Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

numina+o

  • 21 praesens

    praesēns, entis, PAdi. (2. praes u. ens v. sum), gegenwärtig, I) im allg., in bezug auf Ort und Zeit, gegenwärtig, jetzig, derweilig, eben vorliegend, gegenwärtig (jetzt) obwaltend, für jetzt, persönlich, in eigener Person, selbst, praesentem adesse, Komik, u. Caes. (u. so adsum praesens praesenti, Plaut.; vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 1125): quod adest quodque praesens est, Cic.: quo praesente, in dessen Gegenwart, Cic.: praesente nobis (st. praesente me), Komik.: praesens tecum egi, persönlich, Cic.: so auch classem imperio praesens regebat, Plin. ep.: sermo, mündliches Gespräch, Cic.: certamen, Liv.: perfugium, für jetzt, Cic.: iudicium, von den Leuten jetzt gefälltes, Cic.: verba, jetzt übliche, Gell.: praesenti tempore, Ov.: u. in praesenti (sc. tempore), für den Augenblick, Cic. u.a.: in praesens tempus, für jetzt, Cic. u.a.; Ggstz. in posteritatem, Cic.: in praesens, für jetzt, vorderhand, Cic. u.a.; Ggstz. in venientem annum, Liv., in futurum, Liv.: ad praesens tempus, Iustin., od. bl. ad praesens, Tac. u. Suet., für jetzt. – in rem praesentem venire, sich an Ort und Stelle verfügen, Cic.: dah. in re praesenti, an Ort und Stelle, Liv.: audientes in rem praesentem perducere, (gleichsam) an Ort und Stelle bringen od. versetzen, Quint. – subst., praesentia, ium, n., die Gegenwart, die gegenwärtigen Umstände, die dermalige Lage,
    ————
    Suet. u.a.; Ggstz. futura, Sen., u. vetera, Tac. – neutr. pl. subst., praesentia, die gegenwärtigen Ereignisse, die Gegenwart, Ov. met. 6, 401. – II) prägn.: 1) auf der Stelle eintretend, augenblicklich, sofortig, praesens poena sit, die Strafe möge sogleich folgen, Cic.: diligentia consulis, die einschreitende Tätigkeit, Sall.: decretum, auf der Stelle gemacht, Liv.: pecunia, bares Geld, Cic.: so auch fraudator praesens solverit, bar, ICt.: praesenti die dari, bar, ICt.: mors, Verg. u. Flor.: preces, sogleich nach dem Vergehen folgend, Prop.: somnium, auf der Stelle eintreffender, Plaut.: apologus, eine Fabel, die direkt auf jmd. gemünzt ist, Plaut. – 2) sogleich-, schnell wirkend, wirksam, kräftig, venenum, Mela u. Plin.: remedium praesentissimum, Colum.: auxilium, Cic.: quo (malo) non praesentius ullum, Verg.: praesentes ad nocendum vires habere, Hirt. b. Cic.: memoria praesentior, gegenwärtiger, lebendiger, Liv. 8, 2, 7. – poet. m. folg. Infin., o diva, praesens vel imo tollere de gradu mortale corpus, vermögend, imstande, Hor. carm. 1, 35, 1 sqq. – 3) offenbar, sichtbar, ora, Verg. Aen. 3, 174: übtr., offenbar – augenscheinlich, insidiae, Cic. ep. 15, 2, 8 u. 15, 4, 6. – 4) dringend, praesenti bello, im Drange des Krieges, Nep. Them. 2, 1: in praesentissimis quibusque periculis, in allen dringendsten Gefahren, Quint. 10, 7, 1: iam praesentior res erat, Liv. 2, 36, 5. – 5) entschlossen, uner-
    ————
    schrocken (s. Schneider Caes. b. G. 5, 43, 4), animus, Cic.: animus praesentior, Liv.: animo praesentissimo, Auct. b. Alex.: so auch animo praesens, Ov. – 6) mit der Hilfe zur Hand, hilfreich (vgl. Ruhnken Ter. Phorm. 2, 2, 31 u. die Auslgg. zu Cic. Tusc. 1, 28), deus, Ter. u. Cic.: dea, Verg. u. Ov.: divi, Verg.: numina, Verg.: praesentia numina vatum, Ov.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > praesens

  • 22 devoto

    dēvōto, āvī, ātum, āre [intens. к devoveo ]
    1) заклинать (sortes Pl, numīna Ap)
    2) жертвовать, обрекать на смерть ( aliquem C)

    Латинско-русский словарь > devoto

  • 23 dico

    I āvī, ātum, āre [intens. к dico II ]
    1) возвещать, провозглашать, предрекать ( pugnam LM)
    2) жертвовать, посвящать (totum diem alicui C; librum Maecenati PM)
    cygni Apollini dicati C — лебеди, посвящённые Аполлону
    d. se totum alicui C — совершенно предаться кому-л. (перейти на чью-л. сторону)
    se alicui in clientelam d. Cs — отдаться под чьё-л. покровительство (поставить себя в клиентские отношения к кому-л.)
    aliquam propriam d. V — отдать кого-л. в настоящие жёны, т. е. по-настоящему выдать замуж
    d. aliquem deum QC — обожествлять кого-л.
    II dīco, dīxī, dictum, ere
    1) говорить, сказать (aliquid alicui; d. mendacium Pl, Nep); произносить (litteram C, Q)
    dicit patrem abiisse Pl — он говорит, что отец ушёл
    dicar princeps Aeolium carmen ad Italos deduxisse modos H — обо мне скажут, что я первый ввёл эолийский лад в италийскую поэзию
    aedes, ubi dicitur habitare Pl — дом, в котором он, говорят, живёт
    quid dicis? Pt — (ну), что скажешь?
    vir dicendus VP — человек, заслуживающий упоминания
    salutem alicui d. C etc. (преим. в письмах) — посылать кому-л. привет, приветствовать кого-л.
    ars direndi C — искусство красноречия, риторика
    dicam (вводно) Cя сказал бы
    quod inter nos liceat d. Cговоря между нами
    genus dicendi C, Q — манера изъясняться, способ изложения, слог
    causam in foro d. C — вести (чьё-л.) дело на суде
    non (haud) или nullam causam dico Pl, Terя не возражаю
    sententiam d. C — высказываться, голосовать ( в сенате)
    d. jus C — вершить суд, судить
    dictum (ac) factum Ter — сказано — сделано, т. е. немедленно
    dicio citius погов. V, H, L — быстрее слова, т. е. проворно, мигом
    māle d. alicui Pt — бранить кого-л.
    veteres illi, Herodotum dico et Thucydidem C — эти древние (писатели), я имею в виду Геродота и Фукидида
    bene dixti ( = dixisti) Ter — ты прав, но
    non dici potest, quam... C — нельзя выразить, до какой степени...
    quem esse negas, eumdem esse dicis C — ты утверждаешь существование того, кто, по твоим же словам, не существует
    3) называть, именовать (d. aliquem perfectum oratorem C)
    dicta a Pallade terra O — земля, названная именем Паллады (т. е. Афины)
    esse quid hoc dicam? M — как мне это назвать?, т. е. что бы это могло значить?
    4) назначать, определять, устанавливать (diem alicui rei Ter, C etc.; locum L)
    5) избирать (aliquem dictatorem Cs; magistrum equitum C)
    7) описывать, воспевать (d. bella L, H; laudes Phoebi et Dianae H)
    8) возвещать, предсказывать ( sortes per carmina H)
    9) слагать, сочинять (versus, carmen V, H)

    Латинско-русский словарь > dico

  • 24 lasso

    āvī, ātum, āre [ lassus ]
    1) утомлять (aliquem supervacuo labore Sen); докучать, надоедать (l. numina Lcn)
    l. sidus Bootae Mстойко переносить созвездие Волопаса (т. е. сильные холода)
    2) мучить, томить ( siti et fame lassari Pall)
    3) ослаблять, укрощать, подавлять ( vitia Sen)

