grăvĭter

fĕro, tuli, latum, ferre (ante-class. redupl. form in the tempp. perff.:

tetuli,

Plaut. Am. 2, 2, 84; 168; id. Men. 4, 2, 25; 66; id. Rud. prol. 68: tetulisti, Att. and Caecil. ap. Non. 178, 17 sq.:

tetulit,

Plaut. Most. 2, 2, 40; id. Men. 2, 3, 30; Ter. And. 5, 1, 13:

tetulerunt,

Lucr. 6, § 672:

tetulissem,

Ter. And. 4, 5, 13:

tetulisse,

Plaut. Rud. 4, 1, 2:

tetulero,

id. Cist. 3, 19:

tetulerit,

id. Poen. 3, 1, 58; id. Rud. 4, 3, 101), v. a. and n. [a wide-spread root; Sanscr. bhar-, carry, bharas, burden; Gr. pherô; Goth. bar, bairo, bear, produce, whence barn, child; Anglo-Saxon beran, whence Engl. bear, birth; cf. Curt. Gr. Etym. p. 300; Fick, Vergl. Wort. p. 135. The perf. forms, tuli, etc., from the root tul-, tol-; Sanscr. tol-jami, lift, weigh; Gr. tlênai, endure, cf. talas, talanton; Lat. tollo, tolerare, (t)latus, etc. Cf. Goth. thulan, Germ. dulden, Geduld; Anglo-Sax. tholian, suffer. Supine latum, i. e. tlatum; cf. supra; v. Curt. Gr. Etym. p. 220; Corss. Ausspr. 2, 73], to bear, carry, bring. (For syn. cf.: gero, porto, bajulo, veho; effero, infero; tolero, patior, sino, permitto, etc.)

Lit.

In gen.:

ferri proprie dicimus, quae quis suo corpore bajulat, portari ea, quae quis in jumento secum ducit, agi ea, quae animalia sunt,

Dig. 50, 16, 235: oneris quidvis feret, Ter. Ph. 3, 3, 29:

quin te in fundo conspicer fodere aut arare aut aliquid ferre,

id. Heaut. 1, 1, 17:

numerus eorum, qui arma ferre possent,

Caes. B. G. 1, 29, 1:

arma et vallum,

Hor. Epod. 9, 13:

sacra Junonis,

id. S. 1, 3, 11:

cadaver nudis humeris (heres),

id. ib. 2, 5, 86:

argentum ad aliquem,

Plaut. As. 3, 3, 142; cf.:

symbolum filio,

id. Bacch. 2, 3, 30:

olera et pisciculos minutos ferre obolo in cenam seni,

Ter. And. 2, 2, 32; cf.:

vina et unguenta et flores,

Hor. C. 2, 3, 14:

discerpta ferentes Memora gruis,

id. S. 2, 8, 86; cf.:

talos, nucesque sinu laxo,

id. ib. 2, 3, 172:

in Capitolium faces,

Cic. Lael. 11, 37:

iste operta lectica latus per oppidum est ut mortuus,

id. Phil. 2, 41, 106:

lectica in Capitolium latus est,

Suet. Claud. 2:

circa judices latus (puer),

Quint. 6, 1, 47:

prae se ferens (in essedo) Darium puerum,

Suet. Calig. 19.— Poet. with inf.:

natum ad Stygios iterum fero mergere fontes,

Stat. Ach. 1, 134.—Prov.:

ferre aliquem in oculis, or simply oculis,

i. e. to hold dear, love exceedingly, Cic. Phil. 6, 4, 11; id. Q. Fr. 3, 1, 3, § 9; Q. Cic. Fam. 16, 27, 2.—

In partic.

With the idea of motion predominating, to set in motion, esp. to move onward quickly or rapidly, to bear, lead, conduct, or drive away; with se or mid. (so esp. freq.), to move or go swiftly, to haste, speed, betake one's self; and of things, to flow, mount, run down.

Act.:

ubi in rapidas amnis dispeximus undas: Stantis equi corpus transvorsum ferre videtur Vis, et in advorsum flumen contrudere raptim: Et, quocumque oculos trajecimus, omnia ferri Et fluere assimili nobis ratione videntur,

Lucr. 4, 422 sq.:

ubi cernimus alta Exhalare vapore altaria, ferreque fumum,

to send up, id. 3, 432; cf.:

vis ut vomat ignes, Ad caelumque ferat flammai fulgura rursum,

id. 1, 725; and:

caelo supinas si tuleris manus,

raisest, Hor. C. 3, 23, 1:

te rursus in bellum resorbens Unda fretis tulit aestuosis,

id. ib. 2, 7, 16; cf.:

ire, pedes quocumque ferent,

id. Epod. 16, 21; and:

me per Aegaeos tumultus Aura feret,

id. C. 3, 29, 64:

signa ferre,

to put the standards in motion, to break up, Caes. B. G. 1, 39 fin.; 1, 40, 12; Liv. 10, 5, 1 al.:

pol, si id scissem, numquam huc tetulissem pedem,

have stirred foot, have come, Ter. And. 4, 5, 13:

pedem,

Verg. A. 2, 756; Val. Fl. 7, 112:

gressum,

to walk, Lucr. 4, 681; cf.:

agiles gressus,

Sil. 3, 180:

vagos gradus,

Ov. M. 7, 185:

vestigia,

Sil. 9, 101:

vagos cursus,

id. 9, 243.— Absol.:

quo ventus ferebat,

bore, drove, Caes. B. G. 3, 15, 3:

interim, si feret flatus, danda sunt vela,

Quint. 10, 3, 7:

itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant,

led, Caes. B. C. 1, 27, 4:

pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

Liv. 1, 7, 6.—Prov.:

in silvam ligna ferre,

to carry coals to Newcastle, Hor. S. 1, 10, 34.—

With se or mid., to move or go swiftly, to hasten, rush:

cum ipsa paene insula mihi sese obviam ferre vellet,

to meet, Cic. Planc. 40, 96; cf.:

non dubitaverim me gravissimis tempestatibus obvium ferre,

id. Rep. 1, 4:

hinc ferro accingor rursus... meque extra tecta ferebam,

Verg. A. 2, 672; 11, 779:

grassatorum plurimi palam se ferebant,

Suet. Aug. 32.—Of things as subjects:

ubi forte ita se tetulerunt semina aquarum,

i. e. have collected themselves, Lucr. 6, 672.—Mid.:

ad eum omni celeritate et studio incitatus ferebatur,

proceeded, Caes. B. C. 3, 78, 2:

alii aliam in partem perterriti ferebantur,

betook themselves, fled, id. B. G. 2, 24, 3:

(fera) supra venabula fertur,

rushes, springs, Verg. A. 9, 553:

huc juvenis nota fertur regione viarum,

proceeds, id. ib. 11, 530:

densos fertur moribundus in hostes,

rushes, id. ib. 2, 511:

quocumque feremur, danda vela sunt,

Cic. Or. 23, 75; cf.:

non alto semper feremur,

Quint. 12, 10, 37:

ego, utrum Nave ferar magna an parva, ferar unus et idem,

Hor. Ep. 2, 2, 200:

non tenui ferar Penna biformis per liquidum aethera Vates,

fly, id. C. 2, 20, 1.—Of inanimate subjects:

(corpuscula rerum) ubi tam volucri levitate ferantur,

move, Lucr. 4, 195; cf.:

quae cum mobiliter summa levitate feruntur,

id. 4, 745; cf.:

tellus neque movetur et infima est, et in eam feruntur omnia nutu suo pondera,

Cic. Rep. 6, 17 fin.:

Rhenus longo spatio per fines Nantuatium, etc.... citatus fertur,

flows, Caes. B. G. 4, 10, 3; cf. Hirt. B. [p. 738] G. 8, 40, 3:

ut (flamma) ad caelum usque ferretur,

ascended, arose, Suet. Aug. 94.—

Rarely ferre = se ferre: quem procul conspiciens ad se ferentem pertimescit,

Nep. Dat. 4 fin. —

To carry off, take away by force, as a robber, etc.: to plunder, spoil, ravage:

alii rapiunt incensa feruntque Pergama,

Verg. A. 2, 374:

postquam te (i. e. exstinctum Daphnin) fata tulerunt,

snatched away, id. E. 5, 34. So esp. in the phrase ferre et agere, of taking booty, plundering, where ferre applies to portable things, and agere to men and cattle; v. ago.—

To bear, produce, yield:

plurima tum tellus etiam majora ferebat, etc.,

Lucr. 5, 942 sq.; cf.:

quae autem terra fruges ferre, et, ut mater, cibos suppeditare possit,

Cic. Leg. 2, 27, 67:

quem (florem) ferunt terrae solutae,

Hor. C. 1, 4, 10:

quibus jugera fruges et Cererem ferunt,

id. ib. 3, 24, 13:

angulus iste feret piper et thus,

id. Ep. 1, 14, 23:

(olea) fructum ramis pluribus feret,

Quint. 8, 3, 10.— Absol.:

ferundo arbor peribit,

Cato, R. R. 6, 2.—

Of a woman or sheanimal, to bear offspring, be pregnant:

ignorans nurum ventrem ferre,

Liv. 1, 34, 3;

of animals: equa ventrem fert duodecim menses, vacca decem, ovis et capra quinque, sus quatuor,

Varr. R. R. 2, 1, 19; cf.:

cervi octonis mensibus ferunt partus,

Plin. 8, 32, 50, § 112:

nec te conceptam saeva leaena tulit,

Tib. 3, 4, 90.— Poet.:

quem tulerat mater claro Phoenissa Laconi,

i. e. had borne, Sil. 7, 666.—

To offer as an oblation:

liba et Mopsopio dulcia melle feram,

Tib. 1, 7, 54; so,

liba,

id. 1, 10, 23:

lancesque et liba Baccho,

Verg. G. 2, 394:

tura superis, altaribus,

Ov. M. 11, 577.—

To get, receive, acquire, obtain, as gain, a reward, a possession, etc.:

quod posces, feres,

Plaut. Merc. 2, 3, 106; cf.: quodvis donum et praemium a me optato;

id optatum feres,

Ter. Eun. 5, 8, 27:

fructus ex sese (i. e. re publica) magna acerbitate permixtos tulissem,

Cic. Planc. 38, 92:

partem praedae,

id. Rosc. Am. 37, 107:

ille crucem pretium sceleris tulit, hic diadema,

Juv. 13, 105:

coram rege sua de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

Hor. Ep. 1, 17, 44.

