Перевод: с латинского на все языки

Со всех языков на:
Латинский
С латинского на:
Все языки
Английский
Немецкий
Русский
Французский

nihil+mihi+longius+c

41 promitto

prō-mitto, mīsī, missum, ere, vorwärts-, vor-, hervorgehen lassen, dah. I) übtr.: A) ( nach mitto no. I = faire aller) vorwärtsgehen machen, 1) hervorfließen-, vergießen machen, non est, quod tibi quicquam promisisse lacrimas putes, Sen. contr. 2, 3 (11), 4. – 2) v. Wachstum u. zwar refl. pr. se, hervor-, emporwachsen, nec ulla arborum avidius se promittit, Plin. 16, 107. – 3) v. Dehnen des Tones, dehnen, schleifen, sonus lusciniae promittitur revocato spiritu, Plin. 10, 81. – B) ( nach mitto no. II = laisser aller) vorwärts-, lang wachsen lassen, capillum et barbam, Liv., crinem barbamque, Tac.: ramos longius, Colum. – II) bildl., in Aussicht stellen, hoffen lassen, 1) zusichern, zusagen, versprechen, verheißen, geloben (Ggstz. facere, praestare [leisten], observare, negare [ableugnen]), a) übh.: α) m. Acc. rei u. mit u. ohne Dat. pers.: di faxint, ut faciat ea, quae promittit! Cic.: si Neptunus quod Theseo promiserat non fecisset, Cic.: vix videbar quod promiseram praestare posse, Cic.: qui plura promitteret quam praestaret, Iustin.: meque (velim) ea, quae promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum, Cic.: bene promittis multa ex multis; omnia incassum cadunt, Plaut.: mox paenitentiā ductus, ut honeste negaret, quod temere promiserat, Iustin.: hoc tibi de plano (ohne Mühe) possum promittere, Lucr.: pr. impigre

————

auxilium, Liv.: auxilium Troiae (Dat.), Ov.: dotem, Curt.: impunitatem, Val. Max.: nunc ingentia, interdum quoque regnum, Curt.: librum, quem prioribus epistulis promiseram, exhibeo, Plin. ep.: non haec mihi litora (diese K., nach der ihr steuert) promisistis, Ov.: nihil ob advocationem dedisse promisisse cavisse, Plin. ep.: alci nummos, Val. Max., ducentos nummos, Plaut.: quinque milia nummûm in alimenta ingenuorum ingenuarumque, Plin. ep.: alci (virgini) nuptias, Sen. rhet.: impensius, quam exigebatur, operam promittit, Curt.: pr. pecuniam, Auct. b. Alex.: pecuniam in portarum ornatum, Plin. ep., ad refectionem Capitolii, Val. Max.: reditus sibi pr. inanes, sich vergebliche Hoffnung auf Rückkehr machen, Ov.: dum septem donat sestertia, mutua septem promittit, Hor.: pr. omnibus quinquagena sestertia, Suet. – v. lebl. Subj., ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels.: hoc primum philosophia promittit, sensum communem, humanitatem et congregationem, Sen.: terra aquas promittit, Plin.: perpetuitatem enim urbis, non amissionem hoc facto promiserat (oraculum), Iustin.: ipse quid aura mihi tumulo promittat ab alto prospicio, Ov. – β) mit Acc. pers.: falso tibi me promittere noli, mich (meine Rückkehr), Ov. met. 11, 662: pr. oratorem, ein R. zu werden versprechen (hoffen lassen), Sen. contr. 9, 6 (29), 13: pr. ducem, sich zum F. (gegen die Römer)

————

anbieten, Sen. nat. qu. 3. praef. § 6. – mit dopp. Acc., se socios fugae, Tac. hist. 3, 59: per ea scelera se parricidam, ein V. zu werden befürchten lassen, Ps. Quint. decl. 1, 6: se ultorem, sich als ein R. verheißen, d.i. mit Rache drohen, Verg. Aen. 2, 96. – γ) m. de u. Abl., mit und ohne Acc. rei: quod vitium procul afore chartis atque animo prius, ut si quid promittere de me possum aliud, vere promitto, Hor. sat. 1, 4, 102 sq.: nihil tibi ego tum de meis opibus pollicebar, sed de horum erga me benevolentia promittebam, Cic.: ohne Acc. rei, neque enim mehercule minus ei prolixe de tua voluntate promisi, quam erat solitus de mea polliceri, Cic.: implent enim me bonā spe et iam non promittunt de te, sed spondent, Sen. – δ) m. Genet.: si quis in pariete communi destruendo damni infecti promiserit, Versprechungen wegen (Ersatz) möglichen Schadens gegeben hat, Cic. top. 22: promittentes armorum, Amm. 14, 7, 18 G. – ε) m. folg. Infin.: si quidem operam dare promittitis, Plaut.: ei promisi dolium vini dare, Plaut.: fidentius promittentes latebras monstrare Florentii, Amm. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin., u. zwar gew. m. folg. Acc. u. Infin. Fut. act.: eum promisisse firmiter dixit sibi sese abducturum a me dolis Phoenicium, Plaut.: promitto tibi, si valebit, tegulam illum in Italia nullam relicturum, Cic.: ex voluntate Sullae omnia se facturum promittit, Sall.: equis se suis stipendia facturos promit-

————

tunt, Liv.: promitto, recipio, spondeo C. Caesarem talem fore civem, qualis etc., Cic.: quem ita commendo, ut cupidissimum otii, studiosissimum bonorum futurum esse promittam et spondeam, Cic.: de me tibi sic contestans omnes deos promitto atque confirmo me pro tua dignitate... imperatoris suscepturum officia atque partes, Cic. – selten m. folg. Acc. u. Infin. Praes. act., promittebas te os sublinere meo patri, Plaut. merc. 631 (vgl. rud. 540): tepefactum (marrubi sucum) vomicas rumpere, purgare, persanare promittens, Plin. 20, 244: mit folg. Acc. u. Infin. Praes. u. Fut. act. zugl., is non praeceps se, sed strenuum remedium adferre tantamque vim morbi potione medicatā levaturum esse promisit, Curt. 3, 6 (14), 2: m. folg. Acc. u. Inf. Praes. passiv., ut Idibus Septembribus P. Quinctium sisti Sextus Alfenus promitteret, Cic. Quinct. 29: im Passiv m. Nom. u. Infin. Praes. act., Hammonis cornu promittitur (soll) praedivina somnia repraesentare, Plin. 37, 168. – η) absol.: aut facere ingenuae est aut non promisse (= promisisse) pudicae, Catull.: quae autem inconstantia deorum est, ut primis minentur extis, bene promittant secundis, Gutes (Glück) verheißen, Cic.: homines non modo promitti sibi... sed etiam large atque honeste promitti volunt, Cic.: si bene (tüchtig) promittent, totidem promittite verbis, Ov.: aliis si laudarent, benignissime promittere, Cic. – b) einer Gottheit geloben, donum Iovi dica-

————

tum et promissum, Cic.: pr. templa, Flor.: Laribus cristam galli, Iuven. – c) pr. ad alqm, ad cenam, sich zu jmd. zu Tische ansagen, versprechen (s. Benecke Iustin. 43, 3, 10. p. 484), ad fratrem promiserat, Cic.: ad cenam alio (anderswohin) promisi foras, Plaut.: ad cenam mihi promitte, Phaedr.: heus tu promittis ad cenam nec venis, Plin. ep.: u. so ego illi ad prandium promisissem, ad cenam renuntiassem (abgesagt), Sen. rhet.: simul ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Cum ille promisisset etc., Cic. – d) als Gebot eine Summe zusichern, bieten, pro domo sestertium millies promittens, Plin. 17, 3. – 2) versichern, zusichern = vorhersagen, a) von Pers.: praesertim cum, si mihi alterum utrum de eventu atque exitu rerum promittendum esset, id futurum, quod evenit, exploratius possem promittere, Cic. ep. 6, 1, 5. – b) v. Tieren u. Lebl., vorher anzeigen, pari in meliora praesagio omnia aves victimaeque promiserant, Flor.: stella... vindemiae maturitatem promittens, Plin.: clarum fore flamma promiserat, Flor. – c) v. Wetter, si ab ortu circave surrexit (arcus), serena promittunt, so bedeutet das heiteres Wetter, Sen. nat. qu. 1, 6, 2. – ⇒ Synkop. Perfektformen: promisti, Ter. adelph. 940. Catull. 110, 3: Infin. promisse, Catull. 110, 5. – Parag. Infin. promittier, Plaut. Bacch. 873.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > promitto
42 capio

1.
căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:
capsimus,
Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
I.
Lit.
A.
In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:
sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,
Plaut. Aul. 1, 1, 9:
cape hoc flabellum,
Ter. Eun. 3, 5, 47:
cepit manibus tympanum,
Cat. 6, 3, 8:
tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,
Verg. A. 2, 717:
cape saxa manu, cape robora, pastor,
id. G. 3, 420:
flammeum,
Cat. 61, 8:
acria pocula,
Hor. S. 2, 6, 69:
lora,
Prop. 3 (4), 9, 57:
baculum,
Ov. M. 2, 789:
colum cum calathis,
id. ib. 12, 475:
florem ternis digitis,
Plin. 24, 10, 48, § 81:
pignera,
Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:
ut is in cavea pignus capiatur togae,
Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:
rem pignori,
Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:
scutum laeva,
Plin. 33, 1, 4, § 13:
capias tu illius vestem,
Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;
and of particular weapons: ensem,
Ov. M. 13, 435:
tela,
id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:
quicum una cibum Capere soleo,
Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:
lauti cibum capiunt,
Tac. G. 22.—
B.
In partic.
1.
Of living objects.
a.
To take into possession, take captive, seize, make prisoner.
(α).
Of persons:
oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,
Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):
quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,
Cic. Cat. 3, 7, 16:
ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,
Caes. B. G. 1, 26:
reges capiuntur,
Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:
capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,
Liv. 22, 49, 18:
quos Byzantii ceperat,
Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:
captos ostendere civibus hostes,
Hor. Ep. 1, 17, 33:
captus Tarento Livius,
Cic. Brut. 18, 72:
servus ex hoste captus,
Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:
in captos clementia uti,
Nep. Alcib. 5, 7:
inludere capto,
Verg. A. 2, 64:
quae sit fiducia capto,
id. ib. 2, 75:
ex captorum numero,
Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:
dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,
Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
(β).
Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:
si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,
id. L. L. 8, § 61 Mull.:
hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,
Ov. A. A. 1, 763:
neque quicquam captum'st piscium,
Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:
nisi quid concharum capsimus,
id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
cervum,
Phaedr. 1, 5, 5; cf.:
hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,
Verg. G. 4, 396.—
b.
To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:
quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,
Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:
quamvis voluptate capiatur,
id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:
quem quidem adeo sua cepit humanitate,
Nep. Alcib. 9, 3:
secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,
id. Att. 4, 1:
nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,
Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;
erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,
Hor. A. P. 362:
hunc capit argenti splendor,
id. S. 1, 4, 28:
te conjux aliena capit,
id. ib. 2, 7, 46:
Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Prop. 1, 1, 1:
carmine formosae, pretio capiuntur avarae,
Tib. 3, 1, 7:
munditiis capimur,
Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;
14, 373: amore captivae victor captus,
Liv. 30, 12, 18:
dulcedine vocis,
Ov. M. 1, 709; 11, 170:
voce nova,
id. ib. 1, 678:
temperie aquarum,
id. ib. 4, 344:
(bos) herba captus viridi,
Verg. E. 6, 59:
amoenitate loci,
Tac. A. 18, 52:
auro,
Hor. C. 2, 18, 36:
neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,
Cic. Fam. 11, 28, 2:
splendore hominis,
id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;
nam id concupisti quod numquam videras,
id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
c.
To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:
sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,
Cic. Ac. 2, 20, 66:
injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?
Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:
eodem captus errore quo nos,
involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:
ne quo errore milites caperentur,
Liv. 8, 6, 16:
capere ante dolis Reginam,
Verg. A. 1, 673:
captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),
id. ib. 2, 196:
ubi me eisdem dolis non quit capere,
Sall. J. 14, 11:
adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,
id. C. 14, 5:
capi alicujus dolo,
Nep. Dat. 10, 1:
dolum ad capiendos eos conparant,
Liv. 23, 35, 2:
quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,
Ov. M. 7, 301.—
d.
To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):
tu si me impudicitiae captas, non potes capere,
Plaut. Am. 2, 2, 189:
tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),
Cic. Mur. 9, 22:
callidus et in capiendo adversario versutus (orator),
id. Brut. 48, 178.—
e.
To deprive one of his powers or faculties, to harm.
(α).
Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):
mancus et membris omnibus captus ac debilis,
Cic. Rab. Perd. 7, 21:
ipse Hannibal... altero oculo capitur,
loses an eye, Liv. 22, 2, 11:
captus omnibus membris,
id. 2, 36, 8:
capti auribus et oculis metu omnes torpere,
id. 21, 58, 5:
oculis membrisque captus,
Plin. 33, 4, 24, § 83:
congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,
Cic. Tusc. 5, 40, 117:
si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,
id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:
habuit filium captum altero oculo,
Suet. Vit. 6:
censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,
Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:
lumine,
Ov. F. 6, 204:
princeps pedibus captus,
Liv. 43, 7, 5; cf.:
captum leto posuit caput,
Verg. A. 11, 830;
and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,
id. G. 1, 183.—
(β).
Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:
labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,
Cic. Off. 1, 27, 94:
vino aut somno oppressi aut mente capti,
id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;
rarely mentibu' capti,
Lucr. 4, 1022; so,
animo,
Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:
captus animi,
Tac. H. 3, 73.— Absol.:
virgines captae furore,
Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:
viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,
Liv. 39, 13, 12:
captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,
id. 8, 18, 11; cf.:
capti et stupentes animi,
id. 6, 36, 8.—
f.
To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:
de istac sum judex captus,
Plaut. Merc. 4, 3, 33:
Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,
Liv. 3, 71, 2:
me cepere arbitrum,
Ter. Heaut. 3, 1, 91:
te mihi patronam capio, Thais,
id. Eun. 5, 2, 48:
quom illum generum cepimus,
id. Hec. 4, 1, 22; cf.:
non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,
make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:
si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,
id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:
plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,
Gell. 1, 12, 15:
jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,
Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:
religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,
Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:
C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,
Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
2.
Of places.
a.
To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:
loca capere, castra munire,
Caes. B. G. 3, 23:
castris locum capere,
Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:
locum capere castris,
Quint. 12, 2, 5:
ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,
Cic. de Or. 2, 72, 294:
ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,
Nep. Ages. 6, 2:
nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,
Liv. 34, 14, 1:
neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,
id. 35, 14, 9:
erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,
id. 35, 28, 1:
locum cepere paulo quam alii editiorem,
Sall. J. 58, 3:
duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,
Dict. Cret. 2, 46; so,
of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,
Liv. 7, 26, 5:
quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,
Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:
tumulum suis cepit,
Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;
for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,
Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:
Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,
Liv. 1, 6, 4;
for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,
id. 9, 43, 20:
Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,
Verg. A. 6, 753; 12, 562:
ante locum capies oculis ( = eliges),
Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
b.
To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:
invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,
Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:
MACELLAM OPPVGNANDO,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
CORSICAM,
Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):
ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,
Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:
Troja capta,
Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:
urbem opulentissimam,
id. 5, 20, 1:
ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72:
castra hostium,
Nep. Dat. 6, 7:
concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,
Liv. 42, 63, 6:
plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,
id. 28, 39, 10:
sedem belli,
Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:
oppressa captaque re publica,
Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
c.
To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):
insulam capere non potuerant,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,
id. ib. 4, 36:
accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,
id. ib. 5, 23:
nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,
id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:
qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,
Cic. Sest. 46, 99.—
3.
Of things of value, property, money, etc.
a.
In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:
AVRVM, ARGENTVM,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
de praedonibus praedam capere,
Plaut. Truc. 1, 2, 14:
agros de hostibus,
Cic. Dom. 49, 128:
ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,
Liv. 4, 48, 2:
quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,
Nep. Con. 4, 4:
classem,
id. Cim. 2, 2:
magnas praedas,
id. Dat. 10, 2:
ex hostibus pecuniam,
Liv. 5, 20, 5; cf.:
e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,
id. Verr. 2, 4, 58, § 149:
signum pulcherrimum Carthagine captum,
id. ib. 2, 4, 38, §
82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,
Ter. Eun. 1, 1, 35:
cape cedo,
id. Phorm. 5, 8, 57:
ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,
Cic. Fin. 5, 25, 74:
majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,
id. Agr. 2, 29, 81:
te duce ut insigni capiam cum laude coronam,
Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:
paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,
Nep. Epam. 3, 4:
ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,
id. Att. 7, 2:
quoniam formam hujus cepi in me et statum,
assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:
quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,
Caes. B. G. 1, 13:
regnum Tiberinus ab illis Cepit,
succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
b.
In particular connections.
(α).
With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:
his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:
HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,
id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:
quicquid ab horum quopiam captum est,
id. ib. §
27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,
id. ib. 2, 3, 40, §
91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?
id. ib. 2, 3, 94, §
218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?
id. ib. 2, 3, 30, §
71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,
id. Leg. 3, 20, 46:
ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,
id. Fin. 2, 16, 54:
quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,
id. Clu. 42, 120:
nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,
id. Pis. 16, 38:
si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,
id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:
ab regibus Illyriorum,
Liv. 42, 45, 8:
saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,
Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
(β).
Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:
si ex hereditate nihil ceperit,
Cic. Off, 3, 24, 93:
qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:
abdicatus ne quid de bonis patris capiat,
Quint. 3, 6, 96:
aut non justum testamentum est, aut capere non potes,
id. 5, 14, 16:
si capiendi Jus nullum uxori,
Juv. 1, 55:
qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,
Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:
qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,
ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
(γ).
Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:
capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,
Cic. Par. 6, 3, 49:
stipendium jure belli,
Caes. B. G. 1, 28:
quinquagena talenta vectigalis ex castro,
Nep. Alcib. 9, 4:
vectigal ex agro eorum capimus,
Liv. 28, 39, 13:
quadragena annua ex schola,
Suet. Gram. 23:
si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,
Cato, R. R. 4, 2.—
C.
Trop.
1.
Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):
metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,
Ter. Eun. 3, 1, 59:
honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,
Cic. Sen. 18, 62:
ex iis etiam fructum capio laboris mei,
id. Div. 2, 5:
ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,
id. Fam. 10, 5, 1:
multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,
id. Att. 1, 4, 2:
fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,
id. Pis. 14, 31:
aliquem fructum dulcedinis almae,
Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:
quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
Ter. Eun. 3, 5, 25:
utilitates ex amicitia maximas,
Cic. Lael. 9, 32:
usuram alicujus corporis,
Plaut. Am. prol. 108.—
2.
Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:
gestum atque voltum novom,
Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:
figuras Datque capitque novas,
id. ib. 15, 309:
formam capit quam lilia,
id. ib. 10, 212; cf.:
duritiam ab aere,
id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:
radicem capere,
to take root, Cato, R. R. 51:
cum pali defixi radices cepissent,
Plin. 17, 17, 27, § 123:
siliculam capere,
Varr. R. R. 1, 23, 3:
maturitatem capere,
Col. 4, 23, 1:
radix libere capit viris,
Plin. 17, 21, 35, § 161:
vires cepisse nocendi,
Ov. M. 7, 417:
(telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,
Plin. 13, 1, 2, § 13.—
3.
Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:
cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,
Plaut. Trin. 3, 2, 24:
qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,
Cic. Verr. 1, 17, 52:
aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,
id. Phil. 3, 11, 29:
consuetudinem exercitationemque,
id. Off. 1, 18, 59:
misericordiam,
id. Quint. 31, 97:
quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,
Ov. A. A. 2, 346:
disciplinam principum,
Plin. Pan. 46. —With dat.:
quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,
Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
4.
Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:
nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,
Plaut. Bacch. 3, 3, 34:
o Geta, provinciam Cepisti duram,
Ter. Phorm. 1, 2, 23:
in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,
took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:
consulatum,
id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:
honores,
Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:
imperium,
id. Claud. 10:
magistratum,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:
magistratus,
Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:
capiatque aliquis moderamina (navis),
Ov. M. 3, 644:
rerum moderamen,
id. ib. 6, 677:
pontificatum maximum,
Suet. Vit. 11:
rem publicam,
Sall. C. 5, 6:
neve cui patrum capere eum magistratum liceret,
Liv. 2, 33, 1:
ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,
id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:
patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,
Liv. 7, 1, 2.—
5.
In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:
augurium ex arce,
Liv. 10, 7, 10:
augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,
Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:
omen,
Cic. Div. 1, 46, 104:
in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,
Liv. 9, 4, 1:
rursus impetu capto enituntur,
id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:
a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,
Cic. Leg. 1, 3, 8:
experimentum eorum inversa manu capitur,
Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):
nec vestra capit discordia finem,
Verg. A. 10, 106:
fugam,
to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:
ad impetum capiundum modicum erat spatium,
Liv. 10, 5, 6; cf.:
expeditionis Germanicae impetum cepit,
suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:
ea pars artis, ex qua capere initium solent,
Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:
eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,
Caes. B. G. 1, 1:
a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,
Cic. Leg. 2, 3, 7.—
6.
Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:
si occassionem capsit,
Plaut. Ps. 4, 3, 6:
si lubitum fuerit, causam ceperit,
Ter. And. 1, 3, 8:
quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,
Ter. Phorm. 5, 4, 9:
si satis commode tempus ad te cepit adeundi,
Cic. Fam. 11, 16, 1.—
7.
Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:
quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,
Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:
cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,
Caes. B. G. 7, 35:
hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,
Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:
conjecturam capere,
Cic. Div. 1, 57, 130:
nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,
Plaut. Merc. 2, 3, 12:
capti consili memorem mones,
id. Stich 4, 1, 72:
quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,
Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:
temerarium consilium,
Liv. 25, 34, 7:
tale capit consilium,
Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:
confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,
Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:
subito consilium cepi, ut exirem,
Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):
legionis opprimendae consilium capere,
Caes. B. G. 3, 2:
obprimundae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4.—With sibi:
si id non fecisset, sibi consilium facturos,
Caes. B. C. 2, 20:
ut ego rationem oculis capio,
Plaut. Ps. 2, 2, 2:
cepi rationem ut, etc.,
Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
8.
Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:
ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,
Cic. Phil. 11, 2, 5:
quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,
Cic. Lael. 10, 33:
praesagia a sole,
Plin. 18, 35, 78, § 341:
illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?
Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
9.
Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:
tantum laborem capere ob talem filium?
Ter. And. 5, 2, 29:
omnes mihi labores fuere quos cepi leves,
id. Heaut. 2, 4, 19:
laborem inanem ipsus capit,
id. Hec. 3, 2, 9:
ex eo nunc misera quem capit Laborem!
id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;
hic potitur gaudia,
id. Ad. 5, 4, 22:
satietatem dum capiet pater Illius quam amat,
Plaut. Am. 1, 2, 10:
plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,
id. ib. 2, 2, 9:
cum illa quacum volt voluptatem capit,
id. ib. prol. 114:
angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,
Cic. Lael. 13, 48:
quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,
id. Off. 2, 9, 32:
laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,
id. Fin. 2, 30, 96:
lenire desiderium quod capiebat e filio,
id. Sen. 15, 54:
opinione omnium majorem animo cepi dolorem,
id. Brut. 1, 1:
itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,
id. ib. 40, 147:
ex civibus victis gaudium meritum capiam,
Liv. 27, 40, 9:
ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,
id. 5, 20, 2:
ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,
id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):
laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,
id. ib. 14, 14, 4:
ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,
lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:
maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:
et in futurum etiam metum ceperunt,
Liv. 33, 27, 10:
voluptatem animi,
Cic. Planc. 1, 1:
malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),
id. Tusc. 4, 31, 66:
quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,
Ov. P. 4, 9, 37.—
10.
Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):
edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,
Ter. Hec. 1, 2, 14:
numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,
id. ib. 4, 2, 4:
sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,
id. Eun. 3, 1, 14:
nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,
Cic. Phil. 3, 4, 9:
te cepisse odium regni videbatur,
id. ib. 2, 36, 91:
Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,
Liv. 1, 6, 3:
cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,
id. 40, 21, 2:
etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,
id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:
qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?
Liv. 27, 13, 2:
oblivio deorum capiat pectora vestra,
id. 38, 46, 12:
tantane te cepere oblivia nostri?
Ov. Tr. 1, 8, 11:
ut animum ejus cura sacrorum cepit,
Liv. 27, 8, 6:
hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,
id. 44, 12, 1:
tanta meae si te ceperunt taedia laudis,
Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;
I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,
Verg. A. 2, 384:
infelix, quae tanta animum dementia cepit!
id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:
cum subita incautum dementia cepit amantem,
id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;
I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,
Liv. 1, 57, 10:
ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,
id. 25, 22, 1:
tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,
id. 23, 20, 7:
senatum metus cepit,
id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):
quantus timor socios populi Romani cepisset,
Liv. 43, 11, 9.—
11.
Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:
calamitatem,
Cic. Div. 1, 16, 29:
detrimenti aliquid in aliqua re,
Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;
videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,
Cic. Cat. 1, 2, 4:
Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,
Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:
quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,
Sall. C. 29, 2 sq.
II.
To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
A.
Lit.
1.
In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:
parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),
Lucr. 6, 1030:
jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
Ov. M. 1, 344; cf.:
terra feras cepit, volucres agitabilis aer,
id. ib. 1, 75:
dum tenues capiat suus alveus undas,
id. ib. 8, 558:
cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,
id. ib. 5, 324.—
2.
Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:
di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,
Ter. Heaut. 2, 3, 13:
qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,
Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;
volat vapor ater ad auras,
Verg. A. 7, 466:
non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46:
non capit se mare,
Sen. Agam. 487:
neque enim capiebant funera portae,
Ov. M. 7, 607:
officium populi vix capiente domo,
id. P. 4, 4, 42:
si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,
Curt. 7, 8, 12:
ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,
Just. 2, 10, 19.—
B.
Trop.
1.
To swallow up, ingulf, take in (rare):
tot domus locupletissimas istius domus una capiet?
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
2.
To contain, hold, be large or strong enough for, bear.
a.
Affirmatively (rare):
quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,
Curt. 9, 3, 7:
si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,
Quint. 2, 4, 17:
dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,
Dig. 40, 12, 15.—
b.
With negatives:
non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),
Cic. Pis. 11, 24:
leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,
Lucr. 3, 298:
nec capiunt inclusas pectora flammas,
Ov. M. 6, 466:
vix spes ipse suas animo capit,
id. ib. 11, 118:
ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,
id. ib. 6, 610; cf.:
sic quoque concupiscis quae non capis,
Curt. 7, 8, 13:
majora quam capit spirat,
id. 6, 9, 11:
ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,
id. 3, 12, 20:
infirma aetas majora non capiet,
Quint. 1, 11, 13.—
3.
Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):
rimam fissuramque non capit sponte cedrus,
Plin. 16, 40, 78, § 212:
molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,
id. 16, 16, 27, § 68:
res non capit restitutionem, cum statum mutat,
Dig. 4, 4, 19.—
4.
With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):
nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),
Prud. Apoth. 154:
crimina, quae non capiunt indulgeri,
Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
5.
Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):
sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,
Quint. 11, 1, 45:
nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,
id. 2, 6, 2:
quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,
Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:
senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,
Liv. 9, 17, 14:
somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,
id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
2.
căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
I.
A taking:
dominii,
Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
II.
= usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

