Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

ignem+ex+lignis+c

  • 1 fio

    fīo, fĭĕri, factus sum (passif de facere)    - pass. arch. fitur, fiebantur Cat. d. Prisc. 8, 12; fatum est Liv. Andr. d. Non. 475, 17 II impér. fiere Aug. Ep. 82, 29, etc. ; fi Plaut. Curc. 87, Pers. 38 ; Hor. S. 2, 5, 38 ; fite Plaut. Curc. 89 ; 150 II inf. fiere Laev. d. Gell. 19, 7, 10.    - la conjugaison. [st1]1 [-] être fait, se produire, arriver.    - tantus clamor factus est, ut... Cic. Verr. 2, 47: de si grands cris s'élevèrent que...    - fit gemitus omnium, Cic. Verr. 5, 74: tout le monde gémit.    - terrae motus factus est, Cic. Div. 1, 101: il s'est produit un tremblement de terre.    - ignem (ex) lignis viridibus fieri jussit: il ordonna de faire un feu de bois vert.    - fit sermo inter eos: la conversation s’engage entre eux.    - fieri ab: provenir de. --- Lucr. 4, 542 ; Marc. Fam. 4, 11, 1.    - quid fiet telo ? Lucr. 1, 981: qu'arrivera-t-il du trait ?    - comiter a me fiet, Plaut. Rud. 286: il y aura de ma part un accueil affable.    - quid Tulliolā meā fiet? Cic. Fam. 14, 4, 3: quel sera le sort de ma chère Tullie?    - quid illo fiet? quid me? Cic. Att. 6, 1, 14: quel sera son sort? quel sera le mien?    - de fratre quid fiet? Ter. Ad. 996: que sera-t-il fait de mon frère?    - fiat: soit! très bien! d'accord, j'y consens.    - ut fit, Cic. Mil. 28: comme il arrive d'ordinaire.    - ut fieri solet ou ut fit plerumque: comme il arrive d'ordinaire.    - fieri non potuit aliter, Cic. Att. 6, 6, 3: il ne pouvait en être autrement.    - fides fit + prop. inf.: *la conviction est faite que* = on est sûr que, on croit que.    - fit ut + subj.: il arrive que.    - qui fit ut? comment se fait-il que?    - fieri potest ut + subj.: il peut arriver que.    - fieri non potest ut... non... Cic. Verr 2, 190: il ne peut pas se faire que ne... pas.    - fieri nullo pacto potest ut non dicas, Cic. Fin. 1, 27 il est absolument impossible de ne pas dire.    - fieri non potest quin dolorem capiamus: il nous est impossible de ne pas éprouver de la douleur.    - nec aliter fieri potest quam ut aut certum sit aut non sit, Quint. 3, 6, 34: il ne peut pas se produire autre chose que ceci: ou c'est certain ou ce ne l'est pas.    - mais id aliter fieri non potest quam ut... cedat, Liv. 37, 35, 10: cela ne peut se faire qu'à la condition qu'il s'éloigne...    - commode factum est quod primo de dolore disputavimus: il est heureux que nous ayons d'abord discuté sur la souffrance.    - eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit, Plaut. Poen. 5, 1, 23: il a fait, dit-on, ce qu'il devait faire (= il est mort). [st1]2 [-] se rencontrer, être.    - nihil te fieri posse jucundius, Cic. Q. 1, 1, 38: [on dit] que rien ne peut se rencontrer de plus agréable que toi. [st1]3 [-] devenir, être fait, être créé (élu).    - dii ex hominibus facti, Cic. Rep. 2, 18: d'hommes devenus dieux.    - quo tibi fieri tribuno ? Hor. S. 1, 6, 25: que t'a servi de devenir tribun ?    - absol. fieri, Sen. Ep. 118, 4: être élu.    - quae omnia dulciora fiunt moribus bonis, Cic. CM 65: tout cela s'adoucit par les bonnes moeurs.    - ampla domus dedecori domino fit si... Cic. Off. 1, 139: une vaste maison devient un déshonneur pour le maître, si...    - quodcumque sibi petat socius, id societatis fieri, Cic. Com. 56: [il pense] que tout ce qu'un associé réclame pour lui-même, devient propriété de l'association.    - avec gén. de prix fieri magni, Cic.: être estimé, être en grande considération. [st1]4 [-] être sacrifié.    - neque duobus nisi certis deis rite una hostia fieri, Liv. 27, 25, 9: [ils disaient] qu'il n'était pas permis par la religion d'offrir en sacrifice une seule victime à deux divinités à moins qu'elles n'eussent des attributions nettement définies.    - dis... lacte fit, non vino, Varr. d. Non. 167: à ces dieux on offre du lait, non du vin.    - ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Tib. 3, 12, 14: voici une triple offrande de gâteau, chaste déesse [Junon], une triple offrande de vin pur.
    * * *
    fīo, fĭĕri, factus sum (passif de facere)    - pass. arch. fitur, fiebantur Cat. d. Prisc. 8, 12; fatum est Liv. Andr. d. Non. 475, 17 II impér. fiere Aug. Ep. 82, 29, etc. ; fi Plaut. Curc. 87, Pers. 38 ; Hor. S. 2, 5, 38 ; fite Plaut. Curc. 89 ; 150 II inf. fiere Laev. d. Gell. 19, 7, 10.    - la conjugaison. [st1]1 [-] être fait, se produire, arriver.    - tantus clamor factus est, ut... Cic. Verr. 2, 47: de si grands cris s'élevèrent que...    - fit gemitus omnium, Cic. Verr. 5, 74: tout le monde gémit.    - terrae motus factus est, Cic. Div. 1, 101: il s'est produit un tremblement de terre.    - ignem (ex) lignis viridibus fieri jussit: il ordonna de faire un feu de bois vert.    - fit sermo inter eos: la conversation s’engage entre eux.    - fieri ab: provenir de. --- Lucr. 4, 542 ; Marc. Fam. 4, 11, 1.    - quid fiet telo ? Lucr. 1, 981: qu'arrivera-t-il du trait ?    - comiter a me fiet, Plaut. Rud. 286: il y aura de ma part un accueil affable.    - quid Tulliolā meā fiet? Cic. Fam. 14, 4, 3: quel sera le sort de ma chère Tullie?    - quid illo fiet? quid me? Cic. Att. 6, 1, 14: quel sera son sort? quel sera le mien?    - de fratre quid fiet? Ter. Ad. 996: que sera-t-il fait de mon frère?    - fiat: soit! très bien! d'accord, j'y consens.    - ut fit, Cic. Mil. 28: comme il arrive d'ordinaire.    - ut fieri solet ou ut fit plerumque: comme il arrive d'ordinaire.    - fieri non potuit aliter, Cic. Att. 6, 6, 3: il ne pouvait en être autrement.    - fides fit + prop. inf.: *la conviction est faite que* = on est sûr que, on croit que.    - fit ut + subj.: il arrive que.    - qui fit ut? comment se fait-il que?    - fieri potest ut + subj.: il peut arriver que.    - fieri non potest ut... non... Cic. Verr 2, 190: il ne peut pas se faire que ne... pas.    - fieri nullo pacto potest ut non dicas, Cic. Fin. 1, 27 il est absolument impossible de ne pas dire.    - fieri non potest quin dolorem capiamus: il nous est impossible de ne pas éprouver de la douleur.    - nec aliter fieri potest quam ut aut certum sit aut non sit, Quint. 3, 6, 34: il ne peut pas se produire autre chose que ceci: ou c'est certain ou ce ne l'est pas.    - mais id aliter fieri non potest quam ut... cedat, Liv. 37, 35, 10: cela ne peut se faire qu'à la condition qu'il s'éloigne...    - commode factum est quod primo de dolore disputavimus: il est heureux que nous ayons d'abord discuté sur la souffrance.    - eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit, Plaut. Poen. 5, 1, 23: il a fait, dit-on, ce qu'il devait faire (= il est mort). [st1]2 [-] se rencontrer, être.    - nihil te fieri posse jucundius, Cic. Q. 1, 1, 38: [on dit] que rien ne peut se rencontrer de plus agréable que toi. [st1]3 [-] devenir, être fait, être créé (élu).    - dii ex hominibus facti, Cic. Rep. 2, 18: d'hommes devenus dieux.    - quo tibi fieri tribuno ? Hor. S. 1, 6, 25: que t'a servi de devenir tribun ?    - absol. fieri, Sen. Ep. 118, 4: être élu.    - quae omnia dulciora fiunt moribus bonis, Cic. CM 65: tout cela s'adoucit par les bonnes moeurs.    - ampla domus dedecori domino fit si... Cic. Off. 1, 139: une vaste maison devient un déshonneur pour le maître, si...    - quodcumque sibi petat socius, id societatis fieri, Cic. Com. 56: [il pense] que tout ce qu'un associé réclame pour lui-même, devient propriété de l'association.    - avec gén. de prix fieri magni, Cic.: être estimé, être en grande considération. [st1]4 [-] être sacrifié.    - neque duobus nisi certis deis rite una hostia fieri, Liv. 27, 25, 9: [ils disaient] qu'il n'était pas permis par la religion d'offrir en sacrifice une seule victime à deux divinités à moins qu'elles n'eussent des attributions nettement définies.    - dis... lacte fit, non vino, Varr. d. Non. 167: à ces dieux on offre du lait, non du vin.    - ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Tib. 3, 12, 14: voici une triple offrande de gâteau, chaste déesse [Junon], une triple offrande de vin pur.
    * * *
        Fio, id est Efficior, Je suis faict, ou je devien. Passiuam enim verbi Facio significationem habet. Irregulariter autem fierem pro firem facit, et fieri pro firi. Praeteritum est factus sum vel fui. Praesens imperatiui capit a futuro optatiui, Fias, fiat: fiamus, fiatis, fiant: quia Fi non dicitur, et Fite rarissime legitur, vt apud Catonem: et Fitote in Amphitruone Plauti. Fiens et Fiendus barbara sunt. Veteres Fitur dixere, et facitur, paruifaciatur, facessetur, vt probat Priscianus: quae exoleuerunt. In reliquis Fio per quartam coniugatur.
    \
        - si quidem biduum: Verum ne fiant isti viginti dies. Terent. Qu'ils ne soyent faicts et tournez ou convertiz en vingt jours.
    \
        Fit absynthium in Arabia. Plaut. Croist en Arabie.
    \
        Fiet tibi acceptum. Plin. iunior. On le te comptera pour receu.
    \
        Fis anus. Horat. Tu deviens vieille.
    \
        Auarum fieri. Horat. Devenir avaritieux.
    \
        Viro fit causa, exigitur matrimonio. Plaut. Le mari ha cause.
    \
        Mane aliquid fiet sibi. Plaut. On apprestera quelque viande.
    \
        Quum vellet videri commodioris valetudinis factus. Quint. Estre allegé de sa maladie.
    \
        Ne quid detrimenti fiat, dabitur a me opera. Plancus ad Ciceronem. Qu'aucun dommage ne soit faict.
    \
        Quem tu aiebas esse diuitem factum. Plaut. Estre enrichi.
    \
        Nulla adeo ex re istuc fit, nisi ex nimio otio. Terent. Cela ne vient que de, etc.
    \
        Ex ea re quid fiat, vide. Terent. Regarde qu'il s'ensuit de cela.
    \
        Fient in illum exempla. Terent. Il sera puni griefvement, en sorte que les autres y prendront exemple.
    \
        Honorificentius fieri non potuit. Cic. On n'eut sceu faire plus honorablement.
    \
        Si ita factum esset, magno vsui causae nostrae fuisset. Cic. Si on eust ainsi faict, etc.
    \
        Fit liber. Plaut. Il est mis en liberté.
    \
        Fieri modum non video. Terent. Je ne voy point qu'on tienne mesure.
    \
        Mora fit per ianitorem. Horat. Quand le portier ne veult laisser entrer quelqu'un.
    \
        Fit obuiam casu ei multitudini C. Curio. Cic. Caius Curio d'adventure rencontre ceste troupe, ou route.
    \
        Fieri id non potest quin sentiant. Terent. Il ne se peult faire que, etc.
    \
        Quam tibi scribis a Bibulo fieri potestatem. Cic. Que Bibulus le te permet.
    \
        Sensu amisso fit idem quasi natus non esset omnino. Cic. C'est tout un comme si, etc.
    \
        Factus reus a populo. Plin. iunior. Qui a esté accusé, etc.
    \
        Vbi satias coepit fieri, commuto locum. Terent. Quand je commence à me fascher et ennuyer.
    \
        Vbi videbit tantos sibi sumptus domi quotidianos fieri. Terent. Qu'on luy despendera tant, Qu'on fera si grands despens.
    \
        Mihi quidem hercle non fit verisimile. Terent. Il ne me semble point vray semblable.
    \
        Ita fit verum illud quod initio dixi, Amicitiam nisi inter bonos esse non posse. Cic. Par ainsi est verifié ce que, etc.
    \
        Vt fit. Cic. Comme il advient communeement.
    \
        Fit, vt de eadem re saepe alius aliud decreuerit, aut iudicauerit. Author ad Herennium. Il advient aucunesfois.
    \
        Hoc nisi fit, puerum vt tu videas, nihil mouentur nuptiae. Terent. Si ne se faict que tu, etc.
    \
        Vostra hercle factum iniuria. Plaut. C'est vostre faulte.
    \
        Fieri, pen. cor. Cic. Estre estimé et prisé.
    \
        Illud fit saepe. Plaut. Cela advient, ou se fait souvent.
    \
        Mecum obsecro te. s. Fiat. Plaut. Ainsi soit faict, J'en suis content.

