-
41 ambigo
amb-igo, ere (amb u. ago), etwas nach zwei Seiten hin treiben, nur übtr. = über etwas von zwei Seiten denken, d.i. uneins sein, I) mit einem andern, 1) über etwas zweierlei od. entgegengesetzter Ansicht sein, Zweifel erheben, Anstand nehmen, streiten, etw. bezweifeln, bestreiten, u. bes. im Passiv = zweifelhaft od. streitig sein, dem Zweifel od. Anstand od. Streit unterliegen, a) aktiv: haud ambigam, hicine fuerit Ascanius, an maior quam hic, will es unentschieden lassen, Liv.: de quo si quis ambiget, Vell.: de hoc, utrum imperaverit, scriptores inter se ambigunt, Treb. Poll. – gew. b) passiv: α) pers.: temporis aeterni, non unius horae ambigitur status, um die ewige Zeit, nicht um einige wenige Stunden handelt es sich, Lucr.: ius quod ambigitur inter peritissimos, Cic.: quamquam apud quosdam ambigitur, obgleich es von einigen bezweifelt wird, Vell.: ex contrariis scriptis si quid ambigitur, Cic.: in iis causis, quae propter scriptum ambiguntur, Cic.: id ambigitur, belline... an etc., Liv.: omnis res eandem habet naturam ambigendi, erfordert immer gleiche Behandlung beim Disputieren für u. wider, Cic. de or. 3, 111. – bes. β) impers., m. folg. de alqa re, od. m. indir. Frage- od. Infinitivsätzen u. bei vorhergeh. Negat. auch m. folg. Acc. u. Infin. od. m. folg. quin u. Konj., cum de vero ambigetur, Cic.: quid sit, de quo————conveniat, quid, de quo ambigatur, Quint.: id, de quo verbis ambigebatur, Liv. – id cum inter omnes constet, eo magis miror ambigi, quānam Hannibal Alpes transierit, Liv.: ambigitur quoties, uter utro sit prior, Hor.: haec impulerint illum ad regni cupiditatem, an tantum suspectum fecerint ambigi potest, Curt.: tria an plura sint ambigitur, Quint.; vgl. ambigitur quid enim? (worüber ist denn Streit?) Castor sciat an Dolichos plus, Hor. – m. Acc. u. Infin., aspici aliquando eam volucrem non ambigitur, darüber herrscht kein Zweifel, Tac. ann. 6, 28 (u. so Tac. ann. 11, 4; 12, 65; hist. 4, 49. Amm. 17, 5, 14). – neque ambigitur, quin Brutus pessimo publico id facturus fuerit, Liv. 2, 1, 3. – 2) über ein (an sich wohl strittiges oder zweifelhaftes) Recht oder Besitztum Anstand nehmen, rechten, streiten, zunächst mit Worten, bes. vor Gericht, ambigendi causa, der Streitpunkt, Cic.: ii, qui ambigunt, die streitenden Parteien, Cic.: amb. cum eo, qui heres est, Cic.: de finibus, Ter.: de hereditate, Cic.: de agro, Liv. epit.: de parte finium cum vicino, Tac.: de regno, Liv.: de regni certamine, Liv. – II) mit sich selbst uneins sein = über etw. in Zweifel-, unentschieden-, unschlüssig-, ungewiß sein, schwanken, (Alexandrum) regnum Asiae occupaturum esse haud ambigere, Curt.: quaenam post Augustum militiae condicio, ambigentes, die in zweifelnder Besorgnis lebten, Tac.: in hac causa, de qua tu ambigis,————Gell.: ambigebant de illis (darüber), quidnam fieret, Vulg. -
42 ascribo
a-scrībo (ad-scrībo), scrīpsī, scrīptum, ere = επιγράφω, I) bei-, zuschreiben, schreibend beifügen, hinzusetzen, A) eig.: a) übh.: ascr. MAGNO, Cic.: illud, quod ascripsit, Cic.: causam mortis, Curt. – m. Ang. an wen? durch Dat., alci totiens salutem, Cic.: salutem plurimam alci (an jmd. einen herzlichen Gruß beifügen lassen, jmd. herzlich grüßen lassen), Cic. – m. Ang. wem? wozu? durch Dat., nomen suum emptioni, Cic.: Alexandri nomini regis titulum, Curt.: poenam foederibus, Cic.: motis senatu notas, Liv. – m. Ang. wohin? durch in m. Akk., alqd in eandem legem, Cic. – m. Ang. wo? durch in m. Abl., diem in epistula, Cic.: litteram ι (ἰῶτα) dativis casibus in ultima parte, Quint. – m. Ang. worüber? durch de m. Abl., tum ascripsit de locis, in quibus senatus consultum fieri iure posset, Gell. 14, 7, 7. – m. Ang. als wen? durch Prädik.-Acc., statuarum titulis (auf die usw.) se pronepotem Q. Catuli, Suet. Galb. 2. – b) zuschreiben = durch eine schriftliche Erklärung für jmd. od. etw. einsetzen, zuordnen, bestimmen, post aliquod tempus alios (legatos) ascribi iubent, Phaedr.: tutor his (verst. mulieribus) Graecorum legibus ascribendus fuit, Cic. – bes. im Testamente, alci legatum, Plin. ep., u. sibi legatum, Suet. – eine Person m. Ang. als wen? durch Prädik.-Acc., alqm alci cohaeredem, Suet.: alqm tutorem liberis, Cic. – c) in eine Liste,————unter die Liste der u. der Pers. mit einschreiben, mit eintragen, mit einzeichnen, alcis nomen in albo profitentium citharoedorum, Suet. Ner. 21: ascribi inter homines, Oros. 6, 22. – bes. α) in die Bürgerliste, Romano censui, Oros. 6, 22. – u. als Bürger, alqm in civitatem, Cic.: im Passiv, ascriptum esse in id municipium, Cic.: ascriptum esse foederatis civitatibus u. in foederatis civitatibus, Cic.: alqm ascriptum Heracliensem dicere, für einen mit eingeschriebenen Heraklienser erklären, Cic. – β) als neue Kolonisten, colonos u. novos colonos, Liv.: m. Ang. wohin? durch Acc. der Ortsnamen od. durch Adv., colonos Venusiam, Liv.: veteranos Tarentum et Antium, Tac.: colonos eo (dahin) trecentos, Liv.: tertia pars agri adempta est, quo (wohin), si vellent, novos colonos ascribere possent, Liv. – γ) als Soldaten in die Stammrollen eintragen, urbanae militiae ascribi, Tac. hist. 2, 94: als überzählig, ascriptivi dicti, quod olim ascribebantur inermes, armatis militibus qui succederent, si quis eorum deperisset, Varr. LL. 7, 56: iure iurando se constrinxit, ne quem ascriptum (Überzähligen, Supernumerären) id est vacantivum (Dienstfreien) haberet, Lampr. Alex. Sev. 15, 3 ed. Peter (vgl. ascripticius, -ivi). – B) übtr.: a) zuordnen = festsetzen, bestimmen, ascriptus poenae dies, Phaedr.: u. habebit quisque quantum ille dies primus ascripsit, Sen. – b) zu einer Zahl, Klasse usw., unter eine Zahl————zählen, rechnen, einer Klasse usw. beizählen, m. Ang. wozu? worunter? durch ad od. in m. Akk. u. durch bl. Dat., hunc ad tuum numerum (zur Zahl der Deinigen) libenter ascribito, Cic.: tu vero me ascribe in talem numerum, Cic.: ad hoc genus narrationes apologorum, Cic.: alqm ordinibus deorum, Hor.: alqm numinibus, Plin.: poëtas Satyris, Hor.: Peucinorum nationes Germanis, Tac.: Scythas Asiae, Curt.: alqm antiquis temporibus, Tac.: alcis sententiam suae, Cic. – m. Ang. als wen? durch einen Prädik.- Acc., alqm tertium ad amicitiam, Cic.: vulgo hominum opinio socium me ascribit tuis laudibus, Cic. – im Passiv m. Prädik.-Nom., utinam ego tertius vobis amicus ascriberer! Cic.: unus A. Gabinius belli maritimi rerumque gestarum Cn. Pompeio socius ascribitur (wird beigesellt betrachtet als usw.), Cic. – c) zuschreiben = beilegen, beimessen, hoc sibi exemplum, auf sich beziehen, Phaedr. 4, 3, 6. – bes. jmdm. als Urheber, panaces dis inventoribus, Plin.: alci incommodum, Cic. – d) einen Beinamen sich zulegen, Germanici et Parthici nomen, Spart. Carac. 10, 6. – e) als Attribut beilegen, quia illi deo (Iovi) ales (aquila) ascribitur, Plin. 10, 18. – II) auf etw. daraufschreiben, daraufsetzen, als Aufschrift auf etw. anbringen, m. Ang. wohin? durch ad m. Akk., ad statuam eius adscriptum est: ›Pater argentarius etc.‹, Suet. Aug. 70, 2. – m. Ang. wem? worauf? durch————Dat., marmori Praxitelem (den Namen des Pr.), Phaedr. 5. pr. 6: tumulo ascripserant ›Pro libertate eos occubuisse‹, Suet. Aug. 12: ascriptum et columnis ›iam Gallos eum cantando excitasse‹, Suet. Ner. 45. – III) mit etw. als Aufschrift oder Inschrift versehen, Victoriola, quae ipsius nomine ascriptum orbem tenebat, Spart. Alex. Sev. 22, 3. – ⇒ Parag. Infin. Praes. Pass. adscribier, Plaut. Pers. 69. -
43 dico
1. dico, āvī, ātum, āre (Intens. v. dīco, ere), I) laut-, feierlich verkündigen, daß etwas sein werde, pugnam, Lucil. 1081 (wo synk. Plusquam-Perf. dicasset). – II) weihen, A) als t. t. der Religionsspr. 1) etw. feierlich einer Gottheit zusprechen, widmen, weihen, Iovi Elicio aram in Aventino, Liv.: Capitolium, templum Iovis O. M., Liv.: alci (Iovi) donum, Cic.: Veneri carmen, Plin. – cygni non sine causa Apollini dicati, geheiligt, Cic. – 2) eine Person feierlich zur Gottheit erheben, weihen, Ianus geminus a Numa dicatus, Plin.: ille inter numina dicatus Augustus, Tac. – B) übtr.: 1) jmdm. etw. widmen, weihen, operam alci, Ter.: studium suum alcis laudi, Cic.: totum diem alci, Cic. – Insbes.: a) jmdm. eine Schrift zueignen, dedizieren, Plin. u. Quint. – b) se alci, jmdm. sich widmen, sich hingeben, se Crasso, Cic.: se alci in clientelam, Caes.: se civitati od. in civitatem, in einen Staat sich als Bürger aufnehmen lassen, -sich einbürgern, Cic. Balb. 28 u. 30. – 2) etwas durch den ersten Gebrauch gleichs. einweihen, illā acie nova signa novamque aquilam, Tac. hist. 5, 16.————————2. dīco, dīxī, dictum, ere (indogerm. *deik, zeigen, altlat. deico, altind. diçáti, griech. δείκνυμι), durch Laute od. Worte an den Tag geben, verlautbaren, I) durch Laute = phonetisch aussprechen, cum Rho dicere nequiret, Cic.: ut eius artis, cui studeret, primam litteram dicere non posset, Cic. – II) durch Worte = sprechen, sagen, vorbringen, vortragen, erwähnen, A) im allg.: dicta, Plaut.: mendacium, Plaut. u. Nep.: illa, quae dixi, jene erwähnten Grundsätze, Cic.: quos supra diximus, Caes.: hoc lex non dicit, sagt das nicht, enthält das nicht in sich, Cic.: volui dicere, ich wollte sagen (wenn man sich selbst korrigiert), Plaut.: Hilarum dico, ich sage (meine) den H., Cic.: u. so eos dico, qui etc., Cic.: hoc dicis, dieses meinst du, Ter.: iis dico litteris, quibus etc., Cic.: non id volui dicere, Plaut.: illud ›stertit‹ volui dicere, Plaut.: dicet aliquis, es könnte einer sagen, Cic.: nihil dico amplius, Cic.: unum illud dico, Cic.: tantum (nur so viel) dico, Cic.: non dico, ich will nicht sagen, Cic.: ne dicam, um nicht zu sagen, crudelem, ne dicam sceleratum, Cic.: dicam, ich darf es sagen (parenthet.), Komik. (s. Brix Plaut. trin. 346): dicam vere, quod sentio, Cic.: quid dico saepe? immo non numquam, Cic.: dico tibi, ich spreche zu dir, ich meine dich (drohend, warnend usw.), Komik. u. Phaedr. (vgl. Brix Plaut. mil. 217 u. die Auslgg. zu Phaedr. 4, 19,————18): ebenso dicimus tibi, Ov.: tibi ego dico annon? willst du mir Rede stehen oder nicht? Ter.: aber ut A. Varius consessori (zu seinem Beisitzer) dicere solebat, Cic.: dicam nunc, laß dir nun sagen, Ov. – ut parcissime dicam, um mich sehr schonend auszudrücken, Quint. – sed dic tamen, aber sag mir doch, à propos, Komik. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 1293). – nisi quid dicis, wenn du nichts dagegen einzuwenden hast, Cic.: alqd de scripto, vom Blatte vortragen, ablesen, Cic.: causam, seine Sache (als Angeklagter vor Gericht) vortragen, sich gegen die Anklage verantworten, Cic.: dagegen causas in foro, als Anwalt Rechtsfälle verhandeln, Cic.: ius, Recht sprechen, Gericht halten, Cic. (dah. absol., do, dico, addico, s. do): sententiam (vom Senator), seine Meinung sagen, seine Stimme geben, Cic.: versus in oratione, vorbringen, anbringen, Cic. – quid dicam de patre (in betreff des V.)? Ter.: u. so quid ego de Cicerone dicam? Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 252). – ut dixi, Cic.: ut initio dixi, Cic.: ut ante dixi, ut od. quem ad modum supra dixi, Cic.: ut diximus, Cic.: ut supra diximus, Caes.: ut dictum est, Caes.: uti dictum est, ut ante dictum est, Caes., sicut ante dictum est, Nep. – nunc de conclusione dicemus, Cic.: de quibus duabus rebus in his libris promiscue dicam, Varro LL. – de nostris (verbis) dicam cur sint, de alienis, unde sint, Varro LL. – cum mihi et pro me aliquid et in Marcum————multa dicenda sint, Cic. – m. folg. – ut od. ne u. Konji., sagen, ankündigen, befehlen, daß od. daß nicht usw., Cic. u.a. – Im Passiv dicor, diceris, dicitur etc., man sagt, es geht das Gerücht, man behauptet, daß ich, du, er usw., er, sie, es soll, mit folg. Nom. u. Infin., Aesculapius primus vulnus dicitur obligavisse, Cic.: dicitur inventor olivae (sc. esse), wird genannt als usw., Cic.: dicor pulsa (esse), Ov.: u. dicitur zuw. m. folg. Acc. u. Infin., dicitur eo tempore matrem Pausaniae vixisse, Nep.: anates Ponticas dicitur edundis vulgo venenis victitare, Gell.: quam (partem) Gallos obtinere dictum est (oben gesagt ist), Caes. (vgl. Dräger Histor. Synt. Bd. 2. S. 430 f.): ut dicitur, in Zwischensätzen, Cic. Cael. 28. – In der Umgangsspr., dictum ac factum u. bl. dictum factum (ἅμ᾽ επος, ἅμ᾽ εργον), gesagt getan = ohne Verzug, eiligst,Ter. (vgl. Ruhnk. u. Spengel Ter. Andr. 2, 3, 7 = 381. Wagner Ter. heaut. 760): dicto citius (= citius quam dici potest), schneller wie er's sprach, kaum hatte er's gesagt= ohne Verzug, im Nu, Verg., Hor. u. Liv. (vgl. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 80). – ante dictus, vorher genannt (erwähnt), Scrib. Larg. 163. Amm. 16, 12, 21 u. 29, 5, 24. – supra dictus, oben genannt (erwähnt), Plin. 32, 80. Quint. 6, 1, 13. Lact. 6, 5, 5. Cael. Aur. chron. 2, 12. § 140 u. 145. – B) insbes.: 1) (intr.) prägn., reden, eine Rede halten, Cic.: ars dicendi, Redekunst, Rhetorik, Cic.:————dicendo excellere, durch Beredsamkeit, Cic. – bes. vor Gericht verteidigend od. angreifend für jmd. od. etw. reden, dicere pro reo, Cic.: contra alqm pro alqo apud centumviros, Cic.: acerbe in alqm, Cic.: a od. pro scripto, für den wörtlichen Ausdruck sprechen, ihn verteidigen (Ggstz. contra scriptum dicere), Cic. – qui ante me dixerunt, die Vorredner, Cic.: is, qui dicturus post me erat, der Redner nach mir, Cic. – m. Dat. (vor), dicere populo, Sen. contr. 7. praef. § 1. – 2) sagen = antworten, a quo cum quaesisset, quo se deduci vellet, et ille Athenas dixisset etc., Nep.: a quo cum quaereret Pyrrhus..., Cineas dixit etc., Eutr. – 3) nennen, benennen, heißen, orbis, qui κύκλος Graece dicitur, Cic.: quidam, quem dicere nolo nomine, Catull.: est locus Hesperiam Graii cognomine dicunt, Verg.: nam tum eo verbo (hostis) peregrinum dicebant, Varro LL.: cum puerum contrario nomine puellae diceremus, ICt.: Pithecusae habitantum nomine dictae, Ov. – m. Acc. des Namens, nomen dixere priores Ortygiam, Verg.: cui Ascanium parentes dixere nomen, Liv. – übh. m. dopp. Acc. u. im Passiv m. dopp. Nom., tam bellatorem Mars se haut ausit dicere, Plaut.: quem dixere chaos, Ov.: felicem diximus Pirithoum, haben gl. gepriesen, Ov.: equidem me Caesaris militem dici volui, Caes.: lineae, quae cathetoe dicuntur, Vitr.: Meropis filia dici cupiens, Ov. – m. Ang. von wem? durch Adv.————od. durch ab od. de m. Abl., unde iugum dictum est velut zugon, Diom.: Chaoniam omnem Troiano a Chaone dixit, Verg.: qui nunc Misenus ab illo dicitur, Verg.: caseus a coacto lacte ut coaxeus dictus, Varro LL.: dictae a Pallade terrae, Athen, Ov.: Romanos suo de nomine dicet, Verg.: Turonii vocantur de fluvio, Cato fr.: eaque terra de nomine eius Chanaan dicta est, Lact. – 4) singen, singend vortragen, dichten, versus, carmen, Verg. u. Hor.: modos, Hor.: in modum dicite: ›o Hymenaee Hymen‹, Catull.: carmina in imperatorem, Liv. 39, 7, 3: carmen Christo quasi deo, Plin. ep. 10, 96 (97), 7: hymnum deo, Eccl.: aliquid de Domitio, Suet. Vit. 11, 2: carmina fistulā od. avenā, Hor. u. Calp.: melos tibiā, Hor.: ad tibias dixit, Lampr. Helig. 32, 8. – 5) ernennen, zu etw. machen, dictatorem et magistrum equitum, Cic.: arbitrum bibendi, Hor. – m. dopp. Acc., alqm dictatorem, Caes.: alqm magistrum equitum, Liv.: alqm aedilem, Liv.: alqm tribunum militum, Liv.: alqm collegam, Liv.: alqm deum (zum G.), Ov. – 6) lobend erwähnen, -nennen, beschreiben, erzählen, besingen, im Liede preisen, alcis facta, amores, Verg.: naturas silvestrium, Plin.: vir dicendus, nennens-, erwähnenswert, Vell. – 7) bestimmen, festsetzen, eine Zeit anberaumen (obwohl urspr. vom mündlichen Mitteilen u. Ankündigen), locum, multam, Liv.: diem (Termin vor Gericht), Cic.: diem nuptiis, Ter.: diem operi,————Cic.: iudicem, sich ausbitten, Liv.: legem, Cic.: dictum inter nos fuit, ne etc., verabredet, Ter. – dah. bestimmend versprechen, zusagen (s. Nipperd. Nep. Eum. 2, 2), sua bona cognatis, Plaut.: alia legatio dicta erat, alia data est, Cic.: dictae pecuniae, Plaut.: pecuniae Appio dictae, Sall. fr.: bes. dicere dotem, Cic., dotem alci, Varro fr.: u. dotis paululum vicino suo, Afran. fr.: quod dotis (an M.) dixi, Ter.: quidam dictas non accepere dotes, Sen. rhet.: u. doti Valeria pecuniam omnem suam dixerat, Cic.: dictas exige dotis opes, Ov. – 8) vorhersagen, Tibull., Prop. u. Ov. – 9) bejahen, versichern, Ggstz. negare, Ter. eun. 251. Cic. ep. 3, 8, 5: m. folg. Acc. u. Infin., quem esse negas, eundem esse dico, Cic. Tusc. 1, 12. – ⇒ arch. deico, Plaut. Poen. 474. Corp. inscr. Lat. 1, 1007: deicat, Plaut. Men. 243. – Perf. deixi, Corp. inscr. Lat. 1, 1007. v. 1 u. 8: deixsistis, Corp. inscr. Lat. 1, 201, 5: deixserunt, ibid. 1, 200, 85 u. 88: deixerit, ibid. 197, 23 u. 198, 47: deixserit, ibid. 1, 206. col. 2, 34: deixserint, ibid. 1, 204. col. 2, 33. – arch. Fut. deices, Plaut. Pseud. 1323. – arch. Imperat. deicunto, Corp. inscr. Lat. 1, 204. col. 2, 4. – arch. Infin. Präs. Akt. deicere, ibid. 1, 198, 32 u. Pass. deici, ibid. 1, 205. col. 2, 28. – arch. Abl. Gerund. deicundo, ibid. 1, 198, 31; 1, 1184 u. ö. – arch. dice = dic, Plaut. capt. 359; merc. 159; rud. 124 u. ö.; vgl. Quint. 1, 6, 21; aber auch = dicam (Fut.),————Cato nach Paul. ex Fest. 72, 6. – dicem = dicam (Fut.), Cato nach Quint. 1, 7, 23. – Synk. Perf.-Formen, dixti = dixisti, Plaut. asin. 823; capt. 155 u. ö. Ter. Andr. 518 u. ö. Cic. de fin. 2, 10; de nat. deor. 3, 23; Caecin. 82. Ovid. her. 11, 59. Quint. 9, 3, 22. Mart. 4, 61, 4. Corp. inscr. Lat. 1, 1449: dixis = dixeris, Plaut. asin. 839; aul. 744; capt. 149; mil. 283: Vidul. fr. V, 28 Stud.: dixem = dixissem, Carm. de fig. 65: dixe = dixisse, Plaut. Amph. fr. XI; Poen. 961. Varro sat. Men. 284. Arnob. 5, 1. Auson. sept. sap. 1 (lud.), 7 u. 4 (Cleob.), 8. – Futur. dicebo, Nov. com. 8: dicebit, Vict. Vit. 3, 36. – Parag. Infin. Präs. Pass. dicier, Plaut. Bacch. 396; cist. 83; Curc. 479; Stich. 167. Cic. Arat. 33. Vatin. ep. in Cic. ep. 5, 9, 1. Pers. 1, 28. Carm. de ponder. 20. Prud. perist. 11, 86. Aenigm. vet. bei Gell. 12, 6, 2. Caper de orth. (VII) 102, 10. – Abl. Sing. Partiz. Präs. auch dicenti, Liv. 6, 14, 13. Vict. Vit. 1, 44. – Genet. Plur. Partiz. Präs. synk. dicentum, Ovid. met. 10, 657. -
44 ita
ita, Adv. (zum Pronominalstamme i, vgl. is; altindisch iti), demonstrative Pronominalpartikel = auf die bezeichnete Art, in der Art, auf diese Weise, so, also, I) im allg.: a) übh.: te ita velle certe scio, Cic.: ita tempestas ferebat, Cic.: quod cum ita sit, Cic.: quod si ita est, Cic.: omnia ita sunt, Cic.: ut ita dicam, Suet.: ita fit, inquit, so geht es nun einmal, sagte er, Cic.: ita aiunt, Ter.: immo ita volo, Ter.: ita spero quidem, Ter.: ita te mandasse aiebat, Cic.: et hercule ita fecit, Cic. – b) einen folgenden Gedanken einleitend = so, also, folgendermaßen, qui heres institutus esset ita, mortuo postumo filio, Cic.: in tertio de Oratore ita scriptum est: In perpetua autem oratione etc., Quint.: haec ita digerunt: Primum sensum..., secundum..., tum etc., Quint. – bes. m. folg. Acc. u. Infin., ita scripsit ad me, sibi meam condicionem maximo adiumento fuisse, Cic.: collegi me aliquando et ita institui, fortiter esse agendum, Cic.; vgl. Benecke Cic. Lig. 2. p. 10 u. die Auslgg. zu Sall. Cat. 17, 7. – c) est ita od. ita est, factum est ita als bestätigende Aussage od. Antwort, est, iudices, ita, ut dicitur, Cic.: ita est, Lucili, Sen.: ita, ut dicis, facta haud nego, Plaut.: ita, ut dicis, Ter. – est ita, non est ita, Cic.: factum est ita, Cic. – dah. in der Umgangssprache absol. ita = ja (s. Brix Plaut. capt. 259. Lambin Hor. sat. 2, 7, 2), haecine tua domust? Sos. Ita, inquam,————Ter.: hostium dico: ita, inquam, hostium, ja, sage ich, der Feinde, Cic.: meus fraterne? D. ita, Ter.: quidnam? inquit Catulus, an laudationes? Ita, inquit Antonius, Cic. – sed tibi hoc video non posse videri? Ita prorsus (ja, ganz gewiß), Cic.: u. so mit andern bestätigenden Partikeln verb., wie ita vero, ita enimvero, ita profecto, Plaut.: non est ita profecto, iudices, Cic. – ita plane, Cic. u. Lact. – d) in einigen Frageformen zur Bezeichnung der Wirklichkeit: α) ita est? also wirklich? Sen. ep. 17, 8. – β) itane? = also wirklich? teils um eindringlicher zu fragen, b. Plaut. u. Ter., teils um seinen Unwillen u. (ironisch) seine Verwunderung auszudrücken (wie ἀληθές), b. Cic.: u. verstärkt itane vero? Plaut. u. Cic. (vgl. Brix Plaut. mil. 844. – γ) quid ita? = wie so? weshalb od. warum das? warum denn? wie kommt das? wie meinst du das? (griech. τί δαί;), bes. als affektvolle Frage, bald im Tone der Überraschung u. des Befremdetseins, bald in dem des Vorwurfs, Plaut., Cic., Liv. u.a.; vgl. Luchs im Hermes 8, 114.II) insbes.: A) bei Vergleichen = so, a) zur Bezeichnung der Ähnlichkeit, gew. korresp. mit ut, seltener mit quomodo, guemadmodum, quasi u.a., zB. non ita amo, ut sani solent homines, Plaut.: aperte ita, ut res se habet, narrare, Ter.: ita vero, Quirites, ut precamini, eveniat, Cic.: ut enim magistratibus leges, ita populo praesunt magistratus, Cic.: u. so sicut... ita,————Liv.: ita... prout, Cic.: ita, uti (ut) si, Ter. u. Cic.: ita... quomodo, ita... quo pacto, ita... quemadmodum, Cic. u.a.: ita... quasi, ita... tamquam, Cic. u.a.: non ita... quam, Lucr. u. Prop.: ita... veluti, Iustin.: ita... qualis, Quint. – b) ut... ita (und umgekehrt ita... ut) zuw. zur Angabe, daß zwei Gegenstände nebeneinander bestehen = wie... so auch, sowohl... als auch, Hercules ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittis, Cic. – u. umgekehrt, ita expedire, ut turpe non sit, es sei zuträglich, ohne unsittlich zu sein, Cic. – od. daß das eine neben dem andern eingeräumt wird, obgleich man es nicht erwartet = wenn auch... doch, zwar... doch, haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta, Liv. – c) in Beteuerungen u. Schwüren, ita mit Coniunctiv... ut mit Indicat. od., wenn ein neuer Wunsch folgt, mit Coniunctiv, so wahr ich wünsche, daß... so gewiß, ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: nam tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velim, Cic. – verkürzt, sollicitat, ita vivam (so wahr ich zu leben wünsche), me tua valetudo, Cic.: saepe, ita me di iuvent, te desideravi, Cic. – d) ut quisque mit Superl.... ita mit Superl., s. ut (no. I, B, 2, d).B) zur Angabe der Beschaffenheit = so, so beschaffen, von der Art, ita vita hominum est, Ter.: ita sunt res nostrae, Cic. – ita est homo, Ter.: si ita sum,————wenn ich so (ein solcher) bin, Cic.: ita ad hoc aetatis a pueritia fui, Sall. – ita ut, so wie = so beschaffen wie, in dem Zustande wie usw., ita ut erat (so [gekleidet] wie er war), in veste domestica, imperator est consalutatus, Suet.: ramulum, ita ut rapuerat, dimisit in gremium, Suet.C) zur Angabe der Art u. Weise des Erfolgs bereits angedeuteter Tatsachen, a) so auf diese Weise = unter solchen Umständen, in dieser Lage, nach solchen Vorgängen, und nun (s. Fabri Liv. 21, 54, 3), illum adulescentem... aliquot dies aegrotasse et ita esse mortuum, Cic.: dextrā laevāque a porta Collina, illinc ab Naevia redditus clamor. Ita caesi in medio praedatores, Liv.: ita Iovis illud sacrificium per hanc rationem Theomnasto datur, Cic.: ita legati comiter dimissi, Liv. – b) zuw. zur bloßen Angabe der Ursache, so = deswegen, ne Crustumini quidem... satis se impigre movent. Ita per se ipsum nomen Caeninum in agrum Romanum impetum facit, Liv.; so Tac. Agr. 2. Suet. Caes. 60. – u. so auch itaque (= et ita), wie Cic. de nat. deor. 3, 44; de fato 7. – c) in Folgerungssätzen zur Andeutung einer aus dem Vorhergehenden gezogenen Folge = und so, und demnach, virtus autem actuosa et deus vester nihil agens: expers virtutis igitur: ita ne beatus quidem, Cic.: si igitur non sunt, nihil possunt esse: ita ne miseri quidem sunt, Cic.————D) zur Angabe der Bedingung u. Einschränkung, so = mit (unter) der Bedingung (Voraussetzung), mit der Einschränkung, insofern, nur insoweit, praemonstro tibi, ut ita te aliorum miserescat, ne tis (= tui) alios misereat, Plaut. trin. 343. – gew. korresp. mit ut (daß), also ita... ut = nur insofern... daß; doch so od. mit der Einschränkung... daß, zuw. = zwar... aber (s. Beier Cic. de off. 1, 88), pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius Albula finis esset, Liv.: sed ita triumpharunt, ut ille pulsus superatusque regnaret, Cic.: ita tamen, ut tibi nolim molestus esse, Cic.: ita libenter accipio, ut tibi tamen non concedam, zwar... aber, Cic. – ita quidem, ut etc., nur mit der Einschränkung, daß usw., Cic. – u. ita... ne = so... daß nicht, zwar... aber nicht (kein), ita admissos esse in urbem, ne tamen iis senatus daretur, Liv. – ferner ita... quod, insofern... inwiefern, Cic. – ita... cum, insofern... als, Cic. – ita... si, unter der Bedingung (Voraussetzung) od. insofern... wenn, Cic. u.a.: ebenso ita tamen... si, Cic.E) zur Angabe der Bestimmung, des Zweckes, so = mit der Bestimmung, zu dem Zwecke, korresp. mit ut (daß), ad quod bellum duobus consulibus ita missis, ut alter Mithridatem persequeretur, alter Bithyniam tueretur, Cic. Muren. 33.F) zur Bezeichnung des Grades = so (betont), so sehr, in hohem Grade, α) bei Verben: ardere censui————aedes; ita tum confulgebant, Plaut.: ita conscientia mentem excitam vastabat, Sall. – β) bei Adjj. u. Advv.: di te perduint, fugitive: ita non modo improbus et fatuus, sed etiam amens es, Cic.: nihil est ita durum aut ita iniurium quod (tu) facere adversum possis, quin ego ex te gaudiis amplissimis abundem, Fronto ep. ad Ver. imp. 2, 1. p. 120, 1 N. – ita belle nobis flavit ab Epiro lenissimus Onchesmites, Cic.: de Latinis vero quo me vertam nescio: ita mendose et scribuntur et veneunt, Cic. – mit Negatt., non (haud od. nec) ita = nicht eben, nicht sonderlich, non ita multi, Cic.: haud ita magnā manu, Nep.: non ita multum moratus, Caes.: non ita valde, Cic.: non (haud) ita multo post, Cic. u. Liv.: haud ita multo ante, Liv.G) zu Einführung eines Beispiels, so = so zum Beispiel, ita si de re militari dicendum huic erit Sulpicio, Cic. de or. 1, 66. -