Lewis & Short latin dictionary > capio
43 Capta

1.
căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:
capsimus,
Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
I.
Lit.
A.
In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:
sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,
Plaut. Aul. 1, 1, 9:
cape hoc flabellum,
Ter. Eun. 3, 5, 47:
cepit manibus tympanum,
Cat. 6, 3, 8:
tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,
Verg. A. 2, 717:
cape saxa manu, cape robora, pastor,
id. G. 3, 420:
flammeum,
Cat. 61, 8:
acria pocula,
Hor. S. 2, 6, 69:
lora,
Prop. 3 (4), 9, 57:
baculum,
Ov. M. 2, 789:
colum cum calathis,
id. ib. 12, 475:
florem ternis digitis,
Plin. 24, 10, 48, § 81:
pignera,
Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:
ut is in cavea pignus capiatur togae,
Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:
rem pignori,
Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:
scutum laeva,
Plin. 33, 1, 4, § 13:
capias tu illius vestem,
Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;
and of particular weapons: ensem,
Ov. M. 13, 435:
tela,
id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:
quicum una cibum Capere soleo,
Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:
lauti cibum capiunt,
Tac. G. 22.—
B.
In partic.
1.
Of living objects.
a.
To take into possession, take captive, seize, make prisoner.
(α).
Of persons:
oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,
Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):
quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,
Cic. Cat. 3, 7, 16:
ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,
Caes. B. G. 1, 26:
reges capiuntur,
Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:
capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,
Liv. 22, 49, 18:
quos Byzantii ceperat,
Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:
captos ostendere civibus hostes,
Hor. Ep. 1, 17, 33:
captus Tarento Livius,
Cic. Brut. 18, 72:
servus ex hoste captus,
Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:
in captos clementia uti,
Nep. Alcib. 5, 7:
inludere capto,
Verg. A. 2, 64:
quae sit fiducia capto,
id. ib. 2, 75:
ex captorum numero,
Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:
dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,
Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
(β).
Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:
si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,
id. L. L. 8, § 61 Mull.:
hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,
Ov. A. A. 1, 763:
neque quicquam captum'st piscium,
Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:
nisi quid concharum capsimus,
id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
cervum,
Phaedr. 1, 5, 5; cf.:
hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,
Verg. G. 4, 396.—
b.
To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:
quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,
Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:
quamvis voluptate capiatur,
id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:
quem quidem adeo sua cepit humanitate,
Nep. Alcib. 9, 3:
secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,
id. Att. 4, 1:
nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,
Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;
erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,
Hor. A. P. 362:
hunc capit argenti splendor,
id. S. 1, 4, 28:
te conjux aliena capit,
id. ib. 2, 7, 46:
Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Prop. 1, 1, 1:
carmine formosae, pretio capiuntur avarae,
Tib. 3, 1, 7:
munditiis capimur,
Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;
14, 373: amore captivae victor captus,
Liv. 30, 12, 18:
dulcedine vocis,
Ov. M. 1, 709; 11, 170:
voce nova,
id. ib. 1, 678:
temperie aquarum,
id. ib. 4, 344:
(bos) herba captus viridi,
Verg. E. 6, 59:
amoenitate loci,
Tac. A. 18, 52:
auro,
Hor. C. 2, 18, 36:
neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,
Cic. Fam. 11, 28, 2:
splendore hominis,
id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;
nam id concupisti quod numquam videras,
id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
c.
To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:
sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,
Cic. Ac. 2, 20, 66:
injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?
Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:
eodem captus errore quo nos,
involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:
ne quo errore milites caperentur,
Liv. 8, 6, 16:
capere ante dolis Reginam,
Verg. A. 1, 673:
captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),
id. ib. 2, 196:
ubi me eisdem dolis non quit capere,
Sall. J. 14, 11:
adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,
id. C. 14, 5:
capi alicujus dolo,
Nep. Dat. 10, 1:
dolum ad capiendos eos conparant,
Liv. 23, 35, 2:
quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,
Ov. M. 7, 301.—
d.
To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):
tu si me impudicitiae captas, non potes capere,
Plaut. Am. 2, 2, 189:
tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),
Cic. Mur. 9, 22:
callidus et in capiendo adversario versutus (orator),
id. Brut. 48, 178.—
e.
To deprive one of his powers or faculties, to harm.
(α).
Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):
mancus et membris omnibus captus ac debilis,
Cic. Rab. Perd. 7, 21:
ipse Hannibal... altero oculo capitur,
loses an eye, Liv. 22, 2, 11:
captus omnibus membris,
id. 2, 36, 8:
capti auribus et oculis metu omnes torpere,
id. 21, 58, 5:
oculis membrisque captus,
Plin. 33, 4, 24, § 83:
congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,
Cic. Tusc. 5, 40, 117:
si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,
id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:
habuit filium captum altero oculo,
Suet. Vit. 6:
censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,
Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:
lumine,
Ov. F. 6, 204:
princeps pedibus captus,
Liv. 43, 7, 5; cf.:
captum leto posuit caput,
Verg. A. 11, 830;
and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,
id. G. 1, 183.—
(β).
Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:
labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,
Cic. Off. 1, 27, 94:
vino aut somno oppressi aut mente capti,
id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;
rarely mentibu' capti,
Lucr. 4, 1022; so,
animo,
Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:
captus animi,
Tac. H. 3, 73.— Absol.:
virgines captae furore,
Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:
viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,
Liv. 39, 13, 12:
captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,
id. 8, 18, 11; cf.:
capti et stupentes animi,
id. 6, 36, 8.—
f.
To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:
de istac sum judex captus,
Plaut. Merc. 4, 3, 33:
Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,
Liv. 3, 71, 2:
me cepere arbitrum,
Ter. Heaut. 3, 1, 91:
te mihi patronam capio, Thais,
id. Eun. 5, 2, 48:
quom illum generum cepimus,
id. Hec. 4, 1, 22; cf.:
non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,
make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:
si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,
id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:
plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,
Gell. 1, 12, 15:
jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,
Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:
religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,
Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:
C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,
Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
2.
Of places.
a.
To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:
loca capere, castra munire,
Caes. B. G. 3, 23:
castris locum capere,
Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:
locum capere castris,
Quint. 12, 2, 5:
ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,
Cic. de Or. 2, 72, 294:
ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,
Nep. Ages. 6, 2:
nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,
Liv. 34, 14, 1:
neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,
id. 35, 14, 9:
erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,
id. 35, 28, 1:
locum cepere paulo quam alii editiorem,
Sall. J. 58, 3:
duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,
Dict. Cret. 2, 46; so,
of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,
Liv. 7, 26, 5:
quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,
Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:
tumulum suis cepit,
Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;
for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,
Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:
Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,
Liv. 1, 6, 4;
for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,
id. 9, 43, 20:
Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,
Verg. A. 6, 753; 12, 562:
ante locum capies oculis ( = eliges),
Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
b.
To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:
invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,
Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:
MACELLAM OPPVGNANDO,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
CORSICAM,
Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):
ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,
Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:
Troja capta,
Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:
urbem opulentissimam,
id. 5, 20, 1:
ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72:
castra hostium,
Nep. Dat. 6, 7:
concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,
Liv. 42, 63, 6:
plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,
id. 28, 39, 10:
sedem belli,
Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:
oppressa captaque re publica,
Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
c.
To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):
insulam capere non potuerant,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,
id. ib. 4, 36:
accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,
id. ib. 5, 23:
nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,
id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:
qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,
Cic. Sest. 46, 99.—
3.
Of things of value, property, money, etc.
a.
In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:
AVRVM, ARGENTVM,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
de praedonibus praedam capere,
Plaut. Truc. 1, 2, 14:
agros de hostibus,
Cic. Dom. 49, 128:
ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,
Liv. 4, 48, 2:
quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,
Nep. Con. 4, 4:
classem,
id. Cim. 2, 2:
magnas praedas,
id. Dat. 10, 2:
ex hostibus pecuniam,
Liv. 5, 20, 5; cf.:
e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,
id. Verr. 2, 4, 58, § 149:
signum pulcherrimum Carthagine captum,
id. ib. 2, 4, 38, §
82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,
Ter. Eun. 1, 1, 35:
cape cedo,
id. Phorm. 5, 8, 57:
ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,
Cic. Fin. 5, 25, 74:
majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,
id. Agr. 2, 29, 81:
te duce ut insigni capiam cum laude coronam,
Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:
paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,
Nep. Epam. 3, 4:
ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,
id. Att. 7, 2:
quoniam formam hujus cepi in me et statum,
assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:
quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,
Caes. B. G. 1, 13:
regnum Tiberinus ab illis Cepit,
succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
b.
In particular connections.
(α).
With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:
his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:
HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,
id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:
quicquid ab horum quopiam captum est,
id. ib. §
27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,
id. ib. 2, 3, 40, §
91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?
id. ib. 2, 3, 94, §
218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?
id. ib. 2, 3, 30, §
71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,
id. Leg. 3, 20, 46:
ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,
id. Fin. 2, 16, 54:
quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,
id. Clu. 42, 120:
nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,
id. Pis. 16, 38:
si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,
id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:
ab regibus Illyriorum,
Liv. 42, 45, 8:
saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,
Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
(β).
Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:
si ex hereditate nihil ceperit,
Cic. Off, 3, 24, 93:
qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:
abdicatus ne quid de bonis patris capiat,
Quint. 3, 6, 96:
aut non justum testamentum est, aut capere non potes,
id. 5, 14, 16:
si capiendi Jus nullum uxori,
Juv. 1, 55:
qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,
Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:
qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,
ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
(γ).
Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:
capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,
Cic. Par. 6, 3, 49:
stipendium jure belli,
Caes. B. G. 1, 28:
quinquagena talenta vectigalis ex castro,
Nep. Alcib. 9, 4:
vectigal ex agro eorum capimus,
Liv. 28, 39, 13:
quadragena annua ex schola,
Suet. Gram. 23:
si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,
Cato, R. R. 4, 2.—
C.
Trop.
1.
Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):
metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,
Ter. Eun. 3, 1, 59:
honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,
Cic. Sen. 18, 62:
ex iis etiam fructum capio laboris mei,
id. Div. 2, 5:
ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,
id. Fam. 10, 5, 1:
multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,
id. Att. 1, 4, 2:
fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,
id. Pis. 14, 31:
aliquem fructum dulcedinis almae,
Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:
quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
Ter. Eun. 3, 5, 25:
utilitates ex amicitia maximas,
Cic. Lael. 9, 32:
usuram alicujus corporis,
Plaut. Am. prol. 108.—
2.
Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:
gestum atque voltum novom,
Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:
figuras Datque capitque novas,
id. ib. 15, 309:
formam capit quam lilia,
id. ib. 10, 212; cf.:
duritiam ab aere,
id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:
radicem capere,
to take root, Cato, R. R. 51:
cum pali defixi radices cepissent,
Plin. 17, 17, 27, § 123:
siliculam capere,
Varr. R. R. 1, 23, 3:
maturitatem capere,
Col. 4, 23, 1:
radix libere capit viris,
Plin. 17, 21, 35, § 161:
vires cepisse nocendi,
Ov. M. 7, 417:
(telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,
Plin. 13, 1, 2, § 13.—
3.
Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:
cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,
Plaut. Trin. 3, 2, 24:
qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,
Cic. Verr. 1, 17, 52:
aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,
id. Phil. 3, 11, 29:
consuetudinem exercitationemque,
id. Off. 1, 18, 59:
misericordiam,
id. Quint. 31, 97:
quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,
Ov. A. A. 2, 346:
disciplinam principum,
Plin. Pan. 46. —With dat.:
quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,
Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
4.
Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:
nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,
Plaut. Bacch. 3, 3, 34:
o Geta, provinciam Cepisti duram,
Ter. Phorm. 1, 2, 23:
in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,
took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:
consulatum,
id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:
honores,
Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:
imperium,
id. Claud. 10:
magistratum,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:
magistratus,
Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:
capiatque aliquis moderamina (navis),
Ov. M. 3, 644:
rerum moderamen,
id. ib. 6, 677:
pontificatum maximum,
Suet. Vit. 11:
rem publicam,
Sall. C. 5, 6:
neve cui patrum capere eum magistratum liceret,
Liv. 2, 33, 1:
ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,
id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:
patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,
Liv. 7, 1, 2.—
5.
In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:
augurium ex arce,
Liv. 10, 7, 10:
augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,
Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:
omen,
Cic. Div. 1, 46, 104:
in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,
Liv. 9, 4, 1:
rursus impetu capto enituntur,
id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:
a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,
Cic. Leg. 1, 3, 8:
experimentum eorum inversa manu capitur,
Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):
nec vestra capit discordia finem,
Verg. A. 10, 106:
fugam,
to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:
ad impetum capiundum modicum erat spatium,
Liv. 10, 5, 6; cf.:
expeditionis Germanicae impetum cepit,
suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:
ea pars artis, ex qua capere initium solent,
Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:
eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,
Caes. B. G. 1, 1:
a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,
Cic. Leg. 2, 3, 7.—
6.
Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:
si occassionem capsit,
Plaut. Ps. 4, 3, 6:
si lubitum fuerit, causam ceperit,
Ter. And. 1, 3, 8:
quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,
Ter. Phorm. 5, 4, 9:
si satis commode tempus ad te cepit adeundi,
Cic. Fam. 11, 16, 1.—
7.
Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:
quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,
Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:
cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,
Caes. B. G. 7, 35:
hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,
Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:
conjecturam capere,
Cic. Div. 1, 57, 130:
nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,
Plaut. Merc. 2, 3, 12:
capti consili memorem mones,
id. Stich 4, 1, 72:
quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,
Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:
temerarium consilium,
Liv. 25, 34, 7:
tale capit consilium,
Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:
confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,
Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:
subito consilium cepi, ut exirem,
Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):
legionis opprimendae consilium capere,
Caes. B. G. 3, 2:
obprimundae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4.—With sibi:
si id non fecisset, sibi consilium facturos,
Caes. B. C. 2, 20:
ut ego rationem oculis capio,
Plaut. Ps. 2, 2, 2:
cepi rationem ut, etc.,
Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
8.
Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:
ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,
Cic. Phil. 11, 2, 5:
quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,
Cic. Lael. 10, 33:
praesagia a sole,
Plin. 18, 35, 78, § 341:
illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?
Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
9.
Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:
tantum laborem capere ob talem filium?
Ter. And. 5, 2, 29:
omnes mihi labores fuere quos cepi leves,
id. Heaut. 2, 4, 19:
laborem inanem ipsus capit,
id. Hec. 3, 2, 9:
ex eo nunc misera quem capit Laborem!
id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;
hic potitur gaudia,
id. Ad. 5, 4, 22:
satietatem dum capiet pater Illius quam amat,
Plaut. Am. 1, 2, 10:
plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,
id. ib. 2, 2, 9:
cum illa quacum volt voluptatem capit,
id. ib. prol. 114:
angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,
Cic. Lael. 13, 48:
quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,
id. Off. 2, 9, 32:
laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,
id. Fin. 2, 30, 96:
lenire desiderium quod capiebat e filio,
id. Sen. 15, 54:
opinione omnium majorem animo cepi dolorem,
id. Brut. 1, 1:
itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,
id. ib. 40, 147:
ex civibus victis gaudium meritum capiam,
Liv. 27, 40, 9:
ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,
id. 5, 20, 2:
ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,
id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):
laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,
id. ib. 14, 14, 4:
ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,
lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:
maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:
et in futurum etiam metum ceperunt,
Liv. 33, 27, 10:
voluptatem animi,
Cic. Planc. 1, 1:
malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),
id. Tusc. 4, 31, 66:
quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,
Ov. P. 4, 9, 37.—
10.
Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):
edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,
Ter. Hec. 1, 2, 14:
numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,
id. ib. 4, 2, 4:
sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,
id. Eun. 3, 1, 14:
nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,
Cic. Phil. 3, 4, 9:
te cepisse odium regni videbatur,
id. ib. 2, 36, 91:
Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,
Liv. 1, 6, 3:
cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,
id. 40, 21, 2:
etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,
id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:
qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?
Liv. 27, 13, 2:
oblivio deorum capiat pectora vestra,
id. 38, 46, 12:
tantane te cepere oblivia nostri?
Ov. Tr. 1, 8, 11:
ut animum ejus cura sacrorum cepit,
Liv. 27, 8, 6:
hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,
id. 44, 12, 1:
tanta meae si te ceperunt taedia laudis,
Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;
I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,
Verg. A. 2, 384:
infelix, quae tanta animum dementia cepit!
id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:
cum subita incautum dementia cepit amantem,
id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;
I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,
Liv. 1, 57, 10:
ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,
id. 25, 22, 1:
tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,
id. 23, 20, 7:
senatum metus cepit,
id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):
quantus timor socios populi Romani cepisset,
Liv. 43, 11, 9.—
11.
Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:
calamitatem,
Cic. Div. 1, 16, 29:
detrimenti aliquid in aliqua re,
Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;
videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,
Cic. Cat. 1, 2, 4:
Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,
Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:
quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,
Sall. C. 29, 2 sq.
II.
To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
A.
Lit.
1.
In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:
parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),
Lucr. 6, 1030:
jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
Ov. M. 1, 344; cf.:
terra feras cepit, volucres agitabilis aer,
id. ib. 1, 75:
dum tenues capiat suus alveus undas,
id. ib. 8, 558:
cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,
id. ib. 5, 324.—
2.
Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:
di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,
Ter. Heaut. 2, 3, 13:
qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,
Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;
volat vapor ater ad auras,
Verg. A. 7, 466:
non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46:
non capit se mare,
Sen. Agam. 487:
neque enim capiebant funera portae,
Ov. M. 7, 607:
officium populi vix capiente domo,
id. P. 4, 4, 42:
si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,
Curt. 7, 8, 12:
ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,
Just. 2, 10, 19.—
B.
Trop.
1.
To swallow up, ingulf, take in (rare):
tot domus locupletissimas istius domus una capiet?
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
2.
To contain, hold, be large or strong enough for, bear.
a.
Affirmatively (rare):
quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,
Curt. 9, 3, 7:
si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,
Quint. 2, 4, 17:
dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,
Dig. 40, 12, 15.—
b.
With negatives:
non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),
Cic. Pis. 11, 24:
leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,
Lucr. 3, 298:
nec capiunt inclusas pectora flammas,
Ov. M. 6, 466:
vix spes ipse suas animo capit,
id. ib. 11, 118:
ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,
id. ib. 6, 610; cf.:
sic quoque concupiscis quae non capis,
Curt. 7, 8, 13:
majora quam capit spirat,
id. 6, 9, 11:
ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,
id. 3, 12, 20:
infirma aetas majora non capiet,
Quint. 1, 11, 13.—
3.
Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):
rimam fissuramque non capit sponte cedrus,
Plin. 16, 40, 78, § 212:
molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,
id. 16, 16, 27, § 68:
res non capit restitutionem, cum statum mutat,
Dig. 4, 4, 19.—
4.
With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):
nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),
Prud. Apoth. 154:
crimina, quae non capiunt indulgeri,
Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
5.
Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):
sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,
Quint. 11, 1, 45:
nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,
id. 2, 6, 2:
quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,
Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:
senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,
Liv. 9, 17, 14:
somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,
id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
2.
căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
I.
A taking:
dominii,
Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
II.
= usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

Lewis & Short latin dictionary > Capta
44 video

vĭdĕo, vīdi, vīsum, 2 (viden', i.e. videsne, Plaut. Ep. 2, 2, 37; Ter. Eun. 2, 2, 10; 2, 2, 34; 4, 6, 16; Cat. 61, 98; Tib. 2, 2, 17; Verg. A. 6, 779; inf. viderier, Cic. Dom. 53, 136; Ter. Hec. 5, 1, 33:
vidĕ,
Plaut. Ps. 1, 1, 46), v. a. and n. [Sanscr. root vid-, vēda, know; vindāmi, find; cf. vēda-s, sacred book; Gr. root id, Wid-, in eidon, saw; oida, know; Germ. wissen; Engl. wit, wot], to see, perceive, with the eyes (syn. cerno).
I.
Lit.
A.
In gen.: Ph. Tun' me vidisti? Sc. Atque his quidem oculis. Ph. Carebis, credo, Qui plus vident, quam quod vident. Sc. Numquam hercle deterrebor, Quin viderim id quod viderim, Plaut. Mil. 2, 4, 15 sq.:
clare oculis video,
id. ib. 3, 1, 35:
nos enim ne nunc quidem oculis cernimus ea, quae videmus, etc.,
Cic. Tusc. 1, 20, 46; id. de Or. 3, 40, 161:
Considium, quod non vidisset, pro viso sibi renuntiasse,
Caes. B. G. 1, 22 fin.:
mulieres et pueri qui visum processerant,
Sall. J. 94, 5:
ut juvat pastas oves Videre properantes domum! Videre fessos vomerem inversum boves Collo trahentes languido!
Hor. Epod. 2, 62 sq.:
serpentes atque videres Infernas errare canes,
id. S. 1, 8, 35 et saep.—With ut and ind. (poët.):
viden', ut geminae stant vertice cristae?
Verg. A. 6, 779:
viden' ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77.—With ut and subj.:
nonne vides, ut tota tremor pertemptet equorum Corpora?
Verg. G. 3, 250:
nonne vides ut... Antennae gemant?
Hor. C. 1, 14, 3.— Pass.:
ubi sol sex mensibus continuis non videtur,
Varr. R. R. 1, 2, 4:
a se disertos visos esse multos,
Quint. 8, praef. § 13; cf. id. 12, 1, 21:
consulis ante pedes ire viderer eques,
Ov. P. 4, 9, 18.— Absol., to see, i. e. to have the eyes open, to be awake, Verg. E. 6, 21.— Impers. pass.: De. Vide sis modo etiam. Ly. Visum'st, Plaut. Merc. 2, 2, 52; id. As. 3, 3, 95.—
2.
Transf.
a.
Of things ( poet.), to see:
(Apenninus) Gallica rura videt,
Luc. 2, 429:
et casus abies visura marinos,
i. e. to experience, Verg. G. 2, 68.—
b.
Of places, etc., to look out on, afford a view of (post-Aug.):
triclinium hortum et gestationem videt,
Plin. Ep. 2, 17, 13.—
c.
Of the other senses, to perceive, observe any thing:
vidistin' toto sonitus procurrere caelo?
Prop. 2, 16 (3, 8), 49:
mugire videbis Sub pedibus terram et descendere montibus ornos,
Verg. A. 4, 490:
tum videres Stridere secretā divisos aure susurros,
Hor. S. 2, 8, 77:
naso poljam haec quidem videt plus quam oculis,
Plaut. Mil. 4, 6, 44.—
B.
In partic., to see on purpose, to look at any thing:
vide sis signi quid siet,
Plaut. Am. 2, 2, 155; cf.:
vide, tali ubi sint,
id. Most. 1, 3, 151:
illud vide, os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide, si non os inpudens Videtur,
id. ib. 5, 1, 23; cf.:
specta me, a threatening expression,
Plaut. As. 1, 2, 19 al.: quin tu me vides? only look at me! i. e. see what I have done! Cic. Pis. 25, 61.—
II.
Trop.
A.
In gen., to see with the mind's eye, to perceive, mark, observe, discern, understand, comprehend, be aware, know, etc. (class.;
syn. percipio): ad te, ut video, comminus accessit,
Cic. Att. 2, 2, 2:
quem exitum ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus,
id. Fam. 6, 3, 2:
aperte enim adulantem nemo non videt,
sees through, detects, id. Lael. 26, 99:
si dormientes aliquid animo videre videamur,
id. Ac. 2, 40, 125:
aliquid in somnis,
id. N. D. 1, 29, 82:
somnia,
id. Div. 2, 71, 147:
quod ego, cur nolim, nihil video,
id. Fam. 9, 6, 2:
nonne vobis videtur is animus qui plus cernat et longius, videre se ad meliora proficisci: ille autem cui obtusior est acies non videre?
id. Sen. 23, 83.—With comp., plus, etc.:
ut is qui illusus sit plus vidisse videatur,
to have seen farther, had more insight, Cic. Lael. 26, 99:
videre acutius atque acrius vitia in dicente quam recta,
id. de Or. 1, 25, 116:
aliena melius videre et dijudicare,
Ter. Heaut. 3, 1, 97 (95): cum me vidisse plus fateretur, se speravisse meliora, that I had seen farther, Cic. Phil. 2, 15, 39; cf.:
sin autem vos plus in re publicā vidistis,
id. Imp. Pomp. 22, 64; cf.:
vos universos in consule deligendo plurimum vidisse fateantur,
id. Agr. 2, 37, 103:
di vatesque eorum in futurum vident,
Liv. 6, 12.—With two accs.:
quem virum Crassum vidimus,
Cic. Sen. 17, 61; cf.:
officiorum conjunctione me privatum videbam,
id. Brut. 1, 1:
cum invidiosum se propter nimias opes viderit,
Just. 32, 4, 4.—With ut and ind. (poët.):
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
Verg. G. 1, 56.—
B.
In partic.
1.
To look at, look to, consider, to think or reflect upon (cf.:
reputo, considero): duae condiciones sunt: utram tu accipias, vide,
Plaut. Bacch. 4, 9, 118:
nunc ea videamus, quae contra ab his disputari solent,
Cic. Ac. 2, 13, 40:
id primum videamus, quātenus amor in amicitiā progredi debeat,
id. Lael. 11, 36:
sed videamus Herculem ipsum,
id. Tusc. 2, 8, 20 Klotz ad loc.:
quamobrem et haec videnda et pecuniae fugienda cupiditas,
id. Off. 1, 20, 68:
te moneo: videas etiam atque etiam et consideres, quid agas, quo progrediare, etc.,
id. Verr. 2, 5, 68, § 174:
legi Bruti epistolam non prudenter rescriptam: sed ipse viderit,
let him see to that himself, id. Att. 12, 21, 1; so,
viderit,
Ov. A. A. 2, 371; id. Tr. 5, 2, 43; cf.:
quam id recte faciam, viderint sapientes,
Cic. Lael. 3, 10; and:
quae (ars) quam sit facilis, illi viderint, qui, etc.... deinde etiam tu ipse videris, qui eam artem facilem esse dicis,
id. de Or. 1, 58, 246:
viderint ista officia viri boni,
id. Quint. 17, 55.—
2.
To look out for, see to, care for, provide:
atque idem (sapiens) ita acrem in omnis partis aciem intendit, ut semper videat sedem sibi ac locum sine molestiā vivendi,
Cic. Tusc. 4, 17, 38:
antecesserat Statius, ut prandium nobis videret,
i. e. provide, id. Att. 5, 1, 3:
dulciculae potionis aliquid videamus et cibi,
id. Tusc. 3, 19, 46:
aliud lenius (vinum),
Ter. Heaut. 3, 1, 50:
Philippum dixisse constabat, videndum sibi aliud esse consilium, illo senatu se rem publicam gerere non posse,
Cic. de Or. 3, 1, 2:
absque eo esset, Recte ego mihi vidissem,
Ter. Phorm. 1, 4, 12.—
3.
To take care, see to it, make sure, with final clause:
navem idoneam ut habeas, diligenter videbis,
Cic. Fam. 16, 1, 2; cf.:
videret, ut quam primum tota res transigeretur,
id. Quint. 5, 20:
ne fortuna mea desit, videte,
Liv. 6, 18, 8.— Impers. pass.:
videndum est, ne absit benignitas... tum, ut pro dignitate cuique tribuatur,
Cic. Off. 1, 14, 42:
ut Latine loquamur, non solum videndum est ut verba efferamus ea, etc.,
id. de Or. 3, 11, 40; cf.:
vos videte, quid aliae faciant isto loco feminae: et ne, cum velitis, exire non liceat,
id. Fam. 14, 18, 2.—
4.
To see, i. e. reach, attain, obtain, enjoy.
a.
In gen.:
qui suo toto consulatu somnum non viderit,
Cic. Fam. 7, 30, 1.—
b.
Esp., to see, live to see a period or event:
ex multis diebus, quos in vitā celeberrimos laetissimosque viderit,
Cic. Lael. 3, 12:
utinam eum diem videam, cum, etc.,
id. Att. 16, 11, 1:
duxi uxorem: quam ibi miseriam vidi!
Ter. Ad. 5, 4, 13:
spero multa vos liberosque vestros in re publicā bona esse visuros,
Cic. Mil. 28, 78:
multas jam summorum imperatorum clarissimas victorias aetas nostra vidit,
id. ib. 28, 77:
tantum pro! degeneramus a parentibus nostris, ut praeter quam oram illi Punicas vagari classes dedecus esse imperii sui duxerint, eam nos nunc plenam hostium jam factam videamus,
Liv. 22, 14, 6; cf. id. 6, 14, 4.—
5.
Pregn., to see, i. e. go to see, visit (colloq.; cf.:
viso, inviso): sed Septimium vide et Laenatem,
Cic. Att. 12, 14, 1:
quā re etiam Othonem vide,
id. ib. 12, 37, 4:
videbis ergo hominem, si voles,
id. ib. 4, 12 init.:
mane videas Plinium domi,
Plin. Ep. 1, 5, 8; Suet. Tib. 7.— Pass., to receive attention, be visited, Amm. 14, 7, 10.—
6.
Me vide, rely on me, trust me, believe me, a formula of exhortation and assurance (ante-class.), Plaut. Trin. 3, 3, 79 Brix ad loc.; id. Mil. 2, 4, 23 Lorenz ad loc.; id. Rud. 3, 3, 18; id. Merc. 5, 4, 53; Ter. And. 2, 2, 13; id. Phorm. 4, 4, 30.—
7.
Pass., to be looked upon or regarded in any manner, i. e. to seem, appear to be or do any thing:
numquam periculi fugā committendum est, ut imbelles timidique videamur,
Cic. Off. 1, [p. 1989] 24, 83:
ne id, quod speciem haberet honesti, pugnaret cum eo, quod utile videretur,
id. ib. 3, 2, 7:
multo rem turpiorem fore et iniquiorem visum iri intellegebant,
id. Verr. 2, 2, 17, § 42; cf. id. de Or. 3, 11, 42:
ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilis,
id. Lael. 7, 23.—Parenthet. (cf. c. infra):
cum ceteris, ut quidem videor, tum mihi ipse displiceo,
Cic. Fam. 4, 13, 3:
ea vocabula non, ut videntur, easdem res significant,
id. ib. 3, 34, 84.—With dat. of pers.:
cetera, quae quibusdam admirabilia videntur, etc.,
Cic. Lael. 23, 86:
digna mihi res cum omnium cognitione tum nostrā familiaritate visa est,
id. ib. 1, 4:
idonea mihi Laelii persona visa est, quae, etc.,
id. ib.:
a naturā mihi videtur potius quam ab indigentiā orta amicitia,
id. ib. 8, 27:
quae Aristoni et Pyrrhoni omnino visa sunt pro nihilo,
id. Fin. 2, 13, 43:
quod idem Scipioni videbatur,
id. ib. 4, 14.—Parenthet. (cf. c. infra):
quam nostris libris satis diligenter, ut tibi quidem videmur, expressimus,
Cic. Att. 8, 11, 1:
Philargyrus omnia de te, ut mihi quidem visus est, narravit,
id. Fam. 4, 13, 3.—
(β).
With inf.:
de familiari illo tuo videor audisse,
Cic. de Or. 2, 10, 40; id. N. D. 1, 21, 58:
satis facere rei publicae videmur, si, etc.,
id. Cat. 1, 1, 2:
ut beate vixisse videar, quia, etc.,
id. Lael. 4, 15:
solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vitā tollunt,
id. ib. 13, 47:
videre jam videor populum a senatu disjunctum,
id. ib. 12, 41; cf.:
te vero, Caecili, quem ad modum sit elusurus, videre jam videor,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
vere videor posse contendere,
Nep. Att. 12, 4:
audire videor undique congerentes nomina poëtarum,
Quint. 10, 1, 56; Vell. 2, 14, 1; Plin. Ep. 10, 61 (69), 1; id. Pan. 17, 1.—With dat. of pers., Cic. Lael. 14, 51:
videor mihi perspicere ipsius animum,
id. Fam. 4, 13, 5:
hoc mihi videor videre,
id. Inv. 2, 57, 171. —
(γ).
With nom. and inf.:
ut exstinctae potius amicitiae quam oppressae esse videantur,
Cic. Lael. 21, 78:
ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,
id. ib. 1, 3:
quae (sapientia) videtur in hominem cadere posse,
id. ib. 26, 100: visus 'st in somnis pastor ad me adpellere, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 44 B. and K.:
ut Aratus ab Jove incipiendum putat, ita nos rite coepturi ab Homero videmur,
Quint. 10, 1, 46.—With dat. of pers.:
divitior mihi et affluentior videtur esse vera amicitia,
Cic. Lael. 16, 58.—
(δ).
Impers., with acc. and inf. (rare; cf.
creditur, in the same constr., and dicitur): non mihi videtur, ad beate vivendum satis posse virtutem,
Cic. Tusc. 5, 5, 12:
aliis videtur, non incohatam sed perfectam probationem hoc nomen accipere,
Quint. 5, 10, 5 Spald.:
quae vult videri, se esse prudentiam,
Cic. Off. 3, 17, 71:
quia videbatur et Limnaeam eodem tempore oppugnari posse,
Liv. 36, 13, 9 Weissenb. ad loc.— Absol.:
sed mihi contra ea videtur,
Sall. J. 85, 2:
seque facile, ut mihi videtur, expediunt,
Cic. Fin. 1, 20, 66; id. Marcell. 3, 10.—
b.
In official decisions, as a guarded opinion instead of a positive declaration:
majores nostri voluerunt, quae jurati judices cognovissent, ea non ut esse facta, sed ut videri pronuntiarent,
Cic. Ac. 2, 47, 146:
fecisse videri pronuntiat,
id. Verr. 2, 5, 6, § 14:
cum pontifices decressent, videri posse sine religione eam partem areae mihi restitui,
id. Att. 4, 2, 3:
consul adjecit Senatusconsultum, Ambraciam non videri vi captam esse,
Liv. 38, 44, 6:
Scipionis sententiam sequuntur, uti ante certam diem Caesar exercitum dimittat: si non faciat, eum adversus rempublicam facturum videri,
Caes. B. C. 1, 2.—
c.
Pregn., videtur (alicui), it seems proper, right, or fit, it seems good to any one; he ( she, etc.) pleases, likes.
(α).
With dat. of pers.:
tibi si videbitur, villis iis utere, quae, etc.,
Cic. Fam. 14, 7, 3:
velim Lentulum puerum visas eique de mancipiis, quae tibi videbitur, attribuas,
id. Att. 12, 28, 3:
qui imitamur, quos cuique visum est,
id. Off. 1, 32, 118:
ut consul, quem videretur ei, cum imperio mitteret, qui, etc.,
Liv. 31, 3, 2; 29, 20, 4: si ei videretur, integram rem ad senatum reiceret, if he pleased, a formula of politeness, Liv. 26, 16, 4 Weissenb. ad loc.;
31, 4, 2: ut, si videretur ei, maturaret venire,
id. 34, 46, 5.—
(β).
Without dat.:
ubi visum est, sub vesperum dispersi discedunt,
Caes. B. G. 5, 58: eam quoque, si videtur, correctionem explicabo, Cic. Ac. 1, 9, 35:
nunc, si videtur, hoc, illud alias,
id. Tusc. 1, 11, 23: M. Num non vis audire, etc.? A. Ut videtur, as you will, id. ib. 1, 32, 77:
si videatur,
Liv. 6, 25, 2; 26, 22, 7.

Lewis & Short latin dictionary > video
45 vt

    Vt, Coniunctio causatiua. Cic. A fin, A celle fin.

\

    Syracusana ciuitas (vt eam potissimum nominem) dedit ipsi statuam. Cic. A fin que, etc.

\

    Quam sis audax (vt alia obliuiscar) hinc omnes intelligere potuerunt. Cic. Sans faire recit du demourant.

\

    Et (vere vt dicam) de te futurum est. Cic. Pour dire vray.

\

    Vt ad pauca redeam, vxorem deduxi domum. Terent. Pour le faire brief ou court.

\

    Vt ita dicam. Quintil. Par maniere de parler, ou de dire.

\

    Mihi suasit vt ad te irem. Plaut. Que j'allasse à toy.

\

    Vt, eleantiae causa aliquando ponitur. Cicero, Inuitus feci, vt L. Flaminium e Senatu eiicerem. Je l'ay mis hors bien envi et contre ma volunté.

\

    Impuratus me ille vt etiam irrideat? Terent. Que ce meschant homme là se mocque de moy? Dict par grand courroux.

\

    Vt non, pro Quin. Cicero, Fieri nullo pacto potest, vt non dicas quid non probes eius a quo dissentias. Que tu ne dies, etc.

\

    Vereor vt non iam ferat quisquam. Quintil. Je crains que personne ne l'endure.

\

    - vt abii abs te, fit forte obuiam Mihi Phormio. Terent. Apres que je m'en fuz parti de toy.

\

    Est annus vt repulsam tulit. Cic. Il y a un an que, etc.

\

    Vt illos de Republica libros edidisti, nihil a te sane postea accepimus. Cic. Depuis que.

\

    Vt regem aequaeuum vidi. Virgil. Incontinent que.

\

    - omnes profecto mulieres Te amant, vt quaeque aspexit. Plaut. Soubdain que chascune t'a regardé.

\

    - vt quisque venerat, Accedebam, Adolescens dicdum quaeso, etc. Terent. A autant, ou A chascun qui venoit, A mesure qu'ils venoyent, ou Selon qu'ils venoyent.

\

    Vt et confestim. Liuius, Vt Hostius cecidit, confestim Romana inclinatur acies. Apres que, etc.

\

    Vt haec audiuit, sic exarsit ad id, etc. Cic. Incontinent qu'il eut ouy ceci, etc.

\

    Vt primum fletu represso loqui posse coepi. Cicero. Tout incontinent que.

\

    Misi cum Tirone plures, quibus singulis, vt quidque accidisset, dares literas. Hirt. Selon qu'il surviendroit, ou à mesure que, etc.

\

    Vt quisque me viderat. Cic. Incontinent que aucun m'avoit veu.

\

    Vt tute es, item censes omnes esse. Plaut. Il te semble que chascun te resemble.

\

    Vt illud incredibile est mortem oblatam esse patri a filio, sic hoc verisimile non est, etc. Cic. Comme c'est chose incroyable, etc.

\

    Vt operum fastigia spectantur, latent fundamenta. Quintil. Tout ainsi comme on, etc.

\

    Vt et Ita, cum superlatiuo, pro Tanto et Quanto. Cicero, Vt quisque optime dicit, ita maxime dicendi difficultatem pertimescit. D'autant plus qu'un chascun parle bien, d'autant plus, etc.

\

    Vt voles esse me, ita ero. Plaut. Je seray tel, que tu vouldras que je soye.

\

    Ita sunt deinde dulces, vt non legantur modo, sed etiam ediscantur. Cic. Si doulces, que non seulement, etc.

\

    Vt res dant sese, ita magni atque humiles sumus. Terent. Selon que les choses s'addonnent, nous, etc.

\

    Vt optime possumus. Quintil. Tout le mieulx que nous povons.

\

    Ei te commendaui, vt diligentissime potui. Cic. Tout le plus diligemment que j'ay peu.

\

    Nec vtique damno, vt qui dixerim esse in omnibus vtilitatis aliquid. Quintil. Veu que j'ay dict, ou Attendu que j'ay dict que, etc.

\

    Vt cum verbis Metuo, vereor, et timeo iunctum, pro NENON sumitur: Metuo vt substet hospes. Terent. Qu'il ne puisse, etc.

\

    Firmae hae vereor vt sint nuptiae. Terent. Qu'elles ne soyent point assez fermes et asseurees.

\

    Timeo vt sustineas. Cic. Que tu ne puisses soustenir.

\

    Scis mea consilia vt tibi credam omnia. Terent. Comment ne t'ay communiqué touts mes secrets.

\

    Credo te audisse vt me circunsteterint. Cic. Comment ils m'ont environné.

\

    Vt apparet. Cic. Comme il semble.

\

    Multum (vt dixi) et diu cogitaui. Cic. Comme j'ay dict.

\

    Eludensque artem (vt ferunt) Agedum, inquit, etc. Liuius. Comme on dict.

\

    Pecunia (vt fama est) ab rege accepta. Liu. Comme le bruit est.

\

    Verum (vt fit) multa saepe imprudentibus imperatoribus vis belli, ac turba molitur. Cic. Comme il advient.

\

    Vt saepe venit. Columel. Comme il advient souvent.

\

    Vt perhibent. Virgil. Comme on dict.

\

    Horum authoritate finitimi adducti (vt sunt Gallorum subita et repentina consilia) eadem de causa, etc. Caesar. Selon le naturel des Gaulois qui sont soubdains à deliberer et prendre conseil et advis des affaires.

\

    Vt mihi rem narras Callicles, nullo modo potest fieri. Plautus. Veu, ou A ce, ou Entendu ce que tu dis.

\

    Vt est hominum genus nimis acutum et suspiciosum. Cic. D'autant que c'est une nation grandement fine et souspeconneuse, ou Comme c'est une, etc.

\

    Vt par est. Cic. Comme il appartient.

\

    Vt potest. Cic. Selon qu'il est possible.

\

    Multae etiam vt in homine Romano literae. Cic. Selon que les Romains ont accoustumé de scavoir.

\

    Erat cum literis Latinis, tum etiam Graecis, vt temporibus illis, satis eruditus. Cic. Selon qu'en ce temps là les gents estoyent scavants, Pour ce temps là.

\

    Orationem salutarem, vt in tali tempore, habuit. Liu. Selon le temps, Eu regard au temps.