    Латинско-русский словарь > lasso

  • 25 moveo

    mōvī, mōtum, ēre
    1) двигать, приводить в движение, шевелить ( maria flatu Sen); потрясать (terram, sidĕra O); уносить ( fluctibus moveri O)
    m. aliquid loco C etc. — сдвинуть что-л. с места
    m. или se m. (реже pass. moveri) — приходить в движение, двигаться, трогаться, шевелиться, сотрясаться (terra movet L; gravitate et pondĕre moveri C) или шататься ( dentes moventur CC)
    res moventes или mobiles, тж. moventia, ium L, Dig и res, quae moveri possunt Nep — движимое имущество, пожитки, но тж. Dig, CJ = animalia
    2)
    а) встряхивать, качать (caput O или vultum Pt; urnam V)
    omne movet urna nomen погов. H — в (мировой) урне встряхиваются все имена, т. е. решаются все судьбы
    3) играть, бряцать (m. cithăram и nervos O); бить, ударять (tympăna m. O)
    4) рыть, взрыхлять, вспахивать (agros V; humum PJ); ворошить ( aliquid spathā Scr) или взбалтывать ( liquorem Scr); вздымать ( fluctus V)
    m. castra Cs, QC — снять лагерь (выступить, отправиться в поход)
    7) (тж. animo m. V) обдумывать, затевать, готовить ( funera Dardanae genti H)
    8) представлять, разыгрывать
    cantūs m. Vзапеть
    m. corpus ad numeros Sen или membra ad certos modos Tib, тж. se m. и pass. moveri C, H — плясать, танцевать
    9) выражать, объявлять ( dii numen movent L)
    10)
    а) изгонять, вытеснять (aliquem de или ex aliquā re C, O etc.; aliquem possessionibus C)
    б) удалять, исключать (aliquem de senatu C и senatu Sl, T; tribu aliquem C); вычёркивать ( verba loco H); выгонять ( armenta stabulis V); отводить, отвращать ( oculos ab aliquā re Q)
    11) разубеждать, отклонять (aliquem de sententiā L, a vero Sl)
    12) заканчивать ( bellum V — ср. 17.)
    13) возбуждать (suspicionem C; litem J; jucundiores affectūs Ap); порождать ( discordias L); внушать ( misericordiam C)
    14)
    а) причинять ( dolorem Cato); вызывать (nocturnos manes V; sudorem CC)
    , m. risum C, Sen (lacrimas Q, Sen, fletum C) alicui — заставить кого-л. смеяться (плакать)
    15) доставать, добывать ( vina O); взыскивать ( pecuniam ab aliquo C)
    17) возбуждать, начинать (по)вести (consultationem, actionem L; saeva bella O — ср. 12.)
    m. mentionem rei alicujus L — упомянуть о чём-л.
    18)
    а) производить впечатление, волновать, действовать (на кого-л.)
    lacrimis aliquem m. O — растрогать кого-л. слезами
    б) поражать, потрясать (pulchritudo movet oculos C; moverat plebem oratio L; m. animos judicum Q; moveri morte alicujus C)
    в) пугать, устрашать ( aliquem metu poenae C)
    quis enim est tam excors, quem ista moveant? C — кто же настолько безрассуден, чтобы бояться этого?
    19)
    а) побуждать, подстрекать, толкать (aliquem ad bellum L; illae causae me movent C; moveri aliquā re C); руководить, направлять (quem ratio, non ira movet Cld)
    nec tua te moveant, sed publica vota Cld — пусть движут тобой не твои (личные) интересы, а общественные
    б) возмущать, восстанавливать (aliquem C; Hispaniam adversus Romanos L)
    motus irā Sen (precibus L, PJ, Just) — побуждаемый гневом (просьбами)
    20) задевать, осквернять (triste bidental H); оскорблять, раздражать
    bilem (stomăchum C) m. alicui Pl, H — раздражать кого-л.
    21) менять, изменять (vultum V; fatum O; sententiam C)
    forma mota O — изменение, превращение
    22)
    se m. или pass. moveri — уходить, удаляться, отправляться, выступать в поход (se m. ex urbe Nep)
    23)
    se m. или pass. moveri — смещаться, (о костях) (тж. moveri loco или sedibus suis CC) быть вывихнутым CC
    24) pass. биться, пульсировать ( venae moventur O)

    Латинско-русский словарь > moveo

  • 26 perniciosus

    perniciōsus, a, um [ pernicies ]
    гибельный, губительный, пагубный, опасный (morbus C; hostis Sl, Sen, Q; natura serpentium Sl; numina O)

    Латинско-русский словарь > perniciosus

  • 27 pius

    a, um
    1) набожный, благочестивый или добродетельный (vates V; Aeneas V; piissimi civium QC)
    manibus piis Vс молитвенно воздетыми ( или сложенными) руками
    piorum sedes C — обиталище праведных (= Элизиум)
    2) посвящённый богам, священный (lucus H; vitta V); жертвенный (far V, H, O); угодный богам, справедливый, законный (bellum L; pax C)
    3) милостивый, милосердный ( numina V); любящий, добрый, преданный, нежный (in parentes C; adversus fratrem L); полный любви (dolor C; metus O)
    4) милый, дорогой
    pia sarcĭna O — дорогая (сердцу) ноша (Энея), т. е. престарелый Анхиз

    Латинско-русский словарь > pius

  • 28 posco

    poposcī, —, ere
    p. aliquem aquam terramque QC — требовать у кого-л. воды и земли, т. е. изъявления покорности
    p. aliquem (или ab aliquo) aliquid C etc. — требовать у кого-л. чего-л.
    p. aliquem imperatorem Sl — требовать назначения кого-л. полководцем
    poscor aliquid O — от меня требуют чего-л.
    2) просить, выпрашивать (p. deos veniam V; p. veniam peccatis H)
    poscunt fidem secunda, at adversa exigunt SenT — счастье нуждается в верности, несчастье же не может обойтись без неё
    desunt manūs poscentibus arvis Lcn — нет рук для нив, которые в них (так) нуждаются
    3) спрашивать, осведомляться (p. causas V)
    5) звать на суд, привлекать к суду ( aliquem C)
    6) взывать, призывать (ventos, numina V)

    Латинско-русский словарь > posco

  • 29 praesens

    I 1. praesēns, entis
    part. praes. к praesum
    2. adj.
    1) лично присутствующий, сам (aliquis p. adest Pl, Ter, Cs etc.)
    aliquem praesentem laudare C — хвалить кого-л. в его присутствии (в глаза)
    aliquo praesente C — в чьём-л. присутствии
    3) близкий, непосредственный ( periculum QC)
    4) настоящий, теперешний, нынешний, текущий (tempus Cs; bellum Nep); годный на настоящее время ( perfugium C)
    5) подлинный, самый
    in rem praesentem venire Cприбыть на место (происшествия, события или для осмотра предмета судебного разбирательства)
    6) немедленный ( poena C); срочный, спешный ( decretum L); скоропостижный (mors V etc.)
    8) быстродействующий, радикальный (medicina Col; venenum Mela, PM; remedium PM); действенный ( auxilium C); сильный ( amor O)
    9) явный, очевидный, заметный ( insidiae C)
    10) несущий помощь, милостивый (numina V, H; divi V)
    11) настойчивый, настоятельный (preces C, Prp)
    12) решительный, неустрашимый, тж. невозмутимый (animus Ter, C, Sen etc.)
    II praesēns, entis n. (преим. pl.)
    настоящее время, текущие дела, нынешние обстоятельства, создавшееся положение C, QC, Q
    in praesenti C, Nep, L и e praesentibus L — в настоящее время, теперь, при нынешних обстоятельствах
    in. p. L, T, H и ad p. T, PM, Su — сейчас, для настоящего момента, на данное время

    Латинско-русский словарь > praesens

  • 30 silva

    ae f.
    1) лес (densa C; pinae V, Sil)
    2) парк, сад (signa in silva disposĭta C; inter silvas Acadēmi H)
    3) тж. pl. растения, деревья ( virĭdem ab humo silvam convellere V)
    4) множество, обилие, масса ( rerum sententiarumque C)
    5) материал, материя (s. atque materia omnium argumentationum C)
    6) черновые записи, черновик (materiam, quam ex tempore scribunt,... silvam vocant Q)
    7) перен. дебри, т. е. мирская суета ( in silvā manēre Eccl)

    Латинско-русский словарь > silva

  • 31 terrenus

    I terrēnus, a, um [ terra ]
    1) земляной ( tumūlus Cs); удобный для вспашки, пахотный ( campus L); глиняный ( vasa PM); служащий для обжигания земли или кирпичей, обжигательный ( fornax O)
    2) относящийся к земле, земной (umor, bestia C; obtūtus Pt)
    eques t. H — земной (смертный) всадник, т. е. Беллерофонт
    4) земной, бренный ( terrena ac fragilia bona Lact)
    II terrēnus, ī m.
    житель земли, смертный ( caelĭtes et terreni Aug)

    Латинско-русский словарь > terrenus

  • 32 tertius

    a, um [ ter ]
    третий (hora, dies C, PM etc.)
    ab Jove t. O — правнук Юпитера, т. е. Эант (Аякс)
    tertia regna (или numĭna) O — третье, т. е. подземное царство