45 re-linquo
re-linquo līquī, lictus, ere, to leave behind, not take along, not stay with, leave, move away from, quit, abandon: deos penatīs: vim auri in Ponto reliquit: post se hostem, Cs.: petere, ut in Galliā relinqueretur, might be left behind, Cs.: (cacumina silvae) limum tenent in fronde relictum, remaining, O.: sub sinistrā Britanniam relictam conspexit, in the rear, Cs.: me filiis quasi magistrum, T.: deum nullum Siculis.—Fig., to leave behind, leave: hanc excusationem ad Caesarem: Aeeta relictus, abandoned, O.—P. plur. n. as subst: repetat relicta, i. e. his former life, H.—At death, to leave behind, leave, bequeath: ea mortuast; reliquit filiam adulescentulam, T.: fundos decem et tres reliquit: ei testamento sestertiūm miliens: mihi haec omnia, T.: mihi arva, O.: heredem testamento hunc.—Fig., to leave, leave behind: virtutum nostrarum effigiem: Sibi hanc laudem relinquont: vixit, dum vixit, bene, T.: Sappho sublata desiderium sui reliquit: in scriptis relictum: orationes et annalīs: pater, o relictum Filiae nomen, H.: rem p. nobis: de valvarum pulchritudine scriptum: posterioribus exemplum.—To leave behind, leave remaining, permit to remain, let remain, leave: nil in aedibus, T.: ne paleae quidem ex annuo labore relinquerentur: angustioribus portis relictis, i. e. since the gates they had left were rather narrow, Cs.: unam (filiam) relinque, leave to me, O.: pauca aratro iugera Moles relinquent, H.: dapis meliora relinquens, H.: haec porcis comedenda, H.: relinquebatur una per Sequanos via, remained, Cs.: se cum paucis relictum videt, S.: equites paucos, leave alive, Cs.—Fig.: quam igitur relinquis populari rei p. laudem?: ceterorum sententiis semotis, relinquitur mihi, etc., there remains: non provocatione ad populum contra necem relictā: nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum, i. e. he renders superfluous: deliberandi spatium, N.: tantummodo vita relicta est, O.: urbem direptioni, abandon: poenae Medea relinquar? O.: hominem innocentem ad alicuius quaestum: Posse queri tantum rauco stridore reliquit, O.: Dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas, H.: relinquitur, ut, si vincimur in Hispaniā, quiescamus, it remains, that: relinquebatur, ut pateretur, etc., Cs.: relinquitur ergo, ut omnia tria genera sint causarum, hence the conclusion is, etc.—With two acc, to leave behind, leave, let remain, suffer to be: eum locum integrum, leave untouched, T.: integram rem et causam, have left untouched: Morini, quos Caesar pacatos reliquerat, Cs.: amici, quos incorruptos Iugurtha reliquerat, S.: reliquit (eam) Incertam, V.: In mediis lacerā nave relinquor aquis, O.: inceptam oppugnationem, abandon, Cs.: infecta sacra, O.: sine ture aras, O.: mulierem nullam nominabo; tantum in medio relinquam.—To leave behind, leave, go away from, forsake, abandon, desert: domum propinquosque, Cs.: Ilio relicto, H.: litus relictum Respicit, O.: Roma relinquenda est, O.: me somnu' reliquit, Enn. ap. C.: ubi vita tuos reliquerit artūs, O.: Animam, T.: lucem, V.: animus relinquit euntem, O.: ab omni honestate relictus, destitute of: si puerum quartana reliquerat, H.—To leave in the lurch, forsake, abandon, desert: Reliquit me homo atque abiit, has given me the slip, T.: succurrere relictae, V.—To leave, give up, abandon: auctores signa relinquendi et deserendi castra audiuntur, L.: relictā non bene parmulā, H.—To leave, let alone, give up, resign, neglect, forsake, abandon, relinquish: rem et causam: (puella) Quod cupide petiit, mature plena reliquit, H.: me relictis rebus iussit observare, etc., to stop work and watch, T.: omnibus rebus relictis persequendum sibi Pompeium existimavit, Cs.: agrorum et armorum cultum, neglect: bellum illud, abandon: obsidionem, raise the siege, L.: caedes, leave unmentioned: hoc certe neque praetermittendum neque relinquendum est: quae Desperat tractata nitescere posse relinquit, H.: iniurias tuas, leave unnoticed: vim hominibus armatis factam relinqui putare oportere. -
46 contrarium
I.In gen.A.Prop., of places (syn. adversus):B.collis adversus huic et contrarius,
Caes. B. G. 2, 18; cf.:contraria tigna iis (tignis),
id. ib. 4, 17, 5; and:gemma soli,
Plin. 37, 9, 47, § 131:contrario amne,
against the stream, id. 21, 12, 43, § 73:tellus,
Ov. M. 1, 65; cf. id. ib. 13, 429:ripa,
Dig. 41, 1, 65:auris,
Plin. 24, 10, 47, § 77:contraria vulnera ( = adversa vulnera),
in front, on the breast, Tac. H. 3, 84:in contrarias partes fluere,
Cic. Div. 1, 35, 78; cf.:tignis in contrariam partem revinctis,
Caes. B. G. 4, 17; cf.. si pelles utriusque (hyaenae et pantherae) contrariae suspendantur,
Plin. 28, 8, 27, § 93:contrario ictu uterque transfixus,
by a blow from the opposite direction, Liv. 2, 6, 9.— With inter se, Plin. 4, 11, 18, § 49.—With atque, Cic. Rep. 6, 17, 17.—Far more freq. and class. in prose and poetry,Transf., of other objects.1.In gen., opposite, contrary, opposed (syn. diversus); constr. with the gen., dat., inter se, atque, or absol.(α).With gen.:(β).hujus virtutis contraria est vitiositas,
Cic. Tusc. 4, 15, 34; id. Inv. 2, 54, 165; id. Fin. 4, 24, 67 Madv. N. cr.; Quint. 5, 10, 49 al.—With dat.:(γ).voluptas honestati,
Cic. Off. 3, 33, 119:fortuna rationi et constantiae,
id. Div. 2, 7, 18; cf. id. Top. 11, 46 sq.:vitium illi virtuti,
Quint. 11, 3, 44:rusticitas urbanitati,
id. 6, 3, 17:pes bacchio,
id. 9, 4, 102:color albo,
Ov. M. 2, 541:aestus vento,
id. ib. 8, 471 et saep. —With inter se:(δ).orationes inter se contrariae Aeschinis Demosthenisque,
Cic. Opt. Gen. 5, 14; so id. de Or. 2, 55, 223; Quint. prooem. § 2; 1, 10, 6; 10, 1, 22.—With atque:(ε).versantur retro contrario motu atque caelum,
Cic. Rep. 6, 17, 17.—Absol.:2. a.aut bono casu aut contrario,
Cic. Tusc. 5, 12, 36:monstrum ex contrariis diversisque inter se pugnantibus naturae studiis conflatum,
id. Cael. 5, 12:ardor,
Lucr. 3, 252:exemplum,
Quint. 5, 11, 7:jus,
id. 5, 11, 32:leges,
conflicting, id. 3, 6, 43; Dig. 1, 3, 28: actiones, cross-suits, Gai Inst. 4, 174 al.:latitudo quā contrariae quinqueremes commearent,
going in opposite directions, Suet. Ner. 31:disputandum est de omni re in contrarias partis,
on both sides, Cic. de Or. 1, 34, 158:ex contrariā parte dicere,
id. Inv. 1, 18, 26:in contrariam partem adferre aliquid,
id. de Or. 2, 53, 215 al. —In gen.:b.contrarium decernebat ac paulo ante decreverat,
Cic. Verr. 2, 1, 46, § 120:si ea rex vult, quae Thebanis sint utilia... sin autem contraria, etc.,
Nep. Epam. 4, 2:dum vitant stulti vitia, in contraria currunt,
Hor. S. 1, 2, 24; cf.: diversaeque vocant animum in contraria curae, in opposite directions, Verg A. 12, 487:ut auctoris sortem in contraria mutet,
Ov. M. 3, 329:in contraria versus,
transformed, id. ib. 12, 179.—With gen.:contraria earum (artium)... vitia quae sunt virtutum contraria,
Cic. Fin. 4, 24, 67:fidentiae contrarium est diffidentia,
id. Inv. 2, 54, 165; cf. Quint. 5, 10, 49.—With dat.:quis non diversa praesentibus contrariaque exspectatis aut speret aut timeat,
Vell. 2, 75, 2: qui contraria Deo faciat, Lact. de Ira, 3, 3.—With quam:qui contraria faciat quam Deus,
Lact. 3, 29, 13; Aug. Civ. Dei, 8, 24; Claud. in Eutr. 2, 267.—As rhet. fig., the antithesis, contrast, opposite, Cic. Inv. 1, 28, 42; Auct. Her. 4, 19, 27; Jul. Ruf. Schem. Lex. § 11.—c.Adverb. phrases:II.ex contrario,
on the conirary, on the other hand, Caes. B. G. 7, 30; Cic. Rosc. Com. 16, 47; id. Inv. 2, 8, 25; Quint. 6, 1, 16:e contrario,
Nep. Iphicr. 1, 4; id. Ham. 1, 2; id. Att. 9, 3; id. Eum. 1, 5 (al. contrario without e); Quint. 1, 5, 43;rarely ex contrariis,
Quint. 8, 5, 9; 8, 5, 18; 10, 1, 19;11, 3, 39 al.—In the same sense, but more rarely, in contrarium,
Plin. 18, 24, 54, § 197:per contrarium,
Dig. 2, 4, 8, § 1; 2, 15, 8; 28, 1, 20 al.—In partic.1.Of weight: aes contrarium, weighed against, = antirropon, Paul. ex Fest. p. 64, 12 Müll.; cf. Scalig. ad Plaut. Ep. 3, 3, 30.—2.Of hostile opposition, inimical, hostile, hurtful, pernicious, etc. (more rare than adversarius, and mostly poet. or in post-Aug. prose):contrariis dis,
Varr. L. L. 5, § 70 Müll.:Averna avibus cunctis,
dangerous, destructive, Lucr. 6, 741; cf.:usus lactis capitis doloribus,
Plin. 28, 9, 33, § 130:hyssopum stomacho,
id. 25, 11, 87, § 136:quam (sc. perspicuitatem) quidam etiam contrariam interim putaverunt,
injurious, disadvantageous, Quint. 4, 2, 64 Spald.; cf.:philosophia imperaturo,
Suet. Ner. 52:exta,
unfavorable, id. Oth. 8:saepe quos ipse alueris, Tibi inveniri maxime contrarios,
hostile, Phaedr. 4, 11, 17:litora litoribus contraria, fluctibus undas Imprecor,
Verg. A. 4, 628; cf. id. ib. 7, 293.— Subst.: contrārĭus, ii, m., an opponent, antagonist; plur., Vitr. 3, praef. 2.— Adv.: con-trārĭē, in an opposite direction, in a different manner:sidera procedentia,
Cic. Univ 9 med.:scriptum,
id. Part. Or. 31, 108:relata verba,
id. de Or. 2, 65, 263:dicere,
Tac. Or. 34. -
47 contrarius
I.In gen.A.Prop., of places (syn. adversus):B.collis adversus huic et contrarius,
Caes. B. G. 2, 18; cf.:contraria tigna iis (tignis),
id. ib. 4, 17, 5; and:gemma soli,
Plin. 37, 9, 47, § 131:contrario amne,
against the stream, id. 21, 12, 43, § 73:tellus,
Ov. M. 1, 65; cf. id. ib. 13, 429:ripa,
Dig. 41, 1, 65:auris,
Plin. 24, 10, 47, § 77:contraria vulnera ( = adversa vulnera),
in front, on the breast, Tac. H. 3, 84:in contrarias partes fluere,
Cic. Div. 1, 35, 78; cf.:tignis in contrariam partem revinctis,
Caes. B. G. 4, 17; cf.. si pelles utriusque (hyaenae et pantherae) contrariae suspendantur,
Plin. 28, 8, 27, § 93:contrario ictu uterque transfixus,
by a blow from the opposite direction, Liv. 2, 6, 9.— With inter se, Plin. 4, 11, 18, § 49.—With atque, Cic. Rep. 6, 17, 17.—Far more freq. and class. in prose and poetry,Transf., of other objects.1.In gen., opposite, contrary, opposed (syn. diversus); constr. with the gen., dat., inter se, atque, or absol.(α).With gen.:(β).hujus virtutis contraria est vitiositas,
Cic. Tusc. 4, 15, 34; id. Inv. 2, 54, 165; id. Fin. 4, 24, 67 Madv. N. cr.; Quint. 5, 10, 49 al.—With dat.:(γ).voluptas honestati,
Cic. Off. 3, 33, 119:fortuna rationi et constantiae,
id. Div. 2, 7, 18; cf. id. Top. 11, 46 sq.:vitium illi virtuti,
Quint. 11, 3, 44:rusticitas urbanitati,
id. 6, 3, 17:pes bacchio,
id. 9, 4, 102:color albo,
Ov. M. 2, 541:aestus vento,
id. ib. 8, 471 et saep. —With inter se:(δ).orationes inter se contrariae Aeschinis Demosthenisque,
Cic. Opt. Gen. 5, 14; so id. de Or. 2, 55, 223; Quint. prooem. § 2; 1, 10, 6; 10, 1, 22.—With atque:(ε).versantur retro contrario motu atque caelum,
Cic. Rep. 6, 17, 17.—Absol.:2. a.aut bono casu aut contrario,
Cic. Tusc. 5, 12, 36:monstrum ex contrariis diversisque inter se pugnantibus naturae studiis conflatum,
id. Cael. 5, 12:ardor,
Lucr. 3, 252:exemplum,
Quint. 5, 11, 7:jus,
id. 5, 11, 32:leges,
conflicting, id. 3, 6, 43; Dig. 1, 3, 28: actiones, cross-suits, Gai Inst. 4, 174 al.:latitudo quā contrariae quinqueremes commearent,
going in opposite directions, Suet. Ner. 31:disputandum est de omni re in contrarias partis,
on both sides, Cic. de Or. 1, 34, 158:ex contrariā parte dicere,
id. Inv. 1, 18, 26:in contrariam partem adferre aliquid,
id. de Or. 2, 53, 215 al. —In gen.:b.contrarium decernebat ac paulo ante decreverat,
Cic. Verr. 2, 1, 46, § 120:si ea rex vult, quae Thebanis sint utilia... sin autem contraria, etc.,
Nep. Epam. 4, 2:dum vitant stulti vitia, in contraria currunt,