\

    Vt populi Romani aetas est, senes: vt Atheniensium secula numerantur, adolescentes debent videri. Cic. Selon le compte, etc.

\

    Nonnihil, vt in tantis malis, est profectum. Cic. Eu esgard aux grands mauls.

\

    Vt nunc est, mansurae videntur. Cic. Selon que les affaires se portent pour le present, ou Selon qu'on ne peult juger pour le present.

\

    Eius negotium sic velim suscipias, vt si esset res mea. Cic. Comme si c'estoit mon propre affaire.

\

    Vt diei tempus est. Terentius. Veu l'heure du jour, Veu l'heure qu'il est.

\

    - rus vt ibat, vt multum forte pluerat, Ingressum fluuium rapidum. Plaut. Ayant beaucoup pleu, Comme il avoit beaucoup pleu.

\

    Vt numerabatur forte argentum. Terent. Ainsi qu'on, ou A l'heure qu'on, ou Lors d'adventure qu'on comptoit l'argent.

\

    Vt mea memoria est. Cic. Selon qu'il m'en peult souvenir.

\

    Vt Dicaearcho visum est. Cic. Selon l'opinion de Dicearchus.

\

    Vt in quoque erat authoritatis plurimum. Cic. Selon qu'ils avoyent credit et estoyent estimez.

\

    Vt vales? Plaut. Comment te portes tu?

\

    Vt, pro Quam, vel O quam, admiratiue. Cic. Vt ille tum humilis, vt demissus erat! vt ipse etiam sibi, non iis solum qui aderant, displicebat! O que, etc.

\

    Vt praeter spem euenit! Terent. O que la chose est bien advenue autrement que je ne pensoye!

\

    Vt falsus animi est! Terent. O qu'il est abusé!

\

    Vt omnia contra opinionem acciderent, tamen multo se plurimum nauibus posse prospiciebant. Caes. Ja soit que, ou Encore que, ou Posé que tout veint au rebours, et tout autrement qu'on n'espere, toutesfois, etc.

\

    Vt enim quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellent, non reperies. Cic. Ja soit que, etc.

\

    Verum vt ita sit, tamen, etc. Cic. Pren le cas qu'ainsi soit, toutesfois, etc.

\

    Vt alia non sint, certe ne lassescat fortuna, metus est. Plin. Prenez encore qu'il n'y en ait point d'autres, Certes si est il à craindre que, etc.

\

    Vt pro Vtinam. Terentius, Vt te omnes equidem di, deaeque perdiunt. Que je prie à Dieu qu'il, etc.

\

    Quod plerique omnes faciunt adolescentuli, Vt animum ad aliquod studium adiungant. Terent. A scavoir d'appliquer, ou C'est à scavoir d'appliquer leur esprit, etc.

\

    Iam vt in limine, iam vt intra limen auditur. Plin. iun. Comme s'il estoit à l'entree, etc.

\

    Tum illa, vt consuetum facile amorem cerneres, Reiecit se in eum flens, quam familiariter! Terent. Tellement qu'il estoit facile à veoir et congnoistre, etc.

\

    Est autem oratio scripta elegantissime sententiis, verbis, vt nihil possit vltra. Cic. Tellement qu'il n'est possible de mieulx.

\

    Operam vt det. PA. dabit. Plaut. Pourveu qu'il m'aide.

\

    Verum, vt omnes dii adiuuent, cum decimo. Cic. A tout rompre, Au plus hault, Au mieulx faire, Au mieulx aller, Au mieulx venir.

\

    Vt maxime. Columel. Pour le plus.

\

    Domus celebratur ita vt quum maxime. Cic. Autant que jamais, Aussi fort qu'elle estoit du temps qu'elle estoit la plus hantee.

\

    Vt multum. Martial. Pour le plus.

\

    Tribus vt plurimum bonitatibus distat. Plin. Pour le plus.

\

    Vt qui. Comme estants tels qui, etc. Colum. Concepta diutius in partum adolescunt, vt quae peracto anno mense tertiodecimo vix eduntur.

\

    Vt ne addam quod sine sumptu ingenuam, liberalem nactus es. Terent. Sans ce qu'il soit besoing de dire, etc.

\

    Vt ne. Plaut. A fin que ne.

\

    Licet laudem fortunam, tamen vt ne Salutem culpem. Plaut. Toutesfois c'est sans blasmer Salus.

\

    Vt ne id videam, misera huc effugi foras. Terent. A fin que je ne voye, etc.

\

    Ita velim, vt nequid properes. Cic. Je vouldroye bien que tu ne te hastasses point en rien.

\

    Vt ne longius abeam, declarat ista ascriptio esse aliquid. Cic. Sans aller plus loing.

\

    Vt iis quae habeant, modice et scienter vtantur, et vt ne dedeceat. Cic. A fin qu'il ne messiece.

\

    Vt quid? Liu. Cic. Pourquoy?

\

    Vtvt. Plaut. Comment qu'il en soit.

\

    - iam istuc gaudeo, Vtvt erga me merita. Plaut. Quelque mal qu'elle m'ait faict.

\

    Vtvt est, non ibo tamen. Plaut. Comment qu'il en soit.

\

    Vtvt erat, mansum tamen oportuit. Terent. Comment qu'il en fust.

\

    Vtvt erant alia, illi certe, quae nunc domi tuae est, consuleres. Terent. Quoy qu'il en fust des autres.

\

    Vtvt haec sunt facta. Terent. En quelque maniere que ces choses soyent faictes.

\

    Rem patri, vtvt erat gesta, indicauit. Terent. Tout en la sorte et maniere que la chose avoit esté faicte.

Dictionarium latinogallicum > vt
46 Liber

1.
līber, ĕra, ĕrum (old form, loebesum et loebertatem antiqui dicebant liberum et libertatem. Ita Graeci loibên et leibein, Paul. ex Fest. p. 121 Müll.; cf. 2. Liber), adj. [Gr. root liph-, liptô, to desire; cf. Sanscr. lub-dhas, desirous; Lat. libet, libido], that acts according to his own will and pleasure, is his own master; free, unrestricted, unrestrained, unimpeded, unshackled; independent, frank, open, bold (opp. servus, servilis).
I.
In gen.; constr. absol., with ab, the abl., and poet. also with gen.
(α).
Absol.:
dictum est ab eruditissimis viris, nisi sapientem liberum esse neminem. Quid est enim libertas? Potestas vivendi ut velis,
Cic. Par. 5, 1, 33:
an ille mihi liber, cui mulier imperat, cui leges imponit, praescribit, jubet, vetat? etc.,
id. ib. 5, 2, 36:
ad scribendi licentiam liber,
id. N. D. 1, 44, 123:
agri immunes ac liberi,
Cic. Verr. 2, 2, 69, § 166:
integro animo ac libero causam defendere,
unprejudiced, unbiased, id. Sull. 31, 86:
liberi ad causas solutique veniebant,
not under obligations, not bribed, id. Verr. 2, 2, 78 § 192; cf.:
libera lingua,
Plaut. Cist. 1, 2, 9:
cor liberum,
id. Ep. 1, 2, 43:
vocem liberam mittere adversus aliquem,
Liv. 35, 32, 6:
libera verba animi proferre,
Juv. 4, 90: judicium [p. 1057] audientium relinquere integrum ac liberum, Cic. Div. 2, 72, 150:
aliquid respuere ingenuo liberoque fastidio,
id. Brut. 67, 236:
libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:
tibi uni vexatio direptioque sociorum impunita fuit ac libera,
id. Cat. 1, 7, 18:
pars quaestionum vaga et libera et late patens,
id. de Or. 2, 16, 67:
liberum arbitrium eis populo Romano permittente,
Liv. 31, 11 fin.; cf. id. 37, 1, 5:
mandata,
full powers, unlimited authority, id. 37, 56; 38, 8:
fenus,
unlimited, id. 35, 7: custodia, free custody (i. e. confinement to a house or to a town), id. 24, 45; Vell. 1, 11, 1;
v. custodia, II.: legatio, v. legatio: suffragia,
the right of voting freely, Juv. 8, 211:
locus,
free from intruders, undisturbed, secure, Plaut. Poen. 1, 1, 49; 3, 2, 25; id. Cas. 3, 2, 4: aedes, a free house, free dwelling (assigned to the use of ambassadors of friendly nations during their stay in Rome), Liv. 30, 17 fin.; 35, 23; 42, 6:
lectulus,
i. e. not shared with a wife, Cic. Att. 14, 13, 5: toga ( poet. for virilis toga), a man's (prop. of one who is his own master), Ov. F. 3, 771:
vestis,
id. ib. 3, 777:
libera omnia sibi servare,
to reserve to one's self full liberty, Plin. Ep. 1, 5.— Comp.:
hoc liberiores et solutiores sumus, quod, etc.,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
est finitimus oratori poëta, numeris astrictior paulo, verborum licentia liberior,
id. de Or. 1, 16, 70:
liberiores litterae,
id. Att. 1, 13, 1:
amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,
freer, more unrestrained, more cheerful, id. Lael. 18 fin.:
paulo liberior sententia,
Quint. 4, 2, 121:
liberior in utramque partem disputatio,
id. 7, 2, 14:
fusiores liberioresque numeri,
id. 9, 4, 130:
officia liberiora plenioraque,
id. 6, 1, 9:
(flumina) campo recepta Liberioris aquae,
freer, less impeded, Ov. M. 1, 41; cf.:
(Tiberinus) campo liberiore natat,
freer, opener, id. F. 4, 292:
liberiore frui caelo,
freer, opener, id. M. 15, 301.— Sup.:
liberrimum hominum genus, comici veteres tradunt, etc.,
the frankest, most free-spoken, Quint. 12, 2, 22; cf.:
liberrime Lolli,
most frank, most ingenuous, Hor. Ep. 1, 18, 1:
indignatio,
id. Epod. 4, 10.—
(β).
Free or exempt from, void of; with ab:
Mamertini vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23; cf.:
(consul) solutus a cupiditatibus, liber a delictis,
id. Agr. 1, 9, 27:
ab observando homine perverso liber,
id. Att. 1, 13, 2:
liber a tali irrisione Socrates, liber Aristo Chius,
id. Ac. 2, 39, 123:
ab omni animi perturbatione liber,
id. Off. 1, 20, 67; id. N. D. 2, 21, 55:
loca abdita et ab arbitris libera,
id. Att. 15, 16, B:
libera a ferro crura,
Ov. P. 1, 6, 32:
animus liber a partibus rei publicae,
Sall. C. 4.—
(γ).
With abl.:
animus omni liber curā et angore,
free from, without, Cic. Fin. 1, 15:
animus religione,
Liv. 2, 36:
animus cogitationibus aliis,
Quint. 11, 2, 35:
mens omnibus vitiis,
id. 12, 1, 4; cf.:
liberis odio et gratia mentibus,
id. 5, 11, 37:
omni liber metu,
Liv. 7, 34:
liber invidia,
Quint. 12, 11, 7:
equus carcere,
Ov. Am. 2, 9, 20.—
(δ).
With gen. ( poet.):
liber laborum,
Hor. A. P. 212:
fati gens Lydia,
Verg. A. 10, 154:
curarum,
Luc. 4, 384. — Comp.:
liberior campi,
having a wider space, Stat. S. 4, 2, 24.—
(ε).
Liberum est, with subject-clause:
quam (opinionem) sequi magis probantibus liberum est,
it is free, permitted, allowable, Quint. 6, 3, 112; Plin. Ep. 1, 8:
dies eligere certos liberum erat,
Plin. 30, 2, 6, § 16.—So in abl. absol.:
libero, quid firmaret mutaretve,
Tac. A. 3, 60.
II.
In partic.
A.
Free, in a social point of view, not a slave (opp. servus;
also to ingenuus): neque vendendam censes quae libera est,
Ter. Ad. 2, 1, 40; cf. id. ib. v. 28:
dis habeo gratiam quom aliquot affuerunt liberae, because slaves were not permitted to testify,
id. And. 4, 4, 32; opp. ingenuus, free-born:
quid ea? ingenuan' an festucā facta e servā liberast?
Plaut. Mil. 1, 1, 14:
in jure civili, qui est matre liberā, liber est,
Cic. N. D. 3, 18, 45; id. Caecin. 36, 96:
si neque censu, neque vindictā, nec testamento liber factus est (servus), non est liber,
id. Top. 2, 10:
quae (assentatio) non modo amico, sed ne libero quidem digna est,
of a freeman, id. Lael. 24, 89; Quint. 11, 1, 43:
liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini,
Gai. Inst. 1, 10; cf. sqq.: ex ancilla et libero jure gentium servus nascitur, id. ib. 1, 82; cf. § 85; Paul. Sent. 2, 24, 1 sqq.—
B.
Free, in a political point of view;
said both of a people not under monarchical rule and of one not in subjection to another people,
Cic. Rep. 1, 32, 48; cf.:
ut ex nimia potentia principum oritur interitus principum, sic hunc nimis liberum populum libertas ipsa servitute afficit,
id. ib. 1, 44, 68:
liber populus,
id. ib. 3, 34, 46:
(Demaratus) vir liber ac fortis,
democratic, republican, fond of liberty, id. ib. 2, 19, 34:
civitates liberae atque immunes,
free from service, Liv. 37, 55:
provinciae civitatesque liberae,
Suet. Vesp. 8:
libera ac foederata oppida,
id. Calig. 3:
Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit,
Juv. 8, 244.—
C.
In a bad sense, esp. with reference to sensual pleasure, unbridled, unchecked, unrestrained, licentious:
quam liber harum rerum multarum siet (Juppiter),
Plaut. Am. prol. 105:
adulescens imprudens et liber,
Ter. Eun. 3, 1, 40; cf.:
sit adulescentia liberior,
somewhat freer, Cic. Cael. 18, 42:
amores soluti et liberi,
id. Rep. 4, 4, 4:
consuetudo peccandi,
id. Verr. 2, 3, 76, § 177.—Hence, adv.: lībĕrē, freely, unrestrictedly, without let or hinderance; frankly, openly, boldly:
qui nihil dicit, nihil facit, nihil cogitat denique, nisi libenter ac libere,
Cic. Par. 5, 1, 34:
animus somno relaxatus solute movetur et libere,
id. Div. 2, 48, 100:
respirare,
id. Quint. 11, 39:
constanter et libere (me gessi),
id. Att. 4, 16, 9:
consilium dare,
id. Lael. 13, 44:
aliquid magis accusatorie quam libere dixisse,
id. Verr. 2, 2, 72, § 176:
omnia libere fingimus et impune,
Quint. 6, 1, 43:
ut ingredi libere (oratio), non ut licenter videatur errare,
Cic. Or. 23, 77.— Comp.:
liberius vivendi fuit potestas,
Ter. And. 1, 1, 23:
loqui,
Cic. Planc. 13, 33:
fortius liberiusque defendere,
Quint. 12, 1, 21:
liberius si Dixero quid,
Hor. S. 1, 4, 103:
maledicere,
id. ib. 2, 8, 37:
longius et liberius exseritur digitus,
Quint. 11, 3, 92; cf. id. 11, 3, 97:
ipsaque tellus Omnia liberius, nullo poscente, ferebat,
freely, of itself, spontaneously, Verg. G. 1, 127.
2.
līber, ĕri ( gen. plur. liberūm, Att. ap. Cic. Tusc. 3, 9; Turp. ap. Non. 495, 26; Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40; 2, 1, 30, § 77; Tac. A. 2, 38; 3, 25 saep.; cf. Cic. Or. 46, 155;
but also: liberorum,
Cic. Verr. 2, 1, 30, § 76; 2, 5, 42, § 109), m. [1. liber], a child.
I.
Sing. (post-class. and rare):
si quis maximam portionem libero relinquat,
Cod. Just. 3, 28, 33; 5, 9, 8 fin.; Quint. Decl. 2, 8.—
II.
Plur., children (freq.; but in class. Lat. only of children with reference to their parents: pueri = children in general, as younger than adulescentes; cf. Krebs, Antibarb. p. 657 sq.).
A.
Lit.: liberorum genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.): liberorum sibi quaesendum gratia, id. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):
cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:
eum ex C. Fadii filiā liberos habuisse,
id. ib. 16, 11, 1:
liberos procreare,
id. Tusc. 5, 37, 109:
suscipere liberos,
id. Verr. 2, 3, 69, § 161:
per liberos te precor,
Hor. Epod. 5, 5:
dulces,
id. ib. 2, 40:
parvuli,
Quint. 2, 15, 8;
opp. parentes,
id. 11, 1, 82; 3, 7, 18; 26; 6, 1, 18; 6, 5 al.: mater quae liberos, quasi oculos (amisit), orba est, Sulp. ap. Paul. ex Fest. p. 182 Müll.: jus trium liberorum, under the emperors, a privilege enjoyed by those who had three legitimate children (it consisted in the permission to fill a public office before one's twenty-fifth year, and in freedom from personal burdens); this privilege was sometimes also bestowed on those who had fewer than three children, or even none at all; also of one child:
non est sine liberis, cui vel unus filius unave filia est,
Dig. 50, 16, 148; Plaut. Aul. 4, 10, 6; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. Heaut. 1, 1, 99; id. And. 5, 3, 20; Cic. Phil. 1, 1, 2; id. de Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 1, 15, § 40; ib. 30, § 76 Zumpt; cf. also Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:
neque ejus legendam filiam (virginem Vestalem)... qui liberos tres haberet,
Gell. 1, 12, 8:
uxores duxerant, ex quibus plerique liberos habebant,
Caes. B. C. 3, 110, 2.—Of grandchildren and great-grandchildren:
liberorum appellatione nepotes et pronepotes ceterique qui ex his descendunt, continentur,
Dig. 50, 16, 220; cf.:
liberi usque ad trinepotem, ultra hos posteriores vocantur,
ib. 38, 10, 10, § 7:
habitus sis in liberum loco,
Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40.—
2.
Esp.
(α).
Of sons (opp. daughters):
procreavit liberos septem totidemque filias,
Hyg. Fab. 9.—
(β).
Of children in gen. = pueri:
praecepta Chrysippi de liberorum educatione,
Quint. 1, 11, 17; cf.: Catus aut de liberis educandis, the title of a book by Varro, v. Gell. 4, 19, 2; Macr. S. 3, 6, 5.—
B.
Transf., of animals, young:
liberis orbas oves,
Plaut. Capt. 4, 2, 38.—Comically:
quaerunt litterae hae sibi liberos: alia aliam scandit,
Plaut. Ps. 1, 1, 23.
3.
Līber, ĕri (Sabine collat. form, loebasius, acc. to Serv. Verg. G. 1, 7; cf. 1. liber, and libertas init.), m. [Gr. leibô, to pour; loibê, a drink - offering; Lat. libare], an old Italian deity, who presided over planting and fructification; afterwards identified with the Greek Bacchus:
hunc dico Liberum Semelā natum, non eum, quem nostri majores auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt. Sed quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera: quod in Libera servant, in Libero non item,
Cic. N. D. 2, 24, 62; cf. Serv. Verg. G. 1, 5; Cic. Leg. 2, 8, 19:
tertio (invocabo) Cererem et Liberum, quod horum fructus maxime necessarii ad victum: ab his enim cibus et potio venit e fundo,
Varr. R. R. 1, 1, 5:
Liber et alma Ceres,
Verg. G. 1, 7:
ex aede Liberi,
Cic. Verr. 2, 4, 57, § 128;
in a pun with 1. liber,
Plaut. Capt. 3, 4, 46; cf. id. Curc. 1, 2, 21; id. Stich. 5, 4, 17; so in a pun with liber, free:
quiaque adeo me complevi flore Liberi, Magis libera uti lingua collibitum est mihi,
Plaut. Cist. 1, 2, 8; cf.:
salve, anime mi, lepos Liberi, ut veteris ego sum cupida, etc.,
id. Curc. 1, 2, 3.— Connected with pater:
sic factum, ut Libero patri repertori vitis hirci immolarentur,
Varr. R. R. 1, 2, 19:
Romulus et Liber pater,
Hor. Ep. 2, 1, 5:
per vestigia Liberi patris,
Plin. 4, 10, 17, § 39:
patre favente Libero fetis palmitibus,
Col. 3, 21, 3:
Libero patri in monte res divina celebratur,
Macr. S. 1, 18, 4.—
B.
Meton., wine:
illud, quod erat a deo donatum, nomine ipsius dei nuncupabant: ut cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Liberum: ex quo illud Terentii (Eun. 4, 5, 6): sine Cerere et Libero friget Venus,
Cic. N. D. 2, 23, 60:
Liberum et Cererem pro vino et pane,
Quint. 8, 6, 24; cf. also Plaut. Curc. 1, 2, 4 supra:
sed pressum Calibus ducere Liberum Si gestis, etc.,
Hor. C. 4, 12, 14:
condita cum verax aperit praecordia Liber,
id. S. 1, 4, 89.
4.
lĭber, bri, m. [Gr. lepein, to peel; lepos, lepis; cf. lobos], the inner bark or rind of a tree.
I.
Lit.
A.
In gen.:
obducuntur libro aut cortice trunci,
Cic. N. D. 2, 47, 120:
colligatae libris (arundines),
Varr. R. R. 1, 8, 4:
udoque docent (germen) inolescere libro,
Verg. G. 2, 77:
natam libro et silvestri subere clausam,
id. A. 11, 554; id. E. 10, 67:
quam denso fascia libro,
Juv. 6, 263.—
B.
Esp., because the ancients used the bark or rind of trees to write upon; usually the thin rind of the Egyptian papyrus, on which the books of the Greeks and Romans were usually written (v. Dict. of Antiq. p. 587 sq.):
antea non fuisse chartarum usum. In palmarum foliis primo scriptitatum, dein quarundam arborum libris,
Plin. 13, 11, 21, § 69.—Hence,
II.
Transf.
A.
Paper, parchment, or rolls of any substance used to write upon (cf.:
charta, membrana): quasi quom in libro scribuntur calamo litterae,
Plaut. Ps. 1, 5, 131.—
B.
Most freq. a book, work, treatise:
Demetrii liber de concordia,
Cic. Att. 8, 12, 6:
quas (sententias) hoc libro exposui,
id. Lael. 1, 3; cf. id. ib. 1, 5:
dixi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi,
id. de Sen. 15, 54:
libros pervolutare,
id. Att. 5, 12, 2:
evolvere,
id. Tusc. 1, 11, 24:
volvere,
id. Brut. 87, 298:
legere,
id. Fam. 6, 6, 8:
edere,
id. Fat. 1, 1:
libri confectio,
id. de Sen. 1, 1:
tempus ad libros vacuum,
id. Rep. 1, 9, 14:
cujus (Platonis) in libris,
id. ib. 1, 10, 16:
in Graecorum libris,
id. ib. 2, 11, 21:
librum, si malus est, nequeo laudare,
Juv. 3, 41:
actorum libri,
the official gazette, id. 9, 84; cf. 2, 136; and v. Dict. Antiq. s. v. Acta.—
C.
In partic.
1.
A division of a work a look:
tres libri perfecti sunt de Natura Deorum,
Cic. Div. 2, 1, 3:
hi tres libri (de Officiis),
id. Off. 3, 33, 121:
sermo in novem libros distributus,
id. Q. Fr. 3, 5, 1:
dictum est in libro superiore,
id. Off. 2, 13, 43 [p. 1058] sicut superiore libro continetur, Quint. 11, 1, 1:
versus de libro Ennii annali sexto,
id. 6, 3, 86:
liber primus, secundus, tertius, etc.,
id. 8, 1, 2; 10, 2, 20; 11, 1, 4 al. —Sometimes, in this latter case, liber is omitted:
in T. Livii primo,
Quint. 9, 2, 37:
in tertio de Oratore,
id. 9, 1, 26:
legi tuum nuper quartum de Finibus,
Cic. Tusc. 5, 11, 32.—
2.
In relig. or pub. law lang., a religious book, scriptures; a statute - book, code:
decemviris adire libros jussis,
i. e. the Sibylline books, Liv. 34, 55; 21, 62; 25, 12:
se cum legeret libros, recordatum esse, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:
ut in libris est Etruscorum,
id. Div. 2, 23, 50; id. Att. 9, 9, 3:
caerimoniarum,
rituals, Tac. A. 3, 38.—
D.
A list, catalogue, register, Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167.—
E.
A letter, epistle, Nep. Lys. 4, 2; Plin. Ep. 2, 1, 5.—
F.
A rescript, decree (post-Aug.):
liber principis severus et tamen moderatus,
Plin. Ep. 5, 14, 8.

Lewis & Short latin dictionary > Liber
47 liber

1.
līber, ĕra, ĕrum (old form, loebesum et loebertatem antiqui dicebant liberum et libertatem. Ita Graeci loibên et leibein, Paul. ex Fest. p. 121 Müll.; cf. 2. Liber), adj. [Gr. root liph-, liptô, to desire; cf. Sanscr. lub-dhas, desirous; Lat. libet, libido], that acts according to his own will and pleasure, is his own master; free, unrestricted, unrestrained, unimpeded, unshackled; independent, frank, open, bold (opp. servus, servilis).
I.
In gen.; constr. absol., with ab, the abl., and poet. also with gen.
(α).
Absol.:
dictum est ab eruditissimis viris, nisi sapientem liberum esse neminem. Quid est enim libertas? Potestas vivendi ut velis,
Cic. Par. 5, 1, 33:
an ille mihi liber, cui mulier imperat, cui leges imponit, praescribit, jubet, vetat? etc.,
id. ib. 5, 2, 36:
ad scribendi licentiam liber,
id. N. D. 1, 44, 123:
agri immunes ac liberi,
Cic. Verr. 2, 2, 69, § 166:
integro animo ac libero causam defendere,
unprejudiced, unbiased, id. Sull. 31, 86:
liberi ad causas solutique veniebant,
not under obligations, not bribed, id. Verr. 2, 2, 78 § 192; cf.:
libera lingua,
Plaut. Cist. 1, 2, 9:
cor liberum,
id. Ep. 1, 2, 43:
vocem liberam mittere adversus aliquem,
Liv. 35, 32, 6:
libera verba animi proferre,
Juv. 4, 90: judicium [p. 1057] audientium relinquere integrum ac liberum, Cic. Div. 2, 72, 150:
aliquid respuere ingenuo liberoque fastidio,
id. Brut. 67, 236:
libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:
tibi uni vexatio direptioque sociorum impunita fuit ac libera,
id. Cat. 1, 7, 18:
pars quaestionum vaga et libera et late patens,
id. de Or. 2, 16, 67:
liberum arbitrium eis populo Romano permittente,
Liv. 31, 11 fin.; cf. id. 37, 1, 5:
mandata,
full powers, unlimited authority, id. 37, 56; 38, 8:
fenus,
unlimited, id. 35, 7: custodia, free custody (i. e. confinement to a house or to a town), id. 24, 45; Vell. 1, 11, 1;
v. custodia, II.: legatio, v. legatio: suffragia,
the right of voting freely, Juv. 8, 211:
locus,
free from intruders, undisturbed, secure, Plaut. Poen. 1, 1, 49; 3, 2, 25; id. Cas. 3, 2, 4: aedes, a free house, free dwelling (assigned to the use of ambassadors of friendly nations during their stay in Rome), Liv. 30, 17 fin.; 35, 23; 42, 6:
lectulus,
i. e. not shared with a wife, Cic. Att. 14, 13, 5: toga ( poet. for virilis toga), a man's (prop. of one who is his own master), Ov. F. 3, 771:
vestis,
id. ib. 3, 777:
libera omnia sibi servare,
to reserve to one's self full liberty, Plin. Ep. 1, 5.— Comp.:
hoc liberiores et solutiores sumus, quod, etc.,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
est finitimus oratori poëta, numeris astrictior paulo, verborum licentia liberior,
id. de Or. 1, 16, 70:
liberiores litterae,
id. Att. 1, 13, 1:
amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,
freer, more unrestrained, more cheerful, id. Lael. 18 fin.:
paulo liberior sententia,
Quint. 4, 2, 121:
liberior in utramque partem disputatio,
id. 7, 2, 14:
fusiores liberioresque numeri,
id. 9, 4, 130:
officia liberiora plenioraque,
id. 6, 1, 9:
(flumina) campo recepta Liberioris aquae,
freer, less impeded, Ov. M. 1, 41; cf.:
(Tiberinus) campo liberiore natat,
freer, opener, id. F. 4, 292:
liberiore frui caelo,
freer, opener, id. M. 15, 301.— Sup.:
liberrimum hominum genus, comici veteres tradunt, etc.,
the frankest, most free-spoken, Quint. 12, 2, 22; cf.:
liberrime Lolli,
most frank, most ingenuous, Hor. Ep. 1, 18, 1:
indignatio,
id. Epod. 4, 10.—
(β).
Free or exempt from, void of; with ab:
Mamertini vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23; cf.:
(consul) solutus a cupiditatibus, liber a delictis,
id. Agr. 1, 9, 27:
ab observando homine perverso liber,
id. Att. 1, 13, 2:
liber a tali irrisione Socrates, liber Aristo Chius,
id. Ac. 2, 39, 123:
ab omni animi perturbatione liber,
id. Off. 1, 20, 67; id. N. D. 2, 21, 55:
loca abdita et ab arbitris libera,
id. Att. 15, 16, B:
libera a ferro crura,
Ov. P. 1, 6, 32:
animus liber a partibus rei publicae,
Sall. C. 4.—
(γ).
With abl.:
animus omni liber curā et angore,
free from, without, Cic. Fin. 1, 15:
animus religione,
Liv. 2, 36:
animus cogitationibus aliis,
Quint. 11, 2, 35:
mens omnibus vitiis,
id. 12, 1, 4; cf.:
liberis odio et gratia mentibus,
id. 5, 11, 37:
omni liber metu,
Liv. 7, 34:
liber invidia,
Quint. 12, 11, 7:
equus carcere,
Ov. Am. 2, 9, 20.—
(δ).
With gen. ( poet.):
liber laborum,
Hor. A. P. 212:
fati gens Lydia,
Verg. A. 10, 154:
curarum,
Luc. 4, 384. — Comp.:
liberior campi,
having a wider space, Stat. S. 4, 2, 24.—
(ε).
Liberum est, with subject-clause:
quam (opinionem) sequi magis probantibus liberum est,
it is free, permitted, allowable, Quint. 6, 3, 112; Plin. Ep. 1, 8:
dies eligere certos liberum erat,
Plin. 30, 2, 6, § 16.—So in abl. absol.:
libero, quid firmaret mutaretve,
Tac. A. 3, 60.
II.
In partic.
A.
Free, in a social point of view, not a slave (opp. servus;
also to ingenuus): neque vendendam censes quae libera est,
Ter. Ad. 2, 1, 40; cf. id. ib. v. 28:
dis habeo gratiam quom aliquot affuerunt liberae, because slaves were not permitted to testify,
id. And. 4, 4, 32; opp. ingenuus, free-born:
quid ea? ingenuan' an festucā facta e servā liberast?
Plaut. Mil. 1, 1, 14:
in jure civili, qui est matre liberā, liber est,
Cic. N. D. 3, 18, 45; id. Caecin. 36, 96:
si neque censu, neque vindictā, nec testamento liber factus est (servus), non est liber,
id. Top. 2, 10:
quae (assentatio) non modo amico, sed ne libero quidem digna est,
of a freeman, id. Lael. 24, 89; Quint. 11, 1, 43:
liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini,
Gai. Inst. 1, 10; cf. sqq.: ex ancilla et libero jure gentium servus nascitur, id. ib. 1, 82; cf. § 85; Paul. Sent. 2, 24, 1 sqq.—
B.
Free, in a political point of view;
said both of a people not under monarchical rule and of one not in subjection to another people,
Cic. Rep. 1, 32, 48; cf.:
ut ex nimia potentia principum oritur interitus principum, sic hunc nimis liberum populum libertas ipsa servitute afficit,
id. ib. 1, 44, 68:
liber populus,
id. ib. 3, 34, 46:
(Demaratus) vir liber ac fortis,
democratic, republican, fond of liberty, id. ib. 2, 19, 34:
civitates liberae atque immunes,
free from service, Liv. 37, 55:
provinciae civitatesque liberae,
Suet. Vesp. 8:
libera ac foederata oppida,
id. Calig. 3:
Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit,
Juv. 8, 244.—
C.
In a bad sense, esp. with reference to sensual pleasure, unbridled, unchecked, unrestrained, licentious:
quam liber harum rerum multarum siet (Juppiter),
Plaut. Am. prol. 105:
adulescens imprudens et liber,
Ter. Eun. 3, 1, 40; cf.:
sit adulescentia liberior,
somewhat freer, Cic. Cael. 18, 42:
amores soluti et liberi,
id. Rep. 4, 4, 4:
consuetudo peccandi,
id. Verr. 2, 3, 76, § 177.—Hence, adv.: lībĕrē, freely, unrestrictedly, without let or hinderance; frankly, openly, boldly:
qui nihil dicit, nihil facit, nihil cogitat denique, nisi libenter ac libere,
Cic. Par. 5, 1, 34:
animus somno relaxatus solute movetur et libere,
id. Div. 2, 48, 100:
respirare,
id. Quint. 11, 39:
constanter et libere (me gessi),
id. Att. 4, 16, 9:
consilium dare,
id. Lael. 13, 44:
aliquid magis accusatorie quam libere dixisse,
id. Verr. 2, 2, 72, § 176:
omnia libere fingimus et impune,
Quint. 6, 1, 43:
ut ingredi libere (oratio), non ut licenter videatur errare,
Cic. Or. 23, 77.— Comp.:
liberius vivendi fuit potestas,
Ter. And. 1, 1, 23:
loqui,
Cic. Planc. 13, 33:
fortius liberiusque defendere,
Quint. 12, 1, 21:
liberius si Dixero quid,
Hor. S. 1, 4, 103:
maledicere,
id. ib. 2, 8, 37:
longius et liberius exseritur digitus,
Quint. 11, 3, 92; cf. id. 11, 3, 97:
ipsaque tellus Omnia liberius, nullo poscente, ferebat,
freely, of itself, spontaneously, Verg. G. 1, 127.
2.
līber, ĕri ( gen. plur. liberūm, Att. ap. Cic. Tusc. 3, 9; Turp. ap. Non. 495, 26; Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40; 2, 1, 30, § 77; Tac. A. 2, 38; 3, 25 saep.; cf. Cic. Or. 46, 155;
but also: liberorum,
Cic. Verr. 2, 1, 30, § 76; 2, 5, 42, § 109), m. [1. liber], a child.
I.
Sing. (post-class. and rare):
si quis maximam portionem libero relinquat,
Cod. Just. 3, 28, 33; 5, 9, 8 fin.; Quint. Decl. 2, 8.—
II.
Plur., children (freq.; but in class. Lat. only of children with reference to their parents: pueri = children in general, as younger than adulescentes; cf. Krebs, Antibarb. p. 657 sq.).
A.
Lit.: liberorum genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.): liberorum sibi quaesendum gratia, id. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):
cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:
eum ex C. Fadii filiā liberos habuisse,
id. ib. 16, 11, 1:
liberos procreare,
id. Tusc. 5, 37, 109:
suscipere liberos,
id. Verr. 2, 3, 69, § 161:
per liberos te precor,
Hor. Epod. 5, 5:
dulces,
id. ib. 2, 40:
parvuli,
Quint. 2, 15, 8;
opp. parentes,
id. 11, 1, 82; 3, 7, 18; 26; 6, 1, 18; 6, 5 al.: mater quae liberos, quasi oculos (amisit), orba est, Sulp. ap. Paul. ex Fest. p. 182 Müll.: jus trium liberorum, under the emperors, a privilege enjoyed by those who had three legitimate children (it consisted in the permission to fill a public office before one's twenty-fifth year, and in freedom from personal burdens); this privilege was sometimes also bestowed on those who had fewer than three children, or even none at all; also of one child:
non est sine liberis, cui vel unus filius unave filia est,
Dig. 50, 16, 148; Plaut. Aul. 4, 10, 6; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. Heaut. 1, 1, 99; id. And. 5, 3, 20; Cic. Phil. 1, 1, 2; id. de Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 1, 15, § 40; ib. 30, § 76 Zumpt; cf. also Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:
neque ejus legendam filiam (virginem Vestalem)... qui liberos tres haberet,
Gell. 1, 12, 8:
uxores duxerant, ex quibus plerique liberos habebant,
Caes. B. C. 3, 110, 2.—Of grandchildren and great-grandchildren:
liberorum appellatione nepotes et pronepotes ceterique qui ex his descendunt, continentur,
Dig. 50, 16, 220; cf.:
liberi usque ad trinepotem, ultra hos posteriores vocantur,
ib. 38, 10, 10, § 7:
habitus sis in liberum loco,
Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40.—
2.
Esp.
(α).
Of sons (opp. daughters):
procreavit liberos septem totidemque filias,
Hyg. Fab. 9.—
(β).
Of children in gen. = pueri:
praecepta Chrysippi de liberorum educatione,
Quint. 1, 11, 17; cf.: Catus aut de liberis educandis, the title of a book by Varro, v. Gell. 4, 19, 2; Macr. S. 3, 6, 5.—
B.
Transf., of animals, young:
liberis orbas oves,
Plaut. Capt. 4, 2, 38.—Comically:
quaerunt litterae hae sibi liberos: alia aliam scandit,
Plaut. Ps. 1, 1, 23.
3.
Līber, ĕri (Sabine collat. form, loebasius, acc. to Serv. Verg. G. 1, 7; cf. 1. liber, and libertas init.), m. [Gr. leibô, to pour; loibê, a drink - offering; Lat. libare], an old Italian deity, who presided over planting and fructification; afterwards identified with the Greek Bacchus:
hunc dico Liberum Semelā natum, non eum, quem nostri majores auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt. Sed quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera: quod in Libera servant, in Libero non item,
Cic. N. D. 2, 24, 62; cf. Serv. Verg. G. 1, 5; Cic. Leg. 2, 8, 19:
tertio (invocabo) Cererem et Liberum, quod horum fructus maxime necessarii ad victum: ab his enim cibus et potio venit e fundo,
Varr. R. R. 1, 1, 5:
Liber et alma Ceres,
Verg. G. 1, 7:
ex aede Liberi,
Cic. Verr. 2, 4, 57, § 128;
in a pun with 1. liber,
Plaut. Capt. 3, 4, 46; cf. id. Curc. 1, 2, 21; id. Stich. 5, 4, 17; so in a pun with liber, free:
quiaque adeo me complevi flore Liberi, Magis libera uti lingua collibitum est mihi,
Plaut. Cist. 1, 2, 8; cf.:
salve, anime mi, lepos Liberi, ut veteris ego sum cupida, etc.,
id. Curc. 1, 2, 3.— Connected with pater:
sic factum, ut Libero patri repertori vitis hirci immolarentur,
Varr. R. R. 1, 2, 19:
Romulus et Liber pater,
Hor. Ep. 2, 1, 5:
per vestigia Liberi patris,
Plin. 4, 10, 17, § 39:
patre favente Libero fetis palmitibus,
Col. 3, 21, 3:
Libero patri in monte res divina celebratur,
Macr. S. 1, 18, 4.—
B.
Meton., wine:
illud, quod erat a deo donatum, nomine ipsius dei nuncupabant: ut cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Liberum: ex quo illud Terentii (Eun. 4, 5, 6): sine Cerere et Libero friget Venus,
Cic. N. D. 2, 23, 60:
Liberum et Cererem pro vino et pane,
Quint. 8, 6, 24; cf. also Plaut. Curc. 1, 2, 4 supra:
sed pressum Calibus ducere Liberum Si gestis, etc.,
Hor. C. 4, 12, 14:
condita cum verax aperit praecordia Liber,
id. S. 1, 4, 89.
4.
lĭber, bri, m. [Gr. lepein, to peel; lepos, lepis; cf. lobos], the inner bark or rind of a tree.
I.
Lit.
A.
In gen.:
obducuntur libro aut cortice trunci,
Cic. N. D. 2, 47, 120:
colligatae libris (arundines),
Varr. R. R. 1, 8, 4:
udoque docent (germen) inolescere libro,
Verg. G. 2, 77:
natam libro et silvestri subere clausam,
id. A. 11, 554; id. E. 10, 67:
quam denso fascia libro,
Juv. 6, 263.—
B.
Esp., because the ancients used the bark or rind of trees to write upon; usually the thin rind of the Egyptian papyrus, on which the books of the Greeks and Romans were usually written (v. Dict. of Antiq. p. 587 sq.):
antea non fuisse chartarum usum. In palmarum foliis primo scriptitatum, dein quarundam arborum libris,
Plin. 13, 11, 21, § 69.—Hence,
II.
Transf.
A.
Paper, parchment, or rolls of any substance used to write upon (cf.:
charta, membrana): quasi quom in libro scribuntur calamo litterae,
Plaut. Ps. 1, 5, 131.—
B.
Most freq. a book, work, treatise:
Demetrii liber de concordia,
Cic. Att. 8, 12, 6:
quas (sententias) hoc libro exposui,
id. Lael. 1, 3; cf. id. ib. 1, 5:
dixi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi,
id. de Sen. 15, 54:
libros pervolutare,
id. Att. 5, 12, 2:
evolvere,
id. Tusc. 1, 11, 24:
volvere,
id. Brut. 87, 298:
legere,
id. Fam. 6, 6, 8:
edere,
id. Fat. 1, 1:
libri confectio,
id. de Sen. 1, 1:
tempus ad libros vacuum,
id. Rep. 1, 9, 14:
cujus (Platonis) in libris,
id. ib. 1, 10, 16:
in Graecorum libris,
id. ib. 2, 11, 21:
librum, si malus est, nequeo laudare,
Juv. 3, 41:
actorum libri,
the official gazette, id. 9, 84; cf. 2, 136; and v. Dict. Antiq. s. v. Acta.—
C.
In partic.
1.
A division of a work a look:
tres libri perfecti sunt de Natura Deorum,
Cic. Div. 2, 1, 3:
hi tres libri (de Officiis),
id. Off. 3, 33, 121:
sermo in novem libros distributus,
id. Q. Fr. 3, 5, 1:
dictum est in libro superiore,
id. Off. 2, 13, 43 [p. 1058] sicut superiore libro continetur, Quint. 11, 1, 1:
versus de libro Ennii annali sexto,
id. 6, 3, 86:
liber primus, secundus, tertius, etc.,
id. 8, 1, 2; 10, 2, 20; 11, 1, 4 al. —Sometimes, in this latter case, liber is omitted:
in T. Livii primo,
Quint. 9, 2, 37:
in tertio de Oratore,
id. 9, 1, 26:
legi tuum nuper quartum de Finibus,
Cic. Tusc. 5, 11, 32.—
2.
In relig. or pub. law lang., a religious book, scriptures; a statute - book, code:
decemviris adire libros jussis,
i. e. the Sibylline books, Liv. 34, 55; 21, 62; 25, 12:
se cum legeret libros, recordatum esse, etc.,
Cic. N. D. 2, 4, 11:
ut in libris est Etruscorum,
id. Div. 2, 23, 50; id. Att. 9, 9, 3:
caerimoniarum,
rituals, Tac. A. 3, 38.—
D.
A list, catalogue, register, Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167.—
E.
A letter, epistle, Nep. Lys. 4, 2; Plin. Ep. 2, 1, 5.—
F.
A rescript, decree (post-Aug.):
liber principis severus et tamen moderatus,
Plin. Ep. 5, 14, 8.

