is+better

    mīliēns or mīliēs (mīlli-) adv.    [mille], a thousand times, innumerable times: audire eadem, T.: genera iuris mutata sunt: non miliens perire est melius? a thousand times better.

    multus adj.    (for comp. and sup. in use see plūs, plūrimus).    I. Plur., with subst., or with adjec. used as subst, many, a great number: multi alii, T.: multae sunt artes eximiae: tam multis verbis scribere, at such length: Quid multa verba? in short, T.: multa acerba habuit ille annus.—With other adjj., many: multae et magnae contentiones: multis magnisque praesidiis perditis, S.: multi et varii timores, L.: vectigalīs multos ac stipendiarios liberavit: multae liberae civitates, republics: multa libera capita, freemen, L.: multa secunda proelia, victories, L.: multa maiores magna et gravia bella gesserunt: multis suppliciis iustis: utebatur hominibus improbis multis: prodigia multa foeda, L.—As subst m., many men, many: multi pecunias coëgerunt: alter multos fefellit: pro multis dicere.—The multitude, mass, common people, vulgar: unus de multis esse: orator unus e multis, commonplace: numerari in multis, in the herd (of orators): e multis una sit tibi, no better than others, O.: sum unus Multorum, H. —As subst n. (only nom. and acc.), many things, much: quam multa te deficiant vides: quid multis moror? many words, T.: ne multa, in short: quid multa? H.—    II. Sing., distributive, many a (poet.): trudit multā cane Apros in plagas, H.: multā victimā, V.: multā prece prosequi, H.—Of quantity, much, abundant, large, considerable, extensive: exstructa mensa multā carne: multum pro re p. sanguinem effudistis: multa et lauta supellex: lingua Gallica, quā multā utebatur, spoke fluently, Cs.: multus fluens, glibly, H.—In excess, superfluous: supellex modica, non multa, N.: qui in aliquo genere multus est, prolix.—Frequent, frequently, engaged, busy, diligent: ad vigilias multus adesse, S.: cum Timaeo multum fuisse: Multa viri virtus animo recursat, V.—Strong, influential: adeo teneris consuescere multum est, so strong is habit, V.—Of time, full, late: ad multum diem, till late in the day: multa iam dies erat, L.: multā nocte, late at night: multo mane, very early.

    mūtō āvī, ātus, āre, freq.    [moveo].—Of motion, to move, move away, remove: se Non habitu mutatve loco, quit her dress or her dwelling, H.: coactus civitate mutari, be forced to leave: hinc dum muter, if I can only get away, O.: haec mutata, transplanted, V.—Of alteration, to alter, change, transform, vary, modify: sententiam paucis mutatis rebus sequi, with trifling modifications, Cs.: consilium meum: consuetudinem dicendi: testamentum: tabulas, one's will, Iu.: cum illo ut mutet fidem, T.: natura nescia mutari, incapable of change, Iu.: Mutati fremunt venti, shifted, V.: faciem mutatus, transformed in appearance, V.: facies locorum cum ventis simul mutatur, S.: mutatis ad misericordiam animis, turned, L.: quantum mutatus ab illo Hectore, V.: acetum, Quod vitio mutaverit uvam, by fermentation has turned, H.: (lupum) marmore, into marble, O.— To suffer change, alter, change: de uxore nihil mutat, T.: quantum mores mutaverint, L.: annona ex ante convectā copiā nihil mutavit, L.—Of style, to vary, change, diversify: an ego poetis concederem, ut crebro mutarent?: genus eloquendi... mutatum: mutata (verba), used figuratively.—To change in color, color, dye: aries iam croceo mutabit vellera luto, V.— To change, make better, improve: Placet tibi factum, Micio? Mi. non si queam mutare, T.— To change for the worse, spoil, turn: mutatum vinum, H.—Of substitution, to change, replace, make a change in: mutatis ad celeritatem iumentis, Cs.: calceos et vestimenta: arma ornatumque, S.: tegumenta capitis, L.: vestitum, put on mourning: mutatā Veste (Fortuna), assuming a squalid garb, H.—Of place, to change, shift, alter: mutari finibus, to be removed, L.: solum, i. e. go into exile: caelum, non animum, H.: calores (i. e. amores), Pr.—Of exchange, to interchange, exchange: cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare: ut vestem cum eo mutem, T.: mutata secum fortuna, L.: incerta pro certis, S.: mutatos pro Macedonibus Romanos dominos, L.: pace bellum, S.: victoriae possessionem pace incertā, L.: mitibus Mutare tristia, H. — To exchange, barter, sell: Hic mutat merces surgente a sole, etc., H.: mutandi copia, S.: uvam Furtivā strigili, H.: quamvis Milesia magno Vellera mutentur, are sold dear, V.: eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio, S.: res inter se, S.— To forsake: principem, Ta. I II

    mūtus adj.    [3 MV-], dumb, mute, speechless, without speech: pecudes: agna, H.: animalia, Iu.: satius est mutum esse quam dicere, etc.—Plur. as subst: grex mutorum, brutes, Iu.— Not speaking, silent, mute: mutum dices, i. e. I will not say a word, T.: Omnis pro nobis gratia muta fuit, has not spoken a word, O.: vox, silent, O.: artes, the arts of design (opp. eloquence): artes, silent arts (not famous), V.—Of place or time, silent, still: forum: tempus magis mutum a litteris, i. e. in which there was better reason for not writing: silentia noctis, deep, O.

    nē-sciō īvī, —, īre,    not to know, to be ignorant: quid agam nescio, T.: de Oropo opinor, sed certum nescio: animae sit (illa vis) ignisve, nescio: nescis, Quem fugias, O.: Tu nescis id quod scis, si sapies, i. e. keep closely secret, T.: nescibam id dicere illam, T.: vincere scis, victoriā uti nescis, L.: utrum velit... nescitur: futura, O.—With quis or quid, I know not who, some one, somebody, a certain person, I know not what, something, some, a certain: oblatum ab nescio quo inprobo, T.: postea quam nescio quid impendit: hoc nescio quid, quod ego gessi, this trifle: quia nescio quid in philosophiā dissentiret, a little: nescio quid litterularum, a sort of letter: Laetus est nescio quid, over something, T.: casu nescio quo: nescio quid praeclarum, indefinable excellence.—With quo modo, somehow, I know not how: fit enim, nescio quo modo, ut, etc.: qui, nescio quo modo, conspirant, N.—With quando, at some time or other: me nescio quando venisse questus est.—With an, I know not whether, probably, perhaps (softening an assertion): constantiam dico? nescio an melius patientiam possim dicere, perhaps I might better say: nescio an modum excesserint, L.—Not to know, to be unacquainted with: Nescio alias, i. e. how others may act, T.: eas artīs: hiemem, V.: vinum toto nescire Decembri, i. e. abstain from, Iu.—Not to understand, to be unable: scire Latine... nescire: stare loco nescit (of a horse), V.: nescit vox missa reverti, cannot be unsaid, H.: irasci: Uxor invicti Iovis esse nescis, know not how to be, H.

    nōtitia ae, f    [1 notus], a being known, celebrity, note, fame: propter notitiam intromissi, N.: plus notitiae quam fuit ante dedit, made me better known than before, O.: serae posteritatis, O.— Acquaintance, familiarity: haec inter nos, T.: nova mulieris: Notitiam vicinia fecit, O.: feminae notitiam habuisse, carnal knowledge, Cs.— A knowing, knowledge: antiquitatis: populi, L.— An idea, conception, notion: dei: rerum, concepts.

    ōcius adv. comp., with sup. ōcissimē    [neut. of ocior], more quickly, more speedily, sooner: idque ocius faciet, si, etc.: recreantur ocius: serius ocius Sors exitura, sooner or later, H.: Angulus iste feret tus ocius uvā, rather than, H.: ocius illud extorquebis, i. e. more easily, Iu.: ocius omnes Imperio pārent, on the spot, V.—In commands, the quicker the better, immediately: move te oro ocius, make haste, T.: nemon' oleum fert ocius? H.: quam ocissume accedat, as fast as possible, S.

    potius adv. comp.    [potis], rather, preferable, more: sed scin', quid volo potius facias? T.: nec vero imperia expetenda, ac potius non accipienda interdum: Galliam potius esse Ariovisti quam populi R., Cs.: si domus haec habenda est potius quam deversorium: se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur, L.: mansurus, potius quam incertae vitae parceret, S.: per interregem comitia habenda esse potius, quam consul alter a bello avocaretur, L.: vel haec patienda censeo potius, quam trucidari corpora, L.—With aut or vel, or rather, or I may better say: efficiet enim ratio ut... mors aut malum non sit, aut sit bonum potius: quam fuit imbecillus, quam tenui aut nullā potius valetudine: Cato magnus homo, vel potius summus vir.

    praestat    see 2 praesto.

    prae-stō itī, itus    (P. fut. praestatūrus), āre, to stand out, stand before, be superior, excel, surpass, exceed, be excellent: suos inter aequalīs: civitas hominum multitudine praestabat, Cs.: sacro, quod praestat, peracto, Iu.: probro atque petulantiā maxume, to be pre-eminent, S.: virtute omnibus, Cs.: quā re homines bestiis praestent: pingendo aliis: praestare honestam mortem existimans turpi vitae, N.: quantum ceteris praestet Lucretia, L.: virtute ceteros mortales, L.: gradu honoris nos, L.: imperatores prudentiā, N.—Impers. with subject-clause, it is preferable, is better: sibi praestare, quamvis fortunam pati, quam interfici, etc., Cs.: mori milies praestitit, quam haec pati: motos praestat componere fluctūs, V.—To become surety for, answer for, vouch for, warrant, be responsible for, take upon oneself: ut omnīs ministros imperi tui rei p. praestare videare: ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, i. e. that we have nothing to answer for if free from guilt: impetūs populi praestare nemo potest, answer for the outbreaks of the people: emptori damnum praestari oportere, compensation ought to be made: nihil, be responsible for nothing: quod ab homine non potuerit praestari, what none could guaranty against: tibi a vi nihil, give no guaranty against: meliorem praesto magistro Discipulum, warrant, Iu.: quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?: Illius lacrimae praestant Ut veniam culpae non abnuat Osiris, insure, Iu.—To fulfil, discharge, maintain, perform, execute: in pugnā militis officia, Cs.: amicitiae ius officiumque: praestiti, ne quem pacis per me partae paeniteat, have taken care, L.: quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo, will keep the promise: ei fidem, L.: mea tibi fides praestabitur: pacem cum iis populus R. praestitit, maintained, L.: argenti pondo bina in militem, pay as ransom, L.: tributa, pay, Iu.: triplicem usuram, Iu.—To keep, preserve, maintain, retain: pueri, quibus videmur praestare rem p. debuisse: nepotibus aequor, O.: omnīs socios salvos praestare poteramus: Incolumem me tibi, H.—To show, exhibit, prove, evince, manifest, furnish, present, assure: mobilitatem equitum in proeliis, Cs.: in iis rebus eam voluntatem: consilium suum fidemque: honorem debitum patri: senatui sententiam, to give his vote: terga hosti, i. e. flee, Ta.: voluptatem sapienti, assure: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc.: teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae, show thyself constant, O.: vel magnum praestet Achillen, approve himself a great Achilles, V.

    prior neut. prius, ōris, adj. comp. (for sup. see primus)    [PRO-], former, previous, prior, first: me quaestorem in primis, aedilem priorem, praetorem primum populus R. faciebat: qui prior has angustias occupaverit, first, Cs.: exercitus, L.: priore loco causam dicere, first: priore aestate, last summer: prioribus comitiis: priore anno, the preceding year, L.: Dionysius prior, the elder, N.: pedes, the forefeet, N.— Plur m. as subst, forefathers, ancestors, the ancients: abiturus illuc, quo priores abierunt, Ph.: nomen dixere priores Ortygiam, V.: more priorum, O.—Fig., better, superior, preferable, more excellent: color puniceae flore prior rosae, H.: ut nemo haberetur prior, L.: aetate et sapientiā, S.: quanto prius potiusque est... quam, etc., L.— Plur f. as subst. (only acc; sc. partīs), superior rank, preference, lead: etsi utrique primas, priores tamen libenter deferunt Laelio. I II

    quīn conj.    [2 qui+-ne].    I. In a principal clause, interrog., why not? wherefore not? (only in exhortation or remonstrance; not in asking for information): quid stas, lapis? Quin accipis? T.: quin taces? T.: quin continetis vocem?: quin potius pacem aeternam Exercemus? V.: quin conscendimus equos? why not mount our horses? L.: Quin uno verbo dic, quid est, quod me velis, just say in one word! T.: quin tu hoc crimen obice ubi licet agere, i. e. you had better: quin illi congrederentur acie inclinandamque semel fortunae rem darent, L.—Corroborative, but, indeed, really, verily, of a truth, nay, in fact: credo; neque id iniuriā; quin Mihi molestum est, T.: nihil ea res animum militaris viri imminuit, quin contra plus spei nactus, L.: non potest dici satis quantum in illo sceleris fuerit, Quin sic attendite, iudices, etc, nay, rather, etc.—In a climax, with etiam or et, yea indeed, nay even: quin etiam necesse erit cupere et optare, ut, etc.: quin etiam voces iactare, V.: quin et Atridas Priamus fefellit, H.—    II. In a dependent clause, so that... not, but that, but, without: ut nullo modo Introire possem, quin viderent me, T.: facere non possum, quin ad te mittam, I cannot forbear sending to you: nihil abest, quin sim miserrimus: repertus est nemo quin mori diceret satius esse: nihil praetermisi, quin enucleate ad te perscriberem: nulli ex itinere excedere licebat quin ab equitatu Caesaris exciperetur, without being cut off, Cs.: qui recusare potest, quin et socii sibi consulant? L.: non quin ipse dissentiam, sed quod, etc., not but that.—Esp., representing the nom. of a pron relat. with a negative, who... not, but: nulla fuit civitas quin partem senatūs Cordubam mitteret, Cs.: nulla (natura), quin suam vim retineat: quis templum adspexit, quin testis esset?: Nihil tam difficilest quin investigari possiet, T.: Messanam nemo venit, quin viserit.—After words expressing hesitation, doubt or uncertainty, but that, that: non dubitaturum, quin cederet: et vos non dubitatis, quin: hoc non dubium est, quin Chremes non det, etc., T.: cave dubites, quin: non esse dubium, quin... possent, no doubt that, Cs.: neque abest suspicio, quin, a suspicion that, Cs. I II

    Sīrēn ēnis, f, Σιρήν, a Siren.—Plur., the Sirens (mvthical birds with virgins' faces, who enticed sailors by sweet songs and then destroyed them), C., H., O.: qui nullam Sirena flagellis Comparat, i. e. likes the sound of lashes better than any song, Iu.: improba Siren Desidia, seducer, H.

    stabilis e, adj. with comp.    [STA-], firm, steadfast, steady, stable, fixed: via: ad insistendum locus, L.: medio sedet insula ponto, O.: (elephanti) pondere ipso, L.: stabilior Romanus erat, stood his ground better, L.: stabili pugnae adsueti, i. e. the hand-to-hand fighting of infantry, L.: acies, L.: domus.—Fig., firm, enduring, durable, stable, lasting, immutable, unwavering, steadfast: amici: decretum: urbs sedem stabilem non habebit: possessio: praecepta: animus amicis: virtus, Quae maneat stabili pede, O.: Spondei, steady in movement, H.: imperium stabilius, T.— Plur n. as subst, the permanent: stabilia (meliora) incertis.

    superstes itis, adj.    [super+STA-], standing by, present, witnessing: suis utrisque superstitibus praesentibus.—Poet.: spoliisque animosa superstes, Unda, velut victrix, etc., standing up as in triumph, O.— Remaining alive, outliving, surviving: puer, ut sit superstes, that he may live, T.: superstes hereditatem regni accipiam (sc. patri), L.: Fama, posthumous, H.: Dimidiā parte superstes ero, O.: Ita mihi atque huic sis superstes, T.: ut sibi sui liberi superstites essent: filio pater, L.: ubi privatus superstes regno suo consenescat, L.: priscis illa superstes avis, O.: te dignitatis meae superstitem reliquisse: alterius vestrum superstes, L.: etiam nostri superstites sumus, i. e. our better selves, Ta.

    superus adj.    [super].— Posit, that is above, upper, higher: ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse: spectatores superarum rerum atque caelestium: Omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes, V.: deorum domus, O.: mare, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea): superas evadere ad auras, i. e. of the upper world, V.: aurae, O.— Plur m. as subst. (with gen plur. superūm, V., O.), they who are above (opp. inferi): multum fleti ad superos, i. e. the living, V.—Esp., the gods above, celestial deities: Quae superi manesque dabant, V.: Pro superi, O.: Contemptrix superum, O.: superis deorum Gratus et imis, H.— Plur n. as subst, the heavenly bodies, celestial things: lunam, stellas, supera denique omnia stare censet.— Higher places (sc. loca): supera semper petunt, tend upwards: supera ardua linquens, the upper world, V.—Comp. superior, n us, gen. ōris, of place, higher, upper: superiorem partem collis castris compleverant, Cs.: tota domus vacat superior, the upper part of: labrum superius, the upper lip, Cs.: de loco superiore dicere, i. e. from the tribunal: causam cum agam de loco superiore, i. e. from the rostra: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, i. e. in formal discourses and in conversation: ex loco superiore proeliabantur, from an eminence, Cs.: ex superiore et ex inferiore scripturā docendum, what is written above and below, i. e. the context: posteriori superius non iungitur. — Plur n. as subst: superiora muri, the upper parts (opp. ima), Cu.—Of time or order, former, past, previous, preceding: superiores solis defectiones: superioribus diebus, Cs.: in superiore vitā: pars legis: superius facinus novo scelere vincere: superioris more crudelitatis uti, N.: nuptiae, former marriage: vir, first husband.—Of age, older, elder, senior, more advanced, former: omnis iuventus omnesque superioris aetatis, Cs.: superior Africanus, the Elder.—Plur. m. as subst, elders, older men: superiorum aetas.—Fig., in a contest, victorious, conquering, stronger, superior: hostīs equitatu superiores esse intellegebat, Cs.: se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum: semper discessit superior, N.: superiorem Appium in causā fecit, L.—Of quality or condition, higher, more distinguished, greater, better, superior: ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitiā: premendoque superiorem sese extollebat, L.: pecuniis: honoris gradu.—Sup. suprēmus, highest, loftiest, topmost (poet.; cf. summus).—Partit.: clamore supremos Inplerunt montīs, the mountain-tops, V.: supremo In monte, on the summit, H.—Fig., of time or order, last, latest, extreme, final: Supremo te sole domi manebo, at sunset, H.: in te suprema salus, last hope, V.: Supremam bellis imposuisse manum, the finishing hand, O.—Of rank or degree, highest, greatest, most exalted, supreme, extreme: supreme Iuppiter, T.: macies, V.— The last of life, last, closing, dying, final: supremo vitae die: amplissime supremo suo die efferri: nec... Supremā citius die, i. e. not until death, H.: supplicium, i. e. the penalty of death: iter, H.: lumen, V.: sociam tori vocat ore supremo, with dying breath, O.: honor, i. e. the funeral rites, V.: tori, i. e. biers, O.: Troiae sorte supremā, V.—As subst n.: Ventum ad supremum est, to the last moment, V.: suprema ferre, i. e. the funeral offerings, V. I II

    sūs suis, m and f    [cf. ὕσ; Engl. sow, swine], a swine, hog, pig, boar, sow: sus quid habet praeter escam?: Saetigerae fetus suis, a young pig, V., L., H., O.—Prov.: sus Minervam docet (of an ignorant person attempting to instruct one better informed): docebo sus, ut aiunt, oratorem. — A fish, O.

    tantus adj.    [1 TA-].—Followed by a clause of comparison, of such size, of such a measure, so great, such: nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est: quanta cuiusque animo audacia naturā inest, tanta in bello patere solet, S.: tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset, N.: maria aspera iuro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc., V.—With ellips. of comparative clause, so great, so very great, so important: neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus studiis: ne tantae nationes coniungantur, Cs.: quae faceres in hominem tantum et talem.—Followed by a clause of result, so great, such: tanta erat operis firmitudo, ut, etc., Cs.: non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.: nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit.—As subst n., so much, so many: habere tantum molestiae quantum gloriae: tantum complectitur, quod satis sit modicae palestrae: tantum hostium intra muros est, L.— Colloq.: tantum est, that is all, nothing more: Tantumne est? Ba. tantum, T.—In genit. of price, of such value, worth so much: frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit: Ubi me dixero dare tanti, T.: tanti eius apud se gratiam esse ostendit, uti, etc., was of such weight, Cs.—In abl. of difference, by so much, so much the: quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae ad Caesarem mittebantur, Cs.: reperietis quinquiens tanto amplius istum quam quantum, etc.: si Cleomenes non tanto ante fugisset: post tanto, V.: tanto praestitit ceteros imperatores, quanto populus R. antecedit fortitudine cunctas nationes, N. — Colloq.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! Ph.: tanto nequior! so much the worse! T.—Praegn., of such a quantity, such, so small, so slight, so trivial: ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis vix contenti esse possimus.—As subst n., so little, so small a number: praesidi tantum est, ut ne murus quidem cingi possit, Cs.—In genit. of price, of little account, not so important: est mihi tanti, Quirites, huius invidiae tempestatem subire, i. e. it is a trifle to me: sunt o sunt iurgia tanti, i. e. are not too much to undergo, O.

    ūsus ūs, m    [1 AV-], use, practice, employment, exercise, enjoyment: virtus in usu sui tota posita est; usus autem eius, etc.: rerum necessarium, Cs.—Poet., use, wear: Ferreus adsiduo consumitur anulus usu, O.: silices tenuantur ab usu, O.— Use, practice, exercise: usu cottidiano efficiunt, uti, etc., Cs.: adsiduus usus uni rei deditus: rerum maximarum.—In law, in the phrase, usus et fructus (late, ususfructus), the use and enjoyment, usufruct: usus enim eius fundi et fructus testamento viri fuerat Caesenniae.— Use, experience, discipline, acquired skill, training: Da. provinciam Cepisti duram. Ge. mi usus venit, hoc scio, i. e. I know it by experience, T.: quid enim abest huic homini?... ususne rerum? experience in affairs?: usum in re p. magnum habere: nullius usūs existimari, Cs.: nauticarum rerum, Cs.: aut belli usum aut studia volgi amissurus, S.: usu sapientiāque praestantes, N.: seris venit usus ab annis, O.— Use, habit, usage, custom, practice: usum loquendi populo concessi: usum belli habere, Cs.: (vitulos) ad studium atque usum formabis agrestem, V.: cadent vocabula, si volet usus, H.— Intercourse, familiarity, association, intimacy, society: domesticus: in tanto usu nostro tantāque amicitiā: ut insinuaret se in quam maxime familiarem usum, L.: nec longo cognitus usu, O.— Use, usefulness, value, utility, benefit, profit, advantage: levis fructus, exiguus usus: propter lini inopiam atque eius usūs inscientiam, Cs.: naves non eundem usum celeritatis habebant, capacity, Cs.: Natis in usum laetitiae scyphis Pugnare, service, H.: Quidve ad amicitias, usus rectumne trahat nos, H.: plures quam quot satis in usum erant ignes, L.: (pars Numidiae) specie quam usu potior, better in appearance rather than in real value, S.— As dat predic.: ea, quae sunt usui ad armandas navīs, which are of use, Cs.: esse mihi magno usui, of great service: peritos legum ad condenda nova iura usui fore credebant, L.—In the phrase, ex usu, advantageous, serviceable, useful: declararent, utrum proelium ex usu esset necne, Cs.: quod ex usu rei p. sit.— Use, occasion, need, want, necessity: illum usum provinciae supplere: quae belli usūs poscunt, suppeditare, L.—In phrases with sum, there is need, it is necessary, it becomes requisite, there is occasion: An quoiquamst usus homini, se ut cruciet? is it necessary for any man to torture himself? T.: equitum impetum, cum adesset usus, sustinere, Cs.: de ceteris studiis alio loco dicemus, si usus fuerit, if there shall be occasion: navīs, quibus usus non est, omnīs praecidisse: quibus (navibus) consuli usus non esset, L.: nunc viribus usus, V.: Non usus factost mihi nunc hunc intro sequi, i. e. it does not suit me, etc., T.: alii offerunt se, si quo usus operae sit, L.—In phrases with venio, it becomes necessary, occasion arises: Non usus veniet, spero, T.: ut, si usus veniat, suum quisque locum teneat, if occasion should arise, Cs. —In the phrase, usu venit, it happens, it occurs, it befalls: idem mihi usu venit in causā optimā: si id culpā senectutis accideret, eadem mihi usu venirent: id quod usu venerat, actually occurred, N.: quod haec de Vercingetorige usu ventura opinione perceperat, Cs.: usu venire ut abhorreant, etc.

    ut or utī adv.    [for * quoti or * cuti; 2 CA-].    I. Of place, where (poet.): Nisus Labitur, caesis ut forte iuvencis Fusus madefecerat herbas, V.: Utque aër, tellus illic, O.—    II. Of time, when, as soon as, just as: ut hinc te intro ire iussi, opportune hic fit mi obviam, T.: ut peroravit, surrexit Clodius: ut vero aquam ingressi sunt... tum, etc., L.: Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, crudeliter imperare, Cs.: atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc., as soon as ever: Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt, L.: deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc., L.: ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa, T.: ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito Pompeiani, Cs.: litteras scripsi... statim ut tuas legerem (i. e. litteras nunc scribo, ut tuas legi): neque, ut quaeque res delata ad nos, tum denique scrutari locos (debemus): traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari, L.— Since, from the time at which: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae.—Of repeated action, whenever: ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur: ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt, Cs.: ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt, L.: ut enim quisque dixerat, ita postulabatur, etc.—    III. Of manner.    A. Interrog., how, in what way, in what manner: Ut vales? T.: ut sese in Samnio res habent? L.: Ut valet? ut meminit nostri? H. —Usu. in dependent questions, with subj: Narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet, T.: credo te audisse ut me circumsteterint: docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent, Cs.: veniat in mentem, ut trepidos quondam maiores vestros... defenderimus, L.: Vides ut altā stet nive candidum Soracte, H.— With indic. (old or poet.): Illud vide, os ut sibi distorsit carnufex, T.: Aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (i. e. omnia laetantia), V.—After verbs of fearing, how, in what way, lest... not, that... not: rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere dicebant, Cs.: verebar ut redderentur: timeo ut sustineas: o puer, ut sis Vitalis, metuo, et maiorum ne quis amicus Frigore te feriat, H.: quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat, L.: ut ferulā caedas meritum... non vereor, H.—In exclamations: ut falsus animi est! T.: Gnaeus autem noster... ut totus iacet: Ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error! V.: ut tu Semper eris derisor! H.—    B. Relative, as: ut potero, feram, T.: Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et debeo: Labienus, ut erat ei praeceptum... abstinebat, Cs.: ut plerumque fit, L.—Introducing an example, as, for example, for instance: est quiddam, quod suā vi nos inlectos ducit, ut amicitia: ceteri morbi, ut gloriae cupiditas, etc.: qui aliis nocent, in eādem sunt iniustitiā, ut si in suam rem aliena convertant: ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat, L.: causas, ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar: si virtus digna est gloriatione, ut est (i. e. sicut est): nemo, ut opinor, in culpā est, in my judgment: qui, ut credo, duxit, etc., I believe.—With correlative ita, sic, sometimes idem, item, as, just as, in the same manner as: omnīs posthabui mihi res, ita uti par fuit, T.: ut viro forti dignum fuit, ita calumniam eius obtrivit: si ut animis sic oculis videre possemus: disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est: fecisti item ut praedones solent: haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (i. e. ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt): te semper sic colam ut quem diligentissime: eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis, N.—In comparative clauses with indefinite subjects, ut quisque with a sup. or an expression implying a superlative, usu. followed by ita with a sup, the more... the more: ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better man one is, the harder it is for him to, etc.: ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur; cf. facillime ad res iniustas impellitur ut quisque altissimo animo est: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, L.: de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est, according to each one's station, whether free or bound, L.—Introducing a general statement for comparison or confirmation, as, considering that, in accordance with the fact that, in view of what: haud scio hercle, ut homost, an mutet animum, T.: atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.: transire pontem non potuit, ut extrema resoluta crant, etc., L.: Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi, as was natural for a Sicilian.—Introducing a limiting circumstance, as, considering, for: hic Geta ut captus est servorum, non malus, i. e. as far as this can be said of slaves, T.: civitas florens, ut est captus Germanorum, Cs.: Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus, for those times: (orationis genus) ut in oratore exile, for an orator: gens, ut in eā regione, divitiis praepollens, L.— With perinde or pro eo, as, in proportion as, according as, to the extent that, in the measure that: in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura, L.: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit.—With a relat., as it is natural for persons, like one, since, seeing that: proficiscuntur, ut quibus esset persuasum, non ab hoste consilium datum, etc., like men convinced that, etc., Cs.: inde consul, ut qui iam ad hostīs perventum cerneret, procedebat, L.—Introducing a motive or assumption, as if, on the supposition that, in the belief that: narratio est rerum gestarum aut ut gestarum expositio: (Galli) laeti, ut exploratā victoriā, ad castra pergunt, L.—With ita or sic, introducing an oath or attestation, as, as it is true that: ita me di ament ut ego Laetor, etc., T.: ita vivam ut maximos sumptūs facio.—With correlative ita or sic, introducing contrasted clauses, as... so, as on the one hand... so on the other, although... yet, while... still, both... and: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?: consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc., L.: uti longe a luxuriā, ita famae propior, Ta.—Repeated as indefinite relative, in whatever manner, howsoever (only with indic.): Sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam, T.: sed ut ut est, indulge valetudini tuae.—Indefinite, in concessive or conditional clauses, however, in whatever manner, in whatever degree, although, granting that: quod ut ita sit—nihil enim pugno —quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?: nihil est prudentiā dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus: ut enim neminem alium rogasset, scire potuit, etc.: qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici, L.: ac iam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse, Cs.: Ut desint vires tamen est laudanda voluntas, O.