    Dictionarium latinogallicum > fio

  • 2 lignum

    lignum, i, n. [prob. root leg-, v. 2. lĕgo; that which is gathered, i. e. for firewood], wood ( firewood. opp. to materia, timber for building, Dig. 32, 1, 55).
    I.
    Lit. (class. only in plur.):

    ligna neque fumosa erunt et ardebunt bene,

    Cato, R. R. 130:

    ligna et sarmenta circumdare, ignem subicere,

    Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69:

    ignem ex lignis viridibus atque umidis fieri jussit,

    id. ib. 2, 1, 17, §

    45: ligna super foco Large reponens,

    Hor. C. 1, 9, 5: ligna et virgas et carbones quibusdam videri esse in penu, Mas. Sab. ap. Gell. 4, 1, 22.—Prov.: in silvam ligna ferre, i. e. to perform useless labor, or, as we say in English, to carry coals to Newcastle, Hor. S. 1, 10, 34:

    lignorum aliquid posce,

    Juv. 7, 24.—
    B.
    In gen., timber, wood:

    hos lignum stabat in usus, Annosam si forte nucem dejecerat Eurus,

    i. e. for making tables, Juv. 11, 118.—
    II.
    Transf.
    A.
    That which is made of wood, a writing-tablet:

    vana supervacui dicunt chirographa ligni,

    Juv. 13, 137; 16, 41; a plank:

    ventis animam committe, dolato confisus ligno,

    id. 12, 58.—
    B.
    The hard part of fruit, the shell (of a nut), or the stone or kernel (of cherries, plums, etc.):

    bacarum intus lignum,

    Plin. 15, 28, 34, § 111; 15, 3, 3, § 10:

    lignum in pomo,

    id. 13, 4, 9, § 40; of grape-stones, id. 17, 21, 35, § 162.—
    C.
    A fault in table-tops, where the grain of the wood is not curly, but straight, Plin. 13, 15, 30, § 98.—
    D.
    ( Poet. and late Lat.) A tree, Verg. A. 12, 767; Hor. S. 1, 8, 1; id. C. 2, 13, 11:

    lignum pomiferum,

    Vulg. Gen. 1, 11:

    lignum scientiae boni et mali,

    id. ib. 2, 9:

    lignum vitae,

    id. Apoc. 2, 9.—
    E.
    A staff, club (eccl. Lat.):

    cum gladiis et lignis,

    Vulg. Marc. 14, 43 and 48.

    Lewis & Short latin dictionary > lignum

  • 3 īgnis or (once in H.) īgnīs

       īgnis or (once in H.) īgnīs is (abl. īgnī; rarely īgne), m    [1 AG-], fire: ignem ex lignis fieri iussit: ignīs restinguere: templis ignīs inferre: subditis ignibus aquae fervescunt: casurae inimicis ignibus arces, V.: ignīs fieri prohibuit, Cs.: ignem operibus inferre, Cs.: urbi ferro ignique minitari: gravis, a conflagration, Ta.: ignibus significatione factā, signal-fires, Cs.: ut fumo atque ignibus significatur, watch-fires, Cs.: quorundam igni et equus adicitur, the funeral pyre, Ta.: fulsere ignes, lightnings, V.: missos Iuppiter ignīs Excusat, thunderbolt, O.: inter ignīs Luna minores, i. e. stars, H.: clarior ignis Auditur, the crackling of fire, V.: Eumenidum, torches, Iu.: emendus, i. e. fuel, Iu.: sacer, St. Anthony's fire, erysipelas, V.: aqua et ignis, i. e. the necessaries of life.—Fire, brightness, splendor, brilliancy, lustre, glow, redness: curvatos imitatus ignīs lunae, H.: nox caret igne suo, starlight, O.: positi sub ignibus Indi, the sun, O.— Fig., fire, glow, rage, fury, love, passion: exarsere ignes animo, V.: huic ordini ignem novum subici: caeco carpitur igni, secret love, V.: tectus magis aestuat ignis, O.: socii ignes, i. e. nuptials, O.— A beloved object, flame: Accede ad ignem hunc, T.: meus, V.: pulchrior, H.—An agent of destruction, fire, flame: ne parvus hic ignis incendium ingens exsuscitet (i. e. Hannibal), L.

    Latin-English dictionary > īgnis or (once in H.) īgnīs

  • 4 lignum

    līgnum, ī, n. (2. lego), I) das Holz; im Plur. ligna, von mehr als einem Stücke Holz, bes. vom Brennholze (dah. als Brennholz, Scheitholz der materia [Nutzholz, Bauholz] entgegengesetzt, Ulp. dig. 32, 1, 55; cf. 7, 1, 12 in.), a) übh.: fascis lignorum, Tac. u. Apul.: lignum umidum et viride, Augustin.: calcei ex ligno facti, Paul. ex Fest.: ligni (Stück Holz) vel ferri obtusioris ictu percussus, Treb. Poll.: ligna vitea, Rebholz, Solin.: ligna virentia, Sen.: ligna minuta (klein gehacktes), Paul. ex Fest.: ligna neque fumosa erunt et ardebunt bene, Cato: ignem ex lignis viridibus in loco angusto fieri iubere, Cic.: ligna et sarmenta circumdare ignemque circum subicere, Caes.: ligna colligere, Vulg. u. Iul. Val.: ligna exstruere (zu einem Scheiterhaufen), Liv.: exstruere focum lignis, Hor.: ligna super foco large reponere, Hor.: componere lignum, Gell., aridum lignum, Hor., ligna in caminum, Cato: lignum caedere, Plaut.: ligna caedere (in silvis), Salv.: ligna caedentes, die Holzhauer, Vulg.: ligna senex minuit (spaltete) concisaque construit arte (mit K.), Ov. – sprichw., ligna ferre in silvam, ähnlich unserm »Wasser in den Brunnen tragen«, Hor. sat. 1, 10, 34. – b) insbes., das Holz, der Schaft eines Speeres, Ggstz. ferrum, Ov. u. Sen.: eines Pfeiles, Ggstz. spiculum, Curt. – II) meton.: 1) eine Schreibtafel, Iuven. 16, 41. – 2) poet., ein Holz = ein Baum, Verg. Aen. 12, 767. Hor. sat. 1, 8, 1: ligna fructifera, Fruchthölzer, Augustin. conf. 7, 13. – 3) ein Pfropfreis, Ov. met. 14, 680. – 4) mobile lignum, ein hölzernes Zappelmännchen, Hor. sat. 2, 7, 82. – 5) ein Holzbild (einer Kuh), Ov. met. 8, 132. – 6) = patibulum, das Kreuz, Augustin. serm. 2, 5 u. ö. – 7) das Harte an od. im Obste, die äußere Schale od. der Kern od. Stein (zB. die Nußschale, der Kern in Pfirsichen, Kirschen, Pflaumen, Weinbeeren), Plin. 15, 111; 16, 183 u. 187. – 8) der Fehler an Tischplatten, wenn das Holz weder kraus noch gestreift ist, Plin. 13, 98. – Nbf. a) lignus, Itala (psalt. Veron.) psalm. 72, 23. Itala (Weing.) Ezech. 17, 24. Augustin. spec. bei Mai spicil. Rom. app. p. 52. Gromat. vet. 306, 1. – b) ligna, ae, f., wov. Genet. lignarum, Iordan. Get. 51. § 267 M.

    lateinisch-deutsches > lignum

  • 5 lignum

    līgnum, ī, n. (2. lego), I) das Holz; im Plur. ligna, von mehr als einem Stücke Holz, bes. vom Brennholze (dah. als Brennholz, Scheitholz der materia [Nutzholz, Bauholz] entgegengesetzt, Ulp. dig. 32, 1, 55; cf. 7, 1, 12 in.), a) übh.: fascis lignorum, Tac. u. Apul.: lignum umidum et viride, Augustin.: calcei ex ligno facti, Paul. ex Fest.: ligni (Stück Holz) vel ferri obtusioris ictu percussus, Treb. Poll.: ligna vitea, Rebholz, Solin.: ligna virentia, Sen.: ligna minuta (klein gehacktes), Paul. ex Fest.: ligna neque fumosa erunt et ardebunt bene, Cato: ignem ex lignis viridibus in loco angusto fieri iubere, Cic.: ligna et sarmenta circumdare ignemque circum subicere, Caes.: ligna colligere, Vulg. u. Iul. Val.: ligna exstruere (zu einem Scheiterhaufen), Liv.: exstruere focum lignis, Hor.: ligna super foco large reponere, Hor.: componere lignum, Gell., aridum lignum, Hor., ligna in caminum, Cato: lignum caedere, Plaut.: ligna caedere (in silvis), Salv.: ligna caedentes, die Holzhauer, Vulg.: ligna senex minuit (spaltete) concisaque construit arte (mit K.), Ov. – sprichw., ligna ferre in silvam, ähnlich unserm »Wasser in den Brunnen tragen«, Hor. sat. 1, 10, 34. – b) insbes., das Holz, der Schaft eines Speeres, Ggstz. ferrum, Ov. u. Sen.: eines Pfeiles, Ggstz. spiculum, Curt. – II) meton.: 1) eine Schreibtafel, Iuven. 16, 41. – 2) poet., ein Holz = ein Baum,
    ————
    Verg. Aen. 12, 767. Hor. sat. 1, 8, 1: ligna fructifera, Fruchthölzer, Augustin. conf. 7, 13. – 3) ein Pfropfreis, Ov. met. 14, 680. – 4) mobile lignum, ein hölzernes Zappelmännchen, Hor. sat. 2, 7, 82. – 5) ein Holzbild (einer Kuh), Ov. met. 8, 132. – 6) = patibulum, das Kreuz, Augustin. serm. 2, 5 u. ö. – 7) das Harte an od. im Obste, die äußere Schale od. der Kern od. Stein (zB. die Nußschale, der Kern in Pfirsichen, Kirschen, Pflaumen, Weinbeeren), Plin. 15, 111; 16, 183 u. 187. – 8) der Fehler an Tischplatten, wenn das Holz weder kraus noch gestreift ist, Plin. 13, 98. – Nbf. a) lignus, Itala (psalt. Veron.) psalm. 72, 23. Itala (Weing.) Ezech. 17, 24. Augustin. spec. bei Mai spicil. Rom. app. p. 52. Gromat. vet. 306, 1. – b) ligna, ae, f., wov. Genet. lignarum, Iordan. Get. 51. § 267 M.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > lignum

  • 6 līgnum

        līgnum ī, n    [1 LEG-], gathered wood, firewood (only in plur.): ligna circumdare, ignem subicere: ignem ex lignis viridibus fieri iussit: ligna super foco reponens, H.—Prov.. In silvam ligna ferre, i. e. carry coals to Newcastle, H.— Timber, wood: hos lignum stabat ad usūs, i. e. to make tables, Iu.— A piece of wood, something made of wood: fisso ligno, spearshaft, V.: leges incidere ligno, a wooden table, H.: mobile, a puppet, H.: supervacuum, writing-tablet, Iu.: dolato Confisus ligno, plank, Iu.— A tree: nautis venerabile, V.: triste, H.
    * * *
    wood; firewood; timber; "stump"; gallows/cross; tree of the cross; staves (pl.)

    Latin-English dictionary > līgnum

  • 7 facio

    fēcī, factum, ere (арх.: imper. face = fac ; fut. II faxo = fecero; pf. conjct. faxim = fecerim; pass. см. fīo)
    1) делать (statua ex aere facta C; scuta ex cortĭce f. Cs); производить, совершать (impĕtum in hostem C; eruptiones ex oppīdo Cs; incursionem L); изготовлять, выделывать (caseum, vinum Vr); строить, сооружать (muros, classem, pontem in Arări Cs); раскидывать, разбивать (castra Cs, C); разводить, добывать ( ignem ex lignis C); прокладывать, проводить (viam sibi L; semĭtam Pl)
    quo facto Pt — когда это было сделано (совершено, готово), т. е. после этого
    2) воспитывать, формировать ( mores Sen)
    3) производить, порождать, выделять ( calorem PM); класть, откладывать ( ova Vr); выводить (pullos Vr; subolem Col, PM); давать ( multam herbam Col)
    f. verba C, Lговорить
    5) сочинять, слагать (orationem C; versus C, H); составлять, писать ( litteras ad aliquem C)
    6) грам. образовывать (cado facit cecidi, spondeospopondi, pingo — pinxi etc. Q)
    7) разрешать, позволять, предоставлять ( alicui transĭtum L)
    f. alicui potestatem (gratiam или copiam) dicendi L — позволить говорить (предоставить слово) кому-л.
    8) поступать, действовать, вести себя (humaniter C; arroganter Cs; bene, male alicui Pl, Ter etc.; contra aliquem Sl)
    alicui aegre f. Ter — огорчать кого-л.
    f. cum (ab) aliquo C, Nep etc. — действовать заодно с кем-л. (поддерживать кого-л.)
    f. adversus aliquem L etc. — быть (действовать) против кого-л.
    9) ( о правонарушениях) совершать (scelus, facinus, caedem, furtum Pl, C etc.)
    10) приносить в жертву (Jovi aliquid L или aliquā re Vr)
    11) (тж. bene f. Sen etc.) благотворно действовать, помогать
    nec coelum nec aquae faciunt O — плохо действуют (на меня здесь) и климат, и вода
    12) быть полезным, иметь значение
    13) давать (alicui suavium Pl, cognomen alicui L; alicui otia V)
    gratiam f. delicti Sl — прощать (чью-л.) провинность
    14) брать, забирать, захватывать (praedam Cs, Nep; manubias C)
    15) получать (stipendia Sl, L); зарабатывать (lucrum C; assem Pt); наживать, накоплять ( maximam pecuniam C)
    corpus f. CC, Phполнеть
    16) собирать, взыскивать ( tribūtum C)
    17) набирать (exercitum C, VP; auxilia mercēde T)
    18) проделывать, проходить, пробегать (iter C; cursu quinquaginta stadia Just)
    19) проводить (annum in aliquā re Dig; aliquot dies unā Sen)
    20) составлять, равняться (duplicatum jugĕrum Col; dodrantem bonorum Dig)
    21) приносить, воздавать ( gratulationem alicui C)
    gratiam f. alicui alicujus rei L — благодарить кого-л. за что-л.
    22) заниматься (какой-л. профессией)
    medicinam f. alicui C — лечить кого-л.
    23) быть способным (пригодным), подходить, соответствовать ( ad aliquid или alicui rei)
    24) заключать (pacem, indutias C)
    25) совершать, осуществлять, проводить
    f. bellum Csначинать войну или Cs, C вести войну
    fugam f. Sl, Lобращать и обращаться в бегство
    f. moram alicui Pl, C — задерживать кого-л.
    26) выполнять (promissa C; imperata Cs)
    27) устраивать (cenas, ludos C)
    28) возбуждать, вызывать (desiderium alicui alicujus rei L; spem C, L; suspicionem C); причинять, доставлять ( dolorem alicui C); внушать (metum CC, T, L)
    f. fletum C и f. flere Oдоводить до слёз
    fidem alicui f. L — внушить кому-л. уверенность (убедить кого-л.) (в чём-л.)
    29) обусловливать, создавать
    quid sit, quod memoriam facit Q — (вопрос о том), в чём сущность памяти
    30) терпеть, нести (detrimentum, damnum C)
    f. vitium C, PM — приходить в негодность, портиться
    31) допускать, (пред)полагать, воображать
    fac, qui ego sum, esse te C — вообрази, что ты — я, т. е. представь себя на моём месте
    se f. — делать вид, прикидываться (se f. alias res agere C)
    32) делать (кого-л. кем-л.), выбирать или назначать (aliquem herēdem, consulem C etc.)
    f. aliquem reum C — привлечь кого-л. к судебной ответственности
    aliquem testem f. Ter, L — взять кого-л. в свидетели
    se aliquem f. Ter, C — прикинуться кем-л. (выдать себя за кого-л.)
    33) превращать, обращать (Siciliam provinciam f. VP)
    aliquem certum ( certiorem) f. Pl, V etc. — поставить кого-л. в известность
    34) делать чьим-л. достоянием, присваивать
    optionem alicujus f. Sl — предоставить кому-л. выбор
    aliquem sui juris f. VP — подчинить себе кого-л.
    aliquem proprii juris f. Just — предоставить кому-л. независимость
    aliquam terram suam f. Cs — завладеть какой-л. землёй
    35) ценить, уважать, ставить (maximi, pluris, parvi, minimi, nihili Pl, Ter, C etc.)
    aequi bonique f. aliquid C — быть вполне удовлетворённым чём-л.
    36) выводить на сцену, представлять (bonas matrōnas, meretrīces malas Ter)
    37) (тж. se f.) отправляться, направляться ( ad stelas Pt)
    se intra limen f. Apпереступить порог
    38) pass. (см. fīo) бывать, случаться, происходить
    incumbite in causam, ut facitis O — работайте (и впредь) над этим, как работаете
    f. non possum, quin ad te litteras mittam C — не могу (удержаться, чтобы) не послать тебе письма
    40) euph.
    si quid eo factum esset C — если с ним что-л. случится (т. е. если он умрёт)
    suae rei causā f. Ptventrem exonerare
    f. Ctl, Pers, J, O, Pt, Mconcumbere
    41) (как вспом. гл. для описательно-подчёркнутой императивности)
    fac fideli sis fidelis Pl — будь верен тому, кто верен (тебе)

    Латинско-русский словарь > facio

  • 8 facio

    facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Produktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. 1. vēlum(Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.

    2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus(no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.

    3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.

    4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.

    5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.

    B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrichten, Ter.: iter, s. iter(Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. fīnis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nōmen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanitatis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura, Iuven.

    2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.

    3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negōtium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.

    4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.

    5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium, stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.

    6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s. Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.

    7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.

    8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen, esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.

    9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.

    10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certusno. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certusno. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mittono. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.

    11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.

    12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd, mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequusno. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.

    13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactūra).

    14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.

    II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).

    III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).

    2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.

    3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds. Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.

    4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.

    5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63–66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).

    6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239. Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.

    7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.

    8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit diligenter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.

    / Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1, 12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.

    lateinisch-deutsches > facio

  • 9 facio

    Cic.: facinus facere, obire, committere, Cic., od. in se admittere, Caes., od. patrare, Sall. – meton., a) die Missetat (der Mord) für das, womit sie verübt wird, facinus excussit ab ore, den Giftbecher, Ov. met. 7, 423. – b) der Missetäter, senile illud facinus (böse Stück), Apul. met. 4, 12: omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervae, Scharen von Schandbuben u. Bösewichtern, Sall. Cat. 14, 1. – II) übtr.: a) konkr., ein Stück Arbeit, facinus luculentum, ein Prachtstück, Plaut. Men. 141. – b) abstr., ein Stück Arbeit, Geschäft, ein Handel, ein Streich, ein Umstand, eine Sache (s. Lorenz Plaut. mil. 376), quod facinus (Schauspiel) video? Plaut.: non ego istuc mihi facinus conducibile esse arbitror, Plaut.: amicum castigare ob meritam noxiam immoenest facinus (ist ein undankbares G. od. Stück Arbeit), Plaut.: humanum facinus factumst, so geht es mit den Menschen, Plaut. – Genet. spätlat. auch facineris, nach Vel. Long. (VII) 73, 1 u. oft auch durch die Abschreiber in Handschriften des Cicero u. Livius.
    \
    facio, fēcī, factum, ere (verwandt mit dem Stamme θε in τίθημι, ε-θη-κα), machen in der weitesten Bedeutung; dah. I) tr. u. zwar: A) zunächst von jeder äußerlichen Tätigkeit, die sich in Hervorbringung eines handgreiflichen, in die Sinne fallenden Pro-
    ————
    duktes kundgibt, 1) machen = verfertigen, bauen, lectulos faciundos dare, Ter.: alci anulum, Cic.: classem, bauen, Caes.: castra, aufschlagen, Caes.: murum saxo quadrato, Liv.: pontem in Istro flumine, schlagen über, Nep.: semitam per fundum, anlegen, Plaut.: litteram, schreiben, Cic. – armis faciendis praeesse, eine Waffenfabrik leiten, Cic. – phalerae pulcherrime factae (gearbeitet), Cic. – dah. a) von der Tätigkeit des Schreibenden, niederschreiben, schriftlich aufsetzen, litteras ad alqm, an jmd. schreiben, Cic.: sermonem inter nos habitum in Cumano, Cic. – b) v. körperlicher Tätigkeit übh., wie unser machen, tun, geben, iactum, einen Wurf tun, Auct. b. Alex.: gradum, Cic.: sibi viam, bahnen, Liv.: alci transitum, jmd. durchlassen, Liv.: alci savium, geben, Plaut.: alci ventulum, zufächeln, Ter.: vela, s. velum (Segel): significationem, ein Zeichen (Signal) geben, Caes.: impetum in hostes, machen, Liv.
    2) zeugen, erzeugen, hervorbringen, volucres ova ac pullos faciunt, legen Eier u. brüten Junge aus, Varro: asinus od. apis facit subolem, Col. u. Plin.: rapa facit cymam, treibt hervor, Col.: stercus, Mist machen, Col.: stercus facit multam herbam, erzeugt, gibt, Col.: corpus facere, s. corpus (no. I, B, 1): calorem, Wärme erzeugen, Plin.: maculas, Flecken machen (verursachen), Plin.: ignem ex lignis viridibus, Feuer machen (anmachen) aus usw., Cic. – homo ad
    ————
    ista expedienda factus, wie gemacht, -geschaffen (= von Natur geschickt), Cic.: ex industria factus ad imitationem stultitiae, geflissentlich den Schein der Narrheit suchend, Liv. 1, 56, 8: factus naturā et consuetudine exercitus m. Infin., Tac. ann. 14, 56. – dah. a) von der schaffenden Tätigkeit des Redners u. Dichters, machen = schaffen, bilden (s. Voß Verg. ecl. 3, 86), orationem, versus, poëma, Cic.: in versu faciendo saepe caput scabere, Hor.: orationis faciendae et ornandae auctores locupletissimi, Cic. – u. b) als gramm. t. t. von Wörtern = die u. die (Kasus- od. Tempus- od. abgeleitete) Form bilden, cur aper apri, pater patris faciat? (im Genetiv) apri bildet od. hat, Quint.: cum Alba faciat Albanos et Albenses, volo volui et volavi, Quint. (vgl. Quint. 1, 6, 13 sqq.): eadem (littera) fecit ex duello bellum, Quint.: genetivus Oedipi faciet, wird haben, Donat.: si numerum pluralem facere cogetur, Gramm. Vatic.
    3) erzielen, erwerben, gewinnen, sich machen, ex arvo aeque magno, sed male consito et minus multum et minus bonum vinum et frumentum f., Varro (vgl. ποιειν τι εκ της γης): praedam, machen, Caes.: praedas ab alqo, Nep.: rem, sich Vermögen erwerben, Hor.: lucrum, manubias sibi ex etc., Cic.: divitias ex alqa re, Plaut.: magnas pecunias ex metallis, Nep.: liberis plurimum, erwerben, Ter.: stipendia, Sold verdienen = Kriegsdienste tun, Sall. u. Liv.
    ————
    4) = conficere, a) aufbringen, auf die Beine bringen, auftreiben, tributum, Cic.: manum, Cic.: exercitum, Vell.: exercitum argento, Sall. in Sen. ep.: auxilia mercede, Tac. – b) eine Strecke im Raume durchmachen = zurücklegen, cursu quingenta stadia, Iustin. 11, 8, 2. – u. dav. übtr. c) eine Zeit durchmachen = zubringen, verleben, paucissimos unā dies, Sen.: annum in fuga, ICt.
    5) (als arithm. t. t.) = efficere, machen, ausmachen, Lais μυρίας δραχμὰς poposcit, hoc facit nummi nostratis denariûm decem milia, Gell. 1, 8, 5: actus quadratus undique finitur pedibus CXX; hoc duplicatum facit iugerum, Col. 5, 1, 5: quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum viginti octo milia et octingentos (pedes), ibid. § 6.
    B) von derjenigen Tätigkeit, die sich im Hervorbringen von Handlungen und Zuständen kundgibt, also: 1) machen, tun = verrichten, ausüben, vornehmen, begehen, leisten, ausführen, zustande ( zuwege) bringen, verwirklichen (Ggstz. velle od. facere velle, beabsichtigen), α) m. allg. Objj.: ego plus quam feci facere non possum, Cic.: neque hoc in uno fecit Annaeo (tat er an usw.), sed in omnibus senatoribus, Cic.: omnia amici causā f., Cic.: id quod neque facere neque velle per sese honestum est, Gell. – β) m. Acc. subst.: opus, Feldarbeit verrich-
    ————
    ten, Ter.: iter, s. iter (Reise, Marsch): facinus, Cic.: u. so fortia facinora fecimus, M. Caes. in Fronto epist. ad M. Caes. 5. p. 68, 7 N.: caedem, furtum, fraudem, Cic.: exempla in alqm, Exempel an jmd. statuieren, Plaut.: gratulationem, abstatten, Quint.: largitionem, vornehmen, Cic.: alci medicinam, jmd. heilen, Cic.: nullus melius medicinam facit, kein Arzt versteht sich besser darauf, Plaut.: brevi dignum exitum facturos, würden sich bald ihr verdientes Ende bereiten, Suet.: initium, finem, moram, periculum u. dgl., s. finis, initium usw. – comitia, abhalten, Liv.: indutias, pacem, Waffenstillstand-, Frieden machen, -schließen, Cic. u.a.: seditionem, Cic.: bellum, Kr. anstiften, anfangen, Cic.; alci, jmd. in Krieg verwickeln, jmd. bekriegen (wie πόλεμον ποιειν τινι), Nep. u.a.: neque fecisse Rhodienses bellum neque facere voluisse, Gell.: proelium, ein Treffen anfangen, sich in einen Kampf einlassen, Cic., Sall. u.a.: fugam, die Fl. ergreifen, Sall. u. Liv.; aber fugam (mit u. ohne hostium u. dgl.) facere, eine Fl. bewirken, in die Fl. schlagen, Sall. u. Liv. (s. Weißenb. Liv. 21, 5, 16): deditionem, sich ergeben, Sall.: nomina, s. nomen. – imperata, ausführen, Caes.: promissum, erfüllen, Cic. – quas res neque solverunt neque fecerunt (leisteten), Liv. – γ) m. Advv.: multa impure atque taetre, Cic.: vel facere quod non optime possis, vel facere quod non pessime facias, humanita-
    ————
    tis est, Cic.: ut nihil intemperanter, nihil effeminate faciam, optabo, Sen. – δ) m. quid in Fragesätzen: αα) quid facis? was beginnst du? Ov. fast. 2, 386 u. ö. – ββ) quid faciam? was soll ich tun od. anfangen? quid facerem? was sollte ich tun? was zu tun? (von solchen, die ratlos sind u. mit Ratlosigkeit sich entschuldigen), s. Ruhnk. Ov. her. 8, 50; 10, 59: quid faciam infelix? Ov.: quid facerem? Verg.: sed tu quid faceres? Ov. – ε) fac. de alqo od. de alqa re, bl. alqo od. alqā re, alci od. alci rei, cum alqa re, mit jmd. od. etw. tun, machen, anfangen, gew. in Fragesätzen (s. Bünem. Lact. 2, 3, 3), quid de puero era tua fecit? Plaut.: quid de eo facies? Lact.: quid de his faciunt facturive sunt? Lact.: quid de praeda faciendum censerent? Liv.: quidnam facerent de rebus suis? was sie in ihrer Lage tun sollten? Nep. Them. 2, 6. – nescit quid faciat auro, Plaut.: quid illis faciat ceteris (Dat.), Plaut.: quid hoc homine od. huic homini facias? was will man od. willst du mit dem M. anfangen? Cic.: quid faceret Chrysippus huic conclusioni? was könnte Chr. gegen diesen Schluß einwenden? quid hic cum tragicis versibus et syrmā facis? Valer. com.: quid hic homo tantum incipissit facere cum tantis minis? Plaut. – ζ) prägn., m. quid od. m. allgem. Acc., tun = begehen, verbrechen, sündigen, quid feci? nihil feci, Plin. ep.: quid feci? quid commerui aut peccavi pater? Ter.: quid fecit? Ter.: faciunt hi plura,
    ————
    Iuven.
    2) insbes.: a) eine Feierlichkeit veranstalten, cenas, Cic.: ludos, Cic.: sacra od. sacrificium od. res divinas, ein Opfer vollziehen, opfern ( ἱερὰ ῥέζειν), Cic. (vgl. Fabri Liv. 22, 10, 3 sqq.; u. absol. s. unten no. III, 4). – b) etw. als gewöhnl. Geschäft betreiben, treiben, ausüben, praeconium (Geschäft eines Ausrufers), argentariam, Cic.: medicinam, als Arzt praktizieren, Phaedr. Vgl. Gräve Cic. Verr. 5, 18, 46 und die Auslgg. zu Phaedr. 1, 14, 2.
    3) bewirken = bereiten, verschaffen, nomen, cognomen alci rei, geben, Liv.: alci auspicium, jmd. zu etw. auffordern, veranlassen, Hor.: dci negotium, s. negotium: silentium, verschaffen, Liv.: orationi audientiam, Gehör verschaffen, Cic.: alci famam prompti ingenii, Quint.: favorem, Liv.
    4) jmdm. etw. geben, gewähren, potestatem (Erlaubnis), Cic.: commercium sermonis, Liv.: alci gratiam alcis rei (Verzeihung, Nachsicht), Cic.
    5) einen Körper- od. Gemütszustand an od. in jmd. erregen, rege machen, erwecken, einflößen, alci fletum, jmd. zum Weinen bringen, Col.: alci dolorem, Cic. ad Att. 11, 8, 2: alci desiderium alcis rei, Liv.: alci fidem, bei jmd. Glauben erwecken = jmd. (von etw.) überzeügen, Cic.: hosti audaciam, Liv.: divitiae animos (Mut) faciunt, Liv.: spiritus (hohen Mut), Liv.: spem, Cic. u. Liv.: curam, Tac.: taedium,
    ————
    stomachum, Cic.: iram, Quint.: metum, Cels. u. Tac.: metum insidiarum, Liv.: timorem, Liv.: suspicionem, Cic.
    6) machen, bewirken, es fertig bringen, dahin arbeiten, daß usw., lassen, a) m. ut u. Konj., faciuntne intellegendo ut nihil intellegant, Ter.: facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic.: splendor vester facit, ut peccare sine summo rei publicae periculo non possitis, Cic.: alterum facio, ut caveam, alterum, ut non credam, facere non possum, Cic.: ut nihil ad te dem litterarum facere non possum (ich kann es nicht über mich gewinnen), Cic. – dah. facere ut nicht selten gebraucht, um den Begriff der Tätigkeit nachdrücklicher hervorzuheben, facite, ut mores eius et vultum recordemini, macht, daß ihr euch erinnert = erinnert euch, Cic. – u. facio ut etc. m. einem Adi. od. Adv. = ich verstehe mich dazu, zu usw., invitus feci, ut Flamininum e senatu eicerem, Cic.: itaque feci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo, habe mich ganz gern dazu verstanden, Cic.: facio libenter, ut per litteras tecum colloquar, Cic. – b) m. bl. Konj.: immo illi mitem faxo faciant fustibus, Afran. fr.: ego faxim ted Amphitruonem malis esse quam Iovem, Plaut.: haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasgā esse ferant, Verg.: fallat eam faxo, Ov.: faxo sciatis, Petron.: et ita ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae, Ov.: di
    ————
    facerent, sine patre forem! Ov.: der Imperat. fac (facito) mit folg. Konjunktiv als Umschreibung eines affirmativen Imperativs, unser mache od. tue dafür, daß usw., od. laß mit folg. Infinitiv, certum hominem ad eum mittas face, Nep.: fac sciam, tue mir zu wissen, laß mich wissen, Cic.: surculos facito sint longi binos pedes, mache, daß sie sind, od. laß sie sein, Cato. – c) fac. m. folg. ne od. quo u. Konj., non fac. m. folg. quin od. quo minus u. Konj., luctus facit ne dubitem, Acc. fr.: quod ne permittat in hostem, ipsa facit gravitas, Ov.: mors faciet ne sim, cum venerit, exsul, Ov.: nach dem Imperat. (vgl. no. b), tu fac ne ventis verba profundam, Lucr.: fac ne quid aliud cures hoc tempore nisi ut quam commodissime convalescas, Cic.: per se quisque sedulo faciebant, quo illam mihi lenirent miseriam, Ter. – non enim faciam, quin scias, ich werde es nicht fertig bringen (nicht über mich gewinnen), dich in Unwissenheit zu lassen, Plaut.: numquam quisquam faciet, quin soror ista sit germana huius, nimmer wird es jemand fertig bringen (beweisen), daß sie nicht usw., Plaut. (vgl. Brix u. Lorenz Plaut. mil. 283 u. 473): facere non possum (ich kann nicht umhin), quin cotidie ad te mittam (litteras), Cic.: facere non potui, quin tibi voluntatem declararem meam, Cic.: neu quis facito, quo minus ei oetantur (= utantur) fruantur habeant, Corp. inscr. Lat. 1, 200. no. XI (p. 79). – d) m. Acc. u. Infin. (s.
    ————
    Ruhnken Ov. her. 17, 174), vel carnuficinam hunc facere possum perpeti, Plaut.: qui nati coram me cernere letum fecisti, Verg.: noc me telum flere facit, Ov.: illum forma timere facit, Ov.: desiderium facit macrescere volucres, Varro: u. nach dem Imperat. (vgl. no. b), mel Atticum ter intervere facito, Col.: noch dem Fut., succum mori agrestis paulum facies defervere, Pallad.: quae res scissuris eos faciet aperiri, Pallad. – e) faxo m. folg. Indic. Fut. (s. Klotz u. Spengel Ter. Andr. 854), temperi ego faxo scies, Plaut.: iam faxo hic aderit, Ter.: immo vero indignum iam facinus faxo ex me audies, Ter. – f) m. Infin., facias videre Romam, Corp. inscr. Lat. 8, 2632: m. Infin. pass., remitti fecit, Amm. 27, 7, 3.
    7) machen, darstellen, lassen, m. folg. Acc. u. Infin., v. Künstlern, fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Verg.: stare deum pelagi longoque ferire tridente aspera saxa facit, Ov.: v. Schriftstellern, qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum, Ter.: quem tamen Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulisse, Cic.: quem in suis libris fecit (Cicero) de re publica disputare, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4 in.: quos loqui facit in ea disputatione, Augustin. de civ. dei 2, 21, 4.
    8) zum Ausdrucke der bloß gedachten od. angenommenen Wirkung, mit folg. Acc. u. Infin., a) lassen = den Fall setzen, annehmen, voraussetzen,
    ————
    esse deos faciamus, Cic.: fac, quaeso, qui ego sum, esse te, Cic. – b) sich stellen, als ob usw., se facit esse venustum, Catull. 97, 9: facio me alias res agere, ich tue (stelle mich), als ob ich usw., Cic. ep. 15, 18, 1.
    9) (= efficere) bewirken, beweisen, haec enim ratio facit lunam non habere lumen proprium, Macr. somn. Scip. 1, 19, 9.
    10) mit dopp. Acc., a) mit einem Subst. als Acc. ber Wirkung, jmd. od. etw. zu etw. machen, α) übh.: alqm consulem, jmd. zum K. machen (sowohl v. Volke als v. einem einzelnen, der bewirkt, es durchsetzt, daß jmd. K. wird, s. Ellendt Cic. de or. 2, 66, 268), Cic.: alqm regem Epiri, Iustin.: alqm reum, in den Anklagestand versetzen, Cic.: alqm heredem, zum E. machen = einsetzen, Cic.: alqm testem, zum Z. nehmen, Ter. u. Liv.: Siciliam provinciam, zur Provinz machen, Vell.: captivum de rege facturi videbantur, Iustin.: im Passiv m. dopp. Nom., de accusatore Scipionis venerator factus est, Val. Max.: u. ohne Prädikat, si ille factus esset (sc. consul), dazu (zum Konsul) gemacht worden wäre, Cic. Muren. 50; vgl. Cic. Planc. 9 u. 14. – β) vorgeblich zu etwas machen, für etwas ausgeben, me unum ex iis feci, qui etc., ich gab mich aus für einen usw., ich tat, als wäre ich einer usw., Cic.: facio te apud illum deum, Ter.: ut puellae unum me facerem beatiorum, um mich
    ————
    als einer von den Wohlhabenden aufzuspielen, Catull. 10, 17: et se facit venustum, spielt sich als schöner Mann (als Adonis) auf, Catull. 97, 7.: verbis se locupletem f., sich reich machen, Cic. – b) mit einem Adi. od. Partic, im Acc. zur Angabe der Wirkung, des Zustandes, der an jmd. hervorgebracht wird, animum dubium, zweifelhaft machen, Cic.: alqm sanum, disertum, Cic.: alqm peritum alcis rei, geschickt machen in usw., Nep.: alqm certum, certiorem, s. certus no. II, B, 3, b. S. 1097 (vgl. Lorenz Plaut. Pseud. 16): u. certum od. certius facere alci, s. certus no. II, B, 3, a, α S. 1096 (vgl. Brix Plaut. Men. 764. Lorenz Pseud. 16): alqm scientem, Plaut. asin. 48. Ter. heaut. 873: alqd planum, deutlich machen, Quint. – selten mit einem Adv., wie alqd palam, offenbar machen, Nep. – Partiz. factus m. dopp. Voc., o tu lectule deliciis facte beate meis! Prop. 2, 15, 2. – c) mit einem Partic, od. Adi. im Acc. zur Bezeichnung der Tatigkeit, in der jmd. od. etw. dargestellt wird, Xenophon facit Socratem disputantem etc., stellt dar, führt ein als behauptend usw., Cic. (vgl. oben no. 7): alqm od. alqd missum, s. mitto no. II, A u. B: alqd reliquum, s. reliquus: u. so ademptum tibi iam faxo (= adimam) omnem metum, Ter.: faxo tali eum mactatum (mactabo) atque hic est infortunio, Ter.
    11) etwas zum Eigentum jmds. machen, jmd. in
    ————
    Besitz von etwas setzen, mit Genet. des Besitzers, tota Asia populi Romani facta est, fiel dem röm. Volke anheim, Cic.: Graeci optionem Carthaginiensium faciunt, legen die Wahl in die Hände der K., Sall.: facere alqd potestatis od. dicionis suae, in seine Gewalt od. Botmäßigkeit bringen, Liv. (vgl. Fabri Liv. 21, 53, 6): ebenso alqm sui iuris, jmd. sich untertan machen, Vell.: omnia arbitrii sui, seiner Willkür untertan machen, Liv.: alqd sui muneris od. beneficii sui, etw. als sein Geschenk, seine Wohltat betrachten lassen, Tac. u. Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 13, 4, 9): alqm proprii iuris, selbständig-, unabhängig machen, Iustin. (vgl. Benecke u. Fittb. Iustin. 9, 1, 3). – Aber auch mit dem Pron. possess., alqam terram suam, ein Land sich unterwerfen, Caes.: alqm suum, sich jmd. zum Freunde machen, Ter.: neque gloriam meam, laborem illorom faciam, ich werde nicht mir den Ruhm nehmen, ihnen die Mühe lassen, Sall.
    12) einen gewissen Wert auf etwas legen (vgl. unser »sich wenig aus etwas machen« u. dgl.) = so u. so achten, schätzen, si aliter nos faciant, quam aequum est, Plaut. – u. bes. mit Genet. des Wertes, parvi, minimi, pluris, maximi, nihili, Plaut., Cic. u.a.: nec pluris nunc facere Camillum hoc bellum, kümmere sich ebensowenig um usw., Cic. – Hierher gehören wohl auch die Formeln: aequi bonique f. alqd,
    ————
    mit etwas zufrieden sein u. dgl. (s. aequus no. II, 2, b a. E), Cic.: lucri, gewinnen, Nep.
    13) die Wirkung der Tatigkeit als eine reflexive gedacht = etwas leiden, erleiden, (vgl. unser »er hat sich Schaden getan«), parietes vitium faciunt, werden schadhaft, Plin.: naufragium f., Schiffbruch leiden, Cic. u.a.: damnum, detrimentum, Schaden leiden, Cic. u.a. (nicht hierher, sondern oben zu no. B, 1 gehört iacturam f., s. iactura).
    14) wie das deutsche tun u. das griechische ποιειν, so steht auch facere im zweiten Redegliede, wenn das Verbum des ersten Gliedes im zweiten bleibt u. man die Wiederholung desselben Wortes vermeiden will, wo also facere den allgemeinen Begriff eines Verbums bezeichnet (wenn auch im Verbum kein »Tun« liegt) u. seine nähere Bestimmung aus dem vorhergehenden Satzgliede empfängt, wie: an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo ducere pecuniam: nostrates philosophi facere non potuerunt? konnten es nicht tun (= konnten das Geld nicht verachten), Cic.: cum collega consentiente (sicut milites faciunt, wie die S. tun) hostibus obviam ire, Cic.: me, ut adhuc fecistis, audiatis, Cic.: incumbite in causam, ut facitis, Cic. Vgl. Heusinger Cic. de off. 1, 1. Kühner Cic. Tusc. 4, 31. Wopkens Lectt. Tull. 1, 3. p. 17 H. Orelli Hor. sat. 1, 1, 63 sq. Ruhnken Ov. her. 11, 31.
    II) (spätlat.) v. refl. (se) facere alqo, wohin ma-
    ————
    chen = sich begeben, intra limen sese facit, Apul. met. 5, 2: homo meus coepit ad stelas facere, Petron. 62, 4: ad illum ex Libya Hammon facit, Tert. de pall. 3. Vgl. Oudend. Apul. met. 5, 2. p. 321. Salmasius Tert. de pall. 3. p. 206 (ed. Lugd. Bat. 1656).
    III) intr.: 1) = εργάζεσθαι, arbeiten, Feldarbeit verrichten, Ter. heaut. 60 (73 opus facere).
    2) handeln, handelnd auftreten, deus, qui primitus operatur ac facit, Chalcid. Tim.: qui, cum cogitasset, facere auderet, Nep.: facto non consulto in tali periculo opus esse, Sall.: opus est facto, Komik.: quoniam, ut aiunt, dei facientes adiuvant, Varro: ratio faciendi, Quint. – m. Advv. – irgendwie handeln, nequiter, schlechte Streiche spielen, Plaut.: bene et benigne, Plaut.: illiberaliter, Ter.: arroganter, Caes.: sedulo, Ter.: humaniter, bene, praeclare, amice, Cic.: iucunde, Plin. ep.: recte, Ter. u. Cic.: seu recte seu perperam, Cic.: fortius, quam locutus est, fecit, Curt. – alci bene, gegen jmd. gut handeln, jmdm. dienen, nützen, Ter.; Ggstz. male alci, jmdm. schaden, Plaut.: alci aegre, jmdm. wehtun, ihn kränken, Ter.: ex voluntate alcis, Liv.: e re publica, Liv.: adversus rem publicam, Caes.: contra rem publicam, Sall.: adversus senatus consultum, Liv.: animo bono, Nep.: animo optimo, Cic.: more tuo, Plaut.: iure, Acc. fr. u. Quint.: lege, Quint.: malā fide, Nep.
    3) facere cum od. ab alqo, mit jmd. od. auf jmds.
    ————
    Seite tätig sein, mit jmd. es halten, zusammenhalten, auf jmds. Seite od. Partei sein, jmd. unterstützen, begünstigen, cum alqo, Cic., Nep. u.a.; ab alqo, Cic. u.a. (so auch illinc od. unā facere, auf seiner Seite stehen, es mit ihm halten, Cic. ad Att. 7, 3, 5 W.; Sull. 36); Ggstz. facere adversus alqm, es wider jmd. halten, die Gegenpartei begünstigen, Nep. Eum. 8, 2 (dazu Bremi): eae res contra nos ambae faciunt in hoc tempore, Cic. Quinct. 1.
    4) eine Opferhandlung vornehmen, mit Dat. der Gottheit, der man opfert (wie ῥέζειν τινί), m. Acc. der Sache, die man opfert, od. mit Abl. des Opfers, mit dem man opfert, qui faciet quando volet, quāque lege volet, facito, Plebisc. vet. bei Liv. 22, 10, 3. – fac. dis, Plaut.: Iunoni Sospitae, Cic.: Marti et Robigini, Tert. – grandia liba Pali, Ov.: bidentes Herculi propter viam, Laber. fr.: Iovi Victori pocillum mulsi, Liv.: pro populo faciens quantum Saufeia bibebat, Iuven. – fac. agnis, Plaut.: catulo, Col.: fac. Iovi bidenti verre, Pompon. com. fr.: agnā Iovi, Varro LL.: vitulā pro frugibus, Verg.
    5) euphem., vollenden = sterben, faciendum (faciundum) fuit od. faciundum hoc fuit, Anthol. epigr. II. no. 63-66 (Rhein. Mus. 27, 131 f.).
    6) obszön: a) suae rei causā facere, zu Stuhle gehen, kacken, Petron. 47, 4 u. 66, 2. – b) v. Beischlaf, Catull. 110, 2 u. 5. Pers. 4, 48. Iuven. 7, 239.
    ————
    Petron. 9, 9; 45, 8; 87, 9.
    7) zu od. für etw. passen, geschickt sein, m. ad u. Akk. od. m. bl. Dat., v. leb. Wesen, alii ad aprum, alii ad cervum canes faciunt, einige sind Saufänger (Saurüden), andere Schweißhunde, Sen. exc. contr. 3. praef. § 9: Aurelianus ad nostra iam non facit tempora, Vopisc. Aurel. 8, 3: v. Lebl., Medeae faciunt ad scelus omne manus, Ov.: ad talem formam non facit iste locus, Ov.: haec aetas optime facit ad haec studia, Sen.: quod belle facit ad versum, Sen.: quorumdam contumelia non facit ad aulam, Sen.: m. Dat., non faciet capiti dura corona meo, Prop. 3, 1, 20.
    8) zu, für, gegen od. bei etw. tun, wirken, nützen, helfen, dienlich, förderlich, nützlich sein, absol., od. m. ad, in, adversus u. Akk., od. m. bl. Dat., a) übh.: nec caelum nec aquae faciunt nec terra nec aurae, weder das Klima bekommt mir, noch usw., Ov.: multum viva vox facit, Sen.: fecit aliquid et materia, Sen.: quid stemmata faciunt? Iuven.: quid faciunt leges, ubi etc.? Petron.: dicite, pontifices, in sancto (Tempel) quid facit aurum? Pers.: mire facit (es tut eine außerordentliche Wirkung) in peroratione confessio, Quint. – illa ad publicos usus facientia, Pacat. pan.: quorum (oppidorum) mentio tantum ad ordinem facit, Mela: faciunt in hunc usum arundinum quoque folia, Col. – incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, Hor. – m. Infin. (als Subj.), plurimum facit dili-
    ————
    genter nosse causas, Quint. 6, 4, 8: adversus omnia tela, adversus omnium hostium genus facit mortem contemnere, Sen. ep. 36, 8. – b) als mediz. t. t., id bene faciet, Cato: quod idem remedium optime facit exemptā stirpe, Col. – hic sucus facit (ist gut, schlägt an) ad difficultatem urinae, Plin.: quicquid ad salivam facit, Petron.: nihil aeque facere ad urinae morsum, Suet.: medicamentum quod proprie adversus solutionem stomachi facit, Scribon. – radix coeliacis praeclare facit in cinere tosta, leistet den Unterleibskranken vortreffliche Dienste, Plin.: feniculi suci cyathus unus potui datus mirifice pulmoni facit, Plin. Val.
    Alter Imperat. face, zB. Enn. ann. 20*. Plaut. asin. 605 u. ö. Ter. Andr. 680 u. ö. Cato r. r. 7 u. 32, 1 ö. Catull. 36, 16. Nep. Paus. 2, 4. Ov. her. 2, 98 u. ö. (als veraltet angef. bei Quint. 1, 6, 21; vgl. Mart. Cap. 3, § 320). – Arch. Fut. faciem, Cato bei Quint. 1, 7, 23 (die besten Hdschrn. facie, wofür Bergk Beitr. 1, 153 faciee schreiben will). – Arch. Perf. fecei, Corp. inscr. Lat. 1, 551. – Arch. Konj. Perf. faxim (= fecerim), Enn. fr. scen. 308. Plaut. Amph. 511; aul. 420. Ter. adelph. 887. 896. – Archaist. Fut. exakt. faxo (= fecero), Afran. com. 67. Plaut. Amph. 355. Ter. Andr. 854. Verg. Aen. 9, 158. Ov. met. 3, 271. Petron. 95, 3. Sil. 17, 235: faxis, Naev. com. 47. Pacuv. tr. 123. Plaut. capt. 124. Ter. Andr. 753. Hor. sat. 2, 3, 38: faxsit, XII tabb. 8, 4 (bei Gell. 20, 1,
    ————
    12). Pacuv. tr. 424. Acc. tr. 556; od. faxit, Lex Num. Pomp. bei Paul. ex Fest. 6, 2. Plaut. capt. 622. Ter. heaut. 198: faximus, Plaut. truc. 61: faxitis, Formul. vet. bei Liv. 23, 11, 2 u. 29, 27, 3: faxint, in der Formel di faxint, Plaut. Amph. 632; vidul. fr. 2, 31 St. Ter. heaut. 161. Cic. Verr. 3, 81 u. ep. 14, 3, 3. – Passiv facitur, Nigid. comm. gr. bei Non. 507, 15: faciatur, Titin. com. 97. Petron. 71, 10: faxitur (= factum erit), Formul. vet. bei Liv. 22, 10, 6. – Das Passiv von facio vertritt fio, w. s.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > facio

  • 10 faciō

        faciō fēcī (old fut perf. faxo; subj. faxim), factus, ere; imper. fac (old, face); pass. fīō, fierī; pass imper. fī    [2 FAC-], to make, construct, fashion, frame, build, erect, produce, compose: Lectulos faciundos dedit, T.: navīs: candelabrum factum e gemmis: de marmore signum, O.: pontem in Arare, Cs.: (fanum) a civitatibus factum, founded, L.: duumviri ad aedem faciendam, L.: statuam faciendam locare: (valvae) ad cludendum factae: comoedias, T.: sermonem: epigramma: verbum, speak: carmina, Iu.: scutis ex cortice factis, Cs.: auri pondera facti, wrought, V.—Of actions, to do, perform, make, carry on, execute: Opus, T.: officium, T.: Si tibi quid feci quod placeat, T.: proelium, join, Cs.: iter, Cs.: clamores: clamor fit: eruptiones ex oppido, Cs.: gradum: imperata, Cs.: promissum, fulfil: iudicium: deditionem, S.: fac periclum in litteris, put (him) to the test, T.: me advorsum omnia, oppose me in everything, T.: omnia amici causā: multa crudeliter, N.: initium, begin: praeter aetatem Facere, work too hard for your years, T.: perfacile factu esse, conata perficere, Cs.— To make, produce, cause, occasion, bring about, bring to pass: turbam, T.: ignem ex lignis: iniuriam, Cs.: causas morae, S.: ducis admirationem, excite, L.: luxuriae modum, impose, S.: fugam ex ripā fecit (i. e. fugavit), L.: somnum, induce, Iu.: metum insidiarum, excite, L.: silentio facto, L.: ne qua eius adventūs significatio fiat, become known, Cs.: faciam ut intellegatis: facito, ut sciam: putasne te posse facere, ut, etc.?: fieri potest, ut recte quis sentiat, it may happen: ita fit, ut adsint, it happens: faciendum mihi est, ut exponam, is incumbent: me Facit ut te moneam, compels, T.: facere non possum, quin mittam, etc., I cannot forbear: di faxint ne sit alter (cui, etc.): fac ne quid aliud cures, take care: domi adsitis, facite, T.: ita fac cupidus sis, ut, etc., be sure: iam faxo scies, T.: nulla res magis talīs oratores videri facit, quales, etc. (i. e. ut viderentur): hoc me Flere facit, O.— To make, acquire, obtain, gather, accumulate, gain, take, receive, incur, suffer: rem, T.: praedam, Cs.: pecuniam: stipendia, earn, S.: corhortīs, form, Cs.: corpus, grow fat, Ph.: viam sibi, force, L.: alqm suum, win as a friend, T.: terram suam, i. e. conquer, Cs.: vitae iacturam, Cs.: naufragium: damnum.— To make, render, grant, give, impart, confer: arbitria, H.: potestatem dicendi: sibi iure iurando fidem, give assurance, Cs.: Romanis animum, inspire, L.: copiam pugnandi militibus, L.: audientiam orationi: cui si libido Fecerit auspicium, i. e. if the whim seize him, H.: cognomen colli, L.: mihi medicinam, administer: nobis otia, V.: alcui dolorem: desiderium decemviros creandi, L.— To celebrate, conduct, give, perform, represent: cenas: res divinas: sacra pro civibus: cui (Iunoni), make offerings: vitulā pro frugibus, make sacrifice, V.: cum pro populo fieret: ut fieret, edere, L. — To practise, follow: naviculariam: mercaturas.— To make, depict, represent, assert, say, pretend: in libro se exeuntem e senatu: pugnam ex auro, V.: me unum ex iis feci, qui, etc., pretended to be: ex industriā factus ad imitationem stultitiae, L.: inpendere apud inferos saxum Tantalo: Fecerat et fetam Procubuisse lupam, V.: facio me alias res agere, make as if.—To suppose, assume, grant, admit (only imper. with obj clause): fac audisse (Glauciam): fac ita esse: fac (me) velle, V.— To make, constitute, choose, appoint, render: senatum firmiorem vestrā auctoritate: heredem filiam: exercitum sibi fidum, S.: iter factum conruptius imbri, H.: hi consules facti sunt: ex coriis utres fierent, S.: Candida de nigris, O.: si ille factus esset, had been chosen (consul): alqm certiorem facere, inform ; see certus: ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc., does not leave himself so much character.—Pass., to become, be turned into, be made: fit Aurum ingens coluber, V.: sua cuique deus fit dira cupido? V.— To put in possession of, subject to, refer to: omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt: omnem oram Romanae dicionis fecit, L.: dicionis alienae facti, L.— To value, esteem, regard, appraise, prize: parum id facio, S.: te maxumi, T.: quos plurimi faciunt: voluptatem minimi: dolorem nihili: istuc Aequi bonique facio, am content with, T.— To do (resuming the meaning of another verb): cessas ire ac facere, i. e. do as I say, T.: oppidani bellum parare: idem nostri facere, S.: ‘evolve eius librum’—‘Feci mehercule:’ bestiae simile quiddam faciunt (i. e. patiuntur): aut facere aut non promisse, Ct.: Sicuti fieri consuevit, to happen, S.— To do, act, deal, conduct oneself: Facere contra huic aegre, T.: tuis dignum factis feceris, will act like yourself, T.: bene: adroganter, Cs.: per malitiam, with malice: aliter, S.: facere quam dicere malle, act, S.: mature facto opus est, prompt action, S. — To act, take part, take sides: idem plebes facit, S.: idem sentire et secum facere Sullam: cum veritas cum hoc faciat, is on his side: nihilo magis ab adversariis quam a nobis: eae res contra nos faciunt: adversus quos fecerint, N.— To arrange, adjust, set: Vela, spread, V.: pedem, brace, V.— To be fit, be useful, make, serve, answer, do: Ad talem formam non facit iste locus, O.: ad scelus omne, O.: Stemmata quid faciunt? avail, Iu.
    * * *
    I
    facere, additional forms V
    do, make; create; acquire; cause, bring about, fashion; compose; accomplish
    II
    facere, feci, factus V
    do, make; create; acquire; cause, bring about, fashion; compose; accomplish

    Latin-English dictionary > faciō

  • 11 umidum

    ūmĭdus (less correctly hū-), a, um, adj. [umeo].
    I.
    Prop., moist, humid, damp, dank, wet (freq. and class.):

    simplex est natura animantis, ut vel terrena sit vel ignea vel animalis vel umida,

    Cic. N. D. 3, 14, 34; cf.:

    terrena et umida,

    id. Tusc. 1, 17, 40:

    tellus,

    Lucr. 2, 873; so,

    terra,

    id. 6, 1100:

    ignem ex lignis viridibus atque umidis facere,

    Cic. Verr. 2, 1, 16, § 45; cf.:

    (naves) factae subito ex umidā materiā,

    Caes. B. C. 1, 58:

    saxa,

    Lucr. 5, 948 sq.:

    linguaï templa,

    id. 4, 622:

    lumina,

    Ov. M. 9, 536:

    creta,

    Hor. Epod. 12, 10:

    quanto umidius est solum,

    Col. 4, 19, 2:

    ager uliginosus umidissimus,

    Varr. L. L. 5, 5, 9, § 44:

    umidissimum cerebrum,

    Plin. 11, 37, 49, § 133: subices, Enn. ap. Gell. 4, 17, 14:

    nox,

    Verg. A. 2, 8:

    dies,

    Quint. 11, 3, 27:

    nulla dies adeo est australibus umida nimbis,

    Ov. P. 4, 4, 1:

    solstitia,

    Verg. G. 1, 100:

    regna,

    i. e. of the river, id. ib. 4, 363: caedunt securibus umida vina, i. e. formerly liquid (now frozen), id. ib. 3, 364 Heyn.:

    caligo, quam circa umidi effuderant montes,

    Curt. 4, 12, 20:

    maria,

    Verg. A. 5, 594:

    mella,

    id. ib. 4, 486:

    umidiora et aquosa,

    App. Dogm. Plat. 1, p. 9.—As subst.: ūmĭdum, i, n. (sc. solum), a moist, wet, or damp place:

    castra in umido locare,

    Curt. 8, 4, 13:

    pontes et aggeres umido paludum imponere,

    Tac. A. 1, 61:

    herba in umidis nascens,

    Plin. 24, 11, 63, § 104:

    Sirius alto Defluit ab caelo mersumque per umida quaerit,

    i. e. the ocean, Avien. Arat. 755; cf. Cels. praef. 1.—
    II.
    Fig., watery, weak:

    verba,

    Gell. 1, 15, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > umidum

  • 12 umidus

    ūmĭdus (less correctly hū-), a, um, adj. [umeo].
    I.
    Prop., moist, humid, damp, dank, wet (freq. and class.):

    simplex est natura animantis, ut vel terrena sit vel ignea vel animalis vel umida,

    Cic. N. D. 3, 14, 34; cf.:

    terrena et umida,

    id. Tusc. 1, 17, 40:

    tellus,

    Lucr. 2, 873; so,

    terra,

    id. 6, 1100:

    ignem ex lignis viridibus atque umidis facere,

    Cic. Verr. 2, 1, 16, § 45; cf.:

    (naves) factae subito ex umidā materiā,

    Caes. B. C. 1, 58:

    saxa,

    Lucr. 5, 948 sq.:

    linguaï templa,

    id. 4, 622:

    lumina,

    Ov. M. 9, 536:

    creta,

    Hor. Epod. 12, 10:

    quanto umidius est solum,

    Col. 4, 19, 2:

    ager uliginosus umidissimus,

    Varr. L. L. 5, 5, 9, § 44:

    umidissimum cerebrum,

    Plin. 11, 37, 49, § 133: subices, Enn. ap. Gell. 4, 17, 14:

    nox,

    Verg. A. 2, 8:

    dies,

    Quint. 11, 3, 27:

    nulla dies adeo est australibus umida nimbis,

    Ov. P. 4, 4, 1:

    solstitia,

    Verg. G. 1, 100:

    regna,

    i. e. of the river, id. ib. 4, 363: caedunt securibus umida vina, i. e. formerly liquid (now frozen), id. ib. 3, 364 Heyn.:

    caligo, quam circa umidi effuderant montes,

    Curt. 4, 12, 20:

    maria,

    Verg. A. 5, 594:

    mella,

    id. ib. 4, 486:

    umidiora et aquosa,

    App. Dogm. Plat. 1, p. 9.—As subst.: ūmĭdum, i, n. (sc. solum), a moist, wet, or damp place:

    castra in umido locare,

    Curt. 8, 4, 13:

    pontes et aggeres umido paludum imponere,

    Tac. A. 1, 61:

    herba in umidis nascens,

    Plin. 24, 11, 63, § 104:

    Sirius alto Defluit ab caelo mersumque per umida quaerit,

    i. e. the ocean, Avien. Arat. 755; cf. Cels. praef. 1.—
    II.
    Fig., watery, weak:

    verba,

    Gell. 1, 15, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > umidus

  • 13 cremo

    cremo, āvī, ātum, āre (viell. zu carbo), verbrennen, oft m. Abl. igni, incendio, flammis u. dgl., a) übh.: α) v. Feuer, cremantia fulmina, Plin. – u. teils m. sächl. Objj., ut (wie) rapax ignis innumeras trabes cremat, Ov., ignis ubi ingentes silvas ardore cremarat montibus in altis, Lucr.: im Passiv, omnem ornatum flammā crepitante cremari, Verg.: quae (spinosae herbae) leni tepore cremantur, Ov.: ardenti lucernae admotum digitum cremandum praebuit, Val. Max. – teils m. pers. Objj., num incensa cremavit Troia viros? Verg.: incensa super (über ihnen) villa omnes cremavit, Tac. – β) v. Menschen, teils m. sächl. Objj., cr. vetera arma, Curt.: frontem positasque faenilibus herbas, Ov.: libellos, Suet.: Graecos libros, Val. Max.: libros in comitio igne facto in conspectu populi, Liv.: naves, quae inutiles videntur, Curt.: purgamenta ceparum in cinerem, Plin.: robur (zB. cremati roboris cinis), Plin.: devecta sarmenta, Verg.: spolia de hostibus incendio, Curt.: tabulam (ein Gemälde), Plin.: interiorem tunicam, Val. Max. – teils mit pers. Objj., se ac liberos coniugesque incendio cr., Curt.: cremati cimices (als Heilmittel), Plin. – mit Prädik.-Acc., cr. alqm vivum, Curt. u. Val. Max.: vivos se cremari iubent, Curt.: Alcibiades vivus in cubiculo, in quo dormiebat, crematus est, Iustin.: cochleae vivae crematae, Plin.

    b) v. Niederbrennen eines Gebäudes, einer Stadt usw., in Brand stecken, verbrennen, einäschern, cr. templum, Plin.: caelestia tecta, terras (v. Phaëthon), Ov.: urbem cr. et diruere, Liv.: cremata patria (v. Troja), Liv.: cremata Ilios, Hor. – facibus cr. regalia tecta, Ov.: Neronis principis incendia, quibus urbem cremaverat, Plin.: equites praemisit, ut... ignem, quo barbari cremaverant vicos, exstinguerent, Curt.

    c) vom Verbrennen als Todesstrafe, damnatum poenam sequi oportebat, ut igni cremaretur, Caes.: m. ob u. Akk., Atellanae poëtam ob ambigui ioci versiculum mediā Amphitheatri arenā igni cremavit, Suet.

    d) v. Verbrennen der Leiche u. anderer Gegenstände bei der Leichenfeier, α) v. Feuer: rogus iste cremet mea viscera, Ov.: des tua succensae membra cremanda pyrae, Ov.: qui scimus, an hāc flammā Cn. Pompeius cremetur? Val. Max.: alii ut eodem rogo cremarentur manserunt, Liv.: se super corpus fratris prostratum communibus flammis (rogi) cremandum tradidit, Val. Max. – β) v. Menschen: corpus alcis, Cic. u.a.: cadaver alcis, Suet.: mortuos cremare aut fodere, Mela: corpora condere (potius) quam cremare e more Aegyptio, Tac.: mortuorum corpora cremare potius quam terrā obruere, Iustin.: servos et clientes iustis funeribus confectis unā cr., Caes.: vestem, odores aliaque funerum sollemnia, Tac. – m. Ang. wo? lectum defuncti in Capitolini Iovis cella, Suet.: corpus interfectoris super reliquias mariti, Iustin. – m. Ang.womit? wodurch? aedificii incendio mortuum (Alcibiadem), Nep.: Sulla primus e patriciis Corneliis igni voluit cremari, Cic.: cr. caput (occisi Cn. Pompeii) plurimis et pretiosissimis odoribus, Val. Max.: corpora clarorum virorum certis lignis, Tac.: iuxta rogum sarmentis aliis nudus crematus est, Plin. – m. Ang. wie? zB. cr. alqm haud pretiose, Curt.: alqm honorate (zB. quo honoratius cremaretur, inici ei suum paludamentum iussit), Val. Max.: cr. corpus alcis publico funere, Suet.: alqm humili sepulturā, Cic.: cetera (corpora) nec numero nec honore, ungezählt und ohne Ehre, Verg. – m. Ang. mit wem? cum mortuis cremare ac defodere apta viventibus, Mela: cremari cum coniuge (Gatten), Val. Max.: unā cum liberis, coniugibus cunctāque gazā regiā cremari, Auct. b. Afr.

    e) v. Verbrennen des Opfers, cr. igni vitulos, Ov.: caesarum boum fibras de more cr., Ov.: congesta cr. turea dona, dapes, fuso crateres olivo, Verg. – m. Dat. (wem? = wem zu Ehren?), spolia hostium coniecta in acervum Iovi Victori cremavit, Liv.: postero die arma lecta conici in acervum iussit, sacrumque id Vulcano cremavit, Liv. – / Parag. Infin. cremarier, *Enn. scen. 291 Bothe (Vahlen2 cremitari).

    lateinisch-deutsches > cremo

  • 14 cremo

    cremo, āvī, ātum, āre (viell. zu carbo), verbrennen, oft m. Abl. igni, incendio, flammis u. dgl., a) übh.: α) v. Feuer, cremantia fulmina, Plin. – u. teils m. sächl. Objj., ut (wie) rapax ignis innumeras trabes cremat, Ov., ignis ubi ingentes silvas ardore cremarat montibus in altis, Lucr.: im Passiv, omnem ornatum flammā crepitante cremari, Verg.: quae (spinosae herbae) leni tepore cremantur, Ov.: ardenti lucernae admotum digitum cremandum praebuit, Val. Max. – teils m. pers. Objj., num incensa cremavit Troia viros? Verg.: incensa super (über ihnen) villa omnes cremavit, Tac. – β) v. Menschen, teils m. sächl. Objj., cr. vetera arma, Curt.: frontem positasque faenilibus herbas, Ov.: libellos, Suet.: Graecos libros, Val. Max.: libros in comitio igne facto in conspectu populi, Liv.: naves, quae inutiles videntur, Curt.: purgamenta ceparum in cinerem, Plin.: robur (zB. cremati roboris cinis), Plin.: devecta sarmenta, Verg.: spolia de hostibus incendio, Curt.: tabulam (ein Gemälde), Plin.: interiorem tunicam, Val. Max. – teils mit pers. Objj., se ac liberos coniugesque incendio cr., Curt.: cremati cimices (als Heilmittel), Plin. – mit Prädik.-Acc., cr. alqm vivum, Curt. u. Val. Max.: vivos se cremari iubent, Curt.: Alcibiades vivus in cubiculo, in quo dormiebat, crematus est, Iustin.: cochleae vivae crematae, Plin.
    b) v. Niederbrennen eines Gebäudes, einer Stadt
    ————
    usw., in Brand stecken, verbrennen, einäschern, cr. templum, Plin.: caelestia tecta, terras (v. Phaëthon), Ov.: urbem cr. et diruere, Liv.: cremata patria (v. Troja), Liv.: cremata Ilios, Hor. – facibus cr. regalia tecta, Ov.: Neronis principis incendia, quibus urbem cremaverat, Plin.: equites praemisit, ut... ignem, quo barbari cremaverant vicos, exstinguerent, Curt.
    c) vom Verbrennen als Todesstrafe, damnatum poenam sequi oportebat, ut igni cremaretur, Caes.: m. ob u. Akk., Atellanae poëtam ob ambigui ioci versiculum mediā Amphitheatri arenā igni cremavit, Suet.
    d) v. Verbrennen der Leiche u. anderer Gegenstände bei der Leichenfeier, α) v. Feuer: rogus iste cremet mea viscera, Ov.: des tua succensae membra cremanda pyrae, Ov.: qui scimus, an hāc flammā Cn. Pompeius cremetur? Val. Max.: alii ut eodem rogo cremarentur manserunt, Liv.: se super corpus fratris prostratum communibus flammis (rogi) cremandum tradidit, Val. Max. – β) v. Menschen: corpus alcis, Cic. u.a.: cadaver alcis, Suet.: mortuos cremare aut fodere, Mela: corpora condere (potius) quam cremare e more Aegyptio, Tac.: mortuorum corpora cremare potius quam terrā obruere, Iustin.: servos et clientes iustis funeribus confectis unā cr., Caes.: vestem, odores aliaque funerum sollemnia, Tac. – m. Ang. wo? lectum defuncti in Capitolini Iovis cella, Suet.: corpus interfectoris super reliquias mariti, Iustin. – m. Ang.
    ————
    womit? wodurch? aedificii incendio mortuum (Alcibiadem), Nep.: Sulla primus e patriciis Corneliis igni voluit cremari, Cic.: cr. caput (occisi Cn. Pompeii) plurimis et pretiosissimis odoribus, Val. Max.: corpora clarorum virorum certis lignis, Tac.: iuxta rogum sarmentis aliis nudus crematus est, Plin. – m. Ang. wie? zB. cr. alqm haud pretiose, Curt.: alqm honorate (zB. quo honoratius cremaretur, inici ei suum paludamentum iussit), Val. Max.: cr. corpus alcis publico funere, Suet.: alqm humili sepulturā, Cic.: cetera (corpora) nec numero nec honore, ungezählt und ohne Ehre, Verg. – m. Ang. mit wem? cum mortuis cremare ac defodere apta viventibus, Mela: cremari cum coniuge (Gatten), Val. Max.: unā cum liberis, coniugibus cunctāque gazā regiā cremari, Auct. b. Afr.
    e) v. Verbrennen des Opfers, cr. igni vitulos, Ov.: caesarum boum fibras de more cr., Ov.: congesta cr. turea dona, dapes, fuso crateres olivo, Verg. – m. Dat. (wem? = wem zu Ehren?), spolia hostium coniecta in acervum Iovi Victori cremavit, Liv.: postero die arma lecta conici in acervum iussit, sacrumque id Vulcano cremavit, Liv. – Parag. Infin. cremarier, *Enn. scen. 291 Bothe (Vahlen2 cremitari).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cremo

  • 15 cereo

    1.
    crĕo (old form cerĕo, in Varr. L. L. 6, § 81 Müll.), āvi, ātum, 1, v. a. [kindred with Sanscr. kar, kri, to make], to bring forth, produce, make, create, beget (very freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    rerum primordia pandam, Unde omnes natura creet res auctet alatque,

    Lucr. 1, 51:

    animalia,

    id. 2, 1152:

    genus humanum,

    id. 5, 820:

    mortalia saecla,

    id. 5, 789:

    fruges,

    id. 2, 170:

    ignem,

    id. 1, 799; cf.:

    ignes e lignis,

    id. 1, 910 et saep.:

    (Silvius) Aenean Silvium creat,

    Liv. 1, 3, 7; cf.:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29.—Also of woman:

    pueris beata creandis Uxor,

    Hor. Ep. 1, 2, 44; Pall. Febr. 26, 2.—Hence, in poets freq. in part. perf.: crĕātus, a, with abl. ( masc. or fem.), sprung from, begotten by, born of; or subst., an offspring, a child, Ov. M. 5, 145; 11, 295; 11, 303 al.— Subst.: crĕāta, ōrum, n., things made:

    servare,

    Lucr. 2, 572.—
    B.
    In partic., publicist. t. t. (cf. facio), to make or create for any jurisdiction or office, i. e. to choose, elect (freq.):

    qui comitiatu creare consules rite possint,

    Cic. Leg. 3, 3, 9; so,

    consules,

    Caes. B. C. 3, 1; Liv. 4, 7, 2; 4, 7, 7; 4, 7, 10:

    duo ex unā familiā magistratus,

    Caes. B. G. 7, 33:

    Patres,

    Liv. 1, 8, 7:

    dictatorem,

    id. 2, 18 (five times):

    magistrum equitum,

    id. 2, 18, 5; 4, 57, 6:

    interregem,

    id. 4, 7, 7; 5, 31, 8:

    tribunum,

    id. 2, 33, 3:

    tribuniciam potestatem,

    id. 5, 2, 8:

    censores,

    Suet. Aug. 37:

    Imperatorem (with eligere),

    id. Vesp. 6:

    ducem gerendo bello,

    Liv. 1, 23, 8. curatorem reipublicae, Dig. 50, 8, 3.—
    2.
    Of the officer who appoints or superintends an election:

    quos (consules) cum Ti. Gracchus consul iterum crearet,

    Cic. N. D. 2, 4, 10.—
    3.
    In eccl. Lat. of the exercise of divine power in creation, to create, call into being, endow with existence, etc.:

    caelum et terram,

    Vulg. Gen. 1, 1:

    hominem,

    id. ib. 5, 1:

    omnia,

    id. Eph. 3, 9.—
    b.
    Meton.:

    cor mundum in me,

    Vulg. Psa. 50, 11 al. —
    II.
    Trop., to produce, prepare, cause, occasion:

    voluptatem meis inimicis,

    Plaut. Cas. 2, 7, 3:

    commoditatem mihi,

    id. Poen. 4, 2, 94:

    lites,

    id. ib. 3, 2, 9:

    omnis has aerumnas,

    id. Mil. 1, 1, 33:

    capitalem fraudem tuis cruribus capitique,

    id. ib. 2, 3, 23:

    moram dictis,

    id. Ps. 1, 3, 174:

    errorem (similitudo),

    Cic. Div. 2, 26, 55:

    luxuriam,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    seditionem,

    Vell. 2, 20:

    taedium ac satietatem ex similitudine,

    Quint. 9, 4, 143:

    vomitum dissolutionemque stomachi,

    Plin. 9, 48, 72, § 155 et saep.
    2.
    Crĕo, or, anal. to the Gr., Crĕon, ontis, m., = Kreôn.
    I.
    A king of Corinth, who betrothed his daughter Creusa to Jason, Hyg. Fab. 25; Sen. Med. 526; Hor. Epod. 5, 64.—
    II.
    A brother of Jocaste, at Thebes, Hyg. Fab. 72; Stat. Th. 12, 477; 12, 678.

    Lewis & Short latin dictionary > cereo

  • 16 creata

    1.
    crĕo (old form cerĕo, in Varr. L. L. 6, § 81 Müll.), āvi, ātum, 1, v. a. [kindred with Sanscr. kar, kri, to make], to bring forth, produce, make, create, beget (very freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    rerum primordia pandam, Unde omnes natura creet res auctet alatque,

    Lucr. 1, 51:

    animalia,

    id. 2, 1152:

    genus humanum,

    id. 5, 820:

    mortalia saecla,

    id. 5, 789:

    fruges,

    id. 2, 170:

    ignem,

    id. 1, 799; cf.:

    ignes e lignis,

    id. 1, 910 et saep.:

    (Silvius) Aenean Silvium creat,

    Liv. 1, 3, 7; cf.:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29.—Also of woman:

    pueris beata creandis Uxor,

    Hor. Ep. 1, 2, 44; Pall. Febr. 26, 2.—Hence, in poets freq. in part. perf.: crĕātus, a, with abl. ( masc. or fem.), sprung from, begotten by, born of; or subst., an offspring, a child, Ov. M. 5, 145; 11, 295; 11, 303 al.— Subst.: crĕāta, ōrum, n., things made:

    servare,

    Lucr. 2, 572.—
    B.
    In partic., publicist. t. t. (cf. facio), to make or create for any jurisdiction or office, i. e. to choose, elect (freq.):

    qui comitiatu creare consules rite possint,

    Cic. Leg. 3, 3, 9; so,

    consules,

    Caes. B. C. 3, 1; Liv. 4, 7, 2; 4, 7, 7; 4, 7, 10:

    duo ex unā familiā magistratus,

    Caes. B. G. 7, 33:

    Patres,

    Liv. 1, 8, 7:

    dictatorem,

    id. 2, 18 (five times):

    magistrum equitum,

    id. 2, 18, 5; 4, 57, 6:

    interregem,

    id. 4, 7, 7; 5, 31, 8:

    tribunum,

    id. 2, 33, 3:

    tribuniciam potestatem,

    id. 5, 2, 8:

    censores,

    Suet. Aug. 37:

    Imperatorem (with eligere),

    id. Vesp. 6:

    ducem gerendo bello,

    Liv. 1, 23, 8. curatorem reipublicae, Dig. 50, 8, 3.—
    2.
    Of the officer who appoints or superintends an election:

    quos (consules) cum Ti. Gracchus consul iterum crearet,

    Cic. N. D. 2, 4, 10.—
    3.
    In eccl. Lat. of the exercise of divine power in creation, to create, call into being, endow with existence, etc.:

    caelum et terram,

    Vulg. Gen. 1, 1:

    hominem,

    id. ib. 5, 1:

    omnia,

    id. Eph. 3, 9.—
    b.
    Meton.:

    cor mundum in me,

    Vulg. Psa. 50, 11 al. —
    II.
    Trop., to produce, prepare, cause, occasion:

    voluptatem meis inimicis,

    Plaut. Cas. 2, 7, 3:

    commoditatem mihi,

    id. Poen. 4, 2, 94:

    lites,

    id. ib. 3, 2, 9:

    omnis has aerumnas,

    id. Mil. 1, 1, 33:

    capitalem fraudem tuis cruribus capitique,

    id. ib. 2, 3, 23:

    moram dictis,

    id. Ps. 1, 3, 174:

    errorem (similitudo),

    Cic. Div. 2, 26, 55:

    luxuriam,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    seditionem,

    Vell. 2, 20:

    taedium ac satietatem ex similitudine,

    Quint. 9, 4, 143:

    vomitum dissolutionemque stomachi,

    Plin. 9, 48, 72, § 155 et saep.
    2.
    Crĕo, or, anal. to the Gr., Crĕon, ontis, m., = Kreôn.
    I.
    A king of Corinth, who betrothed his daughter Creusa to Jason, Hyg. Fab. 25; Sen. Med. 526; Hor. Epod. 5, 64.—
    II.
    A brother of Jocaste, at Thebes, Hyg. Fab. 72; Stat. Th. 12, 477; 12, 678.

    Lewis & Short latin dictionary > creata

  • 17 creatus

    1.
    crĕo (old form cerĕo, in Varr. L. L. 6, § 81 Müll.), āvi, ātum, 1, v. a. [kindred with Sanscr. kar, kri, to make], to bring forth, produce, make, create, beget (very freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    rerum primordia pandam, Unde omnes natura creet res auctet alatque,

    Lucr. 1, 51:

    animalia,

    id. 2, 1152:

    genus humanum,

    id. 5, 820:

    mortalia saecla,

    id. 5, 789:

    fruges,

    id. 2, 170:

    ignem,

    id. 1, 799; cf.:

    ignes e lignis,

    id. 1, 910 et saep.:

    (Silvius) Aenean Silvium creat,

    Liv. 1, 3, 7; cf.:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29.—Also of woman:

    pueris beata creandis Uxor,

    Hor. Ep. 1, 2, 44; Pall. Febr. 26, 2.—Hence, in poets freq. in part. perf.: crĕātus, a, with abl. ( masc. or fem.), sprung from, begotten by, born of; or subst., an offspring, a child, Ov. M. 5, 145; 11, 295; 11, 303 al.— Subst.: crĕāta, ōrum, n., things made:

    servare,

    Lucr. 2, 572.—
    B.
    In partic., publicist. t. t. (cf. facio), to make or create for any jurisdiction or office, i. e. to choose, elect (freq.):

    qui comitiatu creare consules rite possint,

    Cic. Leg. 3, 3, 9; so,

    consules,

    Caes. B. C. 3, 1; Liv. 4, 7, 2; 4, 7, 7; 4, 7, 10:

    duo ex unā familiā magistratus,

    Caes. B. G. 7, 33:

    Patres,

    Liv. 1, 8, 7:

    dictatorem,

    id. 2, 18 (five times):

    magistrum equitum,

    id. 2, 18, 5; 4, 57, 6:

    interregem,

    id. 4, 7, 7; 5, 31, 8:

    tribunum,

    id. 2, 33, 3:

    tribuniciam potestatem,

    id. 5, 2, 8:

    censores,

    Suet. Aug. 37:

    Imperatorem (with eligere),

    id. Vesp. 6:

    ducem gerendo bello,

    Liv. 1, 23, 8. curatorem reipublicae, Dig. 50, 8, 3.—
    2.
    Of the officer who appoints or superintends an election:

    quos (consules) cum Ti. Gracchus consul iterum crearet,

    Cic. N. D. 2, 4, 10.—
    3.
    In eccl. Lat. of the exercise of divine power in creation, to create, call into being, endow with existence, etc.:

    caelum et terram,

    Vulg. Gen. 1, 1:

    hominem,

    id. ib. 5, 1:

    omnia,

    id. Eph. 3, 9.—
    b.
    Meton.:

    cor mundum in me,

    Vulg. Psa. 50, 11 al. —
    II.
    Trop., to produce, prepare, cause, occasion:

    voluptatem meis inimicis,

    Plaut. Cas. 2, 7, 3:

    commoditatem mihi,

    id. Poen. 4, 2, 94:

    lites,

    id. ib. 3, 2, 9:

    omnis has aerumnas,

    id. Mil. 1, 1, 33:

    capitalem fraudem tuis cruribus capitique,

    id. ib. 2, 3, 23:

    moram dictis,

    id. Ps. 1, 3, 174:

    errorem (similitudo),

    Cic. Div. 2, 26, 55:

    luxuriam,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    seditionem,

    Vell. 2, 20:

    taedium ac satietatem ex similitudine,

    Quint. 9, 4, 143:

    vomitum dissolutionemque stomachi,

    Plin. 9, 48, 72, § 155 et saep.
    2.
    Crĕo, or, anal. to the Gr., Crĕon, ontis, m., = Kreôn.
    I.
    A king of Corinth, who betrothed his daughter Creusa to Jason, Hyg. Fab. 25; Sen. Med. 526; Hor. Epod. 5, 64.—
    II.
    A brother of Jocaste, at Thebes, Hyg. Fab. 72; Stat. Th. 12, 477; 12, 678.

    Lewis & Short latin dictionary > creatus

  • 18 Creo

    1.
    crĕo (old form cerĕo, in Varr. L. L. 6, § 81 Müll.), āvi, ātum, 1, v. a. [kindred with Sanscr. kar, kri, to make], to bring forth, produce, make, create, beget (very freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    rerum primordia pandam, Unde omnes natura creet res auctet alatque,

    Lucr. 1, 51:

    animalia,

    id. 2, 1152:

    genus humanum,

    id. 5, 820:

    mortalia saecla,

    id. 5, 789:

    fruges,

    id. 2, 170:

    ignem,

    id. 1, 799; cf.:

    ignes e lignis,

    id. 1, 910 et saep.:

    (Silvius) Aenean Silvium creat,

    Liv. 1, 3, 7; cf.:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29.—Also of woman:

    pueris beata creandis Uxor,

    Hor. Ep. 1, 2, 44; Pall. Febr. 26, 2.—Hence, in poets freq. in part. perf.: crĕātus, a, with abl. ( masc. or fem.), sprung from, begotten by, born of; or subst., an offspring, a child, Ov. M. 5, 145; 11, 295; 11, 303 al.— Subst.: crĕāta, ōrum, n., things made:

    servare,

    Lucr. 2, 572.—
    B.
    In partic., publicist. t. t. (cf. facio), to make or create for any jurisdiction or office, i. e. to choose, elect (freq.):

    qui comitiatu creare consules rite possint,

    Cic. Leg. 3, 3, 9; so,

    consules,

    Caes. B. C. 3, 1; Liv. 4, 7, 2; 4, 7, 7; 4, 7, 10:

    duo ex unā familiā magistratus,

    Caes. B. G. 7, 33:

    Patres,

    Liv. 1, 8, 7:

    dictatorem,

    id. 2, 18 (five times):

    magistrum equitum,

    id. 2, 18, 5; 4, 57, 6:

    interregem,

    id. 4, 7, 7; 5, 31, 8:

    tribunum,

    id. 2, 33, 3:

    tribuniciam potestatem,

    id. 5, 2, 8:

    censores,

    Suet. Aug. 37:

    Imperatorem (with eligere),

    id. Vesp. 6:

    ducem gerendo bello,

    Liv. 1, 23, 8. curatorem reipublicae, Dig. 50, 8, 3.—
    2.
    Of the officer who appoints or superintends an election:

    quos (consules) cum Ti. Gracchus consul iterum crearet,

    Cic. N. D. 2, 4, 10.—
    3.
    In eccl. Lat. of the exercise of divine power in creation, to create, call into being, endow with existence, etc.:

    caelum et terram,

    Vulg. Gen. 1, 1:

    hominem,

    id. ib. 5, 1:

    omnia,

    id. Eph. 3, 9.—
    b.
    Meton.:

    cor mundum in me,

    Vulg. Psa. 50, 11 al. —
    II.
    Trop., to produce, prepare, cause, occasion:

    voluptatem meis inimicis,

    Plaut. Cas. 2, 7, 3:

    commoditatem mihi,

    id. Poen. 4, 2, 94:

    lites,

    id. ib. 3, 2, 9:

    omnis has aerumnas,

    id. Mil. 1, 1, 33:

    capitalem fraudem tuis cruribus capitique,

    id. ib. 2, 3, 23:

    moram dictis,

    id. Ps. 1, 3, 174:

    errorem (similitudo),

    Cic. Div. 2, 26, 55:

    luxuriam,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    seditionem,

    Vell. 2, 20:

    taedium ac satietatem ex similitudine,

    Quint. 9, 4, 143:

    vomitum dissolutionemque stomachi,

    Plin. 9, 48, 72, § 155 et saep.
    2.
    Crĕo, or, anal. to the Gr., Crĕon, ontis, m., = Kreôn.
    I.
    A king of Corinth, who betrothed his daughter Creusa to Jason, Hyg. Fab. 25; Sen. Med. 526; Hor. Epod. 5, 64.—
    II.
    A brother of Jocaste, at Thebes, Hyg. Fab. 72; Stat. Th. 12, 477; 12, 678.

    Lewis & Short latin dictionary > Creo

  • 19 creo

    1.
    crĕo (old form cerĕo, in Varr. L. L. 6, § 81 Müll.), āvi, ātum, 1, v. a. [kindred with Sanscr. kar, kri, to make], to bring forth, produce, make, create, beget (very freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    rerum primordia pandam, Unde omnes natura creet res auctet alatque,

    Lucr. 1, 51:

    animalia,

    id. 2, 1152:

    genus humanum,

    id. 5, 820:

    mortalia saecla,

    id. 5, 789:

    fruges,

    id. 2, 170:

    ignem,

    id. 1, 799; cf.:

    ignes e lignis,

    id. 1, 910 et saep.:

    (Silvius) Aenean Silvium creat,

    Liv. 1, 3, 7; cf.:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29.—Also of woman:

    pueris beata creandis Uxor,

    Hor. Ep. 1, 2, 44; Pall. Febr. 26, 2.—Hence, in poets freq. in part. perf.: crĕātus, a, with abl. ( masc. or fem.), sprung from, begotten by, born of; or subst., an offspring, a child, Ov. M. 5, 145; 11, 295; 11, 303 al.— Subst.: crĕāta, ōrum, n., things made:

    servare,

    Lucr. 2, 572.—
    B.
    In partic., publicist. t. t. (cf. facio), to make or create for any jurisdiction or office, i. e. to choose, elect (freq.):

    qui comitiatu creare consules rite possint,

    Cic. Leg. 3, 3, 9; so,

    consules,

    Caes. B. C. 3, 1; Liv. 4, 7, 2; 4, 7, 7; 4, 7, 10:

    duo ex unā familiā magistratus,

    Caes. B. G. 7, 33:

    Patres,

    Liv. 1, 8, 7:

    dictatorem,

    id. 2, 18 (five times):

    magistrum equitum,

    id. 2, 18, 5; 4, 57, 6:

    interregem,

    id. 4, 7, 7; 5, 31, 8:

    tribunum,

    id. 2, 33, 3:

    tribuniciam potestatem,

    id. 5, 2, 8:

    censores,

    Suet. Aug. 37:

    Imperatorem (with eligere),

    id. Vesp. 6:

    ducem gerendo bello,

    Liv. 1, 23, 8. curatorem reipublicae, Dig. 50, 8, 3.—
    2.
    Of the officer who appoints or superintends an election:

    quos (consules) cum Ti. Gracchus consul iterum crearet,

    Cic. N. D. 2, 4, 10.—
    3.
    In eccl. Lat. of the exercise of divine power in creation, to create, call into being, endow with existence, etc.:

    caelum et terram,

    Vulg. Gen. 1, 1:

    hominem,

    id. ib. 5, 1:

    omnia,

    id. Eph. 3, 9.—
    b.
    Meton.:

    cor mundum in me,

    Vulg. Psa. 50, 11 al. —
    II.
    Trop., to produce, prepare, cause, occasion:

    voluptatem meis inimicis,

    Plaut. Cas. 2, 7, 3:

    commoditatem mihi,

    id. Poen. 4, 2, 94:

    lites,

    id. ib. 3, 2, 9:

    omnis has aerumnas,

    id. Mil. 1, 1, 33:

    capitalem fraudem tuis cruribus capitique,

    id. ib. 2, 3, 23:

    moram dictis,

    id. Ps. 1, 3, 174:

    errorem (similitudo),

    Cic. Div. 2, 26, 55:

    luxuriam,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    seditionem,

    Vell. 2, 20:

    taedium ac satietatem ex similitudine,

    Quint. 9, 4, 143:

    vomitum dissolutionemque stomachi,

    Plin. 9, 48, 72, § 155 et saep.
    2.
    Crĕo, or, anal. to the Gr., Crĕon, ontis, m., = Kreôn.
    I.
    A king of Corinth, who betrothed his daughter Creusa to Jason, Hyg. Fab. 25; Sen. Med. 526; Hor. Epod. 5, 64.—
    II.
    A brother of Jocaste, at Thebes, Hyg. Fab. 72; Stat. Th. 12, 477; 12, 678.

    Lewis & Short latin dictionary > creo

  • 20 Creon

    1.
    crĕo (old form cerĕo, in Varr. L. L. 6, § 81 Müll.), āvi, ātum, 1, v. a. [kindred with Sanscr. kar, kri, to make], to bring forth, produce, make, create, beget (very freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    rerum primordia pandam, Unde omnes natura creet res auctet alatque,

    Lucr. 1, 51:

    animalia,

    id. 2, 1152:

    genus humanum,

    id. 5, 820:

    mortalia saecla,

    id. 5, 789:

    fruges,

    id. 2, 170:

    ignem,

    id. 1, 799; cf.:

    ignes e lignis,

    id. 1, 910 et saep.:

    (Silvius) Aenean Silvium creat,

    Liv. 1, 3, 7; cf.:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29.—Also of woman:

    pueris beata creandis Uxor,

    Hor. Ep. 1, 2, 44; Pall. Febr. 26, 2.—Hence, in poets freq. in part. perf.: crĕātus, a, with abl. ( masc. or fem.), sprung from, begotten by, born of; or subst., an offspring, a child, Ov. M. 5, 145; 11, 295; 11, 303 al.— Subst.: crĕāta, ōrum, n., things made:

    servare,

    Lucr. 2, 572.—
    B.
    In partic., publicist. t. t. (cf. facio), to make or create for any jurisdiction or office, i. e. to choose, elect (freq.):

    qui comitiatu creare consules rite possint,

    Cic. Leg. 3, 3, 9; so,

    consules,

    Caes. B. C. 3, 1; Liv. 4, 7, 2; 4, 7, 7; 4, 7, 10:

    duo ex unā familiā magistratus,

    Caes. B. G. 7, 33:

    Patres,

    Liv. 1, 8, 7:

    dictatorem,

    id. 2, 18 (five times):

    magistrum equitum,

    id. 2, 18, 5; 4, 57, 6:

    interregem,

    id. 4, 7, 7; 5, 31, 8:

    tribunum,

    id. 2, 33, 3:

    tribuniciam potestatem,

    id. 5, 2, 8:

    censores,

    Suet. Aug. 37:

    Imperatorem (with eligere),

    id. Vesp. 6:

    ducem gerendo bello,

    Liv. 1, 23, 8. curatorem reipublicae, Dig. 50, 8, 3.—
    2.
    Of the officer who appoints or superintends an election:

    quos (consules) cum Ti. Gracchus consul iterum crearet,

    Cic. N. D. 2, 4, 10.—
    3.
    In eccl. Lat. of the exercise of divine power in creation, to create, call into being, endow with existence, etc.:

    caelum et terram,

    Vulg. Gen. 1, 1:

    hominem,

    id. ib. 5, 1:

    omnia,

    id. Eph. 3, 9.—
    b.
    Meton.:

    cor mundum in me,

    Vulg. Psa. 50, 11 al. —
    II.
    Trop., to produce, prepare, cause, occasion:

    voluptatem meis inimicis,

    Plaut. Cas. 2, 7, 3:

    commoditatem mihi,

    id. Poen. 4, 2, 94:

    lites,

    id. ib. 3, 2, 9:

    omnis has aerumnas,

    id. Mil. 1, 1, 33:

    capitalem fraudem tuis cruribus capitique,

    id. ib. 2, 3, 23:

    moram dictis,

    id. Ps. 1, 3, 174:

    errorem (similitudo),

    Cic. Div. 2, 26, 55:

    luxuriam,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    seditionem,

    Vell. 2, 20:

    taedium ac satietatem ex similitudine,

    Quint. 9, 4, 143:

    vomitum dissolutionemque stomachi,

    Plin. 9, 48, 72, § 155 et saep.
    2.
    Crĕo, or, anal. to the Gr., Crĕon, ontis, m., = Kreôn.
    I.
    A king of Corinth, who betrothed his daughter Creusa to Jason, Hyg. Fab. 25; Sen. Med. 526; Hor. Epod. 5, 64.—
    II.
    A brother of Jocaste, at Thebes, Hyg. Fab. 72; Stat. Th. 12, 477; 12, 678.

    Lewis & Short latin dictionary > Creon

См. также в других словарях:

  • Feuer — 1. Bedecktes Feuer glimmt unter der Asche. Frz.: Peu bien couvert, comme dit ma bru, par sa cendre est entretenu. 2. Bedecktes – Feuer, grössre Hitze. – Winckler, XX, 42. 3. Bedecktes Feuer hitzt am meisten. – Winckler, XI, 96. Frz.: Le feu plus… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • VESTA — Saturni filia ex Ope, testibus Diodor. Siculô et Apollodorô, secundum Q Fabium Victorem Iani uxor: quamquam a Poetis non raro pro terra sumitur, sive quod omnibus terrâ vestiatur, sive quod vi sua stet. Ovid. l. 6. Fast. . 299. Stat vi Terra suâ; …   Hofmann J. Lexicon universale

  • IGNIS — Persarum Deus, captus, victo Cosroe, a Tiberio II. A. C. 578. Affusâ aquâ Exstinctus, a Iagielone Duce Lithuaniae prius, dein Poloniae Rege, ad fidem converso, A. C. 1390. Imo iam antiquiffimis temporibus a Chaldaeis cultus est, qui eum Ur… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Holz — 1. Alle krummen Hölzer sind quaat (schwer) zu richten. – Schottel, 1133b. 2. Alles da, Holz un Torf, die Mieth wird abgedanzt, drêmol um n Ofen1 is ein Monat weg. (Stettin.) 1) Der Ofen steht nämlich dicht in einer Ecke. 3. Alt dürr Holtz ist… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • VULCANUS — I. VULCANUS Iunonis filius, Hesiod. in Theog. v. 927. Η῞ρῃ δ᾿ Η῞φαιςτον κλυτὸν εν φιλότητι μιγεῖσα, Hunc quidam voluerunt, subventaneo conceptu fuilssegenitum sine patre, quem tamen Homer. e patre Iove Iunonequt matre natum esse putavit. Fuerunt… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • LUGENDI Ritus — apud vett. Rom. variis legibus definitus fuit. Et quidem vestitum quod attinet, in luctu atrati fuêre, h. e. nigrâ, sive pullâ togâ induti. Togae huius meminit Cic. in Pisoniana: Iuv. Sat. 3. l. 1. v. 213. pullatos Proceres: Tac. in funere… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PRYTANITIDES — dictae sunt olim viduae illae, quae tum alibi in Graecia, tum Athenis inprimis, sacrum Vestae ignem custodirent. Ita enim Plut. in Numa, Τῆς Ε῾λλάδος, ὅπου πῦρ ἄσβεςτόν ἐςτι, ὼς Πυθοῖ καὶ Α᾿θήνῃσιν, οὐ παρθένοι, γυναῖκες δὲ πεπαυμέναι γάμων… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CREMANDI Cadavera consuetudo — plures apud gentes olim recepta fuit; qui, quod in nobis divinum est, igneô velut hôc vehiculô caelestibus inferri putabant sedibus, subsidente terrâ. Apud Romanos L. Syllam auctorem habuit, qui metuens, ne idem sibi accideret, quod hosti suo C.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DII — ingenii ab Unius notitia exerrantis figmentum, tot fuêre apud Gentiles, quot deprehendêrunt vel usui suo, vel terrori, vel admirationi apta instrumenta; omisso Eo, qui solus horum Auctor, naturâ suâ invisibilis, per visibilia haec sua opera ipsis …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NODFYRS — alias NEDFRI, sacrilegi ignes, prohibiti sunt Synodô sub Karlomanno Duce et Francorum Episcopis habitâ A. C. 742. Capitular. l. 5. c. 2. quem in locum Lindenbrogius, Rusticani, inquit, homines in multis Germaniae locis fetô S. Iohannis, palo ex… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • SALAMANDRA — stellioni similis, aut species eius, Hebr. letaa, si Syro Interpreti credimus, et qui hunc seqnuntur Pagnino, Ariae, Iunio, Castalioni. Sed Bochartus hôc nomine significari lacertae eam speciem, quam Arabes wachra vel wachara vocant, docte probat …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»