Lewis & Short latin dictionary > liber
48 audeo

audeo, ausus sum, ēre (zsgz. aus avideo v. avidus), I) im mildern Sinne, Lust haben, belieben, mögen, es über sich gewinnen, es übers Herz bringen (s. Brix Plaut. trin. 244. Lorenz Plaut. mil. 231. Ladewig Verg. Aen. 8, 364), a) m. Infin.: non audes mihi subvenire? Plaut.: nihilne adiuvare me audes? Plaut.: auden participare me quod commentus es? Plaut.: aude, hospes, contemnere opes, Verg.: sapere aude, Hor.: nec longius audet abire, Ov. – b) absol. in der parenthet. Formel si audes, wenn du Lust hast, wenn du es über dich gewinnen kannst, wenn du so gut sein willst, da mihi hoc, si audes, Plaut. trin. 244. Vgl. Cic. or. 154 u. sodes. – II) im stärkern Sinne, es übers Herz bringen = etw. ( zu tun) wagen, sich unterstehen, sich herausnehmen, sich unterfangen, sich erkühnen, so dreist sein, zu usw., a) m. Infin.: segregare abs te ausus es, Pacuv. fr.: tun audes etiam servos spernere? Plaut.: puellam sum ausus aggredi, Titin. fr.: sibi cum viro forti ac strenuo negotium esse, qui cum cogitasset, facere auderet, et prius cogitare, quam conari consuesset, Nep.: vide quaeso, ut, qui de meo facto non dubitem dicere, de Ligarii non audeam confiteri, Cic.: ad quemvis numerum ephippiatorum equitum quamvis pauci adire audent, wagen sich heran an usw., Caes.: ut vix quidquam satis certum affirmare ausus sim, Liv.: audeo dicere, ich wage es zu sagen, d.i. zu behaupten, Plaut., Cic. u.a. (s. Klotz Cic. Lael. 1. p. 85): im Passiv unpers. m. Infin. Pass., si animadverterent auderi adversus se tam exiguis copiis dimicari, Nep. Milt. 4, 5 N. u. H. – b) m. Acc.: tantum facinus, Ter. (vgl. locuti magis quam ausi tantum facinus, Liv.): extrema, Verg.: proelium, aciem (Schlacht), Tac.: multa dolo, pleraque per vim, Liv.: privatis ut opibus ita consiliis (aus eigenen Mitteln und im eigenen Interesse) magna ausus magnificeque conata exsecutus, Vell.: m. Dat. od. in u. Akk. (gegen) od. adversus m. Akk., vim cultoribus et oppidanis ac plerumque in mercatores et navicularios, Tac. ann. 12, 55: si quid in morbo petulantius ausi sunt adversus medentem, sich etwas herausnehmen, Sen. de const. sap. 13, 2. – m. in u. Abl. (bei), ausurum se in tribunis, quod princeps familiae suae ausus in regibus esset, Liv. 3, 17, 8: plus in eo dilectu Valens audebat, Tac. hist. 2, 93. – m. pro u. Abl., pro vita maiora audere probavi, Verg. Aen. 12, 814: audendum aliquid pro patria etiam cum periculo ratus, Iustin. 5, 9, 6. – im Passiv, audeantur infanda, si non perniciem nobis cum scelere ferunt, Liv.: omnia et conanda et audenda Magnetibus esse, Liv.: agenda res est audendaque, Liv.: non ab Scipionibus aliis veteribus Romanorum ducum quicquam ausum patratumque fortius quam tunc a Caesare, Vell.: ausis ad Caesarem codicillis, Tac. ann. 3, 67. – c) bei vorhergeh. Negation mit quin u. Konjunkt., ut non audeam profecto percontanti quin promam omnia, daß ich nicht umhin kann, so kühn zu sein, Plaut. asin. 25 sq. – d) absol. (vgl. Nipperd. Tac. ann. 4, 59): hos vero novos magistros nihil intellegebam posse docere, quam audere (dreist sein, dreist auftreten), Cic.: in eiusmodi consiliis periculosius esse deprehendi, quam audere, Tac.: quod (daß sie) sperant, quod audent, omne Caesari acceptum referre possunt, Cic.: si casus daretur, ausurum, Tac.: audendum atque agendum ait in tanto malo esse, Liv.: Romani audendo et fallendo magni facti, Sall. fr.: audendo atque agendo res Romana crevit, Liv.: Caelius audendo potentior, Tac.: duo itinera audendi, Tac.: ausos libertas sequetur, Tac. – m. Praepos., adversus Neronem ausus, Tac. hist. 2, 71: audere in proelia, sich mutig in den Kampf einlassen, Verg. Aen. 2, 347: istas in usque manus, Stat. Theb. 1, 439: in artes, Gratt. cyn. 498: qui auctor audendi pro patria fuit, Oros. 2, 17, 9. – m. Advv., neque ausurum contra Seianum, S. werde sich nicht heranwagen, Tac. ann. 4, 59 extr.: unde rursus ausi, aus dem von neuem sich heranwagend, Tac. hist. 2, 25: longius ausuri, sich weiter vorwagen, Tac. hist. 5, 11. – / Altes Perf. ausi, Cato orat. 63 ( bei Prisc. 9, 47): dah. in Prosa (selbst Cic. Brut. 18) u. häufig bei Dichtern Coni. syncop. ausim, ausis usw., s. Neue-Wagener Formenl.³ Bd. 2. S. 510 u. 511. Fritzsche Hor. sat. 1, 10, 48. – Ungew. Coni. Perf. auserim = ausim, Ambros. ep. 53, 1 extr. – Partiz. ausus passiv, Vell. 2, 80, 3. Tac. ann. 3, 67. Amm. 26, 10, 10 u. bei Dichtern.

lateinisch-deutsches > audeo
49 audeo

audeo, ausus sum, ēre (zsgz. aus avideo v. avidus), I) im mildern Sinne, Lust haben, belieben, mögen, es über sich gewinnen, es übers Herz bringen (s. Brix Plaut. trin. 244. Lorenz Plaut. mil. 231. Ladewig Verg. Aen. 8, 364), a) m. Infin.: non audes mihi subvenire? Plaut.: nihilne adiuvare me audes? Plaut.: auden participare me quod commentus es? Plaut.: aude, hospes, contemnere opes, Verg.: sapere aude, Hor.: nec longius audet abire, Ov. – b) absol. in der parenthet. Formel si audes, wenn du Lust hast, wenn du es über dich gewinnen kannst, wenn du so gut sein willst, da mihi hoc, si audes, Plaut. trin. 244. Vgl. Cic. or. 154 u. sodes. – II) im stärkern Sinne, es übers Herz bringen = etw. ( zu tun) wagen, sich unterstehen, sich herausnehmen, sich unterfangen, sich erkühnen, so dreist sein, zu usw., a) m. Infin.: segregare abs te ausus es, Pacuv. fr.: tun audes etiam servos spernere? Plaut.: puellam sum ausus aggredi, Titin. fr.: sibi cum viro forti ac strenuo negotium esse, qui cum cogitasset, facere auderet, et prius cogitare, quam conari consuesset, Nep.: vide quaeso, ut, qui de meo facto non dubitem dicere, de Ligarii non audeam confiteri, Cic.: ad quemvis numerum ephippiatorum equitum quamvis pauci adire audent, wagen sich heran an usw., Caes.: ut vix quidquam satis certum affirmare ausus sim, Liv.: audeo dicere, ich wage es

————

zu sagen, d.i. zu behaupten, Plaut., Cic. u.a. (s. Klotz Cic. Lael. 1. p. 85): im Passiv unpers. m. Infin. Pass., si animadverterent auderi adversus se tam exiguis copiis dimicari, Nep. Milt. 4, 5 N. u. H. – b) m. Acc.: tantum facinus, Ter. (vgl. locuti magis quam ausi tantum facinus, Liv.): extrema, Verg.: proelium, aciem (Schlacht), Tac.: multa dolo, pleraque per vim, Liv.: privatis ut opibus ita consiliis (aus eigenen Mitteln und im eigenen Interesse) magna ausus magnificeque conata exsecutus, Vell.: m. Dat. od. in u. Akk. (gegen) od. adversus m. Akk., vim cultoribus et oppidanis ac plerumque in mercatores et navicularios, Tac. ann. 12, 55: si quid in morbo petulantius ausi sunt adversus medentem, sich etwas herausnehmen, Sen. de const. sap. 13, 2. – m. in u. Abl. (bei), ausurum se in tribunis, quod princeps familiae suae ausus in regibus esset, Liv. 3, 17, 8: plus in eo dilectu Valens audebat, Tac. hist. 2, 93. – m. pro u. Abl., pro vita maiora audere probavi, Verg. Aen. 12, 814: audendum aliquid pro patria etiam cum periculo ratus, Iustin. 5, 9, 6. – im Passiv, audeantur infanda, si non perniciem nobis cum scelere ferunt, Liv.: omnia et conanda et audenda Magnetibus esse, Liv.: agenda res est audendaque, Liv.: non ab Scipionibus aliis veteribus Romanorum ducum quicquam ausum patratumque fortius quam tunc a Caesare, Vell.: ausis ad Caesarem codicillis, Tac. ann. 3, 67. – c) bei vorhergeh.

————

Negation mit quin u. Konjunkt., ut non audeam profecto percontanti quin promam omnia, daß ich nicht umhin kann, so kühn zu sein, Plaut. asin. 25 sq. – d) absol. (vgl. Nipperd. Tac. ann. 4, 59): hos vero novos magistros nihil intellegebam posse docere, quam audere (dreist sein, dreist auftreten), Cic.: in eiusmodi consiliis periculosius esse deprehendi, quam audere, Tac.: quod (daß sie) sperant, quod audent, omne Caesari acceptum referre possunt, Cic.: si casus daretur, ausurum, Tac.: audendum atque agendum ait in tanto malo esse, Liv.: Romani audendo et fallendo magni facti, Sall. fr.: audendo atque agendo res Romana crevit, Liv.: Caelius audendo potentior, Tac.: duo itinera audendi, Tac.: ausos libertas sequetur, Tac. – m. Praepos., adversus Neronem ausus, Tac. hist. 2, 71: audere in proelia, sich mutig in den Kampf einlassen, Verg. Aen. 2, 347: istas in usque manus, Stat. Theb. 1, 439: in artes, Gratt. cyn. 498: qui auctor audendi pro patria fuit, Oros. 2, 17, 9. – m. Advv., neque ausurum contra Seianum, S. werde sich nicht heranwagen, Tac. ann. 4, 59 extr.: unde rursus ausi, aus dem von neuem sich heranwagend, Tac. hist. 2, 25: longius ausuri, sich weiter vorwagen, Tac. hist. 5, 11. – ⇒ Altes Perf. ausi, Cato orat. 63 ( bei Prisc. 9, 47): dah. in Prosa (selbst Cic. Brut. 18) u. häufig bei Dichtern Coni. syncop. ausim, ausis usw., s. Neue- Wagener Formenl.³ Bd. 2. S. 510 u. 511. Fritzsche

————

Hor. sat. 1, 10, 48. – Ungew. Coni. Perf. auserim = ausim, Ambros. ep. 53, 1 extr. – Partiz. ausus passiv, Vell. 2, 80, 3. Tac. ann. 3, 67. Amm. 26, 10, 10 u. bei Dichtern.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > audeo
50 facio

făcĭo, ĕre, fēci, factum    - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence.    - futur simple: facie = faciam (Cato).    - voir les formes archaïques: faxo, faxim.    - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum.    - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que.    - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre.    - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi.    - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn?    - factus ad + acc.: fait pour.    - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif).    - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache.    - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer.    - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc).    - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas.    - avec adv.: agir, se comporter, se conduire.    - facio libenter ut: il m'est bien agréable de.    - bene (recte) facis quod: tu fais bien de.    - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant.    - facis injuste si: tu commets une injustice si...    - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn.    - arroganter facit cum: il montre de la présomption en...    - facere amice, Cic.: agir en ami.    - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis.    - factum optume: tant mieux.    - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch.    - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps.    - facere ne + subj.: faire que ne... pas.    - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de.    - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger.    - invitus feci: j'ai agi contre mon gré.    - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler.    - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer.    - facere ova, Varr.: pondre des oeufs.    - facere sobolem, Col.: avoir des petits.    - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins.    - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter.    - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn.    - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis.    - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn.    - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn.    - facere stomachum, Cic.: mettre en colère.    - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer.    - facere praedam, Cic.: se procurer du butin.    - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi.    - facere manum, Cic.: ramasser une troupe.    - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner    - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état.    - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage.    - facere jacturam, Cic.: supporter une perte.    - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent).    - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état.    - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général.    - aliquem reum facere: accuser qqn.    - consulem aliquem facere: nommer qqn consul.    - facere aliquem certiorem: informer qqn.    - facere invisum, Hor.: rendre odieux.    - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique.    - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains.    - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus.    - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser.    - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer.    - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu).    - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir.    - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur.    - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén.    - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot.    - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain.    - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn.    - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre.    - fac + prop. inf.: suppose que.    - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas.    - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort.    - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent.    - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous.    - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier.    - facere medicinam: exercer la médecine.    - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier.    - mercaturas facere: faire le commerce.    - facere stipendia: être soldat, servir.    - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice.    - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon.    - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent.    - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch].    - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice.    - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps).    - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course.    - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre.    - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn.    - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn.    - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à.    - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch.    - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn.    - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence.    - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe.    - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris?    - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer.    - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier.    - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter.    - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale.    - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits.    - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique).    - (se) facere aliquo: se rendre quelque part.    - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles.    - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.
* * *
făcĭo, ĕre, fēci, factum    - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence.    - futur simple: facie = faciam (Cato).    - voir les formes archaïques: faxo, faxim.    - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum.    - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que.    - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre.    - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi.    - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn?    - factus ad + acc.: fait pour.    - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif).    - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache.    - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer.    - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc).    - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas.    - avec adv.: agir, se comporter, se conduire.    - facio libenter ut: il m'est bien agréable de.    - bene (recte) facis quod: tu fais bien de.    - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant.    - facis injuste si: tu commets une injustice si...    - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn.    - arroganter facit cum: il montre de la présomption en...    - facere amice, Cic.: agir en ami.    - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis.    - factum optume: tant mieux.    - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch.    - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps.    - facere ne + subj.: faire que ne... pas.    - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de.    - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger.    - invitus feci: j'ai agi contre mon gré.    - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler.    - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer.    - facere ova, Varr.: pondre des oeufs.    - facere sobolem, Col.: avoir des petits.    - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins.    - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter.    - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn.    - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis.    - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn.    - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn.    - facere stomachum, Cic.: mettre en colère.    - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer.    - facere praedam, Cic.: se procurer du butin.    - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi.    - facere manum, Cic.: ramasser une troupe.    - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner    - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état.    - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage.    - facere jacturam, Cic.: supporter une perte.    - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent).    - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état.    - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général.    - aliquem reum facere: accuser qqn.    - consulem aliquem facere: nommer qqn consul.    - facere aliquem certiorem: informer qqn.    - facere invisum, Hor.: rendre odieux.    - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique.    - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains.    - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus.    - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser.    - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer.    - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu).    - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir.    - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur.    - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén.    - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot.    - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain.    - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn.    - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre.    - fac + prop. inf.: suppose que.    - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas.    - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort.    - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent.    - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous.    - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier.    - facere medicinam: exercer la médecine.    - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier.    - mercaturas facere: faire le commerce.    - facere stipendia: être soldat, servir.    - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice.    - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon.    - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent.    - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch].    - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice.    - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps).    - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course.    - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre.    - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn.    - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn.    - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à.    - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch.    - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn.    - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence.    - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe.    - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris?    - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer.    - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier.    - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter.    - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale.    - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits.    - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique).    - (se) facere aliquo: se rendre quelque part.    - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles.    - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.
* * *

    Facio, facis, feci, factum, facere. Faire.

\

    Facit hoc argentum. Plaut. Argent est cause de cela.

\

    Factum, in responsione. Terent. - dic mihi, Aufugistin'? C. hera, factum. Il est ainsi, Ouy.

\

    A se aliquid facere. Cic. De soymesme.

\

    Facere ab aliquo. Cic. Faire pour aucun, Servir au propos d'aucun.

\

    Facit ad difficultatem vrinae. Plin. Sert quand on ne peult pisser, Est bon et pertinent pour faire uriner.

\

    Non facit ad stomachum haec res. Mart. Ne plaist point.

\

    Ad vnguem factus homo. Horat. Parfaict en toutes choses.

\

    Facere abortum. Plin. Avorter.

\

    Quae res mox acorem facit. Columel. Faict aigrir.

\

    Accessionem facere dicuntur hostes. Plancus ad Ciceronem. S'accroistre et multiplier.

\

    Adiutorium in aliquam rem. Suet. Aider à faire quelque chose.

\

    Facite adsitis domi. Terent. Faites que soyez en la maison.

\

    Adulterium. Gellus. Commettre adultere.

\

    AEgre alicui facere. Terent. Faire fascherie.

\

    AEqui boni. Terent. Prendre en bien, En bonne partie.

\

    AEs alienum. Liu. S'endebter, Faire des debtes.

\

    AEstimationem. Caesar. Priser et estimer.

\

    Alienationem. Cic. S'estranger.

\

    Ambitus circa rem aliquam. Liu. Tournoyer à l'entour, Faire grandes virevoustes et tournoyements.

\

    Facis amice: sed, vt mihi videris, non recte. Cic. Tu fais en ami.

\

    Animum alicui facere. Liu. Bailler courage, Encourager.

\

    Animos facere alicui in aliquem. Ouid. L'enorgueillir et faire fier.

\

    Faciunt animos diuitiae. Liu. Elles enflent le coeur de l'homme, et enorgueillissent.

\

    Apertum aliquid facere alicui. Lucret. Declarer.

\

    Ardorem animis. Liu. Enflammer, Allumer.

\

    Ascensionem ad locum aliquem. Plaut. Monter.

\

    Assulas foribus. Plaut. Rompre les portes et briser.

\

    Aucupium auribus. Plaut. Escouter, Prester l'oreille.

\

    Audaciam hosti. Liu. Bailler audace et hardiesse.

\

    Auritum populum. Plaut. Faire que le peuple se taise et escoute.

\

    Authoritatem. Cic. Bailler grande authorité et opinion.

\

    Auxilia mercede facere. Tacit. Aider pour l'argent.

\

    Facere se bardum. Plaut. Contrefaire le lourdault et le sot.

\

    Bene fecit Silius, qui transegerit. Cic. Il a bien faict.

\

    Sibi bene facere. Plaut. Prendre du bon temps.

\

    Bustum. Cic. Faire des funerailles.

\

    Cadauer. Apuleius. Tuer aucun.

\

    Caedem. Cic. Faire meurtre.

\

    Calorem. Plin. Esmouvoir une chaleur.

\

    Capitale facere dicuntur leges. Plin. Digredi via, capitale leges fecere. Les loix ont defendu cela sur peine de la teste.

\

    Caput facere dicuntur folia herbae. Plin. Fructifier et grener.

\

    Castra. Cic. Camper, Asseoir le camp, Faire un fort.

\

    Caulem. Columel. Jecter hors et produire sa tige.

\

    Cautionem. Caesar. Le rendre plus fin et advisé.

\

    Se celerem. Plaut. Se haster.

\

    Censuram vini in epulas regis. Plin. Faire la preuve et l'essay du vin, Gouster et taster.

\

    Certamen. Liu. Mettre noise entre quelque gens.

\

    Quid patrum et plebis certamen facimus? Liu. Pourquoy mettons nous noise entre les Senateurs et le menu peuple?

\

    Certiorem. Cic. Acertener, Advertir au vray.

\

    Clamores. Cic. Exciter le peuple à s'escrier par admiration.

\

    Classem. Caes. Faire une multitude de navires.

\

    Coenam alicui. Plin. iunior. Luy donner à soupper.

\

    Coenas cum aliquo. Cic. Prendre ses repas avec aucun.

\

    Cognomen colli. Liu. Surnommer.

\

    Commentarios. Caes. Faire registres.

\

    Commercium sermonum. Liu. Iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto. Apres que par la longueur de la guerre qu'ils avoyent eu ensemble, ils commencerent à entendre le langage les uns des aultres.

\

    Commutationem rerum facere. Caes. Magna erat rerum facta commutatio. Les choses estoyent fort changees.

\

    Compendium. Plaut. Si ad saxum quod capessit, ea deorsum cadit, errationis fecerit compendium. Elle se fourvoyera moins.

\

    Vt faciam praeconis compendium. Plaut. Que je respargne un crieur qu'il me fauldroit avoir.

\

    Paululum sui compendii. Cic. Faire quelque peu de son prouffit.

\

    Compotem votorum. Plin. iunior. Accorder à aucun ce qu'il demande et requiert.

\

    Conceptum. Columel. Concevoir.

\

    Concilia. Liu. Faire assemblees.

\

    Concitationes. Caes. Faire des esmeutes.

\

    Concursum. Caes. Quand plusieurs courent quelque part ensembleement et à la foule.

\

    Confidentem. Plaut. Enhardir.

\

    Confidenter. Plaut. Faire hardiment, et avec grande asseurance.

\

    Coniecturam. Cic. Deviner, Conjecturer.

\

    Coniecturam de odore. Plaut. Deviner par l'odeur que ce peult estre.

\

    Coniecturam facere de moribus alicuius. Plin. iunior. Deviner quels sont ses meurs.

\

    Coniecturam ex re aliqua. Terent. Quantum ex ipsa re coniecturam fecimus. Selon que nous avons peu deviner et estimer par la chose.

\

    Quum coniecturam egomet mecum facio. Plaut. Selon que je peuls penser et estimer.

\

    Conquisitionem. Liu. Faire une recherche.

\

    Consilium. Liu. Donner conseil et advis.

\

    Consilio alterius. Plaut. Faire par son conseil, Suyvre son conseil.

\

    Consuetudinem alicui cum altero. Cic. Estre moyen que l'un hante fort l'autre.

\

    Consulem. Cic. Creer.

\

    Contentionem alicuius rei. Cic. Debatre quelque chose par parolles.

\

    Controuersiam. Liu. Mettre en doubte ou en debat et different.

\

    Controuersiam alicui de re aliqua. Sene. Debatre contre aucun.

\

    Contumeliam. Plaut. Faire oultrage, Oultrager aucun.

\

    Conuitium. Cic. Injurier.

\

    Copiam argenti alicui facere. Plaut. Luy prouvoir d'argent, Luy en faire recouvrer.

\

    Sui copiam facere. Plin. iunior. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.

\

    Copiam consilii sui. Cic. Recevoir et ouir un chascun qui veult venir demander conseil, et luy donner.

\

    Quod maxime cupiebas, eius copiam feci tibi. Plautus. Je t'ay faict jouir de ce que tu desirois.

\

    Copiam facere, pro Facere potestatem. Liu. Donner congé de faire quelque chose, Permettre.

\

    Factum culpa illius. Terent. Ce a esté par sa faulte.

\

    Cum aliquo facere. Cic. Faire et tenir pour luy, Luy favoriser, Tenir son parti.

\

    Cum aliquo facere, et idem sentire. Cic. Estre de son opinion et advis.

\

    Facit cum hoc veritas. Ci. La verité est pour luy, ou fait pour luy.

\

    Curiam facere. Plin. Bastir un palais, ou une sale, où le senat se puisse assembler.

\

    Facere damnum. Plaut. Recevoir dommage, Faire perte.

\

    De consilio alterius facere. Cic. Par le conseil d'autruy.

\

    De sententia alicuius. Ci. A son adveu et selon sa fantasie et opinion.

\

    Deditionem alicuius hosti facere. Liu. Le livrer entre les mains de son ennemi.

\

    Deditionem ad hostem. Quintil. Se rendre à la merci de son ennemi.

\

    Deditione facta. Caes. Apres qu'on se fut rendu.

\

    Delectum studiorum. Quintil. Eslire.

\

    Delectum militum. Caes. Choisir, Faire eslite de gens de guerre.

\

    Here facis delicias. Plaut. Tu te jases, mocques, ou gaudis.

\

    Nimias delicias facis. Plaut. Tu es trop plaisant, Tu fais trop d'esbats.

\

    Nimis es morosus. Tu es trop potieux, Il te fault trop de choses.

\

    Descensionem. Liu. Descendre des navires sur la terre, Prendre terre.

\

    Desyderium alicuius. Liu. Faire qu'on desire et regrette aucun.

\

    Detrimentum. Cic. Recevoir dommage.

\

    Dicta. Ouid. Faire ce qu'on a promis.

\

    Differentias faciunt et folia. Plin. Font la difference.

\

    Auro dignitatem per annulos fecit. Plin. Donna authorité à l'or.

\

    Discrimen. Plin. Faire difference.

\

    Diuiduum. Terent. Partir, Diviser.

\

    Diuitias ex re aliqua. Plaut. S'enrichir.

\

    Dulcedinem. Senec. Engendrer une doulceur.

\

    Duritias facere. Plin. Faire et engendrer des duretez.

\

    Emolumentum. Cic. Faire ou porter prouffit.

\

    Errorem. Cic. Faire saillir ou errer.

\

    Eruptionem. Caes. Faire une saillie sur les ennemis.

\

    Ex animo. Terent. Faire de courage, Naifvement.

\

    Ex necessitate. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.

\

    Excidionem oppido. Plaut. Le destruire.

\

    Excursiones in agrum hostilem. Liu. Faire des courses.

\

    Exempla faciam in te. Plaut. Je te puniray en telle sorte, que les autres y prendront exemple.