    Латинско-русский словарь > tertius

  • 33 Fléctere sí nequeó superós Acherónta movébo

    Если небесных богов не склоню, Ахеронт всколыхну я. [ Ахеронт - мифическая река подземного царства. - авт. ] (т. е. приведу в движение подземные силы.)
    Вергилий, "Энеида", VII, 312 - слова Юноны, сулящей Энею бедствия в Италии:
    Ábsumpt(ae) ín Teucrós virés caelíque marísque.
    Quíd Syrtés aut Scýlla mihí, quid vásta Charýbdis
    Prófuit? Óptató condúntur Thýbridis álveo,
    Sécurí pelag(i) átque meí. Mars pérdere géntem
    Immaném Lapithúm valuít, concéssit in íras
    Ípse de(um) ántiquám genitór Calydóna Diánae,
    Ást ego mágna Jovís conjúnx, nil línquer(e) ináusum
    Quáe potu(i) infelíx, quae mémet in ómnia vérti,
    Víncor ab Aeneá. Quod sí mea númina nón sunt
    Mágna satís, dubit(em) háud equid(em) ímploráre quod úsquam (e)st:
    Fléctere sí nequeó superós, Acherónta movébo.
    Сил, чтобы тевкров сломить, не хватило и морю, и небу.
    Чем зияющий зев Харибды, и Сцилла, и Сирты
    Диких лапифов сгубить, и Диане разгневанной отдал
    Сам родитель богов Калидон на расправу старинный.
    Я же, царица богов, супруга Юпитера, средства
    Все, что могла испытать, испытала, ничем не гнушаясь, -
    Власти великой моей, я молить других не устану:
    Если небесных богов не склоню - Ахеронт я подвигну.
    (Перевод С. Ошерова)
    Несомненно, что г-н Бисмарк ввязался в историю, которая не по силам ни ему, ни всему теперешнему режиму. Если дело закончится мирно, то имеющиеся в его распоряжении фонды будут растрачены и поэтому он окажется в безвыходном положении; если же будет война, то он должен будет Acheronta movere, который, наверное, его поглотит. (Ф. Энгельс - К. Марксу 16.V 1866.)
    То, что нам сегодня не посчастливилось - ничего не значит. Нужно искать дальше, терпеливо и старательно, не пренебрегая ничьим искренним участием. Странно было бы также, если бы мы понесли полное поражение. И не забывай, что это лишь начало нашей работы и что древний поэт сказал очень мудро, хотя и односторонне: flectere si nequeo superos, Acheronta movebo. (Иван Франко, Близнецы.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Fléctere sí nequeó superós Acherónta movébo

  • 34 Taedium vitae

    Отвращение к жизни.
    Авл Геллий ("Аттические ночи", VI (VII), 18) сообщает, что после битвы при Каннах Ганнибал отправил в Рим десять человек из взятых в плен римлян с предложением обмена пленных, взяв с отправленных клятвенное обещание вернуться в том случае, если это предложение не будет принято, и что двое из них, прибегнув к низменной reservato mentalis (см.), нарушили клятву. Далее Геллий приводит свидетельство Корнелия Непота, "что те, которые не вернулись к Ганнибалу, сделались столь презираемы и ненавистны, что их охватило отвращение к жизни и они покончили с собой" (eos qui ad Hannibalem non redissent usque adeo intestabiles invisosque fuisse, ut taedium vitae ceperint necemque sibi consciverint).
    Овидий ("Метаморфозы" X, 298-502), излагая миф о Мирре, осквернившей себя кровосмесительной связью с собственным отцом, заканчивает свой обстоятельный рассказ сценой превращения Мирры в дерево (Balsamea myrra L.):
    Ést talés compléxa precés: "O síqua patétis
    Númina cónfessís, meruí nec tríste recúso
    Súppliciúm. Sed né violém vivósque supérstes
    Mórtuaqu(a) éxtinctós, ambólus péllite régnis,
    Mútatáeque mihí vitámque necémque negáte".
    Не видя исхода,
    Мучима смертной тоской и равно отвращением к жизни,
    Так обратилась к богам: "О если приемлемы вами,
    Боги, признанья людей, скажу: достойна я кары,
    Но не должна собой осквернять ни живых, ни усопших.
    Так отлучите ж меня от людей и от царства Аида".
    Боги вняли мольбе Мирры и обращают ее в дерево. В новое время эти слова стали употребляться для обозначения пресыщения жизнью, опустошенности, душевной усталости, овладевавших человеком, несмотря на его внешнее благополучие.
    Неудивительно, что Парвусу, который так великодушно поддерживал новоискровцев, пока дело шло преимущественно о кооптации старейших и заслуженных, тяжело стало в конце концов в подобном болотном обществе. Неудивительно, что он стал испытывать в нем все чаще taedium vitae, тошноту жизни. (В. И. Ленин, Социал-демократия и временное революционное правительство.)
    До тех пор, пока хоть кто-нибудь в этом мире любит вас и вам сочувствует... Нет, друг мой; в нашем возрасте трудно вынести "taedium vitae" вообще, неприязнь и отвращение ко всему на свете; это не связано с политикой, которая, в конечном счете, лишь игра; это грусть пятидесятилетних. (И. С. Тургенев - Гюставу Флоберу, 8.XI 1872.)
    Никогда еще он не чувствовал такой усталости - телесной и душевной. Целый вечер он провел с приятными дамами, с образованными мужчинами; некоторые из дам были красивы, почти все мужчины отличались умом и талантами - сам он беседовал весьма успешно и даже блистательно... и, со всем тем, никогда еще то "taedtum vitae", о котором говорили уже римляне, то "отвращение к жизни" с такой неотразимой силой не овладевало им, не душило его. (Он же, Вешние воды.)
    Понятие "taedium vitae" было исследовано в диссертационной работе: Mrs. Thompson, Taedium vitae in Roman Sepulcral inscriptions. St. Louis, 1911 (рецензия И. И. Холодняка на эту книгу была помещена в журнале "Гермес", 1913, № 7, с. 165-166). (A. Н. Егунов, Примечание к "Вешним водам".)
    Александрийские поэты-ученые отличались, между прочим, крайней отчужденностью от толпы; эта черта близка современной поэзии всего мира; а общность некоторых других признаков заставляла уже русскую критику обращать внимание на указанное сходство. Это делалось с целью приуменьшить значение современной литературы; делалось теми, кто вечно оробеет перед дедами", тоскует о старине, а в сущности испытывает taedium vitae, не понимая того, что происходит на глазах. (А. А. Блок, Творчество Вячеслава Иванова. "Поэт и чернь".)
    Пресыщение являлось неизбежным следствием излишеств всякого рода, избытка наслаждений, как грубых, так и утонченных. От пресыщения недалеко до равнодушия, до своего рода taedium vitae, откуда и тот недуг, которого причину давно бы отыскать пора... (Д. Н. Овсянико-Куликовский, Евгений Онегин во 2-й половине 20-х годов.)
    Хотя слишком часто встречаются люди, полагающие единственную цель своего существования в материальных наслаждениях, но это всегда и неизбежно оказывается иллюзией, ибо как только достигается это мнимое счастье, то есть постоянная возможность удовлетворять вполне все материальные хотения (а они имеют тесные пределы), так необходимо является пресыщение, скука, внутренняя пустота, а за нею отвращение к жизни, taedium vitae... (B. С. Соловьев, Критика отвлеченных начал.)
    Не случайно, что естественное taedium vitae преклонных лет у Фридриха Второго облеклось в форму изречения: я устал править рабами. (Томас Манн, Лотта в Веймаре.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Taedium vitae