Trop.

In gen., to bear, carry, bring:

satis haec tellus morbi caelumque mali fert,

bears, contains, Lucr. 6, 663;

veterrima quaeque, ut ea vina, quae vetustatem ferunt, esse debent suavissima,

which carry age, are old, Cic. Lael. 19, 67:

scripta vetustatem si modo nostra ferent,

will have, will attain to, Ov. Tr. 5, 9, 8:

nomen alicujus,

to bear, have, Cic. Off. 3, 18, 74; cf.:

insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

Hor. Ep. 1, 6, 15:

nomen,

Suet. Aug. 101; id. Calig. 47:

cognomen,

id. Aug. 43; id. Galb. 3; cf.:

ille finis Appio alienae personae ferendae fuit,

of bearing an assumed character, Liv. 3, 36, 1:

Archimimus personam ejus ferens,

personating, Suet. Vesp. 19; cf.

also: (Garyophyllon) fert et in spinis piperis similitudinem,

Plin. 12, 7, 15, § 30: fer mi auxilium, bring assistance, aid, help, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 29 (Trag. v. 50 ed. Vahl.); cf.:

alicui opem auxiliumque ferre,

Cic. Verr. 2, 2, 3, § 9:

auxilium alicui,

Plaut. Stich. 2, 2, 5; Ter. And. 1, 1, 115; Cic. Cat. 2, 9, 19; Caes. B. G. 1, 13, 5; 4, 12, 5; Hor. Epod. 1, 21 et saep.: opem, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 86 ed. Vahl.):

opem alicui,

Plaut. Bacch. 4, 3, 23; Ter. And. 3, 1, 15; id. Ad. 3, 4, 41; Cic. Rab. Perd. 1, 3 (with succurrere saluti); id. Fin. 2, 35, 118 (with salutem); id. Fam. 5, 4, 2:

subsidium alicui,

Caes. B. G. 2, 26, 2:

condicionem,

to proffer, id. ib. 4, 11, 3; cf. Cic. Rosc. Am. 11, 30:

Coriolanus ab sede sua cum ferret matri obviae complexum,

offered, Liv. 2, 40, 5:

si qua fidem tanto est operi latura vetustas,

will bring, procure, Verg. A. 10, 792:

ea vox audita laborum Prima tulit finem,

id. ib. 7, 118: suspicionem falsam, to entertain suspicion, Enn. ap. Non. 511, 5 (Trag. v. 348 ed. Vahl.).—

In partic.

(Acc. to I. B. 1.) To move, to bring, lead, conduct, drive, raise:

quem tulit ad scenam ventoso gloria curru,

Hor. Ep. 2, 1, 177; so,

animi quaedam ingenita natura... recta nos ad ea, quae conveniunt causae, ferant,

Quint. 5, 10, 123; cf. absol.:

nisi illud, quod eo, quo intendas, ferat deducatque, cognoris,

Cic. de Or. 1, 30, 135:

exstincti ad caelum gloria fertur,

Lucr. 6, 8; cf.:

laudibus aliquem in caelum ferre,

to extol, praise, Cic. Fam. 10, 26, 2; cf. id. Rep. 1, 43; Quint. 10, 1, 99; Suet. Otho, 12; id. Vesp. 6:

eam pugnam miris laudibus,

Liv. 7, 10, 14; cf.:

saepe rem dicendo subiciet oculis: saepe supra feret quam fieri possit,

wilt exalt, magnify, Cic. Or. 40, 139:

ferte sermonibus et multiplicate fama bella,

Liv. 4, 5, 6:

ferre in majus vero incertas res fama solet,

id. 21, 32, 7:

crudelitate et scelere ferri,

to be impelled, carried away, Cic. Clu. 70, 199:

praeceps amentia ferebare,

id. Verr. 2, 5, 46, § 121; cf.:

ferri avaritia,

id. Quint. 11, 38:

orator suo jam impetu fertur,

Quint. 12 praef. §

3: eloquentia, quae cursu magno sonituque ferretur,

Cic. Or. 28, 97; cf.:

(eloquentia) feratur non semitis sed campis,

Quint. 5, 14, 31:

oratio, quae ferri debet ac fluere,

id. 9, 4, 112; cf.:

quae (historia) currere debet ac ferri,

id. 9, 4, 18; so often: animus fert (aliquem aliquo), the mind moves one to any thing:

quo cujusque animus fert, eo discedunt,

Sall. J. 54, 4; cf.:

milites procurrentes consistentesque, quo loco ipsorum tulisset animus,

Liv. 25, 21, 5; and:

qua quemque animus fert, effugite superbiam regiam,

id. 40, 4, 14:

si maxime animus ferat,

Sall. C. 58, 6; cf. Ov. M. 1, 775.—With an object-clause, the mind moves one to do any thing, Ov. M. 1, 1; Luc. 1, 67; Suet. Otho, 6; cf.

also: mens tulit nos ferro exscindere Thebas,

Stat. Th. 4, 753.—

(Acc. to I. B. 2.) To carry off, take away:

omnia fert aetas, animum quoque,

Verg. E. 9, 51:

postquam te fata tulerunt,

id. ib. 5, 34:

invida Domitium fata tulere sibi,

Anthol. Lat. 4, 123, 8;

like efferre,

to carry forth to burial, Ov. Tr. 1, 3, 89.—

(Acc. to I. B. 3.) To bear, bring forth, produce:

haec aetas prima Athenis oratorem prope perfectum tulit,

Cic. Brut. 12, 45:

aetas parentum, pejor avis, tulit Nos nequiores,

Hor. C. 3, 6, 46:

Curium tulit et Camillum Saeva paupertas,

id. ib. 1, 12, 42.—

(Acc. to I. B. 6.) To bear away, to get, obtain, receive:

Cotta et Sulpicius omnium judicio facile primas tulerunt,

Cic. Brut. 49, 183:

palmam,

to carry off, win, id. Att. 4, 15, 6:

victoriam ex inermi,

to gain, Liv. 39, 51, 10; 2, 50, 2; 8, 8, 18:

gratiam et gloriam annonae levatae,

id. 4, 12, 8:

maximam laudem inter suos,

Caes. B. G. 6, 21, 4:

centuriam, tribus,

i. e. to get their votes, Cic. Planc. 20, 49; 22, 53; id. Phil. 2, 2, 4:

suffragia,

Suet. Caes. 13 (diff. from 8. a.):

responsum ab aliquo,

to receive, Cic. Cat. 1, 8, 19; Caes. B. G. 6, 4 fin.:

repulsam a populo,

Cic. Tusc. 5, 19, 54:

repulsam,

id. de Or. 2, 69 fin.; id. Phil. 11, 8, 19; id. Att. 5, 19 al.: calumniam, i. e. to be convicted of a false accusation, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 1:

ita ut filius partem dimidiam hereditatis ferat,

Gai. Inst. 3, 8:

singulas portiones,

id. ib. 3, 16; 61.—

To bear, support any thing unpleasant; or pregn., to suffer, tolerate, endure.

To bear in any manner.

With acc.: servi injurias nimias aegre ferunt, Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

(onus senectutis) modice ac sapienter sicut omnia ferre,

Cic. de Sen. 1, 2:

aegre ferre repulsam consulatus,

id. Tusc. 4, 17, 40:

hoc moderatiore animo ferre,

id. Fam. 6, 1, 6:

aliquid toleranter,

id. ib. 4, 6, 2:

clementer,

id. Att. 6, 1, 3:

quod eo magis ferre animo aequo videmur, quia, etc.,

id. Verr. 2, 5, 48, § 126:

ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus,

Hor. Ep. 1, 8, 17.—

With an object-clause:

ut si quis aegre ferat, se pauperem esse,

take it ill, Cic. Tusc. 4, 27, 59:

hoc ereptum esse, graviter et acerbe ferre,

id. Verr. 2, 1, 58, § 152:

quomodo ferant veterani, exercitum Brutum habere,

id. Phil. 10, 7, 15.—

With de:

de Lentulo scilicet sic fero, ut debeo,

Cic. Att. 4, 6, 1:

quomodo Caesar ferret de auctoritate perscripta,

id. ib. 5, 2, 3:

numquid moleste fers de illo, qui? etc.,

id. ib. 6, 8, 3.—

Absol.:

sin aliter acciderit, humaniter feremus,

Cic. Att. 1, 2, 1:

si mihi imposuisset aliquid, animo iniquo tulissem,

id. ib. 15, 26, 4.—

Pregn., to bear or put up with, to suffer, tolerate, endure, sustain, resist.

With acc.: quis hanc contumeliam, quis hoc imperium, quis hanc servitutem ferre potest? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

qui potentissimorum hominum contumaciam numquam tulerim, ferrem hujus asseclae?

Cic. Att. 6, 3, 6:

cujus desiderium civitas ferre diutius non potest,

id. Phil. 10, 10, 21:

cogitandi non ferebat laborem,

id. Brut. 77, 268:

unum impetum nostrorum,

Caes. B. G. 3, 19, 3:

vultum atque aciem oculorum,

id. ib. 1, 39, 1:

cohortatio gravior quam aures Sulpicii ferre didicissent,

to hear unmoved, Cic. Phil. 9, 4, 9:

vultum,

Hor. S. 1, 6, 121:

multa tulit fecitque puer, sudavit et alsit,

id. A. P. 413:

spectatoris fastidia,

id. Ep. 2, 1, 215:

fuisse (Epaminondam) patientem suorumque injurias ferentem civium,

Nep. Epam. 7.—Of personal objects:

quem ferret, si parentem non ferret suum?

brook, Ter. Heaut. 1, 2, 28:

optimates quis ferat, qui, etc.,

Cic. Rep. 1, 33:

vereor, ut jam nos ferat quisquam,

Quint. 8, 3, 25:

an laturi sint Romani talem regem,

id. 7, 1, 24:

quis enim ferat puerum aut adolescentulum, si, etc.,

id. 8, 5, 8.—

With an object-clause:

ferunt aures hominum, illa... laudari,

Cic. de Or. 2, 84, 344:

non feret assiduas potiori te dare noctes,

Hor. Epod. 15, 13; Ov. M. 2, 628:

illa quidem in hoc opere praecipi quis ferat?

Quint. 11, 3, 27; 11, 1, 69:

servo nubere nympha tuli,

Ov. H. 5, 12; cf.:

alios vinci potuisse ferendum est,

id. M. 12, 555. —

With quod:

quod rapta, feremus, dummodo reddat eam,

Ov. M. 5, 520:

illud non ferendum, quod, etc.,

Quint. 11, 3, 131. —

With the access, notion of publicity, to make public, to disclose, show, exhibit:

eum ipsum dolorem hic tulit paulo apertius,

Cic. Planc. 14, 34; cf.:

laetitiam apertissime tulimus omnes,

id. Att. 14, 13, 2:

neque id obscure ferebat nec dissimulare ullo modo poterat,

id. Clu. 19, 54:

haud clam tulit iram adversus praetorem,

Liv. 31, 47, 4; cf.:

tacite ejus verecundiam non tulit senatus, quin, etc.,

id. 5, 28, 1.—

Prae se ferre, to show, manifest, to let be seen, to declare:

cujus rei tantae facultatem consecutum esse me, non profiteor: secutum me esse, prae me fero,

Cic. N. D. 1, 5, 12:

noli, quaeso, prae te ferre, vos plane expertes esse doctrinae,

id. ib. 2, 18, 47:

non mediocres terrores... prae se fert et ostentat,

id. Att. 2, 23, 3:

hanc virtutem prae se ferunt,

Quint. 2, 13, 11:

liberalium disciplinarum prae se scientiam tulit,

id. 12, 11, 21:

magnum animum (verba),

id. 11, 1, 37.—Of inanim. and abstr. subjects:

(comae) turbatae prae se ferre aliquid affectus videntur,

Quint. 11, 3, 148:

oratio prae se fert felicissimam facilitatem,

id. 10, 1, 11.—

Of speech, to report, relate, make known, assert, celebrate:

haec omnibus ferebat sermonibus,

Caes. B. C. 2, 17, 2:

alii alia sermonibus ferebant Romanos facturos,

Liv. 33, 32, 3:

ferte sermonibus et multiplicate fama bella,

id. 4, 5, 6:

patres ita fama ferebant, quod, etc.,

id. 23, 31, 13; cf. with acc.:

hascine propter res maledicas famas ferunt,

Plaut. Trin. 1, 2, 149:

famam,

id. Pers. 3, 1, 23:

fama eadem tulit,

Tac. A. 1, 5; cf. id. ib. 15, 60:

nec aliud per illos dies populus credulitate, prudentes diversa fama, tulere,

talk about, id. ib. 16, 2:

inimici famam non ita, ut nata est, ferunt,

Plaut. Pers. 3, 1, 23:

quod fers, cedo,

tell, say, Ter. Ph. 5, 6, 17:

nostra (laus) semper feretur et praedicabitur, etc.,

Cic. Arch. 9, 21.—With an object-clause:

cum ipse... acturum se id per populum aperte ferret,

Liv. 28, 40, 2; id. ib. §

1: saepe homines morbos magis esse timendos ferunt quam Tartara leti,

Lucr. 3, 42:

Prognen ita velle ferebat,

Ov. M. 6, 470; 14, 527:

ipsi territos se ferebant,

Tac. H. 4, 78; id. A. 4, 58; 6, 26 (32); cf.:

mihi fama tulit fessum te caede procubuisse, etc.,

Verg. A. 6, 503:

commentarii ad senatum missi ferebant, Macronem praesedisse, etc.,

Tac. A. 6, 47 (53).—

Ferunt, fertur, feruntur, etc., they relate, tell, say; it is said, it appears, etc.—With inf.:

quin etiam Xenocratem ferunt, cum quaereretur ex eo, etc... respondisse, etc.,

Cic. Rep. 1, 2:

fuisse quendam ferunt Demaratum, etc.,

id. ib. 2, 19:

quem ex Hyperboreis Delphos ferunt advenisse,

id. N. D. 3, 23, 57; Hor. C. 3, 17, 2:

homo omnium in dicendo, ut ferebant, accrrimus et copiosissimus,

Cic. de Or. 1, 11, 45:

Ceres fertur fruges... mortalibus instituisse,

Lucr. 5, 14:

in Syria quoque fertur item locus esse, etc.,

id. 6, 755:

is Amulium regem interemisse fertur,

Cic. Rep. 2, 3:

qui in contione dixisse fertur,

id. ib. 2, 10 fin.:

quam (urbem) Juno fertur terris omnibus unam coluisse,

Verg. A. 1, 15:

non sat idoneus Pugnae ferebaris,

you were accounted, held, Hor. C. 2, 19, 27:

si ornate locutus est, sicut fertur et mihi videtur,

Cic. de Or. 1, 11, 49; cf.: cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas florente [p. 739] Academia, ut temporibus illis ferebatur, id. ib. § 45.—

To give out, to pass off a person or thing by any name or for any thing; and, in the pass., to pass for any thing, to pass current:

hunc (Mercurium) omnium inventorem artium ferunt,

Caes. B. G. 6, 17, 1:

ut Servium conditorem posteri fama ferrent,

Liv. 1, 42, 4:

qui se Philippum regiaeque stirpis ferebat, cum esset ultimae,

set himself up for, boast, Vell. 1, 11, 1:

avum M. Antonium, avunculum Augustum ferens,

boasting of, Tac. A. 2, 43; cf.:

qui ingenuum se et Lachetem mutato nomine coeperat ferre,

Suet. Vesp. 23:

ante Periclem, cujus scripta quaedam feruntur,

Cic. Brut. 7, 27 (quoted paraphrastically, Quint. 3, 1, 12): sub nomine meo libri ferebantur artis rhetoricae, Quint. prooem. 7; cf.:

cetera, quae sub nomine meo feruntur,

id. 7, 2, 24; Suet. Caes. 55; id. Aug. 31; id. Caes. 20:

multa ejus (Catonis) vel provisa prudenter vel acta constanter vel responsa acute ferebantur,

Cic. Lael. 2, 6:

qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur,

Nep. Att. 1, 3.—

Polit. and jurid. t. t.