Hor. S. 1, 2, 24; cf.: diversaeque vocant animum in contraria curae, in opposite directions, Verg A. 12, 487:ut auctoris sortem in contraria mutet,
Ov. M. 3, 329:in contraria versus,
transformed, id. ib. 12, 179.—With gen.:contraria earum (artium)... vitia quae sunt virtutum contraria,
Cic. Fin. 4, 24, 67:fidentiae contrarium est diffidentia,
id. Inv. 2, 54, 165; cf. Quint. 5, 10, 49.—With dat.:quis non diversa praesentibus contrariaque exspectatis aut speret aut timeat,
Vell. 2, 75, 2: qui contraria Deo faciat, Lact. de Ira, 3, 3.—With quam:qui contraria faciat quam Deus,
Lact. 3, 29, 13; Aug. Civ. Dei, 8, 24; Claud. in Eutr. 2, 267.—As rhet. fig., the antithesis, contrast, opposite, Cic. Inv. 1, 28, 42; Auct. Her. 4, 19, 27; Jul. Ruf. Schem. Lex. § 11.—c.Adverb. phrases:II.ex contrario,
on the conirary, on the other hand, Caes. B. G. 7, 30; Cic. Rosc. Com. 16, 47; id. Inv. 2, 8, 25; Quint. 6, 1, 16:e contrario,
Nep. Iphicr. 1, 4; id. Ham. 1, 2; id. Att. 9, 3; id. Eum. 1, 5 (al. contrario without e); Quint. 1, 5, 43;rarely ex contrariis,
Quint. 8, 5, 9; 8, 5, 18; 10, 1, 19;11, 3, 39 al.—In the same sense, but more rarely, in contrarium,
Plin. 18, 24, 54, § 197:per contrarium,
Dig. 2, 4, 8, § 1; 2, 15, 8; 28, 1, 20 al.—In partic.1.Of weight: aes contrarium, weighed against, = antirropon, Paul. ex Fest. p. 64, 12 Müll.; cf. Scalig. ad Plaut. Ep. 3, 3, 30.—2.Of hostile opposition, inimical, hostile, hurtful, pernicious, etc. (more rare than adversarius, and mostly poet. or in post-Aug. prose):contrariis dis,
Varr. L. L. 5, § 70 Müll.:Averna avibus cunctis,
dangerous, destructive, Lucr. 6, 741; cf.:usus lactis capitis doloribus,
Plin. 28, 9, 33, § 130:hyssopum stomacho,
id. 25, 11, 87, § 136:quam (sc. perspicuitatem) quidam etiam contrariam interim putaverunt,
injurious, disadvantageous, Quint. 4, 2, 64 Spald.; cf.:philosophia imperaturo,
Suet. Ner. 52:exta,
unfavorable, id. Oth. 8:saepe quos ipse alueris, Tibi inveniri maxime contrarios,
hostile, Phaedr. 4, 11, 17:litora litoribus contraria, fluctibus undas Imprecor,
Verg. A. 4, 628; cf. id. ib. 7, 293.— Subst.: contrārĭus, ii, m., an opponent, antagonist; plur., Vitr. 3, praef. 2.— Adv.: con-trārĭē, in an opposite direction, in a different manner:sidera procedentia,
Cic. Univ 9 med.:scriptum,
id. Part. Or. 31, 108:relata verba,
id. de Or. 2, 65, 263:dicere,
Tac. Or. 34. -
48 fortuitus
fortŭī̆tus (i long, Hor. C. 2, 15, 17; Phaedr. 2, 4, 4; Aus. Sept. Sap. de Solon. 3; short, Petr. Poët. Sat. 135; Juv. 13, 225; Manil. 1, 182), a, um, adj. [forte; analog. with gratuitus], that takes place by chance or accident, casual, accidental, fortuitous (rare but class.):concursio rerum fortuitarum,
Cic. Top. 19, 73; cf.:concursus atomorum,
id. N. D. 1, 24, 66:concursu quodam fortuito,
id. ib. 1, 24, 66:cespes,
Hor. C. 2, 15, 17:lutum,
Petr. 135:contubernium,
Phaedr. 2, 4, 4:subita et fortuita oratio,
Cic. de Or. 1, 33, 150:bonum,
id. N. D. 3, 36, 87:praesensiones non fortuitae (shortly before: non id fortuito accidisse),
id. Div. 2, 53, 109; cf. id. ib. 2, 7, 19:clamores,
Quint. 10, 3, 30:pugna,
id. 6, 5, 10:sermo,
id. 10, 7. 13:nihil esse inordinatum atque fortuitum,
id. 1, 10, 46.—In neutr. absol.:etiam illa fortuita aderant omnia,
Quint. 6 praef. § 11;6, 1, 5: fortuitorum laus brevior,
id. 3, 7, 12:nihil tam capax fortuitorum quam mare,
Tac. A. 14, 3; 15, 48.—Hence, adv.: fortŭī̆to (post-class. access. form fortŭī̆tu, Lact. 1, 2; Vulg. Num. 35, 22. Also found in some MSS. and edd. in Plaut. Aul. 2, 1, 41; cf. Madv. ad Cic. Fin. 5, 11, 33; Hand, Turs. II. 743; but Ellendt defends it, ad Cic. de Or. 1, 24, 111), by chance, accidentally, fortuitously, casually (very freq.;syn.: casu, forte, temere): ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit,
Cic. Div. 2, 7, 18:non enim temere nec fortuito sati et creati sumus,
id. Tusc. 1, 49, 118:temere ac fortuito,
id. Or. 55, 186; id. Off. 1, 29, 103; Liv. 2, 28, 1;reversing the order: partitio non est fortuito nec temere facta,
Cic. Sull. 4; 13:non fortuito sed consilio,
id. Rep. 2, 16 fin.:non fortuito aut sine consilio,
Caes. B. G. 7, 20, 1: donata consulto, non fortuito nata, Cic. [p. 773] Leg. 1, 8, 25:immoderate et fortuito,
id. Univ. 13:sive major aliqua causa atque divinior hanc vim ingenuit: sive hoc ita fit fortuito,
id. Fin. 5, 11, 33:quod verbum tibi non excidit fortuito: scriptum, meditatum, cogitatum attulisti,
id. Phil. 10, 2 fin.:fortuito in sermonem incidisse,
id. de Or. 1, 24, 111; cf.:fortuito aliquid concluse apteque dicere,
id. Or. 53, 177. -
49 Furor
1.fūror, ātus, 1, v. dep. a. ( act. inf. furasse, Fulg. Myth. 2, 6; sup. furatum, Plaut. Rud. 1, 2, 23; id. Trin. 4, 2, 22: furatus, in pass. signif., App. M. 10, p. 220) [fur], to steal, purloin, pilfer (syn.: latrocinor, clepo, rapio).I.Lit. (class.):II.solet haec, quae rapuit et furatus est dicere se emisse,
Cic. Verr. 2, 1, 22, § 60:furatur aliquid aut eripit,
id. Off. 2, 11, 40; id. N. D. 2, 63, 157:pecuniam ex templo,
Quint. 3, 6, 41; Suet. Caes. 54.— Absol.:ad furandum venire,
Plaut. Ps. 3, 2, 61; so of pillaging, military raids:ille robore exercitus inpar, furandi melior,
Tac. A. 3, 74 init.;of literary theft: ut iste in furando manibus suis uteretur,
Cic. Verr. 2, 4, 15, § 33:si ego tuum (librum) ante legissem, furatum me abs te esse diceres,
id. Att. 2, 1, 1; cf. Poët. ap. Quint. 8, 3, 29.—Transf., in gen., to take away by stealth, remove secretly, to withdraw:2. I.pone caput, fessosque oculos furare labori,
Verg. A. 5, 845:membra,
Sil. 10, 74:sese,
id. 14, 561:vultus veste,
i. e. to hide, Sen. Agam. 914:non enim furatus esse civitatem, non genus suum ementitus dicitur,
Cic. Balb. 2, 5:speciem furabor Iacchi,
will represent, personate, Prop. 4 (5), 2, 31:audiendi facultatem,
to obtain by stealth, Amm. 14, 11, 15.Prop.: hanc insaniam (manian), quae juncta stultitiae patet latius, a furore disjungimus... Quem nos furorem, melancholian illi (Graeci) vocant... Qui ita sit affectus, eum dominum esse rerum suarum vetant duodecim tabulae. Itaque non est scriptum:(β).Si INSANVS, sed: SI FVRIOSVS ESCIT. Stultitiam enim censuerunt insaniam, constantiā, id est sanitate vacantem... furorem autem esse rati sunt mentis ad omnia caecitatem: quod cum majus esse videatur quam insania, tamen ejusmodi est, ut furor in sapientem cadere possit, non possit insania,
Cic. Tusc. 3, 5, 11; id. Ac. 2, 27, 88:ira furor brevis est,
Hor. Ep. 1, 2, 62; cf.:fere ira et concitatio furori sunt similia,
Quint. 7, 4, 31:hic si mentis esset suae, nisi poenas patriae furore atque insania penderet,
Cic. Pis. 21, 50; cf.:furore atque amentiā impulsus,
Caes. B. G. 1, 40, 4; cf. id. ib. 7, 42:Catilinae,
Sall. C. 24, 2:versatur mihi ante oculos aspectus Cethegi et furor in vestra caede bacchantis,
Cic. Cat. 4, 6, 11:caeci furore,
Liv. 28, 22, 14; cf. Cat. 64, 197:rabidus,
id. 63, 38:caecus,
Hor. Epod. 7, 13:nec se comitem illius furoris, sed ducem praebuit,
Cic. Lael. 11, 37; cf. id. Rep. 1, 28 fin.: si decima legio ad eundem furorem redierit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 2;so of political excitement,
Caes. B. G. 2, 3, 5; Liv. 2, 29, 11; 25, 4, 5; 28, 25, 12; Hor. C. 4, 15, 17; of the fierce passion of love, Prop. 1, 13, 20; Verg. A. 4, 101; Ov. H. 9, 145.—In plur.:mille puellarum, puerorum mille furores,
Hor. S. 2, 3, 325; of the inspired frenzy of prophets and poets (as translation of the Gr. mania):ea (praesagitio) si exarsit acrius, furor appellatur, cum a corpore animus abstractus divino instinctu concitatur,
Cic. Div. 1, 31, 66:negat sine furore Democritus quemquam poëtam magnum esse posse,
id. ib. 1, 37, 88:ille furor (Cassandrae) patriae fuit utilis,
Prop. 3, 13 (4, 12), 65.—In plur.:fatidicos concepit mente furores,
Ov. M. 2, 640:ad hunc impendiorum furorem,
Suet. Ner. 31.—Prov.:furor fit laesa saepius patientia,
Pub. Syr. 178 Rib.— Poet. also in a good sense:vidi animos, mortesque virŭm, decorisque furorem,
vehement desire, Sil. 2, 324.—In plur.:nec tamen incautos laudum exhorresce furores,
Sil. 3, 146.— Poet., of things:caeli furor aequinoctialis,
the raging storms, Cat. 46, 2.—Furor est, it is madness or folly; with inf. ( poet. and in post-Aug. prose):II.quis furor est, census corpore ferre suo?
Ov. A. A. 3, 172:furor est, mensuram ejus (mundi) animo quosdam agitasse atque prodere ausos... furor est, profecto furor, egredi ex eo, etc.,
Plin. 2, 1, 1, § 3:magno furor (leonis) est in sanguine mergi,
raging desire, Stat. Th. 8, 596:simplexne furor (est) sestertia centum perdere et, etc.,
is it not worse than folly, Juv. 1, 92.—Transf., the cause of wrath ( poet.):III.non ita saeva ira mea ut tibi sim merito semper furor,
Prop. 1, 18, 15.—Fŭror, personified, Verg. A. 1, 294; cf. v. 348; as a deity, the companion of Mars, Sil. 4, 327; Stat. Th. 3, 424; 7, 52; cf. Petr. S. 124. -
50 furor
1.fūror, ātus, 1, v. dep. a. ( act. inf. furasse, Fulg. Myth. 2, 6; sup. furatum, Plaut. Rud. 1, 2, 23; id. Trin. 4, 2, 22: furatus, in pass. signif., App. M. 10, p. 220) [fur], to steal, purloin, pilfer (syn.: latrocinor, clepo, rapio).I.Lit. (class.):II.solet haec, quae rapuit et furatus est dicere se emisse,
Cic. Verr. 2, 1, 22, § 60:furatur aliquid aut eripit,
id. Off. 2, 11, 40; id. N. D. 2, 63, 157:pecuniam ex templo,
Quint. 3, 6, 41; Suet. Caes. 54.— Absol.:ad furandum venire,
Plaut. Ps. 3, 2, 61; so of pillaging, military raids:ille robore exercitus inpar, furandi melior,
Tac. A. 3, 74 init.;of literary theft: ut iste in furando manibus suis uteretur,
Cic. Verr. 2, 4, 15, § 33:si ego tuum (librum) ante legissem, furatum me abs te esse diceres,
id. Att. 2, 1, 1; cf. Poët. ap. Quint. 8, 3, 29.—Transf., in gen., to take away by stealth, remove secretly, to withdraw:2. I.pone caput, fessosque oculos furare labori,
Verg. A. 5, 845:membra,
Sil. 10, 74:sese,
id. 14, 561:vultus veste,
i. e. to hide, Sen. Agam. 914:non enim furatus esse civitatem, non genus suum ementitus dicitur,
Cic. Balb. 2, 5:speciem furabor Iacchi,
will represent, personate, Prop. 4 (5), 2, 31:audiendi facultatem,
to obtain by stealth, Amm. 14, 11, 15.Prop.: hanc insaniam (manian), quae juncta stultitiae patet latius, a furore disjungimus... Quem nos furorem, melancholian illi (Graeci) vocant... Qui ita sit affectus, eum dominum esse rerum suarum vetant duodecim tabulae. Itaque non est scriptum:(β).Si INSANVS, sed: SI FVRIOSVS ESCIT. Stultitiam enim censuerunt insaniam, constantiā, id est sanitate vacantem... furorem autem esse rati sunt mentis ad omnia caecitatem: quod cum majus esse videatur quam insania, tamen ejusmodi est, ut furor in sapientem cadere possit, non possit insania,
Cic. Tusc. 3, 5, 11; id. Ac. 2, 27, 88:ira furor brevis est,
Hor. Ep. 1, 2, 62; cf.:fere ira et concitatio furori sunt similia,
Quint. 7, 4, 31:hic si mentis esset suae, nisi poenas patriae furore atque insania penderet,
Cic. Pis. 21, 50; cf.:furore atque amentiā impulsus,
Caes. B. G. 1, 40, 4; cf. id. ib. 7, 42:Catilinae,
Sall. C. 24, 2:versatur mihi ante oculos aspectus Cethegi et furor in vestra caede bacchantis,
Cic. Cat. 4, 6, 11:caeci furore,
Liv. 28, 22, 14; cf. Cat. 64, 197:rabidus,
id. 63, 38:caecus,
Hor. Epod. 7, 13:nec se comitem illius furoris, sed ducem praebuit,
Cic. Lael. 11, 37; cf. id. Rep. 1, 28 fin.: si decima legio ad eundem furorem redierit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 2;so of political excitement,
Caes. B. G. 2, 3, 5; Liv. 2, 29, 11; 25, 4, 5; 28, 25, 12; Hor. C. 4, 15, 17; of the fierce passion of love, Prop. 1, 13, 20; Verg. A. 4, 101; Ov. H. 9, 145.—In plur.:mille puellarum, puerorum mille furores,
Hor. S. 2, 3, 325; of the inspired frenzy of prophets and poets (as translation of the Gr. mania):ea (praesagitio) si exarsit acrius, furor appellatur, cum a corpore animus abstractus divino instinctu concitatur,
Cic. Div. 1, 31, 66:negat sine furore Democritus quemquam poëtam magnum esse posse,
id. ib. 1, 37, 88:ille furor (Cassandrae) patriae fuit utilis,
Prop. 3, 13 (4, 12), 65.—In plur.:fatidicos concepit mente furores,
Ov. M. 2, 640:ad hunc impendiorum furorem,
Suet. Ner. 31.—Prov.:furor fit laesa saepius patientia,
Pub. Syr. 178 Rib.— Poet. also in a good sense:vidi animos, mortesque virŭm, decorisque furorem,
vehement desire, Sil. 2, 324.—In plur.:nec tamen incautos laudum exhorresce furores,
Sil. 3, 146.— Poet., of things:caeli furor aequinoctialis,
the raging storms, Cat. 46, 2.—Furor est, it is madness or folly; with inf. ( poet. and in post-Aug. prose):II.quis furor est, census corpore ferre suo?
Ov. A. A. 3, 172:furor est, mensuram ejus (mundi) animo quosdam agitasse atque prodere ausos... furor est, profecto furor, egredi ex eo, etc.,
Plin. 2, 1, 1, § 3:magno furor (leonis) est in sanguine mergi,
raging desire, Stat. Th. 8, 596:simplexne furor (est) sestertia centum perdere et, etc.,
is it not worse than folly, Juv. 1, 92.—Transf., the cause of wrath ( poet.):III.non ita saeva ira mea ut tibi sim merito semper furor,
Prop. 1, 18, 15.—Fŭror, personified, Verg. A. 1, 294; cf. v. 348; as a deity, the companion of Mars, Sil. 4, 327; Stat. Th. 3, 424; 7, 52; cf. Petr. S. 124. -
51 habeo
hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).I.In gen.A.Of personal subjects.1.With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:2.aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,
Caes. B. G. 1, 18, 6:si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,
Cic. Rep. 1, 37 fin.:quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,
id. Rosc. Am. 50, 147:cum ille haberet filium delicatiorem,
id. de Or. 2, 64, 257:quod non ingenuous habeat clarosque parentes,
Hor. S. 1, 6, 91:habebat saepe ducentos, saepe decem servos,
id. ib. 1, 3, 11:fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?
id. Rep. 3, 10:tantas divitias habet,
Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,aurum,
id. ib. 2, 3, 35; and:vectigalia magna Divitiasque,
Hor. S. 2, 2, 101:tantum opum,
Cic. Rep. 1, 48:classes,
id. Phil. 9, 2, 4:naves,
id. Verr. 2, 5, 40, § 104:denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,
Hor. S. 1, 1, 92:tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,
id. Ep. 1, 17, 50:Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?
Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;longe fuge,
Hor. S. 1, 4, 34:leges in monumentis habere,
Cic. Rep. 2, 14:hostis habet muros,
Verg. A. 2, 290:hostis habet portus,
Val. Fl. 3, 45 al.:quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,
Cic. Rep. 1, 10:Ciceronem secum,
id. Att. 4, 9, 2; cf.:ea legione, quam secum habebat,
Caes. B. G. 1, 8, 1:secum senatorem,
Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.also: magnum numerum equitatus circum se,
Caes. B. G. 1, 18, 5:haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,
Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,
Hor. Ep. 2, 2, 52:qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,
Cic. Rep. 1, 17.—With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:(β).quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,
Cic. Div. 2, 45, 95:febrim,
id. Fam. 7, 26, 1:instrumenta animi,
id. Rep. 3, 3:nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,
id. ib. 1, 2:in populos perpetuam potestatem,
id. ib. 2, 27; cf.:in populum vitae necisque potestatem,
id. ib. 3, 14; so,potestatem,
id. ib. 2, 29; 32;36: eo plus auctoritatis,
id. ib. 3, 16:ornamenta dicendi,
id. de Or. 2, 28, 122; cf.:summam prudentiam summamque vim dicendi,
id. ib. 1, 20, 89:Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,
id. N. D. 1, 6, 15:neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,
Caes. B. G. 4, 20 fin.:nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,
Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:spem in fide alicujus,
Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:tantum spei ad vivendum,
id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.also: summam spem de aliquo,
id. Lael. 3, 11:odium in equestrem ordinem,
id. Clu. 55, 151:metum,
Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,
Cic. Att. 8, 10:neque modum neque modestiam victores habere,
observe no bounds, Sall. C. 11, 4;v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,
Cic. Att. 1, 6; cf.:haec habui de amicitia quae dicerem,
this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:B.habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,
Cic. Rosc. Am. 35, 100:de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:rogas, ut id mihi habeam curare,
Varr. R. R. 1, 1, 2:filius hominis, quod carne indui haberet in terra,
Lact. 4, 12, 15:habemus humiliare eum in signo,
id. 4, 18, 22:quod plurimae haereses haberent existere,
id. 4, 30, 2:etiam Filius Dei mori habuit,
Tert. Hab. Mul. 1:si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?
id. Apol. 37:de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,
Col. 5, 5, 3:praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,
Plin. Ep. 1, 8, 12:si nunc primum statuendum haberemus,
Tac. A. 14, 44:cum respondendum haberent,
id. Or. 36.—Of inanim. or abstr. subjects:II.prima classis LXXXVIII. centurias habeat,
Cic. Rep. 2, 22:locus ille nihil habet religionis,
id. Leg. 2, 22, 57:humani animi eam partem, quae sensum habeat,
id. Div. 1, 32, 70:animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,
Sall. J. 2, 3:divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,
id. Rep. 1, 42; cf.:nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,
id. ib. 1, 28:ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,
id. ib. 1, 27:nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,
id. ib. 1, 31:nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. ib. 1, 4; cf.:viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,
id. Fam. 5, 12, 5:habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,
id. Rep. 2, 4:quid habet illius carminis simile haec oratio?
id. ib. 1, 36:magnam habet vim disciplina verecundiae,
id. ib. 4, 6 et saep.:quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,
Sen. Ep. 119 med.; cf.:animalia somnus habebat,
Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:me somno gravatum Infelix habuit thalamus,
Verg. A. 6, 521; cf.:non me impia namque Tartara habent,
id. ib. 5, 734:habentque Tartara Panthoiden,
Hor. C. 1, 28, 9:qui (metus) major absentes habet,
id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:et habet mortalia casus,
Luc. 2, 13:terror habet vates,
Stat. Th. 3, 549.In partic.A.Pregn., to have or possess property (mostly absol.):2.miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,
Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,
Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,in nummis,
id. Att. 8, 10:in Salentinis aut in Brutiis,
i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:et belli rabies et amor successit habendi,
Verg. A. 8, 327; cf.:amore senescit habendi,
Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.(α).With an objectclause:(β).de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,
Cic. Fam. 1, 5, 3:de re publica nihil habeo ad te scribere,
id. Att. 2, 22, 6:haec fere dicere habui de natura deorum,
this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?
id. Balb. 14, 33:habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,
id. Rosc. Am. 35, 100:illud affirmare pro certo habeo, etc.,
Liv. 44, 22, 4:sic placet, an melius quis habet suadere?
Hor. Epod. 16, 23.—With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;B.or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,
Cic. N. D. 3, 25, 64:de pueris quid agam, non habeo,
id. Att. 7, 19:usque eo quid arguas non habes,
id. Rosc. Am. 15, 45:quid huic responderet, non habebat,
id. Mur. 12, 26:nec quid faceret habebat,
id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:qui, quo se reciperent, non haberent,
Caes. B. G. 4, 38, 2:nihil habeo, quod ad te scribam,
Cic. Att. 7, 19:nil habeo, quod agam,
Hor. S. 1, 9, 19; and:nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,
Cic. Lael. 27, 103.—To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):2.anulus in digito subter tenuatur habendo,
i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,
Ov. Am. 1, 8, 51:quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,
Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,
Tac. A. 4, 44.—Hence,To hold, use, wield, handle, manage:C.nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,
Tac. A. 2, 14.— Trop.:quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,
Sall. C. 5, 9; cf.:reipublicae partes,
Tac. A. 4, 6 init. —To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:2.aliquem in obsidione,
Caes. B. C. 3, 31, 3:aliquem in liberis custodiis,
Sall. C. 47, 3; so,aliquem in custodiis,
id. ib. 52, 14:aliquem in vinculis,
id. ib. 51 fin.;for which also: in custodiam habitus,
i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,
Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):cum talem virum in potestatem habuisset,
Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,
id. ib. 79, 3:alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,
Liv. 26, 24:aegros in tenebris,
Cels. 3, 18:aquam caelestem sub dio in sole,
Col. 12, 12, 1:in otio militem,
Liv. 39, 2, 6; cf.:legiones habebantur per otium,
Tac. H. 1, 31:externa sine cura habebantur,
id. A. 1, 79 init.:exercitus sine imperio et modestia habitus,
Sall. J. 44, 1:quos ille postea magno in honore habuit,
Caes. B. C. 1, 77, 2;for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,
id. B. G. 5, 54, 4:habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,
i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:ita me mea forma habet sollicitum,
Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:miserrimum ego hunc habebo amasium,
id. Cas. 3, 3, 27 al.:laetum Germanicum,
Tac. A. 2, 57; 65:sollicitum habebat cogitatio,
Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):3.cum haberet collegam in praetura Sophoclem,
Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:an heredem habuerit eum, a quo, etc.,
id. 7, 2, 37:istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,
Plaut. Bacch. 3, 3, 8:cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?
Cic. Fl. 29, 71:obvium habuerunt patrem,
Quint. 7, 1, 29:reliquas civitates stipendiarias,
Caes. B. G. 1, 30, 3:quod (cognomen) habes hereditarium,
Cic. Rep. 6, 11:quae habuit venalia,
id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:qui auro habeat soccis suppactum solum,
Plaut. Bacch. 2, 3, 98:me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,
have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:inclusum in curia senatum habuerunt,
Cic. Att. 6, 2, 8:(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,
id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:si nondum eum satis habes cognitum,
id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:decumas ad aquam deportatas,
id. Verr. 2, 3, 14, § 36:domitas habere libidines,
id. de Or. 1, 43, 194:omnes philosophiae notos et tractatos locos,
id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:innumerabilia, quae collecta habent Stoici,
id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:quare velim ita statutum habeas, me, etc.,
Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:in adversariis scriptum habere (nomen),
id. Rosc. Com. 3, 9:de Caesare satis dictum habebo,
id. Phil. 5, 19, 52:bellum habere susceptum,
id. Agr. 2, 6, 14:quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,
id. Att. 1, 6, 1:ut omnes labores, pericula consueta habeam,
Sall. J. 85, 7:compertum ego habeo,
id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—Also, with a double object, to make, render:4.praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,
Sall. C. 41, 5:qui pascua publica infesta habuerant,
Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:necdum omnia edita facinora habent,
id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:anxium me et inquietum habet petitio Sexti,
Plin. Ep. 2, 9, 1:sed Pompeium gratia impunitum habuit,
kept, Vell. 2, 1, 5.—Hence:5.in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,
Sall. J. 14, 1:in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,
Curt. 6, 9, 12:majora in eo obsequia habiturus,
Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—To have or hold a person in any manner, to treat, use:6.is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,
Plaut. Capt. 2, 2, 64:equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,
Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,
Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,
id. J. 103, 5; 113, 2:Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,
Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:video quam molliter tuos habeas,
Plin. Ep. 5, 19, 1:militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,
Curt. 8, 8, 11:virgines tam sancte habuit,
id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:male habere aliquem,
Nep. Eum. 12, 1:neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,
Tac. A. 2, 10.—With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.(α).Habere se:(β).Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,
Cic. Att. 7, 2, 3:praeclare te habes, cum, etc.,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149:ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,
id. Att. 11, 7, 4:Bene habemus nos,
id. ib. 2, 8, 1:ego me bene habeo,
am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,
id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,
id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:ita se res habet, ut ego, etc.,
id. Quint. 1, 2:sic profecto res se habet,
id. de Or. 2, 67, 271:scire aveo, quomodo res se habeat,
id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:ut se tota res habeat,
id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:ut meae res sese habent,
Ter. Phorm. 5, 4, 1.—Mid.:(γ).virtus clara aeternaque habetur,
exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:sicuti pleraque mortalium habentur,
as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:D.volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,
I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:bene habent tibi principia,
Ter. Phorm. 2, 3, 82:bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,
it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,
so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:2.aliquem fidelem sibi habere,
Plaut. Bacch. 3, 3, 87:deos aeternos et beatos,
Cic. N. D. 1, 17, 45:id habent hodie vile et semper habuerunt,
id. Balb. 22, 51:maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,
id. Fin. 1, 11, 37:eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,
id. Brut. 15, 61:Ut et rex et pater habereter omnium,
id. Rep. 1, 36; 2, 21:parentem Asiae et dici et haberi,
id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,
id. N. D. 1, 15, 38:cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,
id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,
Caes. B. G. 4, 21, 7:nihil pensi habere,
Quint. 11, 1, 29; cf.also: an perinde habenda sit haec atque illa,
id. 7, 3, 11:sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,
Caes. B. G. 1, 44, 19; so,aliquem pro hoste,
Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,
Cic. Fam. 5, 20, 2:licet omnia Italica pro Romanis habeam,
Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:istuc jam pro facto habeo,
Cic. Att. 13, 1, 2:Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,
to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:id obliviscendum, pro non dicto habendum,
Liv. 23, 22, 9:hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,
Cic. Att. 5, 5 fin.:aliquem in deorum numero,
id. N. D. 1, 14, 36:aliquem in hostium numero,
Caes. B. G. 1, 28, 1:aliquem suorum In numero,
Hor. S. 2, 6, 41;for which also: hostium numero haberi,
Cic. Att. 11, 6, 6:numero impiorum ac sceleratorum haberi,
Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:quem Aegyptii nefas habent nominare,
Cic. N. D. 3, 22, 56:mutare nefas habent,
Quint. 12, 8, 6:nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,
to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:nec eam rem habuit religioni,
id. Div. 1, 35, 77:quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,
you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:non sic ludibrio tuis factis habitus essem,
Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,
Cic. Fam. 3, 13, 2:unum hoc sic habeto: si, etc.,
id. ib. 2, 6 fin.:sic habeto: omnibus, etc.,
id. Rep. 6, 13:enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,
id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,
Cic. Fam. 13, 29, 2:tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,
id. ib. 2, 8, 2.—To take, accept, bear, submit to, endure:E.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,
Sall. C. 51, 11:egestas facile habetur sine damno,
id. ib. 6, 37:quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,
Tac. A. 4, 21:neque tantum maleficium impune habendum,
id. ib. 3, 70;12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,
Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—To hold, have possession of, occupy, a place:2.urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,
Sall. C. 6, 1:qui mortales initio Africam habuerint,
id. J. 17, 7; 18, 1; cf.Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,
rule, administer, Flor. 4, 2, 22:urbem Romanam a principio reges habuere,
Tac. A. 1, 1:Hispaniae tribus legionibus habebantur,
id. ib. 4, 5; 12, 54.—More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):F. G.ille geminus qui Syracusis habet,
Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:ubi nunc adulescens habet?
id. Trin. 1, 2, 156:apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,
Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,
Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—To have in one's mind, to know, be acquainted with:H.siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,
Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;nunc cognosce de Bruto,
there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:habetis igitur primum ortum tyranni,
id. Rep. 2, 27:habetis sermonem bene longum hominis,
id. de Or. 2, 88, 361; cf.also: habes nostras sententias,
Suet. Claud. 4:habes, quae fortissime de beata vita dici putem,
Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —To have as a habit, peculiarity, or characteristic:K.habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,
Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:L.alium quaerebam, iter hac habui,
made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:ex urbe profectus iter ad legiones habebat,
Caes. B. C. 1, 14, 3; so,iter,
id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:vias,
Luc. 2, 439:C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,
to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:senatum,
id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:concilia,
id. B. G. 5, 53, 4:contionem,
Cic. Att. 4, 1, 6:censum,
id. Verr. 2, 2, 55, § 138:delectum (militum),
id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;v. delectus: ludos,
Suet. Rhet. 1:sermonem,
Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:orationem,
to deliver, id. Rep. 1, 46:multis verbis ultro citroque habitis,
id. ib. 6, 9 fin.:disputationem,
id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:dialogum,
Cic. Att. 2, 9, 1:verba,
id. de Or. 2, 47, 190:querelam de aliquo apud aliquem,
id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:controversiam de fundo cum aliquo,
id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,
caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,
Caes. B. G. 6, 23, 6.—Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):M.istum exheredare in animo habebat,
Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,
Caes. B. G. 6, 7, 5:neque bello eum invadere animo habuit,
Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):N.clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,
Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,
Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:res tuas tibi habeas or habe,
Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,
Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:apage sis amor: tuas tibi res habeto,
Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,
Cic. Fam. 7, 25, 2:verum haec tu tecum habeto,
id. Att. 4, 15, 6.—Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:O.postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,
Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:duxi, habui scortum,
Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;habeo, inquit, non habeor a Laide,
Cic. Fam. 9, 26, 2.—Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:2.desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,
Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—Transf.:A.hoc habet: reperi, qui senem ducerem,
Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;Certe captus est! Habet!
Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).In gen.1.Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—2.Trop.:B.ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,
Ter. Heaut. 2, 4, 22.—In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:corpulentior videre atque habitior,
Plaut. Ep. 1, 1, 8:si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,
Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11. -
52 interpretor
interprĕtor, ātus (in tmesi:I.inter quaecumque pretantur,
Lucr. 4, 832), 1, v. dep. [interpres], to explain, expound, interpret, give expression to, translate; to understand, conclude, infer, appreciate, recognize, comprehend.In gen. (class.):II.tuae memoriae interpretari me aequom censes,
Plaut. Ep. 4, 1, 29:nec quidquam aliud est philosophia, si interpretari velis, quam studium sapientiae,
Cic. Off. 2, 2, 5:jus,
id. Leg. 1, 4, 14:monstra aut fulgura,
id. Div. 1, 6, 12:somnia,
id. ib. 1, 23, 46:sapienter,
id. Dom. 1, 1:cetera de genere hoc,
Lucr. 4, 832:aliquid mitiorem in partem,
id. Mur. 31, 64: felicitatem alicujus grato animo, id. Brut. 1:male bene dicta,
id. N. D. 3, 31, 77:grate beneficia,
Plin. Ep. 2, 13:male beneficium fortunae,
Sen. Ep. 63:voluntatem alicujus,
Cic. Inv. 2, 47, 139:sententiam alicujus,
id. Tusc. 3, 17, 37:epistolam alicujus,
id. Att. 15, 28:qui scriptum recitet et scriptoris voluntatem non interpretetur,
Auct. Her. 2, 10, 14:medio responso spem ad voluntatem interpretantibus fecerat,
Liv. 39, 39:obscure dicta,
Quint. 3, 4, 3:aenigmata,
id. 8, 6, 53:leges,
id. 3, 6, 87:versus,
id. 1, 9, 2: allêgoria, quam inversionem interpretamur, translate, id. 8, 6, 44; 2, 15, 25; Suet. Gramm. 1:ut plerique... viso aspectoque Agricola quaererent famam, pauci interpretarentur,
few understood him, Tac. Agr. 40:jussa ducum interpretari quam exsequi malle,
id. H. 2, 39.—With inf.:reditu enim in castra, liberatum se esse jurejurando, interpretabatur,
Cic. Off. 3, 32, 113:pomoerium verbi vim solam intuentes postmoerium interpretantur esse,
Liv. 1, 44, 4:victoriam ut suam,
claimed as his own, Vell. 2, 80, 2:nolite consilium ex necessitate, nec voluntatem ex vi interpretari,
Cic. Rab. Post. 11, 29:virtutem ex consuetudine vitae,
id. Lael. 6, 21: Chaldaeos interpretatos imperium Persarum ad eos transiturum, interpret signs, etc., i. e. predict, foretell, Curt. 3, 3, 6; Suet. Aug. 44; id. Galb. 8.—Esp.A. B.Memoriae alicujus, to assist one ' s memory, Plaut. Ep. 4, 1, 25.—C.To translate:D.recte sententiam (v. the context),
Cic. Fin. 2, 7, 20.—Diabolo, to ascribe to the devil, Tert. Verg. Vel. 15.► In pass.sense:scripturae, quae male de Hebraicis interpretata sunt,
Lact. 4, 7, 7:ex quo ita illud somnium esse interpretatum, ut, etc.,
Cic. Div. 1, 25, 53:flumen Naarmalcha, quod amnis regum interpretatur,
Amm. 24, 6.— interprĕtātus, a, um, P. a., explained, translated (class.):nomen,
Cic. Leg. 2, 12, 29:haec ex Graeco carmine interpretata recitavit,
Liv. 23, 11, 4; 45, 29, 3. -
53 interscribo
inter-scrībo, scripsi, scriptum, 3, v. a., to write between (post-Aug.).I.Lit.:II.alia interscribere alia rescribere,
Plin. Ep. 7, 9, 5.—Transf., of the phœnix:in cauda (phoenicis) caeruleus interscribitur nitor,
i. e. is intermingled, Sol. 33.—Of the agate: interscribentes eum venae,
i. e. running between, Sol. 5. -
54 ita
ĭta, adv. [pronom. stem i-; cf. is; Sanscr. itthā; Zend, itha], in the manner specified, in this manner, in this wise, in such a way, so, thus.I.In gen.A.Referring to what precedes, as has been said, thus, so:B.des operam ut investiges sitne ita,
Cic. Att. 12, 17: vidi ego nequam homines, verum te nullum deteriorem. Phil. Ita sum, Plaut. Bacch. 5, 2, 60:ita aiunt,
Ter. And. 1, 2, 21; 3, 3, 18; id. Ad. 5, 5, 7:et hercule ita fecit,
Cic. Cael. 11, 37:factum est ita,
id. Att. 7, 8, 4:aiunt enim te ita dictitare,
id. Verr. 2, 3, 64, § 151;frequent in phrase: quae cum ita sint,
since what has been said is true, id. Rosc. Com. 6, 17 init.; so,quod cum ita sit,
id. Caecin. 12, 33:quae cum ita essent,
id. Clu. 34, 94 fin. —To introduce the thought which follows, thus, in the following manner, as follows, in this way:C.in tertio de oratore ita scriptum est, in perpetua, etc.,
Quint. 9, 1, 25:haec ita digerunt: primum... secundum, etc.,
id. 11, 2, 20:ita sciunt procuratores... nullius apud te auctoritatem valere plus quam meam,
Cic. Fam. 13, 42, 4; id. Tusc. 3, 18, 41:ita constitui, fortiter esse agendum,
id. Clu. 19, 51. —In affirmations, esp. in replies, yes, it is so, just so, true: quid istic tibi negoti est? Dav. Mihin'? Si. Ita, Ter. And. 5, 2, 8:D.an laudationes? ita, inquit Antonius,
Cic. de Or. 2, 11, 44:Davusne? ita,
Hor. S. 2, 7, 2; so in solemn affirmation: est ita: est, judices, ita, ut dicitur, Cic. Verr. 2, 4, 52, § 117:et certe ita est,
id. Att. 9, 13, 2:ita est,
Plaut. Ps. 1, 5, 51; Ter. And. 1, 1, 27;and in negations: non est ita,
Cic. Off. 1, 44, § 158; strengthened by other particles of affirmation: as vero, profecto, prorsus, plane;ita vero,
Plaut. Men. 5, 9, 37:ita profecto,
id. Am. 1, 1, 214:non est profecto ita, judices,
Cic. Rosc. Am. 40, 121:ita prorsus,
id. Tusc. 2, 27, 67:prorsus ita,
id. Leg. 3, 12, 26:ita plane,
id. Tusc. 1, 7, 13; id. Ac. 2, 35, 113.—In interrogations, esp.a.Jeeringly, implying an affirmative, = alêthes: itane? really? truly? is it so? itane credis? Ter. And. 2, 3, 25; id. Eun. 5, 8, 28; Cic. Div. 2, 40, 83:b.itane est?
id. Rosc. Am. 39, 113;so with vero or tandem: itane vero? ego non justus?
Cic. N. D. 2, 4, 11; id. Verr. 2, 5, 30, § 77; id. Div. 1, 13, 23:itane tandem?
id. Clu. 65, 182. —Where surprise or reproach is implied: quid ita? (Gr. ti dai), why so? how is that? what do you mean? accusatis Sex. Roscium. Quid ita? Cic. Rosc. Am. 12, 34; id. N. D. 1, 35, 99; id. Off. 2, 23, 83:II.quid ita passus est Eretriam capi? quid ita tot Thessaliae urbes? Quid ita, etc.,
Liv. 32, 21, 13; 27, 34, 13; Plaut. Trin. 4, 2, 42.In partic.A.In comparisons, so.1.To point out the resemblance, usually corresponding to ut; sometimes to quasi, quomodo, quemadmodum, quam, tamquam, veluti, qualis, etc., as, like, in the same way as:2.non ita amo ut sani solent homines,
Plaut. Merc. 2, 1, 38:ita ut res sese habet,
Ter. Heaut. 4, 3, 24:ita vero, Quirites, ut precamini, eveniat,
Cic. Phil. 4, 4, 10:omnis enim pecunia ita tractatur, ut praeda, a praefectis,
id. Fam. 2, 17, 7:an ita tu's animata, ut qui expers matris imperiis sies?
Plaut. As. 3, 1, 2:ut homost, ita morem geras,
Ter. Ad. 3, 3, 77:ut hirundines... ita falsi amici, etc.,
Auct. Her. 4, 48, 61:tametsi ita de meo facto loquor, quasi ego illud mea voluntate fecerim,
Cic. Verr. 2, 1, 11, § 29:sed prorsus ita, quasi aut reus numquam esset futurus, aut, etc.,
id. ib. 2, 4, 22, § 49; Quint. 9, 4, 87:me consulem ita fecistis, quomodo pauci facti sunt,
Cic. Agr. 2, 1, 3; Quint. 11, 1, 92:quemadmodum dicimus non feci furtum, ita, non est hoc furtum,
Quint. 7, 3, 1:non ita variant undae... quam facile mutantur amantes,
Prop. 3, 5, 11:castra in hostico incuriose ita posita, tamquam procul abesset hostis,
Liv. 8, 38, 2:neque enim ita se gessit tamquam rationem aliquando esset redditurus,
Cic. Verr. 2, 4, 22, § 49:Alexander ita cupide profectus fuerat, veluti, etc.,
Just. 12, 2, 1:sane ita se habet sacrum, quale apud Homerum quoque est,
Quint. 1, 5, 67.—Following or followed by ut, to denote that two things are in the same condition or category.(α).Ut... ita, as... so, just as... so also, alike... and, as well... as: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni multo amentiores ultro arcessierunt, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 10:(β).Hercules cum ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittis,
Cic. Ac. 2, 28, 89; id. Leg. 2, 2, 5. —Ut... ita, although... yet:(γ).ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
Liv. 3, 55, 15; cf.;pleraque Alpium sicut breviora ita arrectiora sunt,
id. 21, 35, 11. —Ita ut, just as:3.ita ut occoepi dicere,
Plaut. Poen. 2, 24; id. Trin. 4, 2, 52:ita ut antea demonstravimus,
Caes. B. G. 7, 76; Cato, R. R. 144, 2.—In oaths, emphatic wishes, solemn assertions, etc., expressed by a comparison:B.ita ille faxit Juppiter,
Plaut. Most. 2, 1, 51: ita me di ament, non nil timeo, i.e. may they so love me as it is true that, etc., Ter. Eun. 4, 1, 1; 3, 2, 21:ita sim felix,
Prop. 1, 7, 3:sollicitat, ita vivam, me tua valetudo,
Cic. Fam. 16, 20, 1; Verg. A. 9, 208; so, followed by ut, with indic.:ita mihi salvā re publicā vobiscum perfrui liceat, ut ego non moveor, etc.,
Cic. Cat. 4, 6, 11:ita me Venus amet, ut ego te numquam sinam, etc.,
Plaut. Curc. 1, 3, 52:ita me amabit sancta Saturitas, itaque suo me condecoret cognomine, ut ego vidi,
id. Capt. 4, 2, 97; by ut, with subj., adding a second wish:nam tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velim,
Cic. Fam. 5, 21, 1; for which the abl. absol.: ita incolumi Caesare moriar, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B, 3; for the subj. with ita, the fut. indic.:ita te amabit Juppiter, ut tu nescis?
Plaut. Aul. 4, 10, 31; id. Merc. 4, 4, 22.—To denote a kind or quality, so, such, of this nature, of this kind:C.nam ita est ingenium muliebre,
Plaut. Stich. 5, 5, 3:ita est amor: balista ut jacitur,
id. Trin. 3, 2, 42:ita sunt res nostrae,
Cic. Att. 4, 1, 8:ita sunt Persarum mores,
Plaut. Pers. 4, 2, 25:si ita sum, non tam est admirandum regem esse me,
Cic. Sull. 7, 22; id. Dom. 27, 71:ita inquam = hoc dico,
id. Phil. 14, 5, 12.—To denote an expected or natural consequence, so, thus, accordingly, under these circumstances, in this manner, therefore:D.ita praetorium missum,
Liv. 21, 54, 3:ita Jovis illud sacerdotium per hanc rationem Theomnasto datur,
Cic. Verr. 2, 2, 51 fin.; esp.: ita fit, thus it comes to pass, hence it follows:ita fit ut animus de se ipse tum judicet, cum id ipsum, quo judicatur, aegrotet,
Cic. Tusc. 3, 1, 1; id. Off. 1, 28, 101; 1, 45, 160:ita fit ut deus ille nusquam prorsus appareat,
id. N. D. 1, 14, 37; id. Leg. 1, 15, 42; so in an inference, therefore: et deus vester nihil agens; expers virtutis igitur;ita ne beatus quidem,
id. N. D. 1, 40, 110; Suet. Caes. 60; so,itaque (= et ita), crassum (caelum) Thebis, itaque pingues Thebani,
Cic. Fat. 4, 7; id. N. D. 3, 17, 44.—Introducing a limitation or restriction, on the condition, on the assumption, in so far, to such an extent, only in so far, etc., commonly followed by ut:E.et tamen ita probanda est mansuetudo, ut adhibeatur rei publicae causa severitas,
Cic. Off. 1, 25, 88:pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius Albula finis esset,
Liv. 1, 3; 24, 29 fin.:sed ante omnia ita vos irae indulgere oportet, ut potiorem irā salutem habeatis,
id. 23, 3; so with tamen:longiorem dicturis periodum colligendus est spiritus, ita tamen ut id neque diu neque cum sono faciamus,
Quint. 11, 3, 53:haec ita praetereamus, ut tamen intuentes ac respectantes relinquamus,
Cic. Sest. 5, 13. —To denote degree, so, to such a degree, so very, so much:quod quid ita placuerit iis, non video,
Quint. 9, 4, 10:hoc tibi ita mando, ut dubitem an etiam te rogem, ut pugnes ne intercaletur,
Cic. Att. 5, 9, 2:ita fugavit Samnites, ut, etc.,
Liv. 8, 36; esp. with adjj.:judices ita fortes tamen fuerunt, ut... vel perire maluerint, quam,
Cic. Att. 1, 16, 5:ita sordidus ut se Non umquam servo melius vestiret,
Hor. S. 1, 1, 96:ita sunt omnia debilitata,
Cic. Fam. 2, 5, 2; so with negatives: non (haud, nec, etc.) ita, not very, not especially:non ita magna mercede,
Cic. Fam. 1, 9, 3:non ita lato interjecto mari,
id. Or. 8, 25:non ita antiqua,
id. Verr. 2, 4, 49, § 109:accessione utuntur non ita probabili,
id. Fin. 2, 13, 42:haec nunc enucleare non ita necesse est,
id. Tusc. 5, 8, 23:non ita multum provectus,
id. Phil. 1, 3, 7:post, neque ita multo,
Nep. Cim. 3, 4; id. Pel. 2, 4; id. Phoc. 2, 5. -
55 manubiae
mănŭbĭae, ārum (in sing., v. infra, II.), f. [1. manus].I.In milit. and legal lang.A.Lit.: money obtained from the sale of booty (opp. praeda, the booty itself). Of this money, one part was put into the ærarium, one was given to the soldiers, and the remainder to the general; this last part was usually expended by the general on public buildings: aliud omnino praeda est, ut in libris rerum verborumque veterum scriptum est, aliud manubiae. Nam praeda dicitur corpora ipsa rerum, quae capta sunt: manubiae vero appellatae sunt pecunia a quaestore ex venditione praedae redacta, etc.... Est tamen nonnusquam invenire, ita scripsisse quosdam non ignobiles scriptores, ut aut temere aut incuriose praedam pro manubiis et manubias pro praeda posuerint, etc.... Sed enim, qui proprie atque signate locuti sunt, manubias pecuni [p. 1111] am dixerunt, Favorin. ap. Gell. 13, 24, 25 sq.; Cato ap. Front. Ep. ad Anton. 1, 2 Mai.:B.qua ex praeda aut manubiis haec abs te donatio constituta est?
