Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

morbus

  • 1 morbus

        morbus ī, m    [1 MAR-], a sickness, disease, disorder, distemper, ailment, illness, malady (of body or mind): Senectus ipsast morbus, T.: Si morbus amplior factus siet, T.: morbo interitura vita, S.: in morbo esse, be sick: adfecti morbis, Cs.: gravis oculorum: morbo tabescere: conflictari, N.: in morbum cadere, fall sick: morbum nancisci, N.: morbo mori, N.: homo aeger morbo gravi: ex morbo convalescere, recover.—Person.: Pallentes Morbi, V.— A disease, fault, vice: animi morbi sunt cupiditates, etc.: hic morbus, qui est in re p., ingravescet: Maxima pars hominum morbo iactatur eodem, H.: voltu morbum fateri, Iu.
    * * *
    sickness, illness, weakness; disease; distemper; distress; vice

    Latin-English dictionary > morbus

  • 2 Morbus

    morbus, i, m. [Sanscr. mar-, die; Gr. brotos (for mrotos), marainô; cf. morior, marceo], a sickness, disease, disorder, distemper, ailment, illness, malady, of body or mind (class.).
    I.
    Corporeal:

    morbum appellant totius corporis corruptionem: aegrotationem morbum cum imbecillitate: vitium cum partes corporis inter se dissident: ex quo pravitas membrorum, distortio, deformitas,

    Cic. Tusc. 4, 13, 28: morbus est habitus cujusque corporis contra naturam, qui usum ejus facit deteriorem, Labeo ap. Gell. 4, 2, 3:

    morbi aegrotationesque,

    Cic. Tusc. 4, 10, 23:

    aeger morbo gravi,

    id. Cat. 1, 13, 31:

    in morbo esse,

    to be sick, id. Tusc. 3, 4, 9:

    morbo affectum esse,

    id. Div. 1, 30, 63:

    corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur,

    id. Fin. 1, 18, 59:

    animi valentes morbo tentari non possunt, corpora possunt,

    id. Tusc. 4, 14, 31:

    affligi,

    id. Pis. 35, 85:

    urgeri,

    id. Fat. 9, 17:

    tabescere,

    id. N. D. 3, 35, 84:

    languere,

    Lucr. 6, 1221:

    conflictari,

    Nep. Dion. 2, 4:

    in morbum cadere,

    to fall sick, Cic. Tusc. 1, 32, 79:

    incidere,

    id. Clu. 62, 175:

    delabi,

    id. Att. 7, 5, 1:

    morbum nancisci,

    Nep. Att. 21, 1:

    morbo consumi,

    id. Reg. 2, 1:

    perire,

    id. ib. 3, 3:

    mori,

    id. Them. 10, 4:

    absumi,

    Sall. J. 5, 6:

    confici,

    id. ib. 9, 4:

    opprimi,

    Cic. Clu. 7, 22:

    homo aeger morbo gravi,

    id. Cat. 1, 13, 31:

    ex morbo convalescere,

    to recover, id. Fam. 13, 29, 4:

    a morbo valere,

    Plaut. Ep. 1, 2, 26:

    morbum depellere,

    Cic. Fam. 7, 26, 2:

    levare,

    to alleviate, relieve, Plaut. Mil. 4, 6, 57:

    amplior fit,

    becomes more violent, Ter. Hec. 3, 1, 50:

    adgravescit,

    id. ib. 3, 2, 2:

    ingravescit,

    Cic. Cat. 1, 13, 31:

    comitialis or major,

    epilepsy, Cels. 3, 23:

    regius,

    the jaundice, id. 3, 24: in morbo consumat, a form of imprecation, may he spend it (the money) in sickness, Sen. Ben. 4, 39, 2.—
    II.
    Mental.
    A.
    Disease, a fault, vice, etc.: animi morbi sunt cupiditates immensae, et inanes, divitiarum, etc., Cic. Fin. 1, 18, 59:

    morbum et insaniam,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 1:

    nomen insaniae significat mentis aegrotationem et morbum,

    id. Tusc. 3, 4, 9:

    hic morbus qui est in re publicā, ingravescet,

    id. Cat. 1, 13, 31:

    ut, si qui aegrotet, quo morbo Barrus,

    Hor. S. 1, 6, 30:

    maxima pars hominum morbo jactatur eodem,

    id. ib. 2, 3, 121:

    qui vultu morbum incessuque fatetur,

    Juv. 2, 17.—
    B.
    Grief, sorrow, distress:

    quod mulier facere incepit, nisi id efficere perpetrat, Id illi morbo, id illi senio est,

    affliction, distress, Plaut. Truc. 2, 5, 12; cf.:

    salvere me jubes, quoi tu abiens offers morbum?

    id. As. 3, 3, 3.—
    III.
    Trop., of trees, plants, etc.:

    infestantur namque et arbores morbis,

    a disease, Plin. 17, 24, 37, § 116 al. —
    IV.
    Morbus, personified as a deity, the son of Erebus and Nox, Cic. N. D. 3, 17, 44; Hyg. Fab. praef.; Sen. Herc. Fur. 694; cf. Verg. A. 6, 275; Claud. VI. Cons. Hon. 323.

    Lewis & Short latin dictionary > Morbus

  • 3 morbus

    morbus, i, m. [Sanscr. mar-, die; Gr. brotos (for mrotos), marainô; cf. morior, marceo], a sickness, disease, disorder, distemper, ailment, illness, malady, of body or mind (class.).
    I.
    Corporeal:

    morbum appellant totius corporis corruptionem: aegrotationem morbum cum imbecillitate: vitium cum partes corporis inter se dissident: ex quo pravitas membrorum, distortio, deformitas,

