge adulte (arriver progressivement à l'âge adulte).    - gradus cognationis, Dig. 38, 10, 1: degrés de parenté. --- cf. Ov. M. 13, 143.    - eodem gradu, Dig.: au même degré.    - artissimo gradu, Suet. Aug. 4, etc.: à un degré très proche.    - mais non iidem erunt necessitudinum gradus qui temporum, Cic. Off. 1, 59: [dans l'accomplissement des devoirs] l'ordre voulu par les degrés de liaison ne sera pas toujours celui qu'exigent les circonstances.    - gradus plures sunt societatis hominem, Cic. Off. 1, 53: il y a un assez grand nombre de degrés dans la société humaine.    - gradus officiorum, Cic. Off. 1, 160: échelle, hiérarchie des devoirs.    - eidem gradus oratorum, Cic. Br. 186: même classement des orateurs.    - gradus et dissimilitudines Atticorum, Cic. Br. 285: les degrés et les différences qu'il y a parmi les orateurs attiques.    - a matre Magnum Pompeium artissimo contingebat gradu, Suet.: du côté maternel, il était très proche parent du grand Pompée.    - Neroni Galba successit nullo gradu contingens Caesarum domum, Suet.: Galba succéda à Néron alors qu'il n'avait aucun lien de parenté avec la maison des Césars. [st1]7 [-] degré dans les magistratures, rang, échelon.    - ad summum imperium per omnes honorum gradus aliquem efferre, Cic. Cat. 1, 28: faire monter qqn par tous les degrés des magistratures au pouvoir suprême [consulat].    - ascendens gradibus magistratuum, Cic. Br. 281: s'élevant progressivement dans l'échelle des magistratures.    - gradus altissimus, amplissimus dignitatis, Cic. Phil. 1, 14 ; Mur. 30: le degré le plus élevé de la considération (de l'estime publique).    - gradus senatorius, Cic. Pomp. 61: le rang de sénateur.    - civis hoc gradu, Cic. Phil. 6, 18: un citoyen de ce rang. --- cf. Cic. Ac. 2, 6 ; Fam. 6, 10, 2. [st1]8 [-] degré de comparaison.    - Diom. 324, 16.    - gradus absolutus [primitivus], comparativus, superlativus, Charis. 112, 15 ; Diom. 324, 16: le positif, le comparatif, le superlatif.
    * * *
    grădŭs, ūs, m. [gradior]    - gén. arch. graduis, Varr. - dat sing. gradu, Lucil. - acc. plur. grados, Pacuv. [st1]1 [-] pas (mesure de longueur: 2 pieds 1/2, environ 75 cm). [st1]2 [-] pas, marche ([] cursus: course).    - addere gradum (s.-ent. gradui): doubler (allonger, forcer) le pas, marcher plus vite.    - gradum facere, Cic. de Or. 2, 61, 249: faire un pas.    - gradum facere, Cic. de Or. 2, 249: faire un pas, marcher.    - gradum celerare Virg. En. 4, 641 ; corripere, Hor. O. 1, 3, 33, presser le pas.    - gradum addere, Liv. 26, 9, 5, augmenter le pas.    - gradum sistere, Virg. En. 6, 465 ; sustinere Ov. F. 6, 398: suspendre sa marche.    - gradum revocare, Virg. En. 6, 128 ; referre, Ov. F. 5, 502: revenir sur ses pas.    - suspenso gradu, Ter. Phorm. 867: en retenant ses pas, à pas de loup.    - citato gradu, Liv. 28, 14, 17: à vive allure.    - pleno gradu, Sall. J. 98, 4: au pas accéléré. --- cf. Liv. 4, 32, 10, etc.    - métaph. spondeus habet stabilem quendam et non expertem dignitatis gradum, Cic. Or. 216: le spondée a une démarche ferme et qui ne manque pas de beauté. [st1]3 [-] fig. marche vers, approche.    - in Africam ex hac provincia gradus imperii factus est, Cic. Verr. 2, 3: de cette province notre empire a fait son premier pas en Afrique.    - gradus reditus mei, Cic. Att. 7, 23, 2: un pas vers mon retour.    - gradus ad consulatum, Liv. 6, 42, 2: un pas vers le consulat.    - gradum fecit ad censuram, Liv. 27, 6, 17: il ne fit qu'un pas (bond) jusqu'à la censure.    - mortis timere gradum, Hor. O. 1, 3: craindre l'approche de la mort, craindre de faire le pas vers la mort. [st1]4 [-] position (du soldat à la guerre).    - nec ullo timore de gradu dejecta est, Caes.: et (la légion) ne fut ébranlée par aucune crainte.    - aliquem gradu movere (demovere, depellere): déloger qqn de sa position, faire lâcher pied à qqn.    - aliquem gradu movere, demovere, Liv. 7, 8, 3 ; 6, 32, 8, depellere Nep. Them. 5, 1: faire lâcher pied à qqn.    - de gradu pugnare: combattre de pied ferme.    - in gradu stetimus, certi non cedere, Ov. M. 9: nous avons tenu ferme, résolus à ne pas reculer.    - in suo quisque gradu obnixi, sine respiratione pugnabant, Liv. 8: chacun résistait de pied ferme et combattait sans reprendre haleine.    - stabili gradu impetum hostium excipere, Liv. 6, 12, 8: recevoir le choc des ennemis de pied ferme.    - in suo quisque gradu obnixi, Liv. 8, 38, 11: se tenant chacun solidement campés sur leurs jambes.    - de gradu, Sen. Ep. 29, 6: à pied, de pied ferme.    - fig. de gradu dejici, Cic Off. 1, 80: être décontenancé, déconcerté, lâcher prise. [st1]5 [-] degré, marche, [d'ord. au plur.].    - gradus templorum, Cic. Att. 4, 1, 5: les degrés des temples. --- cf. Cic. Sest. 34.    - praeceps per gradus ire, Suet. Cal. 35: dégringoler de gradin en gradin [au théâtre].    - subitarii gradus, Tac. An. 14, 20: des gradins improvisés.    - spectaculorum gradus, Tac. An. 14, 13: tribunes en gradins.    - au sing. primus gradus ascenditur, Vitr. 3, 3: on monte la première marche.    - agric. gradus: profondeur d'un coup de bêche en palier. --- Col. 3, 13, 9 ; 4, 1, 3.    - astr. gradus: degré d'une circonférence. --- Manil. 1, 581.    - gradus: rides qui existent au palais du cheval. --- Veg. Mul. 2, 4.    - gradus: étages de la chevelure. --- Suet. Ner. 51 ; Quint. 1, 6, 44 ; 12, 10, 47. [st1]6 [-] fig. degré, échelle.    - sonorum gradus, Cic. de Or. 3, 227: degrés, échelle des sons. --- cf. Cic. Or. 59 ; Quint. 11, 3, 15.    - a virtute ad rationem venire gradibus, Cic. Nat. 1, 88: passer de la vertu à la raison par une gradation.    - inter se ea quasi gradibus, non genere differunt, Cic. Nat. 1, 16: entre ces choses il y a différence de quantité, non de qualité (de degré, non d'espèce).    - temporum gradus, Cic. Part. 12: ordre chronologique.    - gradus aetatis scandere adultae, Lucr. 1, 1123: gravir les degrés de l'âge adulte (arriver progressivement à l'âge adulte).    - gradus cognationis, Dig. 38, 10, 1: degrés de parenté. --- cf. Ov. M. 13, 143.    - eodem gradu, Dig.: au même degré.    - artissimo gradu, Suet. Aug. 4, etc.: à un degré très proche.    - mais non iidem erunt necessitudinum gradus qui temporum, Cic. Off. 1, 59: [dans l'accomplissement des devoirs] l'ordre voulu par les degrés de liaison ne sera pas toujours celui qu'exigent les circonstances.    - gradus plures sunt societatis hominem, Cic. Off. 1, 53: il y a un assez grand nombre de degrés dans la société humaine.    - gradus officiorum, Cic. Off. 1, 160: échelle, hiérarchie des devoirs.    - eidem gradus oratorum, Cic. Br. 186: même classement des orateurs.    - gradus et dissimilitudines Atticorum, Cic. Br. 285: les degrés et les différences qu'il y a parmi les orateurs attiques.    - a matre Magnum Pompeium artissimo contingebat gradu, Suet.: du côté maternel, il était très proche parent du grand Pompée.    - Neroni Galba successit nullo gradu contingens Caesarum domum, Suet.: Galba succéda à Néron alors qu'il n'avait aucun lien de parenté avec la maison des Césars. [st1]7 [-] degré dans les magistratures, rang, échelon.    - ad summum imperium per omnes honorum gradus aliquem efferre, Cic. Cat. 1, 28: faire monter qqn par tous les degrés des magistratures au pouvoir suprême [consulat].    - ascendens gradibus magistratuum, Cic. Br. 281: s'élevant progressivement dans l'échelle des magistratures.    - gradus altissimus, amplissimus dignitatis, Cic. Phil. 1, 14 ; Mur. 30: le degré le plus élevé de la considération (de l'estime publique).    - gradus senatorius, Cic. Pomp. 61: le rang de sénateur.    - civis hoc gradu, Cic. Phil. 6, 18: un citoyen de ce rang. --- cf. Cic. Ac. 2, 6 ; Fam. 6, 10, 2. [st1]8 [-] degré de comparaison.    - Diom. 324, 16.    - gradus absolutus [primitivus], comparativus, superlativus, Charis. 112, 15 ; Diom. 324, 16: le positif, le comparatif, le superlatif.
    * * *
        Gradus, huius gradus, m. g. Cic. Degré ou marche, Un eschellon d'eschelle.
    \
        Altos gradus euaserat. Virgil. Elle avoit monté, etc.
    \
        Gradus. Virg. Un pas, Marchement, Le marcher, Marcheure.
    \
        Gradu pleno. Liu. A grand pas.
    \
        Acuere gradus. Stat. Encourager et enhorter de marcher viste, ou de se haster d'aller.
    \
        Addere gradum. Liu. Se haster d'aller, Aller plus viste qu'on ne faisoit.
    \
        AEquare gradus alicuius. Sil. Aller aussi viste que luy.
    \
        Celerare. Virgil. Haster son pas, Se haster.
    \
        Colligere. Sil. Retirer et accourcir son pas, Aller plus bellement, ou s'arrester.
    \
        Continere. Virgil. S'arrester.
    \
        Corripere. Horat. Se mettre vistement à chemin.
    \
        Dirigere inuitum gradum. Senec. Conduire et mener quelqu'un maulgré qu'il en ait.
    \
        Efferre gradum soribus. Sil. Sortir hors de la porte.
    \
        Facere gradum. Sil. Faire un pas, Marcher.
    \
        Foemineo corpora ferre gradu. Ouid. Marcher en femme.
    \
        Ingentes ferre gradus. Ouid. Marcher à grands pas.
    \
        Flectere gradum retro. Senec. Revenir, Retourner en arriere.
    \
        Inferre gradum. Liu. S'advancer d'entrer, Poulser avant.
    \
        Minuere gradum suum. Quintil. Aller à plus petit pas, Aller plus bellement.
    \
        Seniles moliri gradus. Seneca. Cheminer ou marcher pesamment et à difficulté, comme fait une vieille personne.
    \
        Gradu mouere. Liu. Repoulser, Faire reculer, desmarcher, Faire desmarcher.
    \
        Reuocare. Virgil. Retourner.
    \
        Sistere. Virgil. S'arrester.
    \
        Sustinere gradum. Ouid. S'arrester.
    \
        Tangere locum gradu. Ouid. Venir jusques au lieu.
    \
        Deiici de gradu. Cic. Perdre constance ou contenance.
    \
        Gradum iacere ad aliquam rem, et aditum. Cic. Faire entree, Faire passage.
    \
        Ad Rempublicam gradus. Cic. Entree, Chemin, Moyen, Degré pour monter et parvenir au gouvernement de la Republique.
    \
        A virtute ad rationem video te venisse gradibus. Cic. Par degrez.
    \
        Fateor me ad istum gradum sapientiae non venisse. Marius ad Ciceronem. N'estre monté jusques à ce degré.
    \
        Gradus. Cic. Le degré d'honneur.
    \
        De gradu dignitatis dimoueri. Cic. Perdre son authorité et reputation, ou en estre reculé.
    \
        Senatorius gradus. Cic. Le degré et dignité de senateur.
    \
        Militiae gradu deiici. Modestinus. Quand aucun ha en la guerre quelque degré et estat, et à cause de quelque faulte par luy commise il est dejecté et privé dudict estat, et est remis au ranc des simples souldars.
    \
        Gradus. Cic. Occasion, Preparatif, Entree, Commencement.

    Dictionarium latinogallicum > gradus

  • 37 haeresis

    haerĕsis, is (eōs), f. (acc. sing. -im, -in; abl. sing. -i; gén. plur. -ium, -eōn)    - gén. plur. haeresum Aug. Serm. 9, 3 II scandé hĕrĕsis Prud. Psych. 710.    - [gr]gr. αἵρεσις, εως: action de prendre; choix. [st1]1 [-] doctrine, opinion, système. --- Cic. Fam. 15, 16, 3. [st1]2 [-] hérésie. --- Lact. 4, 30, 2. [st1]3 [-] profession, emploi. --- C. Th. 13, 6, 9, etc.
    * * *
    haerĕsis, is (eōs), f. (acc. sing. -im, -in; abl. sing. -i; gén. plur. -ium, -eōn)    - gén. plur. haeresum Aug. Serm. 9, 3 II scandé hĕrĕsis Prud. Psych. 710.    - [gr]gr. αἵρεσις, εως: action de prendre; choix. [st1]1 [-] doctrine, opinion, système. --- Cic. Fam. 15, 16, 3. [st1]2 [-] hérésie. --- Lact. 4, 30, 2. [st1]3 [-] profession, emploi. --- C. Th. 13, 6, 9, etc.
    * * *
        Haeresis, huius haeresis, pen. cor. foem. gen. Cic. Opinion ferme et arrestee soit en bien, soit en mal, Secte.

    Dictionarium latinogallicum > haeresis

  • 38 ibis

    ībis, ībĭdis (ībis), f. ibis (oiseau sacré chez les Egyptiens).    - nom. plur. ibes, Cic. --- gén. plur. ibium, Plin. --- gén. sing. ibidis, Ov. --- acc. plur. ibidas, Mel. --- acc. sing. ibim ou ībin.    - [gr]gr. ἶϐις, ἴϐιδος (acc. ἴϐιν).    - ibin et crocodilum citius colens quam deum vivum, Tert.: vénérant l'ibis et le crocodile plutôt que le Dieu vivant.    - pisce Venus latuit, Cyllenius ibidis alis, Ov. M. 5: Vénus se dissimula sous la forme d'un poisson, Mercure le Cyllénien sous les ailes de l'ibis.    - Ibis, f.: l'Ibis (titre d'un ouvrage d'Ovide). illum ego devoveo, quem mens intellegit, Ibin, Ov.: je maudis celui que ma pensée désigne sous le nom d'Ibis.
    * * *
    ībis, ībĭdis (ībis), f. ibis (oiseau sacré chez les Egyptiens).    - nom. plur. ibes, Cic. --- gén. plur. ibium, Plin. --- gén. sing. ibidis, Ov. --- acc. plur. ibidas, Mel. --- acc. sing. ibim ou ībin.    - [gr]gr. ἶϐις, ἴϐιδος (acc. ἴϐιν).    - ibin et crocodilum citius colens quam deum vivum, Tert.: vénérant l'ibis et le crocodile plutôt que le Dieu vivant.    - pisce Venus latuit, Cyllenius ibidis alis, Ov. M. 5: Vénus se dissimula sous la forme d'un poisson, Mercure le Cyllénien sous les ailes de l'ibis.    - Ibis, f.: l'Ibis (titre d'un ouvrage d'Ovide). illum ego devoveo, quem mens intellegit, Ibin, Ov.: je maudis celui que ma pensée désigne sous le nom d'Ibis.
    * * *
        Ibis, huius ibis vel ibidis, pen. corr. f. g. Plin. Une sorte d'oiseau en Egypte.

    Dictionarium latinogallicum > ibis

  • 39 ille

    illĕ, illă, illŭd, pron.-adj. dém. celui-là, celle-là, cela; ce, cet, cette, ces...    - la déclinaison    - gén. sing. illīus (illĭus).    - arch. ollus (olle), olla, ollum. [st1]1 [-] en parl. d'une personne ou d'une chose éloignée.    - ille... hic...: celui-là... celui-ci... (le premier... le second...).    - alternanda sunt solitudo et frequentia; illa nobis faciet hominum desiderium, haec nostri, Sen. Tranq. 17: il faut alterner la solitude et la vie en société; celle-là nous fera regretter le commerce des hommes, celle-ci le repli sur nous-mêmes.    - si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est, Quint. 7: à défaut de ces remèdes-ci, il faut recourir à ceux-là.    - philosophia non illa de natura... sed haec... Cic.: la philosophie, non point celle qui traite de la physique, mais celle dont nous nous occupons.    - hunc illum poscere fata reor, Virg.: cet Enée que nous voyons est celui-là que réclament les destins.    - si hic illi (insidias fecit), Cic.: si Milton ici présent lui a tendu un piège (à lui, Clodius, qui est mort)?    - melius de quibusdam acerbos inimicos mereri quam eos amicos qui dulces videantur; illos verum saepe dicere, hos numquam, Cic. Lael. (sub. inf.): d'âpres ennemis valent mieux pour certaines gens que des amis qu'ils trouvent pleins de douceur: les premiers disent souvent la vérité, les seconds ne la disent jamais.    - illa arbor: cet arbre là-bas.    - illi summi viri quorum virtutes sunt proditae litteris, Cic.: ces grands hommes d'autrefois dont les vertus ont été célébrées par les lettres.    - illo tempore: en ce temps-là, en ce temps lointain.    - consules illi: les consuls de cette année-là.    - noster ille Ennius: notre vieil Ennius.    - ex illo, Virg. Ov.: depuis ce temps-là. [st1]2 [-] ille avec valeur emphatique.    - ille (mélioratif): ce grand homme.    - illud (mélioratif): cette action glorieuse.    - ille moriens apud Mantineam Epaminondas, Cic.: le grand Epaminondas, mourant près de Mantinée.    - ille orator: cet illustre orateur.    - Medea illa, Cic.: la fameuse Médée.    - en illa, illa, quam saepe optastis, libertas, Sall.: la voici, la voici, cette liberté, objet de vos voeux! [st1]3 [-] ille avec d'autres pronoms (qqf. explétif).    - cum primum audivi, ego ille ipse factus sum, scis quem dicam, Cic. Fam. 2: dès que j'appris la nouvelle, me voilà devenu lui-même, tel qu'il est, tu sais de qui je parle.    - huic illi legato, huic publico testi tradere, Cic. Flac.: livrer à ce député, à ce témoin public.    - hic ille omnia quae voluit de re publica dixit, Cic. Att. 2: là, cet homme dit tout ce qu'il voulut sur la situation de l'Etat.    - hic est enim ille voltus semper idem, Cic. Tusc. 3: oui, c'est bien ce visage, toujours le même.    - est idem ille tyrannus, deterrimum genus et finitimum optimo, Cic. Rep. 1: cette tyrannie est à la fois le pire des gouvernements et le plus proche du meilleur.    - hic est ille qui a quibusdam fieri solet status quantitatis, Quint. 7: c'est ce que certains ont coutume d'appeler l'état de cause de quantité. [st1]4 [-] ille renvoyant à ce qui précède.    - quae cum dixisset, finem ille; ego autem... Cic. Fin. 4: ayant dit cela, lui s'arrêta; quant à moi... [st1]5 [-] ille annonçant ce qui suit.    - sed illa sunt lumina duo... Cic.: mais voici deux lumières...    - illud negare potes te de re judicata judicasse? Cic.: peux-tu nier ce fait notoire que tu as jugé une chose déjà jugée? [st1]6 [-] quelques tournures remarquables.    - hic et ille: tel et tel.    - non dicam illinc hoc signum ablatum esse et illud; hoc dico, nullum te Aspendi signum, Verres, reliquisse, Cic. Verr. 2, 1: je ne dirai pas qu'il en fut enlevé telle et telle statue: je dis, Verrès, que tu n'en as pas laissé une seule dans Aspendos.    - hic aut ille: tel ou tel.    - ille... ille... ille... ille...: un tel... un tel... un tel... un tel...    - illud + gén. sing. - convenire principi electo atque illud aetatis, Suet. Galb. 14: convenir à un prince choisi et de cet âge.    - numquam postea publico se illud horae commisit, Suet. Ner. 26: jamais plus il ne se hasarda en public à cette heure-là.
    * * *
    illĕ, illă, illŭd, pron.-adj. dém. celui-là, celle-là, cela; ce, cet, cette, ces...    - la déclinaison    - gén. sing. illīus (illĭus).    - arch. ollus (olle), olla, ollum. [st1]1 [-] en parl. d'une personne ou d'une chose éloignée.    - ille... hic...: celui-là... celui-ci... (le premier... le second...).    - alternanda sunt solitudo et frequentia; illa nobis faciet hominum desiderium, haec nostri, Sen. Tranq. 17: il faut alterner la solitude et la vie en société; celle-là nous fera regretter le commerce des hommes, celle-ci le repli sur nous-mêmes.    - si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est, Quint. 7: à défaut de ces remèdes-ci, il faut recourir à ceux-là.    - philosophia non illa de natura... sed haec... Cic.: la philosophie, non point celle qui traite de la physique, mais celle dont nous nous occupons.    - hunc illum poscere fata reor, Virg.: cet Enée que nous voyons est celui-là que réclament les destins.    - si hic illi (insidias fecit), Cic.: si Milton ici présent lui a tendu un piège (à lui, Clodius, qui est mort)?    - melius de quibusdam acerbos inimicos mereri quam eos amicos qui dulces videantur; illos verum saepe dicere, hos numquam, Cic. Lael. (sub. inf.): d'âpres ennemis valent mieux pour certaines gens que des amis qu'ils trouvent pleins de douceur: les premiers disent souvent la vérité, les seconds ne la disent jamais.    - illa arbor: cet arbre là-bas.    - illi summi viri quorum virtutes sunt proditae litteris, Cic.: ces grands hommes d'autrefois dont les vertus ont été célébrées par les lettres.    - illo tempore: en ce temps-là, en ce temps lointain.    - consules illi: les consuls de cette année-là.    - noster ille Ennius: notre vieil Ennius.    - ex illo, Virg. Ov.: depuis ce temps-là. [st1]2 [-] ille avec valeur emphatique.    - ille (mélioratif): ce grand homme.    - illud (mélioratif): cette action glorieuse.    - ille moriens apud Mantineam Epaminondas, Cic.: le grand Epaminondas, mourant près de Mantinée.    - ille orator: cet illustre orateur.    - Medea illa, Cic.: la fameuse Médée.    - en illa, illa, quam saepe optastis, libertas, Sall.: la voici, la voici, cette liberté, objet de vos voeux! [st1]3 [-] ille avec d'autres pronoms (qqf. explétif).    - cum primum audivi, ego ille ipse factus sum, scis quem dicam, Cic. Fam. 2: dès que j'appris la nouvelle, me voilà devenu lui-même, tel qu'il est, tu sais de qui je parle.    - huic illi legato, huic publico testi tradere, Cic. Flac.: livrer à ce député, à ce témoin public.    - hic ille omnia quae voluit de re publica dixit, Cic. Att. 2: là, cet homme dit tout ce qu'il voulut sur la situation de l'Etat.    - hic est enim ille voltus semper idem, Cic. Tusc. 3: oui, c'est bien ce visage, toujours le même.    - est idem ille tyrannus, deterrimum genus et finitimum optimo, Cic. Rep. 1: cette tyrannie est à la fois le pire des gouvernements et le plus proche du meilleur.    - hic est ille qui a quibusdam fieri solet status quantitatis, Quint. 7: c'est ce que certains ont coutume d'appeler l'état de cause de quantité. [st1]4 [-] ille renvoyant à ce qui précède.    - quae cum dixisset, finem ille; ego autem... Cic. Fin. 4: ayant dit cela, lui s'arrêta; quant à moi... [st1]5 [-] ille annonçant ce qui suit.    - sed illa sunt lumina duo... Cic.: mais voici deux lumières...    - illud negare potes te de re judicata judicasse? Cic.: peux-tu nier ce fait notoire que tu as jugé une chose déjà jugée? [st1]6 [-] quelques tournures remarquables.    - hic et ille: tel et tel.    - non dicam illinc hoc signum ablatum esse et illud; hoc dico, nullum te Aspendi signum, Verres, reliquisse, Cic. Verr. 2, 1: je ne dirai pas qu'il en fut enlevé telle et telle statue: je dis, Verrès, que tu n'en as pas laissé une seule dans Aspendos.    - hic aut ille: tel ou tel.    - ille... ille... ille... ille...: un tel... un tel... un tel... un tel...    - illud + gén. sing. - convenire principi electo atque illud aetatis, Suet. Galb. 14: convenir à un prince choisi et de cet âge.    - numquam postea publico se illud horae commisit, Suet. Ner. 26: jamais plus il ne se hasarda en public à cette heure-là.
    * * *
        Ille, illa, illud, illius, pen. prod. illi. Terent. Celuy là, Cil que vous scavez, Celuy dont nous parlons, Il.
    \
        Ille, pro aliquis. Horat. Dixerit ille. Pourra dire aucun.
    \
        Ille, cum emphasi. Virgil. Sic Iuppiter ille monebat. Celuy qui est si renommé.
    \
        Ego ille agrestis, saeuus, tristis. Terent. Moy qui suis celuy qui estoye, etc.
    \
        Quod nostrum illum non fugit Catonem. Cic. Laquelle chose n'est pas incongneue à celuy là nostre Caton, Comme scait celuy nostre bon ami Caton.
    \
        Fuit, fuit illa ista quondam in hac Rep. virtus, vt, etc. Cic. Ceste vertu là.
    \
        Ille ipse. Cic. Cestuy là mesme.
    \
        Ille alter. Cic. Cest autre là.
    \
        Nae illiusmodi iam nobis magna ciuium penuria est. Terent. De ceste sorte là.

    Dictionarium latinogallicum > ille

  • 40 iris

    [st1]1 [-] Īris, Īrĭdis (Īris), f.: Iris (fille de Thaumas et d'Electre, messagère de Junon).    - [gr]gr. Ἶρις, ιδος [st1]2 [-] īris, īris (īrĭdis), f.: - [abcl][b]a - arc-en-ciel. - [abcl]b - l'iris, le glaïeul (plante). - [abcl]c - iris (une pierre précieuse).[/b]    - [gr]gr. ἶρις, ἴριδος.    - abl. sing. iride.    - acc. sing. iridem, irim, irin. [st1]3 [-] Īris, is, m.: l'Iris (affluent du Pont-Euxin).
    * * *
    [st1]1 [-] Īris, Īrĭdis (Īris), f.: Iris (fille de Thaumas et d'Electre, messagère de Junon).    - [gr]gr. Ἶρις, ιδος [st1]2 [-] īris, īris (īrĭdis), f.: - [abcl][b]a - arc-en-ciel. - [abcl]b - l'iris, le glaïeul (plante). - [abcl]c - iris (une pierre précieuse).[/b]    - [gr]gr. ἶρις, ἴριδος.    - abl. sing. iride.    - acc. sing. iridem, irim, irin. [st1]3 [-] Īris, is, m.: l'Iris (affluent du Pont-Euxin).
    * * *
        Iris, huius iridis, pen. corr. f. g. Virgil. L'arc au ciel.
    \
        Iris, Herba. Plin. Du glayeul, ou de la flambe.

    Dictionarium latinogallicum > iris

См. также в других словарях:

  • sing — W2S1 [sıŋ ] v past tense sang [sæŋ] past participle sung [sʌŋ] ↑microphone, ↑sheet music ▬▬▬▬▬▬▬ 1¦(with your voice)¦ 2¦(birds)¦ 3¦(high noise)¦ 4 sing somebody s praises 5 sing a different tune …   Dictionary of contemporary English

  • Sing — most often is used to describe the activity of singing a song.Sing may also refer to:In music:* Sing (The Carpenters song), a song written by Joe Raposo and performed on Sesame Street ; reprised by the Carpenters in 1973 * Sing (To Me) , a 1991… …   Wikipedia

  • SING! — is an annual student run musical production put on by some high schools in the New York City area. It is a theater competition between the various grades, with the setup between grades differing from school to school (such as sophomore freshman… …   Wikipedia

  • sing — [ sıŋ ] (past tense sang [ sæŋ ] ; past participle sung [ sʌŋ ] ) verb *** 1. ) intransitive or transitive to make music using your voice: Malcolm likes singing in the shower. sing a song: They sang several old familiar songs. sing about: He sang …   Usage of the words and phrases in modern English

  • Sing — «Sing» Сингл My Chemical Romance …   Википедия

  • sing — vb Sing, troll, carol, descant, warble, trill, hymn, chant, intone all mean to produce musical tones by or as if by means of the voice. Sing is the general term used of human beings and of animals and things that produce musical or sustained… …   New Dictionary of Synonyms

  • sing up — ˌsing ˈup [intransitive] [present tense I/you/we/they sing up he/she/it sings up present participle singing up past tense …   Useful english dictionary

  • Sing — (s[i^]ng), v. t. 1. To utter with musical inflections or modulations of voice. [1913 Webster] And they sing the song of Moses, the servant of God, and the song of the Lamb. Rev. xv. 3. [1913 Webster] And in the darkness sing your carol of high… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Sing It! — Studioalbum von Marcia Ball, Irma Thomas, Tracy Nelson Veröffentlichung 13. Januar 1998 Aufnahme April bis September 1997 Label …   Deutsch Wikipedia

  • Sing — (s[i^]ng), v. i. [imp. {Sung}or {Sang}; p. p. {Sung}; p. pr. & vb. n. {Singing}.] [AS. singan; akin to D. zingen, OS. & OHG. singan, G. singen, Icel. syngja, Sw. sjunga, Dan. synge, Goth. siggwan, and perhaps to E. say, v.t., or cf. Gr. ??? voice …   The Collaborative International Dictionary of English

  • sing — sing1 [siŋ] vi. sang, sung, singing [ME singen < OE singan, akin to Ger singen < IE base * sengwh > Gr omphē, a voice, oracle] 1. a) to produce musical sounds or notes with the voice, esp. in a connected series, as in giving voice to a… …   English World dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»