Cic. Verr. 2, 3, 80, § 186;so with praeda,
id. Agr. 1, 4, 13; 2, 22, 59; id. Fragm. ap. Gell. 13, 24, 6:qui manubias sibi tantas ex L. Metelli manubiis fecerit,
id. Verr. 2, 1, 59, § 154:manubias alicui concedere,
id. Rosc. Am. 37, 108:quae (rostra) censor imperatoriis manubiis ornarat,
id. de Or. 3, 3, 10:(Tullus Hostilius) sepsit de manubiis comitium et curiam,
id. Rep. 2, 17, 31:aedem Fortis Fortunae de manubiis faciendam locavit,
Liv. 10, 46:de manubiis captarum urbium templum erexit,
Flor. 1, 7, 8:delubrum Minervae ex manubiis dicavit,
Plin. 7, 26, 27, § 97:sacratas ab Augusto manubias,
i. e. the temple of Apollo, near Actium, Tac. A. 2, 53; cf. Suet. Aug. 18.—Transf., in gen.1.Booty, spoils taken from the enemy (ante-class. and post-Aug.; cf. above the passage from Gell. 13, 24, 25), Naev. ap. Non. 138, 17:2.partiri manubias,
Petr. 79 fin.:contenti armorum manubiis,
Flor. 2, 18, 6. —(The reading manubia machaera, Plaut. Truc. 5, 35, is doubtless corrupt.)—Unlawful gain, plunder:II.ad manubias et rapinas compulsus,
Suet. Vesp. 16; id. Calig. 41.—In the lang. of augurs, kinds of flashes or strokes of lightning, thunderbolts:tres manubias... prima... secunda.. tertiam manubiam, etc.,
Sen. Q. N. 2, 41, 1:fatales,
Amm. 17, 7, 3:Minervales,
Serv. Verg. A. 11, 259:fulminis,
id. ib. 8, 429; cf. Paul. ex Fest. p. 129, 16; p. 214, 25 Müll.; Mart. Cap. 9, § 896. -
56 memoria
mĕmŏrĭa, ae, f. [memor].I.The faculty of remembering, memory, recollection (class.):II.ubi me fugiet memoria,
Plaut. Bacch. 1, 1, 2:Edepol, memoria's optumad,
id. Mil. 1, 1, 45:bona,
Cic. Att. 8, 4, 2:segnis ac lenta,
Sen. Ep. 74, 1:tenacissima,
Quint. 1, 1, 19:Hortensius memoriā tantā fuit, ut, etc.,
Cic. Brut. 88, 301:hoc in memoria mea penitus insedit,
id. de Or. 2, 28, 122:in memoriam redigere,
to recall to mind, recollect, id. Fam. 1, 9, 9; so,in memoriam reducere,
id. Inv 1, 52, 98 memoriā comprehendere, to hold in the memory, commit to memory, id. do Or. 1, 34, 154:memoriā tenere,
id. Sen. 4, 12; Caes. B. G. 1, 14:memoriā custodire,
Cic. de Or. 1, 28, 127:memoriam agitare,
to exercise the memory, Quint. 1, 8, 14:habere in memoriā,
to remember, Ter. And. 1, 1, 13:hoc est mihi in memoriā,
in my recollection, Cic. Sull. 13, 37:deponere aliquid ex memoriā,
to forget a thing, id. ib. 6, 18:memoriam alicujus deponere,
to forget, Caes. B. G. 1, 14:si memoria fefellerit,
Quint. 11, 3, 127:hoc fugit memoriam meam,
has escaped my recollection, id. 4, 5, 3:Carthaginem excidisse de memoriā,
Liv. 29, 19, 12; cf.:memoriā cedere,
id. 2, 33, 9:memoriā abire,
id. 2, 4, 2 ut mea memoria est, Cic. Att. 13, 31, 4:ex memoriā exponam,
from memory, id. Cat. 3, 6, 13.—Memory, remembrance:B.si quid faciendumst mulieri male... Ibi ei inmortalis memoriast meminisse,
Plaut. Mil. 3, 3, 15: verterunt sese memoriae, remembrances are altered, i. e. times are changed, id. Truc. 2, 1, 10:memoriā dign' viri,
Cic. Fin. 5, 1, 2:nostrae,
id. Fam. 8, 3, 3:memoriae prodere sermonem alicujus,
to hand down to posterity, to leave in writing, to record, id. de Or. 3, 4, 14:memoriam prodere,
to transmit, hand down, Caes. B. G. 1, 13:traditur memoriae, prolapsum cecidisse,
it is related, Liv. 5, 21:vivit, vivetque per omnium saeculorum memoriam,
Vell. 2, 66, 5:(oratio) ad memoriam laudum domesticarum,
Cic. Brut. 16, 62:quorum memoria et recordatio jucunda sane fuit,
id. ib. 2, 9:memoria immortalis,
Nep. Att. 11, 5.—Transf.1.The time of remembrance, period of recollection, time:2.multi superiori memoriā se in alias civitates contulerunt,
in earlier times, Cic. Balb. 12, 28:Cratippus princeps hujus memoriae philosophorum,
in our time, at the present time, id. Off. 3, 2, 5:quod persaepe et nostrā, et patrum memoriā acci dit,
id. Font. 7, 13:usque ad nostram memoriam,
id. Imp. Pomp. 18, 54:quod in omni memoriā est omnino inauditum,
id. Vatin. 14, 33:post hominum memoriam,
since the memory of man, id. Cat. 1, 7, 16:paulo supra hanc memoriam,
a little before this, a short time since, Caes. B. G. 6, 19.—An historical account, relation, narration:b.liber, quo iste omnium rerum memoriam breviter complexus est,
Cic. Brut. 3, 14:de Magonis interitu duplex memoria prodita est,
Nep. Hann. 8, 2:memoriam vitae prosā oratione composuit,
Suet. Claud. 1 fin. —Concr., a written account, narrative, memoir:c.quispiam ex his, qui se ad litteras memoriasque veteres dediderat,
Gell. 2, 21, 6:in veteribus memoriis scriptum legimus,
id. 4, 6, 1; 7, 8, 1:sine ullā pristini auctoris memoriā,
Suet. Dom. 5.—(Eccl. Lat.) A monument, esp. a Christian church as a memorial of a saint or monument of a martyr:III.in memoriā Cypriani manere,
Aug. Conf 5, 8, 3: memoriae martyrum templis deorum succedunt, id. Civ. Dei, 26, 5;22, 8, 11 and 12 al.: memoriam sibi et suis com parare,
Inscr. Grut. 827, 8.—Personified, the goddess of memory, = Mnemosyne, Afran. ap. Gell. 13, 8, 3:Jovis (filias, ex memoria uxore,
Arn. 3, c. 37. -
57 poplice
pūblĭcus (in inscrr. also POBLICVS and POPLICVS), a, um, adj. [contr. from populicus, from populus], of or belonging to the people, State, or community; that is done for the sake or at the expense of the State; public, common.I.Lit.: multi suam rem bene gessere et publicam patriā procul, the business of the State, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 Vahl.):B.publica magnificentia (opp. privata luxuria),
Cic. Mur. 36, 76:sacrificia publica ac privata,
Caes. B. G. 6, 12:injuriae,
done to the State, id. ib. 1, 12:litterae testimonium,
Cic. Verr. 2, 3, 31, § 74:memoria publica recensionis tabulis publicis impressa,
id. Mil. 27, 73:pecunia,
id. Agr. 2, 30, 82:publicum funus,
at the public expense, Plin. Ep. 2, 1 init.:defunctum senatus publico funere honoravit,
Suet. Vit. 3:causa,
an affair of State, Liv. 2, 56;also,
a criminal process, Cic. Rosc. Am. 21, 59:in causis judiciisque publicis,
id. Div. in Caecil. 1, 1:largitiones,
Sall. C. 37, 7: res publica, the commonwealth, the State; v. publicus ludus, Hor. C. 4, 2, 42:in publica commoda peccare,
id. Ep. 2, 1, 3:incisa notis marmora publicis,
id. C. 4, 8, 13.—Subst.1.pūblĭcūs, i, m.a.A public officer, public functionary, magistrate:b.si quis aut privatus aut publicus, etc.,
Caes. B. G. 6, 12: metuit publicos, the police, Plaut. Truc. 2, 7, 6.—A public slave or servant, an attendant upon a college of augurs, etc., Inscr. Orell. 24, 68 sq.; 2470; 2853 al.—2.publĭcum, i, n.a.Possessions of the State, public territory, communal property:b.publicum Campanum,
Cic. Agr. 2, 30, 82.—The public purse, the public coffers or treasury, public income, revenue, etc.: solitus non modo in publico ( in public, openly; v. under II. b.), sed etiam de publico convivari, at public cost, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 105:(β).bona alicujus vendere et in publicum redigere,
into the public treasury, for public use, Liv. 4, 15 fin.:in publicum emere,
id. 39, 44; 26, 27:mille et ducenta talenta praedae in publicum retulit,
Nep. Timoth. 1, 2:publicis male redemptis,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 11, § 33:conducere publica,
to farm the public revenues, Hor. Ep. 1, 1, 77:habere publicum,
to be a farmer of the public revenues, Plaut. Truc. 1, 2, 41:frui publico,
Cic. Prov. Cons. 5, 12; Dig. 39, 4, 1, § 1:publicum quadragesimae in Asiā egit,
Suet. Vesp. 1:publicum agitare,
Sen. Ep. 119, 5:pessimo publico facere,
to the injury of the State, Liv. 2, 1, 1.—Transf.: qui hoc salutationum publicum exercet, who receives pay (like a porter) for admitting to an audience, Sen. Const. 14, 4. —c.The archives of the State, public records:d.ut scriptum in publico in litteris exstat,
Varr. R. R. 2, 11, 10.—The commonwealth, State, community, city:II.consulere in publicum,
to deliberate for the public weal, Plin. Ep. 9, 13, 21.—Transf., common, general, public (as adj. rare, and mostly poet.):2.publica lex hominum,
Pers. 5, 98:juvenum Publica cura,
Hor. C. 2, 8, 7:usus,
id. Ep. 2, 1, 92:favor,
the favor of all, Ov. P. 4, 14, 56:lux publica mundi,
the sun, id. M. 2, 35:verba,
common, usual, id. Am. 3, 7, 12; id. A. A. 1, 144; Sen. Ep. 3, 1; 59, 1:moneta,
current, Vulg. Gen. 23, 16.— Hence,Substt. *a.publica, ae, f., a public woman, Sen. Ep. 88, 37.—b.pu-blicum, i, n., a public place, publicity (freq. and class.):B.NEVE IN POPLICOD NEVE IN PREIVATOD, S. C. de Bacchan.: IN. POPLICO, Tab. Bantin. lin. 3: in publico esse non audet, includit se domi,
Cic. Verr. 2, 5, 35, § 92:summa in publico copia,
id. Tusc. 5, 35, 102:epistulam in publico proponere,
publicly, id. Att. 8, 9, 2:prodire in publicum,
to go out in public, id. Verr. 2, 1, 31, § 80:egredi,
Tac. H. 4, 49:carere publico,
not to go out in public, to remain at home, Cic. Mil. 7, 18:abstinere publico,
Tac. A. 3, 3; Suet. Claud. 36:lectica per publicum vehi,
id. Ner. 9:oratio, quam nuper in publicum dedi,
published, Plin. Ep. 8, 3, 2.—General, in a bad sense, i. e. common, ordinary, bad (very rare):A.structura carminis,
Ov. P. 4, 13, 4:vatem, cui non sit publica vena,
Juv. 7, 53:sermo non publici saporis,
Petr. 3.—Hence, adv.: pu-blĭcē ( poplice).On account, at the cost, in behalf, or in charge of the State:B.haud scio mali quid ortum ex hoc sit publice,
Ter. Ad. 3, 3, 89:AES. ARGENTVM. AVRVMVE. PVPLICE. SIGNANTO,
to provide with the public stamp, Cic. Leg. 3, 3, 6: VT BONA EIVS POPLICE POSSIDEANTVR FACITO, for the State, in charge of the State, Tab. Bantin. lin. 9:sunt illustriora, quae publice fiunt,
Cic. Rep. 3, 12, 21:disciplina puerilis publice exposita,
on the part of the State, by the State, id. ib. 4, 3, 3:publice interfici,
by order of the State, id. Brut. 62, 224:legationis princeps publice dixit,
in the name of the State, id. Verr. 2, 3, 44, § 105:publice maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,
in a national point of view, Caes. B. G. 4, 3:frumentum, quod Aedui essent publice polliciti,
for the State, in the name of the State, id. ib. 1, 16:gratiam atque amicitiam publice privatimque petere,
on behalf of the public, and as individuals, id. ib. 5, 55 fin.; id. B. C. 2, 16:ea privatim et publice rapere,
Sall. C. 11, 6:potius publice quam privatim amicitiam populi Ron ani colere,
id. J. 8, 2; id. C. 49, 3:Minucius eandem publice curationem agens, quam Maelius privatim agendam susceperat,
Liv. 4, 13:neque publice neque privatim,
Cic. Verr. 2, 1, 6, § 16:ut filiae ejus publice alerentur,
at the public expense, Nep. Arist. 3, 3: in urbe, celeberrimo loco elatus publice, id. Dion, 10, 3; cf. Liv. 5, 55; Plin. 33, 1, 4, § 11.—Generally, all together, universally:C.exulatum publice ire,
Liv. 5, 53 fin.; Dig. 39, 2, 24:Labeo consulentibus de jure publice responsitavit,
all without exception, Gell. 13, 10, 1.—Before the people, openly, publicly, = palam (only post-class.):publice disserere,
Gell. 17, 21, 1:virtutem Claudii publice praedicare,
Treb. Pol. Claud. 17:rumor publice crebuerat,
App. M. 10, p. 247, 16; id. Mag. p. 276, 35; id. M. 2, p. 118, 10. -
58 postilio
postĭlĭo, ōnis, f. [postulo; cf. consilium from consulo]. Relig. t. t., a claim of a god upon men, a demand for the fulfilment of a forgotten sacrifice (cf. postulatio, with which it is confounded in many MSS. and edd.;mostly ante- and post-class.): de eā re scriptum est, postiliones esse Jovi, Saturno, Neptuno, Telluri, dis caelestibus,
Cic. Har. Resp. 10, 20:eodem ostento Telluri postilio deberi dicitur,
id. ib. 14, 31:deum Manium postilionem postulare,
Varr. L. L. 5, § 148 Müll.:in caeremoniis vestris postulionibus locus est,
Arn. 4, 148. -
59 publica
pūblĭcus (in inscrr. also POBLICVS and POPLICVS), a, um, adj. [contr. from populicus, from populus], of or belonging to the people, State, or community; that is done for the sake or at the expense of the State; public, common.I.Lit.: multi suam rem bene gessere et publicam patriā procul, the business of the State, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 Vahl.):B.publica magnificentia (opp. privata luxuria),
Cic. Mur. 36, 76:sacrificia publica ac privata,
Caes. B. G. 6, 12:injuriae,
done to the State, id. ib. 1, 12:litterae testimonium,
Cic. Verr. 2, 3, 31, § 74:memoria publica recensionis tabulis publicis impressa,
id. Mil. 27, 73:pecunia,
id. Agr. 2, 30, 82:publicum funus,
at the public expense, Plin. Ep. 2, 1 init.:defunctum senatus publico funere honoravit,
Suet. Vit. 3:causa,
an affair of State, Liv. 2, 56;also,
a criminal process, Cic. Rosc. Am. 21, 59:in causis judiciisque publicis,
id. Div. in Caecil. 1, 1:largitiones,
Sall. C. 37, 7: res publica, the commonwealth, the State; v. publicus ludus, Hor. C. 4, 2, 42:in publica commoda peccare,
id. Ep. 2, 1, 3:incisa notis marmora publicis,
id. C. 4, 8, 13.—Subst.1.pūblĭcūs, i, m.a.A public officer, public functionary, magistrate:b.si quis aut privatus aut publicus, etc.,
Caes. B. G. 6, 12: metuit publicos, the police, Plaut. Truc. 2, 7, 6.—A public slave or servant, an attendant upon a college of augurs, etc., Inscr. Orell. 24, 68 sq.; 2470; 2853 al.—2.publĭcum, i, n.a.Possessions of the State, public territory, communal property:b.publicum Campanum,
Cic. Agr. 2, 30, 82.—The public purse, the public coffers or treasury, public income, revenue, etc.: solitus non modo in publico ( in public, openly; v. under II. b.), sed etiam de publico convivari, at public cost, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 105:(β).bona alicujus vendere et in publicum redigere,
into the public treasury, for public use, Liv. 4, 15 fin.:in publicum emere,
id. 39, 44; 26, 27:mille et ducenta talenta praedae in publicum retulit,
Nep. Timoth. 1, 2:publicis male redemptis,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 11, § 33:conducere publica,
to farm the public revenues, Hor. Ep. 1, 1, 77:habere publicum,
to be a farmer of the public revenues, Plaut. Truc. 1, 2, 41:frui publico,
Cic. Prov. Cons. 5, 12; Dig. 39, 4, 1, § 1:publicum quadragesimae in Asiā egit,
Suet. Vesp. 1:publicum agitare,
Sen. Ep. 119, 5:pessimo publico facere,
to the injury of the State, Liv. 2, 1, 1.—Transf.: qui hoc salutationum publicum exercet, who receives pay (like a porter) for admitting to an audience, Sen. Const. 14, 4. —c.The archives of the State, public records:d.ut scriptum in publico in litteris exstat,
Varr. R. R. 2, 11, 10.—The commonwealth, State, community, city:II.consulere in publicum,
to deliberate for the public weal, Plin. Ep. 9, 13, 21.—Transf., common, general, public (as adj. rare, and mostly poet.):2.publica lex hominum,
Pers. 5, 98:juvenum Publica cura,
Hor. C. 2, 8, 7:usus,
id. Ep. 2, 1, 92:favor,
the favor of all, Ov. P. 4, 14, 56:lux publica mundi,
the sun, id. M. 2, 35:verba,
common, usual, id. Am. 3, 7, 12; id. A. A. 1, 144; Sen. Ep. 3, 1; 59, 1:moneta,
current, Vulg. Gen. 23, 16.— Hence,Substt. *a.publica, ae, f., a public woman, Sen. Ep. 88, 37.—b.pu-blicum, i, n., a public place, publicity (freq. and class.):B.NEVE IN POPLICOD NEVE IN PREIVATOD, S. C. de Bacchan.: IN. POPLICO, Tab. Bantin. lin. 3: in publico esse non audet, includit se domi,
Cic. Verr. 2, 5, 35, § 92:summa in publico copia,
id. Tusc. 5, 35, 102:epistulam in publico proponere,
publicly, id. Att. 8, 9, 2:prodire in publicum,
to go out in public, id. Verr. 2, 1, 31, § 80:egredi,
Tac. H. 4, 49:carere publico,
not to go out in public, to remain at home, Cic. Mil. 7, 18:abstinere publico,
Tac. A. 3, 3; Suet. Claud. 36:lectica per publicum vehi,
id. Ner. 9:oratio, quam nuper in publicum dedi,
published, Plin. Ep. 8, 3, 2.—General, in a bad sense, i. e. common, ordinary, bad (very rare):A.structura carminis,
Ov. P. 4, 13, 4:vatem, cui non sit publica vena,
Juv. 7, 53:sermo non publici saporis,
Petr. 3.—Hence, adv.: pu-blĭcē ( poplice).On account, at the cost, in behalf, or in charge of the State:B.haud scio mali quid ortum ex hoc sit publice,
Ter. Ad. 3, 3, 89:AES. ARGENTVM. AVRVMVE. PVPLICE. SIGNANTO,
to provide with the public stamp, Cic. Leg. 3, 3, 6: VT BONA EIVS POPLICE POSSIDEANTVR FACITO, for the State, in charge of the State, Tab. Bantin. lin. 9:sunt illustriora, quae publice fiunt,
Cic. Rep. 3, 12, 21:disciplina puerilis publice exposita,
on the part of the State, by the State, id. ib. 4, 3, 3:publice interfici,
by order of the State, id. Brut. 62, 224:legationis princeps publice dixit,
in the name of the State, id. Verr. 2, 3, 44, § 105:publice maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,
in a national point of view, Caes. B. G. 4, 3:frumentum, quod Aedui essent publice polliciti,
for the State, in the name of the State, id. ib. 1, 16:gratiam atque amicitiam publice privatimque petere,
on behalf of the public, and as individuals, id. ib. 5, 55 fin.; id. B. C. 2, 16:ea privatim et publice rapere,
Sall. C. 11, 6:potius publice quam privatim amicitiam populi Ron ani colere,
id. J. 8, 2; id. C. 49, 3:Minucius eandem publice curationem agens, quam Maelius privatim agendam susceperat,
Liv. 4, 13:neque publice neque privatim,
Cic. Verr. 2, 1, 6, § 16:ut filiae ejus publice alerentur,
at the public expense, Nep. Arist. 3, 3: in urbe, celeberrimo loco elatus publice, id. Dion, 10, 3; cf. Liv. 5, 55; Plin. 33, 1, 4, § 11.—Generally, all together, universally:C.exulatum publice ire,
Liv. 5, 53 fin.; Dig. 39, 2, 24:Labeo consulentibus de jure publice responsitavit,
all without exception, Gell. 13, 10, 1.—Before the people, openly, publicly, = palam (only post-class.):publice disserere,
Gell. 17, 21, 1:virtutem Claudii publice praedicare,
Treb. Pol. Claud. 17:rumor publice crebuerat,
App. M. 10, p. 247, 16; id. Mag. p. 276, 35; id. M. 2, p. 118, 10. -
60 publicum
pūblĭcus (in inscrr. also POBLICVS and POPLICVS), a, um, adj. [contr. from populicus, from populus], of or belonging to the people, State, or community; that is done for the sake or at the expense of the State; public, common.I.Lit.: multi suam rem bene gessere et publicam patriā procul, the business of the State, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 Vahl.):B.publica magnificentia (opp. privata luxuria),
Cic. Mur. 36, 76:sacrificia publica ac privata,
Caes. B. G. 6, 12:injuriae,
done to the State, id. ib. 1, 12:litterae testimonium,
Cic. Verr. 2, 3, 31, § 74:memoria publica recensionis tabulis publicis impressa,
id. Mil. 27, 73:pecunia,
id. Agr. 2, 30, 82:publicum funus,
at the public expense, Plin. Ep. 2, 1 init.:defunctum senatus publico funere honoravit,
Suet. Vit. 3:causa,
an affair of State, Liv. 2, 56;also,
a criminal process, Cic. Rosc. Am. 21, 59:in causis judiciisque publicis,
id. Div. in Caecil. 1, 1:largitiones,
Sall. C. 37, 7: res publica, the commonwealth, the State; v. publicus ludus, Hor. C. 4, 2, 42:in publica commoda peccare,
id. Ep. 2, 1, 3:incisa notis marmora publicis,
id. C. 4, 8, 13.—Subst.1.pūblĭcūs, i, m.a.A public officer, public functionary, magistrate:b.si quis aut privatus aut publicus, etc.,
Caes. B. G. 6, 12: metuit publicos, the police, Plaut. Truc. 2, 7, 6.—A public slave or servant, an attendant upon a college of augurs, etc., Inscr. Orell. 24, 68 sq.; 2470; 2853 al.—2.publĭcum, i, n.a.Possessions of the State, public territory, communal property:b.publicum Campanum,
Cic. Agr. 2, 30, 82.—The public purse, the public coffers or treasury, public income, revenue, etc.: solitus non modo in publico ( in public, openly; v. under II. b.), sed etiam de publico convivari, at public cost, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 105:(β).bona alicujus vendere et in publicum redigere,
into the public treasury, for public use, Liv. 4, 15 fin.:in publicum emere,
id. 39, 44; 26, 27:mille et ducenta talenta praedae in publicum retulit,
Nep. Timoth. 1, 2:publicis male redemptis,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 11, § 33:conducere publica,
to farm the public revenues, Hor. Ep. 1, 1, 77:habere publicum,
to be a farmer of the public revenues, Plaut. Truc. 1, 2, 41:frui publico,
Cic. Prov. Cons. 5, 12; Dig. 39, 4, 1, § 1:publicum quadragesimae in Asiā egit,
Suet. Vesp. 1:publicum agitare,
Sen. Ep. 119, 5:pessimo publico facere,
to the injury of the State, Liv. 2, 1, 1.—Transf.: qui hoc salutationum publicum exercet, who receives pay (like a porter) for admitting to an audience, Sen. Const. 14, 4. —c.The archives of the State, public records:d.ut scriptum in publico in litteris exstat,
Varr. R. R. 2, 11, 10.—The commonwealth, State, community, city:II.consulere in publicum,
to deliberate for the public weal, Plin. Ep. 9, 13, 21.—Transf., common, general, public (as adj. rare, and mostly poet.):2.publica lex hominum,
Pers. 5, 98:juvenum Publica cura,
Hor. C. 2, 8, 7:usus,
id. Ep. 2, 1, 92:favor,
the favor of all, Ov. P. 4, 14, 56:lux publica mundi,
the sun, id. M. 2, 35:verba,
common, usual, id. Am. 3, 7, 12; id. A. A. 1, 144; Sen. Ep. 3, 1; 59, 1:moneta,
current, Vulg. Gen. 23, 16.— Hence,Substt. *a.publica, ae, f., a public woman, Sen. Ep. 88, 37.—b.pu-blicum, i, n., a public place, publicity (freq. and class.):B.NEVE IN POPLICOD NEVE IN PREIVATOD, S. C. de Bacchan.: IN. POPLICO, Tab. Bantin. lin. 3: in publico esse non audet, includit se domi,
Cic. Verr. 2, 5, 35, § 92:summa in publico copia,
id. Tusc. 5, 35, 102:epistulam in publico proponere,
publicly, id. Att. 8, 9, 2:prodire in publicum,
to go out in public, id. Verr. 2, 1, 31, § 80:egredi,
Tac. H. 4, 49:carere publico,
not to go out in public, to remain at home, Cic. Mil. 7, 18:abstinere publico,
Tac. A. 3, 3; Suet. Claud. 36:lectica per publicum vehi,
id. Ner. 9:oratio, quam nuper in publicum dedi,
published, Plin. Ep. 8, 3, 2.—General, in a bad sense, i. e. common, ordinary, bad (very rare):A.structura carminis,
Ov. P. 4, 13, 4:vatem, cui non sit publica vena,
Juv. 7, 53:sermo non publici saporis,
Petr. 3.—Hence, adv.: pu-blĭcē ( poplice).On account, at the cost, in behalf, or in charge of the State:B.haud scio mali quid ortum ex hoc sit publice,
Ter. Ad. 3, 3, 89:AES. ARGENTVM. AVRVMVE. PVPLICE. SIGNANTO,
to provide with the public stamp, Cic. Leg. 3, 3, 6: VT BONA EIVS POPLICE POSSIDEANTVR FACITO, for the State, in charge of the State, Tab. Bantin. lin. 9:sunt illustriora, quae publice fiunt,
Cic. Rep. 3, 12, 21:disciplina puerilis publice exposita,
on the part of the State, by the State, id. ib. 4, 3, 3:publice interfici,
by order of the State, id. Brut. 62, 224:legationis princeps publice dixit,
in the name of the State, id. Verr. 2, 3, 44, § 105:publice maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,
in a national point of view, Caes. B. G. 4, 3:frumentum, quod Aedui essent publice polliciti,
for the State, in the name of the State, id. ib. 1, 16:gratiam atque amicitiam publice privatimque petere,
on behalf of the public, and as individuals, id. ib. 5, 55 fin.; id. B. C. 2, 16:ea privatim et publice rapere,
Sall. C. 11, 6:potius publice quam privatim amicitiam populi Ron ani colere,
id. J. 8, 2; id. C. 49, 3:Minucius eandem publice curationem agens, quam Maelius privatim agendam susceperat,
Liv. 4, 13:neque publice neque privatim,
Cic. Verr. 2, 1, 6, § 16:ut filiae ejus publice alerentur,
at the public expense, Nep. Arist. 3, 3: in urbe, celeberrimo loco elatus publice, id. Dion, 10, 3; cf. Liv. 5, 55; Plin. 33, 1, 4, § 11.—Generally, all together, universally:C.exulatum publice ire,
Liv. 5, 53 fin.; Dig. 39, 2, 24:Labeo consulentibus de jure publice responsitavit,
all without exception, Gell. 13, 10, 1.—Before the people, openly, publicly, = palam (only post-class.):publice disserere,
Gell. 17, 21, 1:virtutem Claudii publice praedicare,
Treb. Pol. Claud. 17:rumor publice crebuerat,
App. M. 10, p. 247, 16; id. Mag. p. 276, 35; id. M. 2, p. 118, 10.
См. также в других словарях:
Post scriptum — Pour les articles homonymes, voir Post scriptum (homonymie) … Wikipédia en Français
post-scriptum — [ pɔstskriptɔm ] n. m. inv. • 1701; postscripte v. 1512; loc. lat. « écrit après » ♦ Complément ajouté au bas d une lettre par son auteur, après la signature (abrév.P. S. [ peɛs ] ). ⇒ apostille. « Dans les lettres que je reçois d elle, ce qui me … Encyclopédie Universelle
Post scriptum — (от лат. «после написанного») приписка к законченному и подписанному письму, обозначаемая обычно латинскими буквами P. S. Также используют P. P. S. (лат. post post scriptum) или P. S. S. (лат. post sub scriptum) для приписки… … Википедия
Post scriptum — Saltar a navegación, búsqueda Post scriptum. Expresión latina que significa después de escrito , abreviado P.S. o PS. Se emplea para añadir algo posterior a un texto, cuando éste ya ha sido dado por concluido, siendo una alternativa a su… … Wikipedia Español
Post scríptum — Post scríptum,[1] del latín post scriptum, es una locución que significa después de escrito , abreviado P. S. o PS. Se emplea para añadir algo posterior a un texto, cuando éste ya ha sido dado por concluido, siendo una alternativa a su corrección … Wikipedia Español
post scríptum — Loc. lat. que significa literalmente ‘después de lo escrito’. Se emplea como locución nominal masculina con sentido equivalente a posdata (‘texto que se añade a una carta concluida y firmada’): «El post scríptum es autógrafo del duque de Lerma»… … Diccionario panhispánico de dudas
post scriptum — (izg. pȍst skrȋptum) DEFINICIJA dodatak završenom i potpisanom pismu (krat. p. s. ili P. S.) ETIMOLOGIJA lat. ≃ post + scriptum: napisano ← scribere: pisati … Hrvatski jezični portal
post-scriptum — m. post scriptum … Diccionari Personau e Evolutiu
post scriptum — post scrìp·tum loc.s.m.inv., lat. CO precisazione, aggiunta a una lettera, a uno scritto già concluso (abbr. P.S.) Sinonimi: poscritto. {{line}} {{/line}} ETIMO: lat. post scriptum, v. anche poscritto … Dizionario italiano
post scriptum — сущ., кол во синонимов: 3 • p.s. (3) • зы (5) • послесловие (9) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин … Словарь синонимов
post scriptum — /pɔst skriptum/ locuz. lat. (propr. dopo lo scritto ), usata in ital. come s.m. [spesso nell abbrev. P.S., scritto in calce a una lettera e sim., con cui si aggiunge un elemento ricordato o prevenuto in ritardo] ▶◀ aggiunta, nota bene, poscritto … Enciclopedia Italiana