Suffragium or sententiam, to give in one's vote, to vote, Varr. R. R. 3, 2, 1; cf.:

ferunt suffragia,

Cic. Rep. 1, 31; id. Fam. 11, 27, 7:

de quo foedere populus Romanus sententiam non tulit,

id. Balb. 15, 34; cf.:

de quo vos (judices) sententiam per tabellam feretis,

id. Verr. 2, 4, 47, § 104;

so of the voting of judges,

id. Clu. 26, 72;

of senators: parcite, ut sit qui in senatu de bello et pace sententiam ferat,

id. Verr. 2, 2, 31, § 76; cf. id. Fam. 11, 21, 2.—

Legem (privilegium, rogationem) ad populum, or absol., to bring forward or move a proposition, to propose a law, etc.:

perniciose Philippus in tribunatu, cum legem agrariam ferret, etc.,

Cic. Off. 2, 21, 73; cf. id. Sull. 23, 65:

quae lex paucis his annis lata esset,

id. Corn. 1, 3 (vol. xi. p. 10 B. and K.):

familiarissimus tuus de te privilegium tulit, ut, etc.,

id. Par. 4, 32:

Sullam illam rogationem de se nolle ferri (shortly before: Lex ferri coepta),

id. Sull. 23, 65:

rogationem de aliquo, contra or in aliquem, ad populum, ad plebem,

id. Balb. 14, 33; id. Clu. 51, 140; id. Brut. 23, 89; Caes. B. C. 3, 1, 4; Liv. 33, 25, 7:

nescis, te ipsum ad populum tulisse, ut, etc.,

proposed a bill, Cic. Phil. 2, 43, 100:

ut P. Scaevola tribunus plebis ferret ad plebem, vellentne, etc.,

id. Fin. 2, 16, 54; cf. Liv. 33, 25, 6:

quod Sulla ipse ita tulit de civitate, ut, etc.,

Cic. Caecin. 35, 102:

nihil de judicio ferebat,

id. Sull. 22, 63:

cum, ut absentis ratio haberetur, ferebamus,

id. Att. 7, 6, 2.— Impers.:

lato ut solet ad populum, ut equum escendere liceret,

Liv. 23, 14, 2. —

Judicem, said of the plaintiff, to offer or propose to the defendant as judge:

quem ego si ferrem judicem, refugere non deberet,

Cic. Rosc. Com. 15, 45; id. de Or. 2, 70, 285.—Hence, judicem alicui, in gen., to propose a judge to, i. e. to bring a suit against, to sue a person:

se iterum ac saepius judicem illi ferre,

Liv. 3, 57, 5; 3, 24, 5; 8, 33, 8.—

Mercant. t. t., to enter, to set or note down a sum in a book:

quod minus Dolabella Verri acceptum rettulit, quam Verres illi expensum tulerit, etc.,

i. e. has set down as paid, has paid, Cic. Verr. 2, 1, 39, § 100 sq., v. expendo.—

Absol., of abstr. subjects, to require, demand, render necessary; to allow, permit, suffer:

ita sui periculi rationes ferre ac postulare,

Cic. Verr. 2, 5, 40, § 105; cf.:

gravioribus verbis uti, quam natura fert,

id. Quint. 18, 57: quid ferat Fors, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. 203 ed. Vahl.):

quamdiu voluntas Apronii tulit,

Cic. Verr. 2, 3, 23, § 57:

ut aetas illa fert,

as is usual at that time of life, id. Clu. 60, 168:

ad me, ut tempora nostra, non ut amor tuus fert, vere perscribe,

id. Q. Fr. 1, 4, 5:

quod ita existimabam tempora rei publicae ferre,

id. Pis. 2, 5:

si ita commodum vestrum fert,

id. Agr. 2, 28, 77:

prout Thermitani hominis facultates ferebant,

id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

si vestra voluntas feret,

if such be your pleasure, id. de Imp. Pomp. 24, 70:

ut opinio et spes et conjectura nostra fert,

according to our opinion, hope, and belief, id. Att. 2, 25, 2:

ut mea fert opinio,

according to my opinion, id. Clu. 16, 46: si occasio tulerit, if occasion require, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:

dum tempus ad eam rem tulit, sivi, animum ut expleret suum,

Ter. And. 1, 2, 17: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu perspicies, Cic. Fam. 1, 7, 6:

natura fert, ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent,

id. Rep. 6, 18.— Impers.:

sociam se cujuscumque fortunae, et, si ita ferret, comitem exitii promittebat (sc. res or fortuna),

Tac. A. 3, 15; so,

si ita ferret,

id. H. 2, 44.

frendo and frendeo, frendui, frēsum and fressum (v. infra), 2 and 3, v. n. and a. [cf. Gr. chrem-izô, to neigh, chromê; Germ. greinen, grinsen, Fick, Vergl. Wörterb. p. 72].

Neutr., to gnash the teeth (for syn. cf. fremo):

ego illum male formidabam, ita frendebat dentibus,

Plaut. Capt. 4, 4, 5; id. Truc. 2, 7, 41:

Nemeaeus leo Frendens efflavit graviter extremum halitum, Cic. poët. Tusc. 2, 9, 22: frendens aper,

Ov. A. A. 1, 46:

et graviter frendens sic fatis ora resolvit,

Verg. G. 4, 452:

tumidā frendens Mavortius irā,

Ov. M. 8, 437:

(Hannibal) frendens gemensque ac vix lacrimis temperans dicitur legatorum verba audisse,

Liv. 30, 20, 1:

frenduerunt super me dentibus suis,

Vulg. Psa. 34, 16.— Poet. transf.:

dolor frendens,

Sen. Herc. Fur. 693.—With acc.: nec, machaera, audes dentes frendere, Plaut. Fragm. ap. Non. 447, 18.—

To crush, bruise, or grind to pieces (as if gnashing the teeth):

porci dicuntur nefrendes ab eo, quod nondum fabam frendere possunt, id est frangere,

Varr. R. R. 2, 4, 17: saxo fruges frendas, Att. ap. Non. 437, 21 (Rib. Fragm. Trag. v. 478); Pac. ib. (Rib. Fragm. Trag. v. 11):

fresi et aqua macerati ervi sextarius,

Col. 6, 3, 4:

fresa cicera,

id. 2, 10, 35:

faba fresa,

id. 2, 11, 7; 6, 3, 5;

for which: faba fressa,

Cels. 5, 18, 21.—

To lament over with rage, gnash the teeth at: frendēre noctes, misera, quas perpessa sum, Pac. ap. Non. 447, 17 (Rib. Fragm. Trag. v. 10).—With object-clause:

frendente Alexandro, eripi sibi victoriam e manibus,

Curt. 4, 16, 3.

frendo and frendeo, frendui, frēsum and fressum (v. infra), 2 and 3, v. n. and a. [cf. Gr. chrem-izô, to neigh, chromê; Germ. greinen, grinsen, Fick, Vergl. Wörterb. p. 72].

Neutr., to gnash the teeth (for syn. cf. fremo):

ego illum male formidabam, ita frendebat dentibus,

Plaut. Capt. 4, 4, 5; id. Truc. 2, 7, 41:

Nemeaeus leo Frendens efflavit graviter extremum halitum, Cic. poët. Tusc. 2, 9, 22: frendens aper,

Ov. A. A. 1, 46:

et graviter frendens sic fatis ora resolvit,

Verg. G. 4, 452:

tumidā frendens Mavortius irā,

Ov. M. 8, 437:

(Hannibal) frendens gemensque ac vix lacrimis temperans dicitur legatorum verba audisse,

Liv. 30, 20, 1:

frenduerunt super me dentibus suis,

Vulg. Psa. 34, 16.— Poet. transf.:

dolor frendens,

Sen. Herc. Fur. 693.—With acc.: nec, machaera, audes dentes frendere, Plaut. Fragm. ap. Non. 447, 18.—

To crush, bruise, or grind to pieces (as if gnashing the teeth):

porci dicuntur nefrendes ab eo, quod nondum fabam frendere possunt, id est frangere,

Varr. R. R. 2, 4, 17: saxo fruges frendas, Att. ap. Non. 437, 21 (Rib. Fragm. Trag. v. 478); Pac. ib. (Rib. Fragm. Trag. v. 11):

fresi et aqua macerati ervi sextarius,

Col. 6, 3, 4:

fresa cicera,

id. 2, 10, 35:

faba fresa,

id. 2, 11, 7; 6, 3, 5;

for which: faba fressa,

Cels. 5, 18, 21.—

To lament over with rage, gnash the teeth at: frendēre noctes, misera, quas perpessa sum, Pac. ap. Non. 447, 17 (Rib. Fragm. Trag. v. 10).—With object-clause:

frendente Alexandro, eripi sibi victoriam e manibus,

Curt. 4, 16, 3.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

sĕvērus, a, um, adj. [perh. kindr. with serius], serious, grave, strict, austere, stern, severe in aspect, demeanor, conduct, etc. (of persons and things; serius regularly only of things; v. serius; class. and freq.).

Of persons:

nam te omnes saevom severumque commemorant,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

quam severus!