  • 35 Ultima Thule

    "Крайняя Фула", край света; крайний предел чего-либо.
    Вергилий, "Георгики", I' 24-30' 40-42:
    Túqu(e) adeó, quem móx quae sínt habitúra deórum
    Cóncili(a) íncertúm (e)st, urbísn(e) invísere, Cáesar,
    Áccipiát, cingéns matérna témpora mýrto,
    Án deus ímmensí veniás maris ác tua náutae.
    Númina sóla colánt, tibi sérviat última Thúle...
    ...........................................................................
    Íngreder(e) ét votís jam núnc adsuésce vocári.
    Ты, наконец, - как знать, какие сонмы бессмертных,
    Цезарь, воспримут тебя! - городов ли хранителем будешь
    Ты, как податель плодов, властелин над чредами погоды
    Принят, главу увенчав листвой материнского мирта,
    Будут тебя одного, покоришь ли дальную Фулу...
    ...........................................................................
    Легкий даруй нам путь, начинаньям способствуй отважным
    И, пожалев поселян, еще незнакомых с дорогой,
    Нас предводи, благосклонно приняв призывания наши.
    (Перевод С. Шервинского)
    Призывая помощь богов в начале своей земледельческой поэмы, Вергилий завершает это вступление широко развернутым обращением к " будущему богу" - молодому властителю Рима Октавиану.
    Упоминаемая здесь "крайняя Фула" - остров, открытый на далеком севере греческим мореплавателем Пифеем, который совершил в конце IV в. до н. э. плавание вдоль западного побережья Европы. Оставленное им сочинение "Об океане" было впоследствии утрачено, и в настоящее время можно только предположительно отождествить Фулу с нынешней Исландией, или с каким-либо из Фарерских островов (ср. ниже цитату из Вальтера Скотта).
    В эпоху Вергилия Фула представлялась полусказочной страной, и именно В этом смысле выражение ultima Thule как символическое обозначение "края света" продолжает жить в литературе нового времени.
    С "крайней Фулой" связаны очень интересные строчки Сенеки ("Медея", 374-378), воспринимаемые как предсказание открытия Нового Света:
    Nec sít terrís ultíma Thulé.
    "Придут в далеких веках годы, когда Океан разрешит узы вещей, раскроется огромная страна, Тефия [ морская богиня - авт. ] покажет новый мир и Фула не будет краем земель".
    Все товары в определенные сроки портятся, хотя ultima Thule их существования различна. (К. Маркс, Теории прибавочной стоимости (IV том "Капитала").)
    Праздник Гутенберга отмечался и здесь [ в Бремене ], в ultima Thule немецкой культуры, и притом более весело, чем в обоих других ганзейских городах. Печатники уже в течение многих лет еженедельно откладывали малую толику из своего заработка, дабы достойно отметить этот торжественный день. (Ф. Энгельс, Театр. Праздник книгопечатания.)
    Где океан, век за веком, стучась о граниты,
    Тайны свои разглашает в задумчивом гуле,
    Высится остров, давно моряками забытый, -
    Ultima Thule.
    Вымерли конунги, здесь что царили когда-то,
    Их корабли у чужих берегов затонули.
    Грозно безлюдье вокруг, и молчаньем объята
    Ultima Thule.
    Даже и птицы чуждаются хмурых прибрежий,
    Где и тюлени на камнях не дремлют в июле,
    Где и киты проплывают все реже и реже...
    Ultima Thule.
    Остров, где нет ничего и где все только было,
    Властно к тебе я влеком неизведанной силой,
    Ultima Thule.
    Я посещу ряд могил, где герои уснули,
    Я поклонюсь твоим древним угрюмым руинам,
    Ultima Thule.
    И, как король, что в бессмертной балладе помянут,
    Канет он в бездне, и с ним все желания канут...
    Ultima Thule. (Я. В. Брюсов.)
    У Гете Гретхен песнею о старом короле, когда-то славном на крайнем Западе, в ultima Thule, и о его кубке - обращает к отсутствующему возлюбленному очаровательное напоминание о верности. (В. И. Иванов, Экскурс: основной миф в романе "Бесы".)
    Мы вышли из Литского порта 26 июля 1814 года, обогнули восточный берег Шотландии, уделяя должное внимание различным его достопримечательностям, а затем проследовали к Шетландскому и Оркнейскому архипелагам; там мы на некоторое время задержались из-за удивительных особенностей этих стран, где встретили много для себя нового. Осмотрев все, что было любопытного в Ultima Thule древних, где солнце в эту пору года вставало так рано, что, пожалуй, и вообще не считало нужным ложиться спать, мы обогнули крайнюю северную оконечность Шотландии и бегло осмотрели Гебридские острова, где мы встретили очень радушный прием. (Вальтер Скотт, Предисловие к роману "Пират".)
    □ [ Маргарита ] (напевает):
    Король жил в Фуле дальной,
    Хранил он, дар прощальный
    Возлюбленной одной.
    Когда он пил из кубка,
    Оглядывая зал,
    И слезы проливал.
    И слезы проливал.
    Наследнику престола,
    А кубок - никому.
    Прощальный пир давал.
    Осушенный до дна,
    Он бросил вниз с балкона,
    Где выла глубина.
    В тот миг, когда пучиной
    Был кубок поглощен,
    Пришла ему кончина,
    И больше не пил он. (Гете, Фауст.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Ultima Thule

  • 36 cito [2]

    2. cito, āvi, ātum, āre (Frequ. v. cio = cieo), rege machen, sich rühren machen, I) = immer od. rasch in Bewegung setzen od. erhalten, 1) Lebl.: alumen fossile in foramen coniectum dentem citat, macht wackeln (locker), Cels.: medicamentum, quod umorem illuc citat, die krankhaften Säfte dorthin ableitet, Cels. – 2) leb. Wesen, u. zwar durch den Ruf der Stimme herbeirufen, anrufen, aufrufen, a) übh.: rogitare citatos nautas, Prop.: noto quater ore citari, Ov.: reliquique Graeci, qui hoc anapaesto citantur, Cic.: iube istos omnes ad nomen citari, Sen.: citari ex proximo, Frontin. – b) als t. t.: α) v. Präko u. v. Magistrat durch den Präko, wohin laden, einladen, vorladen, vorbescheiden, vorfordern, zu erscheinen, sich zu stellen, aufrufen, αα) den Senat zur Versammlung: patres in curiam, Liv.: senatum in forum, Liv.: patres in curiam per praeconem ad regem Tarquinium citari iussit, Liv.: postquam citati (patres) non conveniebant, dimissi circa domos apparitores, Liv.: lex a sexagesimo anno senatorem non citat, Sen. – u. Feldherren zur Versammlung, cum praeco, exceptis qui nominatim citarentur, adire (regiam) prohiberet, Curt. – ββ) das Volk zum Votieren, in campo Martio centuriatim populum, Liv. – γγ) bei od. noch dem Zensus, sowohl die Ritter bei der Musterung, cum praeco cunctaretur citare ipsum censorem »Cita«, inquit Nero, »M. Livium«, Liv.: senio insignibus permisit, praemisso in ordine equo, ad respondendum, quotiens citarentur, pedibus venire, Suet. – als auch die alten u. neuaufgenommenen Senatoren, c. senatum eo ordine, qui ante censores App. Claudium et C. Plautium fuerat, Liv. – δδ) die kriegspflichtigen Bürger zur Enrollierung u. Ablegung des Fahneneides (Ggstz. respondere, non respondere), iuniores nominatim, Liv.: tribus urbanas ad sacramentum, Suet.: citari nominatim unum ex iis, qui etc., Liv.: primum nomen urnā extractum citari iubet, den ersten, dessen Name aus der Urne gezogen wurde, Val. Max.: nec citatus in tribu civis respondisset, Liv.: citati milites nominatim apud tribunos militum in verba P. Scipionis iuraverunt, Liv. – εε) vor Gericht (Ggstz. respondere, adesse, excusar i), sowohl die Richter, quo quidem die primum, iudices, citati in hunc reum consedistis etc., Cic.: si Lysiades citatus iudex non responderit excuseturque, Cic. – als den Ankläger, den Prozeßführer, den Beklagten, in publicis certe iudiciis vox illa praeconis praeter patronos ipsum qui egerit citat, Quint: mane Kal. Decembr., ut edixerat, Sthenium citari iubet, Cic.: citat reum, non respondet; citat accusatorem, citatus accusator, M. Pacilius, nescio quo casu non respondit, non adfuit, Cic.: u. so bes. den Beklagten, tota denique rea citaretur Etruria, Cic.: canes citati non respondent, Phaedr.: citari de tribunali, Cic., od. pro tribunali, Suet.: citare alqm ad tribunal, Flor.: citari ad causam dicendam, Suet.: u. Pseud. At tu cita. Calid. Immo ego tacebo; tu istinc ex cera cita, Plaut. Pseud. 31 sq. – dies tamen dicta ad quam non adfuerat, absens citatus, Liv.: nec per triduum per singulos dies ter citatus reus damnatur, Papin. dig. – mit Ang. des Verbrechens, weswegen? oder der Strafe, worauf? man vorladet (anklagt) im Genet., reus citatur audaciae, Ps. Cic. prid. quam iret in exs. 6: omnes ii...abs te capitis C. Rabirii nomine citantur, Cic. Rab. perd. 31: übtr., ne proditi mysterii reus a philosophis citaretur, Lact. 3, 16, 5. – als auch Zeugen, in hanc rem te, Naevi, testem citabo, Cic.: cum datis testibus alii tamen citarentur, Cic.: cum scorta citari adversus se et audiri pro testimonio videret, Suet.: u. übtr., c. alqm testem rerum a se gestarum, Liv.: falso numina magna Iovis, Ov.: poëtas ad testimonium, Petr.: auctores ipsos ad veri probationem testes, Lact.: magistratuum libros linteos auctores, Liv.: quamvis citetur Salamis clarissimae testis victoriae, Cic. – u. endlich die Verurteilten, praeconis audita vox citantis nomina damnatorum, der die Namen der V. = die Verurteilten beim Namen vorforderte, Liv. – ζζ) einen Sieger aufrufen, damit er den Preis entgegennimmt, victorem Olympiae citari, Nep. praef. § 5. – β) v. Konsul, die Senatoren zur Abgabe ihrer Meinung aufrufen, auffordern, haec illi, quo quisque ordine citabantur, Plin. ep. 9, 13, 18. – γ) vom Sklavenaufseher, mancipia ergastuli cotidie per nomina, mit Namen aufrufen, verlesen, Col. 11, 1, 22. – δ) eine Gottheit zur Hilfeleistung aufrufen, anrufen, alqm falso, Ov. fast. 5, 683: alqm ad suum munus, Catull. 61, 42. – II) = etw. rasch zur Erscheinung bringen, 1) übh.: a) durch äußere od. innere Anregung, körperlich, erregen, hervortreiben, teils als mediz. t. t., alvum, Durchfall verursachen (v. Kräutern), Col.: pituitam, Schleimabsonderung bewirken (v. Husten), Cels.: pus, Eiterung erregen (v. Heilmitteln), Cels.: sanguinem, Blutung bewirken, Cels.: urinam, die Absonderung (Sekretion) des Urins befördern (Ggstz. tardare; v. Speisen), Cels. – als t. t. des Landbaues, Gewächse, radices, palmitem, Col., virgam e duro, Col.: fructum e duro, Pallad. – b) durch die Stimme, fort u. fort anstimmen, immer hören lassen, immer ausrufen, paeanem, Cic. de or. 1, 251: ab ovo usque ad mala »io Bacche!« Hor. sat. 1, 3, 7: ithyphallica, Ter. Maur. 1845. – 2) prägn., einen Zustand erregen, bewirken, hervorrufen, omnibus risus, Lampr. Heliog. 29, 3: isque (animi) motus aut boni aut mali opinione citatur, Cic. Tusc. 3, 24. – / Parag. Infin. Praes. Pass. citarier, Catull. 61, 42.

    lateinisch-deutsches > cito [2]

  • 37 consentio

    cōn-sēntio, sensī, sēnsum, īre, zusammenstimmen, übereinstimmen, I) eig., v. Pers. a) im allg., zusammen-, übereinstimmen, einverstanden sein, übereinkommen, sympathisieren (Ggstz. dissentire, differre), im Passiv auch unpers., consentitur = man stimmt überein, ist einverstanden u. dgl., α) absol.: puro pioque bello quaerendas (verst. res) censeo, itaque consentio consciscoque, alte Formel bei Liv.: proinde consentite, conspirate, faßt also einen einmütigen Beschluß, Plin. ep.: animi consentientes, Cic.: concordi et consentiente collegā, Suet. – β) m. Abl. (durch, nach u. dgl.), magnā amoris conspiratione consentientes amicorum greges, Cic.: nec refert quod inter se specie differant, cum genere (der Gattung nach, in der G.) consentiant, Tac. dial.: re (in der S.) consentientes vocabulis differebant, Cic. – qui naturā consentit, Cic. – γ) m. Dat. pers. od. rei. od. mit cum u. Abl. der Pers. od. Sache, hic si sibi ipse consentiat (folgerichtig handelt), Cic.: consensisse illis superioribus videri potest etiam Cornelius Celsus, Quint.: c. superioribus iudiciis, Cic.: c. suis studiis, Geschmack finden an usw., Hor. – cum his (oratoribus) philosophi consentiunt, Quiat.: ut vestrae mentes atque sententiae cum populi Romani voluntatibus suffragiisque consentiant, Cic. – δ) m. de u. Abl., de cuius (amicitiae) utilitate omnes uno ore consentiunt, Cic.: omnes iam cives de rei publicae salute unā et mente et voce consentiunt, Cic.: de quo docti indoctique consentiunt, Augustin.: neque tamen Aristippus cum Cyrenaicis de ipsa voluptate consentiens, Cic. – Passiv unpers., de prioribus consentitur, Tac. – ε) m. in u. Abl. (s. Bünem. Lact. 5, 7, 3), in qua (causa) omnes honestates civitatis, omnes aetates, omnes ordines unā consentiunt, Cic.: in quibus (quaestiunculis) ego nec dissentire a vobis salvā gratiā nec consentire salvā conscientiā possum, Sen.: cum omni provincia c. in odio Cassii, Auct. b. Alex. – ζ) m. ad u. Akk. (s. Krebs-Schmalz Antib.7 Bd. 1. S. 337), exercitus parvus, sed ad benevolentiam erga nos consentiens, Cic.: non solum homines, sed etiam deos immortales ad rem publicam conservandam consensisse, Cic. – od. m. in u. Akk. (s. Drak. Liv. 4, 35, 4. Benecke Iustin. 13, 4, 2. Bünem. Lact. 5, 7, 3. Krebs-Schmalz Antib.7 Bd. 1. S. 337), equites in Aridaeum regem consentiunt, stimmen einhellig für den usw., Iustin. – u. Passiv unpers., extemplo sine publica auctoritate consensum in omnem formam luctus est, Liv. – η) m. adversus u. Akk., adversus maleficium omne consensimus, Sen.: ad alia discordes in uno adversus patrum voluntatem consensisse, Liv.: universis adversus hostem consentientibus, Frontin. – θ) mit Acc., od. mit Acc. u. Infin., od. mit bl. Infin., od. m. Folgesatz m. ut u. Konj. = in etwas übereinstimmen, sich eini gen, etw. einstimmig beschließen od. festsetzen, m. Acc. u. zwar mit bestimmtem Acc., c. bellum, Liv. 8, 6, 8: u. im Passiv, bellum erat consensum, Liv. 1, 32, 12: consensa in posterum diem contio, Liv. 24, 37, 11. – mit allg. Acc. pron., idem (eben darin) socios consensisse omnes, Liv. – m. allg. Acc. pron. u. folg. Acc. u. Infin., id (darin) consensisse de Collatino plurimas gentes arbitramur, primarium populi fuisse, Cic. – m. bl. Acc. u. Infin., omnes mortales unā mente consentiunt omnia arma contra illam partem esse capienda, Cic. – Passiv unpers., omnium fluminum maximum esse Nilum consentitur, Gell. 10, 7, 1. – m. bl. Infin., si consenserint possessores non vendere, quid futurum est? Cic.: und Partiz. Fut. Passiv., non qui acervos turis dat concremandos igni, numina consentiendus est colere, muß man einstimmig für passend halten, Arnob. 4, 30. – m. ut u. Konj., senatus censuit, consensit, conscivit, ut bellum cum Priscis Latinis fieret, Liv. 1, 32, 13.

    b) insbes., gemeinschaftliche Sache machen, im Einverständnis sein, einverstanden sein, übereinkommen, sich verabreden, ein Komplott machen, eine Verschwörung anzetteln, sich verschwören, α) absol.: consentire omnem citeriorem provinciam, Caes. b. c. 2, 17, 4. – β) m. pro u. Abl., pro Romanis tota Italia consensit, Eutr. 3, 5. – γ) m. cum u. Abl., si Gallia omnis cum Germanis consentiret, Caes. – δ) m. de u. Abl., cum Demade de urbe tradenda Antipatro, Nep. – od. m. causā u. Genet., belli faciendi causā, Cic. – ε) mit ad u. Akk., ad prodendam Hannibali urbem Romam, Liv. – ζ) m. adversus u. Akk., adversus patrem suum cum amicis, Val. Max. 9, 11. ext. 3. – η) mit Infin., delere rem publicam consensisse, Cic.: quod consensisset cum Hispanis quibusdam eum comprehendere ad Caesaremque deducere, Cic. – θ) m. folg. ut u. Konj., consensisse Gaditanos principes cum tribunis cohortium... ut Gallonium ex oppido expellerent, Caes. b. c. 2, 20, 2: u. so Liv. 4, 11, 4. Tac. ann. 13, 23.

    II) übtr., v. lebl. Subjj., übereinstimmen, im Einklang stehen, s ympathisieren, harmonieren, entsprechen, korrespondieren u. dgl. (Ggstz. pugnare), α) absol.: ratio nostra consentit, pugnat oratio, Cic. – oft im Partiz. Präs., cōnsentiēns, tis, übereinstimmend, einstimmig, einhellig, sympathisierend, harmonierend, c. populi Romani universi voluntas, Cic.: hominum c. auctoritas, Cic.: consilium omnis vitae c. et paene conspirans, Cic.: tanta rerum consentiens, conspirans, continuata cognatio, Cic.: pars orbis, quae coniunctum aliquid habeat aut consentiens, Cic.: consentiente capite, Scrib. – u. v. Äußerungen der Einhelligkeit, clamore consentienti pugnam poscunt, Liv.: consentiente voce reliquam partem rettulerunt, Suet. – β) m. Dat., ut principiis (mit den A.) consentiant exitus, Cic. – od. m. cum u. Abl., cum vultus Domitii cum oratione non consentiret, Caes.: cuius (iuguli) ea ratio est, quod per se non movetur, sed cum umeri motu consentit, von der B. der Sch. abhängt, Cels. – m. inter se (untereinander), quod inter se omnes partes (corporis) cum quodam lepore consentiunt, Cic. – γ) m. de u. Abl., cuius de laudibus omnium esset fama consentiens, Cic.