\

    Exercitum. Plin. iunior. Assembler une armee.

\

    Exitum. Senec. Petens vt viderent, quem admirator auri exitum faceret. Quelle fin faisoit celuy qui, etc. Quelle seroit la fin de celuy qui, etc.

\

    Expectationem. Cic. Mettre en attente.

\

    Expeditum ex impedito. Plaut. Despestrer et delivrer aucun.

\

    Fac esse. Cic. Pren le cas qu'ainsi soit.

\

    Facite hoc meum consilium, legiones nouas non improbare. Cic. Prenez le cas que, etc.

\

    Me fac posse tuto, multi etiam hortantur, num etiam honesté? Cic. Pren le cas que je le puisse sans danger.

\

    Facere parentes et liberos extraneos. Plin. iunior. Estrangier et faire separation d'entre les peres et les enfans.

\

    Facere facile. Plaut. Faire aiseement et facilement.

\

    Factu facile. Terent. Aisé à faire.

\

    - fecisti hercle facetias, quum hoc donauisti Dono tuum seruum. Plaut. Tu m'as faict rire.

\

    Facultatem. Cic. Permettre, Donner povoir et congé.

\

    Famam. Quintil. Bailler bruit.

\

    Familiam vnam. Terent. Assembler deux maisons en une.

\

    Fidem. Cic. Faire foy, Faire que aucun nous croye.

\

    Fides verbis tuis non fit. Quintil. On ne te croit pas, On n'adjouste point de foy à tes parolles.

\

    Finem facere. Cic. Faire fin, Finer, Desister, Se deporter de faire quelque chose.

\

    Foedus. Plaut. Faire alliance.

\

    Formidinem facere. Tacit. Faire paour.

\

    Fortiter facere. Quintil. Faire quelque acte de prouesse.

\

    Facere et parare magnam fortunam. Liu. Dresser ses affaires en sorte qu'elles se portent bien, Se dresser un bon heur.

\

    Fraudem legi. Plaut. Liu. En gardant les mots contrevenir au sens de la loy.

\

    Frugem. Plaut. Prouffiter, Gaigner.

\

    Fugam. Plaut. S'enfuir.

\

    Funus alicui. Cic. Faire ses obseques et funerailles.

\

    Funus prandio. Plaut. Manger tout le disner.

\

    Furta. Cic. Desrobber.

\

    Gloriam alicui. Plin. iunior. Le mettre en bruit et reputation.

\

    Gradum. Cic. Marcher.

\

    Gradum ad aliquid. Quintil. S'arrester à faire quelque chose petite et basse pour parvenir à plus grande.

\

    Gradum. Liu. S'advancer en quelque chose, et avoir ja gaigné un poinct de ce où on veult parvenir.

\

    Maioribus in Africam ex hac prouincia gradus imperii factus est. Cice. Ce fut le degré par où noz ancestres monterent et parvindrent jusques à conquester Afrique.

\

    Gratiam facere. Suet. Donner congé, Permettre.

\

    Gratiam iusiurandi. Plaut. Suet. Tenir aucun quicte de son serment, tout ainsi que s'il avoit juré, et ne le faire point jurer, Dispenser du serment.

\

    Bononiensibus gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Suet. Il les quicta et dispensa, et leur permist de, etc. Il leur donna congé et liberté de, etc.

\

    Gratiam delicti. Sallust. Faire grace, Pardonner.

\

    Gratiam legis. Bud. Dispenser de la loy.

\

    Gratulationem ad omnia deorum templa nomine alicuius facere. Cic. Remercier Dieu.

\

    Gratum. Cic. Faire chose aggreable.

\

    Grauidam facere. Plaut. Engrossir une femme.

\

    Haeredem facere. Cic. Faire son heritier.

\

    Haesitationem alicui. Plinius iunior. Le mettre en doubte, Le faire doubter.

\

    Halitum iucundiorem. Plin. Faire bonne haleine et doulce.

\

    Se hilarum. Terent. Faire joyeuse chere, Se resjouir.

\

    Hilarem. Plin. Glans fagea suem hilarem facit. L'engresse, Le fait gras et en bon poinct.

\

    Honeste facere. Quintil. Faire acte d'honnesteté.

\

    Hospitium. Cic. Faire alliance d'hospitalité avec aucun.

\

    Hostilia. Pli. iun. Faire toutes les cruautez que font les ennemis.

\

    Facere iacturam. Plin. iunior. Recevoir perte et dommage.

\

    Iacturam gloriae. Cic. Perdre sa gloire.

\

    Iacturam in vnius mulierculae animula. Sulpitius ad Ciceronem. Avoir perte.

\

    Iactus facere. Hirt. Jecter, Faire jectees.

\

    Impensam et impensas. Cic. Faire despense, Despendre.

\

    Impensas in stipendia militum. Liu. Contribuer pour la soulde des gensdarmes.

\

    Imperata. Caes. Faire ce qui nous est commandé, Obeir.

\

    Imperium. Plin. Eslever, Bastir, Mettre sus, ou Fonder et conquester.

\

    Impetum. Cic. Venir impetueusement et de grand roideur contre quelque chose, et de toute sa force par mal talent.

\

    Impressionem. Caesar. Idem. Quand plusieurs ensemble font un effort.

\

    In ambiguo facere. Plin. Mettre en doubte, Faire doubteux.

\

    Incendia facere. Caes. Mettre le feu, Faire des feuz.

\

    Incertum. Liu. Rendre incertain, Mettre en doubte.

\

    Incursionem in agrum Romanum. Liu. Un exploict de guerre, Une course.

\

    Facite indicium, siquis vidit, siquis eam abstulit. Plaut. Enseignez moy si aucun, etc.

\

    Inducias. Liu. Faire treves.

\

    Infamem facere aliquem. Terent. Luy bailler mauvais bruit.

\

    Initium facere. Cic. Commencer.

\

    Iniuriam. Cic. Faire injure, Faire desplaisir et tort à aucun, Luy porter dommage.

\

    Insidias. Cic. Espier aucun et guetter.

\

    Insomnia. Plin. Faire resver.

\

    Intercapedinem scribendi. Cic. Faire intermission d'escrire.

\

    Intercessiones. Gellius, Tribuni plebis antiquitus creati faciendis intercessionibus. Les Tribuns furent creez à Rome pour se opposer et empescher que les grans Magistrats ne foulassent le commun populaire, ou pour se opposer et empescher les procedures des autres officiers qui leur sembleroyent contre la Republique.

\

    Interuallum. Varro. Liu. Faire une pause.

\

    Introitum. Colum. Entrer.

\

    Inuidiam alicui. Liu. Mettre aucun en la male grace d'un autre.

\

    Iratum aliquem alteri. Cic. L'irriter contre aucun.

\

    Irruptionem. Cice. Quand ceulx de dehors et ennemis font une course et saillie sur ceulx de dedens.

\

    Iter. Cic. Aller, Cheminer.

\

    Iter pedibus. Cic. Aller à pied.

\

    Iudicatum. Cic. Satisfaire et obeir à la sentence.

\

    Iudicem. Plin. iunior. Faire juge aucun de quelque different.

\

    Iudicium. Cic. Juger.

\

    Iugulationem magnam. Hirtius. Copper la gorge à beaucoup de gens, Faire grande tuerie.

\

    Iuramentum. Senec. Jurer.

\

    Ius. Liu. Donner permission, Bailler povoir et puissance.

\

    Iussa. Ouid. Plin. Faire ce qu'on nous commande.

\

    Iusta alicui. Cic. Appaiser l'ame et l'esprit d'aucun trespassé qui n'estoit à repos, comme croyent les fols gentils.

\

    Eos nunc laetantes faciam aduentu meo. Plaut. Je les esjouiray.

\

    Lapidationes. Cic. Jecter force pierres.

\

    Largitionem, siue largitiones. Cic. Faire largesse.

\

    Legibus facere. Terent. Selon les loix.

\

    Lites. Terent. Faire noise.

\

    Lex quae litem faciat. Quintil. La loy dont vient et se meut le doubte.

\

    Litem suam facere, Faire son propre faict de la cause d'un autre. Gellius, Litem meam absens facere nolui.

\

    Longius aliquid exemplis facere. Cic. Prolonger.

\

    Lucrum. Plaut. Gaigner.

\

    Facere aliquantum lucri argenti. Plaut. Gaigner argent.

\

    Ludos facere. Plaut. Se mocquer et gaudir d'aucun.

\

    Ludos facere. Cic. Faire des jeux publiques.

\

    Amor fecit maciem. Ouid. A amaigri.

\

    Maculas. Plin. Maculer, Tacher.

\

    Neque quid velim, neque nolim, facitis magni pessumae. Plaut. Il ne vous en chault gueres, Vous n'en faites compte.

\

    Te semper maximi feci. Terent. J'ay tousjours tenu grand compte de toy, et t'ay fort estimé et prisé.

\

    Manum. Cic. Faire amas de gens et assemblees.

\

    Manu factum. Lucret. Faict à la main.

\

    Matres facere. Ouid. Engrossir des femmes.

\

    Facit mecum. Cic. Il est de mon opinion.

\

    Memoriam tristem. Liu. Faire la memoire desplaisante et ennuyeuse.

\

    Mentionem. Plaut. Faire mention.

\

    Mercaturam. Cic. Demener marchandise, Mener train de marchandise.

\

    Messem. Columel. Moissonner.

\

    Minoris facere. Cic. Moins estimer.

\

    Missa haec faciamus. Terent. Laissons cela, N'en parlons plus.

\

    Me missum face. Terent. Laisse moy aller.

\

    Missum facere legiones ad aliquem. Cn. Magnus. Envoyer.

\

    Modum. Cic. Tenir mesure.

\

    Quum modum irae nullum faceret. Liu. Voyant qu'ils ne s'appaisoit aucunement, et ne faisoit fin à son courroux.

\

    Neque suum cuique ius modum faciebat. Liu. Il n'y avoit nul à qui sont droict servit de contentement, et qui se contentast de ce qu'il luy appartenoit.

\

    Modos. Terent. Cic. Chanter.

\

    Tantum nauis vna capta momenti fecit ad dilationem imminentis Romanis belli. Liu. Elle fut de si grande consequence.

\

    Moram. Plin. iunior. Targer.

\

    Ille se affirmare postero die, moram nullam esse facturum. Cic. Qu'il n'arresteroit point.

\

    Nec hostes moram dimicandi fecerunt. Liu. Attargerent le combat, Retarderent.

\

    Morem sibi. Liu. S'introduire une coustume, S'accoustumer.

\

    Mortem. Columel. Faire mourir.

\

    Motus. Liu. Faire esmotion et trouble.

\

    Multam. Gell. Encourir une peine indicte.

\

    Multam facere, pro Dicere. Cato. Faire commandement de payer aucune amende, Condemner à l'amende.

\

    Munditias. Cato. Nettoyer.

\

    Mutuum cum altero. Plaut. Luy faire le pareil.

\

    Naturam alicuius rei sibi facere. Quintil. S'accoustumer tant à quelque chose, qu'elle nous soit comme naturelle.

\

    Naufragium. Cic. Perdre sa navire par tempeste.

\

    Naufragium gloriae, per metaphoram, pro Gloriam amittere. Cic. Perdre son honneur acquis.

\

    Negotium alicui facere. Quintil. Luy faire ennui et fascherie, Le harceler.

\

    Sed si te aequo animo ferre accipiet, negligentem feceris. Terent. Tu feras qu'il ne luy en chauldra.

\

    Nihili. Cic. N'estimer en rien, N'en tenir compte.

\

    Nobilem. Plin. Donner bruit.

\

    Nomen. Plaut. Nommer, Bailler nom.

\

    Nomen alicui. Liu. Donner bruit et renom.

\

    Nomina facere. Cic. S'obliger envers aucun de certaine somme, sans ce que celuy qui s'oblige en touche aucun denier.

\

    Nomen cum vineis facere. Colum. Compter à ses vignes l'argent qu'on employe pour les facons avec esperance de le recouvrer, ensemble du prouffit par dessus.

\

    Non facio qui sis, qui nonsis, floccum. Plaut. Il n'en m'en chault qui tu sois, ou ne sois pas.

\

    Notum facere. Plin. iunior. Faire à scavoir, Signifier.

\

    Obnoxium sibi aliquem. Plaut. L'asservager et assubjectir à nous et à faire nostre plaisir.

\

    Obsidium. Plaut. Assieger, Tenir le siege devant une ville.

\

    Facito opulentum obsonium. Plaut. Appreste force viande.

\

    Fit mihi obuiam. Terent. Je le rencontre.

\

    Odium vitae facere. Plin. Faire enhair sa vie.

\

    Officium suum. Terent. Faire son office et debvoir.

\

    Officia alicui. Gell. Luy faire honneur et plaisir.

\

    Factum oportuit. Plaut. Il devroit desja estre faict.

\

    Optionem. Cic. Bailler le choix.

\

    Opus. Terent. Travailler, Labourer.

\

    Orbes facere. Sallust. Se mettre en rond. Vide ORBIS.

\

    Otium. Virg. Mettre aucun à repos, Le mettre à son aise, Donner le loisir. \ Oua. Varro. Pondre.

\

    Facere pactiones cum aliquo. Ci. Traicter et convenir avec aucun.

\

    Palam aliquid facere. Cic. Publier.

\

    Par. Plaut. Faire raison.

\

    Non par videtur facere. Plaut. Il ne fait pas honnestement et selon que raison le requiert.

\

    Feceris par tuis caeteris factis, patrem Tuum si percoles. Plaut. Tu seras chose convenante.

\

    Cum influentibus negotiis paria fecisti. Plin. iunior. Tu as travaillé selon que tes affaires le requeroyent, Tu as satisfaict.

\

    Paria facere. Cic. Egualiser, Egualer, Faire tout un.

\

    Haec negotiatio curam villici auocat, nec vnquam patitur eum cum rationibus domini paria facere. Colum. L'empesche de faire la besongne si bien qu'elle revienne et se rapporte au compte de son maistre, Qu'il en rende compte entier.

\

    - vtinam esset mihi Pars aequa amoris tecum, ac pariter fieret, vt Aut hoc tibi doleret itidem, vt mihi dolet: Aut ego isthuc abs te factum nihili penderem. Terent. Qu'il nous fust de mesme à l'un et à l'autre, ou qu'il t'en despleust autant qu'à moy, ou que je ne le prinsse non plus à cueur que toy.

\

    Partes. Cic. Partir.

\

    Participem consilii sui. Plaut. Communiquer son secret.

\

    Partum. Plin. Produire.

\

    Parui facere. Plaut. Peu estimer.

\

    Pausam. Plautus, Ego pausam feci. Je m'en deportay.

\

    Pecuariam facere. Sueton. Faire mestier de gouverner et nourrir du bestiail.

\

    Peculatum. Plaut. Voller aucun, Piller et desrober.

\

    Pecuniam. Cic. Gaigner et amasser argent.

\

    Periculum. Liu. Faire preuve, Esprouver, Essayer.

\

    Periculum ex aliis facere. Terent. Prendre exemple sur autruy.

\

    - fac periculum in literis, Fac in palaestra. Teren. Esprouve le aux lettres et à la luicte.

\

    Periculum legionum facere. Caesar. Les mettre en espreuve.

\

    Permutationem cum aliquo. Cic. Faire eschange.

\

    Perspicua sua consilia facere. Cic. Les descouvrir et donner à congnoistre.

\

    Pestilentiam. Colum. Engendrer la peste.

\

    Pili non facere. Catul. N'estimer à la valeur d'un poil.

\

    Piraticam facere. Cic. Estre pirate et escumeur de mer.

\

    Plagam. Cic. Blesser, Navrer.

\

    Planum. Cic. Oster tout destourbier qui empesche qu'on ne congnoisse la verité, Monstrer clerement et evidemment.

\

    In omni parte huiusce officii plurimum facit, totas nosse causas. Quintil. Il sert de beaucoup.

\

    Pluris siue plurimi facere. Cic. Plus ou fort estimer.

\

    Facio pluris omnium hominum neminem. Cic. Il n'y a hommes que j'estime tant.

\

    Minimum ponderis facit. Plin. Il poise le moins.

\

    Potestatem. Cic. Bailler congé, Permettre, Donner povoir et puissance.

\

    Potestatem quarundam literarum. Cic. Bailler certaines lettres à aucun, et les mettre en sa puissance.

\

    Potestatem sui. Cic. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.

\

    Radix coeliacis praeclare facit. Plin. Aide fort et donne remede.

\

    Praeconium. Cic. Estre crieur publique faisant les cris et proclamations és encants.

\

    Praedam. Cic. Prendre un butin, Butiner.

\

    Praegnantem. Plaut. Engrossir une femme.

\

    Praelium. Caesar. Donner bataille, Combatre.

\

    Praelium aduersum facere. Caesar. Perdre la bataille.

\

    Plurima praelia secunda fecerant. Caesar. Avoyent gaigné plusieurs batailles.

\

    Precationes. Liu. Prier.

\

    Pretium. Plin. Priser.

\

    Profectionem. Caesar. Se partir et desloger.

\

    Profectum. Plin. iunior. Prouffiter.

\

    Progressum in studiis. Cic. S'advancer en l'estude et fort prouffiter.

\

    Prolixe facere. Cic. Amplement, Liberalement.

\

    Promissum. Cic. Tenir ou accomplir sa promesse.

\

    Qua pronuntiatione facta. Caesar. Apres avoir ce ordonné et publié.

\

    Propaginem. Plin. Prouvigner, Jecter des jectons.

\

    Aliquem propitium facere. Plaut. Appaiser.

\

    Prouentum maiorem. Colum. Ea res maiorem facit prouentum. Est cause de plus grand rapport et revenu.

\

    Pugnum. Cic. Fermer la main.

\

    Quaestum. Terent. Gaigner.

\

    Facere quamplurimum gnatis. Terent. Leur amasser force biens.

\

    Non ignoras quanti fecerim Scipionem. Cic. Combien je l'ay prisé et estimé.

\

    Quid me faciam, nescio. Terent. Je ne scay que je feray.

\

    Quid iis fiet, si huc Paulus venerit? Cic. Que deviendront ils?

\

    Diodoro quid faciam Stoico? Cic. Que feray je, ou diray je de Diodorus? Comment l'appaiseray je, et cheviray je avec luy?

\

    Quid de P. Clodio fiat, rescribe. Cic. Que l'on en faict, Comment on le traicte.

\

    Quid hoc homine faciatis? Cic. Que feriez vous de cest homme?

\

    Quod fuit viri optimi, fecisti, vt necui innocenti, etc. Cic. Tu as faict ce que devoit faire un homme de bien, c'est que, etc.

\

    Quidam faciunt aperte quod rixemur. Quint. Ils sont cause.

\

    Quietem infestam alicui facere. Lucret. L'empescher de dormir à son aise.

\

    Faciam quo minus hoc agas. Plaut. J'empescheray.

\

    Facere aliquid ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.

\

    Ratum facere. Liu. Verifier et homologuer, Ratifier.

\

    Rebellionem. Caes. Rebeller, Se revolter.

\

    Reducem facere. Plaut. Raconvoyer, Ramener.

\

    Nihil reliqui sibi ad celeritatem facere. Caes. Se haster tant qu'il est possible.

\

    Reliquos. Caes. Siquos fortuna fecisset reliquos. Si par fortune aucuns estoyent eschappez et demourez sans estre tuez.

\

    Rem facias palam. Terent. Di le, Descouvre nous toute la besongne.

\

    Rem facere. Terent. Acquerir, Amasser des biens.

\

    Labienus rem meliorem fecit. Cic. Nous sommes bien renforcez par la venue de Labian, Il a bien amendé nostre affaire.

\

    Remedium lieni. Plin. Donner remede, Remedier.

\

    Remissionem. Vlpia. Faire renvoy, Renvoyer.

\

    Rempublicam magnam ex parua. Sallu. Accroistre, Augmenter.

\

    Reuersionem. Plaut. Retourner.

\

    Reum. Cic. Accuser.

\

    Risum. Quintil. Faire rire.

\

    Robur. Quintil. S'enforcir, Devenir fort.

\

    Salutationem. Hirt. Saluer.

\

    Sanguinem. Liu. Espandre sang, Tuer.

\

    Sanum Plaut. Guarir.

\

    Satis. Plaut. Satisfaire et payer, Contenter.

\

    Satis alicui facere. Cic. Contenter, Assouvir.

\

    Scelus. Cic. Faire quelque meschanceté.

\

    Scire facere. Plaut. Faire scavoir.

\

    Scriptum facere. Liu. Estre greffier.

\

    Secessionem. Liu. Quand une partie du peuple par une sedition se bande, et se depart d'avec les autres avec deliberation de maintenir sa querelle par voye de faict et par armes.

\

    Idem sentire, et secum facere. Cic. Estre de son opinion.

\

    Securitatem. Liu. Mettre hors de soulci, Asseurer.

\

    Seditionem. Caes. Esmouvoir sedition.

\

    Sementem. Liu. Semer.

\

    Semitam. Plaut. Faire sentier, et marcher par, etc.

\

    Senatusconsultum. Cic. Assembler le Senat, et faire passer par la court, et authoriser son entreprise.

\

    Fit sermo inter eos. Cic. On devise et parle on ensemble.

\

    Significationem. Caes. Faire signe.

\

    Silentium. Plaut. Se taire.

\

    Fac silentium. Plaut. Tais toy.

\

    Silentio facto tali oratione est vsus. Liu. Apres qu'on eut faict silence.

\

    Silentium factum per praeconem. Liu. Il fut crié que chascun se teust.

\

    Sobolem. Plin. Faire des petis, Progenier.

\

    Societatem cum aliquo. Liu. Faire alliance avec luy, et le prendre à compaignon.

\

    Societatem rerum. Cic. Faire communauté de biens.

\

    Somnum. Plin. Faire dormir.

\

    Speciem cruentae victoriae. Liu. Tribuni militum quinque amissi, et pauci equites Romani, cruentae maxime victoriae speciem fecerunt. La perte de cinq ou six capitaines, et de peu de gens à cheval, feit trouver la victoire dommageable, feit que la victoire sembla estre, etc.

\

    Spem. Liu. Donner esperance.

\

    Spiritus. Liu. Esmouvoir le courage, Bailler courage.

\

    Sponsionem. Martian. Faire une gajure, ou par ordonnance du juge, ou de son bon gré.

\

    Sponsionem de re aliqua. Cic. Maintenir quelque chose sur certaine peine.

\

    Stipendia sub aliquo. Liu. Estre à la guerre soubs la charge d'aucun capitaine, à la soulte d'un peuple, roy, empereur, ou autre.

\

    Qui cum eo stipendia fecerint. Liu. Qui avoyent esté compaignons de guerre avec luy.

\

    Stipendiarios. Caes. Rendre un peuple tributaire.

\

    Stomachum alicui. Cic. Faire despit.

\

    Stragem hostium. Cic. Faire grande tuerie, Renverser beaucoup d'ennemis par terre.

\

    Suauium alicui. Plaut. Baiser.

\

    Sumptum. Plaut. Despendre, Faire despense.

\

    Suspicionem. Cic. Mettre en souspecon.

\

    Plebem facere suam. Terent. Gaigner la faveur du peuple.

\

    Syngraphas. Cic. Faire cedulles signees de son sing.

\

    Facere taedium. Liu. Faire enhair aucune chose, Faire engendrer ennuy d'aucune chose en l'esprit d'aucun.

\

    Temulentiam. Plin. Faire enyvrer.

\

    Terrorem. Liu. Espovanter.

\

    Testem facere aliquem. Ouid. Prendre à tesmoing.

\

    Testudinem facere dicuntur milites. Liu. Quand une bande de gens de pied se serrent pres l'un contre l'autre, ayant rondelles et pavois sur leurs testes, en sorte qu'on ne les peult voir, et sont couvers en facon d'une tortue.

\

    Tranquillitatem. Plaut. Accoiser.

\

    Habe animum lenem, et traquillum face. Plaut. Appaise toy.

\

    Facta transacta omnia. Terent. Tout est accompli, C'est tout faict.

\

    Transitum alicui facere. Liu. Bailler passage.

\

    Sol in Pisces transitum facit. Columel. Entre.

\

    Transitionem facere. Hirtius. Se revolter.

\

    Trepidationem. Liu. Faire trembler de paour.

\

    Turbas. Plaut. Faire trouble et esmeute.

\

    Tussim. Sene. Engendrer la toux.

\

    Tyrocinium. Budaeus. Faire chef d'oeuvre.

\

    Vadimonium facere, quod et Promittere dicitur. Cic. Promettre de comparoistre au jour de l'assignation.

\

    Vecturam. Quintil. Estre voicturier.

\

    Vela. Cic. Faire voile, Desployer les voiles.

\

    Vellaturam. Varro. Faire l'estat d'un chartier.

\

    Ventum. Plaut. Esventer.

\

    Verum. Plaut. Vt quicquid sit, verum quamprimum faciam. Que je le die au vray.

\

    Facere verbum, siue verba. Cic. Dire quelque mot, Parler.

\

    Nunquam cuiquam nostrum verbum fecit. Terent. Il ne parla jamais depuis un mot à aucun de nous.

\

    Verba quidem haud indocte fecit. Plaut. Il n'a pas trop mal parlé. \ Ita verba fecit. Liu. Il dict ainsi.

\

    Multa verba facere. Cic. Avoir beaucoup de parolles, Tenir long propos.

\

    Si haec tecum duo verba fecisses, Quid ago? respirasset cupiditas. Cic. Si tu eusses dict ces deux mots.

\

    Vestigium. Cic. Marcher, Faire un pas.

\

    Vestigium in possessionem. Cic. Mettre le pied dedens quelque heritage.

\

    Viam. Plaut. Marcher, Passer par quelque lieu.

\

    Sibi viam ad castra. Liu. Se faire voye.

\

    Victoriam. Plin. Vaincre.

\

    Vim corpori. Liu. Tuer, Oultrager, Violer, Faire violence.

\

    Maximam vim cum aliquo populo facere. Cice. Courir sur aucun avec grande assemblee de gens.

\

    Vindemiam. Varro. Vendenger.

\

    Vires. Quintil. S'enforcir.

\

    Vitium facere. Ci. Quand un mur ou maison se desment et s'affaisse, et se fend, tellement qu'il la fault abbatre.

\

    Vnguentariam. Plaut. Faire mestier de vendre huiles et oignemens à plaisirs et delices.

\

    Voces. Gell. Parler.

\

    Vota. Cic. Faire prieres et supplications.

\

    Vrinam facere. Colum. Pisser.

\

    Vsum sibi facere scelerum. Lucan. S'accoustumer.

\

    Fecit vt vigilem. Plaut. Il m'a enchargé de veiller.

\

    Facturum credo vt habeas quicum cantites. Terent. Tu feras tant que tu, etc.

\

    Faciam vt potero. Cic. Je feray ce que je pourray.

\

    Fit vt pretio nouus vincat. Cic. Il se fait, Il advient que, etc.

\

    Facere vulnera. Liu. Blesser, Navrer.

\

    Iandudum factum est quum primum bibi. Plaut. Il y a ja long temps que j'ay beu premierement.

\

    Biennium iam factum est, postquam abii domo. Plaut. Il y a ja deux ans.

\

    Facile est factu. Licret. Il est aisé et facile à faire.

\

    Faciendum fuit. Terent. Il le falloit faire, Il falloit qu'il fust ainsi faict, C'estoit force.

Dictionarium latinogallicum > facio
51 impedio

impĕdĭo ( inp-), īvi or ĭi, ītum, 4 (in tmesi:
inque peditur, inque pediri, inque peditus, etc.,
Lucr. 6, 394; 3, 484; 4, 562; 1149), v. a. [in-pes; cf. compedes; lit., to entangle the feet; hence, in gen.], to entangle, ensnare, to shackle, hamper, hinder, hold fast (cf.: praepedio, implico, illigo, irretio, illaqueo).
I.
Lit. (rare):
impediunt teneros vincula nulla pedes,
Ov. F. 1, 410; cf.:
et illis crura quoque impediit,
id. M. 12, 392:
ipsus illic sese jam impedivit in plagas,
Plaut. Mil. 4, 9, 11:
in qua (silva) retentis impeditus (cervus) cornibus,
Phaedr. 1, 12, 10:
impedita cassibus dama,
Mart. 3, 58, 28; cf.: reti impedit Pisces, ensnares, Plaut. Truc. 1, 1, 17; Veg. Vet. 1, 10.—
B.
Transf., in gen., to clasp, encircle, embrace (mostly poet.):
narrare parantem Impedit amplexu,
Ov. M. 2, 433:
nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto Aut flore,
Hor. C. 1, 4, 9:
crines (vitta),
Tib. 1, 6, 67; Ov. Am. 3, 6, 56:
cornua sertis,
id. M. 2, 868:
remos (hederae),
id. ib. 3, 664:
medium crus pellibus,
Hor. S. 1, 6, 27:
equos frenis,
to bridle, Ov. F. 2, 736:
ingentem clipeum informant... septenosque orbibus orbes Impediunt,
surround, encircle each other, Verg. A. 8, 447:
orbes orbibus,
id. ib. 5, 585:
plana novo munimenti genere (with saepire),
Curt. 6, 5; cf.:
Antiochus, castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat,
rendered difficult of access, Liv. 36, 16, 1.—
II.
Trop.
A.
To entangle, embarrass (class.):
impeditum in ea (re amatoria) expedivi animum meum,
Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:
sapientis est, cum stultitia sua impeditus sit, quoquo modo possit se expedire,
Cic. Rab. Post. 9, 24:
ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere,
id. Verr. 2, 2, 18, § 44:
qui me et se hisce impedivit nuptiis,
Ter. Phorm. 2, 4, 2:
dum alios servat, se impedivit interim,
Plaut. Rud. prol. 37:
tot me impediunt curae,
Ter. And. 1, 5, 25:
mentem dolore,
Cic. Cael. 24, 60.—
B.
Transf. (causa pro effectu), to hinder, detain, obstruct, check, prevent, impede (so most freq.; cf.: inhibeo, prohibeo, interdico, veto); constr. with acc., ab, in aliqua re, or the simple abl., ne, quin, quominus, the inf., or absol.; very rarely with dat.
(α).
With the simple acc.:
me quotidie aliud ex alio impedit: sed si me expediero, etc.,
Cic. Fam. 9, 19, 2:
suis studiis sic impediuntur, ut, etc.... discendi enim studio impediti,
id. Off. 1, 9, 28; cf.:
aetate et morbo impeditus,
id. Verr. 2, 3, 25, § 63: religione impediri, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:
ne forte qua re impediar atque alliger,
Cic. Att. 8, 16, 1.—With inanim:
or abstr. objects: sinistra impedita,
Caes. B. G. 1, 25, 3:
mea dubitatio aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare,
Cic. Fam. 7, 5, 1:
iter,
id. Lael. 20, 75:
navigationem (Corus),
Caes. B. G. 5, 7, 3:
magnas utilitates amicorum,
Cic. Lael. 20, 75:
res magnas,
id. ib.; cf.:
belli rationem prope jam explicatam perturbare atque impedire,
id. Prov. Cons. 14, 35 fin.: quod si corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur;
quanto magis animi morbis impediri necesse est?
id. Fin. 1, 18, 59.—
(β).
With ab or in aliqua re or the simple abl.:
sibi non fuisse dubium, a re publica bene gerenda impediri,
Cic. Balb. 20, 47; cf.:
ab delectatione omni negotiis impedimur,
id. Mur. 19, 39; so,
aliquem a suo munere,
id. Rep. 5, 3:
aliquem ab opere,
Plin. 10, 63, 83, § 180:
aliquem a vero bonoque,
Sall. J. 30, 2:
non oportere sese a populo Romano in suo jure impediri,
Caes. B. G. 1, 36, 2:
quem dignitas fugā impediverat,
Tac. A. 1, 39.—
(γ).
With ne, quin, quominus. —With ne:
id in hac disputatione de fato casus quidam, ne facerem, impedivit,
Cic. Fat. 1, 1; id. Sull. 33, 92.—With quin:
ut nulla re impedirer, quin, si vellem, mihi esset integrum,
Cic. Att. 4, 2, 6; Auct. Her. 3, 1, 1.— With quominus:
nec aetas impedit, quominus agri colendi studia teneamus,
Cic. de Sen. 17, 60; id. Fin. 1, 10, 33:
quaerere, quae sit tanta formido, quae tot ac tantos viros impediat, quominus, etc.,
id. Rosc. Am. 2, 5; id. Fam. 3, 7, 3; 13, 5, 1; id. Att. 3, 22, 1; 13, 25, 2.—
(δ).
With inf.:
quid est igitur, quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare? etc.,
Cic. Off. 2, 2, 8:
me impedit pudor ab aliquo haec exquirere,
id. de Or. 1, 35, 163:
ne qua mora ignaros pubemque educere castris Impediat,
Verg. A. 11, 21; Ov. P. 1, 1, 21.—
(ε).
With dat. (in analogy to impedimento esse): novitati non impedit vetus consuetudo, is no hinderance, = obstat (cf. the context), Varr. L. L. 9, § 20 Müll.: inpediat tibi, ne, etc., Schol. Juv. 14, 49.—
(ζ).
Absol.:
omnia removentur, quae obstant et impediunt,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
ut omnia quae impediant, vincat intentio,
Quint. 10, 3, 28; 12, 10, 55:
de rebus ipsis utere tuo judicio—nihil enim impedio,
Cic. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 1, 13: quem video, nisi rei publicae tempora impedient, Euporiston, id. Att. 7, 1, 7; cf. Quint. 12, 10, 55.—Hence, impĕdītus ( inp-), a, um, P. a., hindered, [p. 898] embarrassed, obstructed, encumbered, burdened, impeded.
A.
Of persons:
neque nunc quomodo me expeditum ex impedito faciam, jam consilium placet,
Plaut. Epid. 1, 1, 87: inermos armati, impeditos expediti interficiunt, encumbered with baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:
impeditis hostibus propter ea quae ferebant onera,
Caes. B. G. 3, 19, 2:
agmen,
Liv. 43, 23, 1:
itinere impediti,
Caes. B. C. 3, 75, 3:
nostri si ab illis initium transeundi (fluminis) fieret, ut impeditos aggrederentur,
i. e. embarrassed with the difficulties of crossing, id. B. G. 2, 9, 1; 1, 12, 3; 2, 10, 2;
2, 23, 1 et saep.: malis domesticis impediti,
Cic. Sest. 45, 97:
viden me consiliis tuis miserum impeditum esse?
Ter. And. 3, 5, 11.— Comp.: quod, si durior accidisset casus, impeditiores fore videbantur, Auct. B. Alex. 14 fin. —
B.
Of inanim. and abstr. things:
hostem impedito atque iniquo loco tenetis,
difficult of passage, Caes. B. G. 6, 8, 4; cf.:
silvae,
id. ib. 5, 21, 3:
saltus impeditos gravis armis miles timere potest,
Liv. 9, 19, 16:
vineae nexu traducum,
Tac. H. 2, 25:
navigationem impeditam (esse) propter inscientiam locorum,
troublesome, Caes. B. G. 3, 9, 4:
impedito animo,
i. e. engaged, busy, Cic. Leg. 1, 3, 8:
omnium impeditis animis,
Caes. B. G. 5, 7, 5:
tempora rei publicae,
Cic. Pis. 1, 3:
dies tristi omine infames et impediti,
Gell. 4, 9, 5:
disceptatio,
Liv. 37, 54, 7:
oratio fit longa et impedita,
Quint. 8, 6, 42:
bellum (with arduum),
Tac. A. 4, 46:
cum victoribus nihil impeditum arbitrarentur,
Caes. B. G. 2, 28, 1:
tu rem impeditam et perditam restituas,
intricate and hopeless, Ter. And. 3, 5, 13.— Comp.:
longius impeditioribus locis secuti,
Caes. B. G. 3, 28 fin.; so,
saltus artior et impeditior,
Liv. 9, 2, 8; 7, 21, 8.— Sup.:
silvae undique impeditissimae,
i. e. exceedingly difficult to pass, Hirt. B. G. 8, 18, 1:
itinera,
Caes. B. C. 3, 77, 2:
quid horum non impeditissimum? vestitus an vehiculum an comes?
exceedingly embarrassing, a great encumbrance, Cic. Mil. 20, 54.

