Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

membra+per

  • 101 rapio

    rapio, rapuī, raptum, ere (vgl. ἁρπ-άζω, altind. rápaḥ, das Gebrechen, ahd. refsen, züchtigen, strafen), raffen, I) im allg.: A) eig.: a) (poet.) etwas an sich raffen, anraffen, erraffen, aufraffen, entraffen, wegraffen = haftig od. eilig ergreifen, -an sich nehmen, arma (manu), Verg.: bipennem dextrā, Verg.: so rapta hasta, raptum telum, Verg. – flammam in fomite, schnell auf dem Zunder auffangen, Verg.: ex taberna proxima cultrum, Liv. epit.: galeam tectis, aus dem Hause reißen (= rasch aus dem H. holen), Verg.: membra toris, die Gl., d.i. sich vom Lager aufraffen (= sich hastig erheben), Val. Flacc.; vgl. Medea rapta toris, nachdem sie sich aufgerafft vom L., Val. Flacc. – v. lebl. Subjj., r. nigrum colorem, rasch annehmen (v. Haar), Ov.: vim monstri, die Wunderkraft rasch einsaugen (v. Zweigen), Ov. – absol., rapiuntque ruuntque, sie raffen auf, -zusammen (die Taue usw.), Verg. Aen. 4, 581. – b) weg-, fortraffen, -reißen, hastig-, eilig wegnehmen, scalas (die Schiffsleitern), Auct. b. Alex.: corpus consulis, Liv. – ab aede funale, Ov.: repagula de poste, Ov. – c) fortraffen, -reißen = rasch-, eilig von dannen führen, fortführen, -entführen, zu- od. herbeiführen, rapi a domo longius, Cic.: alqm hinc, rasch entrücken (v. einer Gottheit), Liv.: u. so Aenean nube cavā, Verg.: imperatorem, Tac. (vgl. Heräus Tac. hist. 1, 27, 13). – v. Anführern, ex subsidiariis manipulos aliquot in primam aciem secum rapit, Liv.: totam aciem in Teucros, Verg.: legiones in Cattos, Tac.: per hoc omne spatium cum legiones duceres (tanta velocitas erat) raperes, fortrissest, Plin. pan.: agmen campo (übers G.), Verg.: Tumo mille populos, Verg. – per aequora navem, Verg.: rapit ungula currus, Hor.: quattuor viginti et milia rapimur raedis, durchfliegen, Hor. – commeatum in litore expositum in naves, eilig auf die Sch. schaffen, Liv.: variis obsita frondibus sub divum, ans Licht des Tages ziehen, Hor. – venandi studium homines per nives ac pruinas rapit (treibt), Liv. – refl., se r. hinc ocius, sich entraffen = forteilen, Hor.: r. se praecipiti fugā ad etc., fortstürzen, Vell.: inde se ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, Cic. – d) prägn.: α) rasch-, schnell-, wie im Fluge erobern, castra urbesque primo impetu, Liv.: Bithyniam, Flor.: raptis a Caesare cunctis (sc. urbibus), Lucan. – β) in reißen- dem Laufe durcheilen, -durchirren, hastig durchrennen, densa ferarum tecta, silvas, Verg.: campum, Stat. – γ) rasch-, in rascher Bewegung machen, -beschreiben, immensos orbes per humum, v. der Schlange, Verg.

    B) übtr.: a) erraffen = hastig ergreifen, sic tamen, ut limis rapias, quid etc., daß du hineinschielend rasch wegbekommst, was usw., Hor. sat. 2, 5, 53. – bes. = in Hast-, in Eile genießen, -benutzen, einer Sache nachjagen (s. Heräus Tac. hist. 1, 13, 18), Venerem, Verg.: Venerem incertam more ferarum, Hor.: illicitas voluptates, Tac.: occasionem de die, Hor.: occasionem in aliquanto viliore animali expiandae religionis, mit Freuden ergreifen, Val. Max.: occasionem turpitudinis ex verbis, Quint.: spem adoptionis statim conceptam acrius in dies, Tac. – b) etw. rasch-, schleunig vollführen, -vollziehen, beschleunigen, gressus, rasch zuschreiten, Lucan.; vgl. inde rapit cursus, enteilt, Lucan.: viam, Ov., iter, Sil., iter in proelia, Lucan.: transitum, Frontin.: nuptias, Liv.: auxilia, rasch zu Hilfsmitteln greifen, Cels.

    II) mit dem Nbbgr. des Gewaltsamen, fortraffen, entraffen, A) eig.: a) entreißen, fortreißen, wegreißen, rapere pilam, Cic.: harpastum manu pulverulentā, Mārt.: aures, nares, abreißen, Verg.: oscula, Hor.: lanceam ex manibus alcis, Curt.: ossa ab ore canis, Hor.: frondes altā arbore, fortstöben, heranstöben (v. Winde), Ov.: stirpes, ausreißen (v. Flusse), Hor. – b) mit Gewalt fortführen, fortreißen, fortschleppen, fortschleifen, alqm ex lustris, Plaut.: hostes vivos ex acie, Plaut.: ducite istum; si non sequitur, rapite sublimem foras, Plaut.: u. so r. alqm domum, Plaut.: raptus Hector equis, geschleist, Ov. – m. lebl. Objj., v. lebl. Subjj., alveus prono amni in praeceps rapit lembum, Verg. georg. 1, 203. – u. so bes. jmd. vor Gericht, vor den Richter usw., ins Gefängnis, zur Strafe schleppen, schleifen, rapi te obtorto collo mavis, an trahi? Plaut.: alqm in ius, Plaut., in ius ad regem, Liv.: ad consulem, Liv.: in carcerem, Suet.: e carcere ad palum et ad necem, Cic.: alqm de complexu parentum suorum ad mortem cruciatumque, Cic.: ad poenam, Cic.: ad supplicium ob facinus, Cic.: ad carnificem, Plaut. – u. jmd. aus seiner Heimat-, in die weite Ferne-, in fremde Länder fortreißen, Prop., Ov. u. Stat.; vgl. Lachm. Prop. 5, 3, 49. – c) als Beute, als Raub an sich reißen, fortreißen, fortschleppen, rauben, entführen, quantum r. potuisset, Cic.: cenam, Hor.: absol., rapere et clepere discunt, Cic.: rapere omnes, trahere, Sall.: spes rapiendi, Cic. – leb. Wesen, virgines, Cic. u.a.: uxores fide publicā, Iustin.: filiam eius (Cereris) ex eo loco, Lact.: virgines ad stuprum, Liv. (Vgl. quis te rapuit? hat dich verführt? Quint.): armenta stabulis, Ov.: rapta uxor, der Raub seiner Gattin (= der Umstand, daß seine G. geraubt war), Tac. – subst., α) rapta, ae, f., die Geraubte, Entführte, Ov. art. am. 1, 680; her. 5, 97; 13, 57; 16, 339; 17, 22; fast. 4, 607: ex raptabus, Cn. Gell. b. Charis. 54, 14 (vgl. unten /). – β) raptum, ī, n., das Geraubte, der Raub, rapto vivere, Sall. fr., Liv., Verg. u.a. (vgl. Fabri Liv. 22, 39, 13); u. ex rapto vivere, Ov.: rapto gaudere, Liv.: rapto uti, Vell.: rapto potiri, Verg.: pastoribus rapta dividere, das G. unter die H. verteilen, Liv. – d) = diripere, plündern, Armeniam, Tac.: poet., rapiunt incensa feruntque Pergama (in Profa agunt feruntque, griech. ἄγουσι καὶ φέρουσι), Verg. – e) prägn., plötzlich u. vor der Zeit aus dem Leben hinraffen, v. Tode, v. Krankheiten u. dgl. (s. Bünem. Lact. 3, 17, 8), improvisa leti vis rapuit gentes, Hor.: urina fulva saepe hominem rapit, Cels.: eiusmodi casu rapi potest, Gels.: alios infantes (als K.) rapi, Lact.: immaturā morte indignissime raptum esse, Plin. ep.: quinquagesimo uno raptus anno, Plin. – absol., labor rapit, Verg.: laterum dolores quam celerrime rapiunt, Cels.

    B) übtr.: a) an sich reißen, commoda ad se, Cic.: opes ad se, Liv.: victoriae gloriam in se, Liv.: inter se rei publicae statum, an sich reißen und unter sich teilen, Cic.: u. so inter se partes regni, Liv. – b) wegreißen, entreißen, almum quae rapit hora diem, Hor.: heu, tua nobis paene simul tecum solacia rapta, Menalca? Verg. ecl. 18. – c) mit sich fortreißen, fortziehen, jmd. gewaltsam, gegen seinen Willen irgendwohin ziehen, verleiten, versetzen, quamvis multa cuiusquemodi rapiat (quasi torrens oratio), Cic.: ipsae res verba rapiunt, Cic. – auditorem in medias res, Hor.: alqm in adversum, ins Verderben reißen, Verg.: alqm in deteriorem viam, auf schl. W. werfen, Plaut.: comoediam in peiorem partem, herunterziehen, verdächtigen, Ter.; vgl. consilium alcis in contrariam partem, zum Gegenteil auslegen, Pollio in Cic. ep.: animum in partes varias, Verg. – r. alqm in invidiam, rapi in invidiam, jmd., sich dem H. preisgeben, Cic.: opinionibus vulgi rapi in errorem, sich zum J. verleiten lassen, Cic. – d) leidenschaftlich fortreißen, hinreißen, unaufhaltsam-, mächtig hinziehen, im üblen Sinne., iudicem (v. Redner), Quint.; u. so rapi (Ggstz. sequi), Quint. – ὁρμή, quae hominem huc illuc rapit, Cic.: animus cupidine caecus ad inceptum scelus rapiebat, Sall.: ea (cupiditas) ad oppugnandam Capuam rapit, Liv. – im guten Sinne, totos ad se convertit et rapit, Cic.: qui in se rapit atque convertit omnium oculos hominum, Flor. Verg. orat. an poët.: utraque forma rapit, Prop.: si tantus amor scribendi te rapit, Hor.: ad divinarum rerum cognitionem curā omni studioque rapi, Cic. – e) gleichsam als Beute an sich reißen, rauben, sich bemächtigen, Hippodameam raptis nactus est nuptiis, durch Eheraub, Enn. tr. fr.: dominationem, Tac. – f) sich beim Kaufe um eine Ware reißen, exemplaria librorum certatim, Hieron. epist. 57, 2: librum totā certatim urbe, Sulp. Sev. dial. 1, 23, 4. – / Archaist. Fut. exact. rapsit, Cic. de legg. 2, 22 (in einer Gesetzesformel). – Abl. Partic. Perf. fem. raptabus, Cn. Gell. b. Charis. 54, 14.

    lateinisch-deutsches > rapio

  • 102 rigo

    rigo, āvī, ātum, are, I) eine Flüssigkeit wohin leiten, führen, a) eig.: aquam per agros, Orac. vet. bei Liv.: sanguinem per venas, Plin. – b) bildl.: hinc motus per membra rigantur, Lucr.: somnum per pectora, Fur. b. Macr. – II) prägn., eine Flüssigkeit wohin leitend-, gehen lassend bewässern, benetzen, a) eig. u. übtr.: lucum fons perenni rigabat aquā, Liv.: fluvius rigat campos, Plin.: quā Istrus Getas rigat, vorbeiströmt, Tibull.: seminaria conspergi potius quam rigari debent, lieber besprengt als bewässert werden, Colum. – poet. übtr., ora lacrimis, fletibus u. dgl., Verg., Ov. u.a. Dicht.: vultum suum lacrimis, Augustin. serm. 211, 6: Babylonica, bepissen, Lucr.: caelum, überströmen, erfüllen (v. Licht u. Wärme), Lucr.: natos vitali rore, tränken, säugen, Cic. poët. – b) bildl.: ingenia omnium, Cornif. rhet.: (Calliope) lymphis a fonte petitis ora Philetaeā nostra rigavit aquā, Prop.

    lateinisch-deutsches > rigo

  • 103 divido

    dī-vido, vīsī, vīsum, ere (aus dis u. Wurzel vidh, trennen, wov. auch viduus), I) ein Ganzes in Teile zerlegen, trennen, spalten, teilen, zerteilen, A) eig.: 1) im allg.: si omne animal secari ac dividi potest, Cic.: marmor cuneis, Plin.: alqm medium securi, Hor. – penetrare et dividere omne caelum, perrumpere et dividere aëra, Cic.: coronam hostium mediam, Auct. b. Afr. – im obszönen Doppelsinne, haud nolle dividi, »sich gern lassen«, Plaut. aul. 286, als Wortspiel auf v. 283. – m. abstr. Objj., bildl., nos alio mentes, alio divisimus aures, richteten zerstreut anderswohin den Sinn, anderswohin das Ohr, Catull.: animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc, rasch teilt sich sein Geist zwischen verschiedenen Entschlüssen, rasch denkt sein Geist hin und her, Verg. – 2) prägn., zerteilen, zerstören = vernichten (poet., s. Markland Stat. silv. 1, 1, 11. Korte Lucan. 1, 109), muros, Verg.: dividitur ferro regnum, Lucan. – m. abstr. Objj., trennen = vernichten, nostrum consensum, Hor.: iram, Hor. – B) übtr.: 1) in Teile zerlegen, trennen, teilen = (reell od. ideell) ab-, einteilen, a) Pers.: copias suas, Caes.: equitatum tripertito, Caes.: exercitum in duas partes, Caes.: exercitum in tres partes, Curt.: peditem od. classem in duo cornua, Curt.: se quadrifariam, Liv. – b) eine Örtl.: Gallia est omnis divisa in partes tres, Caes.: d.
    ————
    spatium urbis in regiones vicosque, Suet.: hic (vicus) in duas partes flumine dividebatur, Caes. - u. prägn., wie unser teilen = διαιρειν, in zwei Hälften teilen, Himera amnis, qui ferme insulam dividit, Liv.: (urbs) eo enim dividitur amni, Liv. – c) als mathem. t.t., teilen, dividieren, centum quinquaginta in tria (wir »mit drei«). Augustin. serm. 252, 8: in tres partes totum illum numerum, ibid.: in duo aequalia (gleiche Teile), Boëth. inst. arithm. 1, 3 u. 5: tot eum dividunt anguli, quot ipsam figuram angulos habere contigerit, ibid. 2, 6. – d) als gramm. t.t., verba, die Wörter (in Silben) trennen, Suet.: Naevii Punicum bellum in septem libros, teilen, abteilen, Suet. – e) eine Zeit, annum ex aequo, Ov.: bucina dividit horas, Lucan. – f) eine Menge in Parteien teilen, trennen, populum in duas partes, Cic.: divisi in factiones, Suet.: u. so bl. divisum senatum, divisum populum, unter dem S., unter dem v. seien Parteien, Caes. – g) v. der logischen u. rhetor. Zerlegung. Ab- u. Einteilung eines Ganzen, einer Gattung in seine Teile od. Arten, bona tripertito, Cic.: genus universum in species certas partiri et dividere, Cic.: hoc non est dividere (einteilen), sed frangere (zerstückeln), Cic.: accusationis tuae membra, in ihre einzelnen Teile zerlegen, Cic. – h) als publiz. t.t., sententiam, den Vorschlag eines Senators, der mehrere Punkte enthielt, teilen, trennen, um über die einzelnen Punkte besonders abzustim-
    ————
    men, wenn man ihnen insgesamt nicht beitreten wollte (v. Konsul), Cic. Mil. 14; ep. 1, 2, 1. Plin. ep. 8, 14, 15. Sen. ep. 21, 9; vgl. Ascon. ad Cic. Mil. 14 (p. 44 sq. Bait. = p. 38 sq. Kiessl.). – 2) zerlegend teilen = austeilen, zuteilen, verteilen, a) übh.: modo munera, modo nummos, Suet.: agrum, bona viritim, Cic.: urbem, die Stadt (= die Plätze in derselben) planmäßig verteilen, Liv. – omnia cocta in reliquum corpus, Cic.: argenti nummos in viros, Plaut.: Thraciam in (zwischen) Rhoemetalcen inque liberos Cotyis, Tac. – agros viritim civibus, Cic.: agrum Campanum plebi, Suet.: thesauros singulis, Sall.: dolabras calonibus, Liv.: divisae arboribus patriae, den Bäumen ist ihr Land zugeteilt, Verg. – bona publicata inter se, Nep.: regnum inter Iugurtham et Adherbalem, Sall.: pecuniam inter se, Liv.: frumentum aequaliter inter omnes, Liv. – praedam per milites, Liv.: vinum per tribus, Liv.: agros per veteranos, Suet. – dimidiam partem cum alqo, Plaut.: praemia cum alqo, Ov.: paterna cum alqo, Sen. rhet.: cum esuriente panem suum, Sen. – absol. b. Plaut., Liv. u.a. – übtr., sie belli rationem esse divisam (verteilt), ut etc., Caes.: haec od. omnia temporibus, nach der Zeit verteilt, Ter. u. Iustin. – ea divisa hoc modo, das Ganze der Ausführung sei so verteilt, Sall.: u. so partes, die Rollen (die die einzelnen bei Cäsars Ermordung übernehmen sollen) verteilen, Suet. – b) eine Menge
    ————
    an mehrere Orte verteilen, verlegen, equitatum in omnes partes, Caes.: Romanos in custodiam civitatium, Liv.: in hiberna exercitum Magnesiam et Tralles Ephesumque, Liv.: coniuratos municipatim, Suet.: quosdam bello captos in supplementis (unter die Ergänzungsbewohner) urbium, Iustin. – c) verkäuflich, zum Kauf ausgeben, vertreiben, aurum promercale per Italiam provinciasque, Suet.: ad licitationem praedam, versteigern, Suet. – d) poet. = μελίζειν, gliedern, imbelli citharā carmina, spielen auf usw., Hor. carm. 1, 15, 15 (wahrsch. wörtl. Übersetzung von μελίζειν, vgl. Theocrit. epigr. 2 σύριγγι μελίσδων μνους).
    II) zwei Ganze voneinander trennen, scheiden, sondern, absondern, A) im allg.: a) eig.: α) von räumlicher Trennung, totā cervice desectā divisa a corpore capita, Liv. 31, 34, 4. – v. der Trennung einer Örtlichkeit, bes. v. der Grenzscheide, Europam Libyamque rapax ubi dividit unda, Enn.: duae grandes fretoque divisae insulae, Mela: exiguo divisa freto Asia, Liv. – urbem a continenti quattuor stadiorum fretum dividit, Curt.: Gallos ab Aquitanis Garumna dividit, Caes.: Amanus, qui Syriam a Cilicia aquarum divortio dividit, Cic.: arx ab urbe muro tantum ac fossā divisa, Liv.: fretum, quo ab Sicilia dividimur, Liv.: toto divisi orbe Britanni, Verg. Vgl. Drak. Liv. 38, 16, 5. – v. Pers., dividor (ab uxore) haud aliter,
    ————
    quam si etc., Ov.: quem maestum patria Ardea longe dividit, weit entfernt hält, Verg. – β) von der Scheidung einer Menge, seniores a iunioribus, Cic.: dividite turbidos, sondert ab die Meuterer, Tac. ann. 1, 43, 15. – b) übtr., trennen, sondern, scheiden, unterscheiden, tempora curarum remissionumque, Tac.: dignitatem ordinum, im Range der Stände einen Unterschied feststellen, Tac.: defensionem, ihre Verteidigung (von der des Gatten) trennen, Tac. – legem bonam a mala, Cic.: iniuriam a calumnia, Sen. – B) prägn. (= distinguere no. II), machen, daß etw. hervorsticht, etw. heben, verzieren, gemma, fulvum quae dividit aurum, der in Gold gefaßt ist, Verg.: scutulis dividere, gegitterte od. gewürfelte Stoffe verfertigen, Plin. – Infinit. Perf. synk. divisse, Hor. sat. 2, 3, 169. – arch. deivido, wov. deividunda (Abl.), Corp. inscr. Lat. 1, 205. col. 2, 55.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > divido

  • 104 manus

    1. manus, ūs, f. (griech. μάρη, ahd. munt), die Hand, I) eig. u. bildl.: A) im allg.: manus dextera, Cic., Ggstz. laeva, Cic., od. sinistra, Nep.: manus hostilis, Plaut.: manus callosa, Sen. – abrumpere manibus ramos, Ov.: abscīdere manus, Suet.: abstinere manus, Liv., manus ab alqo, Cic., ab alcis pecuniis, Cic., a se, Cic., manus alieno, Cato: accedere ad manum od. ad manus, an die H. herangehen, v. Tieren = auf den Ruf kommen und aus der H. fressen, Cic. u. Varro (v. Menschen s. no. B, 2): accipere puerum in manum, Iustin.: accipere alqd manibus, Cic.: adire alci manum, s. 2. adeo no. I, 1: manus adhibere genibus, beim Flehen, Ov., pomis, um sie zu pflücken, Sen. poët.: manus adhibere vectigalibus, bildl., Hand anlegen an usw. = sie berauben, Cic.: admovere manus religiose (mit frommer Scheu). Liv.: admovere manum od. manus alci rei od. ad alqd, s. admoveo no. I: afferre manus, s. affero no. II A: affingere mundo nec manus nec pedes nec alia membra, Cic.: amittere manibus, Plaut., e od. de manibus, Cic. u. Liv.: apponere manus ad os, um nicht zu laut zu reden, Cael. in Cic. ep.: apprehendere manum osculandi causā, Suet.: armare manus, s. armo no. II, 2, a: haec asserere utrāque manu complexuque toto, gern, Mart.: cohibere manus ab alieno, Plaut., manum, oculos, animum ab auro gazaque regis, Cic.: collidere
    ————
    manus, Quint.: complodere manus, Quint, saepius manus, v. Zornigen, Sen.: comprimere manum, manus, s. comprimo no. II, 1, a: conferre ferrum et manus, zum Kampfe, Cic.: continere manum intra pallium, Quint.: continere vix ab alqo manus ac tela, Cic.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: manum dare alci, die H. reichen, Quint.: manus dare, bildl., sich ohne fernere Gegenwehr ergeben, sich für überwunden bekennen, nachgeben, Caes., Cic. u.a. (vgl. Burm. Ov. her. 17, 260. Bünem. Lact 5, 1, 3): so auch victas manus dare, Ov., manus dedere, Verg.: dare alci alqd in manum, Ter.: deponere alqd de manibus, Cic.: dimittere (ex) manibus, s. dimitto: ducere alqm manu, Verg. u. (bildl.) Cic.: elabi e manu, e manibus, s. elabor: elabi de manibus (bildl.), ein Spielball des Zufalls werden, Cic.: emittere manu, e u. de manibus, s. emitto no. II. – esse in manibus, α) in den Händen sein, oratio est in manibus, man hat sie in der Hand, man kann sie lesen, sie ist bekannt, Cic.: poet, in manibus Mars ipse, ihr habt den M. gleichs. in euren Händen (= jetzt hängt der Erfolg des Kampfes ganz von eurer Tapferkeit ab), Verg. β) in Arbeit sein, liber mihi est in manibus, unter der Feder, Cic. γ) nahe sein, gegenwärtig sein, Caes. u. Verg.: sed ecce in manibus vir et praestantissimo ingenio et flagranti studio, C. Gracchus, siehe, da steht vor uns ein Mann usw., da sind wir (in der
    ————
    Aufzählung) gekommen an einen Mann usw., Cic. δ) jetzt vorgehen, attendere, quae sunt in manibus, Cic.: quia vindemiae in manibus, ich mit der W. zu tun habe, Plin. ep. – alci in manu esse, in jmds. Kräften stehen, jmdm. möglich sein, Komik. (s. Lorenz Plaut. most. 577), tibi id in manu est ne fiat, Ter. – eximere alci e manu manubrium, s. manubrium: extendere manus suas, Ov. u. Lact., manum infesto pollice, Quint.: extorquere sicam de manibus, Cic.: fugere e manibus, Cic.: habere in manibus alqm, jmd. auf den H. tragen, Cic.: habere in manibus alqd, etwas unter den Händen (in der Arbeit) haben, Cic.: laevam tunicis inserere manum, Ov.: iactare manus, beim Tanze, Prop. u. Ov., beim Deklamieren, Quint.: lavare manus, Cic. (u. sprichw., manus manum lavat, eine Hand wäscht die andere, Sen. apoc. 9, 6. Petron. 45, 13): ostende huc manum dexteram, Plaut.: ponere alqd de manibus, Cic.: porrigere manum, s. porrigo: prehendere alcis manum, Cic., alqm manu, Cic.: premere manu spongiam plenam aquai (= aquae) ac siccare, Lucr.: proferre ambas manus, Plaut.: regere manum alcis manu superimpositā, Quint.: sumere vas in manus, Cic.: sustinere alqd porrectis manibus, Cic.: tangere alcis manum, jmdm. an den Puls fühlen, Sen.: non potest beneficium manu tangi, ist nicht handgreiflich, Sen.: tendere manus, s. tendo: tenere manu, dexterā manu, utrisque manibus, teneri manu,
    ————
    manibus (bildl.), s. teneo: tollere manus, s. tollo: alqm venerari manu, seine Verehrung durch Handkuß bezeichnen (indem man die eigene Hand küßt und diesen Kuß dem anderen zuwirft), Tac.: versare manu exemplaria Graeca, Hor.: alcis rei causā ne manum quidem vertere, die Hand nicht umdrehen einer Sache wegen, d.i. sich nicht die mindeste Mühe geben, Cic. de fin. 5, 93: u. so quid de me Mezentius sentiat, manum non vorteris, wirst du keine H. umwenden (wird dir gleichgültig sein), Apul. apol. 56: vincire manus post tergum, Liv., post terga, Verg., manus laxe, Liv. – Besondere Verbindungen, in denen manus im Abl. oder mit Praepp. steht: a) von der Nähe, in Verbindgg. wie victoriam in manibus videre, Cic.: ad manum, bei der Hand, zur Hand, esse, Liv. u. Fronto, habere, Quint., intueri, Plin.: habere ad manum scribae loco, Nep.: servum sibi habere ad manum, zum Privatsekretär, Cic.: dah. librarius ad manum, zur Hand, zum persönlichen Dienste, Corp. inscr. Lat. 6, 9523. – b) sub manu od. manum, bei der Hand (in der Nähe), Planc. in Cic. ep.: dah. leicht, ohne Mühe, sogleich, Sen. u. Suet. – c) de manu, α) mit eigener Hand, facere, Cic.: u. so bl. manu parere sibi letum, Verg. β) aus eigener Hand, d. i auf eigene Kosten, Colum. γ) de manu in manum tradere, aus unserer Hand in eines anderen Hand, Cic. – d) plenā manu, mit voller, (geldvoller) Hand,
    ————
    Tibull.: bildl., liberaliter et plenā manu faciam, Sen. contr.: plenā manu scapulas eius verberavit, mit voller (breiter) H., Petron.: plenā manu alcis laudes in astra tollere = jmdm. reichliches Lob spenden, Cic. – e) manibus pedibusque od. manibus pedibus (griech. πυξ καὶ λάξ), mit Händen u. Füßen, d.i. mit allen Kräften, mit aller Anstrengung, Ter. Andr. 161 u. 676. – f) per manus, α) mit den Händen, trahere, Caes.: per manus servulae servatus, durch ihren Dienst, Cic. β) von Hand zu Hand, Liv.: bildl., traditae per manus religiones, vom Vater auf den Sohn und von diesem auf den Enkel usw., Liv. – g) prae manu, vor die Hand, zur Hand, in Bereitschaft, esse, Plaut.: si paulum dederis prae manu, vor die Hand, in die Hand, zum Anfange der Wirtschaft, Ter.: habere prae manu, ICt.: si liber est prae manibus, bei der Hand, Gell. – h) inter manus, α) mit den Händen, auferri, Cic.: proferri, Caes. β) unter den Händen, in den Händen, Cael. in Cic. ep.: inter manus habere, eine schriftl. Arbeit unter den H. haben, Plin. ep. γ) inter manus esse, handgreiflich sein (= vor Augen liegen), Verg. – i) sub manus, unter den Händen, succedere, Plaut. – k) manibus aequis, mit gleichen Vorteilen, mit gleichem Glücke (im Kampfe), nach unentschiedenem Kampfe, bellum nox intempesta diremit, Enn. ann. 167: dirimere pugnam, Liv.: abscedere, Tac.: so auch aequā manu discedere, Sall. Cat.
    ————
    39, 4 (Ggstz. superiorem discedere). – l) a manu servus, Schreiber, Sekretär, Suet. Caes. 74, 1 (vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 8409 u. 9534): u. so liberta a manu, Suet. Vesp. 3. – m) brevi manu, sogleich, ohne Verzögerung, ICt.: hingegen longā manu, langsam, ICt. – n) illotis manibus, s. illotus. – o) manum de tabula! eig. die Hand vom Gemälde! sprichw. = genug! es sei genug! Cic. ep. 7, 25, 1.
    B) insbes.: 1) die Faust = die persönliche Tapferkeit, die bewaffnete Hand, manu fortis, Nep.: manu promptus, Sall.: manu sternere alqm, Verg.: manu vincere, Ov.: manu capere urbes, Sall.: usu manuque, Caes.: committere manum Teucris, handgemein werden (im Kampf), Verg. (vgl. confero u. consero). – 2) das Handgemenge, die Tätlichkeit, Gewalttätigkeit, ad od. in manum venire, Liv. u. Plin. pan., od. ad manum accedere, Nep., zum Handgemenge kommen, handgemein werden: so auch in manus venire, Liv.: pugna iam ad manus venerat, man war handgemein geworden, Liv.: res venit ad manum, Cic.: proelium in manibus facere, im Handgemenge kämpfen, Sall.: continere manus ab alqo, Ov.: manibus temperare, es nicht zu Tätlichkeiten kommen lassen, Liv.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.: Armeniae manum afferre, A. angreifen, Vell.: alci od. alci rei (zB. regnis) manum od. manus inicere, Gewalt antun, Sen. u. Val. Max.: manu (mit
    ————
    bewaffneter Hand) vindicare iniurias, Sall.: u. so vindicandum in eos... non manu neque vi, verum (sondern) etc., Sall.: ebenso per manus libertatem retinendam, Sall. – 3) (Abl. manu) von der Kunst od. Anwendung der Kunst, v. Bemühung u. Händearbeit, manu quaerere (erwerben), Cic.: bes. im Ggstz. zu dem, was von Natur ist = durch Händearbeit, durch die Kunst, piscina manu facta, Varro: portus od. canales manu facti, Cic. u. Sen.: congesta manu oppida, Verg.: manu sata, Getreide von Menschen gesät, Caes.: arbusculae manu cultae, künstlich gezogene, Fronto: urbs manu munitissima, Cic.: postea credo additas moles manuque adiutum, ut etc., und es sei durch die Kunst nachgeholfen, Liv. – übtr., auf gesuchte, künstliche Weise (vgl. Lipsius Sen. ad Marc. 19, 2. p. 122 ed. 4.), morbi, quos manu fecimus, Sen.: quidam liberos eiurant et orbitates manu faciunt, Sen.: oratio fucata et manu facta (affektierte), Sen. – 4) die Hand = Macht, Gewalt, haec non sunt in manu nostra, Cic.: omnes, quorum in alterius manu vita posita est, Cic.: iuxta deos in tua manu posita est, Tac.: in vestra manu situm est (in eurer H. liegt es) m. indir. Fragesatz, Sall., m. folg. Infin., Apul.: dah. manu mittere od. emittere, s. manumitto u. emitto. – convenire in manum, s. convenio no. I, A, b, β (Bd. 1. S. 1656).
    II) meton.: 1) die Hand, d.i. Arbeit des Künstlers
    ————
    u. jedes Arbeitenden, prima, Quint.: extrema, letzte Hand, d.i. Vollendung und Vervollkommnung einer Arbeit, extrema manus non accessit eius operibus, Cic.: so auch summa manus, Sen., ultima manus, Ov.: aptius a summa conspiciare manu, laß dich lieber sehen, wenn du völlig geputzt bist, Ov.: manus pretium, s. manupretium. – 2) die Hand eines Schreibenden, die Handschrift, u. die des Künstlers in den bildenden Künsten, der Stil u. dgl., alia, Cic.: Alexidis manum amabam, Cic.: redii ad meam manum, nun schreibe ich selbst, Cic.: manum emittere, die Hand (Handschrift) von sich geben, ICt.: falso manum eius imitatus, Eutr.: manus Praxitelis, Werk des Praxiteles, Mart.: artificum manus miratur, Verg. – 3) der Wurf im Würfelspiele, si quas manus remisi, Würfe (= deren Gewinn) geschenkt habe, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – 4) der Handgriff, totas artis manus, machinas omnes ardenter exercet, übtr. = alle Kniffe u. Ränke, Apul. met. 3, 16. – 5) in der Fechtkunst, der Hieb, Stich, Stoß (vgl. Spalding Quint. 5, 13, 54. p. 386 sq.), prima (die Prime), secunda (der Nachstoß), tertia, Quint.: manum exigere, anbringen, Quint.
    III) übtr.: 1) der Rüssel des Elefanten, Cic. u.a. – 2) die Vorderfüße des Bären, Plin.: des Affen, Plin. – 3) die Zweige der Bäume, Stat. u. Pallad. – 4) manus ferrea, ein eiserner, an einer Kette befestigter
    ————
    Haken, um feindliche Schiffe zu entern, der Enterhaken (vgl. harpago), Caes., Liv. u.a. – 5) (wie χείρ) die Schar (im üblen Sinne die Rotte, Bande), a) übh.: bonorum, Cic.: Iudaeorum, Cic.: coniuratorum, Cic.: manus bicorpor, von den Zentauren, Cic. poët. – insbes., Leute = Arbeiter zum Schiffsbau, Verg. Aen. 11, 329. – b) eine bewaffnete Schar, eine Abteilung, magna, Cic.: parva, Sall.: firma, Cic.: nova (Ggstz. veteres copiae), Caes.: manum facere, Cic.: manum conducere, Caes.: manum cogere, Caes. – Archaist. Genet. manuis, *Varro sat Men. 423. – Dat. manu, Prop. 1, 11, 12; vgl. Prisc. 7, 88. – vulg. Formen nach der 2. Deklin., Abl. mano, Corp. inscr. Lat. 3, 88: Akk. Plur. manos, Itala (Taurin.) Marc. 9, 34. Itala (Clar.) 1. Timoth. 2, 8.
    ————————
    2. mānus, a, um (archaist. Wort), gut, gütig, angef. bei Varro LL. 6, 4. Macr. sat. 1, 3, 13. Serv. Verg. Aen. 1, 139; 2, 268. Isid. orig. 5, 30, 14. Vgl. Cerus manus.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > manus

  • 105 rapio

    rapio, rapuī, raptum, ere (vgl. ἁρπ-άζω, altind. rápaḥ, das Gebrechen, ahd. refsen, züchtigen, strafen), raffen, I) im allg.: A) eig.: a) (poet.) etwas an sich raffen, anraffen, erraffen, aufraffen, entraffen, wegraffen = haftig od. eilig ergreifen, -an sich nehmen, arma (manu), Verg.: bipennem dextrā, Verg.: so rapta hasta, raptum telum, Verg. – flammam in fomite, schnell auf dem Zunder auffangen, Verg.: ex taberna proxima cultrum, Liv. epit.: galeam tectis, aus dem Hause reißen (= rasch aus dem H. holen), Verg.: membra toris, die Gl., d.i. sich vom Lager aufraffen (= sich hastig erheben), Val. Flacc.; vgl. Medea rapta toris, nachdem sie sich aufgerafft vom L., Val. Flacc. – v. lebl. Subjj., r. nigrum colorem, rasch annehmen (v. Haar), Ov.: vim monstri, die Wunderkraft rasch einsaugen (v. Zweigen), Ov. – absol., rapiuntque ruuntque, sie raffen auf, -zusammen (die Taue usw.), Verg. Aen. 4, 581. – b) weg-, fortraffen, -reißen, hastig-, eilig wegnehmen, scalas (die Schiffsleitern), Auct. b. Alex.: corpus consulis, Liv. – ab aede funale, Ov.: repagula de poste, Ov. – c) fortraffen, -reißen = rasch-, eilig von dannen führen, fortführen, -entführen, zu- od. herbeiführen, rapi a domo longius, Cic.: alqm hinc, rasch entrücken (v. einer Gottheit), Liv.: u. so Aenean nube cavā, Verg.: imperatorem, Tac. (vgl. Heräus
    ————
    Tac. hist. 1, 27, 13). – v. Anführern, ex subsidiariis manipulos aliquot in primam aciem secum rapit, Liv.: totam aciem in Teucros, Verg.: legiones in Cattos, Tac.: per hoc omne spatium cum legiones duceres (tanta velocitas erat) raperes, fortrissest, Plin. pan.: agmen campo (übers G.), Verg.: Tumo mille populos, Verg. – per aequora navem, Verg.: rapit ungula currus, Hor.: quattuor viginti et milia rapimur raedis, durchfliegen, Hor. – commeatum in litore expositum in naves, eilig auf die Sch. schaffen, Liv.: variis obsita frondibus sub divum, ans Licht des Tages ziehen, Hor. – venandi studium homines per nives ac pruinas rapit (treibt), Liv. – refl., se r. hinc ocius, sich entraffen = forteilen, Hor.: r. se praecipiti fugā ad etc., fortstürzen, Vell.: inde se ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, Cic. – d) prägn.: α) rasch-, schnell-, wie im Fluge erobern, castra urbesque primo impetu, Liv.: Bithyniam, Flor.: raptis a Caesare cunctis (sc. urbibus), Lucan. – β) in reißen- dem Laufe durcheilen, -durchirren, hastig durchrennen, densa ferarum tecta, silvas, Verg.: campum, Stat. – γ) rasch-, in rascher Bewegung machen, -beschreiben, immensos orbes per humum, v. der Schlange, Verg.
    B) übtr.: a) erraffen = hastig ergreifen, sic tamen, ut limis rapias, quid etc., daß du hineinschielend rasch wegbekommst, was usw., Hor. sat. 2, 5, 53. –
    ————
    bes. = in Hast-, in Eile genießen, -benutzen, einer Sache nachjagen (s. Heräus Tac. hist. 1, 13, 18), Venerem, Verg.: Venerem incertam more ferarum, Hor.: illicitas voluptates, Tac.: occasionem de die, Hor.: occasionem in aliquanto viliore animali expiandae religionis, mit Freuden ergreifen, Val. Max.: occasionem turpitudinis ex verbis, Quint.: spem adoptionis statim conceptam acrius in dies, Tac. – b) etw. rasch-, schleunig vollführen, -vollziehen, beschleunigen, gressus, rasch zuschreiten, Lucan.; vgl. inde rapit cursus, enteilt, Lucan.: viam, Ov., iter, Sil., iter in proelia, Lucan.: transitum, Frontin.: nuptias, Liv.: auxilia, rasch zu Hilfsmitteln greifen, Cels.
    II) mit dem Nbbgr. des Gewaltsamen, fortraffen, entraffen, A) eig.: a) entreißen, fortreißen, wegreißen, rapere pilam, Cic.: harpastum manu pulverulentā, Mārt.: aures, nares, abreißen, Verg.: oscula, Hor.: lanceam ex manibus alcis, Curt.: ossa ab ore canis, Hor.: frondes altā arbore, fortstöben, heranstöben (v. Winde), Ov.: stirpes, ausreißen (v. Flusse), Hor. – b) mit Gewalt fortführen, fortreißen, fortschleppen, fortschleifen, alqm ex lustris, Plaut.: hostes vivos ex acie, Plaut.: ducite istum; si non sequitur, rapite sublimem foras, Plaut.: u. so r. alqm domum, Plaut.: raptus Hector equis, geschleist, Ov. – m. lebl. Objj., v. lebl. Subjj., alveus prono amni in praeceps rapit lembum, Verg. georg. 1, 203. – u. so bes. jmd. vor Ge-
    ————
    richt, vor den Richter usw., ins Gefängnis, zur Strafe schleppen, schleifen, rapi te obtorto collo mavis, an trahi? Plaut.: alqm in ius, Plaut., in ius ad regem, Liv.: ad consulem, Liv.: in carcerem, Suet.: e carcere ad palum et ad necem, Cic.: alqm de complexu parentum suorum ad mortem cruciatumque, Cic.: ad poenam, Cic.: ad supplicium ob facinus, Cic.: ad carnificem, Plaut. – u. jmd. aus seiner Heimat-, in die weite Ferne-, in fremde Länder fortreißen, Prop., Ov. u. Stat.; vgl. Lachm. Prop. 5, 3, 49. – c) als Beute, als Raub an sich reißen, fortreißen, fortschleppen, rauben, entführen, quantum r. potuisset, Cic.: cenam, Hor.: absol., rapere et clepere discunt, Cic.: rapere omnes, trahere, Sall.: spes rapiendi, Cic. – leb. Wesen, virgines, Cic. u.a.: uxores fide publicā, Iustin.: filiam eius (Cereris) ex eo loco, Lact.: virgines ad stuprum, Liv. (Vgl. quis te rapuit? hat dich verführt? Quint.): armenta stabulis, Ov.: rapta uxor, der Raub seiner Gattin (= der Umstand, daß seine G. geraubt war), Tac. – subst., α) rapta, ae, f., die Geraubte, Entführte, Ov. art. am. 1, 680; her. 5, 97; 13, 57; 16, 339; 17, 22; fast. 4, 607: ex raptabus, Cn. Gell. b. Charis. 54, 14 (vgl. unten ). – β) raptum, ī, n., das Geraubte, der Raub, rapto vivere, Sall. fr., Liv., Verg. u.a. (vgl. Fabri Liv. 22, 39, 13); u. ex rapto vivere, Ov.: rapto gaudere, Liv.: rapto uti, Vell.: rapto potiri, Verg.: pastoribus rapta dividere, das G.
    ————
    unter die H. verteilen, Liv. – d) = diripere, plündern, Armeniam, Tac.: poet., rapiunt incensa feruntque Pergama (in Profa agunt feruntque, griech. ἄγουσι καὶ φέρουσι), Verg. – e) prägn., plötzlich u. vor der Zeit aus dem Leben hinraffen, v. Tode, v. Krankheiten u. dgl. (s. Bünem. Lact. 3, 17, 8), improvisa leti vis rapuit gentes, Hor.: urina fulva saepe hominem rapit, Cels.: eiusmodi casu rapi potest, Gels.: alios infantes (als K.) rapi, Lact.: immaturā morte indignissime raptum esse, Plin. ep.: quinquagesimo uno raptus anno, Plin. – absol., labor rapit, Verg.: laterum dolores quam celerrime rapiunt, Cels.
    B) übtr.: a) an sich reißen, commoda ad se, Cic.: opes ad se, Liv.: victoriae gloriam in se, Liv.: inter se rei publicae statum, an sich reißen und unter sich teilen, Cic.: u. so inter se partes regni, Liv. – b) wegreißen, entreißen, almum quae rapit hora diem, Hor.: heu, tua nobis paene simul tecum solacia rapta, Menalca? Verg. ecl. 18. – c) mit sich fortreißen, fortziehen, jmd. gewaltsam, gegen seinen Willen irgendwohin ziehen, verleiten, versetzen, quamvis multa cuiusquemodi rapiat (quasi torrens oratio), Cic.: ipsae res verba rapiunt, Cic. – auditorem in medias res, Hor.: alqm in adversum, ins Verderben reißen, Verg.: alqm in deteriorem viam, auf schl. W. werfen, Plaut.: comoediam in peiorem partem, herunterziehen, verdächtigen, Ter.; vgl. consilium alcis in con-
    ————
    trariam partem, zum Gegenteil auslegen, Pollio in Cic. ep.: animum in partes varias, Verg. – r. alqm in invidiam, rapi in invidiam, jmd., sich dem H. preisgeben, Cic.: opinionibus vulgi rapi in errorem, sich zum J. verleiten lassen, Cic. – d) leidenschaftlich fortreißen, hinreißen, unaufhaltsam-, mächtig hinziehen, im üblen Sinne., iudicem (v. Redner), Quint.; u. so rapi (Ggstz. sequi), Quint. – ὁρμή, quae hominem huc illuc rapit, Cic.: animus cupidine caecus ad inceptum scelus rapiebat, Sall.: ea (cupiditas) ad oppugnandam Capuam rapit, Liv. – im guten Sinne, totos ad se convertit et rapit, Cic.: qui in se rapit atque convertit omnium oculos hominum, Flor. Verg. orat. an poët.: utraque forma rapit, Prop.: si tantus amor scribendi te rapit, Hor.: ad divinarum rerum cognitionem curā omni studioque rapi, Cic. – e) gleichsam als Beute an sich reißen, rauben, sich bemächtigen, Hippodameam raptis nactus est nuptiis, durch Eheraub, Enn. tr. fr.: dominationem, Tac. – f) sich beim Kaufe um eine Ware reißen, exemplaria librorum certatim, Hieron. epist. 57, 2: librum totā certatim urbe, Sulp. Sev. dial. 1, 23, 4. – Archaist. Fut. exact. rapsit, Cic. de legg. 2, 22 (in einer Gesetzesformel). – Abl. Partic. Perf. fem. raptabus, Cn. Gell. b. Charis. 54, 14.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > rapio

  • 106 rigo

    rigo, āvī, ātum, are, I) eine Flüssigkeit wohin leiten, führen, a) eig.: aquam per agros, Orac. vet. bei Liv.: sanguinem per venas, Plin. – b) bildl.: hinc motus per membra rigantur, Lucr.: somnum per pectora, Fur. b. Macr. – II) prägn., eine Flüssigkeit wohin leitend-, gehen lassend bewässern, benetzen, a) eig. u. übtr.: lucum fons perenni rigabat aquā, Liv.: fluvius rigat campos, Plin.: quā Istrus Getas rigat, vorbeiströmt, Tibull.: seminaria conspergi potius quam rigari debent, lieber besprengt als bewässert werden, Colum. – poet. übtr., ora lacrimis, fletibus u. dgl., Verg., Ov. u.a. Dicht.: vultum suum lacrimis, Augustin. serm. 211, 6: Babylonica, bepissen, Lucr.: caelum, überströmen, erfüllen (v. Licht u. Wärme), Lucr.: natos vitali rore, tränken, säugen, Cic. poët. – b) bildl.: ingenia omnium, Cornif. rhet.: (Calliope) lymphis a fonte petitis ora Philetaeā nostra rigavit aquā, Prop.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > rigo

  • 107 dispono

    dis-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum (contr. dispostum, Lucr. 1, 52; 2, 644), 3, v. a., to place here and there, to set in different places, to distribute regularly, to dispose, arrange (cf. dispenso, II.—freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., to set in order, arrange, dispose:

    libros confusos antea,

    Cic. Att. 4, 8, a; cf.:

    Homeri libros,

    id. de Or. 3, 34, 137:

    oculos (harundinum),

    Cato R. R. 47; cf.

    brassicam,

    Col. 11, 3, 27:

    arbores,

    Plin. 17, 11, 15, § 78:

    quidque suo loco,

    Col. 12, 2, 3; cf.:

    pennas in ordine,

    Ov. A. A. 2, 45;

    for which: disjecta membra in ordinem,

    Sen. Hippol. 1257:

    obliquos ordines in quincuncem,

    Caes. B. G. 7, 73, 5:

    aciem,

    Tac. H. 2, 41; Plin. 9, 8, 9, § 31:

    male capillos,

    Ov. Am. 1, 14, 35; cf.

    comas,

    id. Pont. 3, 3, 16; Mart. 12, 83:

    tectos enses per herbam,

    Verg. A. 3, 237:

    ceras per atria,

    Ov. F. 1, 591;

    for which: expressi cera voltus singulis disponebantur armariis,

    Plin. 35, 2, 2, § 6:

    tabernas deversorias per litora et ripas,

    Suet. Ner. 27:

    cubicula plurifariam,

    id. Tib. 43 et saep.— Poet.:

    (Prometheus) corpora disponens, etc., qs. arranging the parts, limbs,

    i. e. fashioning, forming, Prop. 3, 5, 9 (4, 4, 9 M.):

    moenia versu,

    i. e. to describe, id. 4 (5), 1, 57; cf. Ov. Am. 3, 7, 64.—
    B.
    In partic., milit. t. t., to set in order, arrange, to draw up, array a body of men, a guard, military engines, etc.:

    praesidia disponit, castella communit,

    Caes. B. G. 1, 8, 2; so,

    praesidia,

    id. B. C. 3, 15, 2:

    stationes,

    id. B. G. 5, 15 fin.; id. B. C. 1, 73, 3:

    custodias,

    id. ib. 3, 8, 4:

    cohortes,

    id. B. G. 5, 33, 1:

    equites,

    id. ib. 7, 56, 4; id. B. C. 3, 101, 3:

    exploratores,

    id. B. G. 7, 35, 1:

    insidias,

    Front. Strat. 2, 5, 29; 2, 9, 7 al.:

    equos,

    to station in relays, Liv. 37, 7:

    ballistas machinasque,

    Suet. Calig. 46 et saep.:

    custodias in muro,

    Caes. B. G. 7, 27, 1; 7, 34, 1:

    expeditos,

    id. B. C. 1, 27 fin. et saep.; cf.:

    legiones in Apulia hibernorum causa,

    id. ib. 1, 14, 3:

    tormenta in muris,

    id. ib. 1, 17, 3:

    sudes in opere,

    id. B. G. 7, 81, 4 et saep.:

    milites iis operibus quae, etc.,

    id. B. C. 1, 21, 3:

    exploratores omni fluminis parte,

    id. B. G. 7, 61, 1:

    classem omni ora maritima,

    id. B. C. 3, 5, 2:

    naves in litore pluribus locis separatim,

    id. ib. 3, 24, 1:

    cohortes castris praesidio,

    id. ib. 3, 88, 4 et saep.:

    praesidia custodiasque ad ripas Ligeris,

    id. B. G. 7, 55, 9; cf. id. ib. 7, 65, 3; id. B. C. 1, 50:

    praesidia cis Rhenum,

    id. B. G. 4, 4, 3; cf.:

    legiones Narbone circumque ea loca hiemandi causa,

    id. B. C. 1, 37, 1:

    equites per oram maritimam,

    id. ib. 3, 24, 4; cf. id. ib. 3, 111, 1; Suet. Aug. 32; Front. Strat. 2, 5, 1 et saep.
    II.
    Trop.:

    verba ita disponunt ut pictores varietatem colorum, paria paribus referunt,

    Cic. Or. 19 fin.;

    so of the regular arrangement of the parts of a discourse,

    id. de Or. 2, 42, 179; 3, 25, 96 al.; Quint. 2, 12, 10; 3, 3, 10 et saep.; cf. also Tac. Or. 3:

    fac ut plane iis omnibus, quos devinctos tenes, descriptum ac dispositum suum cuique munus sit,

    Q. Cic. Pet. Cons. 5 fin.; cf.

    ministeria principatus in equites Romanos,

    Tac. H. 1, 58:

    imperii curas,

    id. A. 16, 8:

    consilia in omnem fortunam ita disposita habebat (the fig. being borrowed from milit. lang.),

    Liv. 42, 29:

    in disponendo die,

    in arranging the business of the day, Suet. Tib. 11:

    diem,

    Sen. Cons. ad Polyb. 25 fin.; Tac. G. 30; Plin. Ep. 9, 36; cf.

    otium,

    id. ib. 4, 23:

    tempus otiosum,

    Mart. 5, 20:

    opus et requiem pariter,

    Pers. 5, 43 et saep.—
    B.
    In post-class. lang., with acc. and inf. or rel. clause, like the Gr. diatassô, to settle, determine:

    non alienum erit disponi, apud quem puer interim educetur,

    Dig. 43, 30, 3, § 4:

    Thebani apparere paucos disposuerunt,

    Front. Strat. 3, 2, 10, 2 (dub.):

    excursatores quingentos sensim praeire disposuit,

    Amm. 24, 1; 24, 6, 4.—With ut, Dig. 10, 3, 18.—Hence, dispŏsĭtus, a, um, P. a., regularly distributed; hence properly ordered, arranged (very rare):

    studia ad honorem disposita,

    Cic. Mur. 14:

    vita hominum,

    Plin. Ep. 3, 1, 2;

    also transf.: vir dispositus,

    an orderly speaker, id. ib. 2, 11, 17.—As subst.:

    lumina ex disposito relucentia,

    Sen. de Prov. 1, 2.— Comp.: dispositius, Sen. Q. N. praef. fin.; cf. Lact. Ira D. 10 med.—Sup. Boëth. Cons. Phil. 4, pros. 2.— Adv.: dispŏsĭte, orderly, methodically:

    accusare istum,

    Cic. Verr. 2, 4, 40, § 87:

    dicere,

    Quint. 10, 7, 12:

    exponere,

    Vitr. 7 praef. §

    18: mundus effectus est (with ordinate),

    Lact. 3, 17.— Sup.:

    aedificare,

    Sid. Ep. 5, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > dispono

  • 108 disposite

    dis-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum (contr. dispostum, Lucr. 1, 52; 2, 644), 3, v. a., to place here and there, to set in different places, to distribute regularly, to dispose, arrange (cf. dispenso, II.—freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., to set in order, arrange, dispose:

    libros confusos antea,

    Cic. Att. 4, 8, a; cf.:

    Homeri libros,

    id. de Or. 3, 34, 137:

    oculos (harundinum),

    Cato R. R. 47; cf.

    brassicam,

    Col. 11, 3, 27:

    arbores,

    Plin. 17, 11, 15, § 78:

    quidque suo loco,

    Col. 12, 2, 3; cf.:

    pennas in ordine,

    Ov. A. A. 2, 45;

    for which: disjecta membra in ordinem,

    Sen. Hippol. 1257:

    obliquos ordines in quincuncem,

    Caes. B. G. 7, 73, 5:

    aciem,

    Tac. H. 2, 41; Plin. 9, 8, 9, § 31:

    male capillos,

    Ov. Am. 1, 14, 35; cf.

    comas,

    id. Pont. 3, 3, 16; Mart. 12, 83:

    tectos enses per herbam,

    Verg. A. 3, 237:

    ceras per atria,

    Ov. F. 1, 591;

    for which: expressi cera voltus singulis disponebantur armariis,

    Plin. 35, 2, 2, § 6:

    tabernas deversorias per litora et ripas,

    Suet. Ner. 27:

    cubicula plurifariam,

    id. Tib. 43 et saep.— Poet.:

    (Prometheus) corpora disponens, etc., qs. arranging the parts, limbs,

    i. e. fashioning, forming, Prop. 3, 5, 9 (4, 4, 9 M.):

    moenia versu,

    i. e. to describe, id. 4 (5), 1, 57; cf. Ov. Am. 3, 7, 64.—
    B.
    In partic., milit. t. t., to set in order, arrange, to draw up, array a body of men, a guard, military engines, etc.:

    praesidia disponit, castella communit,

    Caes. B. G. 1, 8, 2; so,

    praesidia,

    id. B. C. 3, 15, 2:

    stationes,

    id. B. G. 5, 15 fin.; id. B. C. 1, 73, 3:

    custodias,

    id. ib. 3, 8, 4:

    cohortes,

    id. B. G. 5, 33, 1:

    equites,

    id. ib. 7, 56, 4; id. B. C. 3, 101, 3:

    exploratores,

    id. B. G. 7, 35, 1:

    insidias,

    Front. Strat. 2, 5, 29; 2, 9, 7 al.:

    equos,

    to station in relays, Liv. 37, 7:

    ballistas machinasque,

    Suet. Calig. 46 et saep.:

    custodias in muro,

    Caes. B. G. 7, 27, 1; 7, 34, 1:

    expeditos,

    id. B. C. 1, 27 fin. et saep.; cf.:

    legiones in Apulia hibernorum causa,

    id. ib. 1, 14, 3:

    tormenta in muris,

    id. ib. 1, 17, 3:

    sudes in opere,

    id. B. G. 7, 81, 4 et saep.:

    milites iis operibus quae, etc.,

    id. B. C. 1, 21, 3:

    exploratores omni fluminis parte,

    id. B. G. 7, 61, 1:

    classem omni ora maritima,

    id. B. C. 3, 5, 2:

    naves in litore pluribus locis separatim,

    id. ib. 3, 24, 1:

    cohortes castris praesidio,

    id. ib. 3, 88, 4 et saep.:

    praesidia custodiasque ad ripas Ligeris,

    id. B. G. 7, 55, 9; cf. id. ib. 7, 65, 3; id. B. C. 1, 50:

    praesidia cis Rhenum,

    id. B. G. 4, 4, 3; cf.:

    legiones Narbone circumque ea loca hiemandi causa,

    id. B. C. 1, 37, 1:

    equites per oram maritimam,

    id. ib. 3, 24, 4; cf. id. ib. 3, 111, 1; Suet. Aug. 32; Front. Strat. 2, 5, 1 et saep.
    II.
    Trop.:

    verba ita disponunt ut pictores varietatem colorum, paria paribus referunt,

    Cic. Or. 19 fin.;

    so of the regular arrangement of the parts of a discourse,

    id. de Or. 2, 42, 179; 3, 25, 96 al.; Quint. 2, 12, 10; 3, 3, 10 et saep.; cf. also Tac. Or. 3:

    fac ut plane iis omnibus, quos devinctos tenes, descriptum ac dispositum suum cuique munus sit,

    Q. Cic. Pet. Cons. 5 fin.; cf.

    ministeria principatus in equites Romanos,

    Tac. H. 1, 58:

    imperii curas,

    id. A. 16, 8:

    consilia in omnem fortunam ita disposita habebat (the fig. being borrowed from milit. lang.),

    Liv. 42, 29:

    in disponendo die,

    in arranging the business of the day, Suet. Tib. 11:

    diem,

    Sen. Cons. ad Polyb. 25 fin.; Tac. G. 30; Plin. Ep. 9, 36; cf.

    otium,

    id. ib. 4, 23:

    tempus otiosum,

    Mart. 5, 20:

    opus et requiem pariter,

    Pers. 5, 43 et saep.—
    B.
    In post-class. lang., with acc. and inf. or rel. clause, like the Gr. diatassô, to settle, determine:

    non alienum erit disponi, apud quem puer interim educetur,

    Dig. 43, 30, 3, § 4:

    Thebani apparere paucos disposuerunt,

    Front. Strat. 3, 2, 10, 2 (dub.):

    excursatores quingentos sensim praeire disposuit,

    Amm. 24, 1; 24, 6, 4.—With ut, Dig. 10, 3, 18.—Hence, dispŏsĭtus, a, um, P. a., regularly distributed; hence properly ordered, arranged (very rare):

    studia ad honorem disposita,

    Cic. Mur. 14:

    vita hominum,

    Plin. Ep. 3, 1, 2;

    also transf.: vir dispositus,

    an orderly speaker, id. ib. 2, 11, 17.—As subst.:

    lumina ex disposito relucentia,

    Sen. de Prov. 1, 2.— Comp.: dispositius, Sen. Q. N. praef. fin.; cf. Lact. Ira D. 10 med.—Sup. Boëth. Cons. Phil. 4, pros. 2.— Adv.: dispŏsĭte, orderly, methodically:

    accusare istum,

    Cic. Verr. 2, 4, 40, § 87:

    dicere,

    Quint. 10, 7, 12:

    exponere,

    Vitr. 7 praef. §

    18: mundus effectus est (with ordinate),

    Lact. 3, 17.— Sup.:

    aedificare,

    Sid. Ep. 5, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > disposite

  • 109 ecfundo

    ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).
    I.
    Lit.:

    vinum in barathrum (i. e. ventrem),

    Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:

    aquam oblatam in galea,

    Front. Strat. 1, 7, 7:

    humorem,

    Cels. 7, 15:

    lacrimas,

    Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:

    imbrem (procella),

    Curt. 8, 13:

    se in oceanum (Ganges),

    Plin. 2, 108, 112, § 243:

    Sangarius flumen in Propontidem se effundit,

    Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:

    mare neque redundat umquam neque effunditur,

    Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—
    B.
    Transf., of non-liquid bodies.
    1.
    In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;

    a favorite word of Vergil): saccos nummorum,

    Hor. S. 2, 3, 149:

    frumentum in flumen,

    Dig. 9, 2, 27, § 19:

    ei oculus effunditur,

    is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:

    tela,

    i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:

    auxilium castris apertis,

    to send forth, Verg. A. 7, 522:

    equus consulem lapsum super caput effudit,

    threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:

    (quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,

    Verg. A. 9, 68:

    sub altis portis,

    id. ib. 11, 485; cf.:

    aliquem solo,

    id. ib. 12, 532:

    caput in gremium,

    Cels. 7, 7, 4. — Poet.:

    carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,

    i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—
    2.
    In partic.
    a.
    With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):

    omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),

    Caes. B. C. 2, 7, 3; so,

    se,

    id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:

    se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,

    Liv. 38, 6;

    so mid.,

    Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;

    ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,

    spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—
    b.
    With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:

    non solum fruges verum herbas etiam effundunt,

    Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:

    copiam,

    Cic. Brut. 9, 36.—
    c.
    Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:

    patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,

    Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,

    patrimonium,

    id. Phil. 3, 2:

    aerarium,

    id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:

    sumptus,

    id. Rosc. Am. 24, 68:

    opes,

    Plin. 7, 25, 26, § 94:

    omnes fortunas,

    Tac. A. 14, 31:

    reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,

    Just. 6, 9, 3; and absol.:

    effundite, emite, etc.,

    Ter. Ad. 5, 9, 34.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    effudi vobis omnia, quae sentiebam,

    i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:

    procellam eloquentiae,

    Quint. 11, 3, 158:

    totos affectus,

    id. 4, 1, 28:

    tales voces,

    Verg. A. 5, 723:

    questus,

    id. ib. 5, 780:

    carmina,

    Ov. H. 12, 139 al.:

    vox in coronam turbamque effunditur,

    Cic. Fl. 28 fin.; cf.:

    questus in aëra,

    Ov. M. 9, 370:

    omnem suum vinulentum furorem in me,

    Cic. Fam. 12, 25, 4:

    iram in aliquem,

    Liv. 39, 34:

    omne odium in auxilii praesentis spem,

    id. 31, 44, 2:

    indignationem,

    Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—
    B.
    In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).
    1.
    With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:

    qui se in aliqua libidine effuderit,

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    se in omnes libidines,

    Tac. A. 14, 13:

    (Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,

    has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;

    more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,

    Liv. 25, 20, 6:

    in venerem,

    id. 29, 23, 4:

    in amorem,

    Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:

    in laetitiam,

    Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:

    in jocos,

    Suet. Aug. 98:

    in cachinnos,

    id. Calig. 32:

    in questus, lacrimas, vota,

    Tac. A. 1, 11:

    in lacrimas,

    id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;

    for which, lacrimis,

    Verg. A. 2, 651; cf.:

    ad preces lacrimasque,

    Liv. 44, 31 fin.:

    ad luxuriam,

    id. 34, 6:

    terra effunditur in herbas,

    Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:

    quorum stomachus in vomitiones effunditur,

    id. 23, 1, 23, § 43.—
    2.
    To cast away, give up, let go, dismiss, resign:

    collectam gratiam florentissimi hominis,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    odium,

    id. ib. 1, 9, 20:

    vires,

    Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:

    curam sui,

    Sen. Ira, 2, 35:

    verecundiam,

    id. Ep. 11:

    animam,

    Verg. A. 1, 98; cf.

    vitam,

    Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:

    spiritum,

    Tac. A. 2, 70.—
    3.
    To relax, loosen, slacken, let go:

    manibus omnis effundit habenas,

    Verg. A. 5, 818:

    sive gradum seu frena effunderet,

    Stat. Th. 9, 182:

    irarum effundit habenas,

    Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.
    I.
    (Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:

    reliquias et effusa intueri,

    Sen. Const. Sap. 13, 1.—
    II.
    (Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.
    1.
    In gen.:

    effusumque corpus,

    Lucr. 3, 113; cf.:

    late mare,

    Hor. Ep. 1, 11, 26:

    loca,

    Tac. G. 30:

    effusissimus Hadriatici maris sinus,

    Vell. 2, 43:

    incendium,

    Liv. 30, 5; cf.

    caedes,

    id. 42, 65:

    cursus,

    id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:

    membra,

    i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—
    2.
    Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:

    habenis,

    Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:

    quam posset effusissimis habenis,

    Liv. 37, 20:

    comae,

    Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.

    also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,

    Verg. G. 4, 337.—
    3.
    Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:

    effusum agmen ducit,

    Liv. 21, 25, 8:

    aciem,

    Luc. 4, 743:

    huc omnis turba effusa ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    sine armis effusi in armatos incidere hostis,

    Liv. 30, 5, 8.—
    III.
    Trop.
    1.
    Profuse, prodigal, lavish:

    quis in largitione effusior?

    Cic. Cael. 6, 13:

    munificentiae effusissimus,

    Vell. 2, 41.—
    2.
    Extravagant, immoderate:

    licentia,

    Liv. 44, 1; cf.

    laetitia,

    id. 35, 43 fin.:

    cursus,

    Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:

    cultus in verbis,

    Quint. 3, 8, 58.— Sup.:

    laudationes,

    Petr. 48, 7:

    studium,

    Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.
    1.
    (Acc. to I.) Far spread, far and wide, widely.
    a.
    In gen.:

    ire,

    Sall. J. 105, 3; cf.

    fugere,

    Liv. 3, 22; 40, 48:

    persequi,

    id. 43, 23; Curt. 9, 8:

    vastare,

    Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:

    effusius praedari,

    id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —
    b.
    Esp., profusely, lavishly:

    large effuseque donare,

    Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.

    vivere,

    id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:

    affluant opes,

    Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—
    2.
    (Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:

    cum inaniter et effuse animus exsultat,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    amare,

    Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:

    dicere,

    Plin. Ep. 1, 20, 20:

    fovere,

    id. ib. 7, 24, 4:

    excipere,

    Suet. Ner. 22:

    favere,

    Tac. H. 1, 19.— Sup.:

    diligere,

    Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > ecfundo

  • 110 effundo

    ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).
    I.
    Lit.:

    vinum in barathrum (i. e. ventrem),

    Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:

    aquam oblatam in galea,

    Front. Strat. 1, 7, 7:

    humorem,

    Cels. 7, 15:

    lacrimas,

    Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:

    imbrem (procella),

    Curt. 8, 13:

    se in oceanum (Ganges),

    Plin. 2, 108, 112, § 243:

    Sangarius flumen in Propontidem se effundit,

    Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:

    mare neque redundat umquam neque effunditur,

    Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—
    B.
    Transf., of non-liquid bodies.
    1.
    In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;

    a favorite word of Vergil): saccos nummorum,

    Hor. S. 2, 3, 149:

    frumentum in flumen,

    Dig. 9, 2, 27, § 19:

    ei oculus effunditur,

    is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:

    tela,

    i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:

    auxilium castris apertis,

    to send forth, Verg. A. 7, 522:

    equus consulem lapsum super caput effudit,

    threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:

    (quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,

    Verg. A. 9, 68:

    sub altis portis,

    id. ib. 11, 485; cf.:

    aliquem solo,

    id. ib. 12, 532:

    caput in gremium,

    Cels. 7, 7, 4. — Poet.:

    carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,

    i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—
    2.
    In partic.
    a.
    With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):

    omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),

    Caes. B. C. 2, 7, 3; so,

    se,

    id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:

    se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,

    Liv. 38, 6;

    so mid.,

    Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;

    ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,

    spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—
    b.
    With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:

    non solum fruges verum herbas etiam effundunt,

    Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:

    copiam,

    Cic. Brut. 9, 36.—
    c.
    Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:

    patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,

    Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,

    patrimonium,

    id. Phil. 3, 2:

    aerarium,

    id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:

    sumptus,

    id. Rosc. Am. 24, 68:

    opes,

    Plin. 7, 25, 26, § 94:

    omnes fortunas,

    Tac. A. 14, 31:

    reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,

    Just. 6, 9, 3; and absol.:

    effundite, emite, etc.,

    Ter. Ad. 5, 9, 34.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    effudi vobis omnia, quae sentiebam,

    i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:

    procellam eloquentiae,

    Quint. 11, 3, 158:

    totos affectus,

    id. 4, 1, 28:

    tales voces,

    Verg. A. 5, 723:

    questus,

    id. ib. 5, 780:

    carmina,

    Ov. H. 12, 139 al.:

    vox in coronam turbamque effunditur,

    Cic. Fl. 28 fin.; cf.:

    questus in aëra,

    Ov. M. 9, 370:

    omnem suum vinulentum furorem in me,

    Cic. Fam. 12, 25, 4:

    iram in aliquem,

    Liv. 39, 34:

    omne odium in auxilii praesentis spem,

    id. 31, 44, 2:

    indignationem,

    Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—
    B.
    In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).
    1.
    With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:

    qui se in aliqua libidine effuderit,

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    se in omnes libidines,

    Tac. A. 14, 13:

    (Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,

    has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;

    more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,

    Liv. 25, 20, 6:

    in venerem,

    id. 29, 23, 4:

    in amorem,

    Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:

    in laetitiam,

    Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:

    in jocos,

    Suet. Aug. 98:

    in cachinnos,

    id. Calig. 32:

    in questus, lacrimas, vota,

    Tac. A. 1, 11:

    in lacrimas,

    id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;

    for which, lacrimis,

    Verg. A. 2, 651; cf.:

    ad preces lacrimasque,

    Liv. 44, 31 fin.:

    ad luxuriam,

    id. 34, 6:

    terra effunditur in herbas,

    Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:

    quorum stomachus in vomitiones effunditur,

    id. 23, 1, 23, § 43.—
    2.
    To cast away, give up, let go, dismiss, resign:

    collectam gratiam florentissimi hominis,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    odium,

    id. ib. 1, 9, 20:

    vires,

    Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:

    curam sui,

    Sen. Ira, 2, 35:

    verecundiam,

    id. Ep. 11:

    animam,

    Verg. A. 1, 98; cf.

    vitam,

    Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:

    spiritum,

    Tac. A. 2, 70.—
    3.
    To relax, loosen, slacken, let go:

    manibus omnis effundit habenas,

    Verg. A. 5, 818:

    sive gradum seu frena effunderet,

    Stat. Th. 9, 182:

    irarum effundit habenas,

    Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.
    I.
    (Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:

    reliquias et effusa intueri,

    Sen. Const. Sap. 13, 1.—
    II.
    (Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.
    1.
    In gen.:

    effusumque corpus,

    Lucr. 3, 113; cf.:

    late mare,

    Hor. Ep. 1, 11, 26:

    loca,

    Tac. G. 30:

    effusissimus Hadriatici maris sinus,

    Vell. 2, 43:

    incendium,

    Liv. 30, 5; cf.

    caedes,

    id. 42, 65:

    cursus,

    id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:

    membra,

    i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—
    2.
    Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:

    habenis,

    Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:

    quam posset effusissimis habenis,

    Liv. 37, 20:

    comae,

    Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.

    also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,

    Verg. G. 4, 337.—
    3.
    Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:

    effusum agmen ducit,

    Liv. 21, 25, 8:

    aciem,

    Luc. 4, 743:

    huc omnis turba effusa ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    sine armis effusi in armatos incidere hostis,

    Liv. 30, 5, 8.—
    III.
    Trop.
    1.
    Profuse, prodigal, lavish:

    quis in largitione effusior?

    Cic. Cael. 6, 13:

    munificentiae effusissimus,

    Vell. 2, 41.—
    2.
    Extravagant, immoderate:

    licentia,

    Liv. 44, 1; cf.

    laetitia,

    id. 35, 43 fin.:

    cursus,

    Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:

    cultus in verbis,

    Quint. 3, 8, 58.— Sup.:

    laudationes,

    Petr. 48, 7:

    studium,

    Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.
    1.
    (Acc. to I.) Far spread, far and wide, widely.
    a.
    In gen.:

    ire,

    Sall. J. 105, 3; cf.

    fugere,

    Liv. 3, 22; 40, 48:

    persequi,

    id. 43, 23; Curt. 9, 8:

    vastare,

    Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:

    effusius praedari,

    id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —
    b.
    Esp., profusely, lavishly:

    large effuseque donare,

    Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.

    vivere,

    id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:

    affluant opes,

    Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—
    2.
    (Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:

    cum inaniter et effuse animus exsultat,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    amare,

    Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:

    dicere,

    Plin. Ep. 1, 20, 20:

    fovere,

    id. ib. 7, 24, 4:

    excipere,

    Suet. Ner. 22:

    favere,

    Tac. H. 1, 19.— Sup.:

    diligere,

    Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > effundo

  • 111 effusa

    ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).
    I.
    Lit.:

    vinum in barathrum (i. e. ventrem),

    Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:

    aquam oblatam in galea,

    Front. Strat. 1, 7, 7:

    humorem,

    Cels. 7, 15:

    lacrimas,

    Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:

    imbrem (procella),

    Curt. 8, 13:

    se in oceanum (Ganges),

    Plin. 2, 108, 112, § 243:

    Sangarius flumen in Propontidem se effundit,

    Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:

    mare neque redundat umquam neque effunditur,

    Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—
    B.
    Transf., of non-liquid bodies.
    1.
    In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;

    a favorite word of Vergil): saccos nummorum,

    Hor. S. 2, 3, 149:

    frumentum in flumen,

    Dig. 9, 2, 27, § 19:

    ei oculus effunditur,

    is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:

    tela,

    i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:

    auxilium castris apertis,

    to send forth, Verg. A. 7, 522:

    equus consulem lapsum super caput effudit,

    threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:

    (quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,

    Verg. A. 9, 68:

    sub altis portis,

    id. ib. 11, 485; cf.:

    aliquem solo,

    id. ib. 12, 532:

    caput in gremium,

    Cels. 7, 7, 4. — Poet.:

    carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,

    i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—
    2.
    In partic.
    a.
    With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):

    omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),

    Caes. B. C. 2, 7, 3; so,

    se,

    id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:

    se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,

    Liv. 38, 6;

    so mid.,

    Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;

    ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,

    spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—
    b.
    With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:

    non solum fruges verum herbas etiam effundunt,

    Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:

    copiam,

    Cic. Brut. 9, 36.—
    c.
    Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:

    patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,

    Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,

    patrimonium,

    id. Phil. 3, 2:

    aerarium,

    id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:

    sumptus,

    id. Rosc. Am. 24, 68:

    opes,

    Plin. 7, 25, 26, § 94:

    omnes fortunas,

    Tac. A. 14, 31:

    reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,

    Just. 6, 9, 3; and absol.:

    effundite, emite, etc.,

    Ter. Ad. 5, 9, 34.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    effudi vobis omnia, quae sentiebam,

    i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:

    procellam eloquentiae,

    Quint. 11, 3, 158:

    totos affectus,

    id. 4, 1, 28:

    tales voces,

    Verg. A. 5, 723:

    questus,

    id. ib. 5, 780:

    carmina,

    Ov. H. 12, 139 al.:

    vox in coronam turbamque effunditur,

    Cic. Fl. 28 fin.; cf.:

    questus in aëra,

    Ov. M. 9, 370:

    omnem suum vinulentum furorem in me,

    Cic. Fam. 12, 25, 4:

    iram in aliquem,

    Liv. 39, 34:

    omne odium in auxilii praesentis spem,

    id. 31, 44, 2:

    indignationem,

    Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—
    B.
    In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).
    1.
    With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:

    qui se in aliqua libidine effuderit,

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    se in omnes libidines,

    Tac. A. 14, 13:

    (Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,

    has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;

    more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,

    Liv. 25, 20, 6:

    in venerem,

    id. 29, 23, 4:

    in amorem,

    Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:

    in laetitiam,

    Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:

    in jocos,

    Suet. Aug. 98:

    in cachinnos,

    id. Calig. 32:

    in questus, lacrimas, vota,

    Tac. A. 1, 11:

    in lacrimas,

    id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;

    for which, lacrimis,

    Verg. A. 2, 651; cf.:

    ad preces lacrimasque,

    Liv. 44, 31 fin.:

    ad luxuriam,

    id. 34, 6:

    terra effunditur in herbas,

    Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:

    quorum stomachus in vomitiones effunditur,

    id. 23, 1, 23, § 43.—
    2.
    To cast away, give up, let go, dismiss, resign:

    collectam gratiam florentissimi hominis,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    odium,

    id. ib. 1, 9, 20:

    vires,

    Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:

    curam sui,

    Sen. Ira, 2, 35:

    verecundiam,

    id. Ep. 11:

    animam,

    Verg. A. 1, 98; cf.

    vitam,

    Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:

    spiritum,

    Tac. A. 2, 70.—
    3.
    To relax, loosen, slacken, let go:

    manibus omnis effundit habenas,

    Verg. A. 5, 818:

    sive gradum seu frena effunderet,

    Stat. Th. 9, 182:

    irarum effundit habenas,

    Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.
    I.
    (Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:

    reliquias et effusa intueri,

    Sen. Const. Sap. 13, 1.—
    II.
    (Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.
    1.
    In gen.:

    effusumque corpus,

    Lucr. 3, 113; cf.:

    late mare,

    Hor. Ep. 1, 11, 26:

    loca,

    Tac. G. 30:

    effusissimus Hadriatici maris sinus,

    Vell. 2, 43:

    incendium,

    Liv. 30, 5; cf.

    caedes,

    id. 42, 65:

    cursus,

    id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:

    membra,

    i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—
    2.
    Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:

    habenis,

    Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:

    quam posset effusissimis habenis,

    Liv. 37, 20:

    comae,

    Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.

    also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,

    Verg. G. 4, 337.—
    3.
    Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:

    effusum agmen ducit,

    Liv. 21, 25, 8:

    aciem,

    Luc. 4, 743:

    huc omnis turba effusa ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    sine armis effusi in armatos incidere hostis,

    Liv. 30, 5, 8.—
    III.
    Trop.
    1.
    Profuse, prodigal, lavish:

    quis in largitione effusior?

    Cic. Cael. 6, 13:

    munificentiae effusissimus,

    Vell. 2, 41.—
    2.
    Extravagant, immoderate:

    licentia,

    Liv. 44, 1; cf.

    laetitia,

    id. 35, 43 fin.:

    cursus,

    Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:

    cultus in verbis,

    Quint. 3, 8, 58.— Sup.:

    laudationes,

    Petr. 48, 7:

    studium,

    Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.
    1.
    (Acc. to I.) Far spread, far and wide, widely.
    a.
    In gen.:

    ire,

    Sall. J. 105, 3; cf.

    fugere,

    Liv. 3, 22; 40, 48:

    persequi,

    id. 43, 23; Curt. 9, 8:

    vastare,

    Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:

    effusius praedari,

    id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —
    b.
    Esp., profusely, lavishly:

    large effuseque donare,

    Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.

    vivere,

    id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:

    affluant opes,

    Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—
    2.
    (Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:

    cum inaniter et effuse animus exsultat,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    amare,

    Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:

    dicere,

    Plin. Ep. 1, 20, 20:

    fovere,

    id. ib. 7, 24, 4:

    excipere,

    Suet. Ner. 22:

    favere,

    Tac. H. 1, 19.— Sup.:

    diligere,

    Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > effusa

  • 112 fatigo

    fătīgo, āvi, ātum, 1, v. a. [Gr. chatis, want, chatizô; cf.: adfatim, fatiscere, fessus], to weary, tire, fatigue; to vex, harass (not freq. till after the Aug. per.; but defatigare is freq. in Cic. and Caes.).
    I.
    Lit.
    (α).
    Act.:

    membra,

    Lucr. 3, 491; cf.

    defessos. (nervos),

    id. 6, 1162:

    dentem in dente,

    Ov. M. 8, 827:

    ille (anser) celer pennā tardos aetate fatigat Eluditque diu,

    id. ib. 8, 687:

    saepe etiam cursu quatiunt (armenta) et sole fatigant,

    Verg. G. 3, 132:

    per triennium Romanos exercitus fatigaverat,

    Vell. 2, 34, 1; cf.:

    quos nulla fatigant Proelia,

    Verg. A. 11, 306:

    aliquamdiu pugna atroci cum semet ipsi fatigassent,

    Liv. 8, 10, 3:

    dextram osculis,

    to load with kisses, Tac. A. 15, 71:

    sonitu vicina,

    Ov. M. 1, 573; cf.:

    venatu invigilant pueri silvasque fatigant,

    Verg. A. 9, 605:

    lolium tribulique fatigant Triticeas messes,

    disturb, mar, hinder, Ov. M. 5, 485. —
    (β).
    Pass.:

    verberibus, tormentis, igni fatigati,

    Cic. Top. 20, 74; cf.:

    (sicarii) sunt vinclis et carcere fatigandi,

    id. Off. 3, 18, 73; and: (milites) magno aestu fatigati, * Caes. B. C. 3, 95, 1: Romani multo ante labore proeliisque fatigati, Sall. J. 76, 5; cf.:

    neque insomniis, neque labore fatigari,

    id. C. 27, 2:

    quae cum ex magna parte legisset, fatigatus Tiberio tradidit,

    Suet. Aug. 85:

    juga demeret Bobus fatigatis,

    Hor. C. 3, 6, 43:

    ludo fatigatumque somno Puerum,

    id. ib. 3, 4, 11; so,

    Daedalus,

    Ov. M. 8, 260.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to weary, fatigue, importune; to plague, torment, vex.
    (α).
    Act.:

    punire aliquem aut verbis fatigare,

    to reprove, Cic. Off. 1, 25, 88:

    prece qua fatigent Virgines sanctae Vestam?

    Hor. C. 1, 2, 26; cf.:

    cum per aliquot dies fatigassent singulos precibus,

    Liv. 9, 20, 3:

    aliquem precibus,

    id. 27, 45, 10 Drak.; cf.:

    Galba fatigabat deos (sc. precibus),

    Tac. H. 1, 29:

    corripit e somno corpus sociosque fatigat,

    Verg. A. 4, 572:

    socios voce,

    Sil. 12, 192:

    discentem per ambages fatigabit,

    Quint. 3, 11, 23:

    animam curis,

    Lucr. 3, 826; cf.:

    die noctuque fatigare animum,

    Sall. J. 70, 1:

    secundae res sapientium animos fatigant,

    id. C. 11, 8; cf.

    also: quid aeternis minorem Consiliis animum fatigas?

    Hor. C. 2, 11, 11:

    pectora,

    id. ib. 4, 14, 18:

    vitam bello,

    Lucr. 5, 1424:

    aspera Juno, Quae mare nunc terrasque metu caelumque fatigat,

    Verg. A. 1, 280:

    fama terras fatigat,

    Val. Fl. 2, 120:

    olli remigio noctemque diemque fatigant,

    wear out, pass, Verg. A. 8, 94:

    diem noctemque Marte,

    Val. Fl. 5, 602; cf. Prop. 4 (5), 11, 81:

    curasque ita corde fatigat,

    keeps revolving, Sil. 12, 496; cf. id. 1, 675:

    frustra niti neque aliud se fatigando nisi odium quaerere,

    Sall. J. 3, 3 Kritz. N. cr.:

    (Metellus) Marium fatigantem de profectione domum dimittit,

    Sall. J. 73, 2; cf.:

    quid mea de fraude deos fatigas?

    Prop. 2, 20, 3 (3, 13, 3 M.):

    quos ego audio maxima ope niti, ambire, fatigare vos singulos, ne quid, etc.,

    Sall. J. 14, 20.—
    (β).
    Pass.:

    dolis fatigari,

    Sall. J. 56, 1:

    Vagenses fatigati regis suppliciis,

    id. 66, 2; cf.:

    denique saepius fatigatus lenitur,

    id. ib. 111, 3; and:

    uti aetati concederet, fatigatus a fratre, etc.,

    id. ib. 11, 4 Kritz.:

    Hersilia precibus raptarum fatigata orat, etc.,

    Liv. 1, 11, 2; 23, 36, 7:

    lacrimis fatigatur auditor,

    Quint. 6, 1, 28:

    ipsa cogitatione suscepti muneris fatigor,

    id. 4 pracf. §

    7: si dicendum apud fatigatos est,

    id. 4, 1, 48; 1, 12, 1; 10, 5, 14.—
    B.
    In partic., in late Lat.
    1.
    To vex with raillery, to jeer, banter, Juv. 9, 11; Sulp. Sever. Dial. 1, 5; 1, 4; Sid. Ep. 6, 2.—
    2.
    To exhaust, intoxicate:

    fatigati a vino,

    Vulg. Judith, 13, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > fatigo

  • 113 rigo

    rĭgo āvi, ātum, 1, v. a. [cf. Gr. brechô, to wet; Germ. Regen, rain].
    I.
    To wet, moisten, water, bedew any thing with a liquid (mostly poet. and in post-Aug. prose; cf.: irrigo, madefacio).
    A.
    Lit.:

    imbres omnia maria ac terras sparguntque rigantque,

    Lucr. 6, 612:

    Nilus rigat Aegyptum,

    id. 6, 714; Hor. C. 3, 3, 48 (for which, irrigat, Cic. N. D. 2, 52, 130); so,

    prata (fons),

    Lucr. 5, 602; Ov. F. 5, 210; cf.: lucum perenni aquā (fons). Liv. 1, 21:

    campos (Euphratis) accolae,

    Plin. 6, 27, 31, § 130:

    arbores,

    id. 17, 26, 40, § 249; cf.

    seminaria (opp. conspergere),

    Col. 5, 6, 8:

    quā Tanais Getas rigat,

    Tib. 4, 1, 146:

    lacrimis ora,

    Verg. A. 9, 251: fletibus ora, Ov. M. 11, 419; id. P. 2, 11, 9; id. A. A. 1, 532; Luc. 4, 180; Sen. Hippol. 990 al.— Absol.:

    nubes nimbique rigantes,

    Lucr. 6, 521; so,

    accolae,

    Curt. 8, 9, 10.—
    2.
    Poet., transf.: natos vitali rore, i. e. to suckle, Cic. poët. Div. 1, 12, 20:

    solis uti lux ac vapor cernuntur terras rigare,

    bedew, flood, Lucr. 4, 203; cf. id. 5, 592: Babylonica, to wet (sc. with urine), id. 4, 1026.—
    B.
    Trop., to water, bedew, etc.:

    omnium ingenia,

    Auct. Her. 4, 6, 9:

    ora alicujus Philetaeā aquā,

    Prop. 3 (4), 3, 52; Ov. Am. 3, 9, 26.—
    II.
    Like irrigo, to lead, convey, or conduct water or any other liquid to a place (very rare).
    A.
    Lit.: aquam Albanam emissam per agros rigabis (= ad rigandum diduces), an old oracle in Liv. 5, 16 fin. Drak. N. cr.:

    vitalem sanguinem per venas,

    Plin. 11, 37, 69, § 182. —
    B.
    Trop.:

    hinc motus per membra rigantur,

    are directed, conveyed, Lucr. 2, 262: somnum per pectora, Furius ap. Macr. S. 6, 1 (for which, irrigat, Lucr. 4, 908; Verg. A. 1, 692).

    Lewis & Short latin dictionary > rigo

  • 114 sterno

    sterno, strāvi, strātum, 3 ( pluperf. sync. strarat, Manil. 1, 774: strasset, Varr. ap. Non. 86, 8), v. a. [Gr. root STOR, storennumi, to spread; stratos, camp; Sanscr. star- strnāmi = sterno; cf.: strages, struo, torus, and lātus, adj., old Lat. stlatus], to spread out, spread abroad; to stretch out, extend.
    I.
    Lit. (mostly poet. and in postAug. prose; in Cic. only in the part. perf.; cf.:

    effundo, extendo, subicio, subdo): vestes,

    Ov. M. 8, 658:

    in duro vellus solo,

    id. F. 4, 654:

    bubulos utres ponte,

    Plin. 6, 29, 34, § 176:

    hic glarea dura Sternitur,

    Tib. 1, 7, 60:

    natas sub aequore virgas Sternit,

    i. e. scatters, strews, Ov. M. 4, 743:

    harenam,

    id. F. 3, 813; id. Am. 2, 14, 8:

    herbas,

    id. M. 7, 254:

    poma passim,

    Verg. E. 7, 54:

    spongeas ad lunam et pruinas,

    Plin. 31, 11. [p. 1758] 47, §

    123: arma per flores,

    Grat. Cyneg. 487:

    fessi sternunt corpora,

    stretch out their bodies, lie down, Liv. 27, 47, 9; cf.:

    sternunt se somno diversae in litore phocae,

    Verg. G. 4, 432.—Mid.:

    sternimur optatae gremio telluris,

    Verg. A. 3, 509; and:

    in Capitolinas certatim scanditur arces Sternunturque Jovi,

    Sil. 12, 340.— Part. perf.: strātus, a, um, stretched out, lying down, prostrate (syn. prostratus): strata terrae, Enn. ap. Non. 172, 20 (Trag. v. 370 Vahl.):

    nos humi strati,

    Cic. de Or. 3, 6, 22:

    quidam somno etiam strati,

    Liv. 37, 20, 5:

    ad pedes strati,

    Cic. Att. 10, 4, 3:

    stratum jacere et genua complecti,

    Quint. 6, 1, 34:

    nunc viridi membra sub arbuto Stratus,

    Hor. C. 1, 1, 21.—
    2.
    Of places, to extend:

    insulae Frisiorum, Chaucorum, etc.... sternuntur inter Helium ac Flevum,

    stretch out, extend, Plin. 4, 15, 29, § 101; 3, 5, 9, § 60;

    hence, vites stratae,

    spreading, Col. 5, 4, 2 (for Nep. Milt. 5, 3, v. under rarus, II. A.).—
    B.
    In partic., to spread a thing out flat, i. e. to smooth, level (mostly poet.):

    sternere aequor aquis,

    Verg. A. 8, 89; cf.:

    placidi straverunt aequora venti,

    id. ib. 5, 763:

    nunc omne tibi stratum silet aequor,

    id. E. 9, 57:

    pontum,

    Ov. M. 11, 501:

    mare,

    Plin. 2, 47, 47, § 125:

    stratoque super discumbitur ostro,

    Verg. A. 1, 700:

    viam per mare,

    smoothed, levelled, Lucr. 3, 1030 (acc. to the Gr. hodon storennumi):

    stratum militari labore iter,

    Quint. 2, 13, 16; so,

    hoc iter Alpes, Hoc Cannae stravere tibi,

    Sil. 12, 514;

    and trop.: praesens tibi fama benignum Stravit iter,

    Stat. Th. 12, 813.—
    * 2.
    Trop. (the figure borrowed from the sea), to calm, still, moderate:

    odia militum,

    Tac. H. 1, 58 (cf.:

    constrata ira,

    Stat. S. 2, 5, 1).—
    II.
    Transf.
    A.
    To cover, cover over (by spreading something out; the predom. class. signif. of the word; cf. obtendo).
    1.
    Of a couch, bed, etc., to spread, prepare, arrange, make:

    lectus vestimentis stratus est,

    Ter. Heaut. 5, 1, 30; cf.:

    strata cubilia sunt herbis,

    Lucr. 5, 1417:

    rogatus est a Maximo, ut triclinium sterneret... Atque ille stravit pelliculis haedinis lectulos Punicanos,

    Cic. Mur. 36, 75; so,

    lectum, lectos, biclinium, triclinia, etc.,

    Plaut. Stich. 2, 2, 33; id. Most. 1, 4, 14; id. Men. 2, 3, 3; id. Bacch. 4, 4, 70; id. Ps. 1, 2, 31; Ter. Heaut. 1, 1, 73; id. Ad. 2, 4, 21; Cic. Clu. 5, 14; id. Tusc. 5, 21, 61; Hirt. B. G. 8, 51:

    his foliis cubitus sternere,

    Plin. 24, 9, 38, § 59:

    torum frondibus,

    Juv. 6, 5:

    strata cathedra,

    cushioned, id. 9, 52; cf. also, ARCERAM NE STERNITO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25; and absol.:

    jubet sterni sibi in primā domus parte (sc. lectum),

    Plin. Ep. 7, 27, 7.—
    2.
    Esp., places, to cover; of a way, road, path, etc., to pave:

    aspreta erant strata saxis,

    Liv. 9, 35, 2:

    via strata,

    id. 8, 15, 8:

    semitam saxo quadrato straverunt,

    id. 10, 23 fin.; so,

    vias silice... clivum Capitolinum silice... emporium lapide,

    id. 41, 27, 5 sq.; and absol.:

    locum illum sternendum locare,

    Cic. Att. 14, 15, 2:

    pavimentum stratum lapide,

    Vulg. Ezech. 40, 17:

    viam lapide,

    Dig. 43, 11, 1.—
    3.
    To saddle:

    equos,

    Liv. 37, 20, 12; 37, 20, 4; Veg. 5, 77:

    asinum,

    Vulg. Gen. 22, 3.—
    4.
    In gen., to cover, spread:

    argento sternunt iter omne viarum,

    Lucr. 2, 626:

    foliis nemus Multis et algā litus inutili tempestas Sternet,

    will strew over, bestrew, Hor. C. 3, 17, 12:

    congeriem silvae vellere summam,

    Ov. M. 9, 236:

    litora nive,

    Val. Fl. 5, 175:

    harenam Circi chrysocolla,

    Plin. 33, 5, 27, § 90:

    solum telis,

    Verg. A. 9, 666:

    Tyrrhenas valles caedibus,

    Sil. 6, 602:

    strati bacis silvestribus agri,

    Verg. G. 2, 183:

    ante aras terram caesi stravere juvenci,

    covered, id. A. 8, 719.—
    B.
    To stretch out by flinging down, to throw down, stretch on the ground, throw to the ground, overthrow, prostrate (mostly poet., esp. in Verg.; in prose not before the Aug. period; in Cic. only once in the trop. sense; v. the foll.; cf.

    profligo): cujus casus prolapsi cum proximos sterneret,

    Liv. 5, 47:

    circa jacentem ducem sterne Gallorum catervas,

    id. 7, 26, 8:

    turbam invadite ac sternite omnia ferro,

    id. 24, 38, 7:

    alius sit fortis in armis, Sternat et adversos Marte favente duces,

    Tib. 1, 10, 30:

    caede viros,

    Verg. A. 10, 119:

    aliquem leto,

    id. ib. 8, 566:

    morte,

    id. ib. 11, 796; Liv. 31, 21, 15; Ov. M. 12, 604:

    adversā prensis a fronte capillis Stravit humi pronam,

    id. ib. 2, 477: primosque et extremos Stravit humum, Hor. C. 4, 14, 32:

    sternitur volnere,

    Verg. A. 10, 781:

    impetus per stratos caede hostes,

    Liv. 4, 29, 1:

    aliquem morti,

    Verg. A. 12, 464:

    irae Thyesten exitio gravi Stravere,

    Hor. C. 1, 16, 18:

    corpore toto Sternitur in vultus,

    Stat. Th. 12, 318:

    sternitur, et toto projectus corpore terrae,

    Verg. A. 11, 87:

    toto praecipitem sternit,

    Sil. 4, 182:

    hostes,

    Just. 2, 11, 13:

    Ajax stravit ferro pecus,

    Hor. S. 2, 3, 202:

    sternitur et procumbit humi bos,

    Verg. A. 5, 481:

    strata belua texit humum,

    Ov. H. 10, 106:

    rapidus torrens Sternit agros, sternit sata laeta,

    Verg. A. 2, 306:

    moenia,

    to overthrow, demolish, Ov. M. 12, 550; cf.:

    stratis ariete muris,

    Liv. 1, 29, 2:

    sternit a culmine Trojam,

    Verg. A. 2, 603; so,

    (elephanti) stabula Indorum dentibus sternunt,

    Plin. 8, 9, 9, § 27.—
    2.
    Trop. (rare):

    deorum plagā perculsi, afflictos se et stratos esse fatentur,

    cast down, prostrated, Cic. Tusc. 3, 29, 72:

    mortalia corda Per gentes humiles stravit pavor,

    Verg. G. 1, 331:

    virtus populi Romani haec omnia strata humi erexit ac sustulit,

    Liv. 26, 41, 12:

    stratā Germaniā,

    subdued, Amm. 16, 1, 5.—Hence, strātus, a, um, P. a.; as substt.
    A.
    strāta, ae, f. (sc. via), a paved road or way (post-class.), Eutr. 9, 15:

    amplas sternite jam stratas,

    Juvenc. 1, 315:

    in margine stratae,

    id. 3, 656.—
    B.
    strātum, i, n. (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cic.; acc. to II. A.).—
    1.
    A bed-covering, a coverlet, quilt, blanket; a pillow, bolster:

    lecti mollia strata,

    Lucr. 4, 849:

    proripere se e strato,

    Suet. Calig. 51; Ov. M. 5, 34; 10, 267.—
    b.
    Meton. (pars pro toto), a bed, couch:

    haud segnis strato surgit Palinurus,

    Verg. A. 3, 513; cf. id. ib. 8, 415;

    3, 176: tale,

    Nep. Ages. 8:

    quies neque molli strato neque silentio arcessita,

    Liv. 21, 4, 7.— Plur.:

    strataque quae membris intepuere tuis,

    Ov. H. 10, 54:

    dura,

    id. Am. 1, 2, 2; Luc. 1, 239.—Once also (sc. lectus) in the masc., Favorin. ap. Gell. 15, 8, 2.—
    2.
    A horsecloth, housing, a saddle, Ov. M. 8, 33; Liv. 7, 14, 7; Sen. Ep. 80, 9; Plin. 7, 56, 57, § 202. —Prov.:

    qui asinum non potest, stratum caedit (v. asinum),

    Petr. 45, 8.—
    3.
    A pavement:

    saxea viarum,

    Lucr. 1, 315; 4, 415: extraneum, Petr. poët. 55, 6, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > sterno

  • 115 cura

    cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB. alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines sereret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. libertatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine angelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare posset, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.: essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.

    2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e) die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.

    3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung (das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.

    II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. amTage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere, curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe levarem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.

    2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – / Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 12. p. 285.

    lateinisch-deutsches > cura

  • 116 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person, quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi-que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.: tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publicis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.

    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce, ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c. alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).

    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzlichen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.

    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCIcuro curoCCIcuro curoCCC pro signis Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.

    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – / Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov. coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    lateinisch-deutsches > curo

  • 117 extorqueo

    ex-torqueo, torsī, tortum, ēre, herausdrehen, -winden, entwinden, I) im allg.: 1) eig.: arma e manibus, Cic.: alci sicam de manibus, Cic. – 2) übtr., erpressen, entwinden, entreißen, abdringen, abtrotzen, stipendium, Liv.: alci regnum, Liv.: victoriam hosti, Liv.: possessoribus proximas domos, expropriieren, Suet.: pecuniam per vim heredibus, Suet.: a Caesare per Herodem talenta Attica L, Cic.: alci veritatem, errorem, Cic.: ex animis cognitiones verborum, Cic.: sententias de manibus iudicum vi quādam orationis, Cic.: extorquere invito senatu (Dat.) consulatum, Tac.: convicio alci libellos, Plin. ep.: m. folg. Infin., non extorquebis amari, Claud. IV. cons. Hon. 282: m. folg. ut u. Konj., quoniam extorsisti, ut faterer etc., Cic. Tusc. 1, 14; u. so Iuven. 6, 53. Eutr. 7, 2: m. bl. Konj., puellae parentes (v. d. E.) extorquet tandem iam lurore et inluvie paene conlapsa membra lavacro, cibo denique confoveret, Apul. met. 8, 7. – II) insbes., ausrenken, verrenken, a) ein Glied: articulum, Sen.: talum, Sen.: alci pollicem, Petron. – Partic. subst., emota et extorta, Verrenkungen, Veget. mul. 1, 28, 5. – b) die Person: omnibus membris extortus et fractus, krumm u. lahm, Plin. ep.: prava extortaque puella, verkrüppelt, Iuven.: subst., per longam nervorum contractionem extorti minutatim, Sen. ep. 66, 43. – insbes., jmdm. auf der Folter die Glieder ausrenken = jmd. foltern, Ter. u. Liv. – / Vulg. Perf. extorsuit, Itala act. apost. 16, 5: ungew. Supin. extorsum, Prisc. 9, 52 (ohne Beleg). – Imper. extorquĕ gemessen, Prud. perist. 5, 60. – extorceo geschr., wovon extorcet, Gromat. vet. 359, 18 u. 20.

    lateinisch-deutsches > extorqueo

  • 118 fatigo

    fatīgo, āvī, ātum, āre (viell. verwandt mit *fatis, wov. affatim), abtreiben, abtummeln, abhetzen, abmühen, ermüden, mürbe machen, I) eig.: A) körperl.: α) act.: cervos iaculo cursuque, Verg.: equos, Verg.: iuvencum terga hastā, Verg. – armenta sole, Verg.: in iactando membra, Lucr.: se atroci pugnā, Liv. – poet., dentem in dente, Ov.: dextram osculis, abküssen, Tac.: arma, unablässig führen, Val. Flacc.: sonitu vicina, v. Flusse, Ov.: silvas, unablässig durchjagen, Verg. – diem noctemque remigio, Verg. – absol., amoenum iter, etiamsi amplioris spatii est, minus fatigat, quam etc., Quint. – β) pass.: neque insomniis neque labore fatigari, Sall.: itinere, magno aestu fatigati, Caes.: fatigati stando, Liv.: boves fatigati, Hor. – B) geistig: haec brevior via discentem non per ambages fatigabit, Quint.: ipse sibi parcat, ne fortunam suam nimis onerando fatiget, Iustin. – poet., f. noctes de alqo, die Nächte unter Kummer hinbringen, sich absorgen, Prop. – II) übtr., jmd. gleichs. abtreiben, = jmdm. zu schaffen machen, zusetzen, keine Ruhe lassen, ihn heimsuchen, A) körperl.: α) act.: Creta per triennium Romanos exercitus fatigaverat, Vell.: lolium tribulique fatigant triticeas messes, Ov. – absol., nihil aeque quam inopia aquae fatigabat, Tac. – β) pass.: postquam provecta iam senectus aegro et corpore fatigabatur, zu kämpfen hatte mit usw., Tac.: non amplius quam triduum fame fatigatus, gequält, Nep.: verberibus, tormentis, igni fatigati, Cic. – B) geistig: 1) im allg.: animum, Sall.: se, Sall.: qui punit aliquem aut verbis fatigat, mit W. heimsucht, zusetzt, zurückweist, Cic.: mare terrasque metu, Verg. – 2) insbes., jmdm. mit Worten zusetzen, d.i. a) unablässig antreiben, socios, Verg.: Martem, zum Kampfe drängen, Verg. – b) bitt-, gesuchsweise unablässig angehen, bestürmen, alqm precibus, Liv. 1, 11, 2: alqm per aliquot dies precibus, Liv. 9, 20, 3: Vestam prece, Hor. carm. 1, 2, 26. – c) scherzend zusetzen, aufziehen, necken, zum besten haben, Sulp. Sev. dial. 1, 5, 2: fatigari argutiis, Sidon. epist. 6, 2, 2: m. Genet. (wegen), qui nullam occasionem omittis, quin nos edacitatis fatiges, Sulp. Sev. dial. 1, 4, 6.

    lateinisch-deutsches > fatigo

  • 119 visus

    [st1]1 [-] visus, a, um: part. passé de video et de videor. [st1]2 [-] visŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - vue; regards, yeux. - [abcl]b - aspect, position (par rapport aux astres). - [abcl]c - objet vu, vue, spectacle. - [abcl]d - apparence, aspect. - [abcl]e - vision, apparition.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] visus, a, um: part. passé de video et de videor. [st1]2 [-] visŭs, ūs, m.: - [abcl][b]a - vue; regards, yeux. - [abcl]b - aspect, position (par rapport aux astres). - [abcl]c - objet vu, vue, spectacle. - [abcl]d - apparence, aspect. - [abcl]e - vision, apparition.[/b]
    * * *
    I.
        Visus, visa, visum, Participium. Terent. Qui a esté veu.
    \
        Iam pedum visa est via. Terent. J'ay ja preveu par où je m'en doy fuir.
    \
        Viso est opus. Plaut. Il fault veoir.
    II.
        Visus, huius visus, m. g. Plin. La veue, Le regard, La regardure.
    \
        Hebes visus. Seneca. Courte veue.
    \
        Inocciduis visibus stellatus Argus. Stat. Qui avoit la teste estellee et semee de cent yeuls, lesquels jamais ne dormoyent.
    \
        Inoffensi visus. Claud. Yeuls qui n'ont aucun empeschement.
    \
        Toruus visus. Stat. Regardure de travers.
    \
        Dirigere visus aliquo. Claud. Viser à quelque chose, Prendre sa visee vers, etc. Dresser ses yeuls et sa veue vers, etc.
    \
        Ducere visus per omnia. Stat. Regarder par tout.
    \
        Fallere visum. Plin. Tromper la veue, Quand une chose est si petite, ou est faicte si soubdainement, qu'on ne l'appercoit point.
    \
        Ferre visus per membra alicuius. Stat. Contempler les membres d'aucun.
    \
        Hebetat visus moeror. Seneca. Debilite et gaste la veue.
    \
        Intercludere visus prospectu. Statius. Mettre quelque chose au devant des yeuls pour engarder de veoir.
    \
        Marcens visus. Seneca. Defaillant.
    \
        Mouere visum dicitur res aliqua. Lucret. Esmouvoir.
    \
        Obliquare superbos visus. Stat. Tourner sa veue de costé.
    \
        Perstringere visum. Quintil. Esblouir la veue.
    \
        Praelibare vultus alicuius visu. Stat. Regarder un peu le visage d'aucun sans s'i amuser long temps.
    \
        Premere visus alicuius. Stat. Luy clorre les yeuls.
    \
        Prendere aliquid visibus. Sil. Comprendre de l'oeil.
    \
        Sparsus visus per omnia. Stat. Veue jectee par tout, ou de toutes parts.
    \
        Vmbratus visus. Sil. Quand le soleil est fort ardant, et à ceste cause pour mieulx regarder quelque chose on met la main au dessus de la veue.
    \
        Auferre visus agris. Statius. Oster la clarté de dessus la terre, Faire qu'on ne puisse veoir la terre, Envoyer tenebres sur la terre.
    \
        Visus. Virgil. Chose veue.
    \
        Tremefactus visu. Virgil. Espovanté de ce qu'il avoit veu.
    \
        Subito turbatur Scipio visu. Sil. De la vision et fantasme qui s'apparut à luy.
    \
        Immundo somnia visu. Horat. Songes impudiques.
    \
        Visus. Cic. Vision, Apparition.

    Dictionarium latinogallicum > visus

  • 120 cura

    cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB.
    ————
    alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam
    ————
    ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von
    ————
    curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines se-
    ————
    reret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae
    ————
    est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. liber-
    ————
    tatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine an-
    ————
    gelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare pos-
    ————
    set, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.:
    ————
    essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.
    2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e)
    ————
    die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.
    3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung ( das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum
    ————
    domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc
    ————
    curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.
    II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne
    ————
    S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. am Tage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere,
    ————
    curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die
    ————
    Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe leva-
    ————
    rem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.
    2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 12. p. 285.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cura

См. также в других словарях:

  • Membra Jesu Nostri — La page de titre du seul manuscrit autographe conservé de Membra Jesu nostri. Membra Jesu nostri (titre complet Membra Jesu nostri patientis sanctissima humissima totius cordis devotione decantata, en français « les membres de notre… …   Wikipédia en Français

  • Membra Jesu Nostri — (Español: Los miembros de nuestro señor Jesús), BuxWV 75, es un ciclo de siete cantatas compuestas por Dietrich Buxtehude en 1680 y dedicado a Gustav Düben. La letra, Salve mundi salutare también conocida como Rhythmica oratio es un poema… …   Wikipedia Español

  • MEMBRA singula — aliquem apud Gentiles Deorum habuêre, qui peculiarem cuiusque curam gereret. Sic Caput Iovi deferebant; Neptuno pectus; cinctum Marti. Frontem Genio sacram facit Servius in l. 3. Aen. v. 607. unde, inquit, Deum venerantes frontem tangimus.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Membra Jesu Nostri — Title page of Membra Jesu Nostri Membra Jesu Nostri (English: The Limbs of our Jesus), BuxWV 75, is a cycle of seven cantatas composed by Dieterich Buxtehude in 1680, and dedicated to Gustaf Düben. The full Latin title Membra Jesu nostri… …   Wikipedia

  • Membra Jesu nostri — La page de titre du seul manuscrit autographe conservé de Membra Jesu nostri. Membra Jesu nostri (titre complet Membra Jesu nostri patientis sanctissima humissima totius cordis devotione decantata, en français « les membres de notre… …   Wikipédia en Français

  • membro — mèm·bro s.m. AU 1a. ciascuna delle parti in cui si articola il corpo dell uomo e degli animali | al pl., il corpo nel suo insieme, corporatura: membra robuste, forti, vigorose, delicate, proporzionate Sinonimi: 1arto. 1b. organo genitale maschile …   Dizionario italiano

  • dimenare — [der. di menare, col pref. di 1] (io diméno, ecc.). ■ v. tr. [muovere in qua e in là, detto spec. di parti del corpo: il cane dimenava la coda ] ▶◀ agitare, sbattere, scuotere. ‖ dondolare. ■ dimenarsi v. rifl. 1. [muovere in qua e in là le… …   Enciclopedia Italiana

  • stiracchiarsi — sti·rac·chiàr·si v.pronom.intr. CO sgranchirsi le membra per liberarle dall intorpidimento o dalla stanchezza: il gatto si stiracchiava al sole Sinonimi: stirarsi …   Dizionario italiano

  • cascaggine — /ka skadʒ:ine/ s.f. [der. di cascare ], non com. [rilassamento delle membra per indebolimento fisico o sonnolenza] ▶◀ Ⓣ (med.) astenia, debolezza, fiacchezza, sfinitezza, spossatezza. ↓ stanchezza. ◀▶ energia, forza, gagliardia, potenza,… …   Enciclopedia Italiana

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»