in-laws

* * *

* * *

• In time of war, laws are silent

aes, aeris (often used in plur. nom. and acc.; abl. aeribus, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll., and Lucr. 2, 636; gen. AERVM, Inscr. Orell. 3551), n. [cf. Germ. Eisen = iron, Erz = copper; Goth. aiz = copper, gold; Angl.Sax. ar, ær = ore, copper, brass; Eng. iron, ore; Lat. aurum; with the com. notion of brightness; cf. aurora, etc.].

Any crude metal dug out of the earth, except gold and silver; esp.,

Aes Cyprium, whence cuprum, copper: scoria aeris, copper dross or scoria, Plin. 34, 11, 24, § 107:

aeris flos,

flowers of copper, id. 34, 11, 24, § 107:

squama aeris,

scales of copper, Cels. 2, 12 init.:

aes fundere,

Plin. 33, 5, 30, § 94:

conflare et temperare,

id. 7, 56, 57, § 197:

India neque aes neque plumbum habet,

id. 34, 17, 48, § 163:

aurum et argentum et aes,

Vulg. Ex. 25, 3.—

An alloy, for the most part of copper and tin, bronze (brass, an alloy of copper and zinc, was hardly known to the ancients. For their bronze coins the Greeks adhered to copper and tin till B.C. 400, after which they added lead. Silver is rare in Greek bronze coins. The Romans admitted lead into their bronze coins, but gradually reduced the quantity, and, under Calig., Nero, Vesp., and Domit., issued pure copper coins, and then reverted to the mixture of lead. In the bronze mirrors now existing, which are nearly all Etruscan, silver predominated to give a highly reflecting surface. The antique bronze had about 87 parts of copper to 13 of tin. An analysis of several objects has given the following centesimal parts: statua ex aere, Cic. Phil. 9, 6:

simulacrum ex aere factum,

Plin. 34, 4, 9, § 15:

valvas ex aere factitavere,

id. 34, 3, 7, § 13.—Hence:

ducere aliquem ex aere,

to cast one's image in bronze, id. 7, 37, 38, § 125; and in the same sense poet.:

ducere aera,

Hor. Ep. 2, 1, 240:

aes Corinthium,

Plin. 34, 2, 3, §§ 5-8; v. Corinthius.—

Meton.

(Esp. in the poets.) For everything made or prepared from copper, bronze, etc. ( statues, tables of laws, money), and (as the ancients had the art of hardening and tempering copper and bronze) weapons, armor, utensils of husbandry: aes sonit, franguntur hastae, the trumpet sounds, Enn. ap. Non. 504, 32 (Trag. v. 213 Vahl.):

Et prior aeris erat quam ferri cognitus usus: Aere solum terrae tractabant, aereque belli Miscebant fluctus et vulnera vasta serebant, etc.,

Lucr. 5, 1287:

quae ille in aes incidit, in quo populi jussa perpetuasque leges esse voluit,

Cic. Phil. 1, 17; cf. id. Fam. 12, 1; Tac. A. 11, 14; 12, 53; id. H. 4, 40: aere ( with the trumpet, horn) ciere viros, Verg. A. 6, 165:

non tuba directi, non aeris cornua flexi,

Ov. M. 1, 98 (hence also rectum aes, the tuba, in contr. with the crooked buccina, Juv. 2, 118); a brazen prow, Verg. A. 1, 35; the brazen age, Hor. Epod. 16, 64.—In plur.: aera, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll.; Verg. A. 2, 734; Hor. C. 4, 8, 2 al.—

Money: the first Roman money consisted of small rude masses of copper, called aes rude, Plin. 33, 3, 13, § 43; afterwards as coined:

aes signatum,

Cic. Leg. 3, 3; Plin. 33, 3, 13, § 43;

so aes alone: si aes habent, dant mercem,

Plaut. As. 1, 3, 49:

ancilla aere suo empta,

Ter. Phorm. 3, 2, 26: aes circumforaneum. borrowed from the brokers in the forum, Cic. Att. 2, 1: Hic meret aera liber Sosiis, earns them money, Hor. A. P. [p. 61] 345:

gravis aere dextra,

Verg. E. 1, 36:

effusum est aes tuum,

Vulg. Ez. 16, 36:

neque in zona aes (tollerent),

ib. Maarc. 6, 8:

etiam aureos nummos aes dicimus,

Dig. 50, 16, 159.—Hence,

Aes alienum, lit. the money of another; hence, in reference to him who has it, the sum owed, a debt, Plaut. Curc. 3, 1, 2:

habere aes alienum,

Cic. Fam. 5, 6:

aes alienum amicorum suscipere,

to take upon one's self, id. Off. 2, 16:

contrahere,

to run up, id. Q. Fr. 1, 1, 8:

facere,

id. Att. 13, 46:

conflare,

Sall. C. 14, 2; 24, 3:

in aes alienum incidere,

to fall into debt, Cic. Cat. 2, 9:

in aere alieno esse,

to be in debt, id. Verr. 2, 2, 4, § 6; so,

aere alieno oppressum esse,

id. Font. 1; so Vulg. 1 Reg. 22, 2:

laborare ex aere alieno,

Caes. B. C. 3, 22:

liberare se aere alieno,

to get quit of, Cic. Att. 6, 2; so,

aes alienum dissolvere,

id. Sull. 56:

aere alieno exire,

to get out of, id. Phil. 11, 6.—

In aere meo est, trop., he is, as it were, among my effects, he is my friend (only in the language of common conversation):

in animo habui te in aere meo esse propter Lamiae nostri conjunctionem,

Cic. Fam. 13, 62; 15, 14.—

Alicujus aeris esse, to be of some value, Gell. 18, 5.—

In aere suo censeri, to be esteemed according to its own worth, Sen. Ep. 87.—

Sometimes = as, the unit of the standard of money (cf. as); hence, aes grave, the old heary money (as weighed, not counted out):

denis milibus aeris gravis reos condemnavit,

Liv. 5, 12:

indicibus dena milia aeris gravis, quae tum divitiae habebantur, data,

id. 4, 60; so, aes alone and in the gen. sing., instead of assium:

aeris miliens, triciens,

a hundred millions, three millions, Cic. Rep. 3, 10:

qui milibus aeris quinquaginta census fuisset,

Liv. 24, 11.—Also for coins that are smaller than an as (quadrans, triens, etc.):

nec pueri credunt, nisi qui nondum aere, i. e. quadrante, lavantur (those who bathed paid each a quadrans),

Juv. 2, 152 (cf.:

dum tu quadrante lavatum Rex ibis,

Hor. S. 1, 3, 137).—

Wages, pay.

A soldier's pay = stipendium:

negabant danda esse aera militibus,

Liv. 5, 4. And soon after: annua aera habes: annuam operam ede.— Hence in plur., = stipendia, Cic. Verr. 2, 5, 13, § 33.—

Reward, payment, in gen., Juv. 6, 125: nullum in bonis numero, quod ad aes exit, that has in view or aims at pay, reward, Sen. Ep. 88.—

In plur.: aera, counters; hence also the items of a computed sum (for which, later, a sing. form aera, ae (q. v.), came into use): si aera singula probāsti, summam, quae ex his confecta sit, non probare? Cic. ap. Non. 3, 18.

ambŭlo, āvi, ātum, 1, v. n. [regarded by Doed. as a sort of dim. of ambio, but better regarded as comp. of am- and the root of bainô, beto, -bito, baculum = bakpron, vado, venio; Sanscr. gā = go; Germ. gehen; Engl. go. Curtius].

Lit.

In gen., to go about, to walk:

cum illā neque cubat neque ambulat,

Plaut. Bacch. 4, 8, 56:

si non ubi sedeas locus est, est ubi ambules,

id. Capt. prol. 12:

quem ad modum quis ambulet, sedeat,

Cic. Fin. 5, 17, 47:

sedetur, ambulatur,

Varr. L. L. 6, 1, p. 72 Müll.:

ambulatum est,

Cic. Leg. 2, 1, 1; Sen. Ep. 113, 15:

cum sedeatur, ambuletur, discumbatur,

Gell. 2, 2:

standi ambulandi vices,

Quint. 11, 3, 44:

ambulans aut jacens,

Plin. Ep. 9, 36; Gell. 2, 9:

cum ambulantis Tiberii genua advolveretur,

Tac. A. 1, 13: aves aliquae ambulant, ut cornices;

aliae saliunt, ut passeres,

walk, Plin. 10, 38, 54, § 111:

Aegyptii mures bipedes ambulant,

id. 10, 64, 85, § 186:

claudi ambulant,

Vulg. Matt. 11, 5; ib. Joan. 1, 36; ib. Apoc. 2, 1; 9, 20.—Hence,

Esp., to walk for recreation, to take a walk:

abiit ambulatum,

Plaut. Mil. 2, 2, 96:

visus sum mihi cum Galbā ambulare,

Cic. Ac. 2, 16, 51:

cum in sole ambulem, etiamsi aliam ob causam ambulem, etc.,

id. de Or. 2, 14, 60:

pedibus ambulare,

Suet. Dom. 19.—

To go, to travel, to journey (class.), Plaut. Capt. prol. 12:

quo ambulas tu?

id. Am. 1, 1, 185; Ter. Hec. 5, 3, 17:

biduo aut triduo septingenta milia passuum ambulare,

Cic. Quint. 25; id. Att. 9, 4 fin.:

eo modo Caesar ambulat, ut, etc.,

id. ib. 8, 14 et saep.—Hence, in the comic poets, bene ambula, farewell, a good journey to you, a form oft. used at the departure of any one:

bene ambula et redambula,

farewell and farewell back, Plaut. Capt. 4, 2, 120: Ty. Bene ambulato. Ph. Bene vale, id. ib. 2, 3, 92; and absol.:

ambula,

go, Ter. Heaut. 2, 3, 139: ambulare in jus, to go into court, go to law:

ambula in jus,

Plaut. Curc. 5, 2, 23; Ter. Phorm. 5, 8, 43.—

To walk about with a certain gravity or importance: licet superbus ambules pecuniā. Hor. Epod. 4, 5; id. S. 1, 2, 25; 1, 4, 66.—

Of inanimate things:

amnis, quā naves ambulant,

Cato, R. R. 1, 3:

Nilus immenso longitudinis spatio ambulans,

Plin. 5, 9, 10, § 51:

velut intus ambulantem (lucem),

id. 37, 9, 47, § 131.— Trop. (only post-Aug.):

quod deinde caput translatum per omnes leges ambulavit,

was afterwards added to all laws, Plin. 10, 50, 71, § 139; Dig. 4, 4, 15:

ambulat cum domino bonorum possessio,

ib. 37, 11, 2.—

Act., esp. with cognate objects, as iter, via, etc., to navigate, sail, pass over, etc.:

cum Xerxes tantis classibus tantisque copiis maria ambulavisset terramque navigāsset,

Cic. Fin. 2, 34:

perpetuas ambulat illa vias,

Ov. F. 1, 122 (cf.: ire iter, viam, etc., Burm. ad Prop. 2, 19, 50).— Pass.:

si bina stadia ambulentur,

Plin. 23, 1, 16, § 26.—

In milit. lang. t. t., to march:

ut ter in mense tam equites quam pedites educantur ambulatum,

Veg. Mil. 1, 27.—

In the jurists in opp. to ire:

iter est jus eundi ambulandi hominis,

of one going and coming, Dig. 3, 8, 1.—

Trop. very freq. in eccl. Lat. (like Heb. and N. T. Gr. peripateô), to walk, in the sense of to live, with an adjunct of manner or circumstances:

ambulavit Henoch cum Deo,

Vulg. Gen. 5, 22:

ut ambules in viis ejus (Dei),

ib. Deut. 10, 12:

qui ambulant in lege Domini,

ib. Psa. 118, 1:

in circuitu impii ambulant,

ib. ib. 11, 9: fraudulenter ambulare, ib. Prov. 11, 13.—So also very freq. in N. T., but only once in this sense in the Gospels:

quare discipuli tui non ambulant juxta traditionem seniorum?

Vulg. Marc. 7, 5:

qui non secundum carnem ambulant,

ib. Rom. 8, 1:

in carne ambulantes,

ib. 2 Cor. 10, 3:

honeste ambulare,

ib. Rom. 13, 13:

ut ambuletis digne Deo,

ib. Col. 1, 10:

quod non recte ambularent,

ib. Gal. 2, 14 et persaepe.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

arbĭter, tri, m. [ar = ad (v. ad init.) and bito = eo], orig., one that goes to something in order to see or hear it; hence, a spectator, beholder, hearer, an eye-witness, a witness (class. through all periods; used several times by Plaut., but only twice by Ter.; syn.: testis, speculator, conscius).

In gen.:

aequi et justi hic eritis omnes arbitri,

Plaut. Am. prol. 16:

mi quidem jam arbitri vicini sunt, meae quid fiat domi, Ita per impluvium introspectant,

id. Mil. 2, 2, 3:

ne arbitri dicta nostra arbitrari (i. e. speculari, v. arbitror) queant,

id. Capt. 2, 1, 28; so id. ib. 2, 1, 34; id. Cas. 1, 1, 2; 1, 1, 55; id. Mil. 4, 4, 1; id. Merc. 5, 4, 46; id. Poen. 1, 1, 50; 3, 3, 50; id. Trin. 1, 2, 109:

aut desine aut cedo quemvis arbitrum,

Ter. Ad. 1, 2, 43:

quis est decisionis arbiter?

Cic. Fl. 36:

ab arbitris remoto loco,

id. Verr. 2, 5, 31:

remotis arbitris,

after the removal of, id. Off. 3, 31, 112:

omnibus arbitris procul amotis,

Sall. C. 20, 1 Corte:

arbitros eicit,

Liv. 1, 41:

remotis arbitris,

id. 2, 4:

sine arbitro,

id. 27, 28:

absque arbitris,

Vulg. Gen. 39, 11:

loca abdita et ab arbitris libera,

Cic. Att. 15, 16 B; Just. 21, 4:

secretorum omnium arbiter, i. e. conscius,

Curt. 3, 12, 9:

procul est, ait, arbiter omnis,

Ov. M. 2, 458 (cf. id. ib. 4, 63: conscius omnis abest).—

Esp.

In judic. lang., t. t., prop., he that is appointed to inquire into a cause (cf. adire hiberna, Tac. H. 1, 52, and intervenio) and settle it; hence, an umpire, arbiter, a judge, in an actio bonae fidei (i. e. who decides acc. to equity, while the judex decides acc. to laws), Sen. Ben. 3, 7 (cf. Zimmern, Rechtsgesch. 3 B, § 8; 3 B, § 42; 3 B, § 60 sq., and the jurists there cited).— So in the fragments of the Twelve Tables: JVDICI. ARBITROVE. REOVE. DIES. DIFFISVS. ESTO., ap. Paul. ex Fest. s. v. reus, p. 227 Müll.: Prae TOR. ARBITROS. TRES. DATO. ap. Fest. s. v. vindiciae, p. 376 Müll., and the ancient judicial formula:

P. J. A. V. P. V. D., i. e. PRAETOREM JVDICEM ARBITRVMVE POSTVLO VTI DET,

Val. Prob. p. 1539 P.:

ibo ad arbitrum,

Plaut. Rud. 4, 3, 101; so id. ib. 4, 3, 104:

Vicini nostri hic ambigunt de finibus: Me cepere arbitrum,

Ter. Heaut. 3, 1, 90 (arbiter dabatur his, qui de finibus regendis ambigerent, Don.); so,

arbiter Nolanis de finibus a senatu datus,

Cic. Off. 1, 10, 33.—Of the Hebrew judges:

subjacebit damno, quantum arbitri judicaverint,

Vulg. Exod. 21, 22.—Hence, trop.:

Taurus immensus ipse et innumerarum gentium arbiter,

that sets boundaries to numerous tribes, Plin. 5, 27, 27, § 97:

arbitrum familiae herciscundae postulavit,

Cic. Caecin. 7: arbitrum illum adegit (i. e. ad arbitrum illum egit; cf.

adigo),

id. Off. 3, 16, 66:

quis in hanc rem fuit arbiter?

id. Rosc. Com. 4, 12.—In the time of Cicero, when, acc. to the Lex Aebutia, the decisions were given in definite formulae of the praetor, the formal distinction between judex and arbiter disappeared, Cic. Mur. 12 fin. —

Transf. from the sphere of judicial proceedings, a judge, an arbitrator, umpire, in gen.: arbiter inter antiquam Academiam et Zenonem. Cic. Leg. 1, 20, 53:

Judicet Dominus, arbiter hujus diei, inter etc.,

Vulg. Jud. 11, 27.—So of Paris:

arbiter formae,

Ov. H. 16, 69: pugnae, the judge, umpire of the contest, ho brabeutês, Hor. C. 3, 20, 11:

favor arbiter coronae,

which adjudged the prize of victory, Mart. 7, 72, 10.—

He that rules over, governs, or manages something, a lord, ruler, master (mostly poet. or in post-Aug. prose; syn.: rex, dominus): arbiter imperii (Augustus), Ov. Tr. 5, 2, 47:

armorum (Mars),

id. F. 3, 73:

bibendi,

Hor. C. 2, 7, 25 (cf. id. ib. 1, 4, 18: nec regna vini sortiere talis, and in Gr. basileus tou sumposiou):

quo (sc. Noto) non arbiter Hadriae Major,

who rules over the sea, id. ib. 1, 3, 15:

arbiter Eurystheus irae Junonis iniquae,

i. e. the executor, fulfiller of her wrath, Ov. H. 9, 45 al. —In prose, Tac. A. 1, 26:

regni,

id. ib. 13, 14, where Halm reads arbitrium:

rerum,

id. ib. 2, 73:

di potentium populorum arbitri,

id. ib. 15, 24:

(JOVI) RERVM RECTORI FATORVMQVE ARBITRO,

Inscr. Orell. 1269 et saep.

artus (not arctus), a, um, adj. [v. arma], prop. fitted; hence,

Lit., close, strait, narrow, confined, short, brief:

exierunt regionibus artis,

Lucr. 6, 120:

claustra,

id. 1, 70; so id. 3, 808:

nec tamen haec ita sunt arta et astricta, ut ea laxare nequeamus,

Cic. Or. 65, 220:

artioribus apud populum Romanum laqueis tenebitur,

id. Verr. 2, 1, 5:

nullum vinculum ad astringendam fidem jure jurando majores artius esse voluerunt,

id. Off. 3, 31, 111:

compages,

Verg. A. 1, 293:

nexus,

Ov. M. 6, 242:

arto stipata theatro,

pressed together in a contracted theatre, Hor. Ep. 2, 1, 60:

toga,

a narrow toga without folds, id. ib. 1, 18, 30 (cf. exigua toga, id. ib. 1, 19, 13):

nimis arta convivia,

i. e. with too many guests, who are therefore compelled to sit close together, id. ib. 1, 5, 29 et saep.—Hence, subst.: artum, i, n., a narrow place or passage:

ventus cum confercit, franguntur in arto montes nimborum,

Lucr. 6, 158 Lachm.:

multiplicatis in arto ordinibus,

Liv. 2, 50; so id. 34, 15:

nec desilies imitator in artum,

nor, by imitating, leap into a close place, Hor. A. P. 134.—

Trop., strict, severe, scanty, brief, small:

sponte suā cecidit sub leges artaque jura,

subjected himself to the severity of the laws, Lucr. 5, 1147:

Additae leges artae et ideo superbae quasque etc.,

Plin. 16, 4, 5, § 12:

vincula amoris artissima,

Cic. Att. 6, 2: artior somnus, a sounder or deeper sleep, id. Rep. 6, 10:

arti commeatus,

Liv. 2, 34; Tac. H. 4, 26; cf.:

in arto commeatus,

id. ib. 3, 13:

artissimae tenebrae,

very thick darkness, Suet. Ner. 46 (for which, in class. Lat., densus, v. Bremi ad h. l., and cf. densus) al.—So, colligere in artum, to compress, abridge:

quae (volumina) a me collecta in artum,

Plin. 8, 16, 17, § 44.—Of hope, small, scanty:

spes artior aquae manantis,

Col. 1, 5, 2: ne spem sibi ponat in arto, diminish hope, expectation, [p. 169] Ov. M. 9, 683:

quia plus quam unum ex patriciis creari non licebat, artior petitio quattuor petentibus erat,

i. e. was harder, had less ground of hope, Liv. 39, 32; and of circumstances in life, etc., straitened, distressing, wretched, needy, indigent (so in and after the Aug. per. for the class. angustus):

rebus in artis,

Ov. P. 3, 2, 25:

artas res nuntiaret,

Tac. H. 3, 69:

tam artis afflictisque rebus,

Flor. 2, 6, 31; so Sil. 7, 310:

fortuna artior expensis,

Stat. S. 5, 3, 117:

ne in arto res esset,

Liv. 26, 17.— Adv.: artē (not arcte), closely, close, fast, firmly.

Lit.:

arte (manus) conliga,

Plaut. Ep. 5, 2, 29:

boves arte ad stipites religare,

Col. 6, 2, 5:

arte continere aliquid,

Caes. B. G. 7, 23:

aciem arte statuere,

Sall. J. 52, 6:

arte accubare,

Plaut. Stich. 4, 2, 39.— Comp.:

calorem artius continere,

Cic. N. D. 2, 9, 25:

artius astringi,

Hor. Epod. 15, 5:

signa artius conlocare,

Sall. C. 59, 2:

artius ire,

Curt. 4, 13, 34:

artius pressiusque conflictari,

Gell. 10, 6.— Sup.:

milites quam artissime ire jubet,

Sall. J. 68, 4:

artissime plantas serere,

Plin. 12, 3, 7, § 16.—

Trop.:

arte contenteque aliquem habere,

Plaut. As. 1, 1, 63; id. Merc. prol. 64:

arte et graviter dormire,

soundly, Cic. Div. 1, 28, 59:

arte appellare aliquem,

briefly, by shortening his name, Ov. P. 4, 12, 10:

artius adstringere rationem,

Cic. Fat. 14, 32:

abstinentiam artissime constringere,

Val. Max. 2, 2, 8.—

Transf.:

arte diligere aliquem,

strongly, deeply, Plin. Ep. 6, 8; so also id. ib. 2, 13.

artus, ūs, m. [id.], mostly plur. (artua, n., Plaut. Men. 5, 2, 102; quoted in Non. p. 191, 12.—Hence, dat. acc. to Vel. Long. p. 2229 P. and Ter. Scaur. p. 2260 P. artibus; yet the ancient grammarians give their decision in favor of artubus, which form is also supported by the best MSS.; cf. arcus.—The singular is found only in Luc. 6, 754; Val. Fl. 4, 310, and Prisc. p. 1219 P.).

A.. Lit., a joint:

molles commissurae et artus (digitorum),

Cic. N. D. 2, 60, 150:

suffraginum artus,

Plin. 11, 45, 101, § 248:

elapsi in pravum artus,

Tac. H. 4, 81:

dolor artuum,

gout, Cic. Brut. 60, 217.—Sometimes connected with membra, Plaut. Men. 5, 2, 102:

copia materiaï Cogitur interdum flecti per membra, per artus,

in every joint and limb, Lucr. 2, 282; 3, 703 al.; Suet. Calig. 28; cf.

Baumg.-Crus., Clavis ad Suet.: cernere laceros artus, truncata membra,

Plin. Pan. 52, 5.—

Trop., the muscular strength in the joints; hence, in gen., strength, power: Epicharmeion illud teneto;

nervos atque artus esse sapientiae, non temere credere,

Q. Cic. Petit. Cons. 10.—More freq.,

The limbs in gen. (very freq., esp. in the poets; in Lucr. about sixty times): cum tremulis anus attulit artubus lumen, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 36 Vahl.); so Lucr. 3, 7; cf. id. 3, 488; 6, 1189:

artubus omnibus contremiscam,

Cic. de Or. 1, 26, 121: dum nati (sc. Absyrti) dissupatos artus captaret parens, vet. poet. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67:

copia concita per artus Omnīs,

Lucr. 2, 267:

moribundi artus,

id. 3, 129 al.:

rogumque parari Vidit et arsuros supremis ignibus artus, etc.,

Ov. M. 2, 620 al.:

salsusque per artus Sudor iit,

Verg. A. 2, 173; 1, 173 al.:

veste strictā et singulos artus exprimente,

and showing each limb, Tac. G. 17:

artus in frusta concident,

Vulg. Lev. 1, 6; 8, 20;

ib. Job, 16, 8.—Of plants: stat per se vitis sine ullo pedamento, artus suos in se colligens,

its tendrils, Plin. 14, 1, 3, § 13, where Jahn reads arcus.

artus (not arctus), a, um, adj. [v. arma], prop. fitted; hence,

Lit., close, strait, narrow, confined, short, brief:

exierunt regionibus artis,

Lucr. 6, 120:

claustra,

id. 1, 70; so id. 3, 808:

nec tamen haec ita sunt arta et astricta, ut ea laxare nequeamus,

Cic. Or. 65, 220:

artioribus apud populum Romanum laqueis tenebitur,

id. Verr. 2, 1, 5:

nullum vinculum ad astringendam fidem jure jurando majores artius esse voluerunt,

id. Off. 3, 31, 111:

compages,

Verg. A. 1, 293:

nexus,

Ov. M. 6, 242:

arto stipata theatro,

pressed together in a contracted theatre, Hor. Ep. 2, 1, 60:

toga,

a narrow toga without folds, id. ib. 1, 18, 30 (cf. exigua toga, id. ib. 1, 19, 13):

nimis arta convivia,

i. e. with too many guests, who are therefore compelled to sit close together, id. ib. 1, 5, 29 et saep.—Hence, subst.: artum, i, n., a narrow place or passage:

ventus cum confercit, franguntur in arto montes nimborum,

Lucr. 6, 158 Lachm.:

multiplicatis in arto ordinibus,

Liv. 2, 50; so id. 34, 15:

nec desilies imitator in artum,

nor, by imitating, leap into a close place, Hor. A. P. 134.—

Trop., strict, severe, scanty, brief, small:

sponte suā cecidit sub leges artaque jura,

subjected himself to the severity of the laws, Lucr. 5, 1147:

Additae leges artae et ideo superbae quasque etc.,

Plin. 16, 4, 5, § 12:

vincula amoris artissima,

Cic. Att. 6, 2: artior somnus, a sounder or deeper sleep, id. Rep. 6, 10:

arti commeatus,

Liv. 2, 34; Tac. H. 4, 26; cf.:

in arto commeatus,

id. ib. 3, 13:

artissimae tenebrae,

very thick darkness, Suet. Ner. 46 (for which, in class. Lat., densus, v. Bremi ad h. l., and cf. densus) al.—So, colligere in artum, to compress, abridge:

quae (volumina) a me collecta in artum,

Plin. 8, 16, 17, § 44.—Of hope, small, scanty:

spes artior aquae manantis,

Col. 1, 5, 2: ne spem sibi ponat in arto, diminish hope, expectation, [p. 169] Ov. M. 9, 683:

quia plus quam unum ex patriciis creari non licebat, artior petitio quattuor petentibus erat,

i. e. was harder, had less ground of hope, Liv. 39, 32; and of circumstances in life, etc., straitened, distressing, wretched, needy, indigent (so in and after the Aug. per. for the class. angustus):

rebus in artis,

Ov. P. 3, 2, 25:

artas res nuntiaret,

Tac. H. 3, 69:

tam artis afflictisque rebus,

Flor. 2, 6, 31; so Sil. 7, 310:

fortuna artior expensis,

Stat. S. 5, 3, 117:

ne in arto res esset,

Liv. 26, 17.— Adv.: artē (not arcte), closely, close, fast, firmly.

Lit.:

arte (manus) conliga,

Plaut. Ep. 5, 2, 29:

boves arte ad stipites religare,

Col. 6, 2, 5:

arte continere aliquid,

Caes. B. G. 7, 23:

aciem arte statuere,

Sall. J. 52, 6:

arte accubare,

Plaut. Stich. 4, 2, 39.— Comp.:

calorem artius continere,

Cic. N. D. 2, 9, 25:

artius astringi,

Hor. Epod. 15, 5:

signa artius conlocare,

Sall. C. 59, 2:

artius ire,

Curt. 4, 13, 34:

artius pressiusque conflictari,

Gell. 10, 6.— Sup.:

milites quam artissime ire jubet,

Sall. J. 68, 4:

artissime plantas serere,

Plin. 12, 3, 7, § 16.—

Trop.:

arte contenteque aliquem habere,

Plaut. As. 1, 1, 63; id. Merc. prol. 64:

arte et graviter dormire,

soundly, Cic. Div. 1, 28, 59:

arte appellare aliquem,

briefly, by shortening his name, Ov. P. 4, 12, 10:

artius adstringere rationem,

Cic. Fat. 14, 32:

abstinentiam artissime constringere,

Val. Max. 2, 2, 8.—

Transf.:

arte diligere aliquem,

strongly, deeply, Plin. Ep. 6, 8; so also id. ib. 2, 13.

artus, ūs, m. [id.], mostly plur. (artua, n., Plaut. Men. 5, 2, 102; quoted in Non. p. 191, 12.—Hence, dat. acc. to Vel. Long. p. 2229 P. and Ter. Scaur. p. 2260 P. artibus; yet the ancient grammarians give their decision in favor of artubus, which form is also supported by the best MSS.; cf. arcus.—The singular is found only in Luc. 6, 754; Val. Fl. 4, 310, and Prisc. p. 1219 P.).

A.. Lit., a joint:

molles commissurae et artus (digitorum),

Cic. N. D. 2, 60, 150:

suffraginum artus,

Plin. 11, 45, 101, § 248:

elapsi in pravum artus,

Tac. H. 4, 81:

dolor artuum,

gout, Cic. Brut. 60, 217.—Sometimes connected with membra, Plaut. Men. 5, 2, 102:

copia materiaï Cogitur interdum flecti per membra, per artus,

in every joint and limb, Lucr. 2, 282; 3, 703 al.; Suet. Calig. 28; cf.

Baumg.-Crus., Clavis ad Suet.: cernere laceros artus, truncata membra,

Plin. Pan. 52, 5.—

Trop., the muscular strength in the joints; hence, in gen., strength, power: Epicharmeion illud teneto;

nervos atque artus esse sapientiae, non temere credere,

Q. Cic. Petit. Cons. 10.—More freq.,

The limbs in gen. (very freq., esp. in the poets; in Lucr. about sixty times): cum tremulis anus attulit artubus lumen, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 36 Vahl.); so Lucr. 3, 7; cf. id. 3, 488; 6, 1189:

artubus omnibus contremiscam,

Cic. de Or. 1, 26, 121: dum nati (sc. Absyrti) dissupatos artus captaret parens, vet. poet. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67:

copia concita per artus Omnīs,

Lucr. 2, 267:

moribundi artus,

id. 3, 129 al.:

rogumque parari Vidit et arsuros supremis ignibus artus, etc.,

Ov. M. 2, 620 al.:

salsusque per artus Sudor iit,

Verg. A. 2, 173; 1, 173 al.:

veste strictā et singulos artus exprimente,

and showing each limb, Tac. G. 17:

artus in frusta concident,

Vulg. Lev. 1, 6; 8, 20;

ib. Job, 16, 8.—Of plants: stat per se vitis sine ullo pedamento, artus suos in se colligens,

its tendrils, Plin. 14, 1, 3, § 13, where Jahn reads arcus.