Lewis & Short latin dictionary > impedio
52 inpedio

impĕdĭo ( inp-), īvi or ĭi, ītum, 4 (in tmesi:
inque peditur, inque pediri, inque peditus, etc.,
Lucr. 6, 394; 3, 484; 4, 562; 1149), v. a. [in-pes; cf. compedes; lit., to entangle the feet; hence, in gen.], to entangle, ensnare, to shackle, hamper, hinder, hold fast (cf.: praepedio, implico, illigo, irretio, illaqueo).
I.
Lit. (rare):
impediunt teneros vincula nulla pedes,
Ov. F. 1, 410; cf.:
et illis crura quoque impediit,
id. M. 12, 392:
ipsus illic sese jam impedivit in plagas,
Plaut. Mil. 4, 9, 11:
in qua (silva) retentis impeditus (cervus) cornibus,
Phaedr. 1, 12, 10:
impedita cassibus dama,
Mart. 3, 58, 28; cf.: reti impedit Pisces, ensnares, Plaut. Truc. 1, 1, 17; Veg. Vet. 1, 10.—
B.
Transf., in gen., to clasp, encircle, embrace (mostly poet.):
narrare parantem Impedit amplexu,
Ov. M. 2, 433:
nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto Aut flore,
Hor. C. 1, 4, 9:
crines (vitta),
Tib. 1, 6, 67; Ov. Am. 3, 6, 56:
cornua sertis,
id. M. 2, 868:
remos (hederae),
id. ib. 3, 664:
medium crus pellibus,
Hor. S. 1, 6, 27:
equos frenis,
to bridle, Ov. F. 2, 736:
ingentem clipeum informant... septenosque orbibus orbes Impediunt,
surround, encircle each other, Verg. A. 8, 447:
orbes orbibus,
id. ib. 5, 585:
plana novo munimenti genere (with saepire),
Curt. 6, 5; cf.:
Antiochus, castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat,
rendered difficult of access, Liv. 36, 16, 1.—
II.
Trop.
A.
To entangle, embarrass (class.):
impeditum in ea (re amatoria) expedivi animum meum,
Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:
sapientis est, cum stultitia sua impeditus sit, quoquo modo possit se expedire,
Cic. Rab. Post. 9, 24:
ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere,
id. Verr. 2, 2, 18, § 44:
qui me et se hisce impedivit nuptiis,
Ter. Phorm. 2, 4, 2:
dum alios servat, se impedivit interim,
Plaut. Rud. prol. 37:
tot me impediunt curae,
Ter. And. 1, 5, 25:
mentem dolore,
Cic. Cael. 24, 60.—
B.
Transf. (causa pro effectu), to hinder, detain, obstruct, check, prevent, impede (so most freq.; cf.: inhibeo, prohibeo, interdico, veto); constr. with acc., ab, in aliqua re, or the simple abl., ne, quin, quominus, the inf., or absol.; very rarely with dat.
(α).
With the simple acc.:
me quotidie aliud ex alio impedit: sed si me expediero, etc.,
Cic. Fam. 9, 19, 2:
suis studiis sic impediuntur, ut, etc.... discendi enim studio impediti,
id. Off. 1, 9, 28; cf.:
aetate et morbo impeditus,
id. Verr. 2, 3, 25, § 63: religione impediri, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:
ne forte qua re impediar atque alliger,
Cic. Att. 8, 16, 1.—With inanim:
or abstr. objects: sinistra impedita,
Caes. B. G. 1, 25, 3:
mea dubitatio aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare,
Cic. Fam. 7, 5, 1:
iter,
id. Lael. 20, 75:
navigationem (Corus),
Caes. B. G. 5, 7, 3:
magnas utilitates amicorum,
Cic. Lael. 20, 75:
res magnas,
id. ib.; cf.:
belli rationem prope jam explicatam perturbare atque impedire,
id. Prov. Cons. 14, 35 fin.: quod si corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur;
quanto magis animi morbis impediri necesse est?
id. Fin. 1, 18, 59.—
(β).
With ab or in aliqua re or the simple abl.:
sibi non fuisse dubium, a re publica bene gerenda impediri,
Cic. Balb. 20, 47; cf.:
ab delectatione omni negotiis impedimur,
id. Mur. 19, 39; so,
aliquem a suo munere,
id. Rep. 5, 3:
aliquem ab opere,
Plin. 10, 63, 83, § 180:
aliquem a vero bonoque,
Sall. J. 30, 2:
non oportere sese a populo Romano in suo jure impediri,
Caes. B. G. 1, 36, 2:
quem dignitas fugā impediverat,
Tac. A. 1, 39.—
(γ).
With ne, quin, quominus. —With ne:
id in hac disputatione de fato casus quidam, ne facerem, impedivit,
Cic. Fat. 1, 1; id. Sull. 33, 92.—With quin:
ut nulla re impedirer, quin, si vellem, mihi esset integrum,
Cic. Att. 4, 2, 6; Auct. Her. 3, 1, 1.— With quominus:
nec aetas impedit, quominus agri colendi studia teneamus,
Cic. de Sen. 17, 60; id. Fin. 1, 10, 33:
quaerere, quae sit tanta formido, quae tot ac tantos viros impediat, quominus, etc.,
id. Rosc. Am. 2, 5; id. Fam. 3, 7, 3; 13, 5, 1; id. Att. 3, 22, 1; 13, 25, 2.—
(δ).
With inf.:
quid est igitur, quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare? etc.,
Cic. Off. 2, 2, 8:
me impedit pudor ab aliquo haec exquirere,
id. de Or. 1, 35, 163:
ne qua mora ignaros pubemque educere castris Impediat,
Verg. A. 11, 21; Ov. P. 1, 1, 21.—
(ε).
With dat. (in analogy to impedimento esse): novitati non impedit vetus consuetudo, is no hinderance, = obstat (cf. the context), Varr. L. L. 9, § 20 Müll.: inpediat tibi, ne, etc., Schol. Juv. 14, 49.—
(ζ).
Absol.:
omnia removentur, quae obstant et impediunt,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
ut omnia quae impediant, vincat intentio,
Quint. 10, 3, 28; 12, 10, 55:
de rebus ipsis utere tuo judicio—nihil enim impedio,
Cic. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 1, 13: quem video, nisi rei publicae tempora impedient, Euporiston, id. Att. 7, 1, 7; cf. Quint. 12, 10, 55.—Hence, impĕdītus ( inp-), a, um, P. a., hindered, [p. 898] embarrassed, obstructed, encumbered, burdened, impeded.
A.
Of persons:
neque nunc quomodo me expeditum ex impedito faciam, jam consilium placet,
Plaut. Epid. 1, 1, 87: inermos armati, impeditos expediti interficiunt, encumbered with baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:
impeditis hostibus propter ea quae ferebant onera,
Caes. B. G. 3, 19, 2:
agmen,
Liv. 43, 23, 1:
itinere impediti,
Caes. B. C. 3, 75, 3:
nostri si ab illis initium transeundi (fluminis) fieret, ut impeditos aggrederentur,
i. e. embarrassed with the difficulties of crossing, id. B. G. 2, 9, 1; 1, 12, 3; 2, 10, 2;
2, 23, 1 et saep.: malis domesticis impediti,
Cic. Sest. 45, 97:
viden me consiliis tuis miserum impeditum esse?
Ter. And. 3, 5, 11.— Comp.: quod, si durior accidisset casus, impeditiores fore videbantur, Auct. B. Alex. 14 fin. —
B.
Of inanim. and abstr. things:
hostem impedito atque iniquo loco tenetis,
difficult of passage, Caes. B. G. 6, 8, 4; cf.:
silvae,
id. ib. 5, 21, 3:
saltus impeditos gravis armis miles timere potest,
Liv. 9, 19, 16:
vineae nexu traducum,
Tac. H. 2, 25:
navigationem impeditam (esse) propter inscientiam locorum,
troublesome, Caes. B. G. 3, 9, 4:
impedito animo,
i. e. engaged, busy, Cic. Leg. 1, 3, 8:
omnium impeditis animis,
Caes. B. G. 5, 7, 5:
tempora rei publicae,
Cic. Pis. 1, 3:
dies tristi omine infames et impediti,
Gell. 4, 9, 5:
disceptatio,
Liv. 37, 54, 7:
oratio fit longa et impedita,
Quint. 8, 6, 42:
bellum (with arduum),
Tac. A. 4, 46:
cum victoribus nihil impeditum arbitrarentur,
Caes. B. G. 2, 28, 1:
tu rem impeditam et perditam restituas,
intricate and hopeless, Ter. And. 3, 5, 13.— Comp.:
longius impeditioribus locis secuti,
Caes. B. G. 3, 28 fin.; so,
saltus artior et impeditior,
Liv. 9, 2, 8; 7, 21, 8.— Sup.:
silvae undique impeditissimae,
i. e. exceedingly difficult to pass, Hirt. B. G. 8, 18, 1:
itinera,
Caes. B. C. 3, 77, 2:
quid horum non impeditissimum? vestitus an vehiculum an comes?
exceedingly embarrassing, a great encumbrance, Cic. Mil. 20, 54.

Lewis & Short latin dictionary > inpedio
53 inpeditus

impĕdĭo ( inp-), īvi or ĭi, ītum, 4 (in tmesi:
inque peditur, inque pediri, inque peditus, etc.,
Lucr. 6, 394; 3, 484; 4, 562; 1149), v. a. [in-pes; cf. compedes; lit., to entangle the feet; hence, in gen.], to entangle, ensnare, to shackle, hamper, hinder, hold fast (cf.: praepedio, implico, illigo, irretio, illaqueo).
I.
Lit. (rare):
impediunt teneros vincula nulla pedes,
Ov. F. 1, 410; cf.:
et illis crura quoque impediit,
id. M. 12, 392:
ipsus illic sese jam impedivit in plagas,
Plaut. Mil. 4, 9, 11:
in qua (silva) retentis impeditus (cervus) cornibus,
Phaedr. 1, 12, 10:
impedita cassibus dama,
Mart. 3, 58, 28; cf.: reti impedit Pisces, ensnares, Plaut. Truc. 1, 1, 17; Veg. Vet. 1, 10.—
B.
Transf., in gen., to clasp, encircle, embrace (mostly poet.):
narrare parantem Impedit amplexu,
Ov. M. 2, 433:
nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto Aut flore,
Hor. C. 1, 4, 9:
crines (vitta),
Tib. 1, 6, 67; Ov. Am. 3, 6, 56:
cornua sertis,
id. M. 2, 868:
remos (hederae),
id. ib. 3, 664:
medium crus pellibus,
Hor. S. 1, 6, 27:
equos frenis,
to bridle, Ov. F. 2, 736:
ingentem clipeum informant... septenosque orbibus orbes Impediunt,
surround, encircle each other, Verg. A. 8, 447:
orbes orbibus,
id. ib. 5, 585:
plana novo munimenti genere (with saepire),
Curt. 6, 5; cf.:
Antiochus, castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat,
rendered difficult of access, Liv. 36, 16, 1.—
II.
Trop.
A.
To entangle, embarrass (class.):
impeditum in ea (re amatoria) expedivi animum meum,
Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.:
sapientis est, cum stultitia sua impeditus sit, quoquo modo possit se expedire,
Cic. Rab. Post. 9, 24:
ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere,
id. Verr. 2, 2, 18, § 44:
qui me et se hisce impedivit nuptiis,
Ter. Phorm. 2, 4, 2:
dum alios servat, se impedivit interim,
Plaut. Rud. prol. 37:
tot me impediunt curae,
Ter. And. 1, 5, 25:
mentem dolore,
Cic. Cael. 24, 60.—
B.
Transf. (causa pro effectu), to hinder, detain, obstruct, check, prevent, impede (so most freq.; cf.: inhibeo, prohibeo, interdico, veto); constr. with acc., ab, in aliqua re, or the simple abl., ne, quin, quominus, the inf., or absol.; very rarely with dat.
(α).
With the simple acc.:
me quotidie aliud ex alio impedit: sed si me expediero, etc.,
Cic. Fam. 9, 19, 2:
suis studiis sic impediuntur, ut, etc.... discendi enim studio impediti,
id. Off. 1, 9, 28; cf.:
aetate et morbo impeditus,
id. Verr. 2, 3, 25, § 63: religione impediri, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3:
ne forte qua re impediar atque alliger,
Cic. Att. 8, 16, 1.—With inanim:
or abstr. objects: sinistra impedita,
Caes. B. G. 1, 25, 3:
mea dubitatio aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare,
Cic. Fam. 7, 5, 1:
iter,
id. Lael. 20, 75:
navigationem (Corus),
Caes. B. G. 5, 7, 3:
magnas utilitates amicorum,
Cic. Lael. 20, 75:
res magnas,
id. ib.; cf.:
belli rationem prope jam explicatam perturbare atque impedire,
id. Prov. Cons. 14, 35 fin.: quod si corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur;
quanto magis animi morbis impediri necesse est?
id. Fin. 1, 18, 59.—
(β).
With ab or in aliqua re or the simple abl.:
sibi non fuisse dubium, a re publica bene gerenda impediri,
Cic. Balb. 20, 47; cf.:
ab delectatione omni negotiis impedimur,
id. Mur. 19, 39; so,
aliquem a suo munere,
id. Rep. 5, 3:
aliquem ab opere,
Plin. 10, 63, 83, § 180:
aliquem a vero bonoque,
Sall. J. 30, 2:
non oportere sese a populo Romano in suo jure impediri,
Caes. B. G. 1, 36, 2:
quem dignitas fugā impediverat,
Tac. A. 1, 39.—
(γ).
With ne, quin, quominus. —With ne:
id in hac disputatione de fato casus quidam, ne facerem, impedivit,
Cic. Fat. 1, 1; id. Sull. 33, 92.—With quin:
ut nulla re impedirer, quin, si vellem, mihi esset integrum,
Cic. Att. 4, 2, 6; Auct. Her. 3, 1, 1.— With quominus:
nec aetas impedit, quominus agri colendi studia teneamus,
Cic. de Sen. 17, 60; id. Fin. 1, 10, 33:
quaerere, quae sit tanta formido, quae tot ac tantos viros impediat, quominus, etc.,
id. Rosc. Am. 2, 5; id. Fam. 3, 7, 3; 13, 5, 1; id. Att. 3, 22, 1; 13, 25, 2.—
(δ).
With inf.:
quid est igitur, quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare? etc.,
Cic. Off. 2, 2, 8:
me impedit pudor ab aliquo haec exquirere,
id. de Or. 1, 35, 163:
ne qua mora ignaros pubemque educere castris Impediat,
Verg. A. 11, 21; Ov. P. 1, 1, 21.—
(ε).
With dat. (in analogy to impedimento esse): novitati non impedit vetus consuetudo, is no hinderance, = obstat (cf. the context), Varr. L. L. 9, § 20 Müll.: inpediat tibi, ne, etc., Schol. Juv. 14, 49.—
(ζ).
Absol.:
omnia removentur, quae obstant et impediunt,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
ut omnia quae impediant, vincat intentio,
Quint. 10, 3, 28; 12, 10, 55:
de rebus ipsis utere tuo judicio—nihil enim impedio,
Cic. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 1, 13: quem video, nisi rei publicae tempora impedient, Euporiston, id. Att. 7, 1, 7; cf. Quint. 12, 10, 55.—Hence, impĕdītus ( inp-), a, um, P. a., hindered, [p. 898] embarrassed, obstructed, encumbered, burdened, impeded.
A.
Of persons:
neque nunc quomodo me expeditum ex impedito faciam, jam consilium placet,
Plaut. Epid. 1, 1, 87: inermos armati, impeditos expediti interficiunt, encumbered with baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.:
impeditis hostibus propter ea quae ferebant onera,
Caes. B. G. 3, 19, 2:
agmen,
Liv. 43, 23, 1:
itinere impediti,
Caes. B. C. 3, 75, 3:
nostri si ab illis initium transeundi (fluminis) fieret, ut impeditos aggrederentur,
i. e. embarrassed with the difficulties of crossing, id. B. G. 2, 9, 1; 1, 12, 3; 2, 10, 2;
2, 23, 1 et saep.: malis domesticis impediti,
Cic. Sest. 45, 97:
viden me consiliis tuis miserum impeditum esse?
Ter. And. 3, 5, 11.— Comp.: quod, si durior accidisset casus, impeditiores fore videbantur, Auct. B. Alex. 14 fin. —
B.
Of inanim. and abstr. things:
hostem impedito atque iniquo loco tenetis,
difficult of passage, Caes. B. G. 6, 8, 4; cf.:
silvae,
id. ib. 5, 21, 3:
saltus impeditos gravis armis miles timere potest,
Liv. 9, 19, 16:
vineae nexu traducum,
Tac. H. 2, 25:
navigationem impeditam (esse) propter inscientiam locorum,
troublesome, Caes. B. G. 3, 9, 4:
impedito animo,
i. e. engaged, busy, Cic. Leg. 1, 3, 8:
omnium impeditis animis,
Caes. B. G. 5, 7, 5:
tempora rei publicae,
Cic. Pis. 1, 3:
dies tristi omine infames et impediti,
Gell. 4, 9, 5:
disceptatio,
Liv. 37, 54, 7:
oratio fit longa et impedita,
Quint. 8, 6, 42:
bellum (with arduum),
Tac. A. 4, 46:
cum victoribus nihil impeditum arbitrarentur,
Caes. B. G. 2, 28, 1:
tu rem impeditam et perditam restituas,
intricate and hopeless, Ter. And. 3, 5, 13.— Comp.:
longius impeditioribus locis secuti,
Caes. B. G. 3, 28 fin.; so,
saltus artior et impeditior,
Liv. 9, 2, 8; 7, 21, 8.— Sup.:
silvae undique impeditissimae,
i. e. exceedingly difficult to pass, Hirt. B. G. 8, 18, 1:
itinera,
Caes. B. C. 3, 77, 2:
quid horum non impeditissimum? vestitus an vehiculum an comes?
exceedingly embarrassing, a great encumbrance, Cic. Mil. 20, 54.

Lewis & Short latin dictionary > inpeditus
54 succedo

suc-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. âŠ‚.
I.
To go below or under (so mostly poet.; syn. subeo).
A.
Lit.
1.
In gen., to enter, go under, come under:
simul ac primum nubes succedere soli Coepere,
to go under the sun, Lucr. 5, 286; cf. id. 6, 402:
tectum, cui imbris vitandi causā succederet,
Cic. Dom. 44, 116:
maestae Succedunt ramis volucres,
Val. Fl. 6, 505:
succedere tectis,
Ov. M. 2, 766; so,
tectis,
id. ib. 8, 549; Verg. A. 1, 627:
rex jussae succedit aquae,
Ov. M. 11, 142:
tecto et umbrae,
Verg. G. 3, 418:
antro,
id. E. 5, 6 and 19:
tumulo sineret succedere terrae,
i. e. to be buried, id. A. 11, 103; cf.:
serpens imo Successit tumulo,
id. ib. 5, 93.—
2.
In partic., to go from under; to go up, mount, ascend:
alto caelo,
to mount, ascend, Verg. G. 4, 227:
in arduum,
Liv. 5, 43; cf.:
hoc itinere est fons, quo mare succedit longius,
Caes. B. C. 2, 24:
muros,
Liv. 27, 18, 13; 31, 45, 5; Tac. A. 2, 20; Sil. 10, 597:
tumulum,
Liv. 22, 28 et saep. — Absol.:
erigi scalas jussit ac promptissimum quemque succedere,
Tac. A. 2, 81.— Poet.:
in montem succedere silvas Cogebant,
to retreat to the mountains, Lucr. 5, 1370.—
B.
Trop.
1.
To come under, submit to any thing:
omnes sententiae verbaque omnia... sub acumen stili subeant et succedant necesse est,
Cic. de Or. 1, 33, 151:
externae dominationi, quam in suis timuerunt, sponte succedunt,
Just. 8, 2, 2:
succedoque oneri,
take up, Verg. A. 2, 723:
nec qui succederet operi inventus est,
undertake, Plin. 35, 10, 36, § 92.—
2.
To go up, mount, ascend:
a pedibusque minutatim succedere frigus Non dubitabat,
Lucr. 6, 1191:
ad summum honorem,
id. 5, 1122:
ille ad superos Succedet famā,
Verg. A. 12, 235:
aurum in summum successit honorem,
Lucr. 5, 1275.—
II.
To approach, draw near (class. and freq.).
A.
Milit. t. t., to march on, advance, march up to, approach (class. and freq.; cf.: invado, progredior): [p. 1787] sub primam nostram aciem successerunt, Caes. B. G. 1, 24:
sub montem,
id. B. C. 1, 45: supra hostium munitionem, Sisenn. ap. Non. 91, 23:
ad castra hostium infestis signis,
Liv. 7, 37:
ad stationes hostium,
id. 30, 8:
ad hostium latebras,
id. 10, 14:
ad urbem,
id. 26, 44:
ad moenia,
id. 44, 31:
sub ipsum vallum,
id. 31, 36, 5:
ad portūs claustra,
Curt. 4, 5, 19:
celeriter ad molem,
id. 4, 3, 2:
moenibus,
Liv. 10, 34; 24, 19:
munimentis,
id. 9, 14:
munitionibus, Auct. B. Alex. 30, 4: portas succedunt,
Caes. B. G. 2, 6:
murum,
Liv. 38, 9.— Absol.:
classis paulatim successit,
Tac. A. 3, 1.— Impers. pass.:
ubicumque iniquo successum est loco,
Liv. 9, 31.—
B.
To follow, follow after, take the place of, relieve, come into the place of, succeed; to succeed to, receive by succession (syn. subsequor).
1.
Lit.:
ut integri et recentes defatigatis succederent,
Caes. B. G. 5, 16; 7, 41; id. B. C. 3, 94; cf. Liv. 9, 32; Ov. M. 13, 134:
in stationem,
Caes. B. G. 4, 32:
in pugnam,
Liv. 9, 27;
for which, proelio,
id. 6, 4:
in paternas opes,
id. 21, 3:
in Pompeii locum heres,
Cic. Phil. 2, 25, 62; cf.:
Sequani principatum dimiserant. In eorum locum Remi successerant,
Caes. B. G. 6, 12:
ego in ejus quem occidissem succederem locum,
Liv. 40, 12, 13:
succedam ego vicarius tuo muneri,
Cic. Verr. 2, 4, 37, § 81; 2, 3, 51, § 120; id. Fam. 3, 3, 1; cf. id. Fl. 14, 33; 21, 49:
qui regno successit,
Plin. 36, 27, 70, § 204:
post ejus mortem frater regno successit,
Just. 17, 3, 6:
in hujus locum filia regno successit,
id. 2, 4, 17;
but: in regnum,
id. 7, 2, 2:
huic Mithridates filius succedit,
id. 42, 2, 3:
ad alteram partem succedunt Ubii,
follow, come next, Caes. B. G. 4, 3.—Of things:
aspicit in teretes lignum succedere suras,
Ov. M. 11, 80. — Impers. pass.:
non solum, quod tibi succederetur, sed quod Gabinio non succederetur,
Cic. Pis. 36, 88:
te antea, quam tibi successum esset, decessurum fuisse,
id. Fam. 3, 6, 2.—
2.
Trop.
a.
To come or enter into a relation:
in affinitatis jura,
Just. 7, 3, 9.—
b.
To follow, follow after, succeed.
(α).
In time:
successit ipse magnis (oratoribus),
Cic. Or. 30, 105:
horum aetati successit Isocrates,
id. ib. 13, 40; cf.:
nihil semper floret: aetas succedit aetati,
id. Phil. 11, 15, 39:
tertia post illas successit aënea proles,
Ov. M. 1, 125:
quorum priores duae probationi succedunt,
Quint. 3, 9, 1:
in Italiā violis succedit rosa,
Plin. 21, 11, 39, § 68: etenim ei succedo orationi, quae, etc., I succeed, I speak after an oration, which, etc., Cic. Balb. 1, 4:
consules, quo majori gloriae rerum gestarum succedere se cernebant,
Liv. 4, 11, 2:
rex... succedens tantae caritati Hieronis,
id. 24, 5, 1:
ut bono succedenti regi difficilis aemulatio esset,
id. 1, 48, 8.—
(β).
To follow, take the place of, succeed in value: cujus (purpurae) libra denariis centum venibat... huic successit dibapha Tyria, quae in libras denariis mille non poterat emi, Nep. ap. Plin. 9, 39, 63, § 137:
in vicem ejus (graminis) succedit decoctum,
Plin. 24, 19, 118, § 179:
non numero tantum amissorum civium, sed et dignitati,
Just. 3, 5, 7:
filii magnitudini patris successerunt,
id. 19, 1, 2.— Pass. impers.:
male gestis rebus alterius successum est,
Liv. 9, 18, 15.—
c.
Hence, to follow the nature or rule of any thing, to belong to a class or category (rare):
succedere hanc quoque comparativo generi,
Quint. 3, 10, 4:
quae omnia succedunt legitimis quaestionibus,
id. 3, 6, 71.—
d.
Pregn.: res (alicui) succedit, or simply succedit, goes on well, is successful, prospers, succeeds (cf. evenit):
lepide hoc succedit sub manus negotium,
Plaut. Mil. 3, 2, 59:
negotium (ei) sub manus,
id. ib. 4, 4, 7; id. Pers. 4, 1, 2:
quando hoc bene successit,
Ter. Ad. 2, 4, 23:
parum succedit, quod ago,
id. And. 4, 1, 54:
pleraque non succedunt,
Varr. R. R. 3, 9, 16:
quod res nulla successerat,
Caes. B. G. 7, 26:
inceptum non succedebat,
Liv. 42, 58:
nihil conceptae temere spei succedebat,
id. 33, 5, 3:
voti Phoebus succedere partem Mente dedit,
Verg. A. 11, 794:
si prospere prima successerint,
Just. 9, 3, 7.— Absol.:
hac non successit: aliā ingrediemur viā,
Ter. And. 4, 1, 45:
si quando minus succedet,
Cic. Or. 28, 98:
si ex sententiā successerit,
id. Q. Fr. 2, 14, 1: si proinde, ut ipse mereor, mihi successerit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 4:
si successisset coeptis,
Liv. 25, 37:
inceptis,
id. 24, 19:
fraudi,
id. 38, 25:
facinori eorum,
id. 40, 11 et saep.:
successurumque Minervae Indoluit,
Ov. M. 2, 788.— Pass.: cum omnia meā causā velles mihi successa, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 2.— Impers.:
nolle successum non patribus,
Liv. 2, 45, 5:
ubicumque iniquo successum erat loco,
id. 9, 31, 13 Weissenb. ad loc.

Lewis & Short latin dictionary > succedo
55 defero

dē-fero, dē-tulī, dē-lātum, dē-ferre, I) von der Höhe nach der Tiefe herab-, hinabtragen od. - bringen (-senden) od. - schaffen od. -holen, mit hinabnehmen u. dgl., 1) im allg.: amoeno ex Helicone perenni fronde coronam, Lucr. (u. so harmoniai nomen alto delatum Heliconi [vom H.], bildl., Lucr.): ramalia arida tecto, Ov. – pueros protinus ad ripam Tiberis, Val. Max.: alqd ad inferos (Unterwelt), Sen.: semen quod ex arbore per surculos defertur in terram, Varro: dum culleus, in quem coniectus in profluentem deferretur, comparetur (v. Pers.), Cic.: deferri in imum, in einer Flüssigkeit zu Boden sinken (Ggstz. innatare, obenauf schwimmen), Cels.: so auch deferri ad ima (Ggstz. in summo umore consistere), Petron.: ab Iliaca purgamina Vesta def. flavis in mare aquis, Ov.: def. materiam omnem infra Veliam, Liv.: hunc sub aequora, hinabtauchen, Ov.: Fames (Hungergöttin) per aëra vento ad iussam delata domum, Ov. – fulmen detulit in terram mortalibus (den St.) ignem primitus, Lucr.: Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam detulit in terras? Verg. – So nun bes.: α) mit sich hinabführen, v. Flüssen usw., teils Ggstde. hinabflößen, stromabwärts führen, mit sich stromabwärts führen, amnes plurimum limi deferentes, Plin.: excipere dolia, quae amnis defert, Liv.: Pontius Cominius incubans cortici secundo Tiberi ad urbem defertur, schwimmt die Tiber hinab, Liv. – teils einen aufgenommenen Fluß mit sich hinabführen ins Meer, dah. im Passiv v. Flusse selbst = hinabströmen, Rhodanus segnem deferens Ararim, Plin.: flumina, quae in mare deferuntur, Plin. ep.: nec Euphrates nisi per Tigrim defertur in mare, Plin. – u. Partiz. Präs. deferens (verst. se) = in seinem Bette hinabströmend, in seinen Ufern dahingleitend, flumina liquida ac deferentia (Ggstz. rigentia gelu aut campis superfusa), Plin. pan. 82, 5. – β) abbrechend, fortrückend wohin herabverlegen, herabversetzen, herabrücken oder herabrücken lassen, herabgelangen lassen, aedes suas sub Veliam, Cic.: aedes in planum, Liv. (vgl. im Bilde fortunam suam in planum, Sen. de tranqu. anim. 10, 6): castra in viam, Liv.: acies in campos delata est, Liv. – elephanti rursus simili ruinā inferioris pontis deferebantur (ließ man weiter hinabgelangen), donec ad aequiorem vallem perventum est, Liv.

2) insbes., rasch od. gewaltsam herabtragen, binabstoßen, hinabstürzen, a) übh.: alqm in abruptum barathrum, Catull.: ferrum elatum in pectus, Tac. – gew. im Passiv = hinabstürzen, in foveas deferri, Curt.: ruinā tota prolapsa acies in praeceps deferri, Liv.: deferri ad terram (v. Pers.), Liv. u. (Ggstz. allevari ad caelum) Sen.: casu (durch einen Fall) deferri in terram, zu Boden stürzen (v. Kindern), Quint.: dorso (equi) delatus ab alto, herabgesprungen, Sil.: m. dopp. Nom., praeceps aërii speculā de montis in undas deferar, Verg. ecl. 8, 59 sq. – übtr., ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur, quem et ex quanto regno ad quam fortunam detulisset, Nep. Timol. 2, 2. – b) prägn., berabstürzen = zu Boden stürzen, (terrae motus) defert montes, surrigit plana, Sen. – im Passiv = herabstürzen (intr.), per praecipitia deferri, Quint.

II) von einem Ausgangspunkte nach einem Zielpunkte hinabtragen = forttragen, hintragen, zutragen, fort-, hinbringen, fort-, hinschaffen, herbeitragen od. - bringen od. -schaffen, wohin überbringen, abliefern, Passiv deferri oft = sich fort- od. hintragen lassen, A) eig.: 1) im allg.: a) übh.: α) von Pers.: pecuniam atque arma, Tac.: quae ad usum necessaria sunt, Liv.: eodem pecuniam, quae superest, Liv.: quo merces odorum deferunt, Plin.: quo (wohin) me deferre paratis? Ov.: omnia aliunde alio deferuntur, Sen.: ad causas iudicia iam facta domo, schon fertig mitbringen, Cic.: id (candelabrum) in praetorium, Cic.: def. commeatum in viam (an den Weg), Liv.: alqm allevatum in tabernaculum, Curt.: captum omnibus membris deferri in curiam, Liv.: arma sua extra vallum deferri equumque educi clam iussit, Val. Max.: Pompeium Carteiam def. (in der Sänfte), Auct. b. Hisp.: funus Romam, Aur. Vict.: formā excellentes (virgines) domos, Liv.: aurum ex omnibus delubris Praeneste, Plin.: ei munera, quae Athenis acceperat, deferri iussit, Nep.: def. alci epistulam, Plaut. u. Cic.: argentum ad alqm, Ter.: ad alqm epistulam, litteras, mandata, Caes.: litteras ad alqm in Hispaniam ulteriorem, Liv.: compilare quidquid domi est atque hinc ad amicam def., zutragen, Plaut.: lecticā deferri ad consules (v. einem Kranken), Lact.: dicta, mandata per auras, Verg. – m. Abl. womit? (worin? worauf?), caput ad Sullam usque ab Ianiculo ad aedem Apollinis manibus ipse suis detulit, Cic. fr.: im Passiv, lecticā (in der Sänfte) deferri in castra atque in curiam, Suet.: lecticā deferri in aciem, Val. Max.: senatorum umeris (auf den Sch.) in campum deferri cremarique (v. toten Augustus), Suet. – β) v. lebl. Subjj.: e portu navis huc nos dormientes detulit, Plaut. Amph. 701: detulit aura preces ad me non invida blandas, Ov. met. 10, 642.

b) in einigen t. t. der publiz. Sprache: def. sitellam, den Lostopf (die Urne mit den Losen) herbeibringen od. herbeibringen lassen (damit das Volk in den Komitien abstimme), Cic. pro Corn. 1. fr. 13 u. 14 = fr. 29 u. 30 M.: de M. Octavio, über den Volkstribunen M. Oktavius abstimmen lassen, Cic. de nat. deor. 1, 106. – bes. oft def. ex aerario od. def. in aerarium od. ad aerarium, aus dem Ärarium (wo außer den Geldern auch die Feldzeichen, Senatsbeschlüsse, Rechnungen über verwendete Staatsgelder usw. aufbewahrt wurden) hinbringen, in das Är. hinbringen, abliefern, entrichten, niederlegen, signa (Feldzeichen) eodem ex aerario, signa ex aerario prompta in campum od. ad dictatorem (v. den Quästoren), Liv.: aurum et omnia ornamenta in aerarium (v. den röm. Matronen), Liv.: pecuniam od. aurum et argentum in aerarium, Liv.: aes in aerarium ad quaestores, Liv.: aera poenae nomine in aerarium def. (v. den Hagestolzen), Val. Max.: munera, quae ab rege privatim acceperant, in aerarium detulerunt (v. röm. Gesandten), Val. Max.: u. ähnlich def. omne aurum, argentum, aes signatum ad triumviros mensarios extemplo, Liv. – senatusconsultum ad aerarium def., Liv. u.a. (s. Weißenb. Liv. 39, 4, 8. Nipp. Tac. ann. 3, 51): decreta patrum ad aerarium, Tac.: früher senatusconsulta in aedem Cereris ad aediles plebis, Liv. 3, 55, 13. – def. censum Romam, die Schätzungslisten nach Rom einreichen (v. den Zensoren in den Kolonien), Liv. 29, 15, 10 u. 37, 7 (versch. v. def. censum, v. röm. Bürger, s. unten no. B, 2, b, β, γγ). – def. vadimonia Romam, zu Rom einreichen (v. den Klägern), Liv. epit. 86. – def. in publicas tabulas, beim Zensus in die öffentlichen (im Ärarium niedergelegten) Urkunden eintragen, zB. in publicas tabulas delato modo frui (agro) non posse, Ulp. dig. 50, 15, 4. § 1.

2) insbes.: a) unwillkürlich, gewaltsam von einem Orte abführen, u. nach einem Orte hinführen, α) übh. = hinversetzen, hingeraten lassen, hintreiben, im Passiv = hingeführt od. versetzt werden, hingelangen, hingeraten, miratur, quis deus iuvenes tam urbanos in suam regionem detulerit, Petron.: hos ad magistros si qua te fortuna, Cato, cum tua natura (natürl. Anlage) detulisset, Cic.: v. lebl. Subjj., ab Cenaeo Demetriadem, si forte eo deferret fuga regem, traiecit, Liv.: quod (iaculum) detulit error (Fehlschuß) in Idan, Ov. – im Passiv, iumenta decesserant militari viā et errore delata per quattuor stadia in quadam valle constiterant, Curt.: Perseus rex fugā cum decem milibus talentûm Samothraciam defertur, Iustin.: putant se in alium terrarum orbem delatos (in eine andere Welt versetzt), Petron. 1, 2: u. so ille (Lucilius) si foret hoc nostrum fato delatus in aevum, Hor. sat. 1, 10, 68 (al. delapsus): optatum negotium sibi in sinum delatum esse, sei ihm in den Schoß gefallen (bildl. = unverhofft zugefallen), Cic. II. Verr. 1, 131. – im Passiv m. Prädik.-Adj., hic rumor est Asinium delatum (esse) vivum in manus militum, Cic. ad Att. 12, 2, 1. – β) als naut. t. t. = hinführen, hintreiben, verschlagen, im Passiv = hingeführt, verschlagen werden, hingetrieben werden od. hintreiben, hingeraten, alqm ex alto ignotas ad terras et in desertum litus (v. Sturm), Cic.: si quo casu in freto aestus morari aut deferre naves in terram posset, Liv. – quo essent eae (naves) delatae, primis diebus ignorabant, Caes.: onerariae (naves) duae paulo infra delatae sunt, Caes.: una (navis) delata Oricum, Caes.: huc ubi delati portus intravimus, Verg.: u. so v. Pers., deferri longius, Caes.: deferri in Africae sinum, in Italiam, Iustin.: tempestate classe dispersā deferri Brundisium, Val. Max.: deferri Siculam ad Aetnen, Ov.: naufragio in ea loca deferri, Iustin.

b) etw. zu Markte-, zum Verkauf bringen, feilbieten, pallium, Petron.: dum virent nexos deferte maniplos, Col. poët.: deferri in vicum vendentem tus et odores, Hor.: ultro delatis capsis, Hor.: videamus hoc quod concupiscimus quanti (wie hoch, wie teuer) deferatur, Sen.: duas Veneres (zwei Venusstatuen) eodem pretio deferre, Plin.

B) übtr.: 1) im allg., m. Advv. od. m. ad od. in u. Akk., quod superest, nunc huc rationis detulit ordo, Lucr.: def. eadem fortunae pignera in discrimen, aufs Spiel setzen, Liv.: fabulas in certamen, zur Preisbewerbung bringen, Quint.: ad agendum nihil cogitati praemeditatique detulisse (mitgebracht haben), Quint.: quidquid doloris habent, in pedes deferunt, schieben es auf die F., Petron.

2) insbes.: a) erteilend zu jmd. hinbringen, darbringen, darbieten, erteilen, zuteilen, verleihen, übertragen, auftragen, zuw. auch anbieten (Ggstz. accipere, auferre ab alqo, negare, accipere nolle, alqā re uti nolle), α) übh.: si quid petet, ultro defer, Hor.: ne aliquis dicat, id ad me ereptum pervenisse, quod delatum accipere noluissem, Nep.: cum praecipua et cupita aliis (von andern Begehrtes) prior deferret, ihren Wünschen zuvorkommend darbrachte, Tac.: obvias opes def. (v. den Göttern), Tac.: def. iusiurandum, den Eid zuschieben (Ggstz. iusi. referre, zurückschieben, gerichtl. t. t.), Quint. u. ICt. – palmam eius rei alci, Cic.: alci praemium dignitatis (Ggstz. denegare), Cic.: pacem hostibus, Liv.: hoc illis in beneficii loco, Cic.: universum studium suum et benevolentiam ad alqm, Cic.: nec mihi quicquam tali tempore in mentem venit optare, quod non ultro Caesar mihi detulerit, Cic. – m. Prädik.-Akk., alci Octaviam sororis neptem condicionem (als Partie), Suet. Caes. 27, 1. – m. ad u. Akk. des Gerund., omnem ei suam auctoritatem, gratiam, copias, opes ad hoc negotium conficiendum, Cic.

β) etw. zur Ausführung, Verwaltung jmdm. übertragen, jmd. mit etwas beauftragen, propter frequentes delatos honores potestatesque summas, Nep.: delatum ab Augusto consulatum accipere, Tac. – def. cognitionem senatui, Suet.: u. def. causam (Führung des Prozesses) ad alqm, Cic.: negotium ad collegam eius, Cic.: rem ad Pompeium, Cic.: eius belli conficiendum exitum ad Cn. Pompeium, Cic.: omnia ad unum ( neben tribuere uni omnia), Cic.: primas (erste Rolle) ad alqm, Cic.: secundas (zweite Rolle) alci, Quint.: alci auguratum, Cic.: alci dictaturam, consulatum, Val. Max.: alci praeturam, Cic.: imperium alci, Tac., od. ad alqm, Cic.: ultro legationem alci (Ggstz. multis petentibus denegare), Cic.: alci praefecturam fabrûm, Cic.: alci regnum (Ggstz. regno uti nolle), Cic.: regnum ac diadema uni, Hor.: ad alqm summum imperium, Iustin.: ad alqm summam imperii, summam rerum, Nep.: totius belli summa ad alqm omnium voluntate defertur, Caes. – γ) etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung jmdm. übertragen, überweisen, etw. vor jmd. zur Entscheidung bringen, jmdm. etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung vorlegen, anheimgeben, decumanos convocat; rem defert; statuunt illi atque decernunt, ut etc., Cic.: rem ad amicos, Cic.: rem ad consilium (Kriegsrat), Caes.: rem od. causam ad senatum, Cic.: rem dubiam ad patres sub certo auctore, Liv.: ad alqm controversias suas litesque, Eutr.: id postero die senatui, Nep.: puerorum querelam regi, Iustin. – alqd in forum iudiciumque, auf das F. und vor G., Cic. Cael. 35.

b) etw. als Nachricht, Anzeige usw. mündlich od. schriftl. zu jmd. hinbringen = jmdm. hinterbringen, mitteilen, anzeigen, anmelden, bei jmd. zur Anzeige bringen, jmdm. etw. eröffnen, anvertrauen, jmd. von etw. in Kunde setzen, ihm Eröffnung machen, bei jmd. etw. zur Sprache bringen, sociorum populique Romani querimonias (v. Gesandten), Liv.: def. falsum equitum numerum, Caes.: his falsa, Nep.: vocem eius statim ad hunc M. Catonem, Cic.: rem inquisitam ad consulem, Liv.: alcis consilia ad adversarios, Cic.: quae audierunt ad legatos deferunt, Caes.: contionem habuit, quae est ad me tota (ihrem ganzen Inhalte nach) delata, Cic.: cetera (Logik u. Physik) si non didicerit, tamen poterit, si quando opus erit, ornare dicendo, si modo ad eum sunt delata et ei tradita (durch Lehre überliefert), Cic.: haec ad Antonium statim per Graecos deferuntur, Caes.: nec deerant qui haec iisdem verbis aut versa in deterius Senecae deferrent, Tac.: de quibus quod inimici detulerant neque credendum neque neglegendum putavit, Nep.: id Carthaginem (nach K.), Nep. – m. folg. Acc. u. Infin., defert ad coniectorem quidam somniasse se ovum pendēre ex fascia lecti sui cubicularis, Cic.: vehementer te esse sollicitum multi ad nos cotidie deferunt, Cic.

So nun bes.: α) als gerichtl. t. t., v. Angeber, Denunzianten, od. v. Kläger, αα) nomen alcis od. alcis rei od. nomen alci def., jmds. od. einer Sache Namen beim Prätor angeben, jmd. anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, illi nonnihil in deferendo nomine secuti, Cic.: def. nomen venefici cuiusdam, Cic.: nomen amici mei de ambitu, Cic.: huic eidem Sopatro idem inimici ad C. Verrem eiusdem rei nomen detulerunt, Cic. – ββ) indicium deferre ad alqm, die Anzeige von einem Verbrechen dem Prätor usw. hinterbringen, zB. def. ind. ad praetores, Liv.: huius rei delatum indicium ad ipsum suppressit, Curt. – γγ) def. crimen, bei einem Magistrat eine Beschuldigung anbringen, vorbringen, def. novum et ante hunc diem non auditum crimen, Cic.: crimen atrociter, Tac.: def. crimen ad me, Cic.: crimen ad senatum diluendum, Liv.: crimina in (gegen) dominum (v. Sklaven), Cic.: def. crimina de Perseo (beim Senate), Liv. – δδ) def. alqd od. de alqa re od. de alqo, etw. beim Prätor usw. hinterbringen, angeben, anzeigen, über etw. od. jmd. Anzeige machen, unus ex consciis deferebat, Sen.: a duobus indicibus delatus, Curt.: haec omnia indices detulerunt, rei confessi sunt, Cic.: def. publicae pecuniae peculatum, Tac.: quamvis ea, quae audierat, ad Neronem detulisset, Tac. – de defectione patris def., Nep.: eadem de noverca def., Quint.: commodius fecissent tribuni plebis, Quirites, si quae apud vos de me deferunt, ea coram potius me praesente detulissent, Cic.: quaedam de coniuratione ultro ad eum def., Suet. – εε) def. alqm, jmd. angeben, anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, Capitonem (v. Kläger), Tac.: reos eiusdem criminis (v. Angeber), Quint.: reos, ne apud praefectum urbis arguantur, ad praetorem def., Tac.: def. alqm ad fi scum, Suet.: per indicem ad senatum deferri, Suet. – m. Prädik.-Akk., Brutum Cassiumque legibus aggredi reosque caedis absentes def., Suet. – m. Ang. wessen? weswegen? durch Genet., deferri maiestatis, adulterii, Tac.: ab alqo deferri furti, Cic. or. in tog. cand. fr. 6. p. 22, 3 K. (fr. 9. p. 241, 14 Klotz): od. beim Passiv durch Infin. (Nom. u. Infin.), Libo Drusus defertur moliri res novas, Tac.: Lepida defertur simulavisse partum, Tac.: od. durch einen Satz m. tamquam u. Konj., Hilarius Caesaris libertus detulerat, tamquam propriam ipse (M. Cluvius Rufus) potentiam tentasset, Tac. – ganz absol., et minari et deferre etiam non orator potest, Quint.: deinde extraneo vel etiam domesticorum aliquo deferente assidue varieque inquietatus (est), Suet.

β) als publiz. t. t., αα) ad aerarium def., im Zshg. auch bl. deferre, beim Ärarium angeben, in die Verzeichnisse der Schatzkammer eintragen od. eintragen (registrieren) lassen, nomina iudicum, Cic. Phil. 5, 15. – bes. alqm in beneficiis ad aerarium def., im Zshg. bl. deferre alqm, jmd. unter den zu erteilenden Gratifikationen (die der Prokonsul während seines Imperiums erteilt od. zu erteilen versprochen hatte) bei Übergabe der Rechnungen an die Schatzkammer in der Rechnungsablage mit aufführen und damit die Genehmigung derselben bei den Quästoren der Schatzkammer in Antrag stellen, jmd. der Schatz kammer unter den Gratifikanden zur Berücksichtigung empfehlen, in beneficiis ad aerarium delatus est a L. Lucullo pro consule, Cic. Arch. 11: def. tribunos militares et praefectos, Cic. ep. 5, 20, 7: in praetura, in consulatu praefectum fabrûm, Cic. Balb. 63. – ββ) def. alqd in censum, zur Schätzung angeben, anmelden, deklarieren (v. röm. Bürger, dagegen referre in censum [in die Schätzungsliste eintragen] v. Zensor od. dessen Schreibern, s. Drak. Liv. 39, 44, 2), zB. patrimonium, Val. Max.: lacus piscatorios, salinas, Ulp. dig.: non amplius quam mille quingentûm aeris, Gell.: scire liceat, quanti (wie hoch) quidque in censum deferendum sit, Sen. – prägn., deferri in censum, v. Pers., sich zur Schätzung anmelden, Eutr. 1, 7. – γγ) def. censum, sein Vermögen beim Zensor angeben, deklarieren, v. röm. Bürger, Plin. 7, 159: v. den Klienten, Tac. ann. 6, 41 (wov. verschieden censum Romam def., s. oben no. II, A, 1, b a. E.). – / arch. Perf. detoli, wov. detolerit, Lex. repetund. (Corp. inscr. Lat. 1, 198) 21. 76. 85.

lateinisch-deutsches > defero

56 tempus

[st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
* * *
[st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
* * *

    Tempus, temporis, pen. corr. n. g. Varro. Le temps.

\

    Tempus. Cic. La saison et temps propre et commode à faire quelque chose, Opportunité.

\

    Obedire tempori. Cic. Faire selon la necessité du temps, Temporiser.

\

    Tempori amicorum seruire. Cic. Servir et se rendre subject à la necessité et calamité de noz amis.

\

    Examinabo quid a me cuisque tempus poscat. Cic. La necessité d'un chascun qui est presente.

\

    Vbi tempus promissa perfici. Terent. Le temps ordonné et arresté pour, etc.

\

    Tempus est abire ab his locis lenoniis. Plautus. Il est temps et saison.

\

    A quo tempore capti sunt. Cic. Depuis quel temps.

\

    Ex eo tempore quo primum ex Africa nuntius venit. Cic. Depuis le temps que le, etc.

\

    Ex quo tempore tu me diligere coepisti. Cic. Depuis le temps que tu, etc.

\

    In tempore. Terent. En temps, Tout à poinct.

\

    Aduenisti hodie in ipso tempore. Plaut. Au temps qu'il falloit, Tout à la propre heure qu'il falloit, Droictement à l'heure, Tout sur le poinct.

\

    Duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se. Cic. En ce mesme temps là.

\

    Dum aetatis tempus tulit, perfuncta satis sum. Terent. Ce pendant que le temps de ma jeunesse si est addonné.

\

    Tempus anni. Pollio ad Ciceronem. La saison de l'annee.

\

    Vt tempus est diei, vide sis ne quo hinc abeas longius. Terent. Veu l'heure du jour, Veu l'heure qu'il est.

\

    Profectus est id temporis, quum iam Clodius redire potuisset. Cic. En ce temps là, auquel Clodius, etc.

\

    Pars temporis exigua. Lucret. Prolongation de temps, ou Prolongement.

\

    Actum tempus. Horat. Le temps passé.

\

    Alienum tempus est mihi tecum expostulandi. Cic. Il n'est pas temps à present de, etc. Il n'est pas maintenant temps, etc. Ce n'est pas à ceste heure que, etc. Ce n'est pas la saison.

\

    Aduersum tempus. Cic. Contraire.

\

    Caecum. Cic. Où tout est brouillé.

\

    Coniunctum tempus. Quintil. Ensuyvant.

\

    Dextrum. Horat. Opportun.

\

    Edax rerum tempus. Ouid. Qui consume toutes choses.

\

    Tantum opis attulisse extremis pene temporibus. Cic. En la plus grande necessité qu'il fust, En l'extreme necessité.

\

    Genitale. Ouid. Le jour de la nativité d'aucun.

\

    In grauissimis temporibus ciuitatis. Cic. Pendant les grands affaires et ennuis de nostre ville.

\

    Temporibus illis. Cic. En ce temps là.

\

    Erat cum literis Latinis, tum etiam Graecis (vt temporibus illis) satis eruditus. Cic. Pour ce temps là.

\

    Iniquo tempore imperatum tributum. Liu. A l'heure qu'il estoit mal à poinct, qu'il venoit mal à propos, En temps mal propre.

\

    Laeuum. Horat. Importun.

\

    Maximis Reipub. temporibus. Cic. Pendant les grands affaires de la Republique, et qu'elle estoit en grand ennuy.

\

    Tempus praeteritum, instans, consequens. Author ad Heren. Passé, Present, Futur.

\

    Puerile. Ouid. Le temps d'enfance.

\

    Secunda tempora. Horat. Temps de prosperité.

\

    Summo Reip. tempore. Cic. En la tresgrande necessité de la Rep.

\

    Suo tempore. Cic. En temps et lieu, Quand il en sera besoing, En temps deu.

\

    Suspiciosum tempus. Cic. Au temps que les gents ne trouvent point, ou bien peu d'amis, Temps souspeconneux, et tel que les amis ne se osent formalisez et declairer pour leurs amis, de paour d'estre souspeconnez de tenir leur parti, et leur porter faveur.

\

    Vacuum tempus habere. Cic. Avoir loisir.

\

    Vno tempore. Cic. En un mesme temps.

\

    Arripere tempus. Cic. Prendre l'opportunité et la saison.

\

    Assentiri tempori. Cicero. Se gouverner selon le temps, Obeir au temps, Temporiser.

\

    Consydera, ne in alienissimum tempus cadat aduentus tuus. Cic. Garde de venir au temps qui ne sera pas propice.

\

    Maturus compleuit tempora venter. Ouid. Quand la femme a porté son enfant neuf mois en son ventre.

\

    Puerile tempus concessit iuuentae. Ouid. L'aage d'enfance a cedé à l'aage de jeunesse, Apres l'aage d'enfance il est parvenu en jeunesse.

\

    Diuidere temporibus negotium aliquod. Terent. Scavoir choisir ses heures, Compartir le temps et ses affaires.

\

    Tempora cum morte diuiseras, et superstite filio fruebaris omnibus tenebris. Quintil. Tu avois la moitié du temps, et la mort l'autre.

\

    Egere tempore. Cic. Estre si empesché, qu'on n'ait point de temps assez.

\

    Dum est tempus, etiam atque etiam cogita. Terent. Pendant que la chose est entiere.

\

    Iam tempus est. Terent. Il est temps.

\

    Nunc ita tempus est mihi, vt cupiam filiam: olim nihil minus. Terentius. Le temps est advenu que, etc. La saison en est venue.

\

    Tempus esset iam de ordine argumentorum aliquid dicere. Cic. Il seroit temps, ou Il seroit necessaire.

\

    Vbi tempus tibi erit, sat habet si tum recipitur. Terent. Quand tu pourras, Quand tu auras l'opportunité.

\

    Erit, erit illud profecto tempus, et illucescet aliquando ille dies, quum tu, etc. Cic. Il viendra un temps, Un temps sera.

\

    Fuit tempus illud, quum mihi ab omnibus concessum esse arbitrarer. Cice. Il a esté un temps que, etc. Un temps fut que, etc.

\

    - tempus secum ipsa modumque Exigit. Virgil. Elle pourpense et advise en soymesme le temps.

\

    Extitit tempus, vt florentissimis tuis rebus mea perspici posset fides. Cic. Le temps est advenu et l'opportunité.

\

    Partiri tempora in plures. Quint. Employer une partie du temps au service de l'un, et les autres parties au service des autres, Compartir le temps.

\

    Orbis perfectus temporis. Virgil. La revolution du temps achevee.

\

    Ponere tempus alicui. Virgil. Luy borner et limiter ou prefire son temps.

\

    Prorogare tempus. Cic. Prolonger.

\

    Seruire tempori. Cic. S'accommoder au temps, Temporiser.

\

    Traducere tempus. Cic. Passer le temps.

\

    Transmittere tempus. Cic. Consumer et user son temps.

\

    Tempora, temporum, plu. nu. Virgil. Les temples de la teste.

\

    Trunca. Ouid. Quand on a rompu les deux cornes à une beste.

\

    Percutere tempus. Author ad Heren. Frapper à la temple.

\

    Populata tempora raptis auribus. Virgil. Quand on a coupé les deux oreilles à aucun.

\

    Sparsus tempora canis. Ouid. Qui ha les cheveuls blancs.

Dictionarium latinogallicum > tempus

57 defero

dē-fero, dē-tulī, dē-lātum, dē-ferre, I) von der Höhe nach der Tiefe herab-, hinabtragen od. - bringen (-senden) od. - schaffen od. -holen, mit hinabnehmen u. dgl., 1) im allg.: amoeno ex Helicone perenni fronde coronam, Lucr. (u. so harmoniai nomen alto delatum Heliconi [vom H.], bildl., Lucr.): ramalia arida tecto, Ov. – pueros protinus ad ripam Tiberis, Val. Max.: alqd ad inferos (Unterwelt), Sen.: semen quod ex arbore per surculos defertur in terram, Varro: dum culleus, in quem coniectus in profluentem deferretur, comparetur (v. Pers.), Cic.: deferri in imum, in einer Flüssigkeit zu Boden sinken (Ggstz. innatare, obenauf schwimmen), Cels.: so auch deferri ad ima (Ggstz. in summo umore consistere), Petron.: ab Iliaca purgamina Vesta def. flavis in mare aquis, Ov.: def. materiam omnem infra Veliam, Liv.: hunc sub aequora, hinabtauchen, Ov.: Fames (Hungergöttin) per aëra vento ad iussam delata domum, Ov. – fulmen detulit in terram mortalibus (den St.) ignem primitus, Lucr.: Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam detulit in terras? Verg. – So nun bes.: α) mit sich hinabführen, v. Flüssen usw., teils Ggstde. hinabflößen, stromabwärts führen, mit sich stromabwärts führen, amnes plurimum limi deferentes, Plin.: excipere dolia, quae amnis defert, Liv.: Pontius Cominius incubans cortici secundo Tiberi ad urbem defertur,

————

schwimmt die Tiber hinab, Liv. – teils einen aufgenommenen Fluß mit sich hinabführen ins Meer, dah. im Passiv v. Flusse selbst = hinabströmen, Rhodanus segnem deferens Ararim, Plin.: flumina, quae in mare deferuntur, Plin. ep.: nec Euphrates nisi per Tigrim defertur in mare, Plin. – u. Partiz. Präs. deferens (verst. se) = in seinem Bette hinabströmend, in seinen Ufern dahingleitend, flumina liquida ac deferentia (Ggstz. rigentia gelu aut campis superfusa), Plin. pan. 82, 5. – β) abbrechend, fortrückend wohin herabverlegen, herabversetzen, herabrücken oder herabrücken lassen, herabgelangen lassen, aedes suas sub Veliam, Cic.: aedes in planum, Liv. (vgl. im Bilde fortunam suam in planum, Sen. de tranqu. anim. 10, 6): castra in viam, Liv.: acies in campos delata est, Liv. – elephanti rursus simili ruinā inferioris pontis deferebantur (ließ man weiter hinabgelangen), donec ad aequiorem vallem perventum est, Liv.

2) insbes., rasch od. gewaltsam herabtragen, binabstoßen, hinabstürzen, a) übh.: alqm in abruptum barathrum, Catull.: ferrum elatum in pectus, Tac. – gew. im Passiv = hinabstürzen, in foveas deferri, Curt.: ruinā tota prolapsa acies in praeceps deferri, Liv.: deferri ad terram (v. Pers.), Liv. u. (Ggstz. allevari ad caelum) Sen.: casu (durch einen Fall) deferri in terram, zu Boden stürzen (v. Kindern), Quint.:

————

dorso (equi) delatus ab alto, herabgesprungen, Sil.: m. dopp. Nom., praeceps aërii speculā de montis in undas deferar, Verg. ecl. 8, 59 sq. – übtr., ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur, quem et ex quanto regno ad quam fortunam detulisset, Nep. Timol. 2, 2. – b) prägn., berabstürzen = zu Boden stürzen, (terrae motus) defert montes, surrigit plana, Sen. – im Passiv = herabstürzen (intr.), per praecipitia deferri, Quint.

II) von einem Ausgangspunkte nach einem Zielpunkte hinabtragen = forttragen, hintragen, zutragen, fort-, hinbringen, fort-, hinschaffen, herbeitragen od. - bringen od. -schaffen, wohin überbringen, abliefern, Passiv deferri oft = sich fort- od. hintragen lassen, A) eig.: 1) im allg.: a) übh.: α) von Pers.: pecuniam atque arma, Tac.: quae ad usum necessaria sunt, Liv.: eodem pecuniam, quae superest, Liv.: quo merces odorum deferunt, Plin.: quo (wohin) me deferre paratis? Ov.: omnia aliunde alio deferuntur, Sen.: ad causas iudicia iam facta domo, schon fertig mitbringen, Cic.: id (candelabrum) in praetorium, Cic.: def. commeatum in viam (an den Weg), Liv.: alqm allevatum in tabernaculum, Curt.: captum omnibus membris deferri in curiam, Liv.: arma sua extra vallum deferri equumque educi clam iussit, Val. Max.: Pompeium Carteiam def. (in der Sänfte), Auct. b. Hisp.: funus Romam, Aur. Vict.: formā excellentes

————

(virgines) domos, Liv.: aurum ex omnibus delubris Praeneste, Plin.: ei munera, quae Athenis acceperat, deferri iussit, Nep.: def. alci epistulam, Plaut. u. Cic.: argentum ad alqm, Ter.: ad alqm epistulam, litteras, mandata, Caes.: litteras ad alqm in Hispaniam ulteriorem, Liv.: compilare quidquid domi est atque hinc ad amicam def., zutragen, Plaut.: lecticā deferri ad consules (v. einem Kranken), Lact.: dicta, mandata per auras, Verg. – m. Abl. womit? (worin? worauf?), caput ad Sullam usque ab Ianiculo ad aedem Apollinis manibus ipse suis detulit, Cic. fr.: im Passiv, lecticā (in der Sänfte) deferri in castra atque in curiam, Suet.: lecticā deferri in aciem, Val. Max.: senatorum umeris (auf den Sch.) in campum deferri cremarique (v. toten Augustus), Suet. – β) v. lebl. Subjj.: e portu navis huc nos dormientes detulit, Plaut. Amph. 701: detulit aura preces ad me non invida blandas, Ov. met. 10, 642.

b) in einigen t. t. der publiz. Sprache: def. sitellam, den Lostopf (die Urne mit den Losen) herbeibringen od. herbeibringen lassen (damit das Volk in den Komitien abstimme), Cic. pro Corn. 1. fr. 13 u. 14 = fr. 29 u. 30 M.: de M. Octavio, über den Volkstribunen M. Oktavius abstimmen lassen, Cic. de nat. deor. 1, 106. – bes. oft def. ex aerario od. def. in aerarium od. ad aerarium, aus dem Ärarium (wo außer den Geldern auch die Feldzeichen, Senatsbeschlüs-

————

se, Rechnungen über verwendete Staatsgelder usw. aufbewahrt wurden) hinbringen, in das Är. hinbringen, abliefern, entrichten, niederlegen, signa (Feldzeichen) eodem ex aerario, signa ex aerario prompta in campum od. ad dictatorem (v. den Quästoren), Liv.: aurum et omnia ornamenta in aerarium (v. den röm. Matronen), Liv.: pecuniam od. aurum et argentum in aerarium, Liv.: aes in aerarium ad quaestores, Liv.: aera poenae nomine in aerarium def. (v. den Hagestolzen), Val. Max.: munera, quae ab rege privatim acceperant, in aerarium detulerunt (v. röm. Gesandten), Val. Max.: u. ähnlich def. omne aurum, argentum, aes signatum ad triumviros mensarios extemplo, Liv. – senatusconsultum ad aerarium def., Liv. u.a. (s. Weißenb. Liv. 39, 4, 8. Nipp. Tac. ann. 3, 51): decreta patrum ad aerarium, Tac.: früher senatusconsulta in aedem Cereris ad aediles plebis, Liv. 3, 55, 13. – def. censum Romam, die Schätzungslisten nach Rom einreichen (v. den Zensoren in den Kolonien), Liv. 29, 15, 10 u. 37, 7 (versch. v. def. censum, v. röm. Bürger, s. unten no. B, 2, b, β, γγ). – def. vadimonia Romam, zu Rom einreichen (v. den Klägern), Liv. epit. 86. – def. in publicas tabulas, beim Zensus in die öffentlichen (im Ärarium niedergelegten) Urkunden eintragen, zB. in publicas tabulas delato modo frui (agro) non posse, Ulp. dig. 50, 15, 4. § 1.

2) insbes.: a) unwillkürlich, gewaltsam von einem

————

Orte abführen, u. nach einem Orte hinführen, α) übh. = hinversetzen, hingeraten lassen, hintreiben, im Passiv = hingeführt od. versetzt werden, hingelangen, hingeraten, miratur, quis deus iuvenes tam urbanos in suam regionem detulerit, Petron.: hos ad magistros si qua te fortuna, Cato, cum tua natura (natürl. Anlage) detulisset, Cic.: v. lebl. Subjj., ab Cenaeo Demetriadem, si forte eo deferret fuga regem, traiecit, Liv.: quod (iaculum) detulit error (Fehlschuß) in Idan, Ov. – im Passiv, iumenta decesserant militari viā et errore delata per quattuor stadia in quadam valle constiterant, Curt.: Perseus rex fugā cum decem milibus talentûm Samothraciam defertur, Iustin.: putant se in alium terrarum orbem delatos (in eine andere Welt versetzt), Petron. 1, 2: u. so ille (Lucilius) si foret hoc nostrum fato delatus in aevum, Hor. sat. 1, 10, 68 (al. delapsus): optatum negotium sibi in sinum delatum esse, sei ihm in den Schoß gefallen (bildl. = unverhofft zugefallen), Cic. II. Verr. 1, 131. – im Passiv m. Prädik.-Adj., hic rumor est Asinium delatum (esse) vivum in manus militum, Cic. ad Att. 12, 2, 1. – β) als naut. t. t. = hinführen, hintreiben, verschlagen, im Passiv = hingeführt, verschlagen werden, hingetrieben werden od. hintreiben, hingeraten, alqm ex alto ignotas ad terras et in desertum litus (v. Sturm), Cic.: si quo casu in freto aestus morari aut deferre naves in terram posset,

————

Liv. – quo essent eae (naves) delatae, primis diebus ignorabant, Caes.: onerariae (naves) duae paulo infra delatae sunt, Caes.: una (navis) delata Oricum, Caes.: huc ubi delati portus intravimus, Verg.: u. so v. Pers., deferri longius, Caes.: deferri in Africae sinum, in Italiam, Iustin.: tempestate classe dispersā deferri Brundisium, Val. Max.: deferri Siculam ad Aetnen, Ov.: naufragio in ea loca deferri, Iustin.

b) etw. zu Markte-, zum Verkauf bringen, feilbieten, pallium, Petron.: dum virent nexos deferte maniplos, Col. poët.: deferri in vicum vendentem tus et odores, Hor.: ultro delatis capsis, Hor.: videamus hoc quod concupiscimus quanti (wie hoch, wie teuer) deferatur, Sen.: duas Veneres (zwei Venusstatuen) eodem pretio deferre, Plin.

B) übtr.: 1) im allg., m. Advv. od. m. ad od. in u. Akk., quod superest, nunc huc rationis detulit ordo, Lucr.: def. eadem fortunae pignera in discrimen, aufs Spiel setzen, Liv.: fabulas in certamen, zur Preisbewerbung bringen, Quint.: ad agendum nihil cogitati praemeditatique detulisse (mitgebracht haben), Quint.: quidquid doloris habent, in pedes deferunt, schieben es auf die F., Petron.

2) insbes.: a) erteilend zu jmd. hinbringen, darbringen, darbieten, erteilen, zuteilen, verleihen, übertragen, auftragen, zuw. auch anbieten (Ggstz. accipere, auferre ab alqo, negare, accipere nolle, alqā

————

re uti nolle), α) übh.: si quid petet, ultro defer, Hor.: ne aliquis dicat, id ad me ereptum pervenisse, quod delatum accipere noluissem, Nep.: cum praecipua et cupita aliis (von andern Begehrtes) prior deferret, ihren Wünschen zuvorkommend darbrachte, Tac.: obvias opes def. (v. den Göttern), Tac.: def. iusiurandum, den Eid zuschieben (Ggstz. iusi. referre, zurückschieben, gerichtl. t. t.), Quint. u. ICt. – palmam eius rei alci, Cic.: alci praemium dignitatis (Ggstz. denegare), Cic.: pacem hostibus, Liv.: hoc illis in beneficii loco, Cic.: universum studium suum et benevolentiam ad alqm, Cic.: nec mihi quicquam tali tempore in mentem venit optare, quod non ultro Caesar mihi detulerit, Cic. – m. Prädik.-Akk., alci Octaviam sororis neptem condicionem (als Partie), Suet. Caes. 27, 1. – m. ad u. Akk. des Gerund., omnem ei suam auctoritatem, gratiam, copias, opes ad hoc negotium conficiendum, Cic.

