-
61 provorto
prō-verto ( - vorto), no perf., sum, 3, v.a., to turn forwards (ante-class.): ut transversus, non proversus cedit, quasi cancer solet, turned forwards, i. e. straightforwards, Plaut. ap. Varr. L. L. 7, § 81 Müll.:provorsum fulgur appellatur, quod ignoratur noc tu an interdiu sit factum, etc.,
Fest. p. 229 Müll. -
62 submuto
sum-mūto ( subm-), āre, v. a., to change, interchange, substitute one thing for another: hanc hupallagên rhetores, quia quasi summutantur verba pro verbis, metônumian grammatici vocant, quod nomina transferuntur, Cic. Or. 27, 93. -
63 summuto
sum-mūto ( subm-), āre, v. a., to change, interchange, substitute one thing for another: hanc hupallagên rhetores, quia quasi summutantur verba pro verbis, metônumian grammatici vocant, quod nomina transferuntur, Cic. Or. 27, 93. -
64 Betrag
Betrag m FIN, GEN amount, amt, sum • den Betrag feststellen RECHT settle the figure (Schadensersatz) • dieser Betrag erscheint nicht in den Büchern RW this sum does not appear in the accounts • einen Betrag hinterlegen BANK, BÖRSE deposit a sum • einen Betrag von einem Bankkonto abheben BANK withdraw a sum from a bank account* * *m <Finanz, Geschäft> amount (amt), sum ■ den Betrag feststellen < Recht> Schadensersatz settle the figure ■ dieser Betrag erscheint nicht in den Büchern < Rechnung> this sum does not appear in the accounts ■ einen Betrag hinterlegen < Börse> deposit a sum ■ einen Betrag von einem Bankkonto abheben < Bank> withdraw a sum from a bank account* * *Betrag
amount, sum [of money], rate, (Buchungsposten) item, (Gesamtbetrag) total, (Wert) value, (Ziffer) figure;
• bis zum Betrag von to the extent of, up to the amount of;
• gut für jeden Betrag good for any amount;
• über den Betrag von... good for...;
• Betrag eingezogen und Ware ausgeliefert collected and delivered;
• Betrag erhalten payment (amount) received, (Wechsel) for value received;
• Betrag bar erhalten cash received;
• abgebuchter Betrag amount debited;
• abgehobener Betrag draw;
• von der Bank abgehobener Betrag sum withdrawn from the bank;
• nicht abgehobener Betrag unexpended portion;
• abgerechneter Betrag amount deducted;
• abgerundeter Betrag round sum, amount rounded off;
• abgeschriebener Betrag amount written off;
• abzugsfähiger Betrag deductible amount, (Einkommensteuer) personal allowance (Br.) (credit, US), deduction (US);
• angegebener Betrag indicated (stated) amount;
• mit 5% Zinsen angelegter Betrag sum invested at 5 per cent interest;
• pro forma angesetzter Betrag nominal amount (sum);
• angezahlter Betrag amount paid on instalment (deposit);
• anrechnungspflichtiger Betrag chargeable amount;
• aufgewendeter Betrag amount spent;
• ausgelegter Betrag money disbursed;
• ausgeschriebener Betrag (Anzeige) amount stated;
• ausgesetzter Betrag allowance;
• ausgewiesener Betrag declared amount;
• ausgezahlter Betrag amount paid on account, disbursement;
• ausmachender Betrag final amount;
• noch ausstehender Betrag balance due, amount owing;
• beliebiger Betrag any amount;
• zu viel berechneter Betrag overcharge;
• bestimmbarer Betrag determinable amount;
• bestimmter Betrag definite (given, stated) sum, specific (given) amount;
• betroffener Betrag amount involved;
• doppelter Betrag double the amount;
• einzubehaltender Betrag amount to be withheld;
• einem Kreditbrief entnommener Betrag amount withdrawn from a letter of credit;
• entstandener, noch nicht fälliger Betrag amount accrued;
• erheblicher Betrag substantial amount;
• fakturierter Betrag invoiced charge;
• fälliger Betrag amount (sum) due;
• feststehender Betrag liquidated sum;
• ganzer Betrag full amount, sum total;
• doppelt gebuchter Betrag amount entered twice;
• von der Versicherung gedeckter Betrag amount of insurance carried, amount covered;
• genauer Betrag precise amount;
• gesamter Betrag total amount;
• geschuldeter Betrag sum (amount) due (owing);
• gesperrter Betrag blocked amount;
• gewetteter Betrag bet;
• zu viel gezahlter Betrag sum paid in excess;
• gezeichneter Betrag subscribed amount, subscription;
• gleichhoher Betrag equal sum of money;
• fast einem vollen Lohneinkommen gleichkommender Betrag to approximate full working pay;
• gleichwertiger Betrag equivalence;
• großer Betrag large sum;
• auf Ertragskonto gutgeschriebener Betrag amount brought to credit of revenue account;
• hinterlegter Betrag deposited amount, deposit;
• als Sicherheit hinterlegter Betrag bail;
• kleiner Betrag small amount;
• körperschaftssteuerfreier Betrag corporation tax relief (Br.);
• kreditierter Betrag amount advanced;
• krummer Betrag skewed amount;
• namhafter Betrag considerable amount;
• niedrigerer Betrag minor amount;
• offen stehender Betrag uncovered amount;
• pfändungsfreier Betrag mace-exempt amount (US);
• Pro-Kopf-Betrag capitation grant;
• realisierter Betrag amount realized;
• restlicher Betrag remaining (residual) amount, balance due;
• roher Betrag gross amount;
• rückständiger Betrag arrears,overdue amount;
• schuldiger Betrag sum payable (owing);
• schwankender Betrag variable fee;
• sicherstehender Betrag safe sum in hand;
• für die Dividendenausschüttung zur Verfügung stehender Betrag sum available for dividends;
• noch zur Verfügung stehender Betrag unexpended balance;
• steuerfreier Betrag exemption, credit (US);
• steuerpflichtiger Betrag taxable portion;
• strittiger Betrag amount at issue (in dispute);
• aus der Rücklage zu tragender Betrag sum chargeable to reserve;
• überfälliger Betrag amount overdue;
• überschießender Betrag amount (sum) in excess, exceeding (surplus) amount, surplus, (Saldo) unpaid balance;
• überwiesener Betrag amount remitted;
• überzahlter Betrag excess amount;
• überzogener Betrag overdraft;
• unbedeutender Betrag miserable (paltry) sum;
• veranschlagter Betrag estimated amount;
• vereinbarter Betrag amount agreed upon;
• verfügbarer Betrag amount available;
• für die Ausschüttung frei verfügbarer Betrag amount regarded as free for distribution;
• versicherter Betrag amount insured;
• veruntreuter Betrag defalcation;
• voller Betrag entire (full) amount;
• vorausgezahlter (vorausbezahlter) Betrag amount paid in advance;
• vorgetragener Betrag amount brought forward;
• uns zustehender Betrag money owing to us;
• Betrag von etwa 4 Dollar amount in the region (neighborhood, US) of 4 dollars;
• bewilligter Betrag von 100.000 Dollar für ein Vorhaben vote of $ 100,000 for a project;
• Betrag pro Einheit unit amount;
• Betrag in bestimmter Höhe definite and certain amount;
• Betrag in Worten sum (amount) in words;
• Betrag in Zahlen amount in figures;
• Betrag an j. abführen to pay an amount to s. o.;
• Betrag abrunden to make up an amount, to round off a sum;
• Betrag absetzen to set aside an amount;
• bestimmten Betrag für Abnutzung absetzen to write off so much for wear and tear;
• Betrag abziehen to deduct an amount;
• Betrag zu 6% anlegen to invest a sum at 6 per cent interest;
• Betrag zur Zahlung anweisen to authorize the payment of a sum;
• Betrag anzahlen to pay an amount as deposit;
• zum Betrag von... auflaufen to mount up to the sum of...;
• Betrag gleichmäßig aufteilen to split a sum into equal shares, to prorate an amount;
• Betrag unter verschiedene Leute aufteilen to allocate a sum amongst several people;
• erheblichen Betrag ausmachen to run to a respectable figure;
• fünfstelligen Betrag ausmachen to run into five figures;
• Scheck über einen Betrag von 1000 Euro ausstellen to write out a cheque (Br.) (check, US) for the amount of euro 1000;
• j. mit einem Betrag belasten to charge an amount to s. one’s account, to pass an amount to the debit of s. o.;
• jds. Konto mit einem Betrag belasten to carry (place, enter) a sum to s. one’s debit;
• Betrag für etw. bestimmen to allocate a sum to s. th.;
• abstimmungsweise einen Betrag bewilligen to vote a sum;
• Betrag in Abzug bringen to deduct a sum;
• Betrag als Ausgabe (im Soll) buchen to enter [up] an amount in the expenditure;
• Betrag bei einer Bank einzahlen to bank an amount, to pay an amount into the bank;
• Betrag auf jds. Konto einzahlen to pay in a sum to s. one’s credit;
• Spenden zu jedem Betrag entgegennehmen to accept contributions of any size;
• sich für den Betrag seiner Spesen erholen to recover expenses;
• um den erforderlichen Betrag zu erreichen to make up the required sum;
• Betrag von jem. fordern to come upon s. o. for a sum;
• Betrag guthaben to have a balance in one’s favo(u)r;
• jem. (jds. Konto) einen Betrag gutschreiben to place an amount to s. one’s credit, to pass an amount (put a sum) to the credit of s. o.;
• bedeutenden Betrag verloren haben to be a loser to a considerable amount;
• Betrag für etw. hinterlegen to leave a deposit on s. th.;
• Betrag kündigen to call in a sum;
• bestimmten Betrag von seinen Ersparnissen nehmen to set apart so much out of one’s savings;
• für einen Betrag gut sein to be good for a sum;
• jem. einen großen Betrag schuldig sein to be indebted to a large amount to s. o.;
• Betrag für wohltätige Zwecke zur Verfügung stellen to subscribe a sum to charity;
• Betrag wieder zur Verfügung stellen to refund an amount;
• benötigten Betrag überschreiten to be in excess of the sum required;
• Betrag als Einnahme verbuchen to put an amount in the receipts;
• Betrag unter verschiedene Leute [gleichmäßig] verteilen to apportion a sum among several people;
• Betrag vorschießen to advance an amount (a sum);
• Betrag zulasten eines Kontos vortragen to charge a sum to the debit;
• Betrag auf neue Rechnung vortragen to bring forward an amount;
• Betrag dem Reservefonds zuführen to allocate an amount to the reserve fund.
unterschreiten, Betrag
to fall below an amount;
• Plankosten unterschreiten to undershoot the target costs.