    Cic. Tusc. 4, 13, 28: morbus est habitus cujusque corporis contra naturam, qui usum ejus facit deteriorem, Labeo ap. Gell. 4, 2, 3:

    morbi aegrotationesque,

    Cic. Tusc. 4, 10, 23:

    aeger morbo gravi,

    id. Cat. 1, 13, 31:

    in morbo esse,

    to be sick, id. Tusc. 3, 4, 9:

    morbo affectum esse,

    id. Div. 1, 30, 63:

    corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur,

    id. Fin. 1, 18, 59:

    animi valentes morbo tentari non possunt, corpora possunt,

    id. Tusc. 4, 14, 31:

    affligi,

    id. Pis. 35, 85:

    urgeri,

    id. Fat. 9, 17:

    tabescere,

    id. N. D. 3, 35, 84:

    languere,

    Lucr. 6, 1221:

    conflictari,

    Nep. Dion. 2, 4:

    in morbum cadere,

    to fall sick, Cic. Tusc. 1, 32, 79:

    incidere,

    id. Clu. 62, 175:

    delabi,

    id. Att. 7, 5, 1:

    morbum nancisci,

    Nep. Att. 21, 1:

    morbo consumi,

    id. Reg. 2, 1:

    perire,

    id. ib. 3, 3:

    mori,

    id. Them. 10, 4:

    absumi,

    Sall. J. 5, 6:

    confici,

    id. ib. 9, 4:

    opprimi,

    Cic. Clu. 7, 22:

    homo aeger morbo gravi,

    id. Cat. 1, 13, 31:

    ex morbo convalescere,

    to recover, id. Fam. 13, 29, 4:

    a morbo valere,

    Plaut. Ep. 1, 2, 26:

    morbum depellere,

    Cic. Fam. 7, 26, 2:

    levare,

    to alleviate, relieve, Plaut. Mil. 4, 6, 57:

    amplior fit,

    becomes more violent, Ter. Hec. 3, 1, 50:

    adgravescit,

    id. ib. 3, 2, 2:

    ingravescit,

    Cic. Cat. 1, 13, 31:

    comitialis or major,

    epilepsy, Cels. 3, 23:

    regius,

    the jaundice, id. 3, 24: in morbo consumat, a form of imprecation, may he spend it (the money) in sickness, Sen. Ben. 4, 39, 2.—
    II.
    Mental.
    A.
    Disease, a fault, vice, etc.: animi morbi sunt cupiditates immensae, et inanes, divitiarum, etc., Cic. Fin. 1, 18, 59:

    morbum et insaniam,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 1:

    nomen insaniae significat mentis aegrotationem et morbum,

    id. Tusc. 3, 4, 9:

    hic morbus qui est in re publicā, ingravescet,

    id. Cat. 1, 13, 31:

    ut, si qui aegrotet, quo morbo Barrus,

    Hor. S. 1, 6, 30:

    maxima pars hominum morbo jactatur eodem,

    id. ib. 2, 3, 121:

    qui vultu morbum incessuque fatetur,

    Juv. 2, 17.—
    B.
    Grief, sorrow, distress:

    quod mulier facere incepit, nisi id efficere perpetrat, Id illi morbo, id illi senio est,

    affliction, distress, Plaut. Truc. 2, 5, 12; cf.:

    salvere me jubes, quoi tu abiens offers morbum?

    id. As. 3, 3, 3.—
    III.
    Trop., of trees, plants, etc.:

    infestantur namque et arbores morbis,

    a disease, Plin. 17, 24, 37, § 116 al. —
    IV.
    Morbus, personified as a deity, the son of Erebus and Nox, Cic. N. D. 3, 17, 44; Hyg. Fab. praef.; Sen. Herc. Fur. 694; cf. Verg. A. 6, 275; Claud. VI. Cons. Hon. 323.

    Lewis & Short latin dictionary > morbus

  • 4 morbus

    sickness, disease, illness.

    Latin-English dictionary of medieval > morbus

  • 5 aegrotatio

    aegrōtātĭo, ōnis, f. [aegroto], illness, sickness, disease, infirmity (prop. only of the body, while aegritudo also desig. that of the mind;

    much used in the philos. writings of Cic.): ut aegrotatio in corpore, sic aegritudo in animo,

    Cic. Tusc. 3, 10:

    cum sanguis corruptus est, morbi aegrotationesque nascuntur,

    id. ib. 4, 10:

    aegrotationes nostras portavit,

    Vulg. Matt. 8, 17; ib. Jer. 16, 4.—The distinction between aegrotatio and morbus Cicero gives as follows:

    Morbum appellant totius corporis corruptionem, aegrotationem morbum cum imbecillitate,

    Cic. Tusc. 4, 13, 29.—Only by catachresis, of the mind, morbid state or condition, disease, but never strictly for aegritudo.—Thus Cicero says, after giving, in the passage above quoted, the distinction between morbus and aegrotatio, in reference to the body:

    sed in animo tantum modo cogitatione possumus morbum ab aegrotatione sejungere.— So also: nomen insaniae significat mentis aegrotationem et morbum, id est insanitatem et aegrotum animum, quam appellārunt insaniam,

    Cic. Tusc. 3, 4; and:

    aegrotationes animi, qualis est avaritia, gloriae cupiditas, etc.,

    id. ib. 4, 37, 79.—In Pliny, of plants, 17, 24, 37, § 231.

    Lewis & Short latin dictionary > aegrotatio

  • 6 comitialis

    cŏmĭtĭālis, e, adj. [comitium, II.], of or pertaining to the comitia:

    dies,

    on which the comitia were held, Cic. Q. Fr. 2, 2, 3; 2, 13, 3; Varr. L. L. 6, § 29 Müll.; Liv. 3, 11, 3; cf. Paul. ex Fest. p. 38, 12 Müll.; Macr. S. 1, 16; so,

    biduum,

    Caes. B. C. 1, 5:

    mensis,

    Cic. Verr. 2, 2, 52, § 130:

    homines,

    who were always at the comitia, and sold their votes, Plaut. Poen. 3, 2, 6: morbus, the epilepsy (so called because its occurrence on the day of the comitia, as ominous, broke up the consultation; cf. Fest. s. v. prohibere, p. 234, 28 Müll.; Cels. 2, 1; 3, 23;

    also called morbus major and sacer,

    id. 2, 8:

    vitio corripi,

    Sen. Ira, 3, 10, 3; and, subst.: cŏmĭtĭālis, is, comm., one who has the epilepsy, Plin. 20, 11, 44, § 114; 28, 7, 23, § 83; 32, 4, 14, § 33 sq.; 32, 9, 37, § 112.— Adv.: cŏmĭtĭālĭter, epileptically, by epilepsy, Plin. 22, 21, 29, § 59.

    Lewis & Short latin dictionary > comitialis

  • 7 lethargus

    lēthargus, a, um, adj., Gr. lêthargos, drowsy, lethargic:

    morbus,

    Plin. 23, 1, 6, § 10; Schol. Juv. 6, 613.—Esp. as subst.
    A.
    lēthargus, i, m. (sc. morbus), drowsiness, lethargy (in Cels. 3, 20, written as Greek):

    lethargo grandi est oppressus,

    Hor. S. 2, 3, 145; cf.: gravi lethargo oppressus, Serv. Sulp. ap. Quint. 4, 2, 106:

    olfactoriis excitatur,

    Plin. 30, 11, 29, § 97:

    in lethargum vergere,

    id. 32, 10, 38, § 116.—
    (β).
    Plur.:

    ocimum facit lethargos,

    Plin. 20, 12, 48, § 119; 28, 8, 29, § 116.—
    B.
    (Sc. homo.) A lethargic person, Cael. Aur. Acut. 2, 9, 37 sqq.

    Lewis & Short latin dictionary > lethargus

  • 8 sacer

    săcer, sā̆cra, sā̆crum (ante-class. collat. form sacer, sacris, sacre; plur.:

    sacres porci,

    Plaut. Men. 2, 2, 16; id. Rud. 4, 6, 4; Varr. R. R. 2, 1, 20; 4, 16; sing. acc.: sacrem porcum, Fest. s. h. v. p. 318 Müll.), adj. [root sa-; Gr. saos, sôos, safe; whence Lat. sānus], dedicated or consecrated to a divinity, holy, sacred, = hieros (cf.: sanctus, augustus): Gallus Aelius ait, sacrum esse quocumque modo atque instituto civitatis consecratum sit, sive aedis, sive ara, sive signum, sive locus, sive pecunia, sive quid aliud quod dis dedicatum atque consecratum sit, Fest. s. v. sacer mons, p. 318 Müll.; cf.:

    quicquid destinatum est diis, sacrum vocatur,

    Macr. S. 3, 7:

    sacrae (res) sunt quae diis superis consecratae sunt: religiosae quae diis manibus relictae sunt,

    Gai. Inst. 2, 3.
    I.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    quicquam (opp. profanum),

    Plaut. Merc. 2, 3, 27; id. Trin. 2, 2, 8; cf.:

    aedificiis omnibus, publicis privatis sacris profanis, sic pepercit, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 54, § 129; so,

    locus sacer et profanus,

    id. Inv. 1, 26, 38; Auct. Her. 2, 4, 7; Quint. 5, 10, 38:

    miscebis sacra profanis,

    Hor. Ep. 1, 16, 54; id. A. P. 397; Nep. Them. 6, 5; Sall. C. 11, 6:

    villae signis et tabulis refertae partim publicis partim etiam sacris et religiosis,

    Cic. Leg. 3, 13, 31; so (with religiosus) id. Verr. 2, 4, 57, § 127; Suet. Tib. 61:

    mores autem rapere properant quā sacrum quā puplicum,

    Plaut. Trin. 4, 3, 37:

    (legum) genera sunt tria, sacri, publici, privati juris,

    Quint. 2, 4, 33; cf. in the sup.:

    deprecor hoc unum per jura sacerrima lecti,

    Ov. H. 9, 159:

    aedes,

    Plaut. Am. 4, 1, 5; Cic. Fam. 13, 11, 1; Quint. 4, 2, 8; Ov. M. 14, 315:

    lucus late sacer,

    Verg. A. 5, 761:

    arvum Martis,

    Ov. M. 7, 101:

    ara,

    Plaut. Aul. 4, 1, 20:

    aurum,

    Liv. 5, 50; cf.

    pecunia (opp. privata),

    Quint. 4, 2, 8:

    arma,

    Liv. 24, 21:

    tus,

    Ov. M. 14, 130:

    sanguis (of the sacrificial victim),

    Cat. 68, 75:

    ales (so called from its use in augury),

    Verg. A. 11, 721:

    luces (with profestae),

    Hor. C. 4, 15, 25; cf.

    dies (with religiosus),

    Suet. Tib. 61:

    tempus,

    Hor. C. S. 4:

    commissum,

    a crime against religion, Cic. Leg. 2, 9 et saep.— Poet.: vitis (as sacred to Bacchus), Enn. ap. Charis. p. 214 P. (Trag. v. 149 Vahl.); Hor. C. 1, 18, 1; so,

    laurus,

    id. ib. 3, 4, 18; Verg. A. 7, 60:

    robur,

    Ov. M. 8, 752:

    aqua,

    Hor. C. 1, 1, 22:

    fontes,

    Ov. M. 2, 464; Verg. E. 1, 53:

    focus,

    Hor. Epod. 2, 43:

    Tarentum,

    id. C. 1, 28, 29:

    fines,

    Sil. 3, 501; cf.

    montes (the Alps, because not to be ascended by men),

    id. 4, 70;

    vates (because dedicated to Apollo),

    Hor. C. 4, 9, 28; Tib. 2, 5, 113; cf.:

    sacer interpresque deorum Orpheus,

    Hor. A. P. 391;

    and (for sanctus) of the divinity itself: Vesta,

    Prop. 3, 4 (4, 3), 11; so,

    Cybebe,

    id. 3 (4), 22, 3 (but in Liv. 3, 19: ut sacrosancti habeantur, quibus ipsi dii neque sacri neque sancti sunt, so used only on account of the lusus verbb. with sacrosancti;

    v. the context).—Sacer Mons,

    a hill about three miles from Rome, beyond the Anio, and on the right of the Via Nomentana, to which the Roman people retired during their controversy with the Senate, Liv. 2, 32; 3, 52; Cic. Rep. 2, 37, 63; id. Brut. 14, 54:

    os sacrum, quod imum ventrem sustinet,

    Cael. Aur. Tard. 1, 4: Sacra Via, or ( poet.) Sacer Clivus, a street in Rome leading from the Forum to the Capitol, Cic. Planc. 7, 17; id. Att. 4, 3, 3; Hor. S. 1, 9, 1; id. C. 4, 2, 35; Mart. 1, 70, 5;

    v. also via, I. A. 2.: sacer morbus,

    the epilepsy, Cael. Aur. Tard. 1, 4:

    sacer lapis,

    a stone landmark, a mere-stone, Liv. 41, 13: os sacrum, anatom. t. t., = Gr. hieron osteon, the lowest bone of the spine, Cael. Aur. Tard. 1, 4, 24:

    litterae sacrae (eccl. Lat.),

    the Scriptures, Vulg. 2 Tim. 3, 15.—For its combinations with ignis, via, etc., v. those words.—
    (β).
    With gen. (class.):

    ego te sacram coronam surripuisse scio Jovis,

    Plaut. Men. 5, 5, 38; so,

    urna Veneris,

    id. Rud. 2, 5, 16 (for which:

    urna Veneria,

    id. ib. 2, 5, 18):

    Dianae celebris dies,

    Hor. C. 2, 12, 20:

    sepulcrum Batti veteris,

    Cat. 7, 6; cf. Plin. 8, 21, 31, § 76.—As a predicate: terra, ut focus domiciliorum, sacra deorum omnium est (a transl. of the Platon. Gê hiera pantôn theôn), Cic. Leg. 2, 18, 45:

    illa insula (sc. Delos) eorum deorum sacra putatur,

    id. Verr. 2, 1, 18, § 48.—
    (γ).
    With dat. (mostly poet. and in post-Aug. prose; cf.

    infra, II. A.): sacra Jovi quercus,

    Ov. M. 7, 623:

    esculus Jovi sacra,

    Plin. 16, 4, 5, § 11:

    Nymphis cervus,

    Ov. M. 10, 109:

    Cereri Polyphoetes (as a priest),

    Verg. A. 6, 484:

    pugionem templo Salutis detraxerat gestabatque velut magno operi sacrum,

    Tac. A. 15, 53:

    cupressus Diti sacra,

    Plin. 16, 33, 60, § 139:

    aesculus Jovi,

    id. 16, 4, 5, § 11.—As a predicate:

    Jani mensis, Qui sacer est imis Manibus,

    Ov. F. 2, 52, quercus antiqua, quae erat Marti sacra, Suet. Vesp. 5 (al. sacrata).—
    B.
    Transf., in gen., holy, sacred, awful, venerable (not till after the Aug. per., and very rare):

    silentium,

    Hor. C. 2, 13, 29:

    laedere amantes,

    Prop. 3, 16 (4, 15), 11:

    lingua (Ciceronis),

    Mart. 5, 69, 7:

    Maro,

    id. 8. 56, 3:

    quaedam patris memoria,

    Quint. 11, 1, 59:

    O sacer et magnus vatum labor,

    Luc. 9, 983:

    heu sacri vatum errores,

    Sil. 8, 100.—So used of the emperors;

    disapproved of by Tiberius: (Tiberius) alium dicentem sacras ejus occupationes verba mutare et pro sacris laboriosas dicere coëgit,

    Suet. Tib. 27.—But soon after Tiberius in general use:

    auris Caesaris,

    Mart. 7, 99, 4:

    sacri lateris custos,

    id. 6, 76, 1:

    apud aures sacras mentitus est,

    Amm. 28, 6, 26 (cf.:

    se Imperatori mentitum,

    id. 28, 6, 26, § 21); and hence, for ecclesiastical: domus, comitatus, scrinia, largitiones, etc., in the law books et saep.
    II.
    In partic., with a bad accessory signif., devoted to a divinity for destruction, forfeited; and absol., accursed, criminal, impious, wicked.
    (α).
    With dat.: si quisquam aliuta faxit, ipsos Jovi sacer esto, Lex Numae ap. Fest. p. 6 Müll.; cf.: ut caput ejus Jovi sacrum esset, an ancient plebiscitum ap. Liv. 3, 55, 7:

    non alienum videtur, de condicione eorum hominum referre, quos leges sacros esse certis diis jubent, quod, cum cetera sacra violari nefas sit, hominem sacrum jus fuerit occidi, etc.,

    Macr. S. 3, 7.—
    (β).
    Absol.: homo sacer is est, quem populus judicavit ob maleficium; neque fas est eum immolari; sed qui occidit, parricidii non damnatur. Nam lege tribuniciā primā cavetur: si quis eum, qui eo plebei scito sacer sit, occiderit, parricida ne sit. Ex quo quivis homo malus atque improbus sacer appellari solet, Fest. s. v. sacer mons, p. 318 Müll.: PATRONVS SI CLIENTI FRAVDEM FECERIT SACER ESTO, LEX XII. Tab. ap. Serv. Verg. A. 6, 609;

    in imitation: uter aedilis fuerit, etc.... is intestabilis et sacer esto,

    Hor. S. 2, 3, 181:

    eum, qui cuiquam nocuerit, sacrum sanciri,

    Liv. 3, 55.—
    B.
    Transf., in gen., accursed, execrable, detestable, horrible, infamous, etc. (only poet. and in post-Aug. prose).
    a.
    Of persons:

    ego sum malus, Ego sum sacer, scelestus,

    Plaut. Bacch. 4, 6, 14; Afran. ap. Non. 397, 22 (with malus); Lucil. ib. 397, 27.— Sup., Plaut. Most. 4, 2, 67:

    homo sacerrimus,

    id. Poen. prol. 90; id. Rud. 1, 2, 69; Turp. ap. Non. 397, 29 (with pessimus). —
    b.
    Of things: sacerrimum domicilium, Turp. ap. Non. 397, 30:

    di magni, horribilem et sacrum libellum,

    Cat. 14, 12:

    hircus alarum,

    id. 71, 1:

    auri fames,

    Verg. A. 3, 57 (for which:

    aurum fame,

    Plin. 33, 1, 3, § 6:

    venenum (Medeae),

    Val. Fl. 7, 165:

    nox,

    id. 8, 25:

    arma metu,

    id. 4, 185; cf.

    pavor,

    id. 1, 798:

    insania,

    Stat. Th. 10, 804:

    morbus,

    i. e. epilepsy, Cael. Aur. Tard. 1, 4.—With dat.:

    ut immerentis fluxit in terram Remi Sacer nepotibus cruor,

    Hor. Epod. 7, 20.— Comp. and adv. do not appear (as for the comp. v. Varr. L. L. 8, § 77 Müll.).—Hence, subst.: sā̆crum, i, n., something consecrated; a holy or sacred thing, a sacred vessel or utensil; a sanctuary, a temple; a religious act, a sacrifice, etc.; in plur. in gen., sacred rites, religious worship, religion (both of the State and of single races and families; and even of individuals; v. infra, b; class.; most freq. in plur.).
    A.
    Lit.
    (α).
    Sing.:

    sacrum sacrove commendatum qui cleperit rapsitque parricida esto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ubi sacro manus sis admolitus,

    Plaut. As. 3, 2, 24:

    omne sacrum rapiente dextrā,

    Hor. C. 3, 3, 52:

    metuens velut contingere sacrum,

    id. S. 2, 3, 110:

    apud Cluacinae sacrum,

    Plaut. Curc. 4, 1, 10; Quint. 1, 4, 6:

    Minervae,

    Dict. Cret. 5, 12 fin.:

    theatrum veluti quoddam illius sacri templum vocabimus,

    Quint. 3, 8, 29: [p. 1611] quae (sacerdos Cereris) Graecum illud sacrum monstraret et faceret, Cic. Balb. 24, 55:

    sacrum Herculi facere,

    Liv. 1, 7:

    facere Junoni,

    Prop. 4 (5), 9, 43:

    facto per Magos sacro,

    Suet. Ner. 34:

    sollemne sacrum conficere,

    Flor. 1, 13, 16:

    ita se habet sacrum (Suovetaurilia),

    Quint. 1, 5, 67:

    arma lecta conici in acervum jussit consul sacrumque id Vulcano cremavit,

    Liv. 41, 12:

    sacrum piaculare fieri,

    id. 29, 19:

    sollemne Apollinis sacrum,

    Suet. Aug. 94; Ov. M. 12, 33:

    pyrā sacri sub imagine factā,

    id. ib. 14, 80:

    nec de lucernā fas est accendi sacrum,

    Phaedr. 4, 11, 13:

    neve initianto, nisi ut assolet, Cereri, Graeco sacro,

    according to the Grecian rites, Cic. Leg. 2, 9, 21; cf.:

    vetabo, qui Cereris sacrum Vulgarit arcanae,

    Hor. C. 3, 2, 26:

    morientibus operire (oculos) rursusque in rogo patefacere, Quiritium ritu sacrum est,

    Plin. 11, 37, 55, § 150:

    in sacro est,

    id. 18, 12, 30, § 118.—
    (β).
    Plur.: sacra deosque penates.. ex aedibus suis eripuisse dixit, sacred vessels or utensils, holy things, Cic. Verr. 2, 2, 5, § 13; cf. Liv. 5, 40:

    sacra omnia proferre, Auct. B. Alex. 32, 3: portabant canistris,

    Ov. M. 2, 713:

    Troïa,

    Tib. 2, 5, 40:

    velut qui Junonis sacra ferret,

    Hor. S. 1, 3, 11; cf.

    of the same,

    Verg. A. 2, 293; 2, 717 Heyne; Ov. F. 1, 527; id. H. 7, 80; 7, 158:

    cumque suis penetralia sacris,

    i. e. the images of the gods, Penates, id. M. 1, 287:

    jactata aequoribus sacra,

    Hor. C.4,4,54:

    pueri Sacra canunt,

    sacred songs, Verg. A. 2, 239; cf. Ov. Tr. 4, 10, 19:

    sacra ordine in mensā Penatium deorum Ponuntur,

    sacred gifts, offerings, Naev. B. Pun. 1, 11:

    neve ulla vitiorum sacra sollemnia obeunto,

    Cic. Leg. 2, 8, 19:

    sicut in sollemnibus sacris fieri consuevit,

    Sall. C. 22, 2:

    qui (Mercurius) sacris anniversariis coleretur,

    Cic. Verr. 2, 4, 39, § 84 (for which:

    sacrificiis anniversariis colebatur,

    id. ib. 2, 4, 57, §

    128: sacris e principum numero pontifices quinque praefecit,

    id. Rep. 2, 14, 26:

    (Romulus) sacra diis aliis Albano ritu, Graeco Herculi facit,

    Liv. 1, 7; cf.:

    sacra Jovi facturus erat,

    Ov. M. 3, 26:

    sacra Jovi Stygio Perficere,

    Verg. A. 4, 638:

    ipse (Numa) plurima sacra obibat,

    Liv. 1, 20:

    densi circumstant sacra ministri,

    Ov. M. 2, 717:

    arcana sacra,

    Hor. Epod. 5, 52; Ov. M. 10, 436:

    fera,

    id. ib. 13, 454:

    nefanda,

    id. ib. 10, 228:

    mystica,

    id. H. 2, 42:

    horrida,

    Sil. 3, 140:

    veneranda,

    id. 7, 382:

    casta,

    Stat. Achill. 1, 370.
    a.
    Divine worship or religion in gen.: publica sacra, quae publico sumptu pro populo fiunt, quaeque pro montibus, pagis, curiis, sacellis: at privata, quae pro singulis hominibus, familiis, gentibus fiunt, Fest. pp. 244 and 245 Müll.; Liv. 5, 52:

    quo foedere (Romulus) et Sabinos in civitatem ascivit, sacris communicatis,

    Cic. Rep. 2, 7, 13:

    quod per populum errari fas non erat propter religionem sacrorum,

    id. Agr. 2, 7, 18; so,

    religio sacrorum,

    id. Fl. 28, 69:

    sacra Cereris conficere,

    id. Balb. 24, 55; so,

    Cereris,

    Hor. S. 2, 8, 14 (cf. supra, a fin.):

    Eleusina,

    Suet. Claud. 23:

    Junonis,

    Hor. S. 1, 3, 11:

    Orphica,

    rites, solemnity, festival, Cic. N. D. 3, 23, 58:

    Bacchia,

    Ov. M. 3, 518:

    trieterica Bacchi,

    id. ib. 6, 587:

    Dianae,

    id. ib. 7, 94;

    15, 489: Isidis,

    Suet. Oth. 12 et saep.—
    b.
    The private religious rites of a gens, a family, etc. (observed by the Romans with the greatest care):

    sacra privata perpetua manento,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf. id. ib. 2, 19, 47:

    an gentilicia sacra ne in bello quidem intermitti, publica sacra et Romanos deos etiam in pace deseri placet?

    Liv. 5, 52:

    ut ne morte patris familias sacrorum memoria occideret,

    Cic. Leg. 2, 19, 48:

    docebant (antiqui) tribus modis sacris adstringi,

    id. ib. 2, 20, 49:

    magnum est eadem habere monumenta majorum, eisdem uti sacris, sepulcra habere communia,

    id. Off. 1, 17, 55; cf.:

    ut qui natus sit, ignoret, cujus sanguinis, quorum sacrorum sit,

    Liv. 4,2:

    sacra interire illi (majores) noluerunt,

    Cic. Mur. 12, 27:

    sacrorum alienatio,

    id. Or. 42, 144 (v. alienatio); cf. sing.:

    sacrum familiare,

    Macr. S. 1, 16:

    nuptialia,

    marriage solemnities, Quint. 1, 7, 28;

    called also jugalia,

    Ov. M. 7, 700; cf. respecting the sacra privata of the Romans, Savigny, in his Zeitschr. 2, p. 397 sq.—
    c.
    Poet., poems (as sacred to the Muses):

    mihi jam puero caelestia sacra placebant, Inque suum furtim Musa trahebat opus,

    Ov. Tr. 4, 10, 19:

    vatum,

    Pers. prol. 7:

    Maronis,

    Mart. 7, 63, 5. —
    2.
    Prov.
    a.
    Inter sacrum saxumque stare, to stand between the victim and the knife, i. e. to be between the door and the wall, to be in great straits, Plaut. Capt. 3, 4, 84; cf.:

    inter sacrum et saxum positus,

    App. M. 11, p. 271 fin.
    b.
    Hereditas sine sacris, i. e. a great profit without trouble, = a rose without thorns, meat without bone, etc. (because the keeping up of the sacra privata was attended with great expense), Plaut. Capt. 4, 1, 8, and id. Trin. 2, 4, 83; cf. Fest. p. 290 Müll.—
    B.
    Transf., in gen. (the figure being borrowed from secret religious rites), in plur.: sacra, secrets, mysteries (not till after the Aug. period, and very rare):

    sacra tori coitusque novos referebam,

    Ov. M. 7, 709:

    peregisse mihi videor sacra tradentium artes,

    Quint. 5, 14, 27 (cf.:

    omnes fere, qui legem dicendi, quasi quaedam mysteria, tradiderunt,

    id. 5, 13, 60):

    litterarum colere,

    id. 10, 1, 92:

    studiorum profanare,

    Tac. Or. 11.

    Lewis & Short latin dictionary > sacer

  • 9 sonticus

    sontĭcus, a, um, adj. [sons].
    I.
    Lit., dangerous, serious, critical, in the connection morbus sonticus, of a serious disorder that excuses one from duty, etc., Fragm. XII. Tab. ap. Fest. p. 290 Müll.; cf. Gell. 20, 1, 27; Dig. 21, 1, 65; 42, 1, 60; 2, 11, 2; 5, 1, 46; Plin. 36, 19, 34, § 142; Cincius ap. Gell. 16, 4, 4.—
    II.
    Transf.: sontica causa, arising from a morbus sonticus; hence, in gen., serious, weighty, important, Cato ap. Fest. p. 344 Müll.; Naev. ib. p. 290; Tib. 1, 8, 51.

    Lewis & Short latin dictionary > sonticus

  • 10 vitium

    vĭtĭum, ii ( gen. plur. vitiūm, Titin. ap. Non. p. 495, 13), n. [from the same root with vieo, vitis, vitta; prop. a twist; hence], a fault, defect, blemish, imperfection, vice (syn. menda).
    I.
    Lit.: quomodo autem in corpore est morbus, est aegrotatio, est vitium: sic in animo. Morbum appellant totius corporis corruptionem: aegrotationem morbum cum imbecillitate: vitium, cum partes corporis inter se dissident;

    ex quo pravitas membrorum, distortio, deformitas. Itaque illa duo, morbus et aegrotatio, ex totius valetudinis corporis conquassatione et perturbatione gignuntur: vitium autem integrā valetudine ipsum ex se cernitur,

    Cic. Tusc. 4, 13, 29:

    corporis,

    Plaut. Most. 1, 3, 118; Ov. F. 4, 148:

    mancipii,

    Dig. 21, 1, 1, § 6:

    jumenti,

    ib. 21, 1, 38 init. —In buildings, a breach, defect:

    si nihil est in parietibus aut in tecto vitii,

    Cic. Fam. 9, 15, 5; cf.:

    si aedes corruerunt vitiumve fecerunt,

    have received damage, become damaged, id. Top. 3, 15.—In plants, a blemish, vice:

    sive illis (agris) omne per ignem Excoquitur vitium atque exsudat inutilis umor,

    Verg. G. 1, 88:

    vitio moriens sitit aëris herba,

    id. E. 7, 57.—In fruits, the useless part, the core:

    vitiumque cinctum fructu,

    Plin. 15, 28, 34, § 112.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., a fault, defect, blemish:

    acutius atque acrius vitia in dicente quam recta videre,

    Cic. de Or. 1, 25, 116; cf.

    orationis,

    Quint. 1, 5, 1; 12, 1, 22:

    sermonis,

    id. 1, 1, 13:

    soloecismi,

    id. 1, 5, 53:

    ingenii,

    id. 10, 1, 60:

    mentis,

    id. 12, 1, 32:

    Stoicae sectae,

    id. 11, 1, 70:

    et illud mihi vitium'st maximum,

    my greatest fault, Ter. Hec. 1, 2, 37:

    huc si perveneris, meum vitium fuerit,

    my fault, Cic. Ac. 2, 16, 49:

    quamvis quis fortunae vitio, non suo decexisset,

    id. Phil. 2, 18, 44:

    honorem vitio civitatis, non suo, non sunt adsecuti,

    id. Har. Resp. 26, 56:

    male conjecta falsa sunt, non rerum vitio, sed interpretum inscientiā,

    id. Div. 1, 52, 118: animadverso vitio castrorum totā nocte munitiones proferunt, i. e. the faulty, unfavorable position (just before:

    natura iniquo loco castra ponunt),

    Caes. B. C. 1, 81:

    milites item conflictati et tempestatis et sentinae vitiis,

    the injurious effects, id. ib. 3, 28:

    sese nihil adhuc arbitrari vitio factum eorum,

    id. ib. 3, 57:

    vini vitio atque amoris feci,

    through the fault of, Plaut. Aul. 4, 10, 15.—
    B.
    In partic.
    1.
    A moral fault, failing, error, offence, crime, vice (the predom. signif. of the word in prose and poetry; cf.:

    scelus, delictum): nullam quidem ob turpitudinem, nullum ob totius vitae non dicam vitium, sed erratum,

    Cic. Clu. 48, 133:

    legibus et praemia proposita sunt virtutibus et supplicia vitiis,

    id. de Or. 1, 58. 247:

    virtus est vitium fugere, Hor. ep. 1, 1, 41: senectus est naturā loquacior, ne ab omnibus eam vitiis videar vindicare,

    Cic. Sen. 16, 55:

    in vitio esse,

    id. Off. 1, 19, 62: ne sibi vitio verterent, quod abesset a patriā, reckon it a fault, id. Fam. 7, 6, 1:

    te laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse,

    id. Rosc. Am. 16, 48; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 2.—
    b.
    In respect of female chastity (whether of maidens or wives), a violation:

    quia pudicitiae hujus (Alcumenae) vitium me hic absente est additum,

    Plaut. Am. 2, 2, 179:

    pudicitiae ejus nunquam nec vim nec vitium attuli,

    id. Ep. 1, 2, 7:

    quoi misere per vim vitium obtulerat,

    Ter. Ad. 3, 2, 10; so,

    offerre,

    id. ib. 3, 1, 9:

    virginis,

    id. Eun. 4, 4, 55; cf.:

    vitium auctore redemit,

    Ov. H. 16 (17), 49.—
    2.
    In relig. lang., a defect in the auspices or auguries: si cui servo aut ancillae dormienti evenit, quod comitia prohibere solet, ne id quidem mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 fin. Müll.; Ter. Hec. prol. 2; Liv. 8, 23, 16; 4, 7, 3:

    id igitur obvenit vitium, quod tu jam Cal. Jan. futurum esse provideras,

    Cic. Phil. 2, 33, 83:

    tabernaculum vitio captum,

    id. N. D. 2, 4, 11; cf.:

    vitio navigare,

    id. Div. 1, 16, 29:

    comitiorum solum vitium est fulmen,

    id. ib. 2, 18, 43.—
    3.
    A fault of language:

    barbarismi ac soloecismi foeditas absit... haec vitia, etc.,

    Quint. 1, 5, 5.—
    4.
    In coinage, t. t., base metal, alloy:

    in aurum vitii aliquid addere,

    Dig. 48, 10, 9 praef.; cf.:

    ignis vitium metallis Excoquit,

    Ov. F. 4, 785.

    Lewis & Short latin dictionary > vitium

  • 11 acūtus

        acūtus adj. with comp. and sup.    [P. of acuo], sharpened, pointed, sharp, cutting: sudes, Cs.: ferrum, H.: aures, pointed, H.: acuta leto Saxa (i. e. ad letum dandum), H.—Fig., to the senses, sharp, pungent, shrill: sonus acutissimus, highest treble: aera, shrill, H.: stridor, H.: sol, oppressive, H.: morbus, violent, H. — Subst: acuta belli, violent calamities, H.— Adv: resonare acutum, shrilly, H. —Of the senses, keen, sharp: oculi: nares, i. e. rigid censoriousness, H.—Of the mind, keen, acute, discerning, penetrating, intelligent, sagacious, cunning: si qui acutiores in contione steterunt: hominum genus: studia, i. e. requiring a keen mind: homo ad fraudem, N.— Adv: acutum cernis, keenly, H.
    * * *
    I
    acuta -um, acutior -or -us, acutissimus -a -um ADJ
    sharp, sharpened, pointed/tapering; severe; glaring; acute, wise; high-pitched
    II
    acuta, acutum ADJ
    of small radius; acute (angle)

    Latin-English dictionary > acūtus

  • 12 adfectō (aff-)

        adfectō (aff-) āvī, ātus, āre, freq.    [adficio], to strive after, strive to obtain, aspire to, pursue, aim at: imperium in Latinos, L.: honorem, S.: Gallias, Ta.: immortalitatem, lay claim to, Cu.—Esp., to cling to, cherish: spes easdem, O.: ad dominas viam, win a way into favor with, T.: hi gladiatoris animo ad me adfectant viam, set upon me, T.—To enter upon, pursue: dominatio quod iter adfectet videre, what career it is entering on: viam Olympo, V.—To lay hold of, grasp: (navem) dextrā, V. —Fig.: morbus adfectat exercitum, attacks, L.— To influence, win over: civitatīs formidine, S.

    Latin-English dictionary > adfectō (aff-)

  • 13 aggravēscō (adg-)

        aggravēscō (adg-) —, —, ere,    to increase in weight, grow violent: ne morbus adgravescat, T.

    Latin-English dictionary > aggravēscō (adg-)

  • 14 amplus

        amplus adj. with comp. and sup.    [am- (for ambi-) + PLE-], of large extent, great, ample, spacious, roomy: domus, V.: civitas, Cs., C.: porticūs, V.: ter amplum Geryonem... compescit, H.: amplum et excelsum signum, broad and tall: collis castris parum amplus, not broad enough, S.: amplissima curia.—Meton., abundant, numerous, great, full, copious, large: res familiaris: divitiae, H.: dimissis amplioribus copiis, the greater part of the troops, Cs.: ampliores copias expectare, larger reinforcements, Cs.: ut is amplior numerus esset: commeatus spe amplior, S.: amplissima pecunia.—Fig., ample, great, strong, violent: morbus amplior factus, T.: metus: spes, S.: pro amplissimis meritis (honos).—Of external appearance, etc., magnificent, splendid, glorious: praemia: funus, N.: res gestae, S.: honores, H.: occasio calumniae: orator, eminent: munus aedilitatis amplius: ut ampliore quam gerebat dignus haberetur (sc, potestate), S.: funere ampliore efferri, L.: monumentum quam amplissimum facere: mihi gratiae verbis amplissimis aguntur, in the handsomest terms.—In opinion or judgment, illustrious, noble, renowned, distinguished, glorious: familia: Etruscae gentis regem amplum Tuscis ratus, a proud thing for, L.: sibi amplum esse urbem ab se captam frequentari, L.: parvi et ampli, small and great, H.: amplissimo genere natus, Cs.: honos et nomen: ut quisque est genere copiisque amplissimus, Cs.—Esp.: amplissimus, most honorable (of a high office or an illustrious man): amplissimum collegium decemvirale: res gestae: vir.—Of an orator, copious; see also amplius.
    * * *
    ampla -um, amplior -or -us, amplissimus -a -um ADJ
    great, large, spacious, wide, ample; distinguished, important, honorable

    Latin-English dictionary > amplus

  • 15 comitiālis

        comitiālis e, adj.    [comitia], of an election, proper for comitia: dies, L.: biduum, Cs.: mensis.
    * * *
    I
    epileptic, one who has epilepsy; attacks of epilepsy (pl.)
    II
    comitialis, comitiale ADJ
    electoral; pertaining to/proper for comitia (assembly of Roman people); epileptic, suffering from epilepsy

    morbus/vitium comitialis -- major epilepsy

    Latin-English dictionary > comitiālis

  • 16 crūdēscō

        crūdēscō duī, —, ere, inch.    [crudus], to increase in violence, be aggravated, grow worse: coepit crudescere morbus, V.: seditio, Ta.
    * * *
    crudescere, crudui, - V INTRANS
    become fierce/violent/savage/hard (persons/battle/disease); grow worse (L+S)

    Latin-English dictionary > crūdēscō

  • 17 dētineō

        dētineō tinuī, tentus, ēre    [de + teneo], to hold off, keep back, detain, check: a quo incepto me ambitio detinuerat, S.: me detinuit morbus, T.: civium numerum tam bonis rebus: contionibus detinenda plebs, L.: me his oris, V.: nisi quid te detinet, if you have time, H.: me Gratā compede Myrtale, H.: novissimos proelio, Cs.: amor me Martis in armis detinet, V.: in eā legatione detentus, Ta.—Fig., to hinder, prevent, delay: Galliae victoriam, Cs.: se nonum ad diem, to prolong his life, Ta.—Of time, to lengthen, fill: tempus, O.: euntem sermone diem, O.— To keep, occupy, engage, busy: in alienis negotiis detineri: Nos Pallas detinet, O.
    * * *
    detinere, detinui, detentus V TRANS
    detain, hold; hold off, keep away (from); hold prisoner; retain; occupy; hold/keep back (from use); keep, cause to remain; reserve; delay end, protract

    Latin-English dictionary > dētineō

  • 18 edācitās

        edācitās ātis, f    [edax], gluttony: morbus edacitatis.

    Latin-English dictionary > edācitās

  • 19 imbēcillus (inb-)

        imbēcillus (inb-) adj.    with comp, weak, feeble: homo: senes: aetas, H.: imbecillior est medicina quam morbus: simulacra voltūs, perishable, Ta.: regnum, S.: animus: imbecilliores fortunā. — Plur m. as subst: ignavi et imbecilli.

    Latin-English dictionary > imbēcillus (inb-)

  • 20 in-gravēscō

        in-gravēscō —, —, ere, inch.    [ingravo], to grow burdensome, be wearied: corpora exercitationum defatigatione ingravescunt.—To increase, be aggravated, grow worse: morbus ingravescens: ingravescens aetas: in dies, becomes oppressive: annona ingravescere consuevit, to grow dearer, Cs.— To grow in importance: hoc studium cottidie ingravescit, becomes more engrossing.

    Latin-English dictionary > in-gravēscō

См. также в других словарях:

  • Morbus — ist das lateinische Wort für Krankheit. In der Sprache der Medizin gibt Morbus in Verbindung mit dem Namen des Erstbeschreibers einer Erkrankung einen Namen (siehe: Eponym), wobei oft verschiedene Namen für die gleiche Erkrankung üblich sind. Im… …   Deutsch Wikipedia

  • Morbus — may refer to: Latin for disease. The Roman poets often personified Morbus as a netherworld demon who brought pestilence. A fictional planet in the Teenage Mutant Ninja Turtles series, see Dimension X (TMNT)#Morbus. This disambiguation page lists… …   Wikipedia

  • morbus — un término latino que significa enfermedad CIE 10 [véase http://www.iqb.es/patologia/morbus.htm] Diccionario ilustrado de Términos Médicos.. Alvaro Galiano. 2010 …   Diccionario médico

  • morbus — mòrbus m DEFINICIJA med. zast. poremećaj funkcije organizma, narušenost zdravlja; bolest ETIMOLOGIJA lat. morbus …   Hrvatski jezični portal

  • Morbus — (lat.), Krankheit. M. aphrodisiăcus (M. gallĭcus, M. neapolitānus, M. venerĕus), die Lustseuche. M arcuatus (M. regius). Gelbsucht. M. articularis, Gicht. M. asiatĭcus (M. cholericus), Cholera. M. attonĭtus, wahre Apoplexie. M. Brightil, so v.w.… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Morbus — (lat.), Krankheit; M. Addisonii, Addisonsche Krankheit; M. americanus, celticus, Christianorum, gallicus, germanicus, hispanicus, indicus, neapolitanus, polonicus, St. Jobi, venereus, alle = Syphilis; M. anglicanus, Rachitis; M. attonitus,… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Morbus — (lat.), Krankheit …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Morbus — Morbus, lat., Krankheit …   Herders Conversations-Lexikon

  • morbus — index disease Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • morbus — [mɔʀbys] n. m. ÉTYM. 1765, Encyclopédie; mot lat. « maladie ». ❖ ⇒ Choléra …   Encyclopédie Universelle

  • Morbus — Mọrbus [aus gleichbed. lat. morbus, Gen.: morbi] m; , ...bi: „Krankheit“ (allgemeinste Bez., gebraucht z. B. für singuläre Krankheitsbilder wie ↑Morbus haemolyticus neonatorum oder anstelle der entsprechenden fachspr. Fügung in Verbindung mit… …   Das Wörterbuch medizinischer Fachausdrücke

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»