    lateinisch-deutsches > consentio

  • 38 corripio

    cor-ripio, ripuī, reptum, ere (con u. rapio), I) anpacken, derb anfassen, in Haft, Eile ergreifen, 1) eig.: a) übh.: α) v. leb. Wesen: ferrum (Schwert), Verg.: magnam hastam, Verg.: arma, Vell.: arma adversus exteros pro libertate, Flor.: sacram effigiem, Verg. – Cacum corripit in nodum complexus (Alcides), Verg.: quas (volucres) corripuit serpens, Ov.: correptam Graeco verbo monuit, packt sie (an der Hand) und usw., Tac.: lora manu, Ov.: singulos manu, Curt.: manu arma virumque (v. Elefanten), Curt.: caput alcis morsu, Plin.: aurem alcis morsu, Val. Max.: sinistrā c. alqm dextrāque ferire bis pugione, Auct. b. Alex. – c. ambustum torrem ab ara, Verg. – β) von lebl. Subjj., ergreifen, v. Feuer, postquam ignis (rogi) corpus eius corripuit, Val. Max.: ignis inferiora aliquando corripit, Sen.: ignes terrā editi villas arva vicos passim corripiebant, Tac.: ipsas ignes corripuere casas, Ov.: quae (flamma) plurima vento corripuit tabulas, Verg.: correpti flammā alii sunt, alii ambusti afflatu vaporis (Gluthauch), Liv.: improviso igne correptae naves conflagraverunt, Macr.: turbine caelesti subito correptus et igni (Blitze), Verg. – vom Wasser, quod flumen, ubi appositae crepidinis fastigium excesserit, urbis tecta corriperet, nisi essent specus lacusque, qui exciperent, Curt. – b) auf- u. zusammenraffen, α) wegnehmend, αα) im guten Sinne, omnes suas res, Auct. b. Alex.: naves, quae forte paratae (sunt), Verg. – ββ) im üblen Sinne, einer Sache sich bemeistern, etw. in Beschlag nehmen,summa cum licentia naves, Val. Max. – u. eine Pers. zur Gefangennahme, zur Haft aufgreifen, überfallen, aufheben, iis, qui longius a castris processerant, correptis, Caes.: ipsi (magi) corripiuntur a pluribus, Iustin.: quos corripi atque interfici iussit, Caes.: hominem corripi ac suspendi in oleastro iussit, Cic. – β) erhebend aufraffen, eilends erheben, corpus de terra, Lucr., e stratis, Verg., ex somno, Lucr. – c. se, sich eilends aufmachen (s. Ruhnk. Ter. Hec. 3, 3, 5. Heinse Verg. Aen. 6, 472), absol., corripuit se repente et abiit, Plaut.: tandem corripuit sese, atque inimica refugit in nemus umbriferum, Verg. – m. Ang. von wo? od. wohin? c. se inde, sich eilends fortmachen, Ter.: se intro, sich hurtig hineinbegeben, hurtig eintreten, Ter.: se ad filiam, Plaut.

    2) übtr.: a) ein Besitztum zusammenraffen, an sich raffen od. reißen, etw. in Beschlag nehmen, erpressen, einer Sache sich bemächtigen, pecuniam, Cic.: pecunias, Cic. u. Tac.: aliena, Plin. ep.: bona vivorum et mortuorum usque quaeque, Suet.: fasces (Abzeichen der konsul. Gewalt), Sall.: u. so fasces atque insignia consulis, Vell.: communis victoriae praemia, Iustin.: omnium partes c. atque complecti, an sich reißen und in sich vereinigen, Nep.: anxiis sordibus magnas opes, Val. Max.: undique pecunias quasi in subsidium, Tac. – b) als Ankläger über jmd. herfallen, jmd. angreifen (vgl. Ruperti Tac. ann. 4, 3, 1), Priscum... corripuit delator, obiectans etc.,Tac.: statim corripit reum, Tac.: accusatione corripi, Tac. – m. Ang. weswegen? Aemilia Lepida a delatoribus corripitur ob servum adulterum, Tac. – m. Ang. wozu? passim delationes, et locupletissimus quisque in praedam correpti, Tac. – c) mit tadelnden, scheltenden Worten über jmd. od. etw. herfallen, jmd. od. etw. herunterreißen, mitnehmen, scharf tadeln, c. consules, Liv.: alcis securitatem, Plin. ep.: heus tu, numquamne fecisti, quod a patre corripi posset? Plin. ep. – alqm non inimice corripere, sed paene patrie monere, Quint.: alqm graviter, Suet.: alqm acrius severiusque, Plin. ep.: alqm c. quasi nimis fortiter incauteque progressum, jmdm. den gleichs. allzukühnen und unvorsichtigen Schritt verweisen, Plin. ep. – alqm dictis, Ov.: adulationes gravissimo edicto, Suet.: oft im Passiv, clamoribus maximis corripi, Cael. in Cic. ep.: voce magistri corripi, Hor.: corripi convicio alcis, Caes.: corripi iurgio, Suet. – m. Ang. weshalb? durch ob u. Akk., ob haec correptus, Suet. – oder durch einen Satz m. quod u. Konj., corripuit consulares, quod non de rebus gestis senatui scriberent, Suet.: populum quam potuit gravissimā oratione corripuit, quod eam potestatem bis sibi detulisset, Val. Max. – od. durch einen Satz m. cur u. Konj., ab eo correptus (zur Rede gestellt), cur ambularem, Plin. ep. 3, 5, 16. – d) jmd. krankhaft, verderblich ergreifen, befallen, v. Hitze u. Regen, modo (segetes) sol nimius, nimius modo corripit imber, Ov. – v. Gifthauch des Wassers, caeco corripi veneno, Lucr. – v. Rost, ferrum robigo corripiet, Solin. 1, 55. – von Krankheit u. dgl., nec singula morbi corpora corripiunt, Verg. georg. 3, 472: oft im Passiv, corripi febre, Plin.: corripi adversā valetudine, Iustin.: corripi morbo comitiali, Suet., od. vitio comitiali, Sen. u. Plin.: corripi morbo gravi, Val. Max.: corripi subito et gravissimo morbo, Cels.: corripi exitiabili morbo, Tac.: corripi subitā vi morbi, Val. Max.: corripi bis morbo inter res agendas, Suet.: corripi hoc malo (Epilepsie), Scrib.: corripi capitis dolore, Scrib., oculorum dolore, Eutr.: pedum dolore, Plin. ep.: stomachi dolore, Scrib. – od. hinraffen, quo celerius eiusmodi tempestates (epidemische Zeiten, Stürme) corripiunt (verst. homines), eo maturius etc., Cels.: im Passiv, corripi subitā morte, Curt.: absol., si (paralytici) correpti non sunt, diutius quidem vivunt, sed etc., Cels. 3, 27, 1. – e) jmd. leidenschaftlich ergreifen, hinreißen, übermannen,hunc plausus plebisque patrumque corripuit, Verg. georg. 2, 508 sqq. – gew. im Passiv, correptus misericordiā, Suet.: pueruli sui nimio amore correptus, Val. Max.: novercae Stratonices infinito amore correptus, Val. Max.: duplici ardore (näml. amoris et vini) correptus, Prop.: visae correptus imagine formae, hingerissen, bezaubert, Ov.

    II) in sich zusammenraffen, zusammennehmen, 1) im Gange beschleunigen, a) übh.: pedes, Sen. poët.: u. (im Bilde) tarda necessitas leti corripuit gradum, Hor. – b) einen Weg schleunig antreten od. zurücklegen und einen Raum schleunig zurücklegen, viam, Verg., Ov. u. Plin. ep.: iter, Val. Max.: campum, spatia, Verg.

    2) in sich zusammennehmend verkürzen, a) (als gramm. t. t.) in der Aussprache verkürzen, schärfen (Ggstz. producere, extendere), syllabam, verba, Quint.: correptae litterae syllabaeve, Quint.: singularis rectus casus correptus ( wie trabs aus trabes), Varro LL.: illis mos erat (fulgēre) correptā syllabā uti, ut dicerent fulgĕre, Sen. – b) in der Ausdehnung verkürzen, beschränken, α) der Zahl, Menge nach: c. nimium omnia (in der Rede), Quint.: singulos missus a septenis spatiis ad quina, Suet.: c. ludorum ac munerum impensas, Suet. – β) der Zeitdauer nach: numina corripiant moras, mögen kürzen die Frist, Ov. met. 9, 282: ut difficiles puerperiorum tricas Iuno mulceat corripiatque Lucina? Arnob. 3, 21. – / Vulg. Plusqu.-Perf. corrupuerat, Gran. Licin. p. 27, 9 Bonn. – Partiz. Perf.-Pass. corruptus vulgär = correptus, Paul. sent. 5, 4, 13.

