relat

    quī quae, quod, gen. cuius (old, quoius), dat. cui (old, quoi), abl. quō, quā (with cum, m. quīcum or quōcum, rarely cum quō; f quācum, rarely quīcum), plur. quibus or quīs (with cum, usu. quibuscum), pron.    [2 CA-].    I. Interrog, who? which? what? what kind of a? (mostly adj.; as subst., qui asks the nature or character, quis the name): Ubi alii? Sa. qui malum alii? T.: Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chaerea? T.: qui locus est: qui tantus fuit labor?: rogitat, qui vir esset, L.: scire, qui sit rei p. status, what is the state of the country: quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori canere, V.: incerti quae pars sequenda esset, which side to take, L.—As subst: nescimus qui sis: nec qui poterentur, satis discerni poterat, L.: qui ille concessus! what an assembly!    II. Relat. (with a subst. or pron. as antecedent), who, which: habebat ducem, quīcum quidvis rectissime facere posset: ille vir, cui patriae salus dulcior fuit: haec, quae audistis: quod ego fui, id tu hodie es, L.: coloniam, quam Fregellas appellent, L.—The subst. is often attracted to the relat. clause, esp. when a pron dem. follows: quae res neque consilium... Habet, eam regere non potes, T.: ad quas res aptissimi erimus, in iis potissimum elaborabimus: quae augustissima vestis est, eā vestiti, L.: alii, quorum comoedia prisca virorum est, H.: si id te mordet, sumptum filii Quem faciunt, T.: Urbem quam statuo, vestra est, V.—The antecedent is sometimes repeated with the relat.: erant itinera duo, quibus itineribus, etc., Cs.: si quod tempus accidisset, quo tempore requirerent, etc.—The antecedent is often omitted: quicum res tibist, peregrinus est, T.: fecit quod Siculi non audebant: o beati, Quīs ante ora patrum... Contigit, etc., V.—An antecedent in apposition is regularly attracted to the relat. clause: Tolosatium fines, quae civitas est in provincia, Cs.: Amanus, qui mons erat hostium plenus.—So in relat. clauses giving a personal characteristic as a reason: copiam verborum, quae vestra prudentia est, perspexistis, with your usual intelligence: utrum admonitus, an, quā est ipse sagacitate, sine duce ullo, i. e. by his own peculiar instinct.—A verb of which the relat. is subject takes the person of the antecedent: ego enim is sum, qui nihil fecerim: neque enim tu is es qui, qui sis, nescias: vidistis in vincula duci eum, qui a vobis vincula depuleram, L.: Themistocles veni ad te, qui intuli, etc., N.—With ellips. of verb: et, quem ei visum esset (sc. facere), fecisset heredem: ad haec, quae visum est, Caesar respondit, Cs.: hostiaeque maiores, quibus editum est diis, caesae, L.—In comparative clauses with sup: sit pro praetore eo iure quo qui optimo (i. e. quo is est, qui optimo iure est): legioni ita darent, ut quibus militibus amplissime dati essent: provincia, ut quae maxime omnium, belli avida, L.—By attraction, in the case of the antecedent (Greek constr.): nos tamen hoc confirmamus illo augurio, quo diximus: sexcentae eius generis, cuius supra demonstravimus, naves, Cs.: notante Iudice quo nosti populo, H.: natus est patre, quo diximus, N.: cum quibus ante dictum est copiis, L.—In the gender and number of a subst predic.: Belgae, quam tertiam esse Galliae partem dixeramus, Cs.: carcer ille, quae lautumiae vocantur: leges, quae fons est iuris, L.—In the gender and number of an antecedent not expressed: vicinitas, Quod ego in propinquā parte amicitiae puto, T.: laudare fortunas meas, Qui gnatum haberem, T.: quod monstrum vidimus, qui cum reo transigat?: servitia repudiabat, cuius magnae copiae, etc., S.—One relat. in place of two in different cases: quem neque pudet Quicquam, nec metuit quemquam (i. e. et qui non), T.: omnia quae amisi aut advorsa facta sunt, S.: qui iam fatetur... et non timeo (sc. quem): tyrannus, quem pertulit civitas paretque mortuo.—Implying a restriction, who indeed, as far as, all that: omnium eloquentissimi, quos ego audierim: antiquissimi sunt, quorum quidem scripta constent: Catonem vero quis nostrorum oratorum, qui quidem nunc sunt, legit?— Sing n., what, as far as, as much as, to the extent that: quod potero, adiutabo, T.: cura, quod potes, ut valeas: quod ad me attinet, as far as depends on me: quod ad Pomponiam, scribas velim, etc. (sc. attinet), as respects Pomponia.—Implying a purpose: equitatum praemisit, qui viderent, to see, Cs.: qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur, in order to bestow it: sibi urbem delegerat, quam haberet adiutricem: milites conduci, qui in Hispaniam traicerentur, L.—Implying a reason: Miseret tui me, qui hominem facias inimicum tibi, I am sorry for you, that you incur, etc., T.: Tarquinio quid impudentius, qui bellum gereret, etc.: at Cotta, qui cogitasset haec posse accidere... nullā in re deerat, Cs.: barbari dissipati, quibus nec certa imperia... essent, vertunt, etc., L.: Heu me miserum, qui spectavi, etc., T.—Implying a concession: rogitas? qui tam audacis facinoris mihi conscius sis? although you are, T.: hi exercitu luxuriem obiciebant, cui omnia defuissent, Cs.: quis est, qui Fabricii, Curii non memoriam usurpet, quos numquam viderit?: Rogitas? qui adduxti, etc., T.— Implying a result (qui consecutive): sapientia est una, quae maestitiam pellat ex animis, alone has power to drive: secutae sunt tempestates, quae nostros in castris continerent, Cs.: leniore sono uti, et qui illum impetum oratoris non habeat: haud parva res, sed quae patriciis potestatem auferret, L.—Esp., after a demonstr. pron., adj. or adv.: non sum ego is consul, qui arbitrer, etc., such a consul, as to suppose: neque tu is es, qui nescias, etc., no such man, as to be ignorant, etc.: nomen legati eius modi esse debet, quod inter hostium tela incolume versetur.—With quam, after a comp: non longius hostes aberant, quam quo telum adici posset (i. e. quam ut eo), Cs.: maiores arbores caedebant, quam quas ferre miles posset, L.—After an adj. of fitness: (Rufum) idoneum iudicaverat, quem mitteret, a fit person to send, Cs.: nulla videbatur aptior persona, quae loqueretur.—After a verb with indef subj. or obj. (described by the relat. clause): sunt qui mirentur, there are some, who, etc.: erunt qui audaciam eius reprehendant: si quis est, qui putet: ut invenirentur qui proficiscerentur: qui se ultro mo<*>ti offerant, facilius reperiuntur, quam qui dolorem patienter ferant, Cs.: haec habui, de amicitiā quae dicerem, had this to say: te unum habeo, quem dignum regno iudicem, L.: Nemost, quem ego magis cuperem videre, T.: nullum est animal, quod habeat, etc.—Where the relat. clause is conceived as a particular fact, it may take the indic: sunt bestiae quaedam, in quibus inest, etc. (i. e. in quibusdam bestiis inest, etc.): sunt, qui eorum sectam sequuntur, i. e. they have followers: Sunt quos... iuvat, H.: Sunt, qui non habeant, est qui non curat habere, some (in gen.)... one (in particular), H.—In place of a pron demonstr. and conj: res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum, and it, etc.: ratio docet esse deos; quo concesso, confitendum est, etc., and if this is granted: centuriones hostīs vocare coeperunt; quorum progredi ausus est nemo, but no one of them, Cs.: perutiles libri sunt; quos legite, quaeso, therefore read them.    III. Indef, whoever, any one who, all that, anything that: qui est homo tolerabilis, Scortari nolunt, T.: quae res... post eum quae essent, tuta reddebat, all that was in his rear, Cs.: facilius quod stulte dixeris reprehendere... possunt: virgis caesi, qui ad nomina non respondissent, L.— Any one, any ; with si, num, ne ; see 2 quis. I II III IV

    ubi or ubī adv.    [old cubi for quo-bi, locat. from 1 qui].—Relat., in which place, in what place, where: tum eos agros, ubi hodie est haec urbs, incolebant: in ipso aditu atque ore portūs, ubi, etc.: ibi futuros Helvetios, ubi eos Caesar constituisset, Cs.: nemo sit, quin ubivis, quam ibi, ubi est, esse malit: quid ageres, ubi terrarum esses.— Interrog, where?: ubi inveniam Pamphilum? T.: ubi sunt, qui negant? etc.: Heu! ubi nunc fastus altaque verba iacent? O.—Of time, when, whenever, as soon as, as: Ubi friget, huc evasit, T.: ubi semel quis peieraverit, ei credi postea non oportet: ubi de eius adventu certiores facti sunt, legatos ad eum mittunt, Cs.: docta Versare glaebas... sol ubi montium Mutaret umbras, H.: ubi conticuerit tumultus, tum in curiam patres revocandos esse, L. —In place of a pron relat., in which, by which, with which, wherewith, with whom, by whom: Huius modi res semper comminiscere, Ubi me excarnifices, T.: cum multa conligeres... ubi, si verba, non rem sequeremur, confici nihil posset: neque nobis adhuc praeter te quisquam fuit, ubi nostrum ius obtineremus, with whom: Alcmene, questūs ubi ponat anilīs, Iolen habet, O.

    unde adv.    [for * cunde; 2 CA-].    I. Of place. — Relat., from which place, whence: nec enim inde venit, unde mallem: ut eo restituerentur (Galli), unde deiecti essent: eodem, unde erant profectae (naves), Cs.: loca superiora, unde erat propinquus despectus in mare, Cs.: arbor, unde auri aura refulsit, V.: e maioribus castris, unde antea cessatum fuerat, circumductae copiae, i. e. from the place at which, etc., L.— Interrog, whence? from what place?: unde deiectus est Cinna? ex urbe... unde deiecti Galli? a Capitolio: Unde is? T.: Qui genus? unde domo? from what country? V.: ego instare, ut mihi responderet, quis esset, ubi esset, unde esset: quaere unde domo (sit), i. e. where he lives, H.: unde initium belli fieret, explorabant, Cs.—    II. Of source or cause.— Relat., from the point at which, from whom, from which: e praedonibus, Unde emerat, T.: qui eum necasset, unde ipse natus esset, whose son: hem, mea lux, unde omnes opem petere solebant: hi, unde ne hostium quidem legati arcentur, pulsi, L.: Est unde haec fiant, i. e. I have the means to do this, T.: quod, unde agger omnino comportari posset, nihil erat reliquum, Cs.: unde ius stabat, ei victoriam dedit, to the side which was in the right, L.— Esp., in law, in the phrase, unde petitur, he of whom demand is made, the defendant: causam dicere Prius unde petitur (opp. qui petit), T.: ego omnibus, unde petitur, hoc consili dederim.— Interrog, whence? how? from what source?: unde iste amor tam improvisus: Unde sed hos novi? O.: ut ex ipsā quaeras, unde hunc (anulum) habuerit, T.: quaerere, unde se ac suos tueri possit, by what means, L.: Unde sit infamis... Discite, O.—Indef., in the phrase, unde unde, whencesoever, from one source or another: Qui nisi... Mercedem aut nummos unde unde extricat, etc., H.

   ā    (before consonants), ab (before vowels, h, and some consonants, esp. l, n, r, s), abs (usu. only before t and q, esp. freq. before the pron. te), old af, praep. with abl., denoting separation or departure (opp. ad).    I. Lit., in space, from, away from, out of.    A. With motion: ab urbe proficisci, Cs.: a supero mari Flaminia (est via), leads: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun: usque a mari supero Romam proficisci, all the way from; with names of cities and small islands, or with domo, home (for the simple abl; of motion, away from, not out of, a place); hence, of raising a siege, of the march of soldiers, the setting out of a fleet, etc.: oppidum ab Aeneā fugiente a Troiā conditum: ab Alesiā, Cs.: profectus ab Orico cum classe, Cs.; with names of persons or with pronouns: cum a vobis discessero: videat forte hic te a patre aliquis exiens, i. e. from his house, T.; (praegn.): a rege munera repudiare, from, sent by, N.—    B. Without motion.    1. Of separation or distance: abesse a domo paulisper maluit: tum Brutus ab Romā aberat, S.: hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat, Cs.: a foro longe abesse: procul a castris hostes in collibus constiterunt, Cs.: cum esset bellum tam prope a Siciliā; so with numerals to express distance: ex eo loco ab milibus passuum octo, eight miles distant, Cs.: ab milibus passuum minus duobus castra posuerunt, less than two miles off, Cs.; so rarely with substantives: quod tanta machinatio ab tanto spatio instrueretur, so far away, Cs.—    2. To denote a side or direction, etc., at, on, in: ab sinistrā parte nudatis castris, on the left, Cs.: ab eā parte, quā, etc., on that side, S.: Gallia Celtica attingit ab Sequanis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, Cs.: ab decumanā portā castra munita, at the main entrance, Cs.: crepuit hinc a Glycerio ostium, of the house of G., T.: (cornua) ab labris argento circumcludunt, on the edges, Cs.; hence, a fronte, in the van; a latere, on the flank; a tergo, in the rear, behind; a dextro cornu, on the right wing; a medio spatio, half way.—    II. Fig.    A. Of time.    1. Of a point of time, after: Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus, immediately after, Cs.: ab eo magistratu, after this office, S.: recens a volnere Dido, fresh from her wound, V.: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine, i. e. after leaving, L.: ab his, i. e. after these words, hereupon, O.: ab simili <*>ade domo profugus, i. e. after and in consequence of, L.—    2. Of a period of time, from, since, after: ab hora tertiā bibebatur, from the third hour: ab Sullā et Pompeio consulibus, since the consulship of: ab incenso Capitolio illum esse vigesumum annum, since, S.: augures omnes usque ab Romulo, since the time of: iam inde ab infelici pugnā ceciderant animi, from (and in consequence of), L.; hence, ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first: ab integro, anew, afresh: ab... ad, from (a time)... to: cum ab horā septimā ad vesperum pugnatum sit, Cs.; with nouns or adjectives denoting a time of life: iam inde a pueritiā, T.: a pueritiā: a pueris: iam inde ab incunabulis, L.: a parvo, from a little child, or childhood, L.: ab parvulis, Cs.—    B. In other relations.    1. To denote separation, deterring, intermitting, distinction, difference, etc., from: quo discessum animi a corpore putent esse mortem: propius abesse ab ortu: alter ab illo, next after him, V.: Aiax, heros ab Achille secundus, next in rank to, H.: impotentia animi a temperantiā dissidens: alieno a te animo fuit, estranged; so with adjj. denoting free, strange, pure, etc.: res familiaris casta a cruore civili: purum ab humano cultu solum, L.: (opoidum) vacuum ab defensoribus, Cs.: alqm pudicum servare ab omni facto, etc., II.; with substt.: impunitas ab iudicio: ab armis quies dabatur, L.; or verbs: haec a custodiis loca vacabant, Cs.—    2. To denote the agent, by: qui (Mars) saepe spoliantem iam evertit et perculit ab abiecto, by the agency of: Laudari me abs te, a laudato viro: si quid ei a Caesare gravius accidisset, at Caesar's hands, Cs.: vetus umor ab igne percaluit solis, under, O.: a populo P. imperia perferre, Cs.: equo lassus ab indomito, H.: volgo occidebantur: per quos et a quibus? by whose hands and upon whose orders? factus ab arte decor, artificial, O.: destitutus ab spe, L.; (for the sake of the metre): correptus ab ignibus, O.; (poet. with abl. of means or instr.): intumuit venter ab undā, O.—Ab with abl. of agent for the dat., to avoid ambiguity, or for emphasis: quibus (civibus) est a vobis consulendum: te a me nostrae consuetudinis monendum esse puto.—    3. To denote source, origin, extraction, from, of: Turnus ab Ariciā, L.: si ego me a M. Tullio esse dicerem: oriundi ab Sabinis, L.: dulces a fontibus undae, V.—With verbs of expecting, fearing, hoping (cf. a parte), from, on the part of: a quo quidem genere, iudices, ego numquam timui: nec ab Romanis vobis ulla est spes, you can expect nothing from the Romans, L.; (ellipt.): haec a servorum bello pericula, threatened by: quem metus a praetore Romano stimulabat, fear of what the praetor might do, L.—With verbs of paying, etc., solvere, persolvere, dare (pecuniam) ab aliquo, to pay through, by a draft on, etc.: se praetor dedit, a quaestore numeravit, quaestor a mensā publicā, by an order on the quaestor: ei legat pecuniam a filio, to be paid by his son: scribe decem (milia) a Nerio, pay by a draft on Nerius, H.; cognoscere ab aliquā re, to know or learn by means of something (but ab aliquo, from some one): id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse, Cs.; in giving an etymology: id ab re... interregnum appellatum, L.—Rarely with verbs of beginning and repeating: coepere a fame mala, L.: a se suisque orsus, Ta.—    4. With verbs of freeing from, defending, protecting, from, against: ut a proeliis quietem habuerant, L.: provincia a calamitate est defendenda: sustinere se a lapsu, L.—    5. With verbs and adjectives, to define the respect in which, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of: orba ab optimatibus contio: mons vastus ab naturā et humano cultu, S.: ne ab re sint omissiores, too neglectful of money or property, T.: posse a facundiā, in the matter of eloquence, T.; cf. with laborare, for the simple abl, in, for want of: laborare ab re frumentariā, Cs.—    6. In stating a motive, from, out of, on account of, in consequence of: patres ab honore appellati, L.: inops tum urbs ab longinquā obsidione, L.—    7. Indicating a part of the whole, of, out of: scuto ab novissimis uni militi detracto, Cs.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).—    8. Marking that to which anything belongs: qui sunt ab eā disciplinā: nostri illi a Platone et Aristotele aiunt.—    9. Of a side or party: vide ne hoc totum sit a me, makes for my view: vir ab innocentiā clementissimus, in favor of.—10. In late prose, of an office: ab epistulis, a secretary, Ta. Note. Ab is not repeated with a following pron interrog. or relat.: Arsinoën, Stratum, Naupactum... fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc. It is often separated from the word which it governs: a nullius umquam me tempore aut commodo: a minus bono, S.: a satis miti principio, L.—The poets join a and que, making āque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.): aque Chao, V.: aque mero, O.—In composition, ab- stands before vowels, and h, b, d, i consonant, l, n, r, s; abs- before c, q, t; b is dropped, leaving as- before p; ā- is found in āfuī, āfore ( inf fut. of absum); and au- in auferō, aufugiō. I II III

    cūius (old quōius) adj.    [2 CA-] —Interrog., of whom? whose? virgo quoiast? T.: cuium pecus? an Meliboei? V.—Relat., of whom, whose: is, cuia res sit.

    cum (with pers. pron., and with unemphatic relat. pron., - cum enclit.; in compounds, com-), praep. with abl.    [for *scom; SEC-], with, together with, in the company of, in connection with, along with, together, and: cum veteribus copiis sese coniungere, Cs.: antea cum uxore, tum sine eā: si cenas mecum, in my house, H.: errare cum Platone: cum lacte errorem suxisse: qui unum magistratum cum ipsis habeant, Cs.: foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides: sentire cum rege, on the side of, L.: volentibus cum magnis dis: vivitur cum iis: cum quibus amicitias iunxerant, L.: ut te di cum tuo incepto perduint, T.: oratio habenda cum multitudine: ita cum Caesare egit, Cs.: agere cum civibus: quid mihi cum istā diligentiā?: tempus cum coniuratis consultando absumunt, L.: quibuscum belium gerunt, Cs.: cum Volscis aequo Marte discessum est, L.: cum coniuge distractus: cum Catone dissentire: hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare: voluptatem cum cupiditate deliberare, against. —Of time, at, with, at the same time with, at the time of: cum primā luce domum venisse: pariter cum occasu solis, S.: cum sole reliquit, V.: exit cum nuntio Crassus, Cs.—With abl. of circumstance, manner, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: cum ratione insanire, T.: cum dis bene iuvantibus arma capite (i. e. dis adiuvantibus), L.: cum summā rei p. salute: magno cum periculo provinciae, Cs.: magno cum gemitu civitatis: speculatus omnia cum curā, L: illud cum pace agemus, peacefully: bonā cum veniā audiatis: cui sunt inauditae cum Deiotaro querelae tuae? the remonstrances you made: servare fidem cum hoste, the faith pledged to.—Esp., after idem: tibi mecum in eodem est pistrino vivendum (i. e. in quo vivo): in eisdem flagitiis mecum versatus. —In the phrase, cum eo, with the circumstance, under the condition: sit sane, sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat: colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si, etc., L.— With primis, with the foremost, eminently, especially: homo cum primis locuples.—With an ordinal number, of increase, - fold: age<*> efficit cum octavo, cum decimo, eightfold.—Praegn., with, possessing, holding, wearing, owning: haud magnā cum re, Enn. ap. C.: iuvenes cum equis albis, upon: consul cum volnere gravi, L.: cum tunicä pullā sedere: vidi Cupidinem cum lampade, holding: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults.—In compounds com- was unchanged before b, p, m, and in comes and its derivatives; m was usu. assimilated before r, sometimes before l, but was usu. dropped before n; before other consonants m became n, but conicio was written for coniicio. Before a vowel (or h) m was dropped. I II

    cūr or (older) quōr, adv.    [quoi + rei].    I. Interrog., why? wherefore? for what reason? quor amat? T.: Me. Non possum. Ch. Quor non? T.: cur ego plebeios magistratūs... video? etc., L.: Obsequium ventris mihi perniciosius est cur? H. —Implying dissatisfaction: Sed quid ego? quor me excrucio? T.: Cur me querelis exanimas tuis? H.: Eheu me miserum, quor non aut istaec mihi Aetas et formast, etc., T.: cur ego tecum non sum?: quor simulas igitur? T.: cur enim, inquies, etc.—With potential subj., in excuse or deprecating censure: cur aliquos amitteret? etc., Cs.: ‘at propinquis placuit.’ Cur non placeret, cum, etc. —Implying a logical conclusion: animo si isto eras, cur non cecidisti, etc., N.—    II. Relat., for what reason, wherefore, why, to what purpose, from what motive: duae causae sunt, cur tu debeas, etc.: causa nulla est, cur: Est vero cur quis nolit, etc.? is there any reason why? O.: quid est, cur tu sedeas?: ne cui sit vestrum mirum, cur, etc., T.: demiror, cur dicas, at your saying.—On account of which, by reason of which, wherefore, that: Quid obstat, quor non fiant, T.: Erat nihil cur properato opus esset: en cur arator factus sit: quid sibi (Caesar) vellet, cur veniret? etc., what did he want, that he should come for it? etc., Cs.: ne doleas, cur tibi iunior paeniteat, complaining that, etc., H.: superest, cur vivere sustineam, proles, for whose sake, O.

    quālis e, pronom adj.    [2 CA-].—    I. Interrog, how constituted, of what sort, of what nature, what kind of a: qualis oratoris putas esse historiam scribere?: qualis est istorum oratio? what kind of a speech is that? —In indirect questions: metuo qualem tu me esse hominem existumas: qualis esset natura montis, cognoscere, Cs.: doce me quales sint corpore, what sort of a body they have. —In exclamations: Hei mihi, qualis erat! what a man! V.: dic, qualem te patriae custodem di genuerunt! Enn. ap. C.—    II. Relat., so constituted, of such a kind, such as, as (often correl. with talis): ut qualem te iam antea populo R. praebuisti, talem te et nobis impertias: in hoc bello, quale bellum nulla barbaria gessit, the like of which: equitum acies qualis quae instructissima potest, L.: bis sex... Qualia nunc hominum producit corpora tellus, V.: Cui mater sese tulit obvia, qualis equos fatigat Harpalyce, like Harpalyce, when she wearies, etc., V.—In quotations and citations, as, as for instance, as for example: aperta et clara (somnia), quale est de illo, etc.— Adverb., as, just as: Qualis maerens philomela queritur fetūs, V.: falcata cauda est, Qualia sinuantur cornua lunae, O.— Indef., as subst n., things endowed with qualities: et illa effici quae appellant qualia.

    quam adv.    [qui].—Relat., in what manner, to what degree, how greatly, how, how much: nescis quam doleam, T.: vide, quam te amarit is: declaravit quam odisset senatum: docebat, quam veteres quamque iustae causae intercederent, Cs.: ut sentias quam vile sit corpus, L.: Vive memor quam sis aevi brevis, H.: ut nobis tempus quam diu diceremus praestitueres: mire quam illius loci cogitatio delectat (i. e. mirum est, quam, etc.), wonderfully.—Interrog., how?: quam avidum in pecuniis (hunc fuisse censetis)?: quam multis custodibus opus erit?: quam longe est hinc in saltum vestrum?—In exclamations, how! how very!: quam cupiunt laudari!: quam terribilis aspectu (incedebat)!: quam nihil praetermittis in consilio dando!: Quam paene regna Proserpinae vidimus! H. —Esp., in comparisons, in what degree, as: nihil est tam populare quam bonitas: quid est oratori tam necessarium quam vox?: tam diu requiesco, quam diu ad te scribo: tam esse clemens tyrannus, quam rex importunus potest: quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est, S.: tam sum amicus rei p. quam qui maxime: Non verbis dici potest Tantum quam navigare incommodumst, T.: maria aspera iuro Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam ne, etc., V.: intentis, non ab irā tantum, quam quod urbs videbatur, etc., L.: dimidium tributi quam quod regibus ferre soliti erant, half as much tribute as, etc., L.: nihil aeque eos terruit, quam robur imperatoris, L.: quam multā grandine nimbi crepitant, sic ictibus heros Creber pulsat, V.—With ellips. of tam, as much as, to the extent that, as... as: quam voletis multi dicent, as many of you as choose: quam diu vixit, all his life: quam diu tu voles, as long as you will: non militum fiduciā quam iuventutis, not so much, L.: tyrannus, quam qui umquam, saevissimus, never surpassed in cruelty, L.: Huc turba ruebat... Quam multa cadunt folia, as numerous as, V. —With sup. and possum or (old) queo: ut te redimas captum quam queas Minumo, at the lowest price you can, T.: quam plurimos potest equites educit, S.: quam maximis potest itineribus pervenit, Cs.: quam maxime possem, contenderem, to the utmost of my power.—With sup. and ellips. of possum, in the highest degree, as... as possible, extremely, very: quam minimum spati daretur, the shortest time possible, Cs.: quam plurimo vendere, at the highest price: ut quam primum accederet, as soon as possible: quam primum, forthwith, V. —Colloq.: quam familiariter, very, T.—Implying difference of degree (after a comp. or word of comparison), than: acrior quam ego sum: omnia sunt citius facta quam dixi: nec diutius vixit quam locuta est: ut aditus non magis nobilitati quam virtuti pateret: istas tu partīs potius quam defectionem vocas?: Nec tibi grata minus pietas... Quam fuit illa Iovi, O.: se temere magis quam satis caute inferre, L.: non locuta est ferocius quam poculum inpavide hausit, L.: speciem gloriae vehementius quam caute appetebat, Ta.: maiorem pecuniam polliceri, quam quantam hic dedisset: ne libentius haec evomere videar quam verius, with more satisfaction than accuracy: pestilentia minacior quam perniciosior, more threatening than destructive, L.: turbavit ordinem non acrior quam pertinacior impetus, L.: quid hoc fieri turpius potest, quam eum... labi: ne aliter, quam ego velim, meum laudet ingenium, otherwise than as I wished: quis antea, quis esset, quam cuius gener esset, audivit? sooner... than: pridie quam a me tu coactus eo profitere, on the day before. virtus nihil aliud est quam in se perfecta natura: nil aliud agens quam ut, etc., with no other purpose than, etc., L.: saepe supra feret, quam fieri possit, more than: ultra quam satis est, producitur.—Praegn., after verbs implying preference or superiority, rather than: praestare omnīs perferre acerbitates, quam non civibus parentarent, Cs.: si eligere commodissimum quodque, quam sese uni vellent addicere: esse quam videri bonus malebat, S.: malae rei se quam nullius duces esse volunt, L.: statuit congredi quam refugere, N.—After expressions of time, later than, after that, after: die vicensimo quam creatus erat dictaturā se abdicavit, L.: anno trecentesimo altero quam condita Roma erat, L. I II

    quam ob rem    (less correctly quamobrem).— Interrog, for what reason? on what account? wherefore? why?: sors ducitur, quam ob rem?: quaesivit, quam ob rem venissent: cum quaereret quam ob rem Ariovistus non decertaret, Cs.— Relat., on account of which, wherefore, why: Multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere, T.: verum illud est, quam ob rem haec commemorem. —Colloq., of a person: is, quam ob rem huc veneram, Rus abiit, for whose sake, T.—In transition, and for this reason, and therefore: quam ob rem quaeso a vobis, etc.

    quandō-cumque (-cunque) adv.    I. Relat., at what time soever, at whatever time, whenever, as often as, as soon as: Quandocumque trahunt invisa negotia Romam, H.: Vir bonus, Quandocumque deos placat, H.—    II. Indef, at some time or other, in due time: Quandocumque mihi poenas dabis, O.—In tmesi: Garrulus hunc quando consumet cumque, H.

    quandō-que adv.    I. Relat., at what time soever, whenever, whensoever, as often as: quandoque te in iure conspicio: ut, quandoque idem prodigium nuntiaretur, feriae agerentur, L.: Indignor, quandoque bonus dormitat Homerus, H.—Since, inasmuch as: quandoque tu extra ordinem pugnasti, etc., L.: quandoque tu nullā umquam mihi in cupiditate defuisti.—    II. Indefin., at some time, at one time or other: commoraturus, quoad ille quandoque veniat: ne quandoque parvus hic ignis incendium exsuscitet, L.

    quantus pronom adj.    [2 CA-].    I. Relat., correl. with tantus, of what size, how much, as: tantum bellum, quantum numquam fuit: quantas pecunias acceperunt, tantas communicant, etc., Cs.: tanta est inter eos, quanta maxima esse potest, distantia, the greatest possible difference.—With ellips. of tantus, as great as, as much as: quantam quisque multitudinem pollicitus sit, Cs.: polliceri quantam vellent pecuniam: quanti argenti opus fuit, accepit, L.: qualis quantusque Polyphemus... Centum alii (sc. tales tantique), V.: Acta est nox, quanta fuit, i. e. the livelong night, O.: nequaquam cum quantis copiis, etc., with so small a force, L.: ut quantae maximae possent copiae traicerentur, L.—As subst n., as much as, all that, as: tantum pecuniae, quantum satis est: ego tantundem dabo, quantum ille poposcerit?: nihil praetermissi, quantum facere potui: te di deaeque omnes, quantumst, perduint, all there are of them, T.: quantum poposcerit, dato.—Esp., genit. of price, for how much, at the price that: quanti locaverint, tantam pecuniam solvendam: frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit, was worth the price he valued it at: plus lucri addere, quam quanti venierant. —    II. Interrog., As adj., how great? how much? of what amount?: quanta calamitas populo, si dixerit? etc.: id ipsum quantae divinationis est scire?: (virtutes) quantae atque quam multae sunt!: perspicite, quantum illud bellum factum putetis: quanto-illi odio esset, cogitabat: quae qualiacumque in me sunt (me enim ipsum paenitet, quanta sint), etc., i. e. that they are so small.—As subst n., how much: quantum terroris inicit!: quantum est, quod desit in istis Ad plenum facinus? i. e. how little, O.: quantum inportunitatis habent, their insolence is so great, S.: meminerant quantum accepisset: in quibus quantum tu ipse speres facile perspicio, i. e. how little.—Esp., genit. of price, at what price, of what value, how dear: Emit? quanti? T.: Quantist sapere! How fine it is! T.: statuite, quanti hoc putetis, what value you attach to: quanti auctoritas eius haberetur ignorabas? how highly was esteemed: vide, quanti apud me sis, how I prize you: quanti est ista hominum gloria, how worthless: legatorum verba, quanti fecerit, pericula mea declarant, how little he cared for, S.

    quā-propter adv.    —Interrog., for what, wherefore, why: parumper opperire hic: My. Quapropter? T.—Relat., wherefore, and on this account: quapropter hoc dicam, numquam, etc.—In tmesi: Qua me propter exanimatum eduxi, T.

    quem ad modum    (quemadmodum), adv    I. Interrog, in what manner? how?: si non reliquit, quem ad modum ab eo postea exegisti?: quem ad modum est adservatus?—    II. Relat., in what way, how: providi, quem ad modum salvi esse possemus: ut qui vicissent, quem ad modum vellent, imperarent, Cs.—Just as, as: quem ad modum urbes magnas viculis praeferundas puto, sic, etc.: rem exponere, quem ad modum nunc apud vos.

    quī adv.    [old abl. of 1 qui].— Interrog, in what manner? how? whereby? by what means? why?: Qui scis? T.: Qui potui melius? T.: deum nisi sempiternum intellegere qui possumus?: deus falli qui potuit?: inimicus non esse qui potest?: Qui fit, Maecenas, ut, etc., H.: qui istuc credam ita esse, mihi dici velim, T.: quaero qui scias: neque videre, qui conveniat, L.— Relat., wherewith, whereby, wherefrom, how: multa concurrunt simul, Qui coniecturam hanc facio, T.: in tantā paupertate decessit, ut qui efferretur, vix reliquerit, enough to bury him, N.: Facite, fingite, invenite, efficite, qui detur tibi; Ego id agam, mihi qui ne detur, in order that, T.— Indef, somehow, in some way: qui illum di omnes perduint, T.: qui illi di irati! I II III IV

    quīcumque    (not -cunque), quaecumque, quodcumque, pron rel., whoever, whatever, whosoever, whatsoever, every one who, everything that, all that: quicumque is est, whosoever: quoscumque de te queri audivi, quācumque potui ratione placavi, all I have heard complain I have satisfied in every possible way: petere fortunam, quaecumque accidat, what fortune soever, Cs.—In tmesi: Cum quibus erat cumque, eis sese dedere, T.: quam se cumque in partem dedisset.—As subst n., whatever, however much: quodcumque diceret: quaecumque ille fecisset: quodcumque est lucri, i. e. all the profit, Ph.: quodcunque hoc regni, all this authority, V.—When the relat. introduces successive clauses, only qui is repeated: quaecumque navis ex Asiā, quae ex Syriā, quae, etc.—In abridged clauses, any whatever, every: quae sanari poterunt, quācumque ratione sanabo (i. e. omni ratione, quaecumque erit): qui quācumque de causā ad eos venerunt, Cs.: quocumque modo, S.—Of quality, howsoever constituted, of whatever kind: quaecumque mens illa fuit, Gabini fuit.

    quīn conj.    [2 qui+-ne].    I. In a principal clause, interrog., why not? wherefore not? (only in exhortation or remonstrance; not in asking for information): quid stas, lapis? Quin accipis? T.: quin taces? T.: quin continetis vocem?: quin potius pacem aeternam Exercemus? V.: quin conscendimus equos? why not mount our horses? L.: Quin uno verbo dic, quid est, quod me velis, just say in one word! T.: quin tu hoc crimen obice ubi licet agere, i. e. you had better: quin illi congrederentur acie inclinandamque semel fortunae rem darent, L.—Corroborative, but, indeed, really, verily, of a truth, nay, in fact: credo; neque id iniuriā; quin Mihi molestum est, T.: nihil ea res animum militaris viri imminuit, quin contra plus spei nactus, L.: non potest dici satis quantum in illo sceleris fuerit, Quin sic attendite, iudices, etc, nay, rather, etc.—In a climax, with etiam or et, yea indeed, nay even: quin etiam necesse erit cupere et optare, ut, etc.: quin etiam voces iactare, V.: quin et Atridas Priamus fefellit, H.—    II. In a dependent clause, so that... not, but that, but, without: ut nullo modo Introire possem, quin viderent me, T.: facere non possum, quin ad te mittam, I cannot forbear sending to you: nihil abest, quin sim miserrimus: repertus est nemo quin mori diceret satius esse: nihil praetermisi, quin enucleate ad te perscriberem: nulli ex itinere excedere licebat quin ab equitatu Caesaris exciperetur, without being cut off, Cs.: qui recusare potest, quin et socii sibi consulant? L.: non quin ipse dissentiam, sed quod, etc., not but that.—Esp., representing the nom. of a pron relat. with a negative, who... not, but: nulla fuit civitas quin partem senatūs Cordubam mitteret, Cs.: nulla (natura), quin suam vim retineat: quis templum adspexit, quin testis esset?: Nihil tam difficilest quin investigari possiet, T.: Messanam nemo venit, quin viserit.—After words expressing hesitation, doubt or uncertainty, but that, that: non dubitaturum, quin cederet: et vos non dubitatis, quin: hoc non dubium est, quin Chremes non det, etc., T.: cave dubites, quin: non esse dubium, quin... possent, no doubt that, Cs.: neque abest suspicio, quin, a suspicion that, Cs. I II

    quippe adv. and conj.    [2 qui+-pe].    I. As adv., of course, as you see, obviously, as one might expect, naturally, by all means: leve nomen habet utraque res; quippe; leve enim est hoc, risum movere: ergo ad cenam si quis vocat, condemnetur. Quippe, inquit, etc.—Usu. followed by a causal particle: quod flagitabam... quippe cum bellum geri iam viderem: raro tantis animis concurrerunt classes, quippe cum pugnarent, etc., L. —With a relat. introducing an obvious explanation or reason: multa questus est Caesar, quippe qui vidisset, etc., as he would of course, after seeing, etc.: plurimum terroris tulit, quippe quibus aegre occursum est, etc., L.: solis candor inlustrior est... quippe qui tam late conluceat: convivia non inibat; quippe qui ne in oppidum quidem veniret. —With an explanatory appositive: sol Democrito magnus videtur, quippe homini erudito, i. e. as of course it must to an intelligent man: quidam contra miseriti Periturae quippe, Ph.—In irony, certainly, indeed, forsooth: Quippe vetor fatis, I, forsooth, am forbidden by the fates! V.: movet me quippe lumen curiae.—    II. As conj., introducing an obvious explanation or reason, since, for, for in fact: quippe benignus erat, for he was, you see, etc., H.: Quippe color nivis est, O.: quippe homo iam grandior ruri Se continebat, T.: neque provinciam invitus dederat; quippe foedum hominem a re p. procul esse volebat, S.: ego laudo... quippe qui saepe id remedium aegritudinumst, since somehow (see 2 qui), T.: Quippe etiam festis quaedam exercere diebus, Fas et iura sinunt, eince even, etc., V.

    quod adv. and conj.    [ acc n. of 1 qui].    I. As adv., in respect of which, as to what, in what, wherein: quod me accusat, sum extra noxiam, T.: siquid est Quod meā operā opus sit vobis, T.—After est or habeo, introducing that for which reason is given: in viam quod te des, nihil est, there is no necessity for you to, etc.: magis est quod gratuler tibi quam quod te rogem, I have more reason to congratulate, etc.: non est quod multa loquamur, we need not, H.— As to what, in so far as, to the extent that: Epicurus nunc, quod sciam, est ausus, etc.: homo, quod iuvet, curiosus.—In transitions, with a conj. or relat., in view of which, and in fact, but, and yet, accordingly, therefore, now: Quod si ego rescivissem id prius, and had I, etc., T.: tyranni coluntur... quod si forte ceciderant, tum, etc.: quod si regum virtus in pace valeret, S.: quod nisi pugnassem: quod nisi mihi hoc venisset in mentem: quod ut o potius formidine falsā Ludar, V.    II. As conj, that, in that: Quid est quod laetus es? i. e. why are you merry, T.: quid istuc est, quod te audio Nescio quid concertasse, etc., what means it, that? etc., T.: quanta est benignitas naturae, quod tam multa gignit: hoc uno praestamus feris, quod conloquimur, etc.: erat illud absurdum, quod non intellegebat: Sin autem pro eo, quod summa res p. temptatur, etc., in view of the fact that, etc.: ad id, quod sua quemque mala cogebant, evocati, etc., aside from the fact that, etc., L. — That, because, since, for: quod viris fortibus honos habitus est, laudo: gaudeo, quod te interpel<*>o: tibi ago gratias, quod me liberas: quod spiratis, indignantur, L.: doluisse se, quod populi R. beneficium sibi extorqueretur, Cs.: falso queritur genus humanum, quod regatur, etc., S.: laudat Africanum, quod fuerit abstinens.—After verbs of saying or omitting, that, the fact that, the remark that, to say that: non tibi obicio, quod hominem spoliasti: accedit, quod delectatur, besides, he takes pleasure: adicite ad haec, quod foedus dedimus, L.: Adde, quod didicisse artīs Emollit mores, O.: pauca loquitur, quod sibi gratia relata non sit, Cs.: ne hoc quidem (dictum est), quod Taurum ipse transisti?: nox testis, quod nequeam lacrimas perferre parentis, V.—Introducing an explanation, in that: commemorat beneficia... quod venerat, etc., Cs.: bene facis, quod me adiuvas, in helping me: fecit humaniter, quod ad me venit: prudenter Romanus fecit, quod abstitit incepto, L.—Introducing a fact for comment, as to the fact that, as respects this that: Tu quod te posterius purges... huius non faciam, T.: quod vero securi percussit filium, videtur, etc.: quod ius civile amplexus es, video quid egeris: respondit; quod castra movisset, persuasum, etc., Cs.; cf. quod sit (Aurora) spectabilis... ego Procrin amabam, i. e. though Aurora be (called) beautiful... I was in love with Procris, O.—Introducing an exception, that, as far as: omnes mihi labores fuere leves, Praeter quam tui carendum quod erat, save that, T.: haec honesta, praeterquam quod nosmet ipsos diligamus, esse expetenda: adverso rumore esse, superquam quod male pugnaverat, not to mention that, L.: Excepto quod, etc., H.: memento te omnia probare, nisi quod verbis aliter utamur: pestilentia incesserat pari clade in Romanos Poenosque, nisi quod fames, etc., L.: tantum quod hominem non nominat, save that.—Introducing a reason (as real), because, since, for, that: idcirco arcessor, quod sensit, etc., T.: filium suum, quod pugnaverat, necari iussit, S.: omnīs (morbos) eā re suscipi, quod ita videatur, etc.: ne me ideo ornes, Quod timui, etc., H.: haec a custodiis loca vocabant, quod non auderent, etc., Cs.: me accusas, non quod tuis rationibus non adsentior, sed quod nullis: magis, quia imperium factum est, quam quod deminutum quicquam sit, L.: Propterea quod amat filius, T.: haec dicta sunt ob eam causam, quod, etc. I II