verifizieren, Betrag
to prove a sum. -
65 solutum
solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:I. A.soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.In a corporeal sense.1.Outwardly, to release.a.From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:b.solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:solvite istum,
id. Mil. 5, 32:numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:c.solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:d.Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.(α).With acc. alone:(β).eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—With ab and abl.:(γ).navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—With ex and abl.:(δ).nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—With abl.:(ε).complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—Absol. (sc. navem or naves):(ζ).tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):(η).naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—Poet. usages:e.de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):2.tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.a.In gen.:b.omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):c.solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—Of woven stuff:d.solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—Of mountains:e.utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—Of the neck:f.soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—Of a comet:g.momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—Of the hair, to loosen, untie, let fall:h.solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;3.post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.(α).Of a change into air or gas:(β).calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—Into a liquid, to melt:(γ).saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—Of putrefaction:(δ).(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—Of change in general:(ε).inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—Of expansion by heat:(ζ). (η).(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—Solvi in, to pass into, become:4.in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—To consume, to destroy, dissolve:B.solvere orbes,
Manil. 1, 497:ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—Trop.1.To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.a.From the body, etc.:b.teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:c.linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—From obligations and debts:d.solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):e.si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —From feelings, etc.:f.quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:longo luctu,
Verg. A. 2, 26:tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—From sleep, very rare:g.ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—From labor, business, etc.:h.volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):k.frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—From any cause of restraint.(α).To release from siege:(β).Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —From moral restraints:l.hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—From laws and rules: legibus solvere.(α).To exempt from laws, i. e. by privilege:(β).Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—Legibus solutus, not subject to, released from:2. (α).reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—Of troops, ranks, etc.:(β).ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:solvit maniplos,
Juv. 8, 154:solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—Of banquets, assemblies, etc.:(γ).convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:3.(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—Implying a change for the worse.a.To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):b.Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—To make torpid by removing sensation.(α).To relax, benumb the limbs or body;(β).as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—By frost ( poet.):(γ).solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—By sleep ( poet. for sopio):(δ).homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):4.ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:solvi inedia,
Petr. 111:sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,Of logical dissolution, to refute:b.non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—To disperse, dispel, as of a cloud:II. A.deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.In a corporeal sense.1.In gen., to loose (weaker than rumpo;2.post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—To remove a fetter, bridle, etc.:3.nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:B.solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:munimina valli,
id. ib. 12, 10:ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—Trop., to slacken or remove a bond.1.Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).a.Of the mouth, etc., to open:b.talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:c.si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:solutum conjugium,
Juv. 9, 79:qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—To efface guilt or wrong:d.magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;e.less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:f.atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—Of sleep:g.quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —Of any checks and barriers to motion, to remove.(α).To raise a siege:(β).solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—Of passions, etc., to remove restraint:(γ).cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—To overthrow, subvert a higher authority, etc.:h.quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—Of laws and customs, to abolish, violate:2.solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).a.To subvert discipline:b.disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:c.nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:d.segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—Of sickness and hunger, to end, remove:e.vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,famem,
Sen. Thyest. 64.—To delay:f.hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—Of darkness, to dispel:g.lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—Of war, strife, etc., to compose, settle:h.aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:jurgia solvere,
Manil. 3, 115:contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:3.quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:nodos juris,
Juv. 8, 50:proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—In partic., of obligations, to fulfil.a.To pay.(α).Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:(β).quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:(γ).cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—With acc. of the debt, to discharge, to pay:(δ).postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:(ε).emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:stipendium,
Liv. 28, 32, 1:dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —Esp., in certain phrases, to pay:b.aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —To fulfil the duty of burial.(α).Justa solvere; with dat. of the person:(β).qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—Exsequias, inferias or suprema solvere:c.exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.(α).Alone:(β).vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—With dat.:d.ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:e.fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):A.perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.Lit.1.(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:2.tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;3.postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:soluta et facilis terra,
id. 3, 14;solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:B.turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—Trop.1.(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:2.(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—Exempt, free from duties, obligations, etc.:3.quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:4.quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—Free from cares, undistracted:5.animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—At leisure, free from labor, business, etc.:6.te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—Unbound, relaxed, merry, jovial:7.quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:vultus,
Stat. Th. 5, 355:(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—Free from the rule of others, uncontrolled, independent:8.cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:9.nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:10.amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:licentia,
id. ib. 4, 4, 4:populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—Regardless of rules, careless, loose:11.orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—Esp., of style, etc., free from rules of composition.(α).Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:(β).est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);(γ).in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:(δ).ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:12.soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):13.sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—Undisciplined, disorderly:14.omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—Lax, remiss, weak:C.mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:1.aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.Thinly:2.corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—Of speech, fluently:3. 4.non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—Freely, without restraint:5. 6.generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—Of manners and discipline, disorderly, negligently:7.praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—Weakly, tamely, without vigor:8.quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—Of morals, loosely, without restraint:ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47. -
66 solvo
solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:I. A.soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.In a corporeal sense.1.Outwardly, to release.a.From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:b.solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:solvite istum,
id. Mil. 5, 32:numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:c.solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:d.Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.(α).With acc. alone:(β).eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—With ab and abl.:(γ).navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—With ex and abl.:(δ).nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—With abl.:(ε).complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—Absol. (sc. navem or naves):(ζ).tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):(η).naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—Poet. usages:e.de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):2.tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.a.In gen.:b.omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):c.solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—Of woven stuff:d.solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—Of mountains:e.utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—Of the neck:f.soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—Of a comet:g.momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—Of the hair, to loosen, untie, let fall:h.solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;3.post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.(α).Of a change into air or gas:(β).calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—Into a liquid, to melt:(γ).saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—Of putrefaction:(δ).(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—Of change in general:(ε).inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—Of expansion by heat:(ζ). (η).(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—Solvi in, to pass into, become:4.in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—To consume, to destroy, dissolve:B.solvere orbes,
Manil. 1, 497:ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—Trop.1.To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.a.From the body, etc.:b.teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:c.linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—From obligations and debts:d.solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):e.si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —From feelings, etc.:f.quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:longo luctu,
Verg. A. 2, 26:tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—From sleep, very rare:g.ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—From labor, business, etc.:h.volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):k.frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—From any cause of restraint.(α).To release from siege:(β).Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —From moral restraints:l.hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—From laws and rules: legibus solvere.(α).To exempt from laws, i. e. by privilege:(β).Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—Legibus solutus, not subject to, released from:2. (α).reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—Of troops, ranks, etc.:(β).ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:solvit maniplos,
Juv. 8, 154:solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—Of banquets, assemblies, etc.:(γ).convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:3.(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—Implying a change for the worse.a.To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):b.Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—To make torpid by removing sensation.(α).To relax, benumb the limbs or body;(β).as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—By frost ( poet.):(γ).solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—By sleep ( poet. for sopio):(δ).homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):4.ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:solvi inedia,
Petr. 111:sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,Of logical dissolution, to refute:b.non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—To disperse, dispel, as of a cloud:II. A.deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.In a corporeal sense.1.In gen., to loose (weaker than rumpo;2.post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—To remove a fetter, bridle, etc.:3.nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:B.solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:munimina valli,
id. ib. 12, 10:ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—Trop., to slacken or remove a bond.1.Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).a.Of the mouth, etc., to open:b.talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:c.si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:solutum conjugium,
Juv. 9, 79:qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—To efface guilt or wrong:d.magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;e.less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:f.atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—Of sleep:g.quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —Of any checks and barriers to motion, to remove.(α).To raise a siege:(β).solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—Of passions, etc., to remove restraint:(γ).cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—To overthrow, subvert a higher authority, etc.:h.quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—Of laws and customs, to abolish, violate:2.solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).a.To subvert discipline:b.disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:c.nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:d.segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—Of sickness and hunger, to end, remove:e.vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,famem,
Sen. Thyest. 64.—To delay:f.hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—Of darkness, to dispel:g.lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—Of war, strife, etc., to compose, settle:h.aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:jurgia solvere,
Manil. 3, 115:contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:3.quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:nodos juris,
Juv. 8, 50:proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—In partic., of obligations, to fulfil.a.To pay.(α).Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:(β).quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:(γ).cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—With acc. of the debt, to discharge, to pay:(δ).postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:(ε).emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:stipendium,
Liv. 28, 32, 1:dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —Esp., in certain phrases, to pay:b.aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —To fulfil the duty of burial.(α).Justa solvere; with dat. of the person:(β).qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—Exsequias, inferias or suprema solvere:c.exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.(α).Alone:(β).vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—With dat.:d.ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:e.fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):A.perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.Lit.1.(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:2.tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;3.postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:soluta et facilis terra,
id. 3, 14;solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:B.turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—Trop.1.(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:2.(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—Exempt, free from duties, obligations, etc.:3.quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:4.quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—Free from cares, undistracted:5.animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—At leisure, free from labor, business, etc.:6.te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—Unbound, relaxed, merry, jovial:7.quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:vultus,
Stat. Th. 5, 355:(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—Free from the rule of others, uncontrolled, independent:8.cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:9.nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:10.amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:licentia,
id. ib. 4, 4, 4:populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—Regardless of rules, careless, loose:11.orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—Esp., of style, etc., free from rules of composition.(α).Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:(β).est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);(γ).in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:(δ).ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:12.soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):13.sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—Undisciplined, disorderly:14.omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—Lax, remiss, weak:C.mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:1.aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.Thinly:2.corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—Of speech, fluently:3. 4.non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—Freely, without restraint:5. 6.generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—Of manners and discipline, disorderly, negligently:7.praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—Weakly, tamely, without vigor:8.quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—Of morals, loosely, without restraint:ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47. -
67 ut
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
68 utei
ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].I.As adv. of manner.A. 1.In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:2.salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):3.ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—In dependent questions.(α).With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:(β).hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —With subj. (class.):B.nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—Relative adverb of manner = eo modo quo, as.1.Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):2.ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;3.ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):4.gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—Causal, as, = prout, pro eo ut.a.Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:b.atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:c.hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):d.non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:C.perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):II.in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.Conj.A.Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.1.In gen.(α).With sic as correlative:(β).haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—With ita as correlative:(γ).ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—With other correlatives:(δ).in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;so with item,
id. Or. 60, 202:is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—Without correlative:2.rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—In partic.a.Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.(α).= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:(β).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—Concessive, = etsi... tamen, although... yet:b.consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—Ita... ut;c.in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—In exemplifications.(α).In gen., as for example, for instance:(β).nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:d.ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—Before an appositive noun, as, the same as, like:e.qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:f.mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:(α).ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,With ita understood:(β).facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —With virtual superlatives:(γ).ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—The superlatives omitted in either clause:(δ).ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—With a comparative in one of the terms:(ε).major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—Without superlative, as, according as:B.de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.1.With perf. indic.a.In gen., as soon as:b.principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—In oblique discourse:c.Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—With primum, when first, as soon as ever:d.atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—Rarely of coincidence in time:e.nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—Ut = ex quo tempore. since:2.ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—With imperf. indic.(α).In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;(β).deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—Of repeated past actions, whenever:3.ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—With plupf.(α).= postquam (rare):(β).ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—In epistolary style = the Engl. perf.:(γ).litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—Of repeated past actions, whenever:4.ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:C.neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).1.In object clauses.a.In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.(α).After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:(β).malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:(γ).ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—After verbs expressing resolution or agreement to do something:(δ).rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—After verbs of command or prohibition:(ε).imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—Verbs expressing permission:b.atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—In dependent clauses implying an aim or end.(α).After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:(β).ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—Verbs of effecting:(γ).nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—Verbs of obtaining:(δ).Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—Verbs of inducing and compelling:(ε).nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:c.cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:d.rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):2.me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—In subject clauses, with impersonal predicates.a.With a predicate adjective.(α).With the idea of rule, duty, etc.:(β).id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—In clauses expressing result and consequence:(γ).magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):b.concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—With predicate nouns.(α).Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:(β).quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—Expressing result and consequence:c.est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—With impersonal verbs.(α).Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:(β).convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—Denoting consequence:(γ).ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—Est, in the meaning fit, or causa est:3.est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.a.With the idea of resolve, etc.:b.vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—Of agreement:c.fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —Of law, rule, etc.:d.praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—Of duty:e.jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —Of purpose, inclination, etc.:f.vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—Of effect, result, etc.:4.fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—In clauses of manner, that, so that.a.With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;b.anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:c.ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—Without antecedents, so that:d.cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—Idiomat. with non.(α).Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:(β).flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;e.rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—Conditional or concessive.(α).Granting that ( for argument's sake):(β).quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—Even if, although:(γ).qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—Provided that:5.ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.a.In gen.:b.quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—Esp., after certain antecedents.(α).After id, for the purpose (ante-class.):(β).id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—After idcirco:(γ).idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—After ideo and eo:(δ).non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—After ad eam rem, ad hoc, in hoc:(ε).ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—After ea mente, hac mente:(ζ).navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—After potius quam:c.potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—Idiomat.(α).With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:(β).ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):(γ).satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—Quam ut after comparatives, too much to:quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2. -
69 ac
atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).I.In joining single words, which is its most common use.A.In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)1.The form atque.a.Before vowels and h. —Before a (very freq.):b.sociorum atque amicorum,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):deposci atque expeti,
Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):excitare atque inflammare,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):honestissimus atque ornatissimus,
Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):Sertorianae atque Hispaniensis,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—Before consonants.—Before b (very rare):2.Gallorum atque Belgarum,
Caes. B. G. 1, 6; so,Cassius atque Brutus,
Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):in portubus atque custodiis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):superatam esse atque depressam,
Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):vitiis atque flagitiis,
Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):dignitate atque gloria,
Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:virtute atque gloria,
Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):labore atque justitia,
Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):hilari atque laeto,
Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):multae atque magnae,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):adventu atque nomine,
Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):magna atque praeclara,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):se conlegit atque recreavit,
Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):provinciarum atque sociorum,
Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):parietum atque tectorum,
Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):gravis atque vehemens,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—The form ac before consonants.—Before b (very rare):B.sentientes ac bene meritos,
Cic. Off. 1, 41, 149:feri ac barbari,
Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):liberis ac conjugibus,
Liv. 21, 30:Romae ac circa urbem,
id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):periculum ac discrimen,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:usus ac disciplina,
Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):opima est ac fertilis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:potentissimos ac firmissimos,
Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;2, 13: pessuma ac flagitiosissima,
Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):nobilitatis ac juventutis,
Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):terrore ac metu,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):insedit ac nimis inveteravit,
Cic. Imp. Pomp. 3, 7:gentes ac nationes,
id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):celeberrimum ac plenissimum,
Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):firmamenti ac roboris,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):vectigalibus ac sociis,
Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):tantis rebus ac tanto bello,
Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):armatos ac victores,
Caes. B. G. 1, 40:inconsulte ac veluti etc.,
Sall. C. 42, 2:opera ac vineae,
Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,
Tac. Agr. 35:in se simul atque in Herculem,
id. G. 34:suos prosequitur simul ac deponit,
id. ib. 30; so,sociis pariter atque hostibus,
id. H. 4, 73:innocentes ac noxios juxta cadere,
id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,
Cic. Cael. 19, 45:omnia honesta atque inhonesta,
Sall. C. 30, 4:nobiles atque ignobiles,
id. ib. 20, 7:caloris ac frigoris patientia par,
Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,
Hor. Ep. 1, 16, 32.—Esp.a.In a hendiadys:b.utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,
with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:de conplexu ejus ac sinu,
of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,
Sall. C. 3 fin.:clamore atque adsensu,
shout of applause, Liv. 21, 3.—In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).(α).Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:(β).Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,
and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,
and indeed, Cic. Or. 16, 52:magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,
and especially, id. Cat. 1, 5, 11:hebeti ingenio atque nullo,
and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,
and even, id. Cat. 4, 9:fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,
and at the same time, Sall. J. 14, 11:intra moenia atque in sinu urbis,
id. C. 52, 35.—With adeo, and that too, and even:(γ).intra moenia atque adeo in senatu,
Cic. Cat. 1, 2, 5:qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,
id. ib. 2, 12, 27:insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,
id. Planc. 19 fin.:non petentem atque adeo etiam absentem,
Liv. 10, 5.—And with autem also added:atque adeo autem quor etc.,
Ter. Eun. 5, 4, 42.—With etiam:(δ).id jam populare atque etiam plausibile factum est,
and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,
Liv. 3, 46.—With the dem. pron. hic, is:II.negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,
and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,
Caes. B. C. 1, 27:Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,
id. ib. 2, 2:duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,
id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,
id. B. G. 5, 18:ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,
id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,
Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—In comparisons.A.Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:B.si parem sententiam hic habet ac formam,
Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:Ecastor pariter hoc atque alias res soles,
Plaut. Men. 5, 1, 52:pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,
Ter. Phorm. 5, 3, 3:neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,
Cic. N. D. 3, 1, 3:parique eum atque illos imperio esse jussit,
Nep. Dat. 3, 5:magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,
id. Hann. 5, 3:pariter patribus ac plebi carus,
Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,
Cic. Inv. 2, 23, 70:equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,
Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,
Cic. Verr. 2, 3, 19:Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,
Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,
id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,
Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,
Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,
Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:cum totidem navibus atque erat profectus,
Nep. Milt. 7, 4.—Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:C.illi sunt alio ingenio atque tu,
other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:aliter tuum amorem atque est accipis,
Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,
Cic. Att. 2, 3:simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,
id. Cat. 3, 8, 20:vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,
id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:qui versantur retro, contrario motu atque caelum,
id. Rep. 6, 17, 17:membra paulo secus a me atque ab illo partita,
id. de Or. 3, 30, 119:cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,
id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;D.once, however, non aliter, ac si,
Cic. Att. 13, 51;v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,
Plaut. Am. 4, 1, 11:nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,
id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,
Cic. Verr. 2, 1, 46:et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,
id. Tusc. 3, 30, 73:si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,
id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
just as if, Cic. Fam. 13, 43:tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,
id. N. D. 3, 3, 8:reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,
id. Post. Red. in Sen. 8, 20:quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,
id. Mur. 4 fin.:haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,
Liv. 5, 5 fin. al. —More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;E.in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,
Plaut. Bacch. 4, 4, 73:haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,
id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,
Cic. Cat. 4, 2:pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,
id. Inv. 1, 32, 54:non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,
Plaut. Am. 1, 1, 118:num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?
id. Mil. 4, 3, 37.—Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):F.nebula haud est mollis atque hujus est,
Plaut. Cas. 4, 4, 21:quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,
id. Bacch. 3, 6, 20:quae suco caret atque putris pumex,
Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:G.amicior mihi nullus vivit atque is est,
Plaut. Merc. 5, 2, 56:non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,
Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,
Cat. 61, 172:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561:Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,
id. ib. 2, 7, 96:Artius atque hedera procera adstringitur ilex,
id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:III.principio Atque animus ephebis aetate exiit,
as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,
Dig. 21, 1, 25:quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,
ib. 16, 1, 24.—To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.a.Absol.:b.Decipiam ac non veniam,
Ter. Heaut. 4, 4, 6:si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,
id. Eun. 1, 2, 60:perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,
Cic. Leg. 1, 20, 54:quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,
id. Rosc. Am. 33:si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?
id. N. D. 2, 6, 17:nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,
id. Att. 1, 16:si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,
id. Agr. 2, 37, 101:si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,
id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:velut destituti ac non qui ipsi destituissent,
Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,
Tac. Or. 1.—With potius:IV.Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?
Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?
id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,
Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —In connecting clauses and beginning periods.1.In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:2.atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,
Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,
Hor. S. 1, 10, 31:multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,
Tac. A. 1, 47:Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,
Tac. Or. 14:ac similiter in translatione, etc.,
Quint. 3, 6, 77.—In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.a.Absol.:b.maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,
and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —Often with etiam:c.Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,
Cic. Or. 40, 139:Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,
id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—Sometimes with quoque:d.Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,
Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—3.In narration:4.aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,
Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,
Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):5.Atque ut perspicio, profecto etc.,
Plaut. Capt. 3, 4, 53:ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,
Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,
Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,
Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,
Cic. Off. 2, 5, 16:Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,
id. Lael. 15, 54.—In connecting two acts or events.a.In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;b. (α).ad prandium? Atque illi tacent,
And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,
and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:dum circumspecto atque ego lembum conspicor,
id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,
and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,
Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,
id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:cape hoc argentum atque defer,
Ter. Heaut. 4, 7, 3:abi domum ac deos comprecare,
id. Ad. 4, 5, 65:tace modo ac sequere hac,
id. ib. 2, 4, 16:Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,
Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:Da auxilium, pater, atque haec omina firma,
id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—Absol.:(β).si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,
and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—With ita or sic:c.Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,
Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,
Quint. 12, 10, 67.—Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):6.non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,
Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—(As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:7.Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,
Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,
id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,
And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—In expressing a wish, atque utinam:8.Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!
Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:Atque utinam pro decore etc.,
Liv. 21, 41, 13:Atque utinam ex vobis unus etc.,
Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!
Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.a.Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;b.atque ipsis commentum placet,
Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,
id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,
and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,
Plin. Pan. 26.—With tamen:9.nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,
Cic. Fin. 2, 27, 85:discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,
id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:Atque in his tamen tribus generibus etc.,
id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):ac tamen initia fastigii etc.,
Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,
id. H. 5, 16.—To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;10.... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,
Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),
Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—In introducing a purpose (freq. in Cic.).a.A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:b.Ac ne sine causa videretur edixisse,
Cic. Phil. 3, 9, 24:Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,
id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:Ac ne saepius dicendum sit,
Cels. 8, 1:Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,
Hor. Ep. 1, 1, 13:Ac ne forte putes,
id. ib. 2, 1, 208:Ac ne forte putes etc.,
Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—A positive purpose:11.Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,
Cic. Cat. 2, 5, 9:Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,
id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,
id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:b.atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,
id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—In introducing parentheses:c.vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,
Liv. 21, 38:omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,
Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:V.Ac de primo quidem officii fonte diximus,
id. Off. 1, 6, 19:Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,
id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—In particular connections and phrases.A.Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:B.unae atque alterae scalae,
Sall. J. 60, 7:quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,
id. ib. 93, 2:unum atque alterum lacum integer perfluit,
Tac. H. 5, 6:dilatisque alia atque alia de causa comitiis,
Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:alius atque alius,
Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2.—Etiam atque etiam. again and again:C.temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,
Ter. Eun. 1, 1, 11:etiam atque etiam considera,
Cic. Div. in Caecil. 14, 46:monitos eos etiam atque etiam volo,
id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:iterum atque iterum,
Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—D.Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:E.atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,
but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,
and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:F.Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,
Cic. de Or. 3, 59, 223:quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,
id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,
id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,
Quint. 10, 2, 2.—With other conjunctions.1.After et:2.equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,
Cic. de Or. 1, 58, 247:Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,
id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,
Tac. Agr. 32.:denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,
Liv. 21, 6, 4:ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,
id. 21, 41, 2:et uti liter demum ac Latine perspicueque,
Quint. 8, 3, 3:Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,
id. 12, 10, 67. —After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:3.submoverique atque in castra redigi,
Liv. 26, 10:terrorem caedemque ac fugam fecere,
id. 21, 52:mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,
Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—Before et:4.caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,
Tac. Agr. 32.—After neque (only in the poets and post - Aug. prose):G.nec clavis nec canis atque calix,
Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,
Suet. Vesp. 12.—Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,
Cic. Leg. 3, 9, 20:omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,
id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:Haec atque illa dies atque alia atque alia,
Cat. 68, 152:Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,
Verg. G. 4, 463:Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,
id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,
Tib. 2, 5, 73:complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,
Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:a.In the second place:b.Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,
Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,
id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,
Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—In the third place:quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,
Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.) -
70 adque
atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).I.In joining single words, which is its most common use.A.In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)1.The form atque.a.Before vowels and h. —Before a (very freq.):b.sociorum atque amicorum,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):deposci atque expeti,
Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):excitare atque inflammare,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):honestissimus atque ornatissimus,
Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):Sertorianae atque Hispaniensis,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—Before consonants.—Before b (very rare):2.Gallorum atque Belgarum,
Caes. B. G. 1, 6; so,Cassius atque Brutus,
Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):in portubus atque custodiis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):superatam esse atque depressam,
Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):vitiis atque flagitiis,
Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):dignitate atque gloria,
Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:virtute atque gloria,
Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):labore atque justitia,
Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):hilari atque laeto,
Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):multae atque magnae,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):adventu atque nomine,
Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):magna atque praeclara,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):se conlegit atque recreavit,
Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):provinciarum atque sociorum,
Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):parietum atque tectorum,
Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):gravis atque vehemens,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—The form ac before consonants.—Before b (very rare):B.sentientes ac bene meritos,
Cic. Off. 1, 41, 149:feri ac barbari,
Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):liberis ac conjugibus,
Liv. 21, 30:Romae ac circa urbem,
id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):periculum ac discrimen,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:usus ac disciplina,
Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):opima est ac fertilis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:potentissimos ac firmissimos,
Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;2, 13: pessuma ac flagitiosissima,
Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):nobilitatis ac juventutis,
Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):terrore ac metu,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):insedit ac nimis inveteravit,
Cic. Imp. Pomp. 3, 7:gentes ac nationes,
id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):celeberrimum ac plenissimum,
Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):firmamenti ac roboris,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):vectigalibus ac sociis,
Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):tantis rebus ac tanto bello,
Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):armatos ac victores,
Caes. B. G. 1, 40:inconsulte ac veluti etc.,
Sall. C. 42, 2:opera ac vineae,
Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,
Tac. Agr. 35:in se simul atque in Herculem,
id. G. 34:suos prosequitur simul ac deponit,
id. ib. 30; so,sociis pariter atque hostibus,
id. H. 4, 73:innocentes ac noxios juxta cadere,
id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,
Cic. Cael. 19, 45:omnia honesta atque inhonesta,
Sall. C. 30, 4:nobiles atque ignobiles,
id. ib. 20, 7:caloris ac frigoris patientia par,
Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,
Hor. Ep. 1, 16, 32.—Esp.a.In a hendiadys:b.utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,
with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:de conplexu ejus ac sinu,
of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,
Sall. C. 3 fin.:clamore atque adsensu,
shout of applause, Liv. 21, 3.—In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).(α).Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:(β).Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,
and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,
and indeed, Cic. Or. 16, 52:magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,
and especially, id. Cat. 1, 5, 11:hebeti ingenio atque nullo,
and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,
and even, id. Cat. 4, 9:fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,
and at the same time, Sall. J. 14, 11:intra moenia atque in sinu urbis,
id. C. 52, 35.—With adeo, and that too, and even:(γ).intra moenia atque adeo in senatu,
Cic. Cat. 1, 2, 5:qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,
id. ib. 2, 12, 27:insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,
id. Planc. 19 fin.:non petentem atque adeo etiam absentem,
Liv. 10, 5.—And with autem also added:atque adeo autem quor etc.,
Ter. Eun. 5, 4, 42.—With etiam:(δ).id jam populare atque etiam plausibile factum est,
and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,
Liv. 3, 46.—With the dem. pron. hic, is:II.negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,
and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,
Caes. B. C. 1, 27:Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,
id. ib. 2, 2:duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,
id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,
id. B. G. 5, 18:ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,
id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,
Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—In comparisons.A.Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:B.si parem sententiam hic habet ac formam,
Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:Ecastor pariter hoc atque alias res soles,
Plaut. Men. 5, 1, 52:pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,
Ter. Phorm. 5, 3, 3:neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,
Cic. N. D. 3, 1, 3:parique eum atque illos imperio esse jussit,
Nep. Dat. 3, 5:magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,
id. Hann. 5, 3:pariter patribus ac plebi carus,
Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,
Cic. Inv. 2, 23, 70:equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,
Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,
Cic. Verr. 2, 3, 19:Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,
Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,
id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,
Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,
Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,
Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:cum totidem navibus atque erat profectus,
Nep. Milt. 7, 4.—Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:C.illi sunt alio ingenio atque tu,
other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:aliter tuum amorem atque est accipis,
Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,
Cic. Att. 2, 3:simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,
id. Cat. 3, 8, 20:vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,
id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:qui versantur retro, contrario motu atque caelum,
id. Rep. 6, 17, 17:membra paulo secus a me atque ab illo partita,
id. de Or. 3, 30, 119:cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,
id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;D.once, however, non aliter, ac si,
Cic. Att. 13, 51;v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,
Plaut. Am. 4, 1, 11:nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,
id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,
Cic. Verr. 2, 1, 46:et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,
id. Tusc. 3, 30, 73:si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,
id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
just as if, Cic. Fam. 13, 43:tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,
id. N. D. 3, 3, 8:reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,
id. Post. Red. in Sen. 8, 20:quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,
id. Mur. 4 fin.:haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,
Liv. 5, 5 fin. al. —More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;E.in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,
Plaut. Bacch. 4, 4, 73:haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,
id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,
Cic. Cat. 4, 2:pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,
id. Inv. 1, 32, 54:non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,
Plaut. Am. 1, 1, 118:num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?
id. Mil. 4, 3, 37.—Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):F.nebula haud est mollis atque hujus est,
Plaut. Cas. 4, 4, 21:quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,
id. Bacch. 3, 6, 20:quae suco caret atque putris pumex,
Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:G.amicior mihi nullus vivit atque is est,
Plaut. Merc. 5, 2, 56:non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,
Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,
Cat. 61, 172:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561:Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,
id. ib. 2, 7, 96:Artius atque hedera procera adstringitur ilex,
id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:III.principio Atque animus ephebis aetate exiit,
as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,
Dig. 21, 1, 25:quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,
ib. 16, 1, 24.—To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.a.Absol.:b.Decipiam ac non veniam,
Ter. Heaut. 4, 4, 6:si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,
id. Eun. 1, 2, 60:perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,
Cic. Leg. 1, 20, 54:quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,
id. Rosc. Am. 33:si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?
id. N. D. 2, 6, 17:nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,
id. Att. 1, 16:si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,
id. Agr. 2, 37, 101:si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,
id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:velut destituti ac non qui ipsi destituissent,
Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,
Tac. Or. 1.—With potius:IV.Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?
Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?
id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,
Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —In connecting clauses and beginning periods.1.In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:2.atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,
Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,
Hor. S. 1, 10, 31:multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,
Tac. A. 1, 47:Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,
Tac. Or. 14:ac similiter in translatione, etc.,
Quint. 3, 6, 77.—In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.a.Absol.:b.maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,
and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —Often with etiam:c.Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,
Cic. Or. 40, 139:Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,
id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—Sometimes with quoque:d.Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,
Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—3.In narration:4.aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,
Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,
Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):5.Atque ut perspicio, profecto etc.,
Plaut. Capt. 3, 4, 53:ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,
Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,
Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,
Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,
Cic. Off. 2, 5, 16:Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,
id. Lael. 15, 54.—In connecting two acts or events.a.In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;b. (α).ad prandium? Atque illi tacent,
And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,
and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:dum circumspecto atque ego lembum conspicor,
id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,
and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,
Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,
id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:cape hoc argentum atque defer,
Ter. Heaut. 4, 7, 3:abi domum ac deos comprecare,
id. Ad. 4, 5, 65:tace modo ac sequere hac,
id. ib. 2, 4, 16:Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,
Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:Da auxilium, pater, atque haec omina firma,
id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—Absol.:(β).si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,
and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—With ita or sic:c.Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,
Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,
Quint. 12, 10, 67.—Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):6.non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,
Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—(As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:7.Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,
Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,
id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,
And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—In expressing a wish, atque utinam:8.Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!
Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:Atque utinam pro decore etc.,
Liv. 21, 41, 13:Atque utinam ex vobis unus etc.,
Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!
Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.a.Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;b.atque ipsis commentum placet,
Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,
id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,
and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,
Plin. Pan. 26.—With tamen:9.nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,
Cic. Fin. 2, 27, 85:discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,
id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:Atque in his tamen tribus generibus etc.,
id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):ac tamen initia fastigii etc.,
Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,
id. H. 5, 16.—To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;10.... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,
Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),
Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—In introducing a purpose (freq. in Cic.).a.A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:b.Ac ne sine causa videretur edixisse,
Cic. Phil. 3, 9, 24:Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,
id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:Ac ne saepius dicendum sit,
Cels. 8, 1:Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,
Hor. Ep. 1, 1, 13:Ac ne forte putes,
id. ib. 2, 1, 208:Ac ne forte putes etc.,
Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—A positive purpose:11.Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,
Cic. Cat. 2, 5, 9:Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,
id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,
id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:b.atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,
id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—In introducing parentheses:c.vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,
Liv. 21, 38:omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,
Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:V.Ac de primo quidem officii fonte diximus,
id. Off. 1, 6, 19:Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,
id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—In particular connections and phrases.A.Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:B.unae atque alterae scalae,
Sall. J. 60, 7:quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,
id. ib. 93, 2:unum atque alterum lacum integer perfluit,
Tac. H. 5, 6:dilatisque alia atque alia de causa comitiis,
Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:alius atque alius,
Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2.—Etiam atque etiam. again and again:C.temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,
Ter. Eun. 1, 1, 11:etiam atque etiam considera,
Cic. Div. in Caecil. 14, 46:monitos eos etiam atque etiam volo,
id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:iterum atque iterum,
Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—D.Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:E.atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,
but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,
and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:F.Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,
Cic. de Or. 3, 59, 223:quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,
id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,
id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,
Quint. 10, 2, 2.—With other conjunctions.1.After et:2.equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,
Cic. de Or. 1, 58, 247:Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,
id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,
Tac. Agr. 32.:denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,
Liv. 21, 6, 4:ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,
id. 21, 41, 2:et uti liter demum ac Latine perspicueque,
Quint. 8, 3, 3:Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,
id. 12, 10, 67. —After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:3.submoverique atque in castra redigi,
Liv. 26, 10:terrorem caedemque ac fugam fecere,
id. 21, 52:mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,
Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—Before et:4.caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,
Tac. Agr. 32.—After neque (only in the poets and post - Aug. prose):G.nec clavis nec canis atque calix,
Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,
Suet. Vesp. 12.—Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,
Cic. Leg. 3, 9, 20:omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,
id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:Haec atque illa dies atque alia atque alia,
Cat. 68, 152:Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,
Verg. G. 4, 463:Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,
id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,
Tib. 2, 5, 73:complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,
Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:a.In the second place:b.Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,
Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,
id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,
Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—In the third place:quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,
Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.) -
71 atque
atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).I.In joining single words, which is its most common use.A.In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)1.The form atque.a.Before vowels and h. —Before a (very freq.):b.sociorum atque amicorum,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):deposci atque expeti,
Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):excitare atque inflammare,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):honestissimus atque ornatissimus,
Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):Sertorianae atque Hispaniensis,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—Before consonants.—Before b (very rare):2.Gallorum atque Belgarum,
Caes. B. G. 1, 6; so,Cassius atque Brutus,
Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):in portubus atque custodiis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):superatam esse atque depressam,
Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):vitiis atque flagitiis,
Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):dignitate atque gloria,
Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:virtute atque gloria,
Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):labore atque justitia,
Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):hilari atque laeto,
Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):multae atque magnae,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):adventu atque nomine,
Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):magna atque praeclara,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):se conlegit atque recreavit,
Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):provinciarum atque sociorum,
Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):parietum atque tectorum,
Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):gravis atque vehemens,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—The form ac before consonants.—Before b (very rare):B.sentientes ac bene meritos,
Cic. Off. 1, 41, 149:feri ac barbari,
Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):liberis ac conjugibus,
Liv. 21, 30:Romae ac circa urbem,
id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):periculum ac discrimen,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:usus ac disciplina,
Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):opima est ac fertilis,
Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:potentissimos ac firmissimos,
Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;2, 13: pessuma ac flagitiosissima,
Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):nobilitatis ac juventutis,
Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):terrore ac metu,
Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):insedit ac nimis inveteravit,
Cic. Imp. Pomp. 3, 7:gentes ac nationes,
id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):celeberrimum ac plenissimum,
Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):firmamenti ac roboris,
Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):vectigalibus ac sociis,
Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):tantis rebus ac tanto bello,
Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):armatos ac victores,
Caes. B. G. 1, 40:inconsulte ac veluti etc.,
Sall. C. 42, 2:opera ac vineae,
Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,
Tac. Agr. 35:in se simul atque in Herculem,
id. G. 34:suos prosequitur simul ac deponit,
id. ib. 30; so,sociis pariter atque hostibus,
id. H. 4, 73:innocentes ac noxios juxta cadere,
id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,
Cic. Cael. 19, 45:omnia honesta atque inhonesta,
Sall. C. 30, 4:nobiles atque ignobiles,
id. ib. 20, 7:caloris ac frigoris patientia par,
Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,
Hor. Ep. 1, 16, 32.—Esp.a.In a hendiadys:b.utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,
with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:de conplexu ejus ac sinu,
of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,
Sall. C. 3 fin.:clamore atque adsensu,
shout of applause, Liv. 21, 3.—In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).(α).Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:(β).Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,
and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,
and indeed, Cic. Or. 16, 52:magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,
and especially, id. Cat. 1, 5, 11:hebeti ingenio atque nullo,
and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,
and even, id. Cat. 4, 9:fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,
and at the same time, Sall. J. 14, 11:intra moenia atque in sinu urbis,
id. C. 52, 35.—With adeo, and that too, and even:(γ).intra moenia atque adeo in senatu,
Cic. Cat. 1, 2, 5:qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,
id. ib. 2, 12, 27:insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,
id. Planc. 19 fin.:non petentem atque adeo etiam absentem,
Liv. 10, 5.—And with autem also added:atque adeo autem quor etc.,
Ter. Eun. 5, 4, 42.—With etiam:(δ).id jam populare atque etiam plausibile factum est,
and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,
Liv. 3, 46.—With the dem. pron. hic, is:II.negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,
and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,
Caes. B. C. 1, 27:Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,
id. ib. 2, 2:duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,
id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,
id. B. G. 5, 18:ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,
id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,
Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—In comparisons.A.Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:B.si parem sententiam hic habet ac formam,
Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:Ecastor pariter hoc atque alias res soles,
Plaut. Men. 5, 1, 52:pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,
Ter. Phorm. 5, 3, 3:neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,
Cic. N. D. 3, 1, 3:parique eum atque illos imperio esse jussit,
Nep. Dat. 3, 5:magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,
id. Hann. 5, 3:pariter patribus ac plebi carus,
Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,
Cic. Inv. 2, 23, 70:equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,
Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,
Cic. Verr. 2, 3, 19:Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,
Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,
id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,
Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,
Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,
Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:cum totidem navibus atque erat profectus,
Nep. Milt. 7, 4.—Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:C.illi sunt alio ingenio atque tu,
other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:aliter tuum amorem atque est accipis,
Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,
Cic. Att. 2, 3:simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,
id. Cat. 3, 8, 20:vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,
id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:qui versantur retro, contrario motu atque caelum,
id. Rep. 6, 17, 17:membra paulo secus a me atque ab illo partita,
id. de Or. 3, 30, 119:cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,
id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;D.once, however, non aliter, ac si,
Cic. Att. 13, 51;v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,
Plaut. Am. 4, 1, 11:nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,
id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,
Cic. Verr. 2, 1, 46:et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,
id. Tusc. 3, 30, 73:si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,
id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
just as if, Cic. Fam. 13, 43:tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,
id. N. D. 3, 3, 8:reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,
id. Post. Red. in Sen. 8, 20:quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,
id. Mur. 4 fin.:haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,
Liv. 5, 5 fin. al. —More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;E.in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,
Plaut. Bacch. 4, 4, 73:haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,
id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,
Cic. Cat. 4, 2:pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,
id. Inv. 1, 32, 54:non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,
Plaut. Am. 1, 1, 118:num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?
id. Mil. 4, 3, 37.—Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):F.nebula haud est mollis atque hujus est,
Plaut. Cas. 4, 4, 21:quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,
id. Bacch. 3, 6, 20:quae suco caret atque putris pumex,
Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:G.amicior mihi nullus vivit atque is est,
Plaut. Merc. 5, 2, 56:non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,
Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,
Cat. 61, 172:haud minus ac jussi faciunt,
Verg. A. 3, 561:Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,
id. ib. 2, 7, 96:Artius atque hedera procera adstringitur ilex,
id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:III.principio Atque animus ephebis aetate exiit,
as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,
Dig. 21, 1, 25:quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,
ib. 16, 1, 24.—To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.a.Absol.:b.Decipiam ac non veniam,
Ter. Heaut. 4, 4, 6:si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,
id. Eun. 1, 2, 60:perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,
Cic. Leg. 1, 20, 54:quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,
id. Rosc. Am. 33:si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?
id. N. D. 2, 6, 17:nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,
id. Att. 1, 16:si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,
id. Agr. 2, 37, 101:si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,
id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:velut destituti ac non qui ipsi destituissent,
Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,
Tac. Or. 1.—With potius:IV.Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?
Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?
id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,
Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —In connecting clauses and beginning periods.1.In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:2.atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,
Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,
Hor. S. 1, 10, 31:multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,
Tac. A. 1, 47:Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,
Tac. Or. 14:ac similiter in translatione, etc.,
Quint. 3, 6, 77.—In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.a.Absol.:b.maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,
and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —Often with etiam:c.Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,
Cic. Or. 40, 139:Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,
id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—Sometimes with quoque:d.Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,
Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—3.In narration:4.aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,
Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,
Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):5.Atque ut perspicio, profecto etc.,
Plaut. Capt. 3, 4, 53:ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,
Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,
Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,
Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,
Cic. Off. 2, 5, 16:Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,
id. Lael. 15, 54.—In connecting two acts or events.a.In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;b. (α).ad prandium? Atque illi tacent,
And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,
and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:dum circumspecto atque ego lembum conspicor,
id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,
and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,
Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,
id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:cape hoc argentum atque defer,
Ter. Heaut. 4, 7, 3:abi domum ac deos comprecare,
id. Ad. 4, 5, 65:tace modo ac sequere hac,
id. ib. 2, 4, 16:Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,
Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:Da auxilium, pater, atque haec omina firma,
id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—Absol.:(β).si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,
and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—With ita or sic:c.Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,
Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,
Quint. 12, 10, 67.—Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):6.non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,
Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—(As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:7.Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,
Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,
id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,
Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,
And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—In expressing a wish, atque utinam:8.Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!
Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:Atque utinam pro decore etc.,
Liv. 21, 41, 13:Atque utinam ex vobis unus etc.,
Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!
Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.a.Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;b.atque ipsis commentum placet,
Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,
id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,
and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,
Plin. Pan. 26.—With tamen:9.nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,
Cic. Fin. 2, 27, 85:discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,
id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:Atque in his tamen tribus generibus etc.,
id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):ac tamen initia fastigii etc.,
Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,
id. H. 5, 16.—To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;10.... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,
Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),
Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—In introducing a purpose (freq. in Cic.).a.A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:b.Ac ne sine causa videretur edixisse,
Cic. Phil. 3, 9, 24:Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,
id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:Ac ne saepius dicendum sit,
Cels. 8, 1:Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,
Hor. Ep. 1, 1, 13:Ac ne forte putes,
id. ib. 2, 1, 208:Ac ne forte putes etc.,
Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—A positive purpose:11.Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,
Cic. Cat. 2, 5, 9:Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,
id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,
id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:b.atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,
id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—In introducing parentheses:c.vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,
Liv. 21, 38:omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,
Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:V.Ac de primo quidem officii fonte diximus,
id. Off. 1, 6, 19:Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,
id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—In particular connections and phrases.A.Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:B.unae atque alterae scalae,
Sall. J. 60, 7:quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,
id. ib. 93, 2:unum atque alterum lacum integer perfluit,
Tac. H. 5, 6:dilatisque alia atque alia de causa comitiis,
Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:alius atque alius,
Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,
Sen. Ep. 32, 2.—Etiam atque etiam. again and again:C.temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,
Ter. Eun. 1, 1, 11:etiam atque etiam considera,
Cic. Div. in Caecil. 14, 46:monitos eos etiam atque etiam volo,
id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:iterum atque iterum,
Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—D.Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:E.atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,
but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,
and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:F.Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,
Cic. de Or. 3, 59, 223:quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,
id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,
id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,
Quint. 10, 2, 2.—With other conjunctions.1.After et:2.equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,
Cic. de Or. 1, 58, 247:Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,
id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,
Tac. Agr. 32.:denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,
Liv. 21, 6, 4:ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,
id. 21, 41, 2:et uti liter demum ac Latine perspicueque,
Quint. 8, 3, 3:Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,
id. 12, 10, 67. —After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:3.submoverique atque in castra redigi,
Liv. 26, 10:terrorem caedemque ac fugam fecere,
id. 21, 52:mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,
Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—Before et:4.caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,
Tac. Agr. 32.—After neque (only in the poets and post - Aug. prose):G.nec clavis nec canis atque calix,
Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,
Suet. Vesp. 12.—Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,
Cic. Leg. 3, 9, 20:omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,
id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:Haec atque illa dies atque alia atque alia,
Cat. 68, 152:Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,
Verg. G. 4, 463:Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,
id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,
Tib. 2, 5, 73:complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,
Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:a.In the second place:b.Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,
Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,
id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,
Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—In the third place:quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,
Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.) -
72 haece
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
73 hic
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
74 Hoc erat quod
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
75 Hoc est
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
76 hoce
hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.(α).With subst.:(β).hic homo sanus non est,
Plaut. Am. 1, 1, 246:rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,
id. Bacch. 1, 1, 53:quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,
Cic. Rep. 1, 17:genus hoc,
id. ib. 1, 25:hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,
id. ib. 1, 19; cf.:quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,
id. ib. 1, 1:his libris,
id. ib. 1, 7:hae feriae,
id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:hoc otio,
id. ib. 9 fin.:haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,
id. ib. 1, 10:ad haec cituma,
id. ib. 1, 21:hic vir,
Liv. 7, 39, 12.—Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):B.hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,
Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,
id. ib. 1, 21 fin.:hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 87:docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,
Cic. Rep. 1, 15:dixerat hoc ille, cum, etc.,
id. ib. 1, 12:haec Scipio cum dixisset,
id. ib. 1, 11:haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,
id. ib. 1, 7.—More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);C.and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,
Ter. And. 2, 3, 17:eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,
Plaut. Capt. prol. 10; so,hujusce,
id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,
Cic. Div. in Caecil. 14, 47:hisce homines ubi habitent,
Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,hisce,
id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:haec aedes,
Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,
id. Aul. 3, 5, 58:haec (puellae),
Ter. Eun. 3, 5, 34:haec sententiae,
Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:aliut posticum harunce aedium,
Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:harunc aedium,
id. Most. 2, 1, 57:sine opera tua nihil di horunc facere possunt,
id. Cist. 1, 1, 53:horunc,
id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:cedo signum, si harunc Baccharum es,
Plaut. Mil. 4, 2, 25:harunc aedium,
id. Merc. 5, 1, 3:hisce ego Placidum ted hodie reddam,
id. Curc. 5, 3, 48; cf.:quid dicam hisce, incertus sum,
Ter. Hec. 3, 4, 36:tu ab hisce rebus animum avoca,
Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,hisce,
Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,hosce,
id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:apud hasce aedes,
Plaut. Am. 1, 1, 194; so,hasce,
id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—With the interrog. particle: hicin' Achilles est?
Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,hicinest?
id. Pers. 5, 2, 49; cf.:hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?
Cic. Mil. 38, 104 et saep.:haecine,
Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:huncine hominem,
Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?
Plaut. Bacch. 3, 3, 43:o Juppiter, hoscine mores!
Ter. Ad. 4, 7, 40:hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,
Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;so in the shorter form, hicne,
Cic. Rosc. Am. 48, 141:ex hocne equo,
id. Fat. 3, 5:cum hocne,
id. Att. 9, 7, 3:ex hacne natura,
id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,
Inscr. Orell. 5; cf.:HVIVSQ. LOCI,
id. ib. 1580; 2300;and HOIVSQVE AEDIS ERGO,
id. ib. 2488.—With other pronouns:D.hos eosdem motus perturbationes dixerimus,
Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:cum idem hoc visum diceretur,
id. Rep. 1, 14:hoc idem fit in reliquis civitatibus,
Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,
Caes. B. G. 7, 17 fin.:haec eadem genera,
Quint. 6, 3, 54:hoc ipsum civile jus,
Cic. Rep. 1, 2:sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,
Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:ad hunc eum ipsum,
Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:idem hoc ipsum,
id. Tusc. 5, 9, 26:huic illi legato,
id. Fl. 22, 52:hunc illum fatis Portendi generum,
Verg. A. 7, 255; cf.:hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,
Cic. Tusc. 3, 15, 31:hic est ille status quantitatis,
Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:hujus istius facti stultitia,
Cic. Rab. Post. 9, 24:ista haec epigrammata,
Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:callidum quendam hunc,
Cic. de Or. 1, 50, 218.—Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):2.ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,
Cic. Inv. 2, 16, 50:in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,
id. Rep. 1, 1:si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,
Quint. 7, 2, 30:cum hic testamento, ille proximitate nitatur,
id. 3, 6, 95:in his judicem sibi, in illis alii credere,
id. 5, 7, 33:haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,
id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,
Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,
id. Ac. 2, 33, 105:si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,
id. Inv. 2, 41, 121:has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,
id. Ac. 2, 42, 130:Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,
this... that, id. Fam. 9, 16, 4:ego hoc dico. adversarius hoc,
Quint. 4, 4, 8:vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,
Verg. A. 6, 621 sq.:hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,
Tac. A. 14, 8:quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,
Quint. 6, 1, 3 sq.:interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?
id. 7, 3, 9:alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,
Ov. M. 1, 293.—Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:E.hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,
id. Fin. 4, 4, 10:hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,
Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,
the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,
Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—In the neutr. sing. subst., with gen.:F.quid hoc hominist?
Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:quid hoc morbi est?
id. ib. 2, 1, 19:quid hoc est negoti?
id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:hoc fructi pro labore ab his fero,
id. Ad. 5, 4, 16:edormiscam hoc villi,
id. ib. 5, 2, 11:hoc commodi est, quod, etc.,
Cic. Rosc. Am. 32, 91:hoc copiarum in Hispanias portatum est,
Liv. 42, 18, 7:hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,
id. 5, 2, 8:hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,
id. 3, 25, 4:hoc consilii,
id. 5, 39, 6:hoc solacii,
id. 30, 13, 13:hoc noctis,
Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):G.eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,
there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:lucet hoc,
Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:H.hic homost omnium hominum praecipuos,
Plaut. Trin. 5, 1, 1:hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,
Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,huic homini, i. q. mihi,
Plaut. Ep. 1, 2, 38:hic homo, i. q. ego,
id. Curc. 2, 1, 33:hunc hominem, i. q. me,
Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:vin' tu huic seni auscultare?
Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:haec res,
my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:hunc in collum,
my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—With reference to time, of this time, now present, actual, this:II.cena hac annona est sine sacris hereditas,
in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,
Liv. 3, 20:his temporibus,
Cic. Fam. 13, 77, 1:M. Cato, hujus nostri Catonis pater,
id. Off. 3, 16, 66; cf.:si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,
Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,
the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:ne horum quidem magnificentia operum,
Liv. 1, 55 fin.;very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,
Plin. 14, 22, 28, § 143:ante hos sex menses,
Phaedr. 1, 1, 10:ante hoc triduum,
Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).(α).With relat. clause:(β).Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,
Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,
Cic. Rep. 1, 2:neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,
id. ib. 1, 22:non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,
id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?
Plaut. Am. 1, 1, 136:unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,
Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:haec quae sunt in hoc genere,
id. ib. 1, 11:mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,
id. ib. 1, 13:hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,
id. ib. 1, 14;1, 16: in his libris, quos legistis,
id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:quam quisque norit artem, in hac se exerceat,
id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,
Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,
Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,
id. Att. 13, 36 fin.; cf.:is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,
Quint. 1, 2, 30:hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,
Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,
Quint. 9, 2, 41.—With acc. and inf.:(γ).erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16:sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,
id. ib. 2, 3:hoc tantum admiror, Flavum, etc.,
Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 48:ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,
Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—With quod or quia:(δ).maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,
Cic. Rep. 1, 6:quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,
id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,
id. 12, 9, 6:nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,
in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,
id. 9, 2, 53:hoc ipso, quod,
id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,
Caes. B. G. 1, 2, 3:hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,
id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,
id. 6, 2, 36:hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,
Plaut. Rud. 2, 3, 57:quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,
Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,
Quint. 10, 1, 15.—With ut or ne:B.nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,
Plaut. Am. prol. 64; cf.:hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,
id. ib. 81:atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,
id. Ps. 2, 3, 19:nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,
Cic. Rep. 1, 24:neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4;for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,
id. ib. 6, 15:quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,
id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,
Quint. 8 praef. § 6; cf.:habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,
id. 11, 2, 51; so,in hoc, ut,
id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,in hoc scilicet, ne suspectus his foret,
Vell. 2, 41 fin. —Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:C.in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,
id. Caecin. 7, 19; 34, 100:cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,
id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,
id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,
Cic. Mil. 9, 24:at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,
id. Phil. 2, 28, 70.—Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:III.hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?
Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,Advv.1.hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:2. I.nunc hac An illac eam, incerta sum consili,
id. Rud. 1, 3, 30:plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,
Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:hac illac circumcursa,
id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:sequere hac, reducam te ubi fuisti,
this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:sequere hac me intus ad Glycerium nunc,
Ter. And. 5, 6, 14:sequere me ergo hac intro,
id. Ad. 4, 3, 18:i hac mecum intro,
Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,
Cic. Leg. 1, 4, 14:ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,
Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,
Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:utrum hacin feriam an ab laeva latus?
Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —In space.A.Lit.:B.hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,
Plaut. Capt. prol. 1 sq.:ego jam dudum hic adsum,
Ter. Eun. 4, 6, 5:quem praestolare hic ante ostium?
id. ib. 5, 6, 5:hic propter hunc adsiste,
id. Ad. 2, 1, 15:hic tui omnes valent,
Cic. Fam. 6, 20, 3:non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143:mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,
Ov. M. 1, 319:hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,
Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:hicine,
id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:facile hic plus mali est, quam illic boni,
Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
Verg. G. 1, 54:hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,
Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:hic proxume viciniae,
in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:modo vidi virginem hic viciniae miseram,
Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:II.hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,
Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,
id. Arch. 4, 8; cf.:hic vos dubitabitis, judices,
id. Verr. 2, 2, 44, § 109:hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,
id. de Imp. Pomp. 13, 39:hic jam plura non dicam,
id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,
Ter. And. 4, 1, 14:ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,
Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,
Vell. 2, 49, 3.—Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:3.hic reddes omnia,
Ter. And. 2, 3, 15:hic ego quid praedicem?
Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:hic cum uterque me intueretur,
id. Fin. 2, 1, 1; so,hic cum,
id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,
Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,
Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;hic Scipio, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.— -
77 precor
precor (praecor), ātus sum, ārī (prex), bitten, beten, jmd. bittend, betend anreden, anrufen, etw. betend sagen u. dgl., I) im allg.: a) m. Acc. der Pers., die man bittet, zu der man betet, deos, Cic. (u. so deos, quibus honestissime supplicamus, tacite malumus et intra nosmet ipsos precari, Sen.): Iovem Optimum Maximum, Cic.: numina sancta Palladis armisonae, Verg.: venire memorant ad precandum Romanum, Liv.: Nyctelium patrem, bittend anrufen, Ov. – zugleich m. Ang. für wen? durch Dat., fratri vitam precatus est, Sen. rhet.: ut iure sacerdotii precari deos pro te publice possim, quos nunc precor pietate privatā, Plin. ep.: cum sibi se ac liberis suis intellegerent precari, quae pro te precarentur, Plin. pan. – b) m. Acc. der Sache, um die man bittet (betet): opem, Liv.: haec optavi, haec precatus sum (die Götter), Cic.: zugl. m. Ang. für wen? durch pro m. Abl., pro necessario ac propinquo suo tantum vitam, Curt 5, 3 (11), 14: quantum quisque in nidulo nostro iam sapit, tantum pro te praecatur (so!), Fronto ep. ad Antonin. imp. 1, 1. – c) m. folg. ut od. ne od. ut ne od. (bei vorhergeh. non) quo minus m. Konj., od. m. bl. Coniunctiv, ut fas sit vidisse, tacitus precatur, Sen. ep. 115, 4: pro se quisque precari coepere, ne festinatione periculum augeret, Curt. 3, 5 (13), 14: si id non probares, quo minus ambo unā necaremini non precarere? Cic. de fin. 2, 79 Madv. u. Holst. (Müller deprecarere). – hoc quoque, dux operis, moneas, precor, Ov. fast. 4, 247; u. so Ov. ex Pont. 2, 2, 68. – m. Acc. der Pers., te, Capitoline, teque, Iuno, precor atque quaeso, vosque, patrii penates familiaresque, obtestor, ut etc., Cic. de domo 114: deosque precetur et oret, ut etc., Hor. de art. poët. 200: te, Iuppiter optime maxime, te, Quirine, precor venerorque, ut... ne sinatis, Tac. hist. 4, 58 extr. – m. ab u. Abl. der Pers., precor ab iis (dis), ut etc., Cic. Rab. perd. 5: m. vorhergeh. allg. Acc. der Sache, um welche? dixit (se) hoc a dis immortalibus semper precatum, ut etc., Nep. Timol. 5, 3: quae precatus a dis immortalibus sum,... ut etc., Cic. Mur. 1. – m. vorhergeh. Acc. der Person u. Acc. dessen, was man bittet, quod deos precati eritis, Liv. 40, 46, 9; od. m. Acc. der Worte, die man betet, Iane pater, te hāc strue commovendā bonas preces precor, uti sies volens propitius mihi liberisque meis, Cato r. r. 134, 2; u. so 139 extr. – d) m. folg. Acc. u. Infin., sibi et vicinis serere se, Plin. 18, 131: numquam placidas esse aquas, Ov. epist. 18 (19), 82; u. so Suet. Galb. 14, 3. Gell. 13, 22, 19. – m. folg. Nom. u. Infin., et tua esse precor, Ov. her. 5, 158. – e) absol. (d.i. ohne Acc. od ut usw.): gnatique patrisque, alma, precor, miserere, Verg. Aen. 6, 117: parce, precor, precor! Hor. carm. 4, 1, 2: parce, precor, fasso, Ov. her. 15 (16), 11; u. so Ov. am. 3, 9, 67. – eum sororem dedisse Prusiae precanti atque oranti, Liv. 42, 12, 4. – m. Ang. des Ortes, bei wem? durch ad m. Akk., parietes postesque nudatos, ad quos adorent, ad quos precentur ac supplicent, Liv. 38, 43, 6. – m. Ang. für wen? durch pro m. Abl., pro nobis mitte precari, Ov. met. 3, 614. – m. Ang. für was? durch pro m. Abl., pro salute alcis precari, Curt. 8, 6 (23), 26. – v. Lebl., verba precantia, Ov. met. 2, 482 u.a.: dextra precans, Verg. Aen. 12, 930: ramus precantis olivae, Stat. Theb. 2, 478. – II) Gutes oder Böses wünschen, anwünschen, bene precari, Segenswünsche sprechen, Liv.: male precari, Böses wünschen, Cic.: bene alci, Glück wünschen, Val. Max. u. Quint.: alci incolumitatem, reditum, Cic.: alci immortalitatem, Curt.: alci mala, Cic.: mala multa Atridis, Hor.: sollemnia incipientis anni kalendis Ianuariis epistulā precari, in einem Briefe feierliche Wünsche für das neue Jahr aussprechen, Tac. – prägn., pr. alci, jmd. verfluchen, verwünschen, Plaut., Cic. u. Plin. pan. – / precatus passiv, genitore precato, Iuvenc. 3, 85. – Partiz. precantia dreisilb., Verg. Aen. 7, 237. – Aktive Nbf. preco, Prisc. 8, 29, wovon Imperat. precato, Ven. Fort. carm. 9, 11, 8: Infin. precare, Greg. Tur. hist. Franc. 9, 8 in.: Partiz. Perf. Pass. precatus, Iuvenc. 3, 85 (genitore precato); aber Plaut. cist. fr. v. 17 (Hermes 1, 299) liest Studemund (Emendatt. Plautin. p. 9) per precem.
-
78 precor
precor (praecor), ātus sum, ārī (prex), bitten, beten, jmd. bittend, betend anreden, anrufen, etw. betend sagen u. dgl., I) im allg.: a) m. Acc. der Pers., die man bittet, zu der man betet, deos, Cic. (u. so deos, quibus honestissime supplicamus, tacite malumus et intra nosmet ipsos precari, Sen.): Iovem Optimum Maximum, Cic.: numina sancta Palladis armisonae, Verg.: venire memorant ad precandum Romanum, Liv.: Nyctelium patrem, bittend anrufen, Ov. – zugleich m. Ang. für wen? durch Dat., fratri vitam precatus est, Sen. rhet.: ut iure sacerdotii precari deos pro te publice possim, quos nunc precor pietate privatā, Plin. ep.: cum sibi se ac liberis suis intellegerent precari, quae pro te precarentur, Plin. pan. – b) m. Acc. der Sache, um die man bittet (betet): opem, Liv.: haec optavi, haec precatus sum (die Götter), Cic.: zugl. m. Ang. für wen? durch pro m. Abl., pro necessario ac propinquo suo tantum vitam, Curt 5, 3 (11), 14: quantum quisque in nidulo nostro iam sapit, tantum pro te praecatur (so!), Fronto ep. ad Antonin. imp. 1, 1. – c) m. folg. ut od. ne od. ut ne od. (bei vorhergeh. non) quo minus m. Konj., od. m. bl. Coniunctiv, ut fas sit vidisse, tacitus precatur, Sen. ep. 115, 4: pro se quisque precari coepere, ne festinatione periculum augeret, Curt. 3, 5 (13), 14: si id non probares, quo minus ambo unā necaremini non preca-————rere? Cic. de fin. 2, 79 Madv. u. Holst. (Müller deprecarere). – hoc quoque, dux operis, moneas, precor, Ov. fast. 4, 247; u. so Ov. ex Pont. 2, 2, 68. – m. Acc. der Pers., te, Capitoline, teque, Iuno, precor atque quaeso, vosque, patrii penates familiaresque, obtestor, ut etc., Cic. de domo 114: deosque precetur et oret, ut etc., Hor. de art. poët. 200: te, Iuppiter optime maxime, te, Quirine, precor venerorque, ut... ne sinatis, Tac. hist. 4, 58 extr. – m. ab u. Abl. der Pers., precor ab iis (dis), ut etc., Cic. Rab. perd. 5: m. vorhergeh. allg. Acc. der Sache, um welche? dixit (se) hoc a dis immortalibus semper precatum, ut etc., Nep. Timol. 5, 3: quae precatus a dis immortalibus sum,... ut etc., Cic. Mur. 1. – m. vorhergeh. Acc. der Person u. Acc. dessen, was man bittet, quod deos precati eritis, Liv. 40, 46, 9; od. m. Acc. der Worte, die man betet, Iane pater, te hāc strue commovendā bonas preces precor, uti sies volens propitius mihi liberisque meis, Cato r. r. 134, 2; u. so 139 extr. – d) m. folg. Acc. u. Infin., sibi et vicinis serere se, Plin. 18, 131: numquam placidas esse aquas, Ov. epist. 18 (19), 82; u. so Suet. Galb. 14, 3. Gell. 13, 22, 19. – m. folg. Nom. u. Infin., et tua esse precor, Ov. her. 5, 158. – e) absol. (d.i. ohne Acc. od ut usw.): gnatique patrisque, alma, precor, miserere, Verg. Aen. 6, 117: parce, precor, precor! Hor. carm. 4, 1, 2: parce, precor, fasso, Ov. her. 15 (16), 11; u. so Ov. am. 3, 9, 67. –————eum sororem dedisse Prusiae precanti atque oranti, Liv. 42, 12, 4. – m. Ang. des Ortes, bei wem? durch ad m. Akk., parietes postesque nudatos, ad quos adorent, ad quos precentur ac supplicent, Liv. 38, 43, 6. – m. Ang. für wen? durch pro m. Abl., pro nobis mitte precari, Ov. met. 3, 614. – m. Ang. für was? durch pro m. Abl., pro salute alcis precari, Curt. 8, 6 (23), 26. – v. Lebl., verba precantia, Ov. met. 2, 482 u.a.: dextra precans, Verg. Aen. 12, 930: ramus precantis olivae, Stat. Theb. 2, 478. – II) Gutes oder Böses wünschen, anwünschen, bene precari, Segenswünsche sprechen, Liv.: male precari, Böses wünschen, Cic.: bene alci, Glück wünschen, Val. Max. u. Quint.: alci incolumitatem, reditum, Cic.: alci immortalitatem, Curt.: alci mala, Cic.: mala multa Atridis, Hor.: sollemnia incipientis anni kalendis Ianuariis epistulā precari, in einem Briefe feierliche Wünsche für das neue Jahr aussprechen, Tac. – prägn., pr. alci, jmd. verfluchen, verwünschen, Plaut., Cic. u. Plin. pan. – ⇒ precatus passiv, genitore precato, Iuvenc. 3, 85. – Partiz. precantia dreisilb., Verg. Aen. 7, 237. – Aktive Nbf. preco, Prisc. 8, 29, wovon Imperat. precato, Ven. Fort. carm. 9, 11, 8: Infin. precare, Greg. Tur. hist. Franc. 9, 8 in.: Partiz. Perf. Pass. precatus, Iuvenc. 3, 85 (genitore precato); aber Plaut. cist. fr. v. 17 (Hermes 1, 299) liest Studemund (Emendatt. Plautin. p. 9) per precem. -
79 valens
vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.I.Lit., of physical strength, vigor, or health.A. 1.Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):2.puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!
Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;plus valebat,
id. Truc. 4, 3, 38 sq.:sanus homo, qui bene valet,
Cels. 1, 1 init.:si magis valet,
id. 3, 18:si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),
id. 4, 7 init.:prout nervi valent,
id. 8, 16.—Of plants:vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33, 3 sq. —To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.a.Of personal subjects, etc.(α).With ad and acc.:(β).alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,
Cic. Off. 1, 30, 107.—With inf.:b.manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,
Suet. Galb. 21:mustela cum mures veloces non valeret assequi,
Phaedr. 4, 1, 10:valet ima summis Mutare deus,
Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,
Lucr. 6, 1057:versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),
Hor. A. P. 40:nec valuere manus infixum educere telum,
Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:c.fimum potum ad dysentericos valet,
Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:cimices valent contra serpentium morsus,
Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:id quoque collyrium eodem valet,
Cels. 6, 6, 21.—With pro:ruta per se pro antidoto valet,
Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:dictamnus valet potu et illitu et suffitu,
Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,
Plin. 34, 18, 55, § 177.—Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—B.Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.a.In gen.(α).Absol.:(β).equidem valeo recte et salvus sum,
Plaut. Am. 2, 1, 36:perpetuon' valuisti?
id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,
id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:dicit vilicus servos non valuisse,
Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:boves ut recte valeant,
id. ib. 103:optime valere et gravissime aegrotare,
Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:cura est, ut valeat,
Plaut. Stich. 5, 2, 4:ego valeo recte et rem gero,
id. Pers. 2, 3, 34:te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,
Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:commode,
Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:minus valere... melius valere,
Cic. Att. 4, 14, 1:nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,
Plaut. Mil. 4, 8, 8.—With abl.:(γ).si corpore valuisset,
Cic. Brut. 20, 77:nec melius valeo quam corpore, mente,
Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:pedibus,
Nep. Phoc. 4, 1:stomacho,
Juv. 6, 100.—With ab and abl.:b.ab oculis,
Gell. 13, 30, 10:a morbo,
Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;c.and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),
Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,
Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—Rarely impers. pass.:d. (α).quid agitur, Sagaristio? ut valetur?
Plaut. Pers. 2, 5, 8.—In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:(β).bene vale, Alcumena,
id. Am. 1, 3, 1:vale atque salve,
id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:bene valete et vivite,
id. Mil. 4, 8, 30:ite intro cito: valete,
id. As. 3, 3, 155:abeo: valete, judices justissimi,
id. Capt. prol. 67:vos valete et plaudite,
Ter. Eun. 5, 8, 64:in hoc biduom vale,
id. ib. 1, 2, 110:vive valeque,
Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,
Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—At the conclusion of letters:(γ).Vale,
Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:cura ut valeas,
Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:tu me diligis et valebis,
Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—Also in bidding farewell to the dead:(δ).salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,
Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,
Cat. 101, 10:terque, Vale, dixit,
Ov. F. 3, 563:supremumque vale... dixit,
id. M. 10, 62.—As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:(ε).valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,
Plaut. Am. 3, 2, 46:immo habeat, valeat, vivat cum illa,
Ter. And. 5, 3, 18:valeas, habeas illam quae placet,
id. Ad. 4, 4, 14:si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,
good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,
Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:quare ista valeant: me res familiaris movet,
Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:valete curae,
Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:II.illum salutavi: post etiam jussi valere,
Cic. Att. 5, 2, 2:vix illud potui dicere triste vale,
Ov. H. 13, 14:saepe vale dicto rursus sum multa locutus,
id. Tr. 1, 3, 57:tibi valedicere non licet gratis,
Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):vale facere (or valefacere),
August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.A.In gen.:B.fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,
will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,
id. Dom. 30, 79:dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,
id. Brut. 14, 57:tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,
id. Red. in Sen. 5, 11:in more majorum, qui tum ut lex valebat,
id. Leg. 2, 10, 23:valuit auctoritas,
id. Tusc. 2, 22, 53:verba si valent,
id. Caecin. 21, 61:(ejus) valet opinio tarditatis,
is established, id. de Or. 1, 27, 125:si conjuratio valuisset,
id. ib. 17, 7:cujus ratio non valuit,
Nep. Milt. 3, 7:jus tamen gentium valuit,
Liv. 2, 4, 7:praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,
id. 44, 31, 6:et vestrae valuere preces,
Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—Esp.1.With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.a.With abl.:b.non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,
Plaut. Bacch. 2, 2, 50:reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,
Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,
id. Verr. 2, 2, 49, § 122:ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,
id. Leg. 3, 17, 38:quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,
id. Mur. 18, 38:parum valent (Graeci) verbo,
i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:qui aut gratia aut misericordia valerent,
Caes. B. C. 2, 44:dicendo,
Nep. Ages. 1, 2:qui pedum cursu valet,
Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,
Ov. Am. 1, 15, 14:plerique plus ingenio quam arte valuerunt,
Quint. 1, 8, 8:rogando,
Ov. M. 2, 183:subtilitate vincimur, valeamus pondere,
Quint. 12, 11, 8.—With in and abl.:2.Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,
Cic. Brut. 36, 136:quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,
id. Caecin. 19, 55:in his maxime valet similitudo,
Quint. 6, 3, 57:mire in causis valet praesumptio,
id. 9, 2, 16:(digitus) in exprobrando et indicando valet,
id. 11, 3, 94.—With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.a.With in and acc.:b.hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,
Cic. Tusc. 2, 26, 63:quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,
id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:cum illud verbum unde in utramque rem valeat,
id. Caecin. 31, 89:num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,
Plin. 17, 7, 4, § 44:etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,
Quint. 2, 16, 10:hoc etiam in praeteritum valet,
id. 9, 2, 20; cf.:cum... idque in omnis partis valeret,
Cic. Fam. 4, 10, 2.—With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:c.id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,
Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—With ad and acc. of thing:d. (α).tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,
Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;ad omnis certe non valebit,
id. Fat. 4, 8:illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,
id. Cat. 3, 12, 29:vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,
id. Ac. 1, 5, 21:ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,
id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:eadem fictio valet et ad qualitates,
Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—With apud:(β).ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,
Ter. Heaut. 3, 1, 79:non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,
Cic. Fam. 13, 16, 3:apud te veritas valebit,
id. Quint. 1, 5:sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?
id. Tusc. 2, 4, 11:magnis meritis apud regem... valebat,
Nep. Con. 3, 1:jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,
Sall. C. 9, 1:apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,
Liv. 31, 48, 1:apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,
Quint. 6, 2, 28.—With ad:e.dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,
Cic. Brut. 14, 57:clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,
Liv. 21, 6, 4:metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,
id. 38, 28, 6.—With contra and acc.:f.hoc nonne videtur contra te valere?
Cic. Ac. 2, 27, 86:quae valeant contra falsam criminationem,
id. de Or. 2, 79, 321:ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,
id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,
Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—With pro and abl.:g.multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,
Ov. Tr. 1, 3, 46:epitheton valet pro nomine,
Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—With dat. gerund. (post-class. and rare):h.nam et augendae rei et minuendae valet (particula),
Gell. 5, 12, 10.—With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;3.not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,
Lucr. 1, 108:hanc ob rem vitam retinere valemus,
id. 3, 257:nec continere suos ab direptione castrorum valuit,
Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,
Hor. Epod. 16, 3:cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,
id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:nec valuit locos coeptos avertere cursus,
Tib. 4, 1, 55:qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,
Curt. 3, 4, 5:neque ex eo infamiam discutere valuit,
Suet. Caes. 79.—With things as subj.:ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,
Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.(α).Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):(β).plus potest qui plus valet,
Plaut. Truc. 4, 3, 38:neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,
Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,
Cic. Sest. 28, 60:illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,
id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,
id. Brut. 37, 139:cur minus Venena Medaeae valent?
Hor. Epod. 5. 62.—With abl.:(γ).quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,
Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,
Caes. B. G. 2, 17:qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,
Cic. Fam. 1, 7, 10:quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,
id. Dom. 6, 14:Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,
id. Brut. 14, 55:quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,
Caes. B. G. 7, 63:Caesar multum equitatu valebat,
id. B. C. 1, 61:cum tantum equitatu valeamus,
id. ib. 3, 86:equitatu plurimum valere,
id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—With in and abl.:(δ).nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,
Hor. Ep. 1, 6, 52. —With ad and acc.:(ε).multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,
Cic. Phil. 9, 5, 12:ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,
id. Div. 2, 46, 97:valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,
id. de Or. 2, 43, 182:ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,
Caes. B. G. 6, 30:genus ad probandam speciem minimum valet,
Quint. 5, 10, 56.—With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:(ζ).apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,
Cic. Fam. 6, 6, 13:utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,
Caes. B. G. 1, 40:tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,
id. ib. 5, 54:potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,
Cic. Imp. Pomp. 16, 46:non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,
id. Fam. 1, 9, 11:facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,
id. Verr. 2, 5, 43, § 112:apud quem ut multum gratia valeret, effecit,
Nep. Con. 2, 1.—With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—(η).With pro:(θ).pro periculo magis quam contra salutem valere,
Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,
Caes. B. G. 1, 51.—With inter:(ι).plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,
Caes. B. G. 2, 4.—With adv. of pur pose:C.hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,
Nep. Them. 4, 4:non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,
Quint. 1, 2, 16:nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?
Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —Idiomatic uses.1.Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;2.quinarii, quod quinos,
Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:dum pro argenteis decem aureus unus valeret,
Liv. 38, 11, 8:ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,
Plin. 33, 3, 13, § 47:si haec praedia valeant nunc decem,
Dig. 24, 1, 7, § 4:quasi minimo valeret hereditas,
ib. 19, 1, 13:quanti omnibus valet (servus),
ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:A.quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,
Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;sed quae dicit, idem valent,
id. Tusc. 5, 10, 24:quamquam vocabula prope idem valere videantur,
id. Top. 8, 34:hoc verbum quid valeat, non vident,
id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;id valet gallinacei rostrum,
Suet. Vit. 18:pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,
Quint. 1, 4, 29 et saep.:et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,
id. 10, 1, 13:duo quae idem significant ac tantumdem valent,
id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).Lit.1.In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;2.valens adflictet me,
Plaut. Bacch. 2, 1, 44:virgatores,
id. As. 3, 2, 19:robusti et valentes et audaces satellites,
Cic. Agr. 2, 31, 84:cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,
id. Fam. 7, 1, 3:valentissimi lictores,
id. Verr. 2, 5, 54, § 142:homines,
id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:hic membris et mole valens,
Verg. A. 5, 431:membris valens,
Ov. M. 9, 108:corpore esse vegeto et valenti,
Gell. 3, 1, 11:nervi musculique,
Cels. 8, 20:trunci,
Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:tunicae,
stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—In partic.a.Well in health, healthy, hale, hearty:b.valeo et venio ad minus valentem,
Plaut. Truc. 2, 7, 24:medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,
Cic. Fam. 16, 9, 2:puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,
id. Clu. 9, 27; cf.valens (opp. imbecillus),
id. Fam. 16, 5, 2:(sensus) si sani sunt et valentes,
id. Ac. 2, 7, 19:si valens corpus est neque magno opere vexatum,
Cels. 7, 26, 5:sive aegra, sive valens,
Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,
Cic. Off. 2, 4, 15;so opp. aeger,
id. de Or. 2, 44, 186.—Of medicines, strong, powerful, active:B.valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,
Cels. 4, 15 fin.:medicamenta,
id. 1, 3 med.:silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,
Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—Trop., strong, powerful, mighty:1.mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,
Cic. Att. 7, 3, 4:fuit quondam ita firma haec civitas et valens,
id. Har. Resp. 28, 60:cum valentiore pugnare,
id. Fam. 5, 21, 2:valens dialecticus,
id. Fat. 6, 12:ut fieri nihil possit valentius,
id. Brut. 16, 64:Philippus jam tum valens multa moliebatur,
Nep. Timoth. 3, 1:opibus jam valentes,
id. Eum. 10, 3:argumenta valentiora,
Quint. 5, 13, 12:quid pars adversa habeat valentissimum,
id. 5, 13, 52:nec fraus valentior quam consilium meum,
Cic. Univ. 11:ad letum causae satis valentes,
Ov. M. 5, 174; so,causae,
id. Tr. 1, 8, 29:causa valentior,
id. P. 1, 10, 35:deus morbo omni valentior,
Stat. S. 1, 4, 111:oppida valentissima,
Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).Lit.:2.resistere,
Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:nimis valenter ibi retenta materia,
Cels. 5, 26, 21:praeceps spirare valentius Eurus (coepit),
Ov. M. 11, 481.—Trop., of speech, forcibly, energetically:non diu dicebat sed valenter,
Sen. Contr. 3, 22 med.:si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,
Val. Max. 3, 7, ext. 6. -
80 valeo
vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.I.Lit., of physical strength, vigor, or health.A. 1.Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):2.puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!
Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;plus valebat,
id. Truc. 4, 3, 38 sq.:sanus homo, qui bene valet,
Cels. 1, 1 init.:si magis valet,
id. 3, 18:si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),
id. 4, 7 init.:prout nervi valent,
id. 8, 16.—Of plants:vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33, 3 sq. —To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.a.Of personal subjects, etc.(α).With ad and acc.:(β).alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,
Cic. Off. 1, 30, 107.—With inf.:b.manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,
Suet. Galb. 21:mustela cum mures veloces non valeret assequi,
Phaedr. 4, 1, 10:valet ima summis Mutare deus,
Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,
Lucr. 6, 1057:versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),
Hor. A. P. 40:nec valuere manus infixum educere telum,
Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:c.fimum potum ad dysentericos valet,
Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:cimices valent contra serpentium morsus,
Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:id quoque collyrium eodem valet,
Cels. 6, 6, 21.—With pro:ruta per se pro antidoto valet,
Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:dictamnus valet potu et illitu et suffitu,
Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,
Plin. 34, 18, 55, § 177.—Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—B.Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.a.In gen.(α).Absol.:(β).equidem valeo recte et salvus sum,
Plaut. Am. 2, 1, 36:perpetuon' valuisti?
id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,
id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:dicit vilicus servos non valuisse,
Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:boves ut recte valeant,
id. ib. 103:optime valere et gravissime aegrotare,
Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:cura est, ut valeat,
Plaut. Stich. 5, 2, 4:ego valeo recte et rem gero,
id. Pers. 2, 3, 34:te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,
Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:commode,
Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:minus valere... melius valere,
Cic. Att. 4, 14, 1:nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,
Plaut. Mil. 4, 8, 8.—With abl.:(γ).si corpore valuisset,
Cic. Brut. 20, 77:nec melius valeo quam corpore, mente,
Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:pedibus,
Nep. Phoc. 4, 1:stomacho,
Juv. 6, 100.—With ab and abl.:b.ab oculis,
Gell. 13, 30, 10:a morbo,
Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;c.and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),
Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,
Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—Rarely impers. pass.:d. (α).quid agitur, Sagaristio? ut valetur?
Plaut. Pers. 2, 5, 8.—In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:(β).bene vale, Alcumena,
id. Am. 1, 3, 1:vale atque salve,
id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:bene valete et vivite,
id. Mil. 4, 8, 30:ite intro cito: valete,
id. As. 3, 3, 155:abeo: valete, judices justissimi,
id. Capt. prol. 67:vos valete et plaudite,
Ter. Eun. 5, 8, 64:in hoc biduom vale,
id. ib. 1, 2, 110:vive valeque,
Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,
Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—At the conclusion of letters:(γ).Vale,
Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:cura ut valeas,
Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:tu me diligis et valebis,
Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—Also in bidding farewell to the dead:(δ).salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,
Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,
Cat. 101, 10:terque, Vale, dixit,
Ov. F. 3, 563:supremumque vale... dixit,
id. M. 10, 62.—As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:(ε).valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,
Plaut. Am. 3, 2, 46:immo habeat, valeat, vivat cum illa,
Ter. And. 5, 3, 18:valeas, habeas illam quae placet,
id. Ad. 4, 4, 14:si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,
good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,
Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:quare ista valeant: me res familiaris movet,
Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:valete curae,
Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:II.illum salutavi: post etiam jussi valere,
Cic. Att. 5, 2, 2:vix illud potui dicere triste vale,
Ov. H. 13, 14:saepe vale dicto rursus sum multa locutus,
id. Tr. 1, 3, 57:tibi valedicere non licet gratis,
Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):vale facere (or valefacere),
August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.A.In gen.:B.fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,
will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,
id. Dom. 30, 79:dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,
id. Brut. 14, 57:tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,
id. Red. in Sen. 5, 11:in more majorum, qui tum ut lex valebat,
id. Leg. 2, 10, 23:valuit auctoritas,
id. Tusc. 2, 22, 53:verba si valent,
id. Caecin. 21, 61:(ejus) valet opinio tarditatis,
is established, id. de Or. 1, 27, 125:si conjuratio valuisset,
id. ib. 17, 7:cujus ratio non valuit,
Nep. Milt. 3, 7:jus tamen gentium valuit,
Liv. 2, 4, 7:praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,
id. 44, 31, 6:et vestrae valuere preces,
Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—Esp.1.With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.a.With abl.:b.non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,
Plaut. Bacch. 2, 2, 50:reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,
Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,
id. Verr. 2, 2, 49, § 122:ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,
id. Leg. 3, 17, 38:quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,
id. Mur. 18, 38:parum valent (Graeci) verbo,
i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:qui aut gratia aut misericordia valerent,
Caes. B. C. 2, 44:dicendo,
Nep. Ages. 1, 2:qui pedum cursu valet,
Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,
Ov. Am. 1, 15, 14:plerique plus ingenio quam arte valuerunt,
Quint. 1, 8, 8:rogando,
Ov. M. 2, 183:subtilitate vincimur, valeamus pondere,
Quint. 12, 11, 8.—With in and abl.:2.Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,
Cic. Brut. 36, 136:quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,
id. Caecin. 19, 55:in his maxime valet similitudo,
Quint. 6, 3, 57:mire in causis valet praesumptio,
id. 9, 2, 16:(digitus) in exprobrando et indicando valet,
id. 11, 3, 94.—With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.a.With in and acc.:b.hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,
Cic. Tusc. 2, 26, 63:quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,
id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:cum illud verbum unde in utramque rem valeat,
id. Caecin. 31, 89:num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,
Plin. 17, 7, 4, § 44:etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,
Quint. 2, 16, 10:hoc etiam in praeteritum valet,
id. 9, 2, 20; cf.:cum... idque in omnis partis valeret,
Cic. Fam. 4, 10, 2.—With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:c.id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,
Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—With ad and acc. of thing:d. (α).tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,
Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;ad omnis certe non valebit,
id. Fat. 4, 8:illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,
id. Cat. 3, 12, 29:vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,
id. Ac. 1, 5, 21:ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,
id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:eadem fictio valet et ad qualitates,
Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—With apud:(β).ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,
Ter. Heaut. 3, 1, 79:non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,
Cic. Fam. 13, 16, 3:apud te veritas valebit,
id. Quint. 1, 5:sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?
id. Tusc. 2, 4, 11:magnis meritis apud regem... valebat,
Nep. Con. 3, 1:jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,
Sall. C. 9, 1:apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,
Liv. 31, 48, 1:apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,
Quint. 6, 2, 28.—With ad:e.dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,
Cic. Brut. 14, 57:clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,
Liv. 21, 6, 4:metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,
id. 38, 28, 6.—With contra and acc.:f.hoc nonne videtur contra te valere?
Cic. Ac. 2, 27, 86:quae valeant contra falsam criminationem,
id. de Or. 2, 79, 321:ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,
id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,
Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—With pro and abl.:g.multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,
Ov. Tr. 1, 3, 46:epitheton valet pro nomine,
Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—With dat. gerund. (post-class. and rare):h.nam et augendae rei et minuendae valet (particula),
Gell. 5, 12, 10.—With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;3.not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,
Lucr. 1, 108:hanc ob rem vitam retinere valemus,
id. 3, 257:nec continere suos ab direptione castrorum valuit,
Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,
Hor. Epod. 16, 3:cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,
id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:nec valuit locos coeptos avertere cursus,
Tib. 4, 1, 55:qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,
Curt. 3, 4, 5:neque ex eo infamiam discutere valuit,
Suet. Caes. 79.—With things as subj.:ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,
Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.(α).Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):(β).plus potest qui plus valet,
Plaut. Truc. 4, 3, 38:neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,
Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,
Cic. Sest. 28, 60:illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,
id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,
id. Brut. 37, 139:cur minus Venena Medaeae valent?
Hor. Epod. 5. 62.—With abl.:(γ).quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,
Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,
Caes. B. G. 2, 17:qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,
Cic. Fam. 1, 7, 10:quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,
id. Dom. 6, 14:Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,
id. Brut. 14, 55:quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,
Caes. B. G. 7, 63:Caesar multum equitatu valebat,
id. B. C. 1, 61:cum tantum equitatu valeamus,
id. ib. 3, 86:equitatu plurimum valere,
id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—With in and abl.:(δ).nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,
Hor. Ep. 1, 6, 52. —With ad and acc.:(ε).multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,
Cic. Phil. 9, 5, 12:ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,
id. Div. 2, 46, 97:valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,
id. de Or. 2, 43, 182:ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,
Caes. B. G. 6, 30:genus ad probandam speciem minimum valet,
Quint. 5, 10, 56.—With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:(ζ).apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,
Cic. Fam. 6, 6, 13:utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,
Caes. B. G. 1, 40:tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,
id. ib. 5, 54:potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,
Cic. Imp. Pomp. 16, 46:non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,
id. Fam. 1, 9, 11:facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,
id. Verr. 2, 5, 43, § 112:apud quem ut multum gratia valeret, effecit,
Nep. Con. 2, 1.—With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—(η).With pro:(θ).pro periculo magis quam contra salutem valere,
Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,
Caes. B. G. 1, 51.—With inter:(ι).plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,
Caes. B. G. 2, 4.—With adv. of pur pose:C.hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,
Nep. Them. 4, 4:non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,
Quint. 1, 2, 16:nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?
Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —Idiomatic uses.1.Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;2.quinarii, quod quinos,
Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:dum pro argenteis decem aureus unus valeret,
Liv. 38, 11, 8:ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,
Plin. 33, 3, 13, § 47:si haec praedia valeant nunc decem,
Dig. 24, 1, 7, § 4:quasi minimo valeret hereditas,
ib. 19, 1, 13:quanti omnibus valet (servus),
ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:A.quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,
Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;sed quae dicit, idem valent,
id. Tusc. 5, 10, 24:quamquam vocabula prope idem valere videantur,
id. Top. 8, 34:hoc verbum quid valeat, non vident,
id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;id valet gallinacei rostrum,
Suet. Vit. 18:pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,
Quint. 1, 4, 29 et saep.:et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,
id. 10, 1, 13:duo quae idem significant ac tantumdem valent,
id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).Lit.1.In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;2.valens adflictet me,
Plaut. Bacch. 2, 1, 44:virgatores,
id. As. 3, 2, 19:robusti et valentes et audaces satellites,
Cic. Agr. 2, 31, 84:cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,
id. Fam. 7, 1, 3:valentissimi lictores,
id. Verr. 2, 5, 54, § 142:homines,
id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:hic membris et mole valens,
Verg. A. 5, 431:membris valens,
Ov. M. 9, 108:corpore esse vegeto et valenti,
Gell. 3, 1, 11:nervi musculique,
Cels. 8, 20:trunci,
Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:tunicae,
stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—In partic.a.Well in health, healthy, hale, hearty:b.valeo et venio ad minus valentem,
Plaut. Truc. 2, 7, 24:medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,
Cic. Fam. 16, 9, 2:puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,
id. Clu. 9, 27; cf.valens (opp. imbecillus),
id. Fam. 16, 5, 2:(sensus) si sani sunt et valentes,
id. Ac. 2, 7, 19:si valens corpus est neque magno opere vexatum,
Cels. 7, 26, 5:sive aegra, sive valens,
Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,
Cic. Off. 2, 4, 15;so opp. aeger,
id. de Or. 2, 44, 186.—Of medicines, strong, powerful, active:B.valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,
Cels. 4, 15 fin.:medicamenta,
id. 1, 3 med.:silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,
Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—Trop., strong, powerful, mighty:1.mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,
Cic. Att. 7, 3, 4:fuit quondam ita firma haec civitas et valens,
id. Har. Resp. 28, 60:cum valentiore pugnare,
id. Fam. 5, 21, 2:valens dialecticus,
id. Fat. 6, 12:ut fieri nihil possit valentius,
id. Brut. 16, 64:Philippus jam tum valens multa moliebatur,
Nep. Timoth. 3, 1:opibus jam valentes,
id. Eum. 10, 3:argumenta valentiora,
Quint. 5, 13, 12:quid pars adversa habeat valentissimum,
id. 5, 13, 52:nec fraus valentior quam consilium meum,
Cic. Univ. 11:ad letum causae satis valentes,
Ov. M. 5, 174; so,causae,
id. Tr. 1, 8, 29:causa valentior,
id. P. 1, 10, 35:deus morbo omni valentior,
Stat. S. 1, 4, 111:oppida valentissima,
Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).Lit.:2.resistere,
Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:nimis valenter ibi retenta materia,
Cels. 5, 26, 21:praeceps spirare valentius Eurus (coepit),
Ov. M. 11, 481.—Trop., of speech, forcibly, energetically:non diu dicebat sed valenter,
Sen. Contr. 3, 22 med.:si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,
Val. Max. 3, 7, ext. 6.
См. также в других словарях:
Sum Elai-Mang — (Hindko:هندکو) or Sum is a village/state in Sirran Valley,Mansehra District, North West Frontier Province, Pakistan.It was ruled by Haroon Khan Badshah who was known as “Badshah Khan”. Sum is blessed with a lot of natural beauty which comprises… … Wikipedia
Šum — Шум Shumi … Deutsch Wikipedia
Pro B — Sportart Basketball Gründungsjahr 2007 Mannschaften 16 Teams … Deutsch Wikipedia
Sum (Verwaltungsgliederung) — Ein Sum (mongolisch Сум) ist eine Einheit der Verwaltungsgliederung in den mongolischsprachigen Gebieten der Mongolei, in China, und in Russland. Mongolei Hauptartikel: Sum (Mongolei) In der Mongolei sind die Sum die zweitoberste Ebene der… … Deutsch Wikipedia
Pro-ana — El término Pro ana es una conjunción del prefijo pro, que significa a favor de , y la unión del término anorexia , que se refiere a un grupo o subcultura que promueve y apoya la anorexia como una elección de estilo de vida más que como un… … Wikipedia Español
Pro B-Saison 2008/09 — Die Pro B Saison 2008/09 ist die 2. Spielzeit der 2. Basketball Bundesliga Pro B. Sie ist die zweite Staffel der hierarchisch strukturierten 2. Bundesliga. Die reguläre Saison begann am 3. Oktober 2008 und endet am 25. April 2009.… … Deutsch Wikipedia
Pro multis — Rite romain Le rite romain est la manière dont sont célébrés la messe (Missel romain), les autres sacrements (Rituel romain), la liturgie des heures ou l office divin (Bréviaire) et les autres cérémonies liturgiques (Rituel et Cérémonial des… … Wikipédia en Français
Pro amore — Lit. for love . Phrase used of certain grants made by the king. Part of a magnate s power resided in his ability to protect and advance those who owed him allegiance. Thus, a man favoured by the king was able to elicit pardons from the king for a … Dictionary of Medieval Terms and Phrases
Yeung Sum — Dr Yeung Sum, JP (Chinese: 楊 森, pinyin: Yáng Sēn) (born November 22, 1947 in Guangzhou, Guangdong with family root in Zhencheng, Guangdong) is the second Chairman (2002 2004) of the Democratic Party (DP), a pro democracy political party in Hong… … Wikipedia
Tony Hawk's Pro Skater 3 (soundtrack) — Infobox Album Name = Tony Hawk s Pro Skater Type = Soundtrack Artist = Tony Hawk Released = October 16, 2001 Recorded = Genre = Rock Punk Alternative Length = Label = Warner Bros. Records Producer = Reviews = *Allmusic Rating|2.5|5… … Wikipedia
ap|pro|pri|a|tion — «uh PROH pree AY shuhn», noun. 1. a sum of money or other thing appropriated: »The school received an appropriation of five thousand dollars toward the new playground. 2. the act of appropriating: »The appropriation of the land made it possible… … Useful english dictionary