    lateinisch-deutsches > corripio

  • 39 damno

    damno, āvi, ātum, āre (damnum), büßen, büßen lassen, I) v. Richter, 1) eig., als gerichtl. t. t. = einer Buße od. eines Vergehens schuldig sprechen, verdammen, verurteilen (Ggstz. absolvere, liberare, dimittere), m. Acc. der Pers. (der zuw. zu ergänzen ist), pecuarios, Liv.: alcis ministros sociosque, Cic.: ego accusavi, vos damnastis, Domit. Afer b. Quint.: si uno iudice minus damnarent, wenn die Zahl der verurteilenden Richter einen weniger betrüge, Cic.: matronae ad centum septuaginta damnatae sunt, Liv.: oft Partiz. damnatus, zB. servi damnati (Ggstz. domini indemnati), Cic.: damnatus reus, Cic.: cum iam pro damnato mortuoque esset, so gut als verurteilt u. tot war, Cic.: u. Plur. subst., plenus carcer damnatis, Sen. rhet.: damnatos in integrum restituere, Cic.: damnatos relegatosque restituere, Suet. – m. Acc. der Sache = als ungerecht verwerfen, causam suam, Liv.; vgl. causa iudicata atque damnata, Cic.: istius vita, quae damnata est, Cic.: u. Partiz. Fut. Pass. subst., quem non puduisset damnanda committere, Plin. ep. 3, 9, 5. – m. dopp. Acc. der Pers., d. alqm inauditum, Iustin.: alqm inauditum et indefensum, Tac.: im Passiv m. dopp. Nom., alqs absens damnatur, Liv.: ut mihi innocens damnatus esse videatur, Cic. – m. inter u. Akk. der Klasse, damnari inter sicarios (als M.), Cic. – m. pro (statt, als, wie) u. Abl., alqm pro malo ac noxio, Liv.: alqm pro socio, Cic. – m. per u. Akk. (durch jmd. = auf jmds. Betrieb), damnari per arbitrum, Cic., per indicem (einen Angeber), Liv., per senatum, Eutr. – m. Advv. od. adverb. Ausdrücken, zur Ang. wie? inique damnari a suis civibus, Cic.: damnari merito, Sen., iure, Cic., publice, Cic.: d. alqm sine ullo argumento ac sine teste, Cic. – m. ob od. propter u. Akk., damnari nullam aliam ob causam, nisi propter dicendi inscientiam, Cic.: damnari ob provinciam avare habitam, Tac.: damnari ob haec facinora, ob latrocinia, Lact.: damnari propter haec facinora, Liv.: propter eam vim iure damnari, Cic. – m. eo nomine (unter diesem Titel = um deswillen), Milo Clodio interfecto eo nomine erat damnatus, Caes. b. c. 3, 21, 4. – m. quibus de causis (aus welchen Gründen), nunc recordemur invidiā laborantes quibus de causis aut absoluti sint aut damnati, Val. Max. 8, 1 in. – m. folg. Infin., damnatus vivere paci, Sil. 3, 331. – m. folg. Infin. Perf. act., aut dabis aut contra edictum fecisse damnabere, Cic. Verr. 3, 25: pecuniam ex aerario clam egessisse damnati sunt, Liv. 30, 39, 7: damnati terga vertisse, Sil. 10, 655. – m. folg. quod (weil) u. Indikat. od. Konjunktv., Athenienses Socratem damnaverunt, quod novam religionem introducere videbatur, Val. Max. 1, 1. ext. 7: A. Baebius unus est damnatus, quod milites Romanos praebuisset ad ministerium caedis, Liv. 45, 31, 2 (vgl. unten mit Abl. der Strafe aus Liv. 10, 1, 3). – m. folg. cur (weil) u. Konj., damnabantur plerique cur iocati essent, alii cur tacuissent, alii cur pleraque figurate dixissent, Spart. Sev. 14, 13. – m. Abl. der Veranlassung, ob eundem timorem, quo (aus der) damnatus erat Miltiades, Nep.: inutili pudore causam suam d., Liv.: ea causa, quae ipsā opinione hominum tacitā prope convicta atque damnata sit, durch die öffentliche Meinung stillschweigend überführt und gerichtet sei, Cic.: ebenso Asclepiades existimatione damnatus, durch die öffentliche Meinung gerichtet, Cic. – m. Abl. der Beschuldigung, alqm d. falso crimine, Ov.: damnari capitali crimine, zum Tode verurteilt werden, Val. Max.: damnari eo crimine, Cic.: nunc iam summatim exponam, quibus criminibus Oppianicus damnatus sit, Cic.: u. so m. crimine u. Genet. des Verbrechens, d. alqm crimine affectati regni, Val. Max.: damnari crimine regni, Ov., crimine adulterii, Val. Max.: interfectae sororis crimine a Tullo rege damnari, Val. Max. – m. Abl. des Gesetzes, der Rechtsformel, d. Aquiliam adulterii delatam lege Iuliā, Tac.: damnari lege Corneliā (de falsis), Tac.: damnari lege repetundarum, Tac. u. Plin. ep.: damnari suā lege, Cic.: eādem formulā et damnari et absolvi, Val. Max. 8, 2, 2. – m. Abl. des Gerichtes, Spruches, Zeugen usw. damnari iudicio, Cic., hoc iudicio, Nep., publico iudicio, Vell. u. Tac., populi iudicio, Cic.: damnari capitali iudicio, zum Tode verurteilt werden, Val. Max.: damnari iuratorum iudicum sententiis, Cic. (u. so ut damnatus meā sententiā videar, mir selbst mein Urteil gesprochen, mich selbst verurteilt zu haben scheine, Curt.): damnari quattuordecim tribuum suffragiis, Val. Max.: d. reum atris lapillis (Ggstz. liberare niveis lapillis), Ov.: damnari uno teste, Val. Max.: damnari falso testimonio, Phaedr. – m. Abl. der Strafe, wodurch (wozu?) jmd. verurteilt wird, pecunia, quā feneratores ob annonam compressam damnarunt, Liv.: damnari tantā pecuniā, quanta exsolvi non potest, Iustin.: d. alqm summā totius dotis, Val. Max.: ab alqo (auf jmds. Betrieb) suā lege decem milibus (gravis) aeris damnari, Liv.: d. Frusinates tertiā parte agri, quod (weil) etc., Liv. 10, 1, 3: d. alqm exsilio, Sen. u. Tac.: d. alqm capite, zu einer Kapitalstrafe (Verlust der bürgerl. Rechte, Einkerkerung, Verbannung, Tod), Cornif. rhet. u. Cic.: capite aut multatione bonorum aut insulari solitudine damnari, Amm.: d. alqm latā fugā, an einen bestimmten Verbannungsort verweisen, Amm.: alqm morte, Flor. 3, 21, 28. Sen. Herc. Oet. 892. (vgl. no. 2, a, β u. no. 2, d). – mit Genet. des Vergehens, damnari veneficii, Cornif. rhet.: ambitus, peculatus, proditionis, Cic.: damnari maiestatis (wegen Majestätsbeleidigung), Cic. u. Sen. rhet.: damnari furti, Val. Max., furti et pro (als) socio, Cic.: damnari negotiorum gestorum (wegen schlechter Geschäftsführung), Sen.: damnari ambitus Pompeiā lege, Caes.: damnari Sacerdote praetore iniuriarum, Cic.: damnari falsi (wegen Fälschung), Tac., falsi Areo iudicio, Tac. – m. Genet. der Strafe od. Strafleistung, damnari octupli, Cic.: minoris HS triciens praetorium hominem honeste non posse damnari, Cic.: se collaturos quanti damnatus esset, Liv.: d. alqm capitis (s. oben zu d. capite), Caes., Nep. u. Liv.: d. alqm absentem capitalis poenae, Liv. 42, 43, 9: crimine falso damnari mortis, Verg. Aen. 6, 430: damnatus longi Sisyphus Aeolides laboris, Hor. carm. 2, 14, 19 sq. – m. de (wegen) u. Abl. des Vergehens, damnari de vi, Cic., de vi publica, Tac., de vi et maiestatis, Cic.: damnari de pecuniis repetundis, Cic. – m. ex (infolge) u. Abl., damnari ex Sardinia (wegen der in S. verübten Erpressungen), Cic. pro Scaur. § 2: damnari repetundarum ex Macedonia, Vell. 2, 8, 1. – m. in (in bezug auf) u. Akk., Midas partem damnatur in unam, Ov. met. 11, 178. – m. in (bei) u. Abl., magis vero Valerius in Cosconii absolutione damnatus, quam Cosconius in sua causa liberatus est, Val. Max. 8, 1. absol. 8. – mit ad od. in u. Akk. des Straforts oder der Strafleistung oder Strafe od. (selten) m. Dat. der Strafe, d. alqm ad opus, ad bestias, Suet., in opus vel in ludum, in opus publicum vel ad bestias, ICt.: damnari in metallum, Plin. ep.: crimine falsi in metallum, Plin. ep.: damnari ad poenam, Trai. in Plin. ep. u. Lact., in poenam, in supplicia, Lact.: damnari sententiā dei ad aeternam poenam, Lact.: damnari ad mortem, s. Nipp. Tac. ann. 16, 21: lege eādem ad extremum supplicium damnari, Tac. ann. 6, 38 extr.: ad gladium, Hadrian. imp. b. Ulp. dig. 47, 14, 1 pr., gladio, Sulp. Sev. chron. 2, 51, 4: bestiis esse damnatum, Apul. met. 10, 34. – m. Dat. (zum Besten, zum Vorteil, zugunsten) der Pers. (s. Gertz Sen. de ben. 6, 8, 3), illum Calpurnio damnavit, Val. Max. 8, 2, 1: debitori suo creditor saepe damnatur, der Gl. steht dem Sch. gegenüber oft als schuldig da, Sen. de ben. 6, 4, 4: Antonius Flamma damnatur lege repetundarum et exsilio (zur Verbannung) ob saevitiam, Tac. hist. 4, 45. – m. Zahl- Adv. (wie oft?), semel od. bis iniuriarum damnari, Ps. Quint. decl. 331.