β) etw. zur Ausführung, Verwaltung jmdm. übertragen, jmd. mit etwas beauftragen, propter frequentes delatos honores potestatesque summas, Nep.: delatum ab Augusto consulatum accipere, Tac. – def. cognitionem senatui, Suet.: u. def. causam (Führung des Prozesses) ad alqm, Cic.: negotium ad collegam eius, Cic.: rem ad Pompeium, Cic.: eius belli conficiendum exitum ad Cn. Pompeium, Cic.: omnia ad unum ( neben tribuere uni omnia), Cic.: primas (erste

————

Rolle) ad alqm, Cic.: secundas (zweite Rolle) alci, Quint.: alci auguratum, Cic.: alci dictaturam, consulatum, Val. Max.: alci praeturam, Cic.: imperium alci, Tac., od. ad alqm, Cic.: ultro legationem alci (Ggstz. multis petentibus denegare), Cic.: alci praefecturam fabrûm, Cic.: alci regnum (Ggstz. regno uti nolle), Cic.: regnum ac diadema uni, Hor.: ad alqm summum imperium, Iustin.: ad alqm summam imperii, summam rerum, Nep.: totius belli summa ad alqm omnium voluntate defertur, Caes. – γ) etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung jmdm. übertragen, überweisen, etw. vor jmd. zur Entscheidung bringen, jmdm. etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung vorlegen, anheimgeben, decumanos convocat; rem defert; statuunt illi atque decernunt, ut etc., Cic.: rem ad amicos, Cic.: rem ad consilium (Kriegsrat), Caes.: rem od. causam ad senatum, Cic.: rem dubiam ad patres sub certo auctore, Liv.: ad alqm controversias suas litesque, Eutr.: id postero die senatui, Nep.: puerorum querelam regi, Iustin. – alqd in forum iudiciumque, auf das F. und vor G., Cic. Cael. 35.

b) etw. als Nachricht, Anzeige usw. mündlich od. schriftl. zu jmd. hinbringen = jmdm. hinterbringen, mitteilen, anzeigen, anmelden, bei jmd. zur Anzeige bringen, jmdm. etw. eröffnen, anvertrauen, jmd. von etw. in Kunde setzen, ihm Eröffnung machen, bei jmd. etw. zur Sprache bringen, sociorum populi-

————

que Romani querimonias (v. Gesandten), Liv.: def. falsum equitum numerum, Caes.: his falsa, Nep.: vocem eius statim ad hunc M. Catonem, Cic.: rem inquisitam ad consulem, Liv.: alcis consilia ad adversarios, Cic.: quae audierunt ad legatos deferunt, Caes.: contionem habuit, quae est ad me tota (ihrem ganzen Inhalte nach) delata, Cic.: cetera (Logik u. Physik) si non didicerit, tamen poterit, si quando opus erit, ornare dicendo, si modo ad eum sunt delata et ei tradita (durch Lehre überliefert), Cic.: haec ad Antonium statim per Graecos deferuntur, Caes.: nec deerant qui haec iisdem verbis aut versa in deterius Senecae deferrent, Tac.: de quibus quod inimici detulerant neque credendum neque neglegendum putavit, Nep.: id Carthaginem (nach K.), Nep. – m. folg. Acc. u. Infin., defert ad coniectorem quidam somniasse se ovum pendēre ex fascia lecti sui cubicularis, Cic.: vehementer te esse sollicitum multi ad nos cotidie deferunt, Cic.

So nun bes.: α) als gerichtl. t. t., v. Angeber, Denunzianten, od. v. Kläger, αα) nomen alcis od. alcis rei od. nomen alci def., jmds. od. einer Sache Namen beim Prätor angeben, jmd. anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, illi nonnihil in deferendo nomine secuti, Cic.: def. nomen venefici cuiusdam, Cic.: nomen amici mei de ambitu, Cic.: huic eidem Sopatro idem inimici ad C.

————

Verrem eiusdem rei nomen detulerunt, Cic. – ββ) indicium deferre ad alqm, die Anzeige von einem Verbrechen dem Prätor usw. hinterbringen, zB. def. ind. ad praetores, Liv.: huius rei delatum indicium ad ipsum suppressit, Curt. – γγ) def. crimen, bei einem Magistrat eine Beschuldigung anbringen, vorbringen, def. novum et ante hunc diem non auditum crimen, Cic.: crimen atrociter, Tac.: def. crimen ad me, Cic.: crimen ad senatum diluendum, Liv.: crimina in (gegen) dominum (v. Sklaven), Cic.: def. crimina de Perseo (beim Senate), Liv. – δδ) def. alqd od. de alqa re od. de alqo, etw. beim Prätor usw. hinterbringen, angeben, anzeigen, über etw. od. jmd. Anzeige machen, unus ex consciis deferebat, Sen.: a duobus indicibus delatus, Curt.: haec omnia indices detulerunt, rei confessi sunt, Cic.: def. publicae pecuniae peculatum, Tac.: quamvis ea, quae audierat, ad Neronem detulisset, Tac. – de defectione patris def., Nep.: eadem de noverca def., Quint.: commodius fecissent tribuni plebis, Quirites, si quae apud vos de me deferunt, ea coram potius me praesente detulissent, Cic.: quaedam de coniuratione ultro ad eum def., Suet. – εε) def. alqm, jmd. angeben, anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, Capitonem (v. Kläger), Tac.: reos eiusdem criminis (v. Angeber), Quint.: reos, ne apud praefectum urbis arguantur, ad praetorem def., Tac.: def. alqm ad fi-

————

scum, Suet.: per indicem ad senatum deferri, Suet. – m. Prädik.-Akk., Brutum Cassiumque legibus aggredi reosque caedis absentes def., Suet. – m. Ang. wessen? weswegen? durch Genet., deferri maiestatis, adulterii, Tac.: ab alqo deferri furti, Cic. or. in tog. cand. fr. 6. p. 22, 3 K. (fr. 9. p. 241, 14 Klotz): od. beim Passiv durch Infin. (Nom. u. Infin.), Libo Drusus defertur moliri res novas, Tac.: Lepida defertur simulavisse partum, Tac.: od. durch einen Satz m. tamquam u. Konj., Hilarius Caesaris libertus detulerat, tamquam propriam ipse (M. Cluvius Rufus) potentiam tentasset, Tac. – ganz absol., et minari et deferre etiam non orator potest, Quint.: deinde extraneo vel etiam domesticorum aliquo deferente assidue varieque inquietatus (est), Suet.

β) als publiz. t. t., αα) ad aerarium def., im Zshg. auch bl. deferre, beim Ärarium angeben, in die Verzeichnisse der Schatzkammer eintragen od. eintragen (registrieren) lassen, nomina iudicum, Cic. Phil. 5, 15. – bes. alqm in beneficiis ad aerarium def., im Zshg. bl. deferre alqm, jmd. unter den zu erteilenden Gratifikationen (die der Prokonsul während seines Imperiums erteilt od. zu erteilen versprochen hatte) bei Übergabe der Rechnungen an die Schatzkammer in der Rechnungsablage mit aufführen und damit die Genehmigung derselben bei den Quästoren der Schatzkammer in Antrag stellen, jmd. der Schatz-

————

kammer unter den Gratifikanden zur Berücksichtigung empfehlen, in beneficiis ad aerarium delatus est a L. Lucullo pro consule, Cic. Arch. 11: def. tribunos militares et praefectos, Cic. ep. 5, 20, 7: in praetura, in consulatu praefectum fabrûm, Cic. Balb. 63. – ββ) def. alqd in censum, zur Schätzung angeben, anmelden, deklarieren (v. röm. Bürger, dagegen referre in censum [in die Schätzungsliste eintragen] v. Zensor od. dessen Schreibern, s. Drak. Liv. 39, 44, 2), zB. patrimonium, Val. Max.: lacus piscatorios, salinas, Ulp. dig.: non amplius quam mille quingentûm aeris, Gell.: scire liceat, quanti (wie hoch) quidque in censum deferendum sit, Sen. – prägn., deferri in censum, v. Pers., sich zur Schätzung anmelden, Eutr. 1, 7. – γγ) def. censum, sein Vermögen beim Zensor angeben, deklarieren, v. röm. Bürger, Plin. 7, 159: v. den Klienten, Tac. ann. 6, 41 (wov. verschieden censum Romam def., s. oben no. II, A, 1, b a. E.). – ⇒ arch. Perf. detoli, wov. detolerit, Lex. repetund. (Corp. inscr. Lat. 1, 198) 21. 76. 85.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > defero

58 absum

ab-sum, āfui (better than abfui), āfŭtārus (aforem, afore), v. n., in its most general signif., to be away from, be absent.
I.
In gen.
A.
Absol. without designating the distance (opp. adsum):
num ab domo absum?
Plaut. Ep. 5, 2, 16:
me absente atque insciente,
id. Trin. 1, 2, 130:
domini ubi absunt,
are not at home, not present, Ter. Eun. 3, 5, 53: facile aerumnam ferre possum, si inde abest injuria, Caecil. ap. Non. 430, 18.—
B.
With reference to the distance in space or time; which is expressed either by a definite number, or, in gen., by the advs. multum, paulum (not parum, v. below) longe, etc.:
edixit, ut ab urbe abesset milia pass. ducenta,
Cic. Sest. 12, 29:
castra, quae aberant bidui,
id. Att. 5, 16:
hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,
Caes. B. G. 1, 43:
haud longe abesse oportet,
he ought not to be far hence, Plaut. Am. 1, 1, 166:
legiones magnum spatium aberant,
Caes. B. G. 2, 17:
menses tres abest,
Ter. Heaut. 1, 1, 66:
haud permultum a me aberit infortunium,
Ter. Heaut. 4, 2, 1; Cic. Fam. 2, 7.—With the simple abl. for ab:
paulumque cum ejus villa abessemus,
Cic. Ac. 1, 1 Görenz; but, ab ejus villa, B. and K.; cf.:
nuptā abesse tuā,
Ov. R. Am. 774.— With inter:
nec longis inter se passibus absunt,
Verg. A. 11, 907.—With prope, propius, proxime, to denote a short distance:
nunc nobis prope abest exitium,
is not far from, Plaut. Aul. 2, 3, 8;
so with est: prope est a te Deus, tecum est,
Sen. Ep. 41:
loca, quae a Brundisio propius absunt, quam tu, biduum,
Cic. Att. 8, 14:
quoniam abes propius,
since you are nearer, id. ib. 1, 1:
existat aliquid, quod... absit longissime a vero,
id. Ac. 2, 11, 36; so id. Deiot. 13; Caes. ap. Cic. Att. 9, 16 al.—Hence the phrase: tantum abest, ut—ut, so far from — that, etc. (Zumpt, §
779), the origin of which is evident from the following examples from Cic. (the first two of which have been unjustly assailed): id tantum abest ab officio, ut nihil magis officio possit esse contrarium, Off. 1, 14 (with which comp. the person. expression: equidem tantum absum ab ista sententia, ut non modo non arbitrer... sed, etc.,
id. de Or. 1, 60, 255):
tantum abest ab eo, ut malum mors sit, ut verear, ne, etc.,
id. Tusc. 1, 31, 76: ego vero istos tantum abest ut ornem, ut effici non possit, quin eos oderim, so far am I from — that, id. Phil. 11, 14; sometimes etiam or quoque is added to the second clause, Lentul. ap. Cic. Fam. 12, 15, 2; Suet. Tib. 50; more rarely contra, Liv. 6, 31, 4. Sometimes the second ut is left out:
tantum afuit, ut inflammares nostros animos: somnum isto loco vix tenebamus,
Cic. Brut. 80, 278; on the contrary, once in Cic. with a third ut: tantum abest ut nostra miremur, ut usque eo difficiles ac morosi simus, ut nobis non satisfaciat ipse Demosthenes, Or. 29, 104.
II.
Hence,
A.
To be away from any thing unpleasant, to be freed or free from:
a multis et magnis molestiis abes,
Cic. Fam. 4, 3:
a culpa,
id. Rosc. Am. 20: a reprehensione temeritatis, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23.
B.
To be removed from a thing by will, inclination, etc.; to be disinclined to (syn. abhorreo)' a consilio fugiendi, Cic. Att. 7, 24:
ab istis studiis,
id. Planc. 25:
ceteri a periculis aberant,
kept aloof from, avoided, Sall. C. 6, 3. toto aberant bello, Caes. B. G. 7, 63.
C.
To be removed from a thing in regard to condition or quality, i. e. to be different from, to differ = abhorrere abest a tua virtute et fide, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2: istae kolakeiai non longe absunt a scelere, id. Att. 13, 30:
haec non absunt a consuetudine somniorum,
id. Divin. 1, 21, [p. 13] 42.—Since improvement, as well as deterioration, may constitute the ground of difference, so absum may, according to its connection, designate the one or the other:
nullā re longius absumus a naturā ferarum,
in nothing are we more elevated above the nature of the brute, Cic. Off. 1, 16, 50;
so also the much-contested passage,
Cic. Planc. 7, 17: longissime Plancius a te afuit, i. e. valde, plurimis suffragiis, te vicit, was far from you in the number of votes, i. e. had the majority; v. Wunder ad Planc. proleg. p. 83 sq.; on the other hand, to be less, inferior: longe te a pulchris abesse sensisti, Cic. Fragm. ap. Non. 339, 23:
multum ab eis aberat L. Fufius,
id. Brut. 62, 222; so Hor. A. P. 370.
D.
Not to be suitable, proper, or fit for a thing:
quae absunt ab forensi contentione,
Cic. Or. 11, 37:
ab principis personā,
Nep. Ep. 1, 2.
E.
To be wanting, = desum, Pac. ap. Cic. Fin. 5, 11, 31 (Trag. Rel. p. 122 Rib.):
unum a praeturā tuā abest,
one thing is wanting to your praetorship, Plaut. Ep. 1, 1, 25: quaeris id quod habes;
quod abest non quaeris,
Ter. Heaut. 5, 4, 16; cf. Lucr. 3, 970 and 1095.—After Cicero, constr. in this signif. with dat.:
quid huic abesse poterit de maximarum rerum scientiā?
Cic. de Or. 1, 11, 48:
abest enim historia litteris nostris,
history is yet wanting to our literature, id. Leg. 2, 5.—So esp. in the poets:
donec virenti canities abest morosa,
Hor. C. 1, 9, 17; 3, 24, 64; Ov. M. 14, 371.—Hence the phrase non multum (neque multum), paulum, non (haud) procul, minimum, nihil abest, quin. not much, little, nothing is wanting that (Zumpt, Gr. § 540); but not parum, since parum in good classical authors does not correspond in meaning with non multum, but with non satis (v. parum):
neque multum abesse ab eo, quin, etc.,
Caes. B. G. 5, 2, 2; and absol.:
neque multum afuit quin,
id. B. C. 2, 35, 4:
paulumque afuit quin, ib. § 2: legatos nostros haud procul afuit quin violarent,
Liv. 5, 4 fin.:
minimum afuit quin periret,
was within a little of, Suet. Aug. 14:
nihil afore credunt quin,
Verg. A. 8, 147 al.
F.
Abesse alicui or ab aliquo, to be wanting to any one, to be of no assistance or service to (opp. adsum):
ut mirari Torquatus desinat, me, qui Antonio afuerim, Sullam defendere,
Cic. Sull. 5: facile etiam absentibus nobis ( without our aid) veritas se ipsa defendet, id. Ac. 2, 11, 36:
longe iis fraternum nomen populi Romani afuturum,
Caes. B. G. 1, 36. So also Cic. Planc. 5, 13: et quo plus intererat, eo plus aberas a me, the more I needed your assistance, the more you neglected me, v. Wunder ad h. l.; cf. also Sall. C. 20 fin.
G.
Cicero uses abesse to designate his banishment from Rome (which he would never acknowledge as such):
qui nullā lege abessem,
Cic. Sest. 34, 37; cf.: discessus. —Hence, absens, entis ( gen. plur. regul. absentium;
absentum,
Plaut. Stich. 1, 1, 5), P. a., absent (opp. praesens).
A.
In gen.:
vos et praesentem me curā levatis et absenti magna solatia dedistis,
Cic. Brut. 3, 11; so id. Off. 3, 33, 121; id. Verr. 2, 2, 17:
quocirca (amici) et absentes adsunt et egentes abundant,
id. Lael. 7, 23:
ut loquerer tecum absens, cum coram id non licet,
id. Att. 7, 15:
me absente,
id. Dom. 3; id. Cael. 50:
illo absente,
id. Tull. 17; id. Verr. 2, 60:
absente accusatore,
id. ib. 2, 99 al.— Sup.:
mente absentissimus,
Aug. Conf. 4, 4.—Of things (not thus in Cic.):
Romae rus optas, absentem rusticus urbem tollis ad astra,
Hor. S. 2, 7, 28; so,
Rhodus,
id. Ep. 1, 11, 21:
rogus,
Mart. 9, 77, 8:
venti,
Stat. Th. 5, 87:
imagines rerum absentium,
Quint. 6, 2, 29:
versus,
Gell. 20, 10.—
B.
In partic.
1.
In conversat. lang.
(α).
Praesens absens, in one's presence or absence:
postulo ut mihi tua domus te praesente absente pateat,
Ter. Eun. 5, 8, 29.—
(β).
Absente nobis turbatumst, in our absence (so also:
praesente nobis, v. praesens),
Ter. Eun. 4, 3, 7; Afran. ap. Non. 76, 19 (Com. Rel. p. 165 Rib.).—
2.
In polit. lang., not appearing in public canvassings as a competitor:
deligere (Scipio) iterum consul absens,
Cic. Rep. 6, 11; so Liv. 4, 42, 1; 10, 22, 9.—
3.
= mortuus, deceased, Plaut. Cas. prol. 20; Vitr. 7, praef. § 8.—
4.
Ellipt.: absens in Lucanis, absent in Lucania, i. e. absent and in Lucania, Nep. Hann. 5, 3; so id. Att. 8, 6.

Lewis & Short latin dictionary > absum

59 prope

prope (aus *proque), Compar. propius, Superl. proximē, I) Adv.: A) nahe, 1) dem Raume nach, nahe, unweit, in der Nähe, in die Nähe, eig. u. bildl.: quis hic loquitur prope? Plaut.: quis homo est, qui nostras aedes accessit prope? Plaut.: volebam prope alicubi esse, Cic. ep.: quicquid ad summum pervenit, ad exitum prope est, Sen. – propius, näher, accedere, Cic. (u. so fatum propius ac propius accedit, Sen. de ira 3, 42 extr.): propius ventum est, Sall.: propius abesse ab alqo, jmdm. näher stehen, Cic.: propius timuere sarissas, quam etc., d.i. mehr, Lucan. – 2) v. der Zeit, nahe, prope adest, cum alieno more vivendum est mihi, die Zeit ist bald da, wo ich usw., Ter.: ebenso prope adest, ut etc., Plaut.: longius aut propius, später oder früher, Prop. – dah. proxime, α) zunächst, kurz vorher, kürzlich, quem proxime nominavi, Cic.: quam (legionem) proxime trans Padum conscripserat, Caes.: cum alias, tum proxime, Vell. – β) nächstens, ehestens, künftig, Plin. ep. 5, 7, 4. – 3) in anderen Verhältnissen: a) der Annäherung nach: α) nahe daran, iam prope erat, ut pelleretur, es war nahe daran (es fehlte wenig), daß er usw., Liv.: u. so ac prope fuit, ut dictator idem ille crearetur, Liv. (s. M. Müller II. Anh. zu Liv. 2, 23, 14): prope est factum (es war nahe daran, es fehlte wenig), ut iniussu praetoris signis convulsis in aciem exirent, Liv.: propius nihil est factum, quam ut occideretur, es war nahe daran (es fehlte wenig), so wäre er getötet worden, Cic. – β) beinahe, fast, annis prope quadraginta, Liv.: prope ad annum octogesimum prosperā pervenisse fortunā, Nep.: prope desperatis rebus, Cic.: prope iam desperatā salute, Caes.: nox prope diremit colloquium, Liv.: fructum prope solus tulerat, Liv.: loca, quae prope immensis agminibus impleverat, Curt. – et prope, ac prope, ja beinahe, adventare et prope adesse, Cic.: turpe ac prope nefas ducunt respirare ullo loco, qui etc., Quint. – γ) genau, dah. propius, genauer, propius res adspice nostras, schau näher (d.i. gnädig) unser Geschick an, Verg.: ebenso proxime, auf das genaueste, signare, so nahe, d.i. so gut wie möglich etwas bezeichnen, Quint. – δ) der Ähnlichkeit nach, fast (ziemlich) ebenso, insanis et tu stultique prope omnes, Hor.: proxime atque (wie) ille aut aeque, Cic. – b) der Ordnung, dem Range od. dem Werte nach, zunächst, gleich nachher, proxime a Lacyde, Cic.: proxime... mox... tertio loco, Plin. – B) nahe bei, nahe an; propius, näher bei, -an; proxime, zunächst an, -bei, sehr nahe, ganz nahe bei, -an, im Raume (gew. m. folg. ab u. Abl.), prope a Sicilia, Cic.: prope a meis aedibus, Cic.: propius a terris, Cic. – II) Praep. m. Acc., bisw. auch m. Dat., 1) dem Raume nach, eig. u. bildl., nahe bei, -an, in der Nähe, unweit des usw., unweit von usw., prope me, Cic.: prope aquam moveri, Cic.: prope castra, Caes.: so auch propius urbem, näher an der Stadt, Caes.: proxime hostem, dem Feinde zunächst, Caes.: proxime Carthaginem, Sall.: propius Tiberi, Nep.: propius man esse (Ggstz. longius), Plin.: propius grammatico accessi, Cic.: proxime hostium castris, dem Lager der Feinde zunächst, Caes. – bildl., propius periculo it timor, tritt der G. näher, Verg.: ut propius periculum fuerint, qui vicerunt, Liv.: propius fuere periculo queis superare datum, Sil. – 2) der Zeit nach, nahe an, gegen, dah. proxime, sogleich um, sogleich nach, prope kal. Sext., Cic.: prope lucem, Suet.: prope maturitatem esse (v. den Saaten), Liv.: proxime solis occasum, Pallad.: ebenso proxime abstinentiam sumendus est cibus exiguus, Cels. – 3) zum Ausdruck der Annäherung od. Ähnlichkeit, nicht weit von, nahe an od. zu, beinahe zu, dah. propius, näher an, ähnlicher, u. proxime, sehr nahe an, sehr ähnlich einer Sache, fast ganz so wie, prope secessionem plebis res venit, Liv.: prope seditionem ventum est, Tac.: prope metum res fuerat, die Lage hat zu Befürchtungen Raum gegeben, Liv.: iam prope seditionem res erat, schon war es fast zum Aufstande gekommen, Curt.: propius fidem est, es verdient mehr Glauben, Liv.: oratio est propius blanditias quam preces, Liv.: propius virtutem esse, der Tugend näher kommen, Sall.: proxime morem Romanum, fast, ziemlich so, wie es bei den Römern Sitte war, Liv. – / Compar. proximius von proxime, klarer, augenfälliger, Min. Fel. 19, 2.

lateinisch-deutsches > prope

60 succedo

succēdo, ĕre, cessi, cessum    - intr. et qqf. tr. [st2]1 [-] s'avancer sous, se mettre sous, entrer. [st2]2 [-] s'avancer en bas de, s'approcher de, aller en avant. [st2]3 [-] s'avancer de bas en haut, monter, gravir, escalader, s'élever. [st2]4 [-] s'avancer à la suite, venir après, remplacer, succéder, hériter. [st2]5 [-] aboutir, réussir, prospérer.    - nubes succedunt soli, Lucr.: les nuages s'avancent sous le soleil (les nuages voilent le soleil).    - succedere moenibus: s'approcher des remparts.    - succedere dominationi: se ranger sous la domination.    - succedere urbi, Virg.: entrer dans une ville.    - succedere oneri, Virg.: se charger d'un fardeau.    - succedere hostili dextrae, Virg.: s'offrir aux coups de l'ennemi.    - tumulo succedere terrae, Virg. En. 11, 103: être enterré.    - rex succedit aquae, Ov. M. 11, 142: le roi entre dans l'eau.    - serpens imo successit tumulo, Virg. En. 5, 93: le serpent s'en alla au fond du tombeau.    - classis paulatim successit, Tac. A. 3, 1: la flotte s'avança progressivement dans le port.    - quae probationi succedunt, Quint. 3, 9, 1: ce qui se rattache à la preuve.    - sub acumen stili succedere, Cic. de Or. 1, 33, 151: [se présenter au bout du stylet] = se présenter sous la plume.    - succedere sub montem, Caes. B. C. 1, 45: s'avancer jusqu'au pied de la montagne.    - ubicumque iniquo successum est loco, Liv. 9. 31: partout où l'on s'était engagé sur un terrain défavorable.    - jussit promptissimum quemque succedere, Tac. An. 2, 81: il ordonna aux plus résolus de monter à l'assaut.    - succedere alto caelo (succedere ad superos), Virg.: s'élever jusqu'au ciel.    - fons quo mare succedit longius, Caes. BC. 2, 24, 4: source vers laquelle la marée remonte assez loin.    - succedere in stationem, Caes.: relever un poste.    - succedere in pugnam (in certamen): se présenter à son tour pour combattre, remplacer des combattants.    - succedere proelio (pugnae): se présenter à son tour pour combattre, remplacer des combattants.    - succedere in locum alicujus (succedere alicui): prendre la place de qqn, se substituer à qqn, suppléer qqn.    - aspicit in lignum succedere suras, Ov. M. 11, 80: elle voit le bois monter dans ses mollets. (elle voit ses mollets se métamorphoser en bois).    - quod tibi succederetur, Cic. Pis. 36, 88: parce qu'on te donnait un successeur.    - ad alteram partem succedunt Ubii, Caes. BG. 4, 3: de l'autre côté vient le pays des Ubiens.    - hoc succedit bene (lepide): l'affaire a du succès.    - voti succedere partem, Virg. En. 11, 794: (il voulut) qu'une partie de son voeu se réalisât.    - si quando minus succedet, Cic. Or. 28, 98: en cas d'échec.    - haec minus prospere succedebant: ces plans ne réussissaient guère, ces plans échouaient.
* * *
succēdo, ĕre, cessi, cessum    - intr. et qqf. tr. [st2]1 [-] s'avancer sous, se mettre sous, entrer. [st2]2 [-] s'avancer en bas de, s'approcher de, aller en avant. [st2]3 [-] s'avancer de bas en haut, monter, gravir, escalader, s'élever. [st2]4 [-] s'avancer à la suite, venir après, remplacer, succéder, hériter. [st2]5 [-] aboutir, réussir, prospérer.    - nubes succedunt soli, Lucr.: les nuages s'avancent sous le soleil (les nuages voilent le soleil).    - succedere moenibus: s'approcher des remparts.    - succedere dominationi: se ranger sous la domination.    - succedere urbi, Virg.: entrer dans une ville.    - succedere oneri, Virg.: se charger d'un fardeau.    - succedere hostili dextrae, Virg.: s'offrir aux coups de l'ennemi.    - tumulo succedere terrae, Virg. En. 11, 103: être enterré.    - rex succedit aquae, Ov. M. 11, 142: le roi entre dans l'eau.    - serpens imo successit tumulo, Virg. En. 5, 93: le serpent s'en alla au fond du tombeau.    - classis paulatim successit, Tac. A. 3, 1: la flotte s'avança progressivement dans le port.    - quae probationi succedunt, Quint. 3, 9, 1: ce qui se rattache à la preuve.    - sub acumen stili succedere, Cic. de Or. 1, 33, 151: [se présenter au bout du stylet] = se présenter sous la plume.    - succedere sub montem, Caes. B. C. 1, 45: s'avancer jusqu'au pied de la montagne.    - ubicumque iniquo successum est loco, Liv. 9. 31: partout où l'on s'était engagé sur un terrain défavorable.    - jussit promptissimum quemque succedere, Tac. An. 2, 81: il ordonna aux plus résolus de monter à l'assaut.    - succedere alto caelo (succedere ad superos), Virg.: s'élever jusqu'au ciel.    - fons quo mare succedit longius, Caes. BC. 2, 24, 4: source vers laquelle la marée remonte assez loin.    - succedere in stationem, Caes.: relever un poste.    - succedere in pugnam (in certamen): se présenter à son tour pour combattre, remplacer des combattants.    - succedere proelio (pugnae): se présenter à son tour pour combattre, remplacer des combattants.    - succedere in locum alicujus (succedere alicui): prendre la place de qqn, se substituer à qqn, suppléer qqn.    - aspicit in lignum succedere suras, Ov. M. 11, 80: elle voit le bois monter dans ses mollets. (elle voit ses mollets se métamorphoser en bois).    - quod tibi succederetur, Cic. Pis. 36, 88: parce qu'on te donnait un successeur.    - ad alteram partem succedunt Ubii, Caes. BG. 4, 3: de l'autre côté vient le pays des Ubiens.    - hoc succedit bene (lepide): l'affaire a du succès.    - voti succedere partem, Virg. En. 11, 794: (il voulut) qu'une partie de son voeu se réalisât.    - si quando minus succedet, Cic. Or. 28, 98: en cas d'échec.    - haec minus prospere succedebant: ces plans ne réussissaient guère, ces plans échouaient.
* * *

    Succedo, succedis, pen. prod. successi, successum, succedere, Datiuo iungitur. Virgilius, Tecto assuetus coluber succedere. Aller dessoubs.

\

    Nostris succede penatibus hospes. Virgil. Entre.

\

    Rex iussae succedit aquae. Ouid. Le roy Midas se plonge dedens la riviere nommee Pactolus, ainsi qu'il luy avoit esté commandé par Bacchus.

\

    Antro successimus. Virgil. Nous entrasmes dedens, etc.

\

    Succedere muris. Liuius. S'approcher des murailles, Faire les approches.

\

    Portis succedunt. Caes. Viennent jusques aux portes.

\

    Tectis succedere. Ouid. Entrer dedens la maison.

\

    Sensim ad montes succedit. Liu. Il monte, etc.

\

    Murum succedere. Tacit. Monter et grimper ou gravir.

\

    Minutatim succedere. Lucret. Entrer petit à petit.

\

    Succedere. Cic. Succeder à aucun et estre mis en sa place.

\

    Eques in pugnam succedit. Liuius. Entre dedens la bataille et meslee.

\

    Sub primam nostram aciem successerunt. Caes. Veindrent frapper et donner dedens.

\

    Successit vicarius muneri alterius. Cic. Il a esté mis à l'office d'un autre, Il succeda en la place et charge d'autruy.

\

    Ad summum succedere honorem. Lucret. Monter à, etc.

\

    AEsopi fabellae fabulis nutricularum proxime succedunt. Quintil. Approchent fort, et resemblent aux fables, etc.

\

    Si proinde, vt ipse mereor, mihi successerit. Plancus Ciceroni. S'il m'advient comme, etc.

\

    Nihil semper floret, aetas succedit aetati. Cic. Un aage vient apres l'autre.

\

    Negotium omne iam succedit sub manus. Plaut. Vient à bien, Prospere, Succede.

\

    Hac non successit, alia aggrediemur via. Terent. La chose n'est pas venue à bien en ceste maniere.

\

    Succedit ex sententia. Cicero. La chose me vient à gré, et ainsi que je desire.

\

    Quod si successerit alienari mente, vel ex equo hominem decidere. Plin. S'il advient que, etc.

\

    Successum est, Impersonaliter. Cicero, Quum Macedoniam obtineret, neque ei successum esset. Et n'y eust personne qui fust envoyé en sa place.

Dictionarium latinogallicum > succedo

Страницы

← Предыдущая

Следующая →

1

2

3

4

См. также в других словарях:

Wikingerzeit — Chronik (kleine Auswahl) 793 Wikingerüberfall auf das Kloster von Lindisfarne 795 Beginn der Überfälle auf Irland (Inishmurray) 799 Beginn der Überfälle auf das Reich der Franken 830 erneute Wikingerüberfälle auf England 840 erst … Deutsch Wikipedia

ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… … Hofmann J. Lexicon universale

propos — Propos, Vient du Latin, Propono, et signifie ores conference de paroles entre deux ou plusieurs, Sermo, Oratio, Conlocutio, comme, Ils ont propos ensemble de mes affaires, Sermonem habent de rebus meis. Par son propos j ay entendu, Ex eius… … Thresor de la langue françoyse

Tod — 1. Allein der Todt zeigt an, woran man genug muss han. – Henisch, 1500, 24. 2. An den Tod denken, ist der Weg zur Weisheit. Den Arabern gegenüber hat man aber im allgemeinen jede Erwähnung des Todes zu vermeiden. Der Tod ist ein leidiges Wort;… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon

temps — Temps, m. Vient du Latin Tempus par syncope de la voyelle u, Tempus, Tempestas, l Espagnol et l Italien s esloignent trop dudit mot Latin, disant le premier Tiempo, et l autre Tempo. Le temps, ou jour, Dies. Le temps soit d un an, d un jour, ou d … Thresor de la langue françoyse

Auge — 1. Ab Auge, ab Herz. (Luzern.) 2. Als das aug erfüllet, so ist dem bauch genug gethan. – Henisch, 152. 3. An den Augen sieht man, was einer ist und was er kann. 4. An den augen tevblein vnd in den hertzen tevflein. – Trymberg, Renner, um das Jahr … Deutsches Sprichwörter-Lexikon

LANA — ex Gr. λῆνος post pelles, in vestium usum cessit: Hinc togae, tunicae, lacernae, et reliqua Quiritium vestimenta non nisi a pretio lanae auta colore Scriptoribus commendara legimus. Plin. l. 8. c. 47. Magna, inquit. et pecori gratia vel in… … Hofmann J. Lexicon universale

NUPTIAE — a nubendo, quod nova Nupta seu Sponsa flammeô obnupta seu obvelata ad Sponsum olim deducebatur, Alias Matrimonium, Coniugium etc. erat viri et mulieris coniunctio legitima, vitae societatem continens, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 9. c. 3. Quod… … Hofmann J. Lexicon universale

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

nihil+mihi+longius+c

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

nihil+mihi+longius+c

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: