principally+to

magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

magnai reipublicai gratia,

Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.

Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

magna ossa lacertosque Exuit,

Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

magnus fluens Nilus,

Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

magna et pulcra domus,

spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

montes,

Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

templa caelitum,

vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

aquae,

great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

oppidum maximum,

Caes. B. G. 1, 23.—

Esp.

Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

magna pecunia mutua,

id. Att. 11, 3, 3:

copia pabuli,

Caes. B. G. 1, 16:

multitudo peditatus,

id. ib. 4, 34:

divitiae,

Nep. Dion. 1, 2:

populus,

Verg. A. 1, 148.—

Rarely of time, for longus, multus:

interea magnum sol circumvolvitur annum,

Verg. A. 3, 284:

magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

Macr. S. 2, 11:

magno post tempore,

Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—

Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

magna voce confiteri,

Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

tribunorum,

Liv. 9, 46, 7.

Trop.

In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

vir magnus in primis,

Cic. N. D. 1, 43, 120:

nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

id. ib. 2, 66, 167:

magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

Nep. Them. 6, 1:

Cato clarus atque magnus habetur,

Sall. C. 53, 1:

amicus,

great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

virtus,

Caes. B. G. 2, 15:

infamia,

Cic. Fam. 1, 1:

eloquentia, gravitas, studium, contentio,

id. ib.:

multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

Caes. B. G. 1, 46:

causa,

great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

opus et arduum,

id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

quamquam id magnum, et arduum est,

something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

magna loqui,

to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—

In partic.

Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

jam magno natu,

Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

homo magnus natu,

id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

audivi ex majoribus natu,

id. Off. 1, 30, 109:

hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

Verg. A. 5, 644:

annos natus major quadraginta,

more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

civis major annis viginti,

Suet. Caes. 42:

cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

Liv. 6, 34:

Gelo maximus stirpis,

id. 23, 30:

ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

in gen.: Cyrus major,

Lact. 4, 5, 7:

quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

si minor negotiis majoris intervenerit,

Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

Plaut. Trin. 3, 2, 16:

ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

id. Mil. 2, 4, 20:

L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

Cic. Phil. 3, 10, 25:

patres majoresque nostri,

id. Div. in Caecil. 21, 69:

more majorum,

id. Att. 1, 1, 1:

spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

id. Fam. 12, 22, 2:

majores natu,

Nep. Iphicr. 1, 1:

maxima virgo,

the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

de istis rebus in patria majores natu consulemus,

Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—

In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

magni esse,

to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

magni aestimare,

id. Tusc. 5, 7, 20:

magni existimans interesse ad decus,

to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

emere agros poterunt quam volent magno,

id. Agr. 2, 13, 34:

magno vendere,

id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

conducere aliquid nimium magno,

too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

magno illi ea cunctatio stetit,

cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

ornatus muliebris majoris pretii,

Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

multo majoris alapae mecum veneunt,

dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

senatus auctoritatem sibi maximi videri,

Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

extollere aliquid in majus,

more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

celebrare,

id. ib. 13, 8:

nuntiare,

id. H. 3, 38:

credere,

to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

accipere,

to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—

Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

magnum clamat,

greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

inclamare,

Gell. 5, 9 fin.:

exclamat derepente maximum,

Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).

Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—

In gen.

With no qualifying words.

With the addition of the second term of the comparison.

With verbs:

quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

Plaut. Mil. 3, 1, 28:

saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

magis honorem tribuere quam salutem accipere,

Caes. B. G. 7, 20, 7:

nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

Cic. Mil. 7, 17:

magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

id. Clu. 32, 89.—Repeated:

quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

Cic. Att. 16, 5, 2:

magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

id. Cael. 6, 14.—

With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

umbra es amantum magis quam amator,

Plaut. Mil. 3, 1, 31:

magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

Cic. de Or. 2, 4, 15:

aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

id. Mur. 8, 17:

magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

ut magis virtute quam dolo contenderent,

id. ib. 1, 13, 6:

se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

id. ib. 2, 32, 1:

timori magis quam religioni consulere,

id. B. C. 1, 67, 3:

jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

Sall. C. 9, 1:

non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

Quint. 9, 1, 23:

Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

Liv. 10, 4, 10:

pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

Sen. Suas. 6, 17:

non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

Curt. 7, 6, 15; cf.:

nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

quid philosophia magis colendum?

Cic. Fin. 3, 22, 76:

quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17.—

With pronn.:

quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

Plaut. Poen. 1, 2, 64:

quis homo sit magis meus quam tu es?

id. Mil. 3, 1, 20:

quam mage amo quam matrem meam,

id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

quem ego ecastor mage amo quam me,

id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—

With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

id. Am. 2, 1, 54:

ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

Cic. de Or. 1, 42, 190:

corpora magna magis quam firma,

Liv. 5, 44, 4:

vultu pulchro magis quam venusto,

Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

id. Ps. 4, 1, 27:

ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

Plaut. Aul. 3, 2, 8. —

Without the addition of the second term.

With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

sapiunt magis,

Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

id. ib. 4, 10, 3:

magis metuant,

id. Mil. 5, 44:

tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

id. Fam. 1, 9, 20:

magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—

With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

magis aedilis fieri non potuisset,

better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—

With pronn.:

ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

Plaut. Truc. 1, 2, 75.—

With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

magis anxius,

Ov. M. 1, 182:

hic magis tranquillu'st,

Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

Ter. Eun. 5, 4, 12:

nemo fuit magis severus nec magis continens,

id. ib. 2, 1, 21:

quod est magis verisimile,

Caes. B. G. 3, 13, 6:

magis admirabilis oratio,

Quint. 8, 3, 24:

magis communia verba,

id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

magis aperte,

Ter. Ad. 4, 5, 30:

magis impense,

id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

magis est dulcius,

Plaut. Stich. 5, 4, 22:

magis majores nugae,

id. Men. prol. 55:

magis modum in majorem,

id. Am. 1, 1, 145:

contentiores mage erunt,

id. Poen. 2, 15.—

Strengthened.

By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

id. de Or. 2, 32, 139:

tanto magis Dic, quis est?

Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

id. Most. 3, 2, 146:

vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

Lucr. 6, 460:

quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

Cic. Mil. 9, 25:

sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

Plaut. Most. 4, 2, 22:

atque eo magis, si, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

eoque magis quod, etc.,

id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

Cic. Agr. 2, 35, 97:

hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

Caes. B. C. 2, 20:

quo magis cogito ego cum meo animo,

Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

magis quam id reputo, tam magis uror,

Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

Verg. A. 7, 787:

quanto mage... tam magis,

Lucr. 4, 81 sq.:

quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

densior hinc suboles Quam magis, etc.,

Verg. G. 3, 309:

cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

Caes. B. G. 6, 53.—

By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

de Graecia cotidie magis et magis cogito,

Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

magis deinde ac magis,

Suet. Vit. 10:

post hoc magis ac magis,

id. Gram. 3;

for which also: magisque ac magis deinceps,

id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

magis atque magis,

Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

post, vento crescente, magis magis increbescunt,

id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—

Pleon.

With potius (anteclass.):

magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

Plaut. As. 3, 3, 99:

mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

id. Trin. 2, 1, 38.—

With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

his vero auditis multo magis,

Cic. Tusc. 1, 31, 76:

finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

Dig. 17, 2, 52, § 10. —

In partic.: non (neque) magis quam.

To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

Liv. 22, 27, 2:

conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

Sen. Ep. 87, 25;

Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

nec eo magis lege liberi sunto,

just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—

For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

Liv. 2, 5; 1, 28.—

Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

Sen. Ep. 40, 11; cf.:

quosdam minus aut magis osos veritatem,

id. Suas. 1, 5:

aut minus, aut magis,

id. Ep. 82, 14.—

With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

Cic. Fin. 4, 16, 43:

sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

id. Tusc. 4, 24, 53:

alii aliis magis recusare,

Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.

Lit.

Alone.

With a verb:

haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

Cic. de Or. 1, 8, 30:

quid commemorem primum aut laudem maxime?

Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

nos coluit maxime,

id. Ad. 3, 2, 54:

quem convenire maxime cupiebam,

Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

id. Quint. 10, 35:

in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

quem Homero crederet maxime accedere,

came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

pugnare,

most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

jubere,

most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

ab eo exordiri volui maxime,

id. Off. 1, 2, 4:

cernere naturae vim maxime,

id. Tusc. 1, 15, 35.—

With an adj.:

res maxime necessaria,

Cic. Lael. 23, 86:

loca maxime frumentaria,

Caes. B. G. 1, 10:

loci ad hoc maxime idonei,

Quint. 1, 11, 13:

maxime naturali carent amicitia,

Cic. Lael. 21, 80:

maxime feri,

Caes. B. G. 2, 4:

qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

id. ib. 1, 3:

idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

Quint. 1, 11, 13:

elegans maxime auctor,

id. 10, 1, 93:

maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

id. 2, 4, 37:

noto enim maxime utar exemplo,

id. 7, 3, 3.—So with supp.:

quae maxime liberalissima,

Cic. Att. 12, 38, 3:

maxime gravissimam omniumque (rerum),

Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —

With numerals, at most:

puer ad annos maxime natus octo,

Gell. 17, 8, 4.—

With an adv.:

ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—

Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

qui proelium unus maxime accenderat,

Curt. 5, 2, 5:

cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

Nep. Milt. 1, 1:

quae maxime omnium belli avida,

Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

Ter. Hec. 1, 2, 85:

imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

Sall. C. 36, 4:

illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

Cic. N. D. 2, 65, 162:

hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

id. de Or. 1, 8, 32:

quae quidem vel maxime suspicionem movent,

id. Part. Or. 33, 114:

quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

Ter. Ad. 5, 8, 2:

ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

Sall. C. 1, 3:

ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

Quint. 12, 6, 6.—

With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

Liv. 5, 25; 7, 33.—

With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

Cic. Off. 1, 15, 49:

ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

id. ib. 1, 19, 64; cf.

, in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

id. ib. 1, 15, 47:

ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

id. Leg. 1, 18, 49.—

In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

id. Rab. Post. 12, 33:

in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

Varr. R. R. 2, 9, 1:

maxime... dein,

Plin. 9, 16, 23, § 56:

sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

Col. 5, 6, 4:

maxime... deinde... postea... minume,

Plin. 37, 12, 75, § 196:

maxime... postea... ultimae,

Col. 6, 3, 6:

post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

Plin. 18, 7, 17, § 77.—

Transf.

Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

maxime quod de judicatu meo,

id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

Plaut. Mil. 4, 8, 56:

plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

id. de Or. 2, 23, 96:

longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

Caes. B. C. 3, 9:

ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

tum cum maxime,

at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

tunc cum maxime,

Curt. 3, 2, 17:

nunc cum maxime,

Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—

In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.

Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

magnai reipublicai gratia,

Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.

Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

magna ossa lacertosque Exuit,

Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

magnus fluens Nilus,

Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

magna et pulcra domus,

spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

montes,

Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

templa caelitum,

vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

aquae,

great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

oppidum maximum,

Caes. B. G. 1, 23.—

Esp.

Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

magna pecunia mutua,

id. Att. 11, 3, 3:

copia pabuli,

Caes. B. G. 1, 16:

multitudo peditatus,

id. ib. 4, 34:

divitiae,

Nep. Dion. 1, 2:

populus,

Verg. A. 1, 148.—

Rarely of time, for longus, multus:

interea magnum sol circumvolvitur annum,

Verg. A. 3, 284:

magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

Macr. S. 2, 11:

magno post tempore,

Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—

Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

magna voce confiteri,

Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

tribunorum,

Liv. 9, 46, 7.

Trop.

In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

vir magnus in primis,

Cic. N. D. 1, 43, 120:

nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

id. ib. 2, 66, 167:

magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

Nep. Them. 6, 1:

Cato clarus atque magnus habetur,

Sall. C. 53, 1:

amicus,

great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

virtus,

Caes. B. G. 2, 15:

infamia,

Cic. Fam. 1, 1:

eloquentia, gravitas, studium, contentio,

id. ib.:

multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

Caes. B. G. 1, 46:

causa,

great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

opus et arduum,

id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

quamquam id magnum, et arduum est,

something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

magna loqui,

to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—

In partic.

Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

jam magno natu,

Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

homo magnus natu,

id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

audivi ex majoribus natu,

id. Off. 1, 30, 109:

hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

Verg. A. 5, 644:

annos natus major quadraginta,

more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

civis major annis viginti,

Suet. Caes. 42:

cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

Liv. 6, 34:

Gelo maximus stirpis,

id. 23, 30:

ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

in gen.: Cyrus major,

Lact. 4, 5, 7:

quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

si minor negotiis majoris intervenerit,

Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

Plaut. Trin. 3, 2, 16:

ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

id. Mil. 2, 4, 20:

L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

Cic. Phil. 3, 10, 25:

patres majoresque nostri,

id. Div. in Caecil. 21, 69:

more majorum,

id. Att. 1, 1, 1:

spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

id. Fam. 12, 22, 2:

majores natu,

Nep. Iphicr. 1, 1:

maxima virgo,

the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

de istis rebus in patria majores natu consulemus,

Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—

In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

magni esse,

to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

magni aestimare,

id. Tusc. 5, 7, 20:

magni existimans interesse ad decus,

to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

emere agros poterunt quam volent magno,

id. Agr. 2, 13, 34:

magno vendere,

id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

conducere aliquid nimium magno,

too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

magno illi ea cunctatio stetit,

cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

ornatus muliebris majoris pretii,

Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

multo majoris alapae mecum veneunt,

dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

senatus auctoritatem sibi maximi videri,

Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

extollere aliquid in majus,

more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

celebrare,

id. ib. 13, 8:

nuntiare,

id. H. 3, 38:

credere,

to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

accipere,

to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—

Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

magnum clamat,

greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

inclamare,

Gell. 5, 9 fin.:

exclamat derepente maximum,

Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).

Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—

In gen.

With no qualifying words.

With the addition of the second term of the comparison.

With verbs:

quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

Plaut. Mil. 3, 1, 28:

saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

magis honorem tribuere quam salutem accipere,

Caes. B. G. 7, 20, 7:

nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

Cic. Mil. 7, 17:

magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

id. Clu. 32, 89.—Repeated:

quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

Cic. Att. 16, 5, 2:

magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

id. Cael. 6, 14.—

With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

umbra es amantum magis quam amator,

Plaut. Mil. 3, 1, 31:

magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

Cic. de Or. 2, 4, 15:

aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

id. Mur. 8, 17:

magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

ut magis virtute quam dolo contenderent,

id. ib. 1, 13, 6:

se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

id. ib. 2, 32, 1:

timori magis quam religioni consulere,

id. B. C. 1, 67, 3:

jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

Sall. C. 9, 1:

non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

Quint. 9, 1, 23:

Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

Liv. 10, 4, 10:

pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

Sen. Suas. 6, 17:

non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

Curt. 7, 6, 15; cf.:

nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

quid philosophia magis colendum?

Cic. Fin. 3, 22, 76:

quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17.—

With pronn.:

quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

Plaut. Poen. 1, 2, 64:

quis homo sit magis meus quam tu es?

id. Mil. 3, 1, 20:

quam mage amo quam matrem meam,

id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

quem ego ecastor mage amo quam me,

id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—

With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

id. Am. 2, 1, 54:

ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

Cic. de Or. 1, 42, 190:

corpora magna magis quam firma,

Liv. 5, 44, 4:

vultu pulchro magis quam venusto,

Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

id. Ps. 4, 1, 27:

ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

Plaut. Aul. 3, 2, 8. —

Without the addition of the second term.

With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

sapiunt magis,

Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

id. ib. 4, 10, 3:

magis metuant,

id. Mil. 5, 44:

tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

id. Fam. 1, 9, 20:

magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—

With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

magis aedilis fieri non potuisset,

better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—

With pronn.:

ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

Plaut. Truc. 1, 2, 75.—

With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

magis anxius,

Ov. M. 1, 182:

hic magis tranquillu'st,

Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

Ter. Eun. 5, 4, 12:

nemo fuit magis severus nec magis continens,

id. ib. 2, 1, 21:

quod est magis verisimile,

Caes. B. G. 3, 13, 6:

magis admirabilis oratio,

Quint. 8, 3, 24:

magis communia verba,

id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

magis aperte,

Ter. Ad. 4, 5, 30:

magis impense,

id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

magis est dulcius,

Plaut. Stich. 5, 4, 22:

magis majores nugae,

id. Men. prol. 55:

magis modum in majorem,

id. Am. 1, 1, 145:

contentiores mage erunt,

id. Poen. 2, 15.—

Strengthened.

By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

id. de Or. 2, 32, 139:

tanto magis Dic, quis est?

Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

id. Most. 3, 2, 146:

vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

Lucr. 6, 460:

quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

Cic. Mil. 9, 25:

sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

Plaut. Most. 4, 2, 22:

atque eo magis, si, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

eoque magis quod, etc.,

id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

Cic. Agr. 2, 35, 97:

hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

Caes. B. C. 2, 20:

quo magis cogito ego cum meo animo,

Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

magis quam id reputo, tam magis uror,

Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

Verg. A. 7, 787:

quanto mage... tam magis,

Lucr. 4, 81 sq.:

quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

densior hinc suboles Quam magis, etc.,

Verg. G. 3, 309:

cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

Caes. B. G. 6, 53.—

By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

de Graecia cotidie magis et magis cogito,

Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

magis deinde ac magis,

Suet. Vit. 10:

post hoc magis ac magis,

id. Gram. 3;

for which also: magisque ac magis deinceps,

id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

magis atque magis,

Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

post, vento crescente, magis magis increbescunt,

id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—

Pleon.

With potius (anteclass.):

magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

Plaut. As. 3, 3, 99:

mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

id. Trin. 2, 1, 38.—

With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

his vero auditis multo magis,

Cic. Tusc. 1, 31, 76:

finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

Dig. 17, 2, 52, § 10. —

In partic.: non (neque) magis quam.

To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

Liv. 22, 27, 2:

conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

Sen. Ep. 87, 25;

Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

nec eo magis lege liberi sunto,

just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—

For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

Liv. 2, 5; 1, 28.—

Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

Sen. Ep. 40, 11; cf.:

quosdam minus aut magis osos veritatem,

id. Suas. 1, 5:

aut minus, aut magis,

id. Ep. 82, 14.—

With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

Cic. Fin. 4, 16, 43:

sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

id. Tusc. 4, 24, 53:

alii aliis magis recusare,

Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.

Lit.

Alone.

With a verb:

haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

Cic. de Or. 1, 8, 30:

quid commemorem primum aut laudem maxime?

Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

nos coluit maxime,

id. Ad. 3, 2, 54:

quem convenire maxime cupiebam,

Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

id. Quint. 10, 35:

in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

quem Homero crederet maxime accedere,

came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

pugnare,

most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

jubere,

most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

ab eo exordiri volui maxime,

id. Off. 1, 2, 4:

cernere naturae vim maxime,

id. Tusc. 1, 15, 35.—

With an adj.:

res maxime necessaria,

Cic. Lael. 23, 86:

loca maxime frumentaria,

Caes. B. G. 1, 10:

loci ad hoc maxime idonei,

Quint. 1, 11, 13:

maxime naturali carent amicitia,

Cic. Lael. 21, 80:

maxime feri,

Caes. B. G. 2, 4:

qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

id. ib. 1, 3:

idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

Quint. 1, 11, 13:

elegans maxime auctor,

id. 10, 1, 93:

maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

id. 2, 4, 37:

noto enim maxime utar exemplo,

id. 7, 3, 3.—So with supp.:

quae maxime liberalissima,

Cic. Att. 12, 38, 3:

maxime gravissimam omniumque (rerum),

Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —

With numerals, at most:

puer ad annos maxime natus octo,

Gell. 17, 8, 4.—

With an adv.:

ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—

Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

qui proelium unus maxime accenderat,

Curt. 5, 2, 5:

cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

Nep. Milt. 1, 1:

quae maxime omnium belli avida,

Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

Ter. Hec. 1, 2, 85:

imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

Sall. C. 36, 4:

illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

Cic. N. D. 2, 65, 162:

hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

id. de Or. 1, 8, 32:

quae quidem vel maxime suspicionem movent,

id. Part. Or. 33, 114:

quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

Ter. Ad. 5, 8, 2:

ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

Sall. C. 1, 3:

ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

Quint. 12, 6, 6.—

With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

Liv. 5, 25; 7, 33.—

With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

Cic. Off. 1, 15, 49:

ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

id. ib. 1, 19, 64; cf.

, in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

id. ib. 1, 15, 47:

ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

id. Leg. 1, 18, 49.—

In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

id. Rab. Post. 12, 33:

in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

Varr. R. R. 2, 9, 1:

maxime... dein,

Plin. 9, 16, 23, § 56:

sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

Col. 5, 6, 4:

maxime... deinde... postea... minume,

Plin. 37, 12, 75, § 196:

maxime... postea... ultimae,

Col. 6, 3, 6:

post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

Plin. 18, 7, 17, § 77.—

Transf.

Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

maxime quod de judicatu meo,

id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

Plaut. Mil. 4, 8, 56:

plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

id. de Or. 2, 23, 96:

longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

Caes. B. C. 3, 9:

ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

tum cum maxime,

at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

tunc cum maxime,

Curt. 3, 2, 17:

nunc cum maxime,

Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—

In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.

Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

oblittĕro ( oblīt-), āvi, ātum, 1, v. a. [oblino], to blot out, strike out, erase, obliterate.

Lit. (post-Aug. and very rare;

syn. deleo): oblitterata aerarii monumenta,

Tac. A. 13, 23 fin. —

Trop., to blot out of remembrance, consign to oblivion, cause to be forgotten (esp. freq. in post-Aug. prose; principally in Tac.): inimicitias Pelopidarum exstinctā tam oblitteratas memoriā renovare, Att. ap. Non. 146, 30 (oblitterare est obscurefacere et in oblivionem ducere, Non. 146, 28); Cic. Vatin. 6, 15:

famam rei,

Liv. 39, 20:

rem,

id. 3, 71:

memoriam,

id. 21, 29:

mandata,

Cat. 64, 232:

rem silentio,

Suet. Tib. 22:

ne ritus sacrorum oblitterarentur,

Tac. A. 11, 15:

conjugia,

id. ib. 3, 34:

oblitterari in animo,

to become forgotten, Liv. 26, 41.

oblittĕro ( oblīt-), āvi, ātum, 1, v. a. [oblino], to blot out, strike out, erase, obliterate.

Lit. (post-Aug. and very rare;

syn. deleo): oblitterata aerarii monumenta,

Tac. A. 13, 23 fin. —

Trop., to blot out of remembrance, consign to oblivion, cause to be forgotten (esp. freq. in post-Aug. prose; principally in Tac.): inimicitias Pelopidarum exstinctā tam oblitteratas memoriā renovare, Att. ap. Non. 146, 30 (oblitterare est obscurefacere et in oblivionem ducere, Non. 146, 28); Cic. Vatin. 6, 15:

famam rei,

Liv. 39, 20:

rem,

id. 3, 71:

memoriam,

id. 21, 29:

mandata,

Cat. 64, 232:

rem silentio,

Suet. Tib. 22:

ne ritus sacrorum oblitterarentur,

Tac. A. 11, 15:

conjugia,

id. ib. 3, 34:

oblitterari in animo,

to become forgotten, Liv. 26, 41.

pars, partis ( gen. sing. PARTVS, Inscr. Corp. Lat. 197, 12; acc. partim, Cic. de Or. 2, 22, 94; Liv. 26, 46, 8; 31, 36, 9; 23, 11, 11; Sall. J. 89, 1; id. H. 2, 41, 1; v. infra fin.; abl. parti, Plaut. Men. 3, 2, 14; Varr. R. R. 1, 13, 5; Lucr. 1, 1113; 4, 515; nom. plur. parteis, Varr. L. L. 5, 4, 21; gen. plur. partum, Caes. ap. Charis. p. 114 P.), f. [root por; Gr. eporon, gave; peprôtai, is given, destined; Lat. portio; cf. parare], a part, piece, portion, share, etc.

In gen.:

ne expers partis esset de nostris bonis,

Ter. Heaut. 4, 1, 39:

urbis, imperil,

Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84:

duae partes frumenti,

id. ib. 2, 3, 19, §

48: magnas partes habuit publicorum,

id. Rab. Post. 2, 4:

dare partes amicis,

id. ib.:

Belgae pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni,

Caes. B. G. 1, 1:

copias in quattuor partes distribuerat,

Sall. J. 101, 3:

locare agrum partibus,

Plin. Ep. 9, 37, 3:

pars occidentalis Jordanis,

the west side, Vulg. Jos. 23, 4.—

Magna, bona, multa, major, maxima pars, many, a good many, the majority:

magna pars in iis civitatibus,

Cic. Balb. 8, 21:

major pars populi,

id. Agr. 2, 9, 22:

maxima pars hominum,

Hor. S. 2, 3, 121; cf.:

minor pars populi,

Cic. Agr. 2, 7, 18:

multa pars mei,

Hor. C. 3, 30, 6.—

Pars, some, partitively (= partim):

faciunt pars hominum,

Plaut. Trin. 1, 1, 13; id. Most. 1, 2, 33; id. Capt. 2, 1, 36: pars levem ducere equitum jacturam;

pars, etc.,

Liv. 22, 8; cf. id. 21, 7; 23; 20:

pars triumphos suos ostentantes,

Sall. J. 31, 10:

poscebantque pericula, pars virtute, multi ferocia et cupidine praemiorum,

Tac. H. 5, 11:

tergora deripiunt costis et viscera nudant: Pars in frusta secant,

Verg. A. 1, 212.—Rarely of a single person:

cum pars Niliacae plebis, cum verna Canopi, Crispinus ventilet, etc.,

Juv. 1, 26.—

Parte, in part, partly:

(poma) quae candida parte, Parte rubent,

Ov. M. 3, 483:

melichloros est geminus, parte flavus, parte melleus,

Plin. 37, 11, 73, § 191.—Esp., with magnā, maximā, etc.:

ab semisomnis ac maximā parte inermibus refringi,

Liv. 9, 24, 12 Weissenb. ad loc.:

invalido exercitu et magnā parte pestilentiā absumpto,

id. 24, 34, 14:

quod saxum magnā parte ita proclive est,

id. ib.; 41, 6, 6.—

Pro parte, for one's share or quota, Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145.—

Ex parte, in part, partly:

ex parte gaudeo,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 9:

de decem viris sacrorum ex parte de plebe creandis,

Liv. 6, 42, 2.—Esp.,

Ex ullā, ex aliquā, ex magnā, ex maximā parte, in any, etc., degree, measure, etc.:

si ullā ex parte sententia hujus interdicti infirmata sit,

Cic. Caecin. 13, 38; id. Rosc. Com. 12, 33:

ex magnā parte tibi assentior,

id. Att. 7, 3, 3:

aut omnino, aut magnā ex parte,

id. Tusc. 1, 1, 1:

saucii ex magnā parte milites,

Liv. 21, 56, 8:

ne minimā quidem ex parte,

not in the slightest degree, Cic. Off. 1, 22, 76.—

Multis partibus, by a great deal, much: omnibus partibus, in all respects, altogether:

non multis partibus malit,

Cic. Fin. 3, 11, 36:

quoniam numero multis partibus esset inferior,

Caes. B. C. 3, 84; 3, 80:

in Hortensii sententiam multis partibus plures ituros,

Cic. Fam. 1, 2, 2; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 3:

omnium virorum bonorum vitam omnibus partibus plus habere semper boni quam mali,

in all respects, every way, Cic. Fin. 5, 31, 91.—

In parte, in part, partly (cf. ex parte, supra):

in parte expeditior, in parte difficilior,

Quint. 5, 7, 22; 11, 2, 34:

in parte verum videtur,

id. 2, 8, 6; 4, 5, 13; 10, 7, 25.—

Pro meā, tuā, suā parte, or simply pro parte (for the stronger pro virili parte, v. virilis, II. 2.), for my, your, or his share, to the best of my, your, his, etc., ability:

quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,

Cic. Fam. 15, 15, 3:

pro meā parte adjuvi, ut, etc.,

id. ib. 5, 2, 9:

sciunt ii, qui me norunt, me pro illā tenui infirmāque parte id maxime defendisse, ut, etc.,

id. Rosc. Am. 47, 136:

quisquis adest operi, plus quam pro parte laborat,

Ov. F. 4, 301.—Likewise,

In partem, i. q. pro parte, en merei, for one's share, to the best of one's ability:

quodsi pudica mulier in partem juvet Domum (i. e. quae ad eam proprie pertinet),

Hor. Epod. 2, 39 (for which:

age sis tuam partem nunc iam hunc delude,

Plaut. As. 3, 3, 89 Fleck., where others read tu in partem).—

Acc. absol.: magnam, maximam partem, in great part, for the most part:

magnam partem ex iambis nostra constat oratio,

Cic. Or. 56, 189; Liv. 5, 14:

maximam partem ad arma trepidantes caedes oppressit,

id. 9, 37, 9:

maximam partem lacte atque pecore vivunt,

Caes. B. G. 4, 1.—So, bonam partem, Lucr. 6, 1249.—

In eam partem.

On that side:

in eam partem accipio,

i. e. in that sense, Ter. Eun. 5, 2, 37:

in eam partem peccant, quae cautior est,

Cic. Rosc. Am. 20, 56.—

On that account, with that intent, to the end that:

moveor his rebus omnibus, sed in eam partem, ut salvi sint vobiscum omnes,

Cic. Cat. 4, 2, 3:

has litteras scripsi in eam partem, ne me motum putares,

id. Att. 16, 1, 6.—

In aliam partem, in the opposite direction:

antehac est habitus parcus... is nunc in aliam partem palmam possidet,

for the opposite quality Plaut. Most. 1, 1, 32.—

In utramque partem, on both sides, for and against, pro and con: nullam in partem, on neither side: in mitiorem, in optimam partem, in the most mild or most favorable manner, Cic. Att. 15, 23 init.:

magna vis est fortunae in utramque partem, vel secundas ad res, vel adversas,

id. Off. 2, 6, 19:

neutram in partem,

id. ib.:

neque ego ullam in partem disputo,

id. Verr. 2, 5, 3, § 6:

mitiorem in partem interpretari,

id. Mur. 31, 64:

in optimam partem aliquid accipere,

id. Att. 10, 3, 2; id. Fam. 14, 2, 3: in partem aliquem vocare, to call upon one to take his share, to summon to a division of any thing, id. Caecin. 4, 12.—

Nullā parte, by no means, not at all, Ov. H. 7, 110; Quint. 2, 16, 18.—

Omni parte, and omni a and ex parte, in every respect, entirely:

gens omni parte pacata,

Liv. 41, 34; Hor. S. 1, 2, 38:

quod sit omni ex parte... perfectum,

Cic. Lael. 21, 79:

omnique a parte placebam,

Ov. H. 15, 45.—

Per partes, partly, partially:

quod etsi per partes nonnumquam damnosum est, in summā tamen fit compendiosum,

Col. 1, 4, 5:

per partes emendare aliquid,

Plin. Ep. 2, 5, 10; Dig. 12, 1, 13.—

In omnes partes, in every respect, altogether:

Brundusii jacere in omnes partes est molestum,

Cic. Att. 11, 6, 2; id. Fam. 4, 10, 2; 13, 1, 2.

In partic.

A party, faction, side, etc. (usu. in plur.; syn. factio).

Sing.:

timeo huic nostrae parti, quid hic respondeat,

Ter. And. 2, 5, 8:

cum non liceret mihi nullius partis esse,

Cic. Fam. 10, 31, 1:

a parte heredum intraverant duo,

Plin. Ep. 6, 31, 10:

nec ex advocatis partis adversae judex eligendus,

of the opposite party, Quint. 5, 6, 6; 7, 9, 14; 12, 9, 19 et saep.:

ut alius in aliam partem mente atque animo traheretur,

Caes. B. C. 1, 21.—Hence, esp.: ex alterā parte, on the other hand:

omnia ex alterā parte collocata,

Cic. Off. 3, 3, 11:

si videatis catenas, non minus profecto vos ea species moveat, quam si ex alterā parte cernatis, etc.,

Liv. 22, 59, 15:

idem ex alterā parte et ancilla fecit,

Petr. 18 fin.:

parvuli amplexi patrem tenebant. Ex alterā parte uxor maritum osculis fatigabat,

Just. 23, 2, 9; cf. Cic. Or. 32, 114.—

Plur. (class.;

esp. freq. in Tac.),

Cic. Phil. 13, 20, 47:

erat, inquit, illarum partium,

id. Quint. 21, 69:

in duas partes discedunt Numidae,

Sall. J. 13, 1:

ita omnia in duas partes abstracta sunt,

id. ib. 41, 5:

mihi a spe, metu, partibus rei publicae animus liber erat,

id. C. 4, 2:

ducere aliquem in partes,

Tac. A. 15, 51:

trahere,

id. ib. 4, 60:

transire in partes,

id. H. 1, 70. —

In plur., a part, character, on the stage: primas partes qui aget, is erit Phormio, [p. 1307] the first part, the principal character, Ter. Phorm. prol. 27:

cur partes seni Poëta dederit, quae sunt adulescentium,

a youthful part, id. Heaut. prol. 1; 10:

esse primarum, secundarum, aut tertiarum partium,

Cic. Div. in Caecil. 15, 51:

servus primarum partium,

id. Fl. 27, 65.—

Transf. beyond the lang. of the theatre, a part, function, office, duty, etc.—In plur. (class.):

sine illum priores partes hosce aliquot dies Apud me habere,

Ter. Eun. 1, 2, 71:

in scribendo priores partes alicui tribuere,

Cic. Q. Fr. 3, 4, 4:

puero me hic sermo inducitur, ut nullae esse possent partes meae,

so that I could not take a part in it, id. Att. 13, 19, 4:

constantiae, moderationis, temperantiae, verecundiae partes,

id. Off. 1, 28, 98:

has partes lenitatis et misericordiae, quas me natura ipsa docuit semper egi libenter,

id. Mur. 3, 6:

partes accusatoris obtinere,

id. Quint. 2, 8; id. Rosc. Am. 34, 95:

tuum est hoc munus, tuae partes, etc.,

id. Fam. 11, 5, 3:

promitto atque confirmo, me... imperatoris suscepturum officia atque partes,

id. ib. 3, 10, 8:

Antonii audio esse partes, ut de totā eloquentiā disserat,

id. de Or. 2, 7, 26:

transactis jam meis partibus ad Antonium audiendum venistis,

id. ib. 2, 4, 15; id. Att. 7, 26, 2: ut ad partes paratus veniat, qs. prepared to act his part, Varr. R. R. 2, 5; so,

ad partes parati,

Ov. Am. 1, 8, 87; cf. Liv. 3, 10; Gai. Inst. 4, 160; Mos. et Rom. Leg. Coll. 14, 3, 2.—In sing. (mostly post-Aug.):

haec igitur tibi reliqua pars est,... ut rem publicam constituas, etc.,

Cic. Marc. 9, 27:

pars consilii pacisque,

Tac. H. 3, 46:

videri alia quoque hujus partis atque officii,

Quint. 11, 3, 174:

pars defensoris tota est posita in refutatione,

id. 5, 13, 1:

neglegentiae, humilitatis,

id. 9, 4, 35 et saep. (v. Bonnell, Lex. Quint. p. 627).—

A lot, portion, fate:

hancine ego partem capio ob pietatem praecipuam?

