Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

sĕcundo

  • 1 secundō

        secundō adv.    [secundus], secondly, in the second place: primum... secundo... tertium, etc.: primo... secundo, Ph.
    * * *
    secundare, -, - V TRANS
    make conditions favorable (winds/dieties), favor; adjust, adapt; prosper

    Latin-English dictionary > secundō

  • 2 secundō

        secundō —, —, āre    [secundus], to favor, further, second, prosper: aura secundet aquas, O.: di nostra incepta secundent, V.: Rite visūs, i. e. bring to a favorable issue, V.
    * * *
    secundare, -, - V TRANS
    make conditions favorable (winds/dieties), favor; adjust, adapt; prosper

    Latin-English dictionary > secundō

  • 3 secundo

    1.
    sĕcundō, adv. [secundus].
    A.
    Secondly, in the second place (rare): equidem primum, ut honore dignus essem, maxime semper laboravi; secundo, ut existimarer;

    tertium mihi fuit illud quod, etc.,

    Cic. Planc. 20, 50; so,

    primo... secundo,

    Phaedr. 4, 11, 16 sq. (acc. to Charis. p. 195 P., also used by Cato).—
    B.
    For the second time: Pontica legio cum fossam circumire secundo conata esset, Auct. B. Alex. 40; Eutr. 2, 19; 4, 17 al.; Lact. 4, 17, 9.—
    C.
    Twice: lavit ad diem septimo aestate vel sexto, hieme secundo vel tertio, Treb. Gall. 17.
    2.
    sĕcundo, āre, v. a. [id.].
    * I.
    To direct favorably, to adjust, adapt, accommodate:

    tempus ei rei secundas,

    Plaut. Truc. 4, 2, 3 dub.—
    II.
    To favor, further, second ( poet. and in post-Aug. prose;

    syn.: faveo, adjuvo): jam liquidum nautis aura secundat iter,

    Prop. 3 (4), 21, 14:

    aura aquas,

    Ov. H. 13, 136.— Absol.:

    secundante vento,

    the wind being favorable, Tac. A. 2, 24:

    cum secundante vento celeriter advolare,

    Just. 26, 3, 4:

    di nostra incepta secundent,

    Verg. A. 7, 259:

    votum (deus),

    Sen. Herc. Fur. 645:

    cursum (Fortuna),

    Aus. Prof. 18, 9:

    eventus,

    Verg. G. 4, 397: rite secundarent visus, that they would prosper well the tokens, i. e. secure them a favorable issue, id. A. 3, 36; so,

    visa,

    Luc. 1, 635; Sil. 8, 125.

    Lewis & Short latin dictionary > secundo

  • 4 ob-secundō

        ob-secundō āvī, ātus, āre,    to comply, humor, yield, be accommodating: in loco, seasonably, T.: obsecundando mollire impetum, L.: alcui: eius voluntatibus.

    Latin-English dictionary > ob-secundō

  • 5 Secunda

    1.
    sĕcundus, a, um, adj. [sequor], following.
    A.
    (Acc. to sequor, I. B. 2.)
    1.
    Prop., the following in time or order, the next to the first, the second (cf.: alter, proximus); absol.: si te secundo lumine hic offendero, the next morning, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1: de tribus unum esset optandum...optimum est facere; secundum, nec facere nec pati;

    miserrimum digladiari semper, etc.,

    the next best, Cic. Rep. 3, 14, 23; cf.:

    id secundum erat de tribus,

    id. Or. 15, 50:

    aliquem obligare secundo sacramento, priore amisso, etc.,

    id. Off. 1, 11, 36; cf.:

    prioribus equitum partibus secundis additis,

    id. Rep. 2, 20, 36:

    Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae,

    id. ib. 2, 10, 18:

    Olympias secunda et sexagesima,

    id. ib. 2, 15, 28:

    oriens incendium belli Punici secundi,

    id. ib. 1, 1, 1: aliquem secundum heredem instituere, the second or substituted heir, if the first-named die or refuse the inheritance, id. Fam. 13, 61; so,

    heres,

    Hor. S. 2, 5, 48; Inscr. Orell. 3416:

    mensa,

    the second course, dessert, Cic. Att. 14, 6, 2; 14, 21, 4; Cels. 1, 2 fin.; Plin. 9, 35, 58, § 120; 19, 8, 53, § 167; Verg. G. 2, 101; Hor. S. 2, 2, 121:

    Germania,

    Lower Germany, Amm. 15, 8, 19.— Subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. membranae), the after-birth, secundines:

    partus,

    Cels. 7, 29 fin.:

    non magis pertinere quam secundas ad editum infantem,

    Sen. Ep. 92, 34; Col. 7, 7, 4; Plin. 27, 4, 13, § 30; 30, 14, 43, § 123:

    secundae partūs,

    id. 9, 13, 15, § 41; 20, 6, 23, § 51; 20, 11, 44, § 115.—
    2.
    Trop.
    a.
    Following, next, second in rank, value, etc.; with ad:

    quorum ordo proxime accedit, ut secundus sit ad regium principatum,

    Cic. Fin. 3, 16, 52.—With ab:

    potentiā secundus a rege,

    Hirt. B. Alex. 66;

    with which cf.: secundus a Romulo conditor urbis Romanae,

    Liv. 7, 1 fin.; and:

    Ajax, heros ab Achille secundus,

    Hor. S. 2, 3, 193:

    qui honos secundus a rege erat,

    Just. 18, 4, 5.— Absol.: nil majus generatur ipso (Jove), Nec viget quicquam simile aut secundum, Hor. C. 1, 12, 18:

    tu (Juppiter) secundo Caesare regnes,

    id. ib. 1, 12, 51; corresp. to maxime:

    maxime vellem...secundo autem loco, etc.,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf.:

    me maxime consolatur spes, etc....facile secundo loco me consolatur recordatio, etc.,

    id. Fam. 1, 6, 1 sq.:

    cotes Creticae diu maximam laudem habuere, secundam Laconicae,

    Plin. 36, 22, 47, § 164.—With dat.:

    nulli Campanorum secundus vinctus ad mortem rapior,

    Liv. 23, 10, 7 Weissenb. ad loc.:

    regio spatio locorum nulli earum gentium secunda,

    Curt. 5, 10, 3; Vell. 2, 76, 1:

    secundus sibi, non par,

    Just. 11, 12, 14:

    secunda nobilitas Falerno agro,

    id. 14, 6, 8, § 62:

    bonitas amomo pallido,

    id. 12, 13, 28, § 48.—With abl., Hirt. B. Alex. 66; cf. supra.—
    b.
    With the prevailing idea of subjection or inferiority, secondary, subordinate, inferior; absol.:

    secundae sortis ingenium,

    only of the second grade, Sen. Ep. 52, 3:

    moneri velle ac posse secunda virtus est,

    id. Ben. 5, 25, 4; cf.:

    (servi) quasi secundum hominum genus sunt,

    Flor. 3, 20, 1:

    vivit siliquis et pane secundo (i. e. secundario),

    Hor. Ep. 2, 1, 123 (cf.:

    secundarius panis,

    Plin. 18, 10, 20, § 89; Suet. Aug. 76):

    tenue argentum venaeque secundae,

    Juv. 9, 31:

    haec fuit altera persona Thebis, sed tamen secunda ita, ut proxima esset Epaminondae,

    Nep. Pel. 4, 3. —With abl.:

    haud ulli veterum virtute secundus,

    inferior, Verg. A. 11, 441.—With inf.:

    nec vertere cuiquam Frena secundus Halys,

    Stat. Th. 2, 574.—Esp., in phrase partes secundae, second parts, inferior parts:

    in actoribus Graecis, ille qui est secundarum aut tertiarum partium,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 48:

    ut credas partis mimum tractare secundas,

    Hor. Ep. 1, 18, 14.—With ab:

    hic erit a mensis fine secunda dies,

    the last day but one of the month, Ov. F. 1, 710. —As subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. partes), the second or inferior parts:

    Spinther secundarum tertiarum Pamphilus,

    Plin. 7, 12, 10, § 54; Inscr. Orell. 2644:

    Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi secundarum,

    Cic. Brut. 69, 242; so,

    secundas sortiri,

    Sen. Ben. 2, 29, 3:

    ferre,

    Hor. S. 1, 9, 46:

    deferre alicui,

    Quint. 10, 1, 53:

    agere,

    Sen. Ira, 3, 8, 6.—
    B.
    (Acc. to sequor, II.)
    1.
    Prop., naut. t. t., of currents of water, etc., favorable, fair (as following the course of the vessel):

    secundo flumine ad Lutetiam iter facere coepit,

    i. e. down the stream, Caes. B. G. 7, 58; so,

    Tiberi,

    Liv. 5, 46:

    amni,

    Verg. G. 3, 447:

    fluvio,

    id. A. 7, 494:

    aqua,

    Liv. 21, 28; cf.:

    totā rate in secundam aquam labente,

    with the current, id. 21, 47:

    et ventum et aestum uno tempore nactus secundum,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; so,

    aestu,

    Liv. 23, 41:

    mari,

    id. 29, 7; and, poet.:

    (Neptunus) curru secundo,

    speeding along, Verg. A. 1, 156:

    secundo amne,

    Curt. 4, 7, 9:

    navigatio,

    Tac. A. 2, 8.—Esp., of winds:

    in portum vento secundo, velo passo pervenit,

    Plaut. Stich. 2, 2, 45; cf.:

    cum videam navem secundis ventis cursum tenentem suum,

    Cic. Planc. 39, 94; so,

    ventus,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; Hor. C. 2, 10, 23; id. Ep. 2, 1, 102; cf.

    aquilo,

    id. ib. 2, 2, 201.— Sup.:

    cum secundissimo vento cursum teneret,

    Cic. N. D. 3, 34, 83.—Of sails (trop.):

    des ingenio vela secunda meo,

    Ov. F. 3, 790.—
    2.
    Transf., with, according to any thing: austri anniversarii secundo sole flant, i. e. according to the course of the sun, Nigid. ap. Gell. 2, 22, 31: squama secunda (opp. adversa), as we say, with the grain, i. e. so as to offer no resistance to the hand when it is passed from the head to the tail, id. ap. Macr. S. 2, 12.—
    3.
    Trop., favorable, propitious, fortunate (opp. adversus); absol.:

    secundo populo aliquid facere,

    with the consent of the people, Cic. Tusc. 2, 1, 4; so,

    concio,

    id. Agr. 2, 37, 101; cf.:

    voluntas concionis,

    id. Att. 1, 19, 4:

    admurmurationes cuncti senatūs,

    id. Q. Fr. 2, 1, 3: rumor, Enn. ap. Non. 385, 17 (Ann. v. 260 Vahl.); Hor. Ep. 1, 10, 9:

    clamor,

    Verg. A. 5, 491:

    aures,

    Liv. 6, 40; 33, 46; 42, 28:

    praesentibus ac secundis diis,

    id. 7, 26; so,

    dis auspicibus et Junone secundā,

    Verg. A. 4, 45; and:

    secundo Marte ruat,

    id. ib. 10, 21:

    adi pede sacra secundo,

    id. ib. 8, 302;

    10, 255: auspicia,

    Cic. Div. 1, 15, 27; cf. avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 82 Vahl.); and in poet. hypallage:

    haruspex,

    Verg. A. 11, 739: scitus, secunda loquens in tempore, Enn. ap. Gell. 12, 4, 3 (Ann. v. 251 Vahl.): res (opp. adversae), Cic. Off. 1, 26, 90;

    so,

    id. Lael. 5, 17; 6, 22; id. Att. 4, 2, 1; Hor. S. 2, 8, 74; cf.

    fortunae (opp. adversae),

    Cic. Sull. 23, 66;

    and tempora (opp. adversi casus),

    Auct. Her. 4, 17, 24; so, res, Enn. ap. Fest. p. 257 Müll. (Ann. v. 357 Vahl.); Ter. Heaut. 2, 2, 1; Cic. N. D. 3, 36, 88 (with prosperitates); Verg. A. 10, 502; Hor. Ep. 1, 10, 30: fortunae, Cato ap. Fest. s. v. parsi, p. 242 Müll.; Plaut. Stich. 2, 1, 28:

    proelia,

    Caes. B. G. 3, 1:

    motus Galliae,

    successful, id. ib. 7, 59; and:

    belli exitus,

    Hor. C. 4, 14, 38:

    consilium,

    Caes. B. C. 3, 42:

    labores,

    Hor. C. 4, 4, 45.— Comp.:

    reliqua militia secundiore famā fuit,

    Suet. Caes. 2.— Sup.:

    secundissima proelia,

    Caes. B. G. 7, 62.— With dat.:

    secunda (sc. verba) irae,

    i. e. increasing, promoting it, Liv. 2, 38.— Comp.:

    secundiore equitum proelio nostris,

    Caes. B. G. 2, 9.— Sup.:

    tres leges secundissimas plebei, adversas nobilitati tulit,

    Liv. 8, 12: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse videntur, Caes. ap. Cic. Att. 10, 8, B.—As subst.: sĕcunda, ōrum, n., favorable circumstances, good fortune:

    sperat infestis, metuit secundis Alteram sortem,

    Hor. C. 2, 10, 13:

    age, me in tuis secundis respice,

    Ter. And. 5, 6, 11:

    omnium secundorum adversorumque causes in deos vertere,

    Liv. 28, 11, 1:

    in secundis sapere et consulere,

    id. 30, 42, 16:

    nimius homo inter secunda,

    Tac. H. 2, 59; 1, 10; Curt. 4, 6, 31:

    nemo confidat nimium secundis,

    Sen. Thyest. 615:

    poscunt fidem secunda,

    id. Agam. 934:

    secunda non habent unquam modum,

    id. Oedip. 694.
    2.
    Sĕcundus, i, m.; Sĕcunda, ae, f. [1. secundus], a Roman proper name.
    I.
    C. Plinius Secundus, the writer on natural history.
    II.
    C. Plinius Caecilius Secundus, his nephew:

    OCTAVIA Q. F. SECVNDA,

    Inscr. Grut. 445, 2; cf. Varr. L. L. 9, § 60 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > Secunda

  • 6 secunda

    1.
    sĕcundus, a, um, adj. [sequor], following.
    A.
    (Acc. to sequor, I. B. 2.)
    1.
    Prop., the following in time or order, the next to the first, the second (cf.: alter, proximus); absol.: si te secundo lumine hic offendero, the next morning, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1: de tribus unum esset optandum...optimum est facere; secundum, nec facere nec pati;

    miserrimum digladiari semper, etc.,

    the next best, Cic. Rep. 3, 14, 23; cf.:

    id secundum erat de tribus,

    id. Or. 15, 50:

    aliquem obligare secundo sacramento, priore amisso, etc.,

    id. Off. 1, 11, 36; cf.:

    prioribus equitum partibus secundis additis,

    id. Rep. 2, 20, 36:

    Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae,

    id. ib. 2, 10, 18:

    Olympias secunda et sexagesima,

    id. ib. 2, 15, 28:

    oriens incendium belli Punici secundi,

    id. ib. 1, 1, 1: aliquem secundum heredem instituere, the second or substituted heir, if the first-named die or refuse the inheritance, id. Fam. 13, 61; so,

    heres,

    Hor. S. 2, 5, 48; Inscr. Orell. 3416:

    mensa,

    the second course, dessert, Cic. Att. 14, 6, 2; 14, 21, 4; Cels. 1, 2 fin.; Plin. 9, 35, 58, § 120; 19, 8, 53, § 167; Verg. G. 2, 101; Hor. S. 2, 2, 121:

    Germania,

    Lower Germany, Amm. 15, 8, 19.— Subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. membranae), the after-birth, secundines:

    partus,

    Cels. 7, 29 fin.:

    non magis pertinere quam secundas ad editum infantem,

    Sen. Ep. 92, 34; Col. 7, 7, 4; Plin. 27, 4, 13, § 30; 30, 14, 43, § 123:

    secundae partūs,

    id. 9, 13, 15, § 41; 20, 6, 23, § 51; 20, 11, 44, § 115.—
    2.
    Trop.
    a.
    Following, next, second in rank, value, etc.; with ad:

    quorum ordo proxime accedit, ut secundus sit ad regium principatum,

    Cic. Fin. 3, 16, 52.—With ab:

    potentiā secundus a rege,

    Hirt. B. Alex. 66;

    with which cf.: secundus a Romulo conditor urbis Romanae,

    Liv. 7, 1 fin.; and:

    Ajax, heros ab Achille secundus,

    Hor. S. 2, 3, 193:

    qui honos secundus a rege erat,

    Just. 18, 4, 5.— Absol.: nil majus generatur ipso (Jove), Nec viget quicquam simile aut secundum, Hor. C. 1, 12, 18:

    tu (Juppiter) secundo Caesare regnes,

    id. ib. 1, 12, 51; corresp. to maxime:

    maxime vellem...secundo autem loco, etc.,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf.:

    me maxime consolatur spes, etc....facile secundo loco me consolatur recordatio, etc.,

    id. Fam. 1, 6, 1 sq.:

    cotes Creticae diu maximam laudem habuere, secundam Laconicae,

    Plin. 36, 22, 47, § 164.—With dat.:

    nulli Campanorum secundus vinctus ad mortem rapior,

    Liv. 23, 10, 7 Weissenb. ad loc.:

    regio spatio locorum nulli earum gentium secunda,

    Curt. 5, 10, 3; Vell. 2, 76, 1:

    secundus sibi, non par,

    Just. 11, 12, 14:

    secunda nobilitas Falerno agro,

    id. 14, 6, 8, § 62:

    bonitas amomo pallido,

    id. 12, 13, 28, § 48.—With abl., Hirt. B. Alex. 66; cf. supra.—
    b.
    With the prevailing idea of subjection or inferiority, secondary, subordinate, inferior; absol.:

    secundae sortis ingenium,

    only of the second grade, Sen. Ep. 52, 3:

    moneri velle ac posse secunda virtus est,

    id. Ben. 5, 25, 4; cf.:

    (servi) quasi secundum hominum genus sunt,

    Flor. 3, 20, 1:

    vivit siliquis et pane secundo (i. e. secundario),

    Hor. Ep. 2, 1, 123 (cf.:

    secundarius panis,

    Plin. 18, 10, 20, § 89; Suet. Aug. 76):

    tenue argentum venaeque secundae,

    Juv. 9, 31:

    haec fuit altera persona Thebis, sed tamen secunda ita, ut proxima esset Epaminondae,

    Nep. Pel. 4, 3. —With abl.:

    haud ulli veterum virtute secundus,

    inferior, Verg. A. 11, 441.—With inf.:

    nec vertere cuiquam Frena secundus Halys,

    Stat. Th. 2, 574.—Esp., in phrase partes secundae, second parts, inferior parts:

    in actoribus Graecis, ille qui est secundarum aut tertiarum partium,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 48:

    ut credas partis mimum tractare secundas,

    Hor. Ep. 1, 18, 14.—With ab:

    hic erit a mensis fine secunda dies,

    the last day but one of the month, Ov. F. 1, 710. —As subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. partes), the second or inferior parts:

    Spinther secundarum tertiarum Pamphilus,

    Plin. 7, 12, 10, § 54; Inscr. Orell. 2644:

    Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi secundarum,

    Cic. Brut. 69, 242; so,

    secundas sortiri,

    Sen. Ben. 2, 29, 3:

    ferre,

    Hor. S. 1, 9, 46:

    deferre alicui,

    Quint. 10, 1, 53:

    agere,

    Sen. Ira, 3, 8, 6.—
    B.
    (Acc. to sequor, II.)
    1.
    Prop., naut. t. t., of currents of water, etc., favorable, fair (as following the course of the vessel):

    secundo flumine ad Lutetiam iter facere coepit,

    i. e. down the stream, Caes. B. G. 7, 58; so,

    Tiberi,

    Liv. 5, 46:

    amni,

    Verg. G. 3, 447:

    fluvio,

    id. A. 7, 494:

    aqua,

    Liv. 21, 28; cf.:

    totā rate in secundam aquam labente,

    with the current, id. 21, 47:

    et ventum et aestum uno tempore nactus secundum,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; so,

    aestu,

    Liv. 23, 41:

    mari,

    id. 29, 7; and, poet.:

    (Neptunus) curru secundo,

    speeding along, Verg. A. 1, 156:

    secundo amne,

    Curt. 4, 7, 9:

    navigatio,

    Tac. A. 2, 8.—Esp., of winds:

    in portum vento secundo, velo passo pervenit,

    Plaut. Stich. 2, 2, 45; cf.:

    cum videam navem secundis ventis cursum tenentem suum,

    Cic. Planc. 39, 94; so,

    ventus,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; Hor. C. 2, 10, 23; id. Ep. 2, 1, 102; cf.

    aquilo,

    id. ib. 2, 2, 201.— Sup.:

    cum secundissimo vento cursum teneret,

    Cic. N. D. 3, 34, 83.—Of sails (trop.):

    des ingenio vela secunda meo,

    Ov. F. 3, 790.—
    2.
    Transf., with, according to any thing: austri anniversarii secundo sole flant, i. e. according to the course of the sun, Nigid. ap. Gell. 2, 22, 31: squama secunda (opp. adversa), as we say, with the grain, i. e. so as to offer no resistance to the hand when it is passed from the head to the tail, id. ap. Macr. S. 2, 12.—
    3.
    Trop., favorable, propitious, fortunate (opp. adversus); absol.:

    secundo populo aliquid facere,

    with the consent of the people, Cic. Tusc. 2, 1, 4; so,

    concio,

    id. Agr. 2, 37, 101; cf.:

    voluntas concionis,

    id. Att. 1, 19, 4:

    admurmurationes cuncti senatūs,

    id. Q. Fr. 2, 1, 3: rumor, Enn. ap. Non. 385, 17 (Ann. v. 260 Vahl.); Hor. Ep. 1, 10, 9:

    clamor,

    Verg. A. 5, 491:

    aures,

    Liv. 6, 40; 33, 46; 42, 28:

    praesentibus ac secundis diis,

    id. 7, 26; so,

    dis auspicibus et Junone secundā,

    Verg. A. 4, 45; and:

    secundo Marte ruat,

    id. ib. 10, 21:

    adi pede sacra secundo,

    id. ib. 8, 302;

    10, 255: auspicia,

    Cic. Div. 1, 15, 27; cf. avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 82 Vahl.); and in poet. hypallage:

    haruspex,

    Verg. A. 11, 739: scitus, secunda loquens in tempore, Enn. ap. Gell. 12, 4, 3 (Ann. v. 251 Vahl.): res (opp. adversae), Cic. Off. 1, 26, 90;

    so,

    id. Lael. 5, 17; 6, 22; id. Att. 4, 2, 1; Hor. S. 2, 8, 74; cf.

    fortunae (opp. adversae),

    Cic. Sull. 23, 66;

    and tempora (opp. adversi casus),

    Auct. Her. 4, 17, 24; so, res, Enn. ap. Fest. p. 257 Müll. (Ann. v. 357 Vahl.); Ter. Heaut. 2, 2, 1; Cic. N. D. 3, 36, 88 (with prosperitates); Verg. A. 10, 502; Hor. Ep. 1, 10, 30: fortunae, Cato ap. Fest. s. v. parsi, p. 242 Müll.; Plaut. Stich. 2, 1, 28:

    proelia,

    Caes. B. G. 3, 1:

    motus Galliae,

    successful, id. ib. 7, 59; and:

    belli exitus,

    Hor. C. 4, 14, 38:

    consilium,

    Caes. B. C. 3, 42:

    labores,

    Hor. C. 4, 4, 45.— Comp.:

    reliqua militia secundiore famā fuit,

    Suet. Caes. 2.— Sup.:

    secundissima proelia,

    Caes. B. G. 7, 62.— With dat.:

    secunda (sc. verba) irae,

    i. e. increasing, promoting it, Liv. 2, 38.— Comp.:

    secundiore equitum proelio nostris,

    Caes. B. G. 2, 9.— Sup.:

    tres leges secundissimas plebei, adversas nobilitati tulit,

    Liv. 8, 12: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse videntur, Caes. ap. Cic. Att. 10, 8, B.—As subst.: sĕcunda, ōrum, n., favorable circumstances, good fortune:

    sperat infestis, metuit secundis Alteram sortem,

    Hor. C. 2, 10, 13:

    age, me in tuis secundis respice,

    Ter. And. 5, 6, 11:

    omnium secundorum adversorumque causes in deos vertere,

    Liv. 28, 11, 1:

    in secundis sapere et consulere,

    id. 30, 42, 16:

    nimius homo inter secunda,

    Tac. H. 2, 59; 1, 10; Curt. 4, 6, 31:

    nemo confidat nimium secundis,

    Sen. Thyest. 615:

    poscunt fidem secunda,

    id. Agam. 934:

    secunda non habent unquam modum,

    id. Oedip. 694.
    2.
    Sĕcundus, i, m.; Sĕcunda, ae, f. [1. secundus], a Roman proper name.
    I.
    C. Plinius Secundus, the writer on natural history.
    II.
    C. Plinius Caecilius Secundus, his nephew:

    OCTAVIA Q. F. SECVNDA,

    Inscr. Grut. 445, 2; cf. Varr. L. L. 9, § 60 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > secunda

  • 7 secundae

    1.
    sĕcundus, a, um, adj. [sequor], following.
    A.
    (Acc. to sequor, I. B. 2.)
    1.
    Prop., the following in time or order, the next to the first, the second (cf.: alter, proximus); absol.: si te secundo lumine hic offendero, the next morning, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1: de tribus unum esset optandum...optimum est facere; secundum, nec facere nec pati;

    miserrimum digladiari semper, etc.,

    the next best, Cic. Rep. 3, 14, 23; cf.:

    id secundum erat de tribus,

    id. Or. 15, 50:

    aliquem obligare secundo sacramento, priore amisso, etc.,

    id. Off. 1, 11, 36; cf.:

    prioribus equitum partibus secundis additis,

    id. Rep. 2, 20, 36:

    Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae,

    id. ib. 2, 10, 18:

    Olympias secunda et sexagesima,

    id. ib. 2, 15, 28:

    oriens incendium belli Punici secundi,

    id. ib. 1, 1, 1: aliquem secundum heredem instituere, the second or substituted heir, if the first-named die or refuse the inheritance, id. Fam. 13, 61; so,

    heres,

    Hor. S. 2, 5, 48; Inscr. Orell. 3416:

    mensa,

    the second course, dessert, Cic. Att. 14, 6, 2; 14, 21, 4; Cels. 1, 2 fin.; Plin. 9, 35, 58, § 120; 19, 8, 53, § 167; Verg. G. 2, 101; Hor. S. 2, 2, 121:

    Germania,

    Lower Germany, Amm. 15, 8, 19.— Subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. membranae), the after-birth, secundines:

    partus,

    Cels. 7, 29 fin.:

    non magis pertinere quam secundas ad editum infantem,

    Sen. Ep. 92, 34; Col. 7, 7, 4; Plin. 27, 4, 13, § 30; 30, 14, 43, § 123:

    secundae partūs,

    id. 9, 13, 15, § 41; 20, 6, 23, § 51; 20, 11, 44, § 115.—
    2.
    Trop.
    a.
    Following, next, second in rank, value, etc.; with ad:

    quorum ordo proxime accedit, ut secundus sit ad regium principatum,

    Cic. Fin. 3, 16, 52.—With ab:

    potentiā secundus a rege,

    Hirt. B. Alex. 66;

    with which cf.: secundus a Romulo conditor urbis Romanae,

    Liv. 7, 1 fin.; and:

    Ajax, heros ab Achille secundus,

    Hor. S. 2, 3, 193:

    qui honos secundus a rege erat,

    Just. 18, 4, 5.— Absol.: nil majus generatur ipso (Jove), Nec viget quicquam simile aut secundum, Hor. C. 1, 12, 18:

    tu (Juppiter) secundo Caesare regnes,

    id. ib. 1, 12, 51; corresp. to maxime:

    maxime vellem...secundo autem loco, etc.,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf.:

    me maxime consolatur spes, etc....facile secundo loco me consolatur recordatio, etc.,

    id. Fam. 1, 6, 1 sq.:

    cotes Creticae diu maximam laudem habuere, secundam Laconicae,

    Plin. 36, 22, 47, § 164.—With dat.:

    nulli Campanorum secundus vinctus ad mortem rapior,

    Liv. 23, 10, 7 Weissenb. ad loc.:

    regio spatio locorum nulli earum gentium secunda,

    Curt. 5, 10, 3; Vell. 2, 76, 1:

    secundus sibi, non par,

    Just. 11, 12, 14:

    secunda nobilitas Falerno agro,

    id. 14, 6, 8, § 62:

    bonitas amomo pallido,

    id. 12, 13, 28, § 48.—With abl., Hirt. B. Alex. 66; cf. supra.—
    b.
    With the prevailing idea of subjection or inferiority, secondary, subordinate, inferior; absol.:

    secundae sortis ingenium,

    only of the second grade, Sen. Ep. 52, 3:

    moneri velle ac posse secunda virtus est,

    id. Ben. 5, 25, 4; cf.:

    (servi) quasi secundum hominum genus sunt,

    Flor. 3, 20, 1:

    vivit siliquis et pane secundo (i. e. secundario),

    Hor. Ep. 2, 1, 123 (cf.:

    secundarius panis,

    Plin. 18, 10, 20, § 89; Suet. Aug. 76):

    tenue argentum venaeque secundae,

    Juv. 9, 31:

    haec fuit altera persona Thebis, sed tamen secunda ita, ut proxima esset Epaminondae,

    Nep. Pel. 4, 3. —With abl.:

    haud ulli veterum virtute secundus,

    inferior, Verg. A. 11, 441.—With inf.:

    nec vertere cuiquam Frena secundus Halys,

    Stat. Th. 2, 574.—Esp., in phrase partes secundae, second parts, inferior parts:

    in actoribus Graecis, ille qui est secundarum aut tertiarum partium,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 48:

    ut credas partis mimum tractare secundas,

    Hor. Ep. 1, 18, 14.—With ab:

    hic erit a mensis fine secunda dies,

    the last day but one of the month, Ov. F. 1, 710. —As subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. partes), the second or inferior parts:

    Spinther secundarum tertiarum Pamphilus,

    Plin. 7, 12, 10, § 54; Inscr. Orell. 2644:

    Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi secundarum,

    Cic. Brut. 69, 242; so,

    secundas sortiri,

    Sen. Ben. 2, 29, 3:

    ferre,

    Hor. S. 1, 9, 46:

    deferre alicui,

    Quint. 10, 1, 53:

    agere,

    Sen. Ira, 3, 8, 6.—
    B.
    (Acc. to sequor, II.)
    1.
    Prop., naut. t. t., of currents of water, etc., favorable, fair (as following the course of the vessel):

    secundo flumine ad Lutetiam iter facere coepit,

    i. e. down the stream, Caes. B. G. 7, 58; so,

    Tiberi,

    Liv. 5, 46:

    amni,

    Verg. G. 3, 447:

    fluvio,

    id. A. 7, 494:

    aqua,

    Liv. 21, 28; cf.:

    totā rate in secundam aquam labente,

    with the current, id. 21, 47:

    et ventum et aestum uno tempore nactus secundum,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; so,

    aestu,

    Liv. 23, 41:

    mari,

    id. 29, 7; and, poet.:

    (Neptunus) curru secundo,

    speeding along, Verg. A. 1, 156:

    secundo amne,

    Curt. 4, 7, 9:

    navigatio,

    Tac. A. 2, 8.—Esp., of winds:

    in portum vento secundo, velo passo pervenit,

    Plaut. Stich. 2, 2, 45; cf.:

    cum videam navem secundis ventis cursum tenentem suum,

    Cic. Planc. 39, 94; so,

    ventus,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; Hor. C. 2, 10, 23; id. Ep. 2, 1, 102; cf.

    aquilo,

    id. ib. 2, 2, 201.— Sup.:

    cum secundissimo vento cursum teneret,

    Cic. N. D. 3, 34, 83.—Of sails (trop.):

    des ingenio vela secunda meo,

    Ov. F. 3, 790.—
    2.
    Transf., with, according to any thing: austri anniversarii secundo sole flant, i. e. according to the course of the sun, Nigid. ap. Gell. 2, 22, 31: squama secunda (opp. adversa), as we say, with the grain, i. e. so as to offer no resistance to the hand when it is passed from the head to the tail, id. ap. Macr. S. 2, 12.—
    3.
    Trop., favorable, propitious, fortunate (opp. adversus); absol.:

    secundo populo aliquid facere,

    with the consent of the people, Cic. Tusc. 2, 1, 4; so,

    concio,

    id. Agr. 2, 37, 101; cf.:

    voluntas concionis,

    id. Att. 1, 19, 4:

    admurmurationes cuncti senatūs,

    id. Q. Fr. 2, 1, 3: rumor, Enn. ap. Non. 385, 17 (Ann. v. 260 Vahl.); Hor. Ep. 1, 10, 9:

    clamor,

    Verg. A. 5, 491:

    aures,

    Liv. 6, 40; 33, 46; 42, 28:

    praesentibus ac secundis diis,

    id. 7, 26; so,

    dis auspicibus et Junone secundā,

    Verg. A. 4, 45; and:

    secundo Marte ruat,

    id. ib. 10, 21:

    adi pede sacra secundo,

    id. ib. 8, 302;

    10, 255: auspicia,

    Cic. Div. 1, 15, 27; cf. avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 82 Vahl.); and in poet. hypallage:

    haruspex,

    Verg. A. 11, 739: scitus, secunda loquens in tempore, Enn. ap. Gell. 12, 4, 3 (Ann. v. 251 Vahl.): res (opp. adversae), Cic. Off. 1, 26, 90;

    so,

    id. Lael. 5, 17; 6, 22; id. Att. 4, 2, 1; Hor. S. 2, 8, 74; cf.

    fortunae (opp. adversae),

    Cic. Sull. 23, 66;

    and tempora (opp. adversi casus),

    Auct. Her. 4, 17, 24; so, res, Enn. ap. Fest. p. 257 Müll. (Ann. v. 357 Vahl.); Ter. Heaut. 2, 2, 1; Cic. N. D. 3, 36, 88 (with prosperitates); Verg. A. 10, 502; Hor. Ep. 1, 10, 30: fortunae, Cato ap. Fest. s. v. parsi, p. 242 Müll.; Plaut. Stich. 2, 1, 28:

    proelia,

    Caes. B. G. 3, 1:

    motus Galliae,

    successful, id. ib. 7, 59; and:

    belli exitus,

    Hor. C. 4, 14, 38:

    consilium,

    Caes. B. C. 3, 42:

    labores,

    Hor. C. 4, 4, 45.— Comp.:

    reliqua militia secundiore famā fuit,

    Suet. Caes. 2.— Sup.:

    secundissima proelia,

    Caes. B. G. 7, 62.— With dat.:

    secunda (sc. verba) irae,

    i. e. increasing, promoting it, Liv. 2, 38.— Comp.:

    secundiore equitum proelio nostris,

    Caes. B. G. 2, 9.— Sup.:

    tres leges secundissimas plebei, adversas nobilitati tulit,

    Liv. 8, 12: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse videntur, Caes. ap. Cic. Att. 10, 8, B.—As subst.: sĕcunda, ōrum, n., favorable circumstances, good fortune:

    sperat infestis, metuit secundis Alteram sortem,

    Hor. C. 2, 10, 13:

    age, me in tuis secundis respice,

    Ter. And. 5, 6, 11:

    omnium secundorum adversorumque causes in deos vertere,

    Liv. 28, 11, 1:

    in secundis sapere et consulere,

    id. 30, 42, 16:

    nimius homo inter secunda,

    Tac. H. 2, 59; 1, 10; Curt. 4, 6, 31:

    nemo confidat nimium secundis,

    Sen. Thyest. 615:

    poscunt fidem secunda,

    id. Agam. 934:

    secunda non habent unquam modum,

    id. Oedip. 694.
    2.
    Sĕcundus, i, m.; Sĕcunda, ae, f. [1. secundus], a Roman proper name.
    I.
    C. Plinius Secundus, the writer on natural history.
    II.
    C. Plinius Caecilius Secundus, his nephew:

    OCTAVIA Q. F. SECVNDA,

    Inscr. Grut. 445, 2; cf. Varr. L. L. 9, § 60 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > secundae

  • 8 Secundus

    1.
    sĕcundus, a, um, adj. [sequor], following.
    A.
    (Acc. to sequor, I. B. 2.)
    1.
    Prop., the following in time or order, the next to the first, the second (cf.: alter, proximus); absol.: si te secundo lumine hic offendero, the next morning, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1: de tribus unum esset optandum...optimum est facere; secundum, nec facere nec pati;

    miserrimum digladiari semper, etc.,

    the next best, Cic. Rep. 3, 14, 23; cf.:

    id secundum erat de tribus,

    id. Or. 15, 50:

    aliquem obligare secundo sacramento, priore amisso, etc.,

    id. Off. 1, 11, 36; cf.:

    prioribus equitum partibus secundis additis,

    id. Rep. 2, 20, 36:

    Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae,

    id. ib. 2, 10, 18:

    Olympias secunda et sexagesima,

    id. ib. 2, 15, 28:

    oriens incendium belli Punici secundi,

    id. ib. 1, 1, 1: aliquem secundum heredem instituere, the second or substituted heir, if the first-named die or refuse the inheritance, id. Fam. 13, 61; so,

    heres,

    Hor. S. 2, 5, 48; Inscr. Orell. 3416:

    mensa,

    the second course, dessert, Cic. Att. 14, 6, 2; 14, 21, 4; Cels. 1, 2 fin.; Plin. 9, 35, 58, § 120; 19, 8, 53, § 167; Verg. G. 2, 101; Hor. S. 2, 2, 121:

    Germania,

    Lower Germany, Amm. 15, 8, 19.— Subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. membranae), the after-birth, secundines:

    partus,

    Cels. 7, 29 fin.:

    non magis pertinere quam secundas ad editum infantem,

    Sen. Ep. 92, 34; Col. 7, 7, 4; Plin. 27, 4, 13, § 30; 30, 14, 43, § 123:

    secundae partūs,

    id. 9, 13, 15, § 41; 20, 6, 23, § 51; 20, 11, 44, § 115.—
    2.
    Trop.
    a.
    Following, next, second in rank, value, etc.; with ad:

    quorum ordo proxime accedit, ut secundus sit ad regium principatum,

    Cic. Fin. 3, 16, 52.—With ab:

    potentiā secundus a rege,

    Hirt. B. Alex. 66;

    with which cf.: secundus a Romulo conditor urbis Romanae,

    Liv. 7, 1 fin.; and:

    Ajax, heros ab Achille secundus,

    Hor. S. 2, 3, 193:

    qui honos secundus a rege erat,

    Just. 18, 4, 5.— Absol.: nil majus generatur ipso (Jove), Nec viget quicquam simile aut secundum, Hor. C. 1, 12, 18:

    tu (Juppiter) secundo Caesare regnes,

    id. ib. 1, 12, 51; corresp. to maxime:

    maxime vellem...secundo autem loco, etc.,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf.:

    me maxime consolatur spes, etc....facile secundo loco me consolatur recordatio, etc.,

    id. Fam. 1, 6, 1 sq.:

    cotes Creticae diu maximam laudem habuere, secundam Laconicae,

    Plin. 36, 22, 47, § 164.—With dat.:

    nulli Campanorum secundus vinctus ad mortem rapior,

    Liv. 23, 10, 7 Weissenb. ad loc.:

    regio spatio locorum nulli earum gentium secunda,

    Curt. 5, 10, 3; Vell. 2, 76, 1:

    secundus sibi, non par,

    Just. 11, 12, 14:

    secunda nobilitas Falerno agro,

    id. 14, 6, 8, § 62:

    bonitas amomo pallido,

    id. 12, 13, 28, § 48.—With abl., Hirt. B. Alex. 66; cf. supra.—
    b.
    With the prevailing idea of subjection or inferiority, secondary, subordinate, inferior; absol.:

    secundae sortis ingenium,

    only of the second grade, Sen. Ep. 52, 3:

    moneri velle ac posse secunda virtus est,

    id. Ben. 5, 25, 4; cf.:

    (servi) quasi secundum hominum genus sunt,

    Flor. 3, 20, 1:

    vivit siliquis et pane secundo (i. e. secundario),

    Hor. Ep. 2, 1, 123 (cf.:

    secundarius panis,

    Plin. 18, 10, 20, § 89; Suet. Aug. 76):

    tenue argentum venaeque secundae,

    Juv. 9, 31:

    haec fuit altera persona Thebis, sed tamen secunda ita, ut proxima esset Epaminondae,

    Nep. Pel. 4, 3. —With abl.:

    haud ulli veterum virtute secundus,

    inferior, Verg. A. 11, 441.—With inf.:

    nec vertere cuiquam Frena secundus Halys,

    Stat. Th. 2, 574.—Esp., in phrase partes secundae, second parts, inferior parts:

    in actoribus Graecis, ille qui est secundarum aut tertiarum partium,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 48:

    ut credas partis mimum tractare secundas,

    Hor. Ep. 1, 18, 14.—With ab:

    hic erit a mensis fine secunda dies,

    the last day but one of the month, Ov. F. 1, 710. —As subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. partes), the second or inferior parts:

    Spinther secundarum tertiarum Pamphilus,

    Plin. 7, 12, 10, § 54; Inscr. Orell. 2644:

    Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi secundarum,

    Cic. Brut. 69, 242; so,

    secundas sortiri,

    Sen. Ben. 2, 29, 3:

    ferre,

    Hor. S. 1, 9, 46:

    deferre alicui,

    Quint. 10, 1, 53:

    agere,

    Sen. Ira, 3, 8, 6.—
    B.
    (Acc. to sequor, II.)
    1.
    Prop., naut. t. t., of currents of water, etc., favorable, fair (as following the course of the vessel):

    secundo flumine ad Lutetiam iter facere coepit,

    i. e. down the stream, Caes. B. G. 7, 58; so,

    Tiberi,

    Liv. 5, 46:

    amni,

    Verg. G. 3, 447:

    fluvio,

    id. A. 7, 494:

    aqua,

    Liv. 21, 28; cf.:

    totā rate in secundam aquam labente,

    with the current, id. 21, 47:

    et ventum et aestum uno tempore nactus secundum,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; so,

    aestu,

    Liv. 23, 41:

    mari,

    id. 29, 7; and, poet.:

    (Neptunus) curru secundo,

    speeding along, Verg. A. 1, 156:

    secundo amne,

    Curt. 4, 7, 9:

    navigatio,

    Tac. A. 2, 8.—Esp., of winds:

    in portum vento secundo, velo passo pervenit,

    Plaut. Stich. 2, 2, 45; cf.:

    cum videam navem secundis ventis cursum tenentem suum,

    Cic. Planc. 39, 94; so,

    ventus,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; Hor. C. 2, 10, 23; id. Ep. 2, 1, 102; cf.

    aquilo,

    id. ib. 2, 2, 201.— Sup.:

    cum secundissimo vento cursum teneret,

    Cic. N. D. 3, 34, 83.—Of sails (trop.):

    des ingenio vela secunda meo,

    Ov. F. 3, 790.—
    2.
    Transf., with, according to any thing: austri anniversarii secundo sole flant, i. e. according to the course of the sun, Nigid. ap. Gell. 2, 22, 31: squama secunda (opp. adversa), as we say, with the grain, i. e. so as to offer no resistance to the hand when it is passed from the head to the tail, id. ap. Macr. S. 2, 12.—
    3.
    Trop., favorable, propitious, fortunate (opp. adversus); absol.:

    secundo populo aliquid facere,

    with the consent of the people, Cic. Tusc. 2, 1, 4; so,

    concio,

    id. Agr. 2, 37, 101; cf.:

    voluntas concionis,

    id. Att. 1, 19, 4:

    admurmurationes cuncti senatūs,

    id. Q. Fr. 2, 1, 3: rumor, Enn. ap. Non. 385, 17 (Ann. v. 260 Vahl.); Hor. Ep. 1, 10, 9:

    clamor,

    Verg. A. 5, 491:

    aures,

    Liv. 6, 40; 33, 46; 42, 28:

    praesentibus ac secundis diis,

    id. 7, 26; so,

    dis auspicibus et Junone secundā,

    Verg. A. 4, 45; and:

    secundo Marte ruat,

    id. ib. 10, 21:

    adi pede sacra secundo,

    id. ib. 8, 302;

    10, 255: auspicia,

    Cic. Div. 1, 15, 27; cf. avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 82 Vahl.); and in poet. hypallage:

    haruspex,

    Verg. A. 11, 739: scitus, secunda loquens in tempore, Enn. ap. Gell. 12, 4, 3 (Ann. v. 251 Vahl.): res (opp. adversae), Cic. Off. 1, 26, 90;

    so,

    id. Lael. 5, 17; 6, 22; id. Att. 4, 2, 1; Hor. S. 2, 8, 74; cf.

    fortunae (opp. adversae),

    Cic. Sull. 23, 66;

    and tempora (opp. adversi casus),

    Auct. Her. 4, 17, 24; so, res, Enn. ap. Fest. p. 257 Müll. (Ann. v. 357 Vahl.); Ter. Heaut. 2, 2, 1; Cic. N. D. 3, 36, 88 (with prosperitates); Verg. A. 10, 502; Hor. Ep. 1, 10, 30: fortunae, Cato ap. Fest. s. v. parsi, p. 242 Müll.; Plaut. Stich. 2, 1, 28:

    proelia,

    Caes. B. G. 3, 1:

    motus Galliae,

    successful, id. ib. 7, 59; and:

    belli exitus,

    Hor. C. 4, 14, 38:

    consilium,

    Caes. B. C. 3, 42:

    labores,

    Hor. C. 4, 4, 45.— Comp.:

    reliqua militia secundiore famā fuit,

    Suet. Caes. 2.— Sup.:

    secundissima proelia,

    Caes. B. G. 7, 62.— With dat.:

    secunda (sc. verba) irae,

    i. e. increasing, promoting it, Liv. 2, 38.— Comp.:

    secundiore equitum proelio nostris,

    Caes. B. G. 2, 9.— Sup.:

    tres leges secundissimas plebei, adversas nobilitati tulit,

    Liv. 8, 12: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse videntur, Caes. ap. Cic. Att. 10, 8, B.—As subst.: sĕcunda, ōrum, n., favorable circumstances, good fortune:

    sperat infestis, metuit secundis Alteram sortem,

    Hor. C. 2, 10, 13:

    age, me in tuis secundis respice,

    Ter. And. 5, 6, 11:

    omnium secundorum adversorumque causes in deos vertere,

    Liv. 28, 11, 1:

    in secundis sapere et consulere,

    id. 30, 42, 16:

    nimius homo inter secunda,

    Tac. H. 2, 59; 1, 10; Curt. 4, 6, 31:

    nemo confidat nimium secundis,

    Sen. Thyest. 615:

    poscunt fidem secunda,

    id. Agam. 934:

    secunda non habent unquam modum,

    id. Oedip. 694.
    2.
    Sĕcundus, i, m.; Sĕcunda, ae, f. [1. secundus], a Roman proper name.
    I.
    C. Plinius Secundus, the writer on natural history.
    II.
    C. Plinius Caecilius Secundus, his nephew:

    OCTAVIA Q. F. SECVNDA,

    Inscr. Grut. 445, 2; cf. Varr. L. L. 9, § 60 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > Secundus

  • 9 secundus

    1.
    sĕcundus, a, um, adj. [sequor], following.
    A.
    (Acc. to sequor, I. B. 2.)
    1.
    Prop., the following in time or order, the next to the first, the second (cf.: alter, proximus); absol.: si te secundo lumine hic offendero, the next morning, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1: de tribus unum esset optandum...optimum est facere; secundum, nec facere nec pati;

    miserrimum digladiari semper, etc.,

    the next best, Cic. Rep. 3, 14, 23; cf.:

    id secundum erat de tribus,

    id. Or. 15, 50:

    aliquem obligare secundo sacramento, priore amisso, etc.,

    id. Off. 1, 11, 36; cf.:

    prioribus equitum partibus secundis additis,

    id. Rep. 2, 20, 36:

    Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae,

    id. ib. 2, 10, 18:

    Olympias secunda et sexagesima,

    id. ib. 2, 15, 28:

    oriens incendium belli Punici secundi,

    id. ib. 1, 1, 1: aliquem secundum heredem instituere, the second or substituted heir, if the first-named die or refuse the inheritance, id. Fam. 13, 61; so,

    heres,

    Hor. S. 2, 5, 48; Inscr. Orell. 3416:

    mensa,

    the second course, dessert, Cic. Att. 14, 6, 2; 14, 21, 4; Cels. 1, 2 fin.; Plin. 9, 35, 58, § 120; 19, 8, 53, § 167; Verg. G. 2, 101; Hor. S. 2, 2, 121:

    Germania,

    Lower Germany, Amm. 15, 8, 19.— Subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. membranae), the after-birth, secundines:

    partus,

    Cels. 7, 29 fin.:

    non magis pertinere quam secundas ad editum infantem,

    Sen. Ep. 92, 34; Col. 7, 7, 4; Plin. 27, 4, 13, § 30; 30, 14, 43, § 123:

    secundae partūs,

    id. 9, 13, 15, § 41; 20, 6, 23, § 51; 20, 11, 44, § 115.—
    2.
    Trop.
    a.
    Following, next, second in rank, value, etc.; with ad:

    quorum ordo proxime accedit, ut secundus sit ad regium principatum,

    Cic. Fin. 3, 16, 52.—With ab:

    potentiā secundus a rege,

    Hirt. B. Alex. 66;

    with which cf.: secundus a Romulo conditor urbis Romanae,

    Liv. 7, 1 fin.; and:

    Ajax, heros ab Achille secundus,

    Hor. S. 2, 3, 193:

    qui honos secundus a rege erat,

    Just. 18, 4, 5.— Absol.: nil majus generatur ipso (Jove), Nec viget quicquam simile aut secundum, Hor. C. 1, 12, 18:

    tu (Juppiter) secundo Caesare regnes,

    id. ib. 1, 12, 51; corresp. to maxime:

    maxime vellem...secundo autem loco, etc.,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf.:

    me maxime consolatur spes, etc....facile secundo loco me consolatur recordatio, etc.,

    id. Fam. 1, 6, 1 sq.:

    cotes Creticae diu maximam laudem habuere, secundam Laconicae,

    Plin. 36, 22, 47, § 164.—With dat.:

    nulli Campanorum secundus vinctus ad mortem rapior,

    Liv. 23, 10, 7 Weissenb. ad loc.:

    regio spatio locorum nulli earum gentium secunda,

    Curt. 5, 10, 3; Vell. 2, 76, 1:

    secundus sibi, non par,

    Just. 11, 12, 14:

    secunda nobilitas Falerno agro,

    id. 14, 6, 8, § 62:

    bonitas amomo pallido,

    id. 12, 13, 28, § 48.—With abl., Hirt. B. Alex. 66; cf. supra.—
    b.
    With the prevailing idea of subjection or inferiority, secondary, subordinate, inferior; absol.:

    secundae sortis ingenium,

    only of the second grade, Sen. Ep. 52, 3:

    moneri velle ac posse secunda virtus est,

    id. Ben. 5, 25, 4; cf.:

    (servi) quasi secundum hominum genus sunt,

    Flor. 3, 20, 1:

    vivit siliquis et pane secundo (i. e. secundario),

    Hor. Ep. 2, 1, 123 (cf.:

    secundarius panis,

    Plin. 18, 10, 20, § 89; Suet. Aug. 76):

    tenue argentum venaeque secundae,

    Juv. 9, 31:

    haec fuit altera persona Thebis, sed tamen secunda ita, ut proxima esset Epaminondae,

    Nep. Pel. 4, 3. —With abl.:

    haud ulli veterum virtute secundus,

    inferior, Verg. A. 11, 441.—With inf.:

    nec vertere cuiquam Frena secundus Halys,

    Stat. Th. 2, 574.—Esp., in phrase partes secundae, second parts, inferior parts:

    in actoribus Graecis, ille qui est secundarum aut tertiarum partium,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 48:

    ut credas partis mimum tractare secundas,

    Hor. Ep. 1, 18, 14.—With ab:

    hic erit a mensis fine secunda dies,

    the last day but one of the month, Ov. F. 1, 710. —As subst.: sĕcundae, ārum, f. (sc. partes), the second or inferior parts:

    Spinther secundarum tertiarum Pamphilus,

    Plin. 7, 12, 10, § 54; Inscr. Orell. 2644:

    Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi secundarum,

    Cic. Brut. 69, 242; so,

    secundas sortiri,

    Sen. Ben. 2, 29, 3:

    ferre,

    Hor. S. 1, 9, 46:

    deferre alicui,

    Quint. 10, 1, 53:

    agere,

    Sen. Ira, 3, 8, 6.—
    B.
    (Acc. to sequor, II.)
    1.
    Prop., naut. t. t., of currents of water, etc., favorable, fair (as following the course of the vessel):

    secundo flumine ad Lutetiam iter facere coepit,

    i. e. down the stream, Caes. B. G. 7, 58; so,

    Tiberi,

    Liv. 5, 46:

    amni,

    Verg. G. 3, 447:

    fluvio,

    id. A. 7, 494:

    aqua,

    Liv. 21, 28; cf.:

    totā rate in secundam aquam labente,

    with the current, id. 21, 47:

    et ventum et aestum uno tempore nactus secundum,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; so,

    aestu,

    Liv. 23, 41:

    mari,

    id. 29, 7; and, poet.:

    (Neptunus) curru secundo,

    speeding along, Verg. A. 1, 156:

    secundo amne,

    Curt. 4, 7, 9:

    navigatio,

    Tac. A. 2, 8.—Esp., of winds:

    in portum vento secundo, velo passo pervenit,

    Plaut. Stich. 2, 2, 45; cf.:

    cum videam navem secundis ventis cursum tenentem suum,

    Cic. Planc. 39, 94; so,

    ventus,

    Caes. B. G. 4, 23 fin.; Hor. C. 2, 10, 23; id. Ep. 2, 1, 102; cf.

    aquilo,

    id. ib. 2, 2, 201.— Sup.:

    cum secundissimo vento cursum teneret,

    Cic. N. D. 3, 34, 83.—Of sails (trop.):

    des ingenio vela secunda meo,

    Ov. F. 3, 790.—
    2.
    Transf., with, according to any thing: austri anniversarii secundo sole flant, i. e. according to the course of the sun, Nigid. ap. Gell. 2, 22, 31: squama secunda (opp. adversa), as we say, with the grain, i. e. so as to offer no resistance to the hand when it is passed from the head to the tail, id. ap. Macr. S. 2, 12.—
    3.
    Trop., favorable, propitious, fortunate (opp. adversus); absol.:

    secundo populo aliquid facere,

    with the consent of the people, Cic. Tusc. 2, 1, 4; so,

    concio,

    id. Agr. 2, 37, 101; cf.:

    voluntas concionis,

    id. Att. 1, 19, 4:

    admurmurationes cuncti senatūs,

    id. Q. Fr. 2, 1, 3: rumor, Enn. ap. Non. 385, 17 (Ann. v. 260 Vahl.); Hor. Ep. 1, 10, 9:

    clamor,

    Verg. A. 5, 491:

    aures,

    Liv. 6, 40; 33, 46; 42, 28:

    praesentibus ac secundis diis,

    id. 7, 26; so,

    dis auspicibus et Junone secundā,

    Verg. A. 4, 45; and:

    secundo Marte ruat,

    id. ib. 10, 21:

    adi pede sacra secundo,

    id. ib. 8, 302;

    10, 255: auspicia,

    Cic. Div. 1, 15, 27; cf. avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 82 Vahl.); and in poet. hypallage:

    haruspex,

    Verg. A. 11, 739: scitus, secunda loquens in tempore, Enn. ap. Gell. 12, 4, 3 (Ann. v. 251 Vahl.): res (opp. adversae), Cic. Off. 1, 26, 90;

    so,

    id. Lael. 5, 17; 6, 22; id. Att. 4, 2, 1; Hor. S. 2, 8, 74; cf.

    fortunae (opp. adversae),

    Cic. Sull. 23, 66;

    and tempora (opp. adversi casus),

    Auct. Her. 4, 17, 24; so, res, Enn. ap. Fest. p. 257 Müll. (Ann. v. 357 Vahl.); Ter. Heaut. 2, 2, 1; Cic. N. D. 3, 36, 88 (with prosperitates); Verg. A. 10, 502; Hor. Ep. 1, 10, 30: fortunae, Cato ap. Fest. s. v. parsi, p. 242 Müll.; Plaut. Stich. 2, 1, 28:

    proelia,

    Caes. B. G. 3, 1:

    motus Galliae,

    successful, id. ib. 7, 59; and:

    belli exitus,

    Hor. C. 4, 14, 38:

    consilium,

    Caes. B. C. 3, 42:

    labores,

    Hor. C. 4, 4, 45.— Comp.:

    reliqua militia secundiore famā fuit,

    Suet. Caes. 2.— Sup.:

    secundissima proelia,

    Caes. B. G. 7, 62.— With dat.:

    secunda (sc. verba) irae,

    i. e. increasing, promoting it, Liv. 2, 38.— Comp.:

    secundiore equitum proelio nostris,

    Caes. B. G. 2, 9.— Sup.:

    tres leges secundissimas plebei, adversas nobilitati tulit,

    Liv. 8, 12: omnia secundissima nobis, adversissima illis accidisse videntur, Caes. ap. Cic. Att. 10, 8, B.—As subst.: sĕcunda, ōrum, n., favorable circumstances, good fortune:

    sperat infestis, metuit secundis Alteram sortem,

    Hor. C. 2, 10, 13:

    age, me in tuis secundis respice,

    Ter. And. 5, 6, 11:

    omnium secundorum adversorumque causes in deos vertere,

    Liv. 28, 11, 1:

    in secundis sapere et consulere,

    id. 30, 42, 16:

    nimius homo inter secunda,

    Tac. H. 2, 59; 1, 10; Curt. 4, 6, 31:

    nemo confidat nimium secundis,

    Sen. Thyest. 615:

    poscunt fidem secunda,

    id. Agam. 934:

    secunda non habent unquam modum,

    id. Oedip. 694.
    2.
    Sĕcundus, i, m.; Sĕcunda, ae, f. [1. secundus], a Roman proper name.
    I.
    C. Plinius Secundus, the writer on natural history.
    II.
    C. Plinius Caecilius Secundus, his nephew:

    OCTAVIA Q. F. SECVNDA,

    Inscr. Grut. 445, 2; cf. Varr. L. L. 9, § 60 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > secundus

  • 10 secundus

        secundus (as num ordin. often written II), adj. with comp. and sup.    [sequor].—In time or order, following, next, second: secundo lumine, the next morning: anno secundo, the next year: ante diem II Kalend. Februarias: Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae: me secundum heredem instituere, alternate heir (on the failure of the first-named): mensa, dessert: mensis accepta secundis Rhodia (vitis), V.: hoc secundā victoriā accidit, i. e. with victory already in view, N.—In rank, following, next, second: ex primo ordine in secundum ordinem civitatis venisse: Nec viget quicquam simile (Iovi) aut secundum, H.: maxime vellem... secundo autem loco, etc.: ad regium principatum: secundus a Romulo conditor urbis, L.: heros ab Achille secundus, H.: Haec erit a mensis fine secunda dies, the last day but one, O.— Secondary, subordinate, inferior: panis, H.: argentum venae secundae, Iu.: persona, N.: in actoribus Graecis, ille qui est secundarum partium: nulli Campanorum, L.: regio spatio locorum nulli earum gentium secunda, Cu.: haud ulli veterum virtute secundus, inferior, V.— Plur f. as subst. (sc. partes), the second part, inferior part: Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi secundarum: ferre secundas, H.—Of currents or winds, favorable, fair, downward: secundo flumine iter facere, i. e. down stream, Cs.: secundo defluit amni, V.: rate in secundam aquam labente, with the current, L.: navīs mari secundo misit, with the tide, L.: secundis ventis cursum tenens: Contrahes vento nimium secundo vela, too fresh, H.: secundissimus ventus: curru volans dat lora secundo, swiftly gliding, V.— Favorable, propitious, fortunate: secundo populo aliquid facere, with the consent of the people: admurmurationes cuncti senatūs: rumor, H.: praesentibus ac secundis diis, L.: adi pede sacra secundo, V.: avis, Enn. ap C.: conveniens ad res vel secundas vel adversas: ingenium res solent celare secundae, H.: mens rebus sublata secundis, V.: Galliae motūs, successful, Cs.: irae verba, i. e. provoking, L.: secundiore equitum proelio nostris, Cs.: secundissima proelia, Cs.: leges secundissimae plebei, L.— Plur n. as subst, favorable circumstances, good fortune: Sperat infestis, metuit secundis Alteram sortem, H.: in tuis secundis, T.: omnium seeundorum causae, L.
    * * *
    secunda -um, secundior -or -us, secundissimus -a -um ADJ
    next, following; second; favorable

    Latin-English dictionary > secundus

  • 11 prima

    prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

    but primus is rarely used for prior,

    Cic. Sest. 19, 44 al.).
    I.
    In gen.:

    qui primus vulnus dicitur obligavisse,

    Cic. N. D. 3, 22, 57:

    primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

    Ter. Ad. 4, 2, 7:

    verum primum: verum igitur et extremum,

    Cic. Off. 3, 6, 27:

    primae litterae,

    id. Att. 9, 6, 5:

    primus inter homines nobilissimos,

    id. Sest. 3, 6:

    primi ex omnibus philosophis,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    primus Graeciae in Thraciam introiit,

    Nep. Alcib. 7, 4:

    primus de mille fuisses,

    Ov. H. 17, 105:

    in primis,

    among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

    in primis stetit,

    id. Epam. 10, 3:

    in primis pugnantes,

    Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

    primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

    Quint. 3, 1, 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

    in primā provinciā,

    at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

    digitus,

    the tip of the finger, Cat. 2, 3:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

    ranis prima lingua cohaeret,

    the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

    primā statim nocte,

    at the beginning of the night, Col. 10, 190:

    sol,

    i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

    luna,

    i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

    primo quoque tempore,

    at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

    primo quoque die,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    me tibi primum quidque concedente,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    fluit voluptas et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

    quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

    Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

    prima consiliorum (for prima consilia),

    Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

    in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

    Cic. Or. 8, 26:

    suam vim retinere a primo ad extremum,

    id. Fin. 4, 13, 32:

    hoc a primo cogitavit,

    id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

    id a primo rectissime dicitur,

    id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

    equites in primo late ire jubet,

    in the van, Sall. J. 68, 4:

    qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

    Cic. Or. 64, 215. —
    B.
    First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

    princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

    Caes. B. C. 1, 35:

    sui municipii facile primus,

    Cic. Rosc. Am. 6, 15:

    homo,

    id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

    primis urbis placuisse,

    Hor. Ep. 1, 20, 23:

    juvenum primi,

    Verg. A. 9, 785:

    est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    quia sum apud te primus,

    I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

    primus humani generis,

    Sil. 17, 255:

    urbem Italiae primam,

    Petr. 116:

    praedium,

    Cato, R. R. 1:

    suavia prima habere,

    to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

    otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

    Sall. C. 36, 4:

    cura,

    a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

    peccatores, quorum primus ego sum,

    Vulg. 1 Tim. 1, 15:

    primas partes, or primas agere,

    to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

    primas in causis agebat Hortensius,

    Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

    actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

    amoris erga me tibi primas defero,

    i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

    si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

    id. Div. in Caecil. 15, 49:

    primas tenere,

    to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

    homo domi suae cum primis locuples,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    in primis lautus eques,

    Nep. Att. 13, 1:

    oppidum in primis Siciliae clarum,

    Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

    homo in primis improbissimus,

    id. ib. 2, 3, 27, §

    68: vir magnus in primis,

    id. N. D. 1, 43, 120:

    in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

    id. de Or. 3, 5, 17:

    in primis nobis sermo de te fuit,

    id. Att. 5, 1, 3:

    in primis... dein,

    first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
    A. 1.
    In gen.:

    aedes primo ruere rebamur,

    Plaut. Am. 5, 1, 42:

    neque credebam primo mihimet Sosiae,

    id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

    primo non accredidit,

    Nep. Dat. 3, 4:

    Themistocles solus primo profectus est,

    id. Them. 6, 5:

    contemptus est primo a tyrannis,

    id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
    2.
    With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

    primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

    Cic. Tusc. 3, 6, 13:

    primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

    Sall. C. 10, 3:

    primo... deinde... tum... tum,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    primo... deinde,

    Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

    primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

    Cels. 5, 26, 34:

    primo... inde,... hinc,

    Liv. 30, 11, 6:

    haec primo paulatim crescere: post, etc.,

    Sall. C. 10, 6:

    dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

    Caes. B. G. 7, 15:

    primo... postea... postremo, etc.,

    Liv. 26, 39:

    primo... mox,

    id. 1, 50:

    primo... mox deinde,

    Just. 1, 3:

    primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

    Sall. J. 111, 2:

    neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

    Ter. Hec. 4, 4, 91.—
    3.
    (Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

    primo... iterum,

    Liv. 2, 51:

    primo... rursus,

    Suet. Aug. 17:

    primo... secundo,

    Phaedr. 4, 10, 16.—
    B. 1.
    In enumerations, with a foll. deinde, tum:

    Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

    Caes. B. G. 1, 25:

    primum... deinde... deinde,

    Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3:

    primum... deinde... praeterea... postremo,

    id. Div. 2, 56, 116:

    primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

    id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

    primum... secundo loco... deinde... tum,

    id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

    primum... subinde,

    Hor. Ep. 1, 8, 15:

    primum... mox,

    id. ib. 2, 2, 93.—
    2.
    Without other adverbs.
    (α).
    In gen.:

    quaerenda pecunia primum est,

    Hor. Ep. 1, 1, 53:

    te Quicumque primum Produxit,

    id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
    (β).
    Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

    primum omnium ego ipse vigilo,

    Cic. Cat. 2, 9, 19.—
    3.
    With ut, ubi, simulac, cum.
    (α).
    Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

    ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

    Cic. Fam. 10, 13, 1:

    ubi primum potuit, istum reliquit,

    id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

    simul ac primum niti possunt, etc.,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
    (β).
    Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

    post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

    Ter. And. 5, 4, 33.—
    (γ).
    With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):

    primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 3, 26:

    omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,

    id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:

    primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,

    id. Trin. 1, 2, 61.—
    (δ).
    With adv. or other expression of time, for the first time:

    hodie primum ire in ganeum,

    Plaut. As. 5, 2, 37:

    quo die primum convocati su mus,

    Cic. Phil. 5, 11, 30.—
    * C.
    prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
    D.
    prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

    Lewis & Short latin dictionary > prima

  • 12 primumdum

    prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

    but primus is rarely used for prior,

    Cic. Sest. 19, 44 al.).
    I.
    In gen.:

    qui primus vulnus dicitur obligavisse,

    Cic. N. D. 3, 22, 57:

    primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

    Ter. Ad. 4, 2, 7:

    verum primum: verum igitur et extremum,

    Cic. Off. 3, 6, 27:

    primae litterae,

    id. Att. 9, 6, 5:

    primus inter homines nobilissimos,

    id. Sest. 3, 6:

    primi ex omnibus philosophis,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    primus Graeciae in Thraciam introiit,

    Nep. Alcib. 7, 4:

    primus de mille fuisses,

    Ov. H. 17, 105:

    in primis,

    among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

    in primis stetit,

    id. Epam. 10, 3:

    in primis pugnantes,

    Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

    primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

    Quint. 3, 1, 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

    in primā provinciā,

    at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

    digitus,

    the tip of the finger, Cat. 2, 3:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

    ranis prima lingua cohaeret,

    the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

    primā statim nocte,

    at the beginning of the night, Col. 10, 190:

    sol,

    i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

    luna,

    i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

    primo quoque tempore,

    at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

    primo quoque die,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    me tibi primum quidque concedente,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    fluit voluptas et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

    quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

    Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

    prima consiliorum (for prima consilia),

    Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

    in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

    Cic. Or. 8, 26:

    suam vim retinere a primo ad extremum,

    id. Fin. 4, 13, 32:

    hoc a primo cogitavit,

    id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

    id a primo rectissime dicitur,

    id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

    equites in primo late ire jubet,

    in the van, Sall. J. 68, 4:

    qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

    Cic. Or. 64, 215. —
    B.
    First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

    princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

    Caes. B. C. 1, 35:

    sui municipii facile primus,

    Cic. Rosc. Am. 6, 15:

    homo,

    id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

    primis urbis placuisse,

    Hor. Ep. 1, 20, 23:

    juvenum primi,

    Verg. A. 9, 785:

    est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    quia sum apud te primus,

    I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

    primus humani generis,

    Sil. 17, 255:

    urbem Italiae primam,

    Petr. 116:

    praedium,

    Cato, R. R. 1:

    suavia prima habere,

    to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

    otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

    Sall. C. 36, 4:

    cura,

    a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

    peccatores, quorum primus ego sum,

    Vulg. 1 Tim. 1, 15:

    primas partes, or primas agere,

    to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

    primas in causis agebat Hortensius,

    Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

    actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

    amoris erga me tibi primas defero,

    i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

    si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

    id. Div. in Caecil. 15, 49:

    primas tenere,

    to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

    homo domi suae cum primis locuples,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    in primis lautus eques,

    Nep. Att. 13, 1:

    oppidum in primis Siciliae clarum,

    Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

    homo in primis improbissimus,

    id. ib. 2, 3, 27, §

    68: vir magnus in primis,

    id. N. D. 1, 43, 120:

    in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

    id. de Or. 3, 5, 17:

    in primis nobis sermo de te fuit,

    id. Att. 5, 1, 3:

    in primis... dein,

    first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
    A. 1.
    In gen.:

    aedes primo ruere rebamur,

    Plaut. Am. 5, 1, 42:

    neque credebam primo mihimet Sosiae,

    id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

    primo non accredidit,

    Nep. Dat. 3, 4:

    Themistocles solus primo profectus est,

    id. Them. 6, 5:

    contemptus est primo a tyrannis,

    id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
    2.
    With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

    primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

    Cic. Tusc. 3, 6, 13:

    primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

    Sall. C. 10, 3:

    primo... deinde... tum... tum,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    primo... deinde,

    Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

    primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

    Cels. 5, 26, 34:

    primo... inde,... hinc,

    Liv. 30, 11, 6:

    haec primo paulatim crescere: post, etc.,

    Sall. C. 10, 6:

    dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

    Caes. B. G. 7, 15:

    primo... postea... postremo, etc.,

    Liv. 26, 39:

    primo... mox,

    id. 1, 50:

    primo... mox deinde,

    Just. 1, 3:

    primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

    Sall. J. 111, 2:

    neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

    Ter. Hec. 4, 4, 91.—
    3.
    (Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

    primo... iterum,

    Liv. 2, 51:

    primo... rursus,

    Suet. Aug. 17:

    primo... secundo,

    Phaedr. 4, 10, 16.—
    B. 1.
    In enumerations, with a foll. deinde, tum:

    Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

    Caes. B. G. 1, 25:

    primum... deinde... deinde,

    Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3:

    primum... deinde... praeterea... postremo,

    id. Div. 2, 56, 116:

    primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

    id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

    primum... secundo loco... deinde... tum,

    id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

    primum... subinde,

    Hor. Ep. 1, 8, 15:

    primum... mox,

    id. ib. 2, 2, 93.—
    2.
    Without other adverbs.
    (α).
    In gen.:

    quaerenda pecunia primum est,

    Hor. Ep. 1, 1, 53:

    te Quicumque primum Produxit,

    id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
    (β).
    Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

    primum omnium ego ipse vigilo,

    Cic. Cat. 2, 9, 19.—
    3.
    With ut, ubi, simulac, cum.
    (α).
    Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

    ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

    Cic. Fam. 10, 13, 1:

    ubi primum potuit, istum reliquit,

    id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

    simul ac primum niti possunt, etc.,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
    (β).
    Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

    post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

    Ter. And. 5, 4, 33.—
    (γ).
    With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):

    primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 3, 26:

    omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,

    id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:

    primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,

    id. Trin. 1, 2, 61.—
    (δ).
    With adv. or other expression of time, for the first time:

    hodie primum ire in ganeum,

    Plaut. As. 5, 2, 37:

    quo die primum convocati su mus,

    Cic. Phil. 5, 11, 30.—
    * C.
    prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
    D.
    prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

    Lewis & Short latin dictionary > primumdum

  • 13 primus

    prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

    but primus is rarely used for prior,

    Cic. Sest. 19, 44 al.).
    I.
    In gen.:

    qui primus vulnus dicitur obligavisse,

    Cic. N. D. 3, 22, 57:

    primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

    Ter. Ad. 4, 2, 7:

    verum primum: verum igitur et extremum,

    Cic. Off. 3, 6, 27:

    primae litterae,

    id. Att. 9, 6, 5:

    primus inter homines nobilissimos,

    id. Sest. 3, 6:

    primi ex omnibus philosophis,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    primus Graeciae in Thraciam introiit,

    Nep. Alcib. 7, 4:

    primus de mille fuisses,

    Ov. H. 17, 105:

    in primis,

    among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

    in primis stetit,

    id. Epam. 10, 3:

    in primis pugnantes,

    Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

    primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

    Quint. 3, 1, 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

    in primā provinciā,

    at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

    digitus,

    the tip of the finger, Cat. 2, 3:

    dentes,

    the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

    ranis prima lingua cohaeret,

    the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

    primā statim nocte,

    at the beginning of the night, Col. 10, 190:

    sol,

    i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

    luna,

    i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

    primo quoque tempore,

    at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

    primo quoque die,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    me tibi primum quidque concedente,

    id. Ac. 2, 16, 49:

    fluit voluptas et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

    quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

    Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

    prima consiliorum (for prima consilia),

    Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

    in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

    Cic. Or. 8, 26:

    suam vim retinere a primo ad extremum,

    id. Fin. 4, 13, 32:

    hoc a primo cogitavit,

    id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

    id a primo rectissime dicitur,

    id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

    equites in primo late ire jubet,

    in the van, Sall. J. 68, 4:

    qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

    Cic. Or. 64, 215. —
    B.
    First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

    princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

    Caes. B. C. 1, 35:

    sui municipii facile primus,

    Cic. Rosc. Am. 6, 15:

    homo,

    id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

    primis urbis placuisse,

    Hor. Ep. 1, 20, 23:

    juvenum primi,

    Verg. A. 9, 785:

    est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    quia sum apud te primus,

    I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

    primus humani generis,

    Sil. 17, 255:

    urbem Italiae primam,

    Petr. 116:

    praedium,

    Cato, R. R. 1:

    suavia prima habere,

    to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

    otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

    Sall. C. 36, 4:

    cura,

    a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

    peccatores, quorum primus ego sum,

    Vulg. 1 Tim. 1, 15:

    primas partes, or primas agere,

    to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

    primas in causis agebat Hortensius,

    Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

    actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

    amoris erga me tibi primas defero,

    i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

    si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

    id. Div. in Caecil. 15, 49:

    primas tenere,

    to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

    homo domi suae cum primis locuples,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    in primis lautus eques,

    Nep. Att. 13, 1:

    oppidum in primis Siciliae clarum,

    Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

    homo in primis improbissimus,

    id. ib. 2, 3, 27, §

    68: vir magnus in primis,

    id. N. D. 1, 43, 120:

    in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

    id. de Or. 3, 5, 17:

    in primis nobis sermo de te fuit,

    id. Att. 5, 1, 3:

    in primis... dein,

    first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).
    A. 1.
    In gen.:

    aedes primo ruere rebamur,

    Plaut. Am. 5, 1, 42:

    neque credebam primo mihimet Sosiae,

    id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

    primo non accredidit,

    Nep. Dat. 3, 4:

    Themistocles solus primo profectus est,

    id. Them. 6, 5:

    contemptus est primo a tyrannis,

    id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—
    2.
    With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

    primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

    Cic. Tusc. 3, 6, 13:

    primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

    Sall. C. 10, 3:

    primo... deinde... tum... tum,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    primo... deinde,

    Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

    primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

    Cels. 5, 26, 34:

    primo... inde,... hinc,

    Liv. 30, 11, 6:

    haec primo paulatim crescere: post, etc.,

    Sall. C. 10, 6:

    dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

    Caes. B. G. 7, 15:

    primo... postea... postremo, etc.,

    Liv. 26, 39:

    primo... mox,

    id. 1, 50:

    primo... mox deinde,

    Just. 1, 3:

    primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

    Sall. J. 111, 2:

    neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

    Ter. Hec. 4, 4, 91.—
    3.
    (Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

    primo... iterum,

    Liv. 2, 51:

    primo... rursus,

    Suet. Aug. 17:

    primo... secundo,

    Phaedr. 4, 10, 16.—
    B. 1.
    In enumerations, with a foll. deinde, tum:

    Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

    Caes. B. G. 1, 25:

    primum... deinde... deinde,

    Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3:

    primum... deinde... praeterea... postremo,

    id. Div. 2, 56, 116:

    primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

    id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

    primum... secundo loco... deinde... tum,

    id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

    primum... subinde,

    Hor. Ep. 1, 8, 15:

    primum... mox,

    id. ib. 2, 2, 93.—
    2.
    Without other adverbs.
    (α).
    In gen.:

    quaerenda pecunia primum est,

    Hor. Ep. 1, 1, 53:

    te Quicumque primum Produxit,

    id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—
    (β).
    Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

    primum omnium ego ipse vigilo,

    Cic. Cat. 2, 9, 19.—
    3.
    With ut, ubi, simulac, cum.
    (α).
    Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

    ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

    Cic. Fam. 10, 13, 1:

    ubi primum potuit, istum reliquit,

    id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

    simul ac primum niti possunt, etc.,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—
    (β).
    Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

    post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

    Ter. And. 5, 4, 33.—
    (γ).
    With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):

    primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 3, 26:

    omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,

    id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:

    primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,

    id. Trin. 1, 2, 61.—
    (δ).
    With adv. or other expression of time, for the first time:

    hodie primum ire in ganeum,

    Plaut. As. 5, 2, 37:

    quo die primum convocati su mus,

    Cic. Phil. 5, 11, 30.—
    * C.
    prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—
    D.
    prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

    Lewis & Short latin dictionary > primus

  • 14 rumor

    rūmor, ōris, m. [cf. Gr. ôruô, to howl; orumagdos, din; Sanscr. root ru-, roar; ravas, uproar; Lat.: raucus, rudo].
    I.
    Lit., the talk of the many, whether relating facts or expressing opinions.
    A.
    Common talk, unauthenticated report, hearsay, rumor (the prevalent and class. signif.; used equally in sing. and plur.; syn.: fama, sermo); absol., or with a mention of its purport.
    a.
    Absol.: est hoc Gallicae consuetudinis, uti mercatores in oppidis vulgus circumsistat, quibusque ex regionibus veniant quasque ibi res cognoverint, pronuntiare cogant. His rumoribus atque auditionibus permoti de summis saepe rebus consilia ineunt, quorum eos e vestigio poenitere necesse est;

    cum incertis rumoribus serviant, et plerique ad voluntatem eorum ficta respondeant,

    Caes. B. G. 4, 5; cf.:

    aliquid rumore ac famā accipere... falsis rumoribus terreri,

    id. ib. 6, 20:

    multa rumor perferet,

    Cic. Fam. 2, 8, 1; cf.

    also, in the description of the house of Fame, in Ovid: mixtaque cum veris passim commenta vagantur Milia rumorum confusaque verba volutant,

    Ov. M. 12, 55 (v. the passage in its connection):

    rumoribus mecum pugnas,

    Cic. N. D. 3, 5, 9:

    rumores Africanos excipere,

    id. Deiot. 9, 25:

    senatus vulgi rumoribus exagitatus,

    Sall. C. 29, 1:

    multa rumor fingebat,

    Caes. B. C. 1, 53:

    addunt et affingunt rumoribus Galli, quod res poscere videbatur,

    id. B. G. 7, 1:

    frigidus a Rostris manat per compita rumor,

    Hor. S. 2, 6, 50 et saep. —
    b.
    With the purport of the rumor introduced by an object- or relative-clause; by de, rarely by gen.
    (α).
    Postquam populi rumorem intelleximus, Studiose expetere vos Plautinas fabulas, etc., Plaut. Cas. prol. 11: cum interea rumor venit, Datum iri gladiatores; populus convolat, etc., Ter. Hec. prol. alt. 31; id. Heaut. prol. 16:

    crebri ad eum rumores afferebantur litterisque item Labieni certior fiebat, omnes Belgas contra populum Romanum conjurare, etc.,

    Caes. B. G. 2, 1:

    meum gnatum rumor est amare,

    Ter. And. 1, 2, 14; cf.:

    rem te valde bene gessisse rumor erat,

    Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Att. 16, 5, 1:

    serpit hic rumor: Scis tu illum accusationem cogitare? etc.,

    id. Mur. 21, 45:

    crebro vulgi rumore lacerabatur, tamquam viros et insontes ob invidiam aut metum exstinxisset,

    Tac. A. 15, 73:

    subdito rumore, tamquam Mesopotamiam invasurus,

    id. ib. 6, 36.—
    (β).
    With de:

    nihil perfertur ad nos praeter rumores de oppresso Dolabellā,

    Cic. Fam. 12, 9, 1:

    de Aeduorum defectione rumores afferebantur,

    Caes. B. G. 7, 59:

    de vitā imperatoris dubii rumores allati sunt,

    Liv. 28, 24:

    graves de te rumores,

    Cic. Deiot. 9, 25:

    exstinctis rumoribus de auxiliis legionum,

    Caes. B. C. 1, 60 fin.
    (γ).
    With gen. (very rare):

    cenae rumor,

    Suet. Aug. 70:

    belli civilis rumores,

    Tac. H. 3, 45: rumor prostratae regi pudicitiae Suet. Caes. 2.—
    B.
    Common or general opinion, current report, the popular voice; and objectively, fame, reputation (less freq. but class.):

    famam atque rumores pars altera consensum civitatis et velut publicum testimonium vocat: altera sermonem sine ullo certo auctore dispersum, cui malignitas initium dederit, incrementum credulitas,

    Quint. 5, 3, 1; cf.:

    adversus famam rumoresque hominum si satis firmus steteris, etc.,

    Liv. 22, 39:

    qui erit rumor populi, si id feceris?

    Ter. Phorm. 5, 7, 18:

    totam opinionem (populi) parva nonnumquam commutat aura rumoris,

    Cic. Mur. 17, 35: rumoribus adversa in pravitatem, secunda in casum, fortunam in temeritatem, declinando corrumpebant, with their slanders, misrepresentations, Sall. Fragm. ap. Non. 385, 3:

    quos rumor asperserat, ii, etc.,

    Curt. 10, 31, 18:

    rumorem quendam et plausum popularem esse quaesitum,

    Cic. Clu. 47, 131:

    rumori servire,

    Plaut. Trin, 3, 2, 14; cf. in the lusus verbb. with rumen: ego rumorem parvi facio, dum sit rumen qui impleam, Pompon. ap. Non. 18, 15:

    omnem infimae plebis rumorem affectavit,

    Tac. H. 2, 91:

    Marcellus adverso rumore esse,

    Liv. 27, 20:

    flagret rumore malo cum Hic atque ille,

    Hor. S. 1, 4, 125; Tac. H. 2, 93 fin.: invidiam alicui concitare secundo populi rumore, with the concurring or favorable judgment, with the approbation, Fenest. ap. Non. 385, 17; so, rumore secundo, Suev. ap. Macr. S. 6, 1; old poet in Cic. Div. 1, 16, 29; Verg. A. 8, 90; Hor. Ep. 1, 10, 9; cf.:

    aliquid accipere secundo rumore,

    Tac. A. 3, 29:

    claro apud volgum rumore erat,

    id. ib. 15, 48.—
    II.
    Transf., a murmuring, murmur of a stream:

    amoena fluenta Subterlabentis tacito rumore Mosellae,

    Aus. Mos. 22.

    Lewis & Short latin dictionary > rumor

  • 15 māximē (or māxumē)

       māximē (or māxumē) adv.    [maximus], in the highest degree, most particularly, especially, exceedingly, altogether, very: florere: quid laudem maxume? T.: egredi non possim, si maxime velim: huic legioni Caesar confidebat maxime, Cs.: naturalis amicitia: plebi acceptus, Cs.: quae maxime liberalissima: ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate.—In phrases with unus, omnium, multo, vel, quam: qui proelium unus maxime accenderat, in the very highest degree, Cu.: unus omnium maxime, most of all, N.: maxime omnium belli avida, above all others, L.: multo maxime, by far most effectually, T.: ut quam maxime permaneant diuturna corpora.—With qui in the phrases, quam qui maxime, and ut qui maxime, as any one whatever: tam enim sum amicus rei p., quam qui maxime: grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit, L.—With ut quisque... ita: ut quisque animi magnitudine maxume excellit, ita maxume, etc., the more... so much the more: ut quisque maxume ad suum commodum refert... ita minime est vir bonus, the more... the less.— In gradations, first of all, in the first place: maxime quidem... secundo autem loco: maxime... proxime.—With non: quibus si ingenium non maxime defuit, not utterly.—Especially, particularly, principally: quae ratio poëtas maxumeque Homerum inpulit, ut, etc.: cognoscat etiam rerum gestarum ordinem, maxume scilicet nostrae civitatis.—In the phrases, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially: plena exemplorum est nostra res p., cum saepe, tum maxime bello Punico secundo: longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.—With tum or cum, just, precisely, exactly: consulem tum maxime res agentem avocare, L.: tum cum maxime, at that precise moment, L.: nunc cum maxime.—With modus, just about, very much: hoc maxime modo in Italiam perventum est, L.: ruinae maxime modo, L.: in hunc maxime modum locutus est, much to this effect, L.—To emphasize assent or dissent, certainly, by all means, very well, yes: Cr. duc me ad eam. My. maxume, T.—With immo, certainly not, by no means: Immo maxume, T.: immo vero maxume, S.

    Latin-English dictionary > māximē (or māxumē)

  • 16 rūmor

        rūmor ōris, m    [RV-], a rustle, murmur, vague sound: Solvere secundo rumore, the murmur of the oars, Poët. ap. C.: ad caelum ferre rumore secundo, i. e. applause, H.— The talk of the many, common talk, report, hearsay, rumor: cum incertis rumoribus serviant, Cs.: perferet multa rumor: rumores Africanos excipere: volgi rumoribus exagitatus, S.: a rostris manat per compita rumor, H.: omnīs rumorum ventos conligere: rumor venit, Datum iri gladiatores, T.: crebri ad eum rumores adferebantur... omnīs Belgas coniurare, Cs.: rem te valde bene gessisse rumor erat: rumores de oppresso Dolabellā: de vitā imperatoris rumores dubii adlati sunt, L.: exstinctis rumoribus de auxiliis legionum, Cs.— Common opinion, current report, popular voice, fame, reputation: adversus famam rumoresque hominum stare, L.: qui erit rumor id si feceris? T.: quos rumor asperserat, calumny, Cu.: rumorem quendam esse quaesitum, notoriety: plebis rumorem adfectare, Ta.: adverso rumore esse, in bad repute, L.
    * * *
    hearsay, rumor, gossip; reputation; shouting

    Latin-English dictionary > rūmor

  • 17 legens

    1.
    lēgo, āvi, ātum (archaic perf. legassit for legaverit, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148), 1, v. a. [lex; and therefore qs. lege creare], a publicist's and jurid. t. t.
    I.
    A publicist's t. t.
    A.
    To send with a commission or charge, to send on an embassy, send as ambassador; to depute, despatch:

    ne hoc quidem senatui relinquebas, ut legati ex ejus ordinis auctoritate legarentur,

    Cic. Vatin. 15, 35:

    hominem honestum ac nobilem legarunt ad Apronium,

    id. Verr. 2, 3, 48, § 114: eos privatae rei causa legari, id. Fam. 3, 8, 4:

    juste pieque legatus venio,

    Liv. 1, 32:

    tres adulescentes in Africam legantur, qui reges adeant, etc.,

    Sall. J. 21, 4:

    quos Athenienses Romam ad senatum legaverant impetratum, etc.,

    Gell. 7, 14, 8.—
    2.
    Transf. to the commission itself (ante- and post-class.):

    quae verba legaverint Rhodii ad hostium ducem,

    what they told him through their deputies, Gell. 15, 31 in lemm.
    b.
    Beyond the official sphere:

    quin potius, quod legatum est tibi negotium, Id curas?

    committed, intrusted, Plaut. Cas. 1, 12.—
    B.
    To appoint or choose as deputy (as the official assistant, lieutenant, of a general or governor):

    eum (Messium) Caesari legarat Appius,

    Cic. Att. 4, 15, 9:

    ego me a Pompeio legari ita sum passus, ut, etc.,

    id. ib. 4, 2, 6:

    istum legatum iri non arbitror,

    id. ib. 10, 1, 4:

    ne legaretur Gabinius Pompeio expetenti,

    id. de Imp. Pomp. 19, 57:

    Dolabella me sibi legavit,

    chose me for his lieutenant, id. Att. 15, 11, 4:

    Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobiles, etc.,

    Sall. J. 28.—
    II.
    A jurid. t. t.: aliquid, to appoint by a last will or testament, to leave or bequeath as a legacy (class.):

    Numitori, qui stirpis maximus erat, regnum vetustum Silviae gentis legat,

    Liv. 1, 3: legavit quidam uxori mundum omne penumque, Lucil. ap. Gell. 4, 1, 3:

    usumfructum omnium bonorum Caesenniae legat,

    Cic. Caecin. 4, 11:

    Fabiae pecunia legata est a viro,

    id. Top. 3, 14:

    cui argentum omne legatum est,

    Quint. 5, 10, 62:

    in argento legato,

    id. 7, 2, 11.—
    B.
    Aliquid alicui ab aliquo, to leave one a legacy to be paid by the principal heir:

    uxori testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset: ab secundo herede nihil legat,

    Cic. Clu. 12, 33:

    si paterfamilias uxori ancillarum usum fructum legavit a filio, neque a secundo herede legavit,

    id. Top. 4, 21; Quint. 7, 9, 5.—Hence,
    1.
    lēgātus, i, m.
    A.
    (Acc. to lego, I. A.) An ambassador, legate, Cic. Vatin. 15, 35:

    legatos mittere,

    id. de Imp. Pomp. 12, 35:

    ad senatum legatos de aliqua re mittere,

    id. de Or. 2, 37, 155; cf.:

    missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    legatos mittere ad indicendum bellum,

    Liv. 31, 8; Ov. M. 14, 527.—
    B.
    (Acc. to lego, I. B.).
    a.
    An official assistant given to a general or the governor of a province, a deputy, lieutenant, lieutenant-general:

    quos legatos tute tibi legasti?

    Cic. Pis. 14, 33:

    qui M. Aemilio legati fuerunt,

    id. Clu. 36, 99:

    Quintus frater meus legatus est Caesaris,

    id. Fam. 1, 9, 21; id. Off. 3, 20, 79; cf.:

    Murena summo imperatori legatus L. Lucullo fuit, qua in legatione duxit exercitum, etc.,

    id. Mur. 9, 20; 14, 32:

    neque se ei legatum defuturum,

    id. Phil. 11, 7, 17; Val. Max. 5, 5, 1:

    hiberna cum legato praefectoque tradidisses,

    Cic. Pis. 35, 86:

    (Calvisius) duos legatos Uticae reliquerat,

    id. Phil. 3, 10 fin.:

    quaestorius,

    id. Verr. 2, 1, 21, § 56; Caes. B. G. 2, 5 fin.:

    L. Caesar, cujus pater Caesaris erat legatus,

    id. B. C. 1, 8, 2:

    magnitudo et splendor legati,

    Liv. 38, 58, 9:

    in magna legatum quaere popina,

    Juv. 8, 172.—
    b.
    Under the emperors, a governor sent to a province by the emperor, Tac. A. 12, 40; id. Agr. 33; Suet. Vesp. 4; Spart. Hadr. 3 et saep.; cf. legatio, I. B. 2., and Orell. ad Tac. Agr. 9.—
    (β).
    Legati legionum, commanders, Suet. Tib. 19; id. Vesp. 4; cf.:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit,

    Caes. B. G. 1, 52; Tac. A. 2, 36; id. H. 1, 7.—Also called;

    legatus praetorius,

    Tac. Agr. 7.—
    2.
    lēgātum, i, n. (acc. to lego, II.), a bequest, legacy:

    legatum est delibatio hereditatis, qua testator ex eo, quod universum heredis foret, alicui quid collatum velit,

    Dig. 30, 116:

    Hortensii legata cognovi,

    Cic. Att. 7, 3, 9:

    reliqua legata varie dedit,

    Suet. Aug. 101; id. Tib. 48:

    legatum peto ex testamento,

    Quint. 4, 2, 6:

    jus capiendi legata alicui adimere,

    Suet. Dom. 8:

    cymbala pulsantis legatum amici,

    Juv. 9, 62:

    legatorum genera sunt quattuor,

    Gai. Inst. 2, 192; cf. sqq.
    2.
    lĕgo, lēgi, lectum ( gen. plur. part. legentum, Ov. Tr. 1. 7, 25), 3, v. a. [Gr. legô, logos, logas, etc.; Lat. legumen, di-leg-ens, neg-leg-o, etc.; cf. Germ. lesen], to bring together, to gather, collect.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    oleam,

    Cato, R. R. 144:

    nuces,

    Cic. de Or. 2, 66, 265:

    herbas collibus,

    Ov. M. 14, 347: flores et humi nascentia fraga, [p. 1048] Verg. E. 3, 92; cf.:

    roscida mala,

    id. ib. 8, 38:

    flores in calathos,

    Ov. F. 5, 218:

    spolia caesorum,

    Liv. 5, 39:

    quos (montanos asparagos),

    Juv. 11, 69.—Of the dead who have been burned:

    ossa,

    Ov. H. 10, 150:

    homini mortuo ossa,

    Cic. Leg. 2, 24, 60: ossa filii, Sen. de Ira, 2, 33, 6; cf. Quint. 8, 5, 21; Lact. de Mort. Persec. 21, 11:

    reliquias legerunt primores equestris ordinis,

    Suet. Aug. 100. —
    B.
    Esp.
    1.
    To take out, pick out, extract, remove:

    quibusdam et radi ossa et legi... quae sine totius pernicie corporis haerere non poterant,

    Sen. Prov. 1, 3, 2:

    ossa vivis,

    id. ad Marc. 22, 3:

    ossa in capite lecta,

    id. Ben. 5, 24, 3:

    ossa e vulneribus,

    Quint. 6, 1, 30.—
    2.
    To pluck, strip, gather fruit from (a tree, etc.):

    oleam qui legerit,

    Cato, R. R. 144, 1:

    ficus non erat apta legi,

    Ov. F. 2, 254.—
    3.
    Poet.: legere fila, to wind up:

    extrema Lauso Parcae fila legunt,

    i. e. spin the last thread of life, Verg. A. 10, 815; cf.:

    quae dedit ingrato fila legenda viro,

    Ov. F. 3, 462:

    stamen,

    Prop. 4 (5), 4, 40 (42).—
    4.
    Naut. t. t.: vela legere, to draw together, furl:

    omnis navita ponto umida vela legit,

    Verg. G. 1, 373:

    vela legunt socii,

    id. A. 3, 532:

    ipse dabit tenera vela, legetque manu,

    Ov. H. 15, 215; Val. Fl. 2, 13:

    prora funem legit Argus ab alta,

    draws in, takes in, id. 1, 312:

    ancoras classis legit,

    is weighing anchor, Sen. Troad. 759.—
    5.
    To take to one's self unjustly, to carry off, steal, purloin, plunder, abstract (not in Cic.): omnia viscatis manibus leget, omnia sumet: crede mihi, auferet omnia, Lucil. ap. Non. 332 and 396, 4:

    majus esse maleficium stuprare ingenuam quam sacrum legere,

    Auct. Her. 2, 30 fin.:

    sacra divum,

    Hor. S. 1, 3, 117:

    soceros legere et gremiis abducere pactas,

    Verg. A. 10, 79 Serv. ad loc. (but Forbig. renders legere here as = eligere, sumere; cf. 8. infra).—
    6.
    Of places, to go, pass, or wander through ( poet.):

    nec me studiosius altera saltus Legit,

    Ov. M. 5, 579:

    pars cetera pontum Pone legit,

    sails through, Verg. A. 2, 207:

    vada dura lego,

    id. ib. 3, 706:

    freta,

    id. ib. 3, 127:

    aequora Afra,

    Ov. F. 4, 289:

    Ioniumque rapax Icariumque legit,

    id. ib. 4, 566: vestigia alicujus, to follow one's footsteps, to track or pursue him:

    subsequitur pressoque legit vestigia gressu,

    id. M. 3, 17; cf.:

    et vestigia retro Observata legit,

    Verg. A. 9, 392:

    tortos orbes,

    to wander through, id. ib. 12, 481.—
    7.
    To pass or sail by, to skirt, to coast along a shore, land, or place (mostly poet.):

    Inarimen Prochytenque legit,

    Ov. M. 14, 89; 15, 705; 709: primi litoris oram, coast along, i. e. not enter into details, Verg. G. 2, 44; id. E. 8, 7:

    navibus oram Italiae,

    Liv. 21, 51 fin.:

    oram Campaniae,

    Suet. Tib. 11; cf.

    terram,

    id. Aug. 16. —
    8.
    Pregn., to choose from a number, to pick out, single out, select, elect (class.):

    alia esse oportet forma quem tu pugno legeris,

    pick out to fight with, Plaut. Am. 1, 1, 160:

    judices,

    Cic. Phil. 5, 6, 16:

    omnia, quae leget quaeque reiciet,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    scribam,

    to elect, appoint, id. Clu. 45, 126:

    condiciones nubendi,

    id. Cael. 15:

    cives in patres,

    Liv. 23, 22:

    viros ad bella,

    Ov. M. 7, 669:

    geminasque legit de classe biremes,

    Verg. A. 8, 79: legit virum vir, each one singles out his man (of the combatants in a battle), id. ib. 11, 632:

    senatum ad modum pristinum redegit duabus lectionibus: prima ipsorum arbitratu, quo vir virum legit,

    Suet. Aug. 35; Tac. H. 1, 18: neque ejus legendam filiam (sc. virginem Vestalem) qui domicilium in Italia non haberet, At. Cap. ap. Gell. 1, 12, 8.—
    * (β).
    With inf.:

    fidissima custos Lecta sacrum justae veneri occultare pudorem,

    Stat. Th. 1, 530.
    II.
    Trop.
    * A.
    To catch up, i. e. overhear a conversation:

    nunc huc concedam, ut horum sermonem legam,

    Plaut. Ps. 1, 4, 21 (cf. sublegere, id. Mil. 4, 2. 98).—
    B.
    To catch with the eye, to view, observe, behold, survey, see.
    * 1.
    In gen.:

    tumulum capit, unde omnes longo ordine posset Adversos legere,

    Verg. A. 6, 755 Heyne ad loc.; and cf. Verg. A. 6, 34.—
    2.
    In partic., to read or peruse a writing:

    ut eos libros per te ipse legeres,

    Cic. Top. 1:

    defensionem causae,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    legi apud Clitomachum, A. Albium jocantem dixisse, etc.,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aliquid studiose intenteque,

    Plin. Ep. 9, 13, 1:

    significas legisse te in quadam epistula mea, jussisse Verginium, etc.,

    id. ib. 9, 19, 1: philosophorum consultorumque opiniones, Quint. 12, 11, 17:

    liber tuus et lectus est et legitur a me diligenter,

    Cic. Fam. 6, 5, 1:

    orationem,

    Quint. 1, 1, 6:

    aiunt multum legendum esse non multa,

    Plin. Ep. 7, 9, 15.—With a pers. obj.:

    antiquos et novos,

    Quint. 2, 5, 23:

    antiquos studiosius,

    id. 3, 6, 62:

    poëtas,

    id. 1, 4, 4. —In pass.:

    Horatius fere solus legi dignus,

    Quint. 10, 1, 96:

    si cum judicio legatur Cassius Severus,

    id. 10, 1, 116:

    dumque legar, mecum pariter tua fama legetur,

    Ov. Tr. 5, 14, 5:

    sepulcra legens,

    when reading epitaphs, Cic. de Sen. 7, 21:

    legentium plerisque,

    Liv. 1 praef. §

    4: opus nescio an minimae legentibus futurum voluptati,

    to my readers, Quint. 3, 1, 2; cf. id. 9, 4, 2; 2, 5, 3:

    nec Cynicos nec Stoica dogmata,

    Juv. 13, 121.— Absol.:

    legendi usus,

    Lact. 3, 25, 9:

    memoriam continuus legendi usus instruit,

    Macr. S. 1, 5, 1.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To read out, read aloud, recite (esp. freq. in post-Aug. authors):

    convocatis auditoribus volumen legere, etc.,

    Cic. Brut. 51, 191: codicem pro contione, id. Fragm. ap. Quint. 4, 4, 8:

    audio me male legere, dumtaxat versus, orationes enim commodius,

    Plin. Ep. 9, 34:

    obturem impune legentibus aures,

    Hor. Ep. 2, 2, 105:

    quem vero arripuit tenet occiditque legendo,

    with recitation, id. A. P. 475:

    quis dabit historico quantum daret acta legenti,

    to read him the news, Juv. 7, 104.—
    (β).
    To find in an author or a writing:

    ut scriptum legimus,

    Cic. Deiot. 7, 19:

    legi etiam scriptum, esse avem quandam, etc.,

    id. N. D. 2. 49 init.:

    ego vero haec scripta legi,

    id. Planc. 39, 94:

    praeterea scriptum legimus, Gallos in venatibus tinguere sagittas,

    Gell. 17, 15, 7. relatum legere, Nep. praef. 1.— Pass.:

    in aliis codicibus non peccato sed peccatis legitur,

    Aug. Cont. Jul. Rel. 1, 22; id. Don. Persev. 6 init. al.—
    C.
    A publicist's t. t.: legere senatum, to read over or call off the names of senators (which was done by the censors;

    v. lectio, II. A. 2.): censores fideli concordia senatum legerunt,

    Liv. 40, 51; 9, 29; 9, 30; 9, 46; 43, 15 al.—Hence, lĕgens, entis, Part. as subst. m., a reader ( poet. and in post-Aug. prose for lector), Ov. Tr. 1, 7, 25.— Plur., Liv. praef. 4; Quint. 3, 1, 2; Plin. 8, 16, 17, § 44; Tac. A. 4, 33.—Also, lectus, a, um, P. a., chosen, picked out, selected; choice, excellent (class.): argenti lectae numeratae minae, good, i. e. of full weight, Plaut. Ps. 4, 7, 50; so,

    argentum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 3:

    ut neque vir melior neque lectior femina in terris sit,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    lectissimi viri atque ornatissimi,

    id. Verr. 2, 1, 6, § 15; cf. id. Div. in Caecil. 9, 29:

    uxor lectissima,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    (verbis) lectis atque illustribus uti,

    id. de Or. 3, 37, 150:

    nihil est aliud... pulcre et oratorie dicere nisi optimis sententiis verbisque lectissimis dicere,

    id. Or. 68, 227:

    juvenum lectissime,

    Stat. S. 5, 1, 247; cf.:

    viginti lectis equitum comitatus,

    Verg. A. 9, 48.—Hence, adv.: lectē, choicely, selectly (very rare):

    ab lego lecte ac lectissime,

    Varr. L. L. 6, § 36 Müll.— Comp.:

    lectius,

    Varr. R. R. 1, 54, 2 (al. lecta).

    Lewis & Short latin dictionary > legens

  • 18 lego

    1.
    lēgo, āvi, ātum (archaic perf. legassit for legaverit, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148), 1, v. a. [lex; and therefore qs. lege creare], a publicist's and jurid. t. t.
    I.
    A publicist's t. t.
    A.
    To send with a commission or charge, to send on an embassy, send as ambassador; to depute, despatch:

    ne hoc quidem senatui relinquebas, ut legati ex ejus ordinis auctoritate legarentur,

    Cic. Vatin. 15, 35:

    hominem honestum ac nobilem legarunt ad Apronium,

    id. Verr. 2, 3, 48, § 114: eos privatae rei causa legari, id. Fam. 3, 8, 4:

    juste pieque legatus venio,

    Liv. 1, 32:

    tres adulescentes in Africam legantur, qui reges adeant, etc.,

    Sall. J. 21, 4:

    quos Athenienses Romam ad senatum legaverant impetratum, etc.,

    Gell. 7, 14, 8.—
    2.
    Transf. to the commission itself (ante- and post-class.):

    quae verba legaverint Rhodii ad hostium ducem,

    what they told him through their deputies, Gell. 15, 31 in lemm.
    b.
    Beyond the official sphere:

    quin potius, quod legatum est tibi negotium, Id curas?

    committed, intrusted, Plaut. Cas. 1, 12.—
    B.
    To appoint or choose as deputy (as the official assistant, lieutenant, of a general or governor):

    eum (Messium) Caesari legarat Appius,

    Cic. Att. 4, 15, 9:

    ego me a Pompeio legari ita sum passus, ut, etc.,

    id. ib. 4, 2, 6:

    istum legatum iri non arbitror,

    id. ib. 10, 1, 4:

    ne legaretur Gabinius Pompeio expetenti,

    id. de Imp. Pomp. 19, 57:

    Dolabella me sibi legavit,

    chose me for his lieutenant, id. Att. 15, 11, 4:

    Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobiles, etc.,

    Sall. J. 28.—
    II.
    A jurid. t. t.: aliquid, to appoint by a last will or testament, to leave or bequeath as a legacy (class.):

    Numitori, qui stirpis maximus erat, regnum vetustum Silviae gentis legat,

    Liv. 1, 3: legavit quidam uxori mundum omne penumque, Lucil. ap. Gell. 4, 1, 3:

    usumfructum omnium bonorum Caesenniae legat,

    Cic. Caecin. 4, 11:

    Fabiae pecunia legata est a viro,

    id. Top. 3, 14:

    cui argentum omne legatum est,

    Quint. 5, 10, 62:

    in argento legato,

    id. 7, 2, 11.—
    B.
    Aliquid alicui ab aliquo, to leave one a legacy to be paid by the principal heir:

    uxori testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset: ab secundo herede nihil legat,

    Cic. Clu. 12, 33:

    si paterfamilias uxori ancillarum usum fructum legavit a filio, neque a secundo herede legavit,

    id. Top. 4, 21; Quint. 7, 9, 5.—Hence,
    1.
    lēgātus, i, m.
    A.
    (Acc. to lego, I. A.) An ambassador, legate, Cic. Vatin. 15, 35:

    legatos mittere,

    id. de Imp. Pomp. 12, 35:

    ad senatum legatos de aliqua re mittere,

    id. de Or. 2, 37, 155; cf.:

    missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    legatos mittere ad indicendum bellum,

    Liv. 31, 8; Ov. M. 14, 527.—
    B.
    (Acc. to lego, I. B.).
    a.
    An official assistant given to a general or the governor of a province, a deputy, lieutenant, lieutenant-general:

    quos legatos tute tibi legasti?

    Cic. Pis. 14, 33:

    qui M. Aemilio legati fuerunt,

    id. Clu. 36, 99:

    Quintus frater meus legatus est Caesaris,

    id. Fam. 1, 9, 21; id. Off. 3, 20, 79; cf.:

    Murena summo imperatori legatus L. Lucullo fuit, qua in legatione duxit exercitum, etc.,

    id. Mur. 9, 20; 14, 32:

    neque se ei legatum defuturum,

    id. Phil. 11, 7, 17; Val. Max. 5, 5, 1:

    hiberna cum legato praefectoque tradidisses,

    Cic. Pis. 35, 86:

    (Calvisius) duos legatos Uticae reliquerat,

    id. Phil. 3, 10 fin.:

    quaestorius,

    id. Verr. 2, 1, 21, § 56; Caes. B. G. 2, 5 fin.:

    L. Caesar, cujus pater Caesaris erat legatus,

    id. B. C. 1, 8, 2:

    magnitudo et splendor legati,

    Liv. 38, 58, 9:

    in magna legatum quaere popina,

    Juv. 8, 172.—
    b.
    Under the emperors, a governor sent to a province by the emperor, Tac. A. 12, 40; id. Agr. 33; Suet. Vesp. 4; Spart. Hadr. 3 et saep.; cf. legatio, I. B. 2., and Orell. ad Tac. Agr. 9.—
    (β).
    Legati legionum, commanders, Suet. Tib. 19; id. Vesp. 4; cf.:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit,

    Caes. B. G. 1, 52; Tac. A. 2, 36; id. H. 1, 7.—Also called;

    legatus praetorius,

    Tac. Agr. 7.—
    2.
    lēgātum, i, n. (acc. to lego, II.), a bequest, legacy:

    legatum est delibatio hereditatis, qua testator ex eo, quod universum heredis foret, alicui quid collatum velit,

    Dig. 30, 116:

    Hortensii legata cognovi,

    Cic. Att. 7, 3, 9:

    reliqua legata varie dedit,

    Suet. Aug. 101; id. Tib. 48:

    legatum peto ex testamento,

    Quint. 4, 2, 6:

    jus capiendi legata alicui adimere,

    Suet. Dom. 8:

    cymbala pulsantis legatum amici,

    Juv. 9, 62:

    legatorum genera sunt quattuor,

    Gai. Inst. 2, 192; cf. sqq.
    2.
    lĕgo, lēgi, lectum ( gen. plur. part. legentum, Ov. Tr. 1. 7, 25), 3, v. a. [Gr. legô, logos, logas, etc.; Lat. legumen, di-leg-ens, neg-leg-o, etc.; cf. Germ. lesen], to bring together, to gather, collect.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    oleam,

    Cato, R. R. 144:

    nuces,

    Cic. de Or. 2, 66, 265:

    herbas collibus,

    Ov. M. 14, 347: flores et humi nascentia fraga, [p. 1048] Verg. E. 3, 92; cf.:

    roscida mala,

    id. ib. 8, 38:

    flores in calathos,

    Ov. F. 5, 218:

    spolia caesorum,

    Liv. 5, 39:

    quos (montanos asparagos),

    Juv. 11, 69.—Of the dead who have been burned:

    ossa,

    Ov. H. 10, 150:

    homini mortuo ossa,

    Cic. Leg. 2, 24, 60: ossa filii, Sen. de Ira, 2, 33, 6; cf. Quint. 8, 5, 21; Lact. de Mort. Persec. 21, 11:

    reliquias legerunt primores equestris ordinis,

    Suet. Aug. 100. —
    B.
    Esp.
    1.
    To take out, pick out, extract, remove:

    quibusdam et radi ossa et legi... quae sine totius pernicie corporis haerere non poterant,

    Sen. Prov. 1, 3, 2:

    ossa vivis,

    id. ad Marc. 22, 3:

    ossa in capite lecta,

    id. Ben. 5, 24, 3:

    ossa e vulneribus,

    Quint. 6, 1, 30.—
    2.
    To pluck, strip, gather fruit from (a tree, etc.):

    oleam qui legerit,

    Cato, R. R. 144, 1:

    ficus non erat apta legi,

    Ov. F. 2, 254.—
    3.
    Poet.: legere fila, to wind up:

    extrema Lauso Parcae fila legunt,

    i. e. spin the last thread of life, Verg. A. 10, 815; cf.:

    quae dedit ingrato fila legenda viro,

    Ov. F. 3, 462:

    stamen,

    Prop. 4 (5), 4, 40 (42).—
    4.
    Naut. t. t.: vela legere, to draw together, furl:

    omnis navita ponto umida vela legit,

    Verg. G. 1, 373:

    vela legunt socii,

    id. A. 3, 532:

    ipse dabit tenera vela, legetque manu,

    Ov. H. 15, 215; Val. Fl. 2, 13:

    prora funem legit Argus ab alta,

    draws in, takes in, id. 1, 312:

    ancoras classis legit,

    is weighing anchor, Sen. Troad. 759.—
    5.
    To take to one's self unjustly, to carry off, steal, purloin, plunder, abstract (not in Cic.): omnia viscatis manibus leget, omnia sumet: crede mihi, auferet omnia, Lucil. ap. Non. 332 and 396, 4:

    majus esse maleficium stuprare ingenuam quam sacrum legere,

    Auct. Her. 2, 30 fin.:

    sacra divum,

    Hor. S. 1, 3, 117:

    soceros legere et gremiis abducere pactas,

    Verg. A. 10, 79 Serv. ad loc. (but Forbig. renders legere here as = eligere, sumere; cf. 8. infra).—
    6.
    Of places, to go, pass, or wander through ( poet.):

    nec me studiosius altera saltus Legit,

    Ov. M. 5, 579:

    pars cetera pontum Pone legit,

    sails through, Verg. A. 2, 207:

    vada dura lego,

    id. ib. 3, 706:

    freta,

    id. ib. 3, 127:

    aequora Afra,

    Ov. F. 4, 289:

    Ioniumque rapax Icariumque legit,

    id. ib. 4, 566: vestigia alicujus, to follow one's footsteps, to track or pursue him:

    subsequitur pressoque legit vestigia gressu,

    id. M. 3, 17; cf.:

    et vestigia retro Observata legit,

    Verg. A. 9, 392:

    tortos orbes,

    to wander through, id. ib. 12, 481.—
    7.
    To pass or sail by, to skirt, to coast along a shore, land, or place (mostly poet.):

    Inarimen Prochytenque legit,

    Ov. M. 14, 89; 15, 705; 709: primi litoris oram, coast along, i. e. not enter into details, Verg. G. 2, 44; id. E. 8, 7:

    navibus oram Italiae,

    Liv. 21, 51 fin.:

    oram Campaniae,

    Suet. Tib. 11; cf.

    terram,

    id. Aug. 16. —
    8.
    Pregn., to choose from a number, to pick out, single out, select, elect (class.):

    alia esse oportet forma quem tu pugno legeris,

    pick out to fight with, Plaut. Am. 1, 1, 160:

    judices,

    Cic. Phil. 5, 6, 16:

    omnia, quae leget quaeque reiciet,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    scribam,

    to elect, appoint, id. Clu. 45, 126:

    condiciones nubendi,

    id. Cael. 15:

    cives in patres,

    Liv. 23, 22:

    viros ad bella,

    Ov. M. 7, 669:

    geminasque legit de classe biremes,

    Verg. A. 8, 79: legit virum vir, each one singles out his man (of the combatants in a battle), id. ib. 11, 632:

    senatum ad modum pristinum redegit duabus lectionibus: prima ipsorum arbitratu, quo vir virum legit,

    Suet. Aug. 35; Tac. H. 1, 18: neque ejus legendam filiam (sc. virginem Vestalem) qui domicilium in Italia non haberet, At. Cap. ap. Gell. 1, 12, 8.—
    * (β).
    With inf.:

    fidissima custos Lecta sacrum justae veneri occultare pudorem,

    Stat. Th. 1, 530.
    II.
    Trop.
    * A.
    To catch up, i. e. overhear a conversation:

    nunc huc concedam, ut horum sermonem legam,

    Plaut. Ps. 1, 4, 21 (cf. sublegere, id. Mil. 4, 2. 98).—
    B.
    To catch with the eye, to view, observe, behold, survey, see.
    * 1.
    In gen.:

    tumulum capit, unde omnes longo ordine posset Adversos legere,

    Verg. A. 6, 755 Heyne ad loc.; and cf. Verg. A. 6, 34.—
    2.
    In partic., to read or peruse a writing:

    ut eos libros per te ipse legeres,

    Cic. Top. 1:

    defensionem causae,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    legi apud Clitomachum, A. Albium jocantem dixisse, etc.,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aliquid studiose intenteque,

    Plin. Ep. 9, 13, 1:

    significas legisse te in quadam epistula mea, jussisse Verginium, etc.,

    id. ib. 9, 19, 1: philosophorum consultorumque opiniones, Quint. 12, 11, 17:

    liber tuus et lectus est et legitur a me diligenter,

    Cic. Fam. 6, 5, 1:

    orationem,

    Quint. 1, 1, 6:

    aiunt multum legendum esse non multa,

    Plin. Ep. 7, 9, 15.—With a pers. obj.:

    antiquos et novos,

    Quint. 2, 5, 23:

    antiquos studiosius,

    id. 3, 6, 62:

    poëtas,

    id. 1, 4, 4. —In pass.:

    Horatius fere solus legi dignus,

    Quint. 10, 1, 96:

    si cum judicio legatur Cassius Severus,

    id. 10, 1, 116:

    dumque legar, mecum pariter tua fama legetur,

    Ov. Tr. 5, 14, 5:

    sepulcra legens,

    when reading epitaphs, Cic. de Sen. 7, 21:

    legentium plerisque,

    Liv. 1 praef. §

    4: opus nescio an minimae legentibus futurum voluptati,

    to my readers, Quint. 3, 1, 2; cf. id. 9, 4, 2; 2, 5, 3:

    nec Cynicos nec Stoica dogmata,

    Juv. 13, 121.— Absol.:

    legendi usus,

    Lact. 3, 25, 9:

    memoriam continuus legendi usus instruit,

    Macr. S. 1, 5, 1.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To read out, read aloud, recite (esp. freq. in post-Aug. authors):

    convocatis auditoribus volumen legere, etc.,

    Cic. Brut. 51, 191: codicem pro contione, id. Fragm. ap. Quint. 4, 4, 8:

    audio me male legere, dumtaxat versus, orationes enim commodius,

    Plin. Ep. 9, 34:

    obturem impune legentibus aures,

    Hor. Ep. 2, 2, 105:

    quem vero arripuit tenet occiditque legendo,

    with recitation, id. A. P. 475:

    quis dabit historico quantum daret acta legenti,

    to read him the news, Juv. 7, 104.—
    (β).
    To find in an author or a writing:

    ut scriptum legimus,

    Cic. Deiot. 7, 19:

    legi etiam scriptum, esse avem quandam, etc.,

    id. N. D. 2. 49 init.:

    ego vero haec scripta legi,

    id. Planc. 39, 94:

    praeterea scriptum legimus, Gallos in venatibus tinguere sagittas,

    Gell. 17, 15, 7. relatum legere, Nep. praef. 1.— Pass.:

    in aliis codicibus non peccato sed peccatis legitur,

    Aug. Cont. Jul. Rel. 1, 22; id. Don. Persev. 6 init. al.—
    C.
    A publicist's t. t.: legere senatum, to read over or call off the names of senators (which was done by the censors;

    v. lectio, II. A. 2.): censores fideli concordia senatum legerunt,

    Liv. 40, 51; 9, 29; 9, 30; 9, 46; 43, 15 al.—Hence, lĕgens, entis, Part. as subst. m., a reader ( poet. and in post-Aug. prose for lector), Ov. Tr. 1, 7, 25.— Plur., Liv. praef. 4; Quint. 3, 1, 2; Plin. 8, 16, 17, § 44; Tac. A. 4, 33.—Also, lectus, a, um, P. a., chosen, picked out, selected; choice, excellent (class.): argenti lectae numeratae minae, good, i. e. of full weight, Plaut. Ps. 4, 7, 50; so,

    argentum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 3:

    ut neque vir melior neque lectior femina in terris sit,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    lectissimi viri atque ornatissimi,

    id. Verr. 2, 1, 6, § 15; cf. id. Div. in Caecil. 9, 29:

    uxor lectissima,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    (verbis) lectis atque illustribus uti,

    id. de Or. 3, 37, 150:

    nihil est aliud... pulcre et oratorie dicere nisi optimis sententiis verbisque lectissimis dicere,

    id. Or. 68, 227:

    juvenum lectissime,

    Stat. S. 5, 1, 247; cf.:

    viginti lectis equitum comitatus,

    Verg. A. 9, 48.—Hence, adv.: lectē, choicely, selectly (very rare):

    ab lego lecte ac lectissime,

    Varr. L. L. 6, § 36 Müll.— Comp.:

    lectius,

    Varr. R. R. 1, 54, 2 (al. lecta).

    Lewis & Short latin dictionary > lego

  • 19 Magnus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > Magnus

  • 20 magnus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > magnus

См. также в других словарях:

  • secundo — [ səgɔ̃do ] adv. • 1419; adv. lat., de secundus ♦ Secondement, en second lieu (dans une énumération commençant par primo).⇒ deuxièmement, fam. deuzio. ● secundo adverbe (latin secundo, de secundus, second) Seco …   Encyclopédie Universelle

  • secundo — SECÚNDO adv. (livr.) În al doilea rând. – cuv. lat. Trimis de LauraGellner, 21.07.2004. Sursa: DEX 98  secúndo adv. Trimis de siveco, 10.08.2004. Sursa: Dicţionar ortografic  SECÚNDO adv …   Dicționar Român

  • secundo — s. m. Em segundo lugar; segundo.   ‣ Etimologia: palavra latina …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • secundo — (se kon do) adv. Secondement, en deuxième lieu. S emploie pour désigner le deuxième article d une série, 2°, quand on a commencé à compter par primo. ÉTYMOLOGIE    Lat. secundo loco, en second lieu (voy. second) …   Dictionnaire de la Langue Française d'Émile Littré

  • Secundo-geniture — Se*cun do gen i*ture, n. [L. secundus second + genitura a begetting, generation.] A right of inheritance belonging to a second son; a property or possession so inherited. [1913 Webster] The kingdom of Naples . . . was constituted a secundo… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • secundo loco — (izg. sekùndo lȍko) DEFINICIJA na drugom mjestu ETIMOLOGIJA lat …   Hrvatski jezični portal

  • Secundo Frente, Cuba — Infobox Settlement official name = Secundo Frente other name = native name = nickname = settlement type = Municipality motto = imagesize = image caption = flag size = image seal size = image shield = shield size = city logo = citylogo size =… …   Wikipedia

  • Secundo loco — Die Artikel Berufungsverfahren und Berufung (Amt) überschneiden sich thematisch. Hilf mit, die Artikel besser voneinander abzugrenzen oder zu vereinigen. Beteilige dich dazu an der Diskussion über diese Überschneidungen. Bitte entferne diesen… …   Deutsch Wikipedia

  • SECUNDO — adv. Terme emprunté du latin. Secondement, en second lieu. Il s’emploie pour désigner le Deuxième article d’une série, lorsqu’on a commencé à compter par Primo …   Dictionnaire de l'Academie Francaise, 8eme edition (1935)

  • secundo — noun The secondary part of a duet. Ant: primo …   Wiktionary

  • Secundo — For det andet …   Danske encyklopædi

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»