    2) übtr. (wobei das Subjekt immer gleichs. als Richter zu denken ist): a) jmd. zu etw. verurteilen, α) etw. gleichs. als Strafe zu leisten, αα) übh., mit Ang. der Leistung im Abl., pro quibus optatis sacro me carmine damno, Prop. 2, 28, 43. – ββ) v. der Gottheit, damnare alqm voti od. (selten) voto, jmd. zur Erfüllung des Gelübdes (durch Gewährung des dabei ausgesprochenen Wunsches) verurteilen = jmdm. seinen Wunsch gewähren, jmd. seinen Wunsch erreichen lassen, ut Baccho Cererique, tibi sic vota quotannis agricolae facient; damnabis tu quoque votis, Verg. ecl. 5, 79 sq.; gew. im Passiv, damnari voti od. (selten) voto, seines Wunsches teilhaftig werden, seinen Wunsch erreichen (s. Drak. Liv. 7, 28, 2), damnarentur ipsi votorum, quae pro iis suscepissent, Liv.: nunc demum se voti damnatum esse, Nep.: voti damnatus, cuius voti damnatus, Liv.: bis eiusdem voti damnata res publica, Liv.: voto damnatus, Sisenn. 4. fr. 100 (b. Non. 277, 12). Hyg. astr. 2, 24. Lact. fab. 10, 8. p. 260 M. – γγ) v. Testator, den Erben testamentl. verpflichten (vgl. Heindorf u. Fritzsche Hor. sat. 2, 3, 86) m. folg. Infin., Hor. sat. 2, 3, 85 sq. u. ICt.: m. folg. ut od. ne u. Konj., ICt. – β) etwas gleichs. als Strafe zu erdulden = zu etw. bestimmen, m. Genet. od. Abl. wozu? neque nos tarditatis natura damnavit, Quint.: d. aeternā lumina nocte, Ov.: omnia mortalium opera mortalitate damnata sunt, Sen.: omne humanum genus, quodque est quodque erit, morte damnatum est, ist zum T. bestimmt, Sen. ep. 71, 15. – b) jmd. wegen einer Sache verdammen = einer Sache bezichtigen, mit Genet. wessen? alqm summae stultitiae, Cic.: se stultitiae, Lucr.: alqm dementiae, Sen. rhet.: alqm rusticitatis, Sen.: nostra tempora huius infelicitatis (dieser unglücklichen Schwäche), Quint. – mit crimine u. Genet., sceleris crimine avos, Ov. – c) etw. verdammen = als tadelnswert, untauglich usw. verwerfen, verwerflich finden, mißbilligen (Ggstz. probare), dah. auch = aufgeben (vgl. Korte Lucan. 4, 270 u. 338), Passiv damnari (Ggstz. probari, placere), α) übh., eine Pers., Senecam (als Schriftsteller), Quint.: nec mihi mens dubia est, quin te tua numina damnent, Ov.: magnopere damnandi sunt, qui etc., Quint.: d. boves nigri coloris ad laborem, zur A. verwerfen (für untauglich erklären), Plin.: facto damnandus in uno, Ov. – eine Sache, aliquos suos libros iam editos (v. Cicero), Quint.: angustias Romanas (= linguae Romanae), Sen.: tabellas, Ov.: fidem medici, die Tr. des A. verw. = dem A. nicht trauen, Curt.: id consilium, Curt.: spem salutis, Curt.: omnia privata officia damnata (verpönt), Iustin. – m. Abl. = gegen, Lycios hastilibus arcus, gegen die Speere verwerfen = das Speerwerfen dem Bogenschießen vorziehen, Sil.: ebenso Eoas iaculo sagittas, Stat. – m. Genet. (wegen), damnandus facti, recht unklug, Sil. 6, 191. – m. Infin., ales damnavit vesci, verschmähte zu usw., Sil. 5, 62. – m. Acc. u. Infin., Plin. u. Sil. – β) Passiv damnari v. Amtsbewerber, Cic. Sest. 79 (im Doppelsinn mit no. I, 1). – d) jmdm. od. einer Sache eine Pers. od. Sache zum Verderben, zur Vernichtung gleichs. zusprechen, anheimgeben, damnatum esse, der Vernichtung anheimgegeben sein, anheimfallen, gew. m. Dat., Stygio caput Orco, Verg.: morti damnatum esse, Lucr.: Teucro damnatum esse Quirino (v. einer Flotte), Prop.: Ilion, mihi castaeque damnatum Minervae, Hor.: m. Acc. resp., et numquam somno damnatus lumina (an den Aug.) serpens, der niemals Schlaf in die Augen kam, Lucan. 9, 363. – ohne Dat., quem damnet (sc. leto) labor, wen die Kriegsarbeit dem Tode zuspräche (= wen der Kampf dem Tode weihe), Verg. Aen. 12, 727.

    II) v. Kläger, jmds. Verurteilung betreiben, -bewirken, -durchsetzen, -zu bewirken od. durchzusetzen suchen (s. Drak. Liv. 7, 16, 9), reum, Val. Max.: Verrem (v. Cicero), Plin. – m. Abl. der Beschuldigung, hoc uno crimine illum, Cic. – m. Abl. des Beschlusses, nec mea decreto damnasti facta senatus, Ov. – m. Genet. der Strafe, d. alqm capitis, Vet. lex b. Ps. Quint. decl. – m. Genet. des Vergehens, C. Verrem repetundarum (v. Cicero), Aur. Vict. – mit ex (infolge, auf Grund) u. Abl. od. mit bl. Abl., illum ex empto vendito (v. Käufer), Varro: alqm lege Iuliā, Tac. – m. apud u. Akk. od. m. sub u. Abl. des Richters, alqm apud recuperatores, Plaut.: sub iudice alqm fraudis, Tac.: crudelis et diri facti crimine sub magno iudice damnari, Val. Max.

    lateinisch-deutsches > damno

  • 40 delibo

    dē-lībo, āvī, ātum, āre, etw. Weniges von einer Sache hinwegnehmen, abnehmen, abbrechen, etwas kosten, I) eig.: sol umoris parvam delibat ab aequore partem, Lucr.: eius osculum delibatum digitis, abgestrichen, gestreichelt, Suet.: ne delibent aliquid membrorum, abstreichen, verletzen, Varro: ebenso truncum, Col.: paululum carnis, kosten, genießen, Petron.: cenas (Ggstz. edere), Favorin. fr.: oscula, sanft küssen, Verg.: im Bilde, philosophiae doctrinas satius est numquam attigisse, quam leviter et primoribus, ut dicitur, labiis delibasse, Fronto: ut omnes undique flosculos carpam et delibem, Cic. – II) übtr.: A) im allg., entnehmen, entlehnen, oder hinnehmend kosten, genießen, ex universa mente divina delibatos animos habemus, Cic.: novum honorem, kosten, genießen, Liv.: artes suas agendo, Ov.: omnia narratione, berühren, Quint. – B) insbes., hinwegnehmend vermindern, schmälern, verkümmern, (einen Teil hinwegnehmend das Ganze) verletzen, aliquid de honestate, Cic.: aliquid de gloria sua, Cic.: nec de laude ieiuni hominis quicquam, Cic.: aliquid de virginitatis integritate, Flor.; vgl. castitatem virginis, Val. Max.: pudicitiam, Suet.: nullā voce delibans insitam virtutem, Cornif. rhet. 4, 68: poet. übtr. auf die Person, delibata deûm per te numina sancta, geschmälert von dir, Lucr. 6, 70.

    lateinisch-deutsches > delibo

См. также в других словарях:

  • NUMINA — in silvis seu lucis culta ab antiquis; vide supra in voce Luci: praecipua in omnius sacris fuêre, Ianus et Vesta; unde in precibus, quas Sacerdos, victimâ ad aram adductâ arâque prehensâ, stans fundere solebat, principium precationis ab iis fieri …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Numina — Numen Numen est un mot latin neutre (numen, numinis) qui devient numina au pluriel. Il dérive du verbe intransitif nuo, nuere qui signifie faire un signe de la tête. Ce signe peut manifester un consentement ou une répudiation. Littéralement, ce… …   Wikipédia en Français

  • Numina — Numen bezeichnet in der Römischen Religion (lat. numen Plural: numina „Wink, Geheiß, Wille, göttlicher Wille“) das Wirken einer Gottheit. Der Theologe Rudolf Otto benutzte den Begriff zur Bezeichnung der Anwesenheit eines „gestaltlos Göttlichen.“ …   Deutsch Wikipedia

  • numina — numen [nymɛn], plur. numina [nymina] n. m. ÉTYM. Fin XIXe; nume, n. m., XVIe (d Urfé, Papon); mot lat. numen, numinis « puissance, volonté divine; divinité », étymologiquement « signe de tête indiquant une volonté ». ❖ 1 Hist. relig. Dans la… …   Encyclopédie Universelle

  • Numina Application Framework — Developer(s) Numina Solutions LLC Stable release 3.0 / January 1, 2011; 9 months ago (2011 01 01) Written in C# …   Wikipedia

  • Numina (disambiguation) — Numina may refer to:* Numina, a Latin term for deity * Numina (musician) …   Wikipedia

  • numina — /nooh meuh neuh, nyooh /, n. pl. of numen. * * * …   Universalium

  • numina — nuːmÉ™n / nju n. sacred spirit that lives in a specific place or object (according to particular beliefs) …   English contemporary dictionary

  • numina — plural form of numen …   English new terms dictionary

  • numina — nu•mi•na [[t]ˈnu mə nə, ˈnyu [/t]] n. myt pl. of numen …   From formal English to slang

  • numina — pl. of NUMEN …   Useful english dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»