Plaut. Rud. 1, 3, 4.—

A portion, share, of food, Petr. 33:

equiti Romano avidius vescenti partes suas misit,

Suet. Calig. 18.—Also, the remains of a meal, App. M. 2, p. 125 med. —

A task, lesson:

puer frugi est, decem partes dicit,

Petr. 75, 4; 46, 3; 58, 7; Inscr. Grut. 625, 8; Inscr. Orell. 2872.—

A part, place, region, of the earth.—In plur., Cic. Fam. 12, 7, 2:

Orientis partes,

id. Mur. 41, 89:

in extremis ignoti partibus orbis,

Ov. Tr. 3, 3, 3; cf. Ruhnk. on Ov. H. 18, 197.—

In counting or calculating, a part, fraction; one half, one third, etc., as the context indicates:

tres jam copiarum partes,

fourths, Caes. B. G. 1, 12:

agri partes duae,

thirds, Liv. 8, 1:

duabus partibus peditum amissis,

id. 21, 40:

mulctae novem partes,

tenths, Nep. Timol. 4.—

A part of the body, member:

nam lingua mali pars pessima servi,

Juv. 9, 121.—Esp., the private parts, Ov. F. 1, 437; id. A. A. 2, 584; Auct. Priap. 30; 38; Phaedr. 4, 7.—Of a testicle, Col. 7, 11.—Hence, adv.: partim (old acc. sing.), partly, in part, a part, some of, some.

Lit.

With gen.: cum partim illorum saepe ad eundem morem erat, Cato ap. Gell. 10, 13, 2:

atque haud scio an partim eorum fuerint, qui, etc.,

id. ib. 7, 3, 16: utrum neglegentia partim magistratuum, an, etc., nescio, Quadrig. ap. Gell. 10, 13, 4:

Bruttios Apulosque, partim Samnitium ac Lucanorum defecisse ad Poenos,

Liv. 23, 11.—So, repeated:

corpora partim Multa virum terrae infodiunt avectaque partim Finitimos tollunt in agros,

Verg. A. 11, 204:

partim... partim: cum partim ejus praedae profundae libidines devorassent, partim nova quaedam et inaudita luxuries, partim etiam, etc.,

Cic. Pis. 21, 48:

eorum autem ipsorum partim ejus modi sunt, ut, etc.,

id. Off. 2, 21, 9; 72; id. de Or. 2, 22, 94; 1, 31, 141:

partim copiarum ad tumulum expugnandum mittit, partim ipse ad arcem ducit,

Liv. 26, 46:

eorum autem, quae objecta sunt mihi, partim ea sunt, etc.,

id. 42, 41, 2; Nep. Att. 7, 2.—

With ex:

ex quibus partim tecum fuerunt, partim, etc.,

Cic. Vatin. 7, 16:

partim ex illis distracti ac dissipati jacent,

id. Leg. 2, 17, 42:

cum partim e nobis ita timidi sint, ut, etc.,... partim, etc.,

id. Phil. 8, 11, 32:

ex dubiis partim nobis ipsis ad electionem sunt libera, partim aliorum sententiae commissa,

Quint. 3, 4, 8.—

Absol. (so most freq.): animus partim uxoris misericordiā Devinctus, partim victus hujus injuriis, partly,... partly; in part,... in part, Ter. Hec. 1, 2, 92 sq.:

partim quae perspexi his oculis, partim quae accepi auribus,

id. ib. 3, 3, 3:

amici partim deseruerint me, partim etiam prodiderint,

Cic. Q. Fr. 1, 3, 5:

diuturni silentii... non timore aliquo, sed partim dolore, partim verecundiā, finem hodiernus dies attulit,

id. Marc. 1, 1; Quint. 7, 1, 3:

partim quod... partim quod, etc.,

Caes. B. G. 5, 6, 3:

partim ductu, partim auspiciis suis,

Suet. Aug. 21:

partim cupiditate... partim ambitione... partim etiam inscientiā,

Quint. 12, 11, 14:

Scipio dux partim factis fortibus partim suāpte fortunā quādam ingentis ad incrementa gloriae celebratus converterat animos,

Liv. 29, 26, 5:

postea renuntiavit foro partim pudore, partim metu,

Suet. Rhet. 6.—Sometimes partim is placed only in the second member of a partitive proposition:

Caesar a nobilissimis civibus, partim etiam a se omnibus rebus ornatis, trucidatus,

Cic. Div. 2, 9, 23; id. Verr. 2, 2, 65, § 158.—Sometimes it corresponds to alius, quidam, etc.:

bestiarum terrenae sunt aliae, partim aquatiles, aliae quasi ancipites,

Cic. N. D. 1, 37, 103:

multa inusitata partim e caelo, alia ex terrā oriebantur, quaedam etiam, etc.,

id. Div. 1, 42, 93:

quibusdam placuisse mirabilia quaedam, partim fugiendas esse nimias amicitias,

Cic. Am. 13, 45:

castra hostium invadunt, semisomnos partim, alios arma sumentes fugant,

Sall. J. 21, 2:

Gaetulos accepimus, partim in tuguriis, alios incultius vagos agitare, etc.,

id. ib. 19, 5; 38, 3; 40, 2; cf. id. ib. 13, 2; Gell. 2, 22, 1.—

Transf.

For the most part, chiefly, principally (ante-class.):

mirum quin tibi ego crederem, ut ipse idem mihi faceres, quod partim faciunt argentarii,

Plaut. Pers. 3, 3, 28:

bubulcis obsequitor, partim quo libentius boves curent,

Cato, R. R. 5, 6; 6, 3. —

Of time, sometimes (late Lat.), Scrib. Comp. Med. 53.

pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].

Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

at ea supterfugere potis es pauca,

Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

Verg. A. 11, 148:

quod nunquam potis est sejungi,

Lucr. 1, 452:

nec potis est cerni,

id. 5, 719; Cat. 76, 24:

qui potis est?

how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

duae plus satis dare potis sunt,

Plaut. Poen. 1, 2, 17:

quid pastores potis sint,

Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

si non aliud pote est,

Cat. 43, 16. Without est:

nec devitari letum pote,

Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

id. R. R. 2, 2:

nec eniti remis pote,

Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

qui pote? vis dicam? nugaris,

Pers. 1, 56:

in te dici pote, Id, quod,

Cat. 98, 1:

nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

id. 67, 11:

hoc facito, sive id non pote sive pote,

be it impossible or possible, id. 76, 16:

quid pote simplicius?

what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

nihil pote supra,

nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

quantum pote,

as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

aufugiamus istinc quam pote longissime,

App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—

Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).

Of persons:

numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

quem aequiust potiorem habere quam te?

id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

itaque cives potiores quam peregrini,

id. Lael. 5, 19:

Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

Liv. 26, 31, 4:

at tu, qui potior nunc es,

happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

ut in judicio possessionis potior esset,

Dig. 18, 1, 34.—

Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

nulla potior serenda,

Varr. R. R. 1, 15:

sucus,

Plin. 36, 22, 43, § 158:

novistine locum potiorem rure beato?

Hor. Ep. 1, 10, 14:

sententia,

id. Epod. 16, 17:

mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

Cic. Phil. 10, 9, 19:

illi turpis vita integrā famā potior fuit,

Sall. J. 67, 3:

nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

ut probetis potiora,

Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—

Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.

Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

Plaut. Men. 2, 3, 9:

tantis potissimus umbris,

Stat. Th. 4, 627:

potissimos libertorum veneno interficere,

Tac. A. 14, 65.—

Of things (class.):

utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

Cic. Inv. 1, 12, 17:

cura,

Stat. S. 4, 4, 20:

nobilitas,

Plin. 14, 2, 4, § 25:

opusculum,

Plin. Ep. 4, 14, 10:

causa,

Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.

Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

Cic. de Or. 2, 78, 317:

privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

id. Ac. 2, 1, 3:

scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

id. Att. 5, 6, 2:

nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

Liv. 8, 7, 17:

per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

quam potius,

Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

Uticae potius quam Romae esse malle,

Cic. Lig. 2, 5:

favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

Dig. 50, 17, 167.—

Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

Cic. Tusc. 1, 11, 23:

quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

id. Sen. 11, 35:

erravit aut potius insanivit Apronius?

id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—

Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

nos id potissimum consecuti sumus,

id. Tusc. 5, 4, 11:

tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

Caes. B. C. 2, 43:

quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].

Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

at ea supterfugere potis es pauca,

Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

Verg. A. 11, 148:

quod nunquam potis est sejungi,

Lucr. 1, 452:

nec potis est cerni,

id. 5, 719; Cat. 76, 24:

qui potis est?

how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

duae plus satis dare potis sunt,

Plaut. Poen. 1, 2, 17:

quid pastores potis sint,

Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

si non aliud pote est,

Cat. 43, 16. Without est:

nec devitari letum pote,

Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

id. R. R. 2, 2:

nec eniti remis pote,

Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

qui pote? vis dicam? nugaris,

Pers. 1, 56:

in te dici pote, Id, quod,

Cat. 98, 1:

nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

id. 67, 11:

hoc facito, sive id non pote sive pote,

be it impossible or possible, id. 76, 16:

quid pote simplicius?

what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

nihil pote supra,

nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

quantum pote,

as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

aufugiamus istinc quam pote longissime,

App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—

Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).

Of persons:

numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

quem aequiust potiorem habere quam te?

id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

itaque cives potiores quam peregrini,

id. Lael. 5, 19:

Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

Liv. 26, 31, 4:

at tu, qui potior nunc es,

happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

ut in judicio possessionis potior esset,

Dig. 18, 1, 34.—

Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

nulla potior serenda,

Varr. R. R. 1, 15:

sucus,

Plin. 36, 22, 43, § 158:

novistine locum potiorem rure beato?

Hor. Ep. 1, 10, 14:

sententia,

id. Epod. 16, 17:

mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

Cic. Phil. 10, 9, 19:

illi turpis vita integrā famā potior fuit,

Sall. J. 67, 3:

nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

ut probetis potiora,

Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—

Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.

Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

Plaut. Men. 2, 3, 9:

tantis potissimus umbris,

Stat. Th. 4, 627:

potissimos libertorum veneno interficere,

Tac. A. 14, 65.—

Of things (class.):

utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

Cic. Inv. 1, 12, 17:

cura,

Stat. S. 4, 4, 20:

nobilitas,

Plin. 14, 2, 4, § 25:

opusculum,

Plin. Ep. 4, 14, 10:

causa,

Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.

Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

Cic. de Or. 2, 78, 317:

privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

id. Ac. 2, 1, 3:

scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

id. Att. 5, 6, 2:

nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

Liv. 8, 7, 17:

per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

quam potius,

Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

Uticae potius quam Romae esse malle,

Cic. Lig. 2, 5:

favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

Dig. 50, 17, 167.—

Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

Cic. Tusc. 1, 11, 23:

quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

id. Sen. 11, 35:

erravit aut potius insanivit Apronius?

id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—

Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

nos id potissimum consecuti sumus,

id. Tusc. 5, 4, 11:

tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

Caes. B. C. 2, 43:

quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].

Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

at ea supterfugere potis es pauca,

Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

Verg. A. 11, 148:

quod nunquam potis est sejungi,

Lucr. 1, 452:

nec potis est cerni,

id. 5, 719; Cat. 76, 24:

qui potis est?

how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

duae plus satis dare potis sunt,

Plaut. Poen. 1, 2, 17:

quid pastores potis sint,

Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

si non aliud pote est,

Cat. 43, 16. Without est:

nec devitari letum pote,

Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

id. R. R. 2, 2:

nec eniti remis pote,

Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

qui pote? vis dicam? nugaris,

Pers. 1, 56:

in te dici pote, Id, quod,

Cat. 98, 1:

nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

id. 67, 11:

hoc facito, sive id non pote sive pote,

be it impossible or possible, id. 76, 16:

quid pote simplicius?

what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

nihil pote supra,

nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

quantum pote,

as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

aufugiamus istinc quam pote longissime,

App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—

Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).

Of persons:

numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

quem aequiust potiorem habere quam te?

id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

itaque cives potiores quam peregrini,

id. Lael. 5, 19:

Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

Liv. 26, 31, 4:

at tu, qui potior nunc es,

happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

ut in judicio possessionis potior esset,

Dig. 18, 1, 34.—

Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

nulla potior serenda,

Varr. R. R. 1, 15:

sucus,

Plin. 36, 22, 43, § 158:

novistine locum potiorem rure beato?

Hor. Ep. 1, 10, 14:

sententia,

id. Epod. 16, 17:

mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

Cic. Phil. 10, 9, 19:

illi turpis vita integrā famā potior fuit,

Sall. J. 67, 3:

nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

ut probetis potiora,

Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—

Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.

Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

Plaut. Men. 2, 3, 9:

tantis potissimus umbris,

Stat. Th. 4, 627:

potissimos libertorum veneno interficere,

Tac. A. 14, 65.—

Of things (class.):

utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

Cic. Inv. 1, 12, 17:

cura,

Stat. S. 4, 4, 20:

nobilitas,

Plin. 14, 2, 4, § 25:

opusculum,

Plin. Ep. 4, 14, 10:

causa,

Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.

Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

Cic. de Or. 2, 78, 317:

privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

id. Ac. 2, 1, 3:

scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

id. Att. 5, 6, 2:

nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

Liv. 8, 7, 17:

per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

quam potius,

Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

Uticae potius quam Romae esse malle,

Cic. Lig. 2, 5:

favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

Dig. 50, 17, 167.—

Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

Cic. Tusc. 1, 11, 23:

quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

id. Sen. 11, 35:

erravit aut potius insanivit Apronius?

id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—

Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

nos id potissimum consecuti sumus,

id. Tusc. 5, 4, 11:

tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

Caes. B. C. 2, 43:

quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].

Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

at ea supterfugere potis es pauca,

Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

Verg. A. 11, 148:

quod nunquam potis est sejungi,

Lucr. 1, 452:

nec potis est cerni,

id. 5, 719; Cat. 76, 24:

qui potis est?

how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

duae plus satis dare potis sunt,

Plaut. Poen. 1, 2, 17:

quid pastores potis sint,

Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

si non aliud pote est,

Cat. 43, 16. Without est:

nec devitari letum pote,

Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

id. R. R. 2, 2:

nec eniti remis pote,

Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

qui pote? vis dicam? nugaris,

Pers. 1, 56:

in te dici pote, Id, quod,

Cat. 98, 1:

nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

id. 67, 11:

hoc facito, sive id non pote sive pote,

be it impossible or possible, id. 76, 16:

quid pote simplicius?

what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

nihil pote supra,

nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

quantum pote,

as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

aufugiamus istinc quam pote longissime,

App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—

Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).

Of persons:

numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

quem aequiust potiorem habere quam te?

id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

itaque cives potiores quam peregrini,

id. Lael. 5, 19:

Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

Liv. 26, 31, 4:

at tu, qui potior nunc es,

happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

ut in judicio possessionis potior esset,

Dig. 18, 1, 34.—

Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

nulla potior serenda,

Varr. R. R. 1, 15:

sucus,

Plin. 36, 22, 43, § 158:

novistine locum potiorem rure beato?

Hor. Ep. 1, 10, 14:

sententia,

id. Epod. 16, 17:

mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

Cic. Phil. 10, 9, 19:

illi turpis vita integrā famā potior fuit,

Sall. J. 67, 3:

nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

ut probetis potiora,

Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—

Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.

Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

Plaut. Men. 2, 3, 9:

tantis potissimus umbris,

Stat. Th. 4, 627:

potissimos libertorum veneno interficere,

Tac. A. 14, 65.—

Of things (class.):

utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

Cic. Inv. 1, 12, 17:

cura,

Stat. S. 4, 4, 20:

nobilitas,

Plin. 14, 2, 4, § 25:

opusculum,

Plin. Ep. 4, 14, 10:

causa,

Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.

Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

Cic. de Or. 2, 78, 317:

privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

id. Ac. 2, 1, 3:

scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

id. Att. 5, 6, 2:

nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

Liv. 8, 7, 17:

per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

quam potius,

Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

Uticae potius quam Romae esse malle,

Cic. Lig. 2, 5:

favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

Dig. 50, 17, 167.—

Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

Cic. Tusc. 1, 11, 23:

quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

id. Sen. 11, 35:

erravit aut potius insanivit Apronius?

id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—

Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

nos id potissimum consecuti sumus,

id. Tusc. 5, 4, 11:

tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

Caes. B. C. 2, 43:

quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

pŏtis (in the positive rarely declined, and in the neutr. pŏte), adj. ( comp. pŏ-tĭor, ius; sup. pŏtissĭmus, a, um; class. only in the comp.) [Sanscr. patis, lord; Gr. posis, husband; des-potês, lord; Lat. compotis (compos) potiri].

Posit., able, capable; possible (mostly ante-class. and poet.): divi qui potes pro illo quod Samothraces theoi dunatoi, Varr L. L. 5, § 58 Müll.; Macr. S. 3, 4:

nisi qui colaphos perpeti Potis parasitus,

Plaut. Capt. 1, 1, 21.—Usually in the connection potis or pote est, he, she, or it is able, may, or can:

at ea supterfugere potis es pauca,

Plaut. Capt. 5, 2, 17: neque sanguis ullo potis est pacto profluens consistere, old poet ap. Cic. Tusc. 2, 16, 38: istam non potis est vis saeva exstinguere venti, Poët. ap. Gell. 19, 9, 12:

at non Evandrum potis est vis ulla tenere,

Verg. A. 11, 148:

quod nunquam potis est sejungi,

Lucr. 1, 452:

nec potis est cerni,

id. 5, 719; Cat. 76, 24:

qui potis est?

how is it possible? id. 72, 7.—With plur.: si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

duae plus satis dare potis sunt,

Plaut. Poen. 1, 2, 17:

quid pastores potis sint,

Varr. R. R. 2, 2.—Without est: quis potis ingentes oras evolvere belli? Enn. ap. Diom. p. 381 P. (Ann. v. 178 Vahl.); Verg. A. 3, 671; Hor. C. 3, 17, 13.—Form pote:

si non aliud pote est,

Cat. 43, 16. Without est:

nec devitari letum pote,

Lucr. 3, 1079: viget, veget, utpote plurimum, Varr. ap Non. 2, 876:

nec non emptor pote ex empto vendito illum damnare,

id. R. R. 2, 2:

nec eniti remis pote,

Val. Fl. 4, 680; Prop. 2, 1, 46:

qui pote? vis dicam? nugaris,

Pers. 1, 56:

in te dici pote, Id, quod,

Cat. 98, 1:

nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam,

id. 67, 11:

hoc facito, sive id non pote sive pote,

be it impossible or possible, id. 76, 16:

quid pote simplicius?

what can be more simple? Mart. 9, 16, 2:

nihil pote supra,

nothing could exceed it, Ter. Ad. 2, 3, 11; Auct. ap. Cic. Brut. 46, 172; Cic. Att. 13, 38, 1:

quantum pote,

as soon as possible, id. ib. 4, 13, 1: quam pote, as much as possible (post-class.):

aufugiamus istinc quam pote longissime,

App. M. 1, p. 107, 9; 2, p. 119, 33.—

Comp.: pŏtĭor, us, that may be preferred, preferred; better, preferable (class.).

Of persons:

numquam edepol erit ille potior Harpax, quam ego,

Plaut. Ps. 4, 1, 17; 1, 3, 95:

quem aequiust potiorem habere quam te?

id. Stich. 1, 2, 40: qui plus pollet potiorque est patre, old poet ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69; id. Fam. 10, 3, 2:

itaque cives potiores quam peregrini,

id. Lael. 5, 19:

Sosim et Moericum quibus tantam crederem rem, potiores habui,

Liv. 26, 31, 4:

at tu, qui potior nunc es,

happier in love, preferred, Tib. 1, 6, 33 (5, 69):

ut in judicio possessionis potior esset,

Dig. 18, 1, 34.—

Of things, better, stronger, preferable, more useful or important:

nulla potior serenda,

Varr. R. R. 1, 15:

sucus,

Plin. 36, 22, 43, § 158:

novistine locum potiorem rure beato?

Hor. Ep. 1, 10, 14:

sententia,

id. Epod. 16, 17:

mors civibus Romanis semper fuit servitute potior,

Cic. Phil. 10, 9, 19:

illi turpis vita integrā famā potior fuit,

Sall. J. 67, 3:

nihil mihi potius fuit quam ut Massinissam convenirem,

I had nothing more important, nothing more urgent to do, Cic. Rep. 6, 9, 9:

illa semper potiora duxisti, quae, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

semper se rei publicae commoda privatis necessitatibus habuisse potiora,

Caes. B. C. 1, 8.— Subst.:

ut probetis potiora,

Vulg. Phil. 1, 10: hem, mater mea, tibi rem potiorem video (sc. verbis), I see a fact stronger than words, i. e. a clearer proof, Plaut. Aul. 4, 7, 12.—

Sup.: pŏtissĭmus, a, um, the chief, principal, most prominent, most important.

Of persons ( poet. and in post-Aug. prose):

item huic ultro fit, ut Meret, potissimus nostrae domi ut sit,

Plaut. Men. 2, 3, 9:

tantis potissimus umbris,

Stat. Th. 4, 627:

potissimos libertorum veneno interficere,

Tac. A. 14, 65.—

Of things (class.):

utrum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur,

Cic. Inv. 1, 12, 17:

cura,

Stat. S. 4, 4, 20:

nobilitas,

Plin. 14, 2, 4, § 25:

opusculum,

Plin. Ep. 4, 14, 10:

causa,

Tac. A. 4, 16.—Hence, adv., only in the comp. and sup.

Comp.: pŏtĭus, rather, preferably, more (class.; cf.: satius, prius): quo nos vocabis nomine? Ar. Libortos. Le. Non patronos? Ar. Id potius, Plaut. As. 3, 3, 62:

sed scin', quid volo potius, sodes, facias?

Ter. Hec. 5, 1, 27; id. And. 5, 3, 2:

nec vero imperia expetenda: ac potius non accipienda interdum,

Cic. Off. 1, 20, 68.— With quam, Plaut. Aul. 4, 2, 11:

Galliam potius esse Ariovisti quam populi Romani,

Caes. B. G. 1, 45.—When the predicates are compared, the verb in the following clause is always in the subj.:

perpessus est omnia potius quam conscios indicaret,

rather than, Cic. Tusc. 2, 22, 52:

in oratione non vis potius quam delectatio postulatur,

Cic. de Or. 2, 78, 317:

privabo potius illum debito testimonio quam id cum meā laude communicem,

id. Ac. 2, 1, 3:

scribam aliquid potius, quam committam ut litterae non reddantur,

id. Att. 5, 6, 2:

nos potius nostro delicto plectemur, quam res publica nostra peccata luat,

Liv. 8, 7, 17:

per interregem comitia habenda potius, quam consulum alter a bello avocaretur,

id. 22, 23, 10; 9, 14, 16.— So with quam ut:

se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,

Liv. 4, 2, 8: audeo dicere hoc malo domitos ipsos potius cultores agrorum fore, quam ut armati, etc., id. 2, 34, 11; 6, 28, 8; 9, 14, 7.—But after verbs of willing, wishing (sometimes of declaring), the inf. is used:

dictatore obstinato tollere potius totum e re publicā consulatum, quam promiscuum facere,

Liv. 7, 21, 1; 23, 9, 8; 21, 13, 8: v. Weissenb. ad Liv. 2, 15, 2; Fest. s. v. olivitam, p. 202 Müll.; v. Muuml;ll. ad. loc. p. 203, a. —In an inverted order:

quam potius,

Verg. Copa, 5: quid mihi negotii est eum istis nugacibus, quam potius potamus mulsum? C. Titius ap. Macr. S. 2, 12.—Sometimes potius is to be supplied:

tacita, bona est mulier semper, quam loquens,

Plaut. Rud. 4, 4, 70; id. Men. 5, 1, 26:

tamen statuit congredi, quam cum tantis copiis refugere,

Nep. Dat. 8, 1.—Pleon., with words which already express comparison.— Comp., Ter. Hec. 4, 1, 19:

Uticae potius quam Romae esse malle,

Cic. Lig. 2, 5:

favorabiliores rei potius, quam actores habentur,

Dig. 50, 17, 167.—

Esp., introducing a repetition of a thought in a corrected or strengthened form: aut potius, vel potius, or rather, or I may better say, etc.:

efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius,

Cic. Tusc. 1, 11, 23:

quam fuit imbecillus P. Africani filius, quam tenui aut nullā potius valetudine,

id. Sen. 11, 35:

erravit aut potius insanivit Apronius?

id. Verr. 2, 3, 48, § 113:

Cato magnus hercule homo, vel potius summus et singularis vir,

id. Brut. 85, 293; Dig. 1, 5, 16.—

Sup.: pŏtissĭmē ( pŏtissŭ-), and more freq. pŏtissĭmum ( pŏtissŭ-), chiefly, principally, especially, in preference to all others, above all, most of all (class.).—Form potissime, Cels. 3, 6.—Form potissimum:

responde, quo leto censes me ut peream potissimum?

Plaut. Merc. 2, 4, 15; Ter. And. 2, 6, 23:

exsistat aliquis et potissimum Caecus ille,

Cic. Cael. 14, 33; id. Mur. 2, 4:

nos id potissimum consecuti sumus,

id. Tusc. 5, 4, 11:

tanta erat contentio, qui potissimum ex magno numero conscenderent, ut,

Caes. B. C. 2, 43:

quid agam? aut quo potissimum infelix accedam?

Sall. J. 14, 15; Auct. Her. 3, 2, 2; Lact. 2, 18, 3.

praecĭpŭus, a, um, adj. [praecipio], that is taken before other things (cf. princeps): excipuum quod excipitur, ut praecipuum, quod ante capitur, Paul. ex Fest. p. 80 Müll.—Hence,

Particular, peculiar, especial (class.;

opp. communis),

Cic. Sull. 3, 9; cf. id. ib. 4, 12; id. Fam. 4, 15, 2; cf. also id. Prov. Cons. 1, 2:

non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae conditionem subire,

id. Rep. 1, 4, 7.—

In partic., in jurid. lang., that is received beforehand (esp. as an inheritance), special:

praecipua dos,

Dig. 33, 4, 2 fin.:

peculium,

ib. 40, 5, 23; Ter. Ad. 2, 3, 5; Plaut. Rud. 1, 3, 6.— Subst.: praecĭpŭum, ĭi, n., that which is received from an inheritance before the general distribution of the property:

sestertium quingenties cum praecipuum inter legatarios habuisset,

Suet. Galb. 5.—

Transf., like eximius, special, chief, principal, excellent, distinguished, extraordinary:

hic homo'st hominum omnium praecipuos,

Plaut. Trin. 5, 1, 1: opera praecipua, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

jus,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58: quos praecipuo semper honore Caesar habuit, Caes. B. G. 5, 52:

natura ingenerat praecipuum quendam amorem in eos, qui procreati sunt,

Cic. Off. 1, 4, 12:

Cicero praecipuus in eloquentiā vir,

Quint. 6, 3, 3; cf.:

praecipuus scientiā rei militaris,

Tac. A. 12, 40:

vir praecipuus corpore viribusque,

Plin. 7, 48, 49, § 154: mox praecipuus cui secreta imperatorum inniterentur ( the first), Tac. A. 3, 30.— Absol.:

ex quibus praecipuos attingemus,

Quint. 8, 3, 89:

ponendus inter praecipuos,

id. 10, 1, 116.—With gen.:

philosophorum Platonem esse praecipuum,

Quint. 10, 1, 81:

praecipui amicorum,

Tac. A. 15, 56 fin.:

remedia calculo humano,

Plin. 11, 49, 109, § 261:

herba dentibus,

id. 25, 13, 107, § 170; cf.:

herba ad serpentium ictus,

id. 8, 27, 41, § 97.— Subst.: praecĭpŭum, i, n., excellence, superiority:

homini praecipui a naturā nihil datum esse,

Cic. Fin. 2, 33, 110.— Plur.: praecĭpŭa, ōrum, n.

In gen., matters of special importance:

duo statim praecipua ex imperatoriā mente monstravit,

Vop. Aur. 23, 1:

principum diversam esse sortem, quibus praecipua rerum ad famam dirigenda,

Tac. A. 4, 40. —

Points of superiority, of excellence:

aurigarum equorumque praecipua vel delicta,

Amm. 14, 6, 25.—

Esp., in the philos. lang. of the Stoics, principal or considerable things, things that come next to absolute good, the Gr. proêgmena, Cic. Fin. 3, 16, 52 (v. the passage in connection).— Hence, adv.: praecĭpŭē, chiefly, principally, eminently (class.; cf.:

inprimis, maxime, potissimum, praesertim),

Plaut. Most. 1, 3, 31:

praecipue de consularibus disputare,

Cic. Sull. 29, 82:

praecipue florere,

id. de Or. 1, 8, 30:

semper Aeduorum civitati praecipue indulserat,

Caes. B. G. 7, 40; id. B. C. 3, 68:

rationem praestat praecipue analogia,

Quint. 1, 6, 1:

praecipue quidem apud Ciceronem,

id. 1, 8, 11:

fortasse ubique, in narratione tamen praecipue,

id. 10, 1, 51:

inferioribus praecipueque adulescentulis parcere decet,

id. 11, 1, 68:

praecipue sanus,

Hor. Ep. 1, 1, 108:

quos praecipue fugiam,

Juv. 3, 59:

vivendum recte est cum propter plurima, tum his praecipue causis,

id. 9, 119.—

Transf., = praesertim, especially, particularly ( poet. and postAug.):

sed perlectus liber utique ex integro resumendus, praecipueque oratio,

Quint. 10, 1, 20:

ostendunt admirabilem praecipue in aetate illā recti generis voluntatem,

id. 10, 1, 89:

pantheres, leones non attingunt perunctos eo, praecipue si et alium fuerit incoctum,

Plin. 29, 4, 25, § 78; 29, 4, 34, § 107.—So with cum:

sedulitas stulte urget, Praecipue cum se numeris commendat,

Hor. Ep. 2, 1, 261; Quint. 9, 2, 85; Plin. Ep. 3, 10, 4.

praecĭpŭus, a, um, adj. [praecipio], that is taken before other things (cf. princeps): excipuum quod excipitur, ut praecipuum, quod ante capitur, Paul. ex Fest. p. 80 Müll.—Hence,

Particular, peculiar, especial (class.;

opp. communis),

Cic. Sull. 3, 9; cf. id. ib. 4, 12; id. Fam. 4, 15, 2; cf. also id. Prov. Cons. 1, 2:

non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae conditionem subire,

id. Rep. 1, 4, 7.—

In partic., in jurid. lang., that is received beforehand (esp. as an inheritance), special:

praecipua dos,

Dig. 33, 4, 2 fin.:

peculium,

ib. 40, 5, 23; Ter. Ad. 2, 3, 5; Plaut. Rud. 1, 3, 6.— Subst.: praecĭpŭum, ĭi, n., that which is received from an inheritance before the general distribution of the property:

sestertium quingenties cum praecipuum inter legatarios habuisset,

Suet. Galb. 5.—

Transf., like eximius, special, chief, principal, excellent, distinguished, extraordinary:

hic homo'st hominum omnium praecipuos,

Plaut. Trin. 5, 1, 1: opera praecipua, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

jus,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58: quos praecipuo semper honore Caesar habuit, Caes. B. G. 5, 52:

natura ingenerat praecipuum quendam amorem in eos, qui procreati sunt,

Cic. Off. 1, 4, 12:

Cicero praecipuus in eloquentiā vir,

Quint. 6, 3, 3; cf.:

praecipuus scientiā rei militaris,

Tac. A. 12, 40:

vir praecipuus corpore viribusque,

Plin. 7, 48, 49, § 154: mox praecipuus cui secreta imperatorum inniterentur ( the first), Tac. A. 3, 30.— Absol.:

ex quibus praecipuos attingemus,

Quint. 8, 3, 89:

ponendus inter praecipuos,

id. 10, 1, 116.—With gen.:

philosophorum Platonem esse praecipuum,

Quint. 10, 1, 81:

praecipui amicorum,

Tac. A. 15, 56 fin.:

remedia calculo humano,

Plin. 11, 49, 109, § 261:

herba dentibus,

id. 25, 13, 107, § 170; cf.:

herba ad serpentium ictus,

id. 8, 27, 41, § 97.— Subst.: praecĭpŭum, i, n., excellence, superiority:

homini praecipui a naturā nihil datum esse,

Cic. Fin. 2, 33, 110.— Plur.: praecĭpŭa, ōrum, n.

In gen., matters of special importance:

duo statim praecipua ex imperatoriā mente monstravit,

Vop. Aur. 23, 1:

principum diversam esse sortem, quibus praecipua rerum ad famam dirigenda,

Tac. A. 4, 40. —

Points of superiority, of excellence:

aurigarum equorumque praecipua vel delicta,

Amm. 14, 6, 25.—

Esp., in the philos. lang. of the Stoics, principal or considerable things, things that come next to absolute good, the Gr. proêgmena, Cic. Fin. 3, 16, 52 (v. the passage in connection).— Hence, adv.: praecĭpŭē, chiefly, principally, eminently (class.; cf.:

inprimis, maxime, potissimum, praesertim),

Plaut. Most. 1, 3, 31:

praecipue de consularibus disputare,

Cic. Sull. 29, 82:

praecipue florere,

id. de Or. 1, 8, 30:

semper Aeduorum civitati praecipue indulserat,

Caes. B. G. 7, 40; id. B. C. 3, 68:

rationem praestat praecipue analogia,

Quint. 1, 6, 1:

praecipue quidem apud Ciceronem,

id. 1, 8, 11:

fortasse ubique, in narratione tamen praecipue,

id. 10, 1, 51:

inferioribus praecipueque adulescentulis parcere decet,

id. 11, 1, 68:

praecipue sanus,

Hor. Ep. 1, 1, 108:

quos praecipue fugiam,

Juv. 3, 59:

vivendum recte est cum propter plurima, tum his praecipue causis,

id. 9, 119.—

Transf., = praesertim, especially, particularly ( poet. and postAug.):

sed perlectus liber utique ex integro resumendus, praecipueque oratio,

Quint. 10, 1, 20:

ostendunt admirabilem praecipue in aetate illā recti generis voluntatem,

id. 10, 1, 89:

pantheres, leones non attingunt perunctos eo, praecipue si et alium fuerit incoctum,

Plin. 29, 4, 25, § 78; 29, 4, 34, § 107.—So with cum:

sedulitas stulte urget, Praecipue cum se numeris commendat,

Hor. Ep. 2, 1, 261; Quint. 9, 2, 85; Plin. Ep. 3, 10, 4.

praecĭpŭus, a, um, adj. [praecipio], that is taken before other things (cf. princeps): excipuum quod excipitur, ut praecipuum, quod ante capitur, Paul. ex Fest. p. 80 Müll.—Hence,

Particular, peculiar, especial (class.;

opp. communis),

Cic. Sull. 3, 9; cf. id. ib. 4, 12; id. Fam. 4, 15, 2; cf. also id. Prov. Cons. 1, 2:

non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae conditionem subire,

id. Rep. 1, 4, 7.—

In partic., in jurid. lang., that is received beforehand (esp. as an inheritance), special:

praecipua dos,

Dig. 33, 4, 2 fin.:

peculium,

ib. 40, 5, 23; Ter. Ad. 2, 3, 5; Plaut. Rud. 1, 3, 6.— Subst.: praecĭpŭum, ĭi, n., that which is received from an inheritance before the general distribution of the property:

sestertium quingenties cum praecipuum inter legatarios habuisset,

Suet. Galb. 5.—

Transf., like eximius, special, chief, principal, excellent, distinguished, extraordinary:

hic homo'st hominum omnium praecipuos,

Plaut. Trin. 5, 1, 1: opera praecipua, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

jus,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58: quos praecipuo semper honore Caesar habuit, Caes. B. G. 5, 52:

natura ingenerat praecipuum quendam amorem in eos, qui procreati sunt,

Cic. Off. 1, 4, 12:

Cicero praecipuus in eloquentiā vir,

Quint. 6, 3, 3; cf.:

praecipuus scientiā rei militaris,

Tac. A. 12, 40:

vir praecipuus corpore viribusque,

Plin. 7, 48, 49, § 154: mox praecipuus cui secreta imperatorum inniterentur ( the first), Tac. A. 3, 30.— Absol.:

ex quibus praecipuos attingemus,

Quint. 8, 3, 89:

ponendus inter praecipuos,

id. 10, 1, 116.—With gen.:

philosophorum Platonem esse praecipuum,

Quint. 10, 1, 81:

praecipui amicorum,

Tac. A. 15, 56 fin.:

remedia calculo humano,

Plin. 11, 49, 109, § 261:

herba dentibus,

id. 25, 13, 107, § 170; cf.:

herba ad serpentium ictus,

id. 8, 27, 41, § 97.— Subst.: praecĭpŭum, i, n., excellence, superiority:

homini praecipui a naturā nihil datum esse,

Cic. Fin. 2, 33, 110.— Plur.: praecĭpŭa, ōrum, n.

In gen., matters of special importance:

duo statim praecipua ex imperatoriā mente monstravit,

Vop. Aur. 23, 1:

principum diversam esse sortem, quibus praecipua rerum ad famam dirigenda,

Tac. A. 4, 40. —

Points of superiority, of excellence:

aurigarum equorumque praecipua vel delicta,

Amm. 14, 6, 25.—

Esp., in the philos. lang. of the Stoics, principal or considerable things, things that come next to absolute good, the Gr. proêgmena, Cic. Fin. 3, 16, 52 (v. the passage in connection).— Hence, adv.: praecĭpŭē, chiefly, principally, eminently (class.; cf.:

inprimis, maxime, potissimum, praesertim),

Plaut. Most. 1, 3, 31:

praecipue de consularibus disputare,

Cic. Sull. 29, 82:

praecipue florere,

id. de Or. 1, 8, 30:

semper Aeduorum civitati praecipue indulserat,

Caes. B. G. 7, 40; id. B. C. 3, 68:

rationem praestat praecipue analogia,

Quint. 1, 6, 1:

praecipue quidem apud Ciceronem,

id. 1, 8, 11:

fortasse ubique, in narratione tamen praecipue,

id. 10, 1, 51:

inferioribus praecipueque adulescentulis parcere decet,

id. 11, 1, 68:

praecipue sanus,

Hor. Ep. 1, 1, 108:

quos praecipue fugiam,

Juv. 3, 59:

vivendum recte est cum propter plurima, tum his praecipue causis,

id. 9, 119.—

Transf., = praesertim, especially, particularly ( poet. and postAug.):

sed perlectus liber utique ex integro resumendus, praecipueque oratio,

Quint. 10, 1, 20:

ostendunt admirabilem praecipue in aetate illā recti generis voluntatem,

id. 10, 1, 89:

pantheres, leones non attingunt perunctos eo, praecipue si et alium fuerit incoctum,

Plin. 29, 4, 25, § 78; 29, 4, 34, § 107.—So with cum:

sedulitas stulte urget, Praecipue cum se numeris commendat,

Hor. Ep. 2, 1, 261; Quint. 9, 2, 85; Plin. Ep. 3, 10, 4.

praesertim, adv. [prae-sero; cf. praecipue, from praecipio, qs. connected beforehand], serves to add an important argument or condition (hence most freq. joined with cum and si), especially, chiefly, principally, particularly, kai tauta (class.; cf. praecipue).

Absol.: praefestinamus, quae sit causa, sciscere, quod sit necessum scire, praesertim in brevi, Afran. ap. Charis. p. 186 P. (Com. Rel. p. 214 Rib.):

praesertim ut nunc sunt mores, etc.,

Ter. Phorm, 1, 2, 5:

retinenda est huius generis verecundia, praesertim naturā ipsā magistrā,

Cic. Off. 1, 35, 129; 1, 39, 140; id. Fam. 1, 8, 2:

praesertim homines tantulae staturae,

Caes. B. G. 2, 30 fin.:

(te) praesertim cautum dignos assumere,

Hor. S. 1, 6, 51; id. A. P. 383 al.—

Placed after the word which it qualifies: deforme est de se ipsum praedicare, falsa praesertim,

Cic. Off. 1, 38, 137; id. Lael. 4, 15:

in scripto praesertim,

id. Brut. 61, 219:

hac praesertim imbecillitate magistratum,

id. Fam. 1, 4, 3:

tanta praesertim,

id. Tusc. 5, 7, 19; Caes. B. G. 4, 8.—

Praesertim cum or cum praesertim and praesertim si= particularly since or if:

quod scribere, praesertim cum de philosophiā scriberem, non auderem,

Cic. Off. 2, 14, 51; so,

praesertim cum,

Ter. Eun. 5, 2, 24; Cic. Off. 3, 2, 8; id. Deiot. 7, 21; id. Lig. 1, 1; id. Arch. 5, 10; id. Att. 5, 21, 13; Caes. B. G. 1, 16 fin.; 1, 33, 4; Nep. Alc. 5, 2; Sall. H. 1, 41, 1 and 3, 61, 12 Dietsch; Quint. 5, 10, 103; 7, 9, 12; Hor. Ep. 1, 18, 50:

cum praesertim,

Cic. Off. 3, 30, 110; id. Mil. 30, 81; id. Rosc. Am. 8, 22; id. N. D. 1, 10, 26; id. Fam. 2, 6, 2; Sall. J. 2, 4; 3, 2; id. C. 51, 19 Kritz N. Cr.; Liv. 3, 52, 9; Quint. 1, 2, 11; 1, 11, 17; 1, 12, 4 al.; Prop. 1, 2, 27. (So for praesertim quod the true read. is praesertim cum in Cic. Fl. 17, 41).—Faciam, Laeli, praesertim si utrique vestrum gratum futurum est, Cic. Sen. 2, 6; so with indic.:

praesertim si est,

id. Fam. 2, 7, 1; 14, 2 fin.:

praesertim si incubuit,

Verg. G. 2, 310.—With subj.:

praesertim si esset,

Cic. Tusc. 3, 17, 38:

praesertim si aedifices,

id. Off. 1, 39, 140.

prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

but primus is rarely used for prior,

Cic. Sest. 19, 44 al.).

In gen.:

qui primus vulnus dicitur obligavisse,

Cic. N. D. 3, 22, 57:

primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

Ter. Ad. 4, 2, 7:

verum primum: verum igitur et extremum,

Cic. Off. 3, 6, 27:

primae litterae,

id. Att. 9, 6, 5:

primus inter homines nobilissimos,

id. Sest. 3, 6:

primi ex omnibus philosophis,

id. Fin. 4, 7, 17:

primus Graeciae in Thraciam introiit,

Nep. Alcib. 7, 4:

primus de mille fuisses,

Ov. H. 17, 105:

in primis,

among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

in primis stetit,

id. Epam. 10, 3:

in primis pugnantes,

Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

Quint. 3, 1, 8.—

In partic.

In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

in primā provinciā,

at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

digitus,

the tip of the finger, Cat. 2, 3:

dentes,

the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

ranis prima lingua cohaeret,

the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

primā statim nocte,

at the beginning of the night, Col. 10, 190:

sol,

i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

luna,

i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

primo quoque tempore,

at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

primo quoque die,

id. Phil. 8, 11, 33:

me tibi primum quidque concedente,

id. Ac. 2, 16, 49:

fluit voluptas et prima quaeque avolat,

id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

prima consiliorum (for prima consilia),

Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

multum improbiores sunt quam a primo credidi,

Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

Cic. Or. 8, 26:

suam vim retinere a primo ad extremum,

id. Fin. 4, 13, 32:

hoc a primo cogitavit,

id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

id a primo rectissime dicitur,

id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

equites in primo late ire jubet,

in the van, Sall. J. 68, 4:

qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

Cic. Or. 64, 215. —

First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

Caes. B. C. 1, 35:

sui municipii facile primus,

Cic. Rosc. Am. 6, 15:

homo,

id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

primis urbis placuisse,

Hor. Ep. 1, 20, 23:

juvenum primi,

Verg. A. 9, 785:

est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

quia sum apud te primus,

I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

primus humani generis,

Sil. 17, 255:

urbem Italiae primam,

Petr. 116:

praedium,

Cato, R. R. 1:

suavia prima habere,

to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

Sall. C. 36, 4:

cura,

a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

peccatores, quorum primus ego sum,

Vulg. 1 Tim. 1, 15:

primas partes, or primas agere,

to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

primas in causis agebat Hortensius,

Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

amoris erga me tibi primas defero,

i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

id. Div. in Caecil. 15, 49:

primas tenere,

to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

homo domi suae cum primis locuples,

Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

in primis lautus eques,

Nep. Att. 13, 1:

oppidum in primis Siciliae clarum,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

homo in primis improbissimus,

id. ib. 2, 3, 27, §

68: vir magnus in primis,

id. N. D. 1, 43, 120:

in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

id. de Or. 3, 5, 17:

in primis nobis sermo de te fuit,

id. Att. 5, 1, 3:

in primis... dein,

first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).

prīmō, at first, at the beginning, first, firstly.

In gen.:

aedes primo ruere rebamur,

Plaut. Am. 5, 1, 42:

neque credebam primo mihimet Sosiae,

id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

primo non accredidit,

Nep. Dat. 3, 4:

Themistocles solus primo profectus est,

id. Them. 6, 5:

contemptus est primo a tyrannis,

id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—

With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

Cic. Tusc. 3, 6, 13:

primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

Sall. C. 10, 3:

primo... deinde... tum... tum,

Cic. Fin. 1, 16, 50:

primo... deinde,

Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

Cels. 5, 26, 34:

primo... inde,... hinc,

Liv. 30, 11, 6:

haec primo paulatim crescere: post, etc.,

Sall. C. 10, 6:

dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

Caes. B. G. 7, 15:

primo... postea... postremo, etc.,

Liv. 26, 39:

primo... mox,

id. 1, 50:

primo... mox deinde,

Just. 1, 3:

primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

Sall. J. 111, 2:

neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

Ter. Hec. 4, 4, 91.—

(Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

primo... iterum,

Liv. 2, 51:

primo... rursus,

Suet. Aug. 17:

primo... secundo,

Phaedr. 4, 10, 16.—

prīmum, at first, first, in the first place, in the beginning (class.).

In enumerations, with a foll. deinde, tum:

Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

Caes. B. G. 1, 25:

primum... deinde... deinde,

Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

primum... deinde... tum... postremo,

id. N. D. 2, 1, 3:

primum... deinde... praeterea... postremo,

id. Div. 2, 56, 116:

primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

primum... secundo loco... deinde... tum,

id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

primum... subinde,

Hor. Ep. 1, 8, 15:

primum... mox,

id. ib. 2, 2, 93.—

Without other adverbs.

In gen.:

quaerenda pecunia primum est,

Hor. Ep. 1, 1, 53:

te Quicumque primum Produxit,

id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—

Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

primum omnium ego ipse vigilo,

Cic. Cat. 2, 9, 19.—

With ut, ubi, simulac, cum.

Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

Cic. Fam. 10, 13, 1:

ubi primum potuit, istum reliquit,

id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

simul ac primum niti possunt, etc.,

id. N. D. 2, 48, 124:

tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—

Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

Ter. And. 5, 4, 33.—

With dum (also by Plaut. joined in one word, pri-mumdum), in the first place, first (anteclass.):

primum dum, si falso insimulas, etc. Iterum si id verum est, etc.,

Plaut. Mil. 2, 3, 26:

omnium primumdum haed aedes jam face occlusae sicut,

id. Most. 2, 1, 53; 1, 2, 39; id. Capt. 1, 2, 57:

primum dum omnium male dictitatur tibi vulgo in sermonibus,

id. Trin. 1, 2, 61.—

With adv. or other expression of time, for the first time:

hodie primum ire in ganeum,

Plaut. As. 5, 2, 37:

quo die primum convocati su mus,

Cic. Phil. 5, 11, 30.—

prīmē, es pecially: fabula prime proba, Naev. ap. Charis. p. 188 P.; cf. Prisc. p. 603 P.—

prīmĭter, at first, first of all (ante- and post-class.): eripis primiter dapes, Pompon. ap. Non. 154, 26; Inscr. (of the beginning of the third century of Christ) Lab. Epigr. Lat. Scop. in Egitto.

prīmus, a, um, adj. sup. [obsol. prep. pri (prei); whence also prior, priscus; cf.: privus, privo, etc., and v. pro], the first, first (properly only when three or more are referred to. The first, as opp. to the second, is prior;

but primus is rarely used for prior,

Cic. Sest. 19, 44 al.).

In gen.:

qui primus vulnus dicitur obligavisse,

Cic. N. D. 3, 22, 57:

primus sentio mala nostra: primus rescisco omnia: Primus porro obnuntio,

Ter. Ad. 4, 2, 7:

verum primum: verum igitur et extremum,

Cic. Off. 3, 6, 27:

primae litterae,

id. Att. 9, 6, 5:

primus inter homines nobilissimos,

id. Sest. 3, 6:

primi ex omnibus philosophis,

id. Fin. 4, 7, 17:

primus Graeciae in Thraciam introiit,

Nep. Alcib. 7, 4:

primus de mille fuisses,

Ov. H. 17, 105:

in primis,

among the first, in the foremost ranks, Nep. Paus. 5, 3:

in primis stetit,

id. Epam. 10, 3:

in primis pugnantes,

Sall. C. 60, 6: leonem primus, aut in primis ferire, id. J. 6, 1: utque pedum primis infans vestigia plantis institerat (= ut primum, etc., poet.), Verg. A. 11, 573:

primus post eos quos poëtae tradiderunt movisse aliqua circa rhetoricen Empedocles dicitur (= secundus or proximus ab iis),

Quint. 3, 1, 8.—

In partic.

In time or place, first, fore, foremost, the first part; sometimes to be translated, the end, extremity, etc.:

in primā provinciā,

at the entrance of the province, Cic. Fam. 3, 6, 2:

digitus,

the tip of the finger, Cat. 2, 3:

dentes,

the front teeth, Plin. 19, 2, 11, § 35:

ranis prima lingua cohaeret,

the end of the tongue, id. 11, 37, 65, § 172:

primā statim nocte,

at the beginning of the night, Col. 10, 190:

sol,

i. e. the rising sun, Verg. A. 6, 255:

luna,

i. e. the new moon, Plin. 2, 13, 10, § 56.—With quisque, the first possible, the very first:

primo quoque tempore,

at the very first opportunity, Cic. Fam. 13, 57, 1:

primo quoque die,

id. Phil. 8, 11, 33:

me tibi primum quidque concedente,

id. Ac. 2, 16, 49:

fluit voluptas et prima quaeque avolat,

id. Fin. 2, 32, 106.— Subst.: prīma, ōrum, n., the first part, the beginning:

quod bellum, si prima satis prospera fuissent,

Liv. 8, 3.—Of the first principles or elements of things, Lucr. 4, 186:

prima consiliorum (for prima consilia),

Tac. H. 2, 11: a primo, from the beginning, at first:

multum improbiores sunt quam a primo credidi,

Plaut. Most. 3, 2, 139; Ter. Phorm. 4, 2, 14; 4, 3, 37:

in illā pro Ctesiphonte oratione submissius a primo: deinde pressius,

Cic. Or. 8, 26:

suam vim retinere a primo ad extremum,

id. Fin. 4, 13, 32:

hoc a primo cogitavit,

id. Att. 8, 11, 2; id. Phil. 2, 30, 75 Halm ad loc.:

id a primo rectissime dicitur,

id. Fin. 3, 9, 32 Madv. ad loc.: in primo, in front, before, in the beginning, first:

equites in primo late ire jubet,

in the van, Sall. J. 68, 4:

qui numerus in primo viget, jacet in extremo,

Cic. Or. 64, 215. —

First in rank or station, chief, principal, most excellent, eminent, distinguished, noble (cf.:

princeps, primores): evocat ad se Massiliensium quindecim primos,

Caes. B. C. 1, 35:

sui municipii facile primus,

Cic. Rosc. Am. 6, 15:

homo,

id. Verr. 2, 4, 17, § 37:

primis urbis placuisse,

Hor. Ep. 1, 20, 23:

juvenum primi,

Verg. A. 9, 785:

est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt Nec sunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

quia sum apud te primus,

I am the first in your favor, id. ib. 1, 2, 10:

primus humani generis,

Sil. 17, 255:

urbem Italiae primam,

Petr. 116:

praedium,

Cato, R. R. 1:

suavia prima habere,

to give the first place to, think the most of, Ter. Heaut. 5, 2, 9:

otium atque divitiae, quae prima mortales putant,

Sall. C. 36, 4:

cura,

a chief part, Plin. 5, 25, 21, § 88.—Also, most conspicuous, chief, in a bad sense:

peccatores, quorum primus ego sum,

Vulg. 1 Tim. 1, 15:

primas partes, or primas agere,

to play the first part, to occupy the first rank, Ter. Phorm. prol. 27:

primas in causis agebat Hortensius,

Cic. Brut. 90, 308; 47: primas dare, to give the first place, ascribe the greatest importance to a thing:

actioni primas dedisse Demosthenes dicitur, cum rogaretur, quid in dicendo esset primum: huic secundas, huic tertias,

Cic. de Or. 3, 56, 213: primas deferre, to transfer the first or principal part:

amoris erga me tibi primas defero,

i. e. I assign to you the first rank among those who love me, id. Att. 1, 17, 5: primas concedere, to yield the first place:

si Allienus tibi primas in dicendo partes concesserit,

id. Div. in Caecil. 15, 49:

primas tenere,

to play the first part, be the best, id. Brut. 95, 327: cum primis, and in primis (also written in one word, impri-mis), with or among the first, chiefly, especially, principally, particularly:

homo domi suae cum primis locuples,

Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

in primis lautus eques,

Nep. Att. 13, 1:

oppidum in primis Siciliae clarum,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 86:

homo in primis improbissimus,

id. ib. 2, 3, 27, §

68: vir magnus in primis,

id. N. D. 1, 43, 120:

in primis hoc a se animadversum esse dicebat,

id. de Or. 3, 5, 17:

in primis nobis sermo de te fuit,

id. Att. 5, 1, 3:

in primis... dein,

first, in the first place, Sall. J. 26, 3. —Hence, adv., primo and primum; also, ante- and post-class. and very rare, prime and primiter (the form primo is usually limited to that which is strictly first in time; primum in enumerations of contemporary facts, things, or arguments, where the order is at the speaker's choice; cf. Krebs, Antibarb. p. 920 sq.).

prīmō, at first, at the beginning, first, firstly.

In gen.:

aedes primo ruere rebamur,

Plaut. Am. 5, 1, 42:

neque credebam primo mihimet Sosiae,

id. ib. 2, 1, 50; Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26:

primo non accredidit,

Nep. Dat. 3, 4:

Themistocles solus primo profectus est,

id. Them. 6, 5:

contemptus est primo a tyrannis,

id. Thras. 2, 2; id. Ham. 2, 2.—

With dein, deinde, inde, post, postea, mox, denique, nunc:

primo Stoicorum more agamus, deinde nostro instituto vagabimur,

Cic. Tusc. 3, 6, 13:

primo pecuniae, dein imperii cupido crevit,

Sall. C. 10, 3:

primo... deinde... tum... tum,

Cic. Fin. 1, 16, 50:

primo... deinde,

Liv. 1, 27; Curt. 3, 12, 6; 4, 16, 21; 9, 10, 11:

primo abstinentiā utendum: deinde danda, etc.,

Cels. 5, 26, 34:

primo... inde,... hinc,

Liv. 30, 11, 6:

haec primo paulatim crescere: post, etc.,

Sall. C. 10, 6:

dissuadente primo Vercingetorige, post concedente,

Caes. B. G. 7, 15:

primo... postea... postremo, etc.,

Liv. 26, 39:

primo... mox,

id. 1, 50:

primo... mox deinde,

Just. 1, 3:

primo negitare, denique saepius fatigatus, etc.,

Sall. J. 111, 2:

neque illi credebam primo, nunc vero palam est,

Ter. Hec. 4, 4, 91.—

(Mostly post-Aug. for primum.) With iterum, rursus, secundo:

primo... iterum,

Liv. 2, 51:

primo... rursus,

Suet. Aug. 17:

primo... secundo,

Phaedr. 4, 10, 16.—

prīmum, at first, first, in the first place, in the beginning (class.).

In enumerations, with a foll. deinde, tum:

Caesar primum suo, deinde omnium e conspectu remotis equis,

Caes. B. G. 1, 25:

primum... deinde... deinde,

Cic. Verr. 2, 2, 58, § 143:

primum... deinde... tum... postremo,

id. N. D. 2, 1, 3:

primum... deinde... praeterea... postremo,

id. Div. 2, 56, 116:

primum... tum... deinde... post... tum... deinde....,

id. Fin. 5, 23, 65; id. Font. 14, 31; cf.:

primum... secundo loco... deinde... tum,

id. Leg. 1, 13, 35; id. Inv. 2, 27, 79; Curt. 3, 6, 16; 8, 10, 9; Liv. 1, 28; Nep. Them. 2, 3; id. Epam. 1, 3:

primum... subinde,

Hor. Ep. 1, 8, 15:

primum... mox,

id. ib. 2, 2, 93.—

Without other adverbs.

In gen.:

quaerenda pecunia primum est,

Hor. Ep. 1, 1, 53:

te Quicumque primum Produxit,

id. C. 2, 13, 2; id. S. 2, 3, 41.—

Strengthened with omnium, first of all, Plaut. Truc. 4, 3, 13:

primum omnium ego ipse vigilo,

Cic. Cat. 2, 9, 19.—

With ut, ubi, simulac, cum.

Ut primum, ubi primum, simul ac primum, cum primum, as soon as ever, as soon as:

ut primum potestas data est augendae dignitatis tuae, etc.,

Cic. Fam. 10, 13, 1:

ubi primum potuit, istum reliquit,

id. Verr. 2, 2, 20, § 48:

simul ac primum niti possunt, etc.,

id. N. D. 2, 48, 124:

tum affuerat, cum primum dati sunt judices,

id. Verr. 2, 2, 23, § 57.—

Nunc primum, now first, now for the first time (cf.: nunc demum, now at last):

post illa nunc primum audio, Quid illo sit factum,

Ter. And. 5, 4, 33.—