Ter. Heaut. 5, 3, 21; id. Eun. 2, 1, 21:

civis severus et gravis,

Cic. Lael. 25, 95; cf.:

omnium gravissimus et severissimus, etc.,

id. de Or. 2, 56, 228:

Tubero (Stoicus) vitā severus,

id. Brut. 31, 117; cf.:

Stoicorum secta severissima,

Quint. 1, 10, 15:

agricolae,

hardended by toil, rugged, Lucr. 5, 1357:

Cures,

Verg. A. 8, 638:

Zethus,

Hor. Ep. 1, 18, 42; cf. in comp.:

rumores senum severiorum,

Cat. 5, 2.—Of those who live a sober and temperate life:

at vos hinc abite, lymphae, Vini pernicies et ad severos Migrate,

Cat. 27, 6:

adimam cantare severis,

Hor. Ep. 1, 19, 10; 1, 5, 13:

legis custodes,

Cic. Div. in Caecil. 5, 18: neque severus esse (potest) in judicando, qui [p. 1687] alios in se severos esse judices non vult, id. Imp. Pomp. 13, 38; so,

judices severi in eos solos,

id. Clu. 20, 56; cf.:

severissimos atque integerrimos judices,

id. Verr. 1, 10, 30:

ex familiā ad judicandum severissimā,

id. ib.:

ubi haec severus te palam laudaveram,

Hor. Epod. 11, 19:

auctor e severissimis,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

Aristolaus e severissimis pictoribus fuit,

id. 35, 11, 40, § 137 (for which, just before: austerior colore).—

In a bad sense, harsh, rough, crabbed, rigid, severe (rare):

Neptunus saevus severusque,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

idem acerbe severus in filium,

Cic. Off. 3, 31, 112 dub. (a passage bracketed by B. and K.):

in me severior quam in vos,

Liv. 7, 40, 7; Plin. Ep. 9, 13, 21:

Eumenidum turba,

Prop. 4 (5), 11, 22; cf. II. B.—

Of things, grave, serious, severe, austere, etc.:

severā fronte curas cogitans,

Plaut. Mil. 2, 2, 46:

vultus severior et tristior,

Cic. de Or. 2, 71, 289; cf. Hor. A. P 107:

frons,

Ov. Tr. 2, 241: Falernum, rough, sharp, tart (syn. austerum), Hor. C. 1, 27, 9:

divaeque (Palladis) severas Fronde ligare comas,

Stat. Achill. 1, 288:

animus (opp. mitis),

Quint. 3, 9, 7:

disciplina maxime severa,

id. 1, 2, 5:

imperia severiora,

Cic. Tusc. 4, 19, 43:

judicia severa,

id. Verr. 2, 4, 59, § 133:

lex,

Ov. P. 3, 3, 57:

severiora judicia,

Quint. 4, 2, 122:

severiores leges,

id. 12, 1, 40; cf.:

Lycurgus severissimarum justissimarumque legum auctor,

Vell. 1, 6, 3:

imperii severissimi vir,

Liv. 4, 26:

quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,

Plaut. Poen. 5, 3, 51:

linque severa,

Hor. C. 3, 8, 28:

paulo severior poena,

Sall. C. 51, 15.—Of style:

sententiae graves et severae,

Cic. Brut. 95, 325:

triste et severum genus dicendi,

id. ib. 30, 113; so Quint. 2, 4, 6; 6, 3, 102; 9, 4, 63 sq.; 10, 1, 131 al.; cf.:

severae Musa tragoediae,

Hor. C. 2, 1, 9:

fidibus voces crevere severis,

id. A. P. 216.—

Severe, dreadful, gloomy:

severus Uncus abest,

Hor. C. 1, 35, 19:

silentia noctis,

Lucr. 4, 460:

heims,

Quint. Decl. 4, 14:

amnem Cocyti metuet,

Verg. G. 3, 37; cf. absol.: Si. Accurrite, Ne se interimat... Me. Hau! voluisti istuc severum facere? this horrible deed, Plaut. Cist. 3, 15 (but in Lucr. 5, 35 the correct read. is pelage sonora; v. Lachm. ad h. l.).—Hence, adv., in three forms, severe (class.), severiter (anteand post-class.), and severum (post-class.).

sĕvērē, gravely, seriously, austerely, rigidly, severely, Cic. Fam. 1, 9, 19:

graviter et severe voluptatem secernit a bono,

id. Fin. 2, 8, 24:

vetuit (with graviter),

Quint. 11, 3, 148:

uti judicio,

id. 1, 3, 4:

aestimatae lites,

Cic. Mur. 20, 42; 25, 51:

vindicare Hiempsalis mortem,

Sall. J. 15, 3:

dicere,

Cic. Off. 1, 37, 134; Quint. 6, 3, 101; 8, 3, 40:

domesticam disciplinam regere,

Suet. Caes. 48.— Comp.:

ad aliquem severius scribere,

Caes. B. C. 3, 25:

adhibere aliquem,

Cic. Att. 10, 12, 3:

coërcere matrimonia,

Just. 3, 3, 8. — Sup.:

sunt qui voluptatem severissime contemnant,

Cic. Off. 1, 21, 71; so,

exacta aetas,

id. Rosc. Com. 15, 44:

dicere jus,

Suet. Caes. 43.—

sĕvērĭter, gravely, seriously, severely: sermonem cum aliquo conferre, Titin. ap. Non. 509, 33; and in Prisc. p. 1010 P.; Plaut., acc. to Prisc. 1. 1.; App. M. 2, p. 126, 33.—

sĕvērum, harshly, austerely:

nunc severum vivitur,

Prud. Cath. 2, 33.

Sĕvērus, i, m. [1. severus], a proper name.

Of several men.

Cornelius Severus, a poet in the Augustan age, Quint. 10, 1, 89; Ov. P. 4, 2, 2 sqq.; 4, 16, 9.—

Septimius Severus, a Roman emperor, A.D. 193-211.—

Alexander Severus, a Roman emperor, A. D. 222-235, Eutr. 8, 10; Spart. Sev. 1 sqq.—

T. Cassius Severus, a Roman orator, in the reigns of Augustus and Tiberius, Quint. 10, 1, 116; Tac. Or. 19.—

Sulpicius Severus, a bishop in Gaul, author of a Historia Sacra, and of the Vita S. Martini, and several smaller works. —

Mons Severus, a mountain in the country of the Sabines, Verg. A. 7, 713.

sĕvērus, a, um, adj. [perh. kindr. with serius], serious, grave, strict, austere, stern, severe in aspect, demeanor, conduct, etc. (of persons and things; serius regularly only of things; v. serius; class. and freq.).

Of persons:

nam te omnes saevom severumque commemorant,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

quam severus!

Ter. Heaut. 5, 3, 21; id. Eun. 2, 1, 21:

civis severus et gravis,

Cic. Lael. 25, 95; cf.:

omnium gravissimus et severissimus, etc.,

id. de Or. 2, 56, 228:

Tubero (Stoicus) vitā severus,

id. Brut. 31, 117; cf.:

Stoicorum secta severissima,

Quint. 1, 10, 15:

agricolae,

hardended by toil, rugged, Lucr. 5, 1357:

Cures,

Verg. A. 8, 638:

Zethus,

Hor. Ep. 1, 18, 42; cf. in comp.:

rumores senum severiorum,

Cat. 5, 2.—Of those who live a sober and temperate life:

at vos hinc abite, lymphae, Vini pernicies et ad severos Migrate,

Cat. 27, 6:

adimam cantare severis,

Hor. Ep. 1, 19, 10; 1, 5, 13:

legis custodes,

Cic. Div. in Caecil. 5, 18: neque severus esse (potest) in judicando, qui [p. 1687] alios in se severos esse judices non vult, id. Imp. Pomp. 13, 38; so,

judices severi in eos solos,

id. Clu. 20, 56; cf.:

severissimos atque integerrimos judices,

id. Verr. 1, 10, 30:

ex familiā ad judicandum severissimā,

id. ib.:

ubi haec severus te palam laudaveram,

Hor. Epod. 11, 19:

auctor e severissimis,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

Aristolaus e severissimis pictoribus fuit,

id. 35, 11, 40, § 137 (for which, just before: austerior colore).—

In a bad sense, harsh, rough, crabbed, rigid, severe (rare):

Neptunus saevus severusque,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

idem acerbe severus in filium,

Cic. Off. 3, 31, 112 dub. (a passage bracketed by B. and K.):

in me severior quam in vos,

Liv. 7, 40, 7; Plin. Ep. 9, 13, 21:

Eumenidum turba,

Prop. 4 (5), 11, 22; cf. II. B.—

Of things, grave, serious, severe, austere, etc.:

severā fronte curas cogitans,

Plaut. Mil. 2, 2, 46:

vultus severior et tristior,

Cic. de Or. 2, 71, 289; cf. Hor. A. P 107:

frons,

Ov. Tr. 2, 241: Falernum, rough, sharp, tart (syn. austerum), Hor. C. 1, 27, 9:

divaeque (Palladis) severas Fronde ligare comas,

Stat. Achill. 1, 288:

animus (opp. mitis),

Quint. 3, 9, 7:

disciplina maxime severa,

id. 1, 2, 5:

imperia severiora,

Cic. Tusc. 4, 19, 43:

judicia severa,

id. Verr. 2, 4, 59, § 133:

lex,

Ov. P. 3, 3, 57:

severiora judicia,

Quint. 4, 2, 122:

severiores leges,

id. 12, 1, 40; cf.:

Lycurgus severissimarum justissimarumque legum auctor,

Vell. 1, 6, 3:

imperii severissimi vir,

Liv. 4, 26:

quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,

Plaut. Poen. 5, 3, 51:

linque severa,

Hor. C. 3, 8, 28:

paulo severior poena,

Sall. C. 51, 15.—Of style:

sententiae graves et severae,

Cic. Brut. 95, 325:

triste et severum genus dicendi,

id. ib. 30, 113; so Quint. 2, 4, 6; 6, 3, 102; 9, 4, 63 sq.; 10, 1, 131 al.; cf.:

severae Musa tragoediae,

Hor. C. 2, 1, 9:

fidibus voces crevere severis,

id. A. P. 216.—

Severe, dreadful, gloomy:

severus Uncus abest,

Hor. C. 1, 35, 19:

silentia noctis,

Lucr. 4, 460:

heims,

Quint. Decl. 4, 14:

amnem Cocyti metuet,

Verg. G. 3, 37; cf. absol.: Si. Accurrite, Ne se interimat... Me. Hau! voluisti istuc severum facere? this horrible deed, Plaut. Cist. 3, 15 (but in Lucr. 5, 35 the correct read. is pelage sonora; v. Lachm. ad h. l.).—Hence, adv., in three forms, severe (class.), severiter (anteand post-class.), and severum (post-class.).

sĕvērē, gravely, seriously, austerely, rigidly, severely, Cic. Fam. 1, 9, 19:

graviter et severe voluptatem secernit a bono,

id. Fin. 2, 8, 24:

vetuit (with graviter),

Quint. 11, 3, 148:

uti judicio,

id. 1, 3, 4:

aestimatae lites,

Cic. Mur. 20, 42; 25, 51:

vindicare Hiempsalis mortem,

Sall. J. 15, 3:

dicere,

Cic. Off. 1, 37, 134; Quint. 6, 3, 101; 8, 3, 40:

domesticam disciplinam regere,

Suet. Caes. 48.— Comp.:

ad aliquem severius scribere,

Caes. B. C. 3, 25:

adhibere aliquem,

Cic. Att. 10, 12, 3:

coërcere matrimonia,

Just. 3, 3, 8. — Sup.:

sunt qui voluptatem severissime contemnant,

Cic. Off. 1, 21, 71; so,

exacta aetas,

id. Rosc. Com. 15, 44:

dicere jus,

Suet. Caes. 43.—

sĕvērĭter, gravely, seriously, severely: sermonem cum aliquo conferre, Titin. ap. Non. 509, 33; and in Prisc. p. 1010 P.; Plaut., acc. to Prisc. 1. 1.; App. M. 2, p. 126, 33.—

sĕvērum, harshly, austerely:

nunc severum vivitur,

Prud. Cath. 2, 33.

Sĕvērus, i, m. [1. severus], a proper name.

Of several men.

Cornelius Severus, a poet in the Augustan age, Quint. 10, 1, 89; Ov. P. 4, 2, 2 sqq.; 4, 16, 9.—

Septimius Severus, a Roman emperor, A.D. 193-211.—

Alexander Severus, a Roman emperor, A. D. 222-235, Eutr. 8, 10; Spart. Sev. 1 sqq.—

T. Cassius Severus, a Roman orator, in the reigns of Augustus and Tiberius, Quint. 10, 1, 116; Tac. Or. 19.—

Sulpicius Severus, a bishop in Gaul, author of a Historia Sacra, and of the Vita S. Martini, and several smaller works. —

Mons Severus, a mountain in the country of the Sabines, Verg. A. 7, 713.

sĕvērus, a, um, adj. [perh. kindr. with serius], serious, grave, strict, austere, stern, severe in aspect, demeanor, conduct, etc. (of persons and things; serius regularly only of things; v. serius; class. and freq.).

Of persons:

nam te omnes saevom severumque commemorant,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

quam severus!

Ter. Heaut. 5, 3, 21; id. Eun. 2, 1, 21:

civis severus et gravis,

Cic. Lael. 25, 95; cf.:

omnium gravissimus et severissimus, etc.,

id. de Or. 2, 56, 228:

Tubero (Stoicus) vitā severus,

id. Brut. 31, 117; cf.:

Stoicorum secta severissima,

Quint. 1, 10, 15:

agricolae,

hardended by toil, rugged, Lucr. 5, 1357:

Cures,

Verg. A. 8, 638:

Zethus,

Hor. Ep. 1, 18, 42; cf. in comp.:

rumores senum severiorum,

Cat. 5, 2.—Of those who live a sober and temperate life:

at vos hinc abite, lymphae, Vini pernicies et ad severos Migrate,

Cat. 27, 6:

adimam cantare severis,

Hor. Ep. 1, 19, 10; 1, 5, 13:

legis custodes,

Cic. Div. in Caecil. 5, 18: neque severus esse (potest) in judicando, qui [p. 1687] alios in se severos esse judices non vult, id. Imp. Pomp. 13, 38; so,

judices severi in eos solos,

id. Clu. 20, 56; cf.:

severissimos atque integerrimos judices,

id. Verr. 1, 10, 30:

ex familiā ad judicandum severissimā,

id. ib.:

ubi haec severus te palam laudaveram,

Hor. Epod. 11, 19:

auctor e severissimis,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

Aristolaus e severissimis pictoribus fuit,

id. 35, 11, 40, § 137 (for which, just before: austerior colore).—

In a bad sense, harsh, rough, crabbed, rigid, severe (rare):

Neptunus saevus severusque,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

idem acerbe severus in filium,

Cic. Off. 3, 31, 112 dub. (a passage bracketed by B. and K.):

in me severior quam in vos,

Liv. 7, 40, 7; Plin. Ep. 9, 13, 21:

Eumenidum turba,

Prop. 4 (5), 11, 22; cf. II. B.—

Of things, grave, serious, severe, austere, etc.:

severā fronte curas cogitans,

Plaut. Mil. 2, 2, 46:

vultus severior et tristior,

Cic. de Or. 2, 71, 289; cf. Hor. A. P 107:

frons,

Ov. Tr. 2, 241: Falernum, rough, sharp, tart (syn. austerum), Hor. C. 1, 27, 9:

divaeque (Palladis) severas Fronde ligare comas,

Stat. Achill. 1, 288:

animus (opp. mitis),

Quint. 3, 9, 7:

disciplina maxime severa,

id. 1, 2, 5:

imperia severiora,

Cic. Tusc. 4, 19, 43:

judicia severa,

id. Verr. 2, 4, 59, § 133:

lex,

Ov. P. 3, 3, 57:

severiora judicia,

Quint. 4, 2, 122:

severiores leges,

id. 12, 1, 40; cf.:

Lycurgus severissimarum justissimarumque legum auctor,

Vell. 1, 6, 3:

imperii severissimi vir,

Liv. 4, 26:

quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,

Plaut. Poen. 5, 3, 51:

linque severa,

Hor. C. 3, 8, 28:

paulo severior poena,

Sall. C. 51, 15.—Of style:

sententiae graves et severae,

Cic. Brut. 95, 325:

triste et severum genus dicendi,

id. ib. 30, 113; so Quint. 2, 4, 6; 6, 3, 102; 9, 4, 63 sq.; 10, 1, 131 al.; cf.:

severae Musa tragoediae,

Hor. C. 2, 1, 9:

fidibus voces crevere severis,

id. A. P. 216.—

Severe, dreadful, gloomy:

severus Uncus abest,

Hor. C. 1, 35, 19:

silentia noctis,

Lucr. 4, 460:

heims,

Quint. Decl. 4, 14:

amnem Cocyti metuet,

Verg. G. 3, 37; cf. absol.: Si. Accurrite, Ne se interimat... Me. Hau! voluisti istuc severum facere? this horrible deed, Plaut. Cist. 3, 15 (but in Lucr. 5, 35 the correct read. is pelage sonora; v. Lachm. ad h. l.).—Hence, adv., in three forms, severe (class.), severiter (anteand post-class.), and severum (post-class.).

sĕvērē, gravely, seriously, austerely, rigidly, severely, Cic. Fam. 1, 9, 19:

graviter et severe voluptatem secernit a bono,

id. Fin. 2, 8, 24:

vetuit (with graviter),

Quint. 11, 3, 148:

uti judicio,

id. 1, 3, 4:

aestimatae lites,

Cic. Mur. 20, 42; 25, 51:

vindicare Hiempsalis mortem,

Sall. J. 15, 3:

dicere,

Cic. Off. 1, 37, 134; Quint. 6, 3, 101; 8, 3, 40:

domesticam disciplinam regere,

Suet. Caes. 48.— Comp.:

ad aliquem severius scribere,

Caes. B. C. 3, 25:

adhibere aliquem,

Cic. Att. 10, 12, 3:

coërcere matrimonia,

Just. 3, 3, 8. — Sup.:

sunt qui voluptatem severissime contemnant,

Cic. Off. 1, 21, 71; so,

exacta aetas,

id. Rosc. Com. 15, 44:

dicere jus,

Suet. Caes. 43.—

sĕvērĭter, gravely, seriously, severely: sermonem cum aliquo conferre, Titin. ap. Non. 509, 33; and in Prisc. p. 1010 P.; Plaut., acc. to Prisc. 1. 1.; App. M. 2, p. 126, 33.—

sĕvērum, harshly, austerely:

nunc severum vivitur,

Prud. Cath. 2, 33.

Sĕvērus, i, m. [1. severus], a proper name.

Of several men.

Cornelius Severus, a poet in the Augustan age, Quint. 10, 1, 89; Ov. P. 4, 2, 2 sqq.; 4, 16, 9.—

Septimius Severus, a Roman emperor, A.D. 193-211.—

Alexander Severus, a Roman emperor, A. D. 222-235, Eutr. 8, 10; Spart. Sev. 1 sqq.—

T. Cassius Severus, a Roman orator, in the reigns of Augustus and Tiberius, Quint. 10, 1, 116; Tac. Or. 19.—

Sulpicius Severus, a bishop in Gaul, author of a Historia Sacra, and of the Vita S. Martini, and several smaller works. —

Mons Severus, a mountain in the country of the Sabines, Verg. A. 7, 713.

spīro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [etym. dub.].

Neutr., to breathe, blow, etc. (cf. flo).

Lit.

In gen. (only poet. and in postAug. prose):

freta circum Fervescunt graviter spirantibus incita flabris,

Lucr. 6, 428; Ov. M. 7, 532:

obturatis, quā spiraturus est ventus, cavernis,

Plin. 8, 38, 58, § 138:

emicat ex oculis, spiratque e pectore flamma,

breathes forth, bursts forth, Ov. M. 8, 356:

aequatae spirant aurae,

Verg. A. 5, 844:

graviter spirantis copia thymbrae,

strongscented, Verg. G. 4, 31; cf.:

semper odoratis spirabunt floribus arae,

Stat. S. 3, 3, 211:

seu spirent cinnama surdum,

emit a slight fragrance, Pers. 6, 35:

quā vada non spirant, nec fracta remurmurat unda,

roar, rage, Verg. A. 10, 291; cf.:

fervet fretis spirantibus aequor,

boiling up, foaming, id. G. 1, 327.—

In partic., to breathe, draw breath, respire (the class. signif. of the word; cf.

anhelo): cum spirantes mixtas hinc ducimus auras,

Lucr. 6, 1129:

quae deseri a me, dum quidem spirare potero, nefas judico,

Cic. N. D. 3, 40, 94:

ne spirare quidem sine metu possunt,

id. Rosc. Am. 23, 65; id. Q. Fr. 1, 3, 1:

vehementer et crebro spirare,

Cels. 2, 4:

querulum spirat,

breathes plaintively, Mart. 2, 26, 1.—

Transf.

Like the Engl. to breathe, = to live, be alive (usu. in the part. pres.):

sunt qui ab eo (Clodio) spirante forum putent potuisse defendi, cujus non restiterit cadaveri curia (corresp. to vivus),

Cic. Mil. 33, 91:

ut in vivi etiam et spirantis capite bustum imponeret,

id. Dom. 52, 134; cf.:

margarita viva ac spirantia saxis avelli,

Tac. Agr. 12 fin.:

Catilina inter hostium cadavera repertus est, paululum etiam spirans,

Sall. C. 61, 4:

spirantia consulit exta,

still panting, Verg. A. 4, 64:

artus,

Luc. 3, 732:

corpora,

id. 1, 363:

non sunt ausi admovere (corpori), velut spiranti, manus,

Curt. 10, 10, 13; Sil. 2, 430; cf. in verb. finit.:

spirant venae corque adhuc paviduin salit,

Sen. Thyest. 756.—

Of aspirated letters:

quibus (litteris) nullae apud eos dulcius spirant,

sound, Quint. 12, 10, 27.—

Trop.

(Acc. to I. A. 1.) To be favorable, to favor (the fig. taken from a favorable wind):

quod si tam facilis spiraret Cynthia nobis,

Prop. 2, 24 (3, 18), 5:

di maris et terrae... spirate secundi,

Verg. A. 3, 529.—

(Acc. to I. A. 2.) To breathe, live, be alive:

videtur Laelii mens spirare etiam in scriptis, Galbae autem vis occidisse,

Cic. Brut. 24, 94; cf.:

spirat adhuc amor Vivuntque calores Aeoliae puellae,

Hor. C. 4, 9, 10.—Of life-like representations by painting, sculpture, etc.:

excudent alii spirantia mollius aera,

Verg. A. 6, 847:

Parii lapidis spirantia signa,

id. G. 3, 34:

spirat et arguta picta tabella manu,

Mart. 7, 84, 2; 11, 10, 7.—

To be poetically inspired, to have the lyric spirit:

quod spiro, et placeo, si placeo, tuum est,

Hor. C. 4, 3, 24 (Orell. ad loc.).—

Spirare alte, altius, to be puffed up, proud, or arrogant, Flor. 2, 2, 27:

Eusebium alte spirantem addixere poenae,

Amm. 22, 3, 12.—

Act., to breathe out, exhale, emit (mostly poet. and post-Aug.; not in Cic.; syn. exhalo).

Lit.:

Diomedis equi spirantes naribus ignem,

Lucr. 5, 29:

flammam spirantes ore Chimaerae,

id. 2, 705; so,

flammas spirantes boves,

Liv. 22, 17:

flamina,

Ov. F. 4, 18:

Zephyros spirare secundos,

Verg. A. 4, 562:

tenuem animam,

to breathe feebly, Val. Fl. 4, 436:

ambrosiaeque comae divinum vertice odorem Spiravere,

exhaled, Verg. A. 1, 404; Claud. Rapt. Pros. 2, 81.—

Trop., to breathe forth, exhale:

pinguia Poppaeana,

Juv. 6, 466:

mendacia,

id. 7, 111:

ut vidit vastos telluris hiatus Divinam spirare fidem (i. e. oracula),

Luc. 5, 83.—

To breathe into:

ficto Corpori animam,

Lact. 2, 11, 3.—

Transf., like the Engl. to breathe, i. e. to be full of; to show, express, manifest; to design, intend a thing ( poet. and in post-Aug. prose): tantum spirantes aequo certamine bellum. [p. 1744] Lucr. 5, 392:

mollem spirare quietem,

Prop. 1, 3, 7:

quae spirabat amores,

Hor. C. 4, 13, 19:

inquietum hominem et tribunatum etiam nunc spirantem,

Liv. 3, 46:

fratris facta spirans,

imitating, Sil. 15, 411; cf.:

fratrem spirat in armis,

id. 3, 740:

spirantes proelia dira effigies,

id. 17, 398.— Often with neutr. adj. used adverb.:

magnum,

Prop. 2, 15 (3, 7), 53:

majora,

Curt. 6, 9, 11:

immane,

Verg. A. 7, 510:

tragicum satis,

Hor. Ep. 2, 1, 166; cf. id. C. 4, 3, 24:

quiddam indomitum,

Flor. 1, 22, 1:

cruenta,

Amm. 16, 1, 5.

tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.

As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.

As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.

In comparison between two adjj.:

tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

non tam solido quam splendido nomine,

id. Fin. 1, 18, 61:

tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

Val. Max. 3, 8, 1:

adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

quorum vires quam repentinae tam breves,

Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

Cic. Brut. 37, 140:

ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

Liv. 7, 1, 8:

quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

id. 21, 43, 11:

donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

id. 4, 2, 4. —

In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.

As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

quam placida'st aqua,

id. ib. 3, 2, 165:

tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

Cic. Or. 30, 168:

tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—

The adjective not repeated.

The terms of comparison being nouns or pronouns:

tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

Plaut. Capt. 2, 2, 60:

fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

id. Bacch. 3, 3, 30:

tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

id. Cas. 3, 6, 43:

ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

id. Poen. 1, 2, 145:

tam crebri ad terram decidebant quam pira,

id. ib. 2, 38:

tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

Ter. Ad. 5, 3, 63:

quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

id. ib. 4, 1, 18:

tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

Cic. Sull. 31, 87:

tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

id. Fam. 13, 3:

nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

Liv. 45, 22:

nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

Quint. 8, 2, 8:

(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

Sen. Ira, 1, 9, 2.—

Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

Plaut. Cist. 2, 1, 20:

nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

Cic. Sen. 12, 41:

neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

Liv. 28, 39, 13. —

With quam in subst.-clause:

quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

Cic. Leg. 1, 4, 12. —

Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

Cic. Leg. 1, 4, 14.—

With quam in adverb.-clause:

cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

Cato, R. R. 21, 1:

si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

Plaut. Cist. 4, 2, 5:

tua est imago: tam consimili'st quam potest,

id. Men. 5, 9, 4:

sororem tam similem quam lacte lacti est,

id. Mil. 2, 2, 87.—

Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.

Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—

The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

tam facile vinces quam pirum volpes comest,

id. Most. 3, 1, 26:

tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

id. Merc. 1, 2, 77:

tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

id. Truc. 1, 2, 109:

tam facile quam tu arbitraris,

Cic. Div. 1, 6, 10:

tam cito evertetur quam navis, etc.,

id. Rep. 1, 34, 51:

nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —

With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.

One verb compared with another:

nam quod edit tam duim quam perduim,

for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

Quint. 2, 5, 17:

Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

Lucr. 6, 115.—

The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,

Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

Plaut. Capt. 2, 2, 61:

tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

id. Aul. 3, 6, 12:

quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

id. Capt. 2, 2, 6:

tam huic loqui licere oportet quam isti,

id. Cas. 2, 6, 58:

tam tibi istuc credo quam mihi,

id. Ep. 1, 2, 25:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

Cic. Ac. 2, 44, 137:

tam moveor quam tu, Luculle,

id. ib. 2, 46, 141:

tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

Cic. Tusc. 1, 24, 56:

sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

Sen. Ira. 1, 12, 4:

meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

id. ib. 1, 15, 1:

tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

id. Q. N. 3, 16, 3:

quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

sic),

Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

Cic. Tusc. 3, 16, 34:

quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

id. Fam. 7, 3, 2:

qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

id. Att. 2, 17, 2:

neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

id. Verr. 1, 8, 21:

Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

Liv. 38, 39, 10.—

Object-inff.:

qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

Cic. Ac. 2, 14, 44:

quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

id. Tusc. 1, 7, 13:

virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

id. Lael. 26, 98.—

Subject-inff. or dependent clauses:

ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

Plaut. As. 1, 1, 109:

Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

Ter. Eun. 4, 4, 51:

tam teneor dono quam si dimittar onustus,

Hor. Ep. 1, 7, 18:

Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

Ov. M. 4, 613:

tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

Cic. Off. 1, 34, 125:

eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

id. Att. 9, 2, a, 3:

nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

id. Tusc. 2, 12, 28:

non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

id. Or. 2, 72, 295:

cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

id. Top. 1, 2:

auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

Liv. 2, 44, 7:

Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —

With quam in adverb.-clause:

tam confido quam poti'st,

Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—

Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

id. Brut. 15, 58.—

With esse and predic. noun:

tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

Plaut. Mil. 2, 5, 47:

equidem tam sum servos quam tu,

id. Capt. 3, 4, 11:

tam ego homo sum quam tu,

id. As. 2, 4, 83:

nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

Ter. Ad. 3, 3, 68:

tam es tu judex quam ego senator,

Cic. Rab. Post. 7, 17:

tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

Plaut. Capt. 2, 2, 86:

qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

Cic. Off. 1, 7, 23. —

Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

Cic. Off. 3, 8, 35. —

With quasi in place of quam:

tam a me pudica est quasi soror mea sit,

Plaut. Curc. 1, 1, 51. —

Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

Plaut. Poen. 1, 2, 138:

magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

id. Bacch. 5, 1, 5:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

Lucr. 4, 999:

quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

id. 5, 453:

tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

Plaut. Trin. 4, 2, 19.—

Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

Cato, R. R. 64 (65):

oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

id. ib. 64 (65):

quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

Plaut. Aul. 2, 2, 59:

quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

Ter. Heaut. 5, 2, 44:

quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

id. Ad. 3, 4, 56:

quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

Varr. R. R. 2, 9:

quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

Sall. J. 31, 14. —

With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

Plaut. Mil. 4, 7, 26:

tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).

With a comp. clause understood.

With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

Cic. Off. 1, 21, 73:

cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

id. Tusc. 3, 1, 1:

nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

id. ib. 1, 23, 55:

non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

id. Ac. 2, 4, 10:

sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

tam gratia'st,

id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

nolo tibi molestos esse nos,

id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—

With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.

With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

id. Most. 1, 3, 29:

ordine cum videas tam certo multa creari,

Lucr. 5, 735:

deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

id. 5, 12:

quorsum igitur tam multa de voluptate?

Cic. Sen. 12, 44:

ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

id. Tusc. 1, 42, 100:

inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

id. Fin. 2, 23, 77:

quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

id. Ac. 2, 21, 68:

tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

Liv. 39, 31, 14:

tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

qui tam crudelem tyrannum occideret,

id. 3, 1, 2:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

id. 3, 2, 7:

tam contraria est pestis,

Plin. 8, 38, 57, § 136:

tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

tamne indignus videar?

Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—

With advv.:

alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

Plaut. Capt. 1, 2, 37:

quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

id. Am. 1, 3, 4:

unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

Ter. Phorm. 3, 3, 1:

quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

Lucr. 5, 559:

jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

Cic. Tusc. 1, 6, 12:

ista tam aperte et per versa et falsa,

id. Ac. 2, 18, 60:

cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

id. Sen. 5, 13:

me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

id. Tusc. 2, 5, 14:

etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

id. Fin. 5, 11, 31:

an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

id. Or. 1, 55, 274:

quid tu, inquit, tam mane?

id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

id. ib. 1, 14:

cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

tam vesperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—

With verbs:

ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

id. Cist. 1, 1, 55:

quid tam properas?

id. Pers. 4, 6, 11:

cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

Ter. Ad. 5, 7, 21:

age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

id. Heaut. 5, 5, 8:

non pol temere'st quod tu tam times,

id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

quam si explicavisset, non tam haesitaret,

i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

Plaut. Cas. 4, 4, 31:

Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

numquam ego te tam esse matulam credidi,

Plaut. Pers. 4, 3, 72.—

Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).

After hic:

etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

id. ib. 2, 2, 31, §

77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

id. Clu. 14, 42:

haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

id. Sest. 13, 31:

in hoc tam exiguo vitae curriculo,

id. Arch. 11, 28:

hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

id. Cat. 1, 5, 11:

in hac tam clara re publica natus,

id. Rep. 1, 19, 31:

hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

id. Par. 1, 2, 10:

haec tam crebra Etruriae concilia,

Liv. 5, 5, 8:

in his tam parvis atque tam nullis,

Plin. 11, 2, 1, § 2:

quorsum haec tam putida tendant,

Hor. S. 2, 7, 21:

hac tam prospera pugna nuntiata,

Curt. 3, 11, 16.—

After ille:

ille homo tam locuples, tam honestus,

Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

44: illud tam grave bellum,

Val. Max. 5, 6, ext. 1:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

id. 3, 2, 7.—

After iste:

tamenne ista tam absurda defendes?

Cic. N. D. 1, 29, 81:

ista admonitio tua tam accurata,

id. Att. 6, 1, 20:

quae est ista tam infesta ira?

Liv. 7, 30, 15:

iste tam justus hostis, tam misericors victor,

Curt. 4, 10, 34.—

After id ipsum:

id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

Liv. 1, 48, 9.—

After tot:

jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

Cic. Ac. 2, 48, 147:

tot tam valida oppida,

Liv. 5, 54, 5:

tot tam opulenti tyranni regesque,

id. 25, 24, 13:

inter tot tam effrenatarum gentium arma,

id. 21, 9, 3:

tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—

After hic talis:

da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

Cic. Fam. 16, 21, 3.

As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).

Without a negation ( = ita, adeo;

rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

Plaut. Rud. 3, 4, 51:

quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

Caes. B. C. 3, 36:

tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

id. B. G. 2, 21:

tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

id. ib. 16, 59:

quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

Val. Max. 1, 8, ext. 14:

tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

id. 3, 2, ext. 3:

in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

Quint. 10, 1, 83:

(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

Plin. 10, 29, 43, § 82:

ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

Plin. Ep. 3, 14, 7.—

With a negation, or in a question implying a negation.

Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

Ter. Hec. 1, 2, 33:

non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

Lucr. 6, 887:

quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

id. Fam. 6, 12, 1:

nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

id. ib. 6, 1, 3:

non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

id. Or. 2, 90, 365:

non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

id. Att. 13, 31, 1:

nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

id. Phil. 2, 15, 37:

quis tam demens ut sua voluntate maereat?

id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

id. Ac. 2, 17, 53:

non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

Caes. B. G. 1, 44, 17:

nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

Sen. Ira, 2, 12, 3:

nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

id. Thyest. 619.—

With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

id. Pers. 4, 4, 34:

an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

id. Trin. 4, 2, 42:

nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

id. Sen. 7, 24:

nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

id. Div. 2, 58, 119:

nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

id. Sull. 27, 76:

quae est anus tam delira quae timeat ista?

id. Tusc. 1, 21, 48:

ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

id. N. D. 3, 16, 41:

sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

Caes. B. C. 1, 21:

in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

Liv. 25, 18, 3:

ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

Nep. Milt. 8, 4:

ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

Sen. Thyest. 196. —

With a negation, followed by quin ( = ut is non;

class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

Plaut. Merc. 2, 3, 27:

nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

id. Pers. 4, 6, 8:

nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

id. As. 5, 2, 94:

numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

Ter. Heaut. 1, 1, 15:

nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

id. ib. 4, 2, 8:

ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

id. Fam. 6, 1, 7:

ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

Nep. Alcib. 6, 4.

Tam, ante-class., sometimes = tamen:

antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.

In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

Tam modo, inquit Praenestinus,

Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.

ulciscor, ultus, 3, v. inch. dep. [etym. dub.].

To avenge one's self on, take vengeance on, or punish for wrong done (very freq. and class.; cf.: vindico, punio, persequor).

With a personal object:

ego pol illum ulciscar hodie Thessalum veneficum, Qui, etc.,

Plaut. Am. 4, 5, 9:

ego illum fame, ego illum Siti, maledictis, malefactis, amatorem Ulciscar,

id. Cas. 2, 1, 10:

inimicos,

id. Trin. 3, 1, 18:

aliquem pro scelere,

Caes. B. G. 1, 14:

ulciscendi Romanos pro iis, quas acceperant, injuriis occasio,

id. ib. 5, 38:

odi hominem et odero: utinam ulcisci possem! sed illum ulciscentur mores sui,

Cic. Att. 9, 12, 2:

numquam illum res publica suo jure esset ulta,

id. Mil. 33, 88:

quos ego non tam ulcisci studeo, quam sanare,

id. Cat. 2, 8, 17:

quos intellegis non, ut per te alium, sed ut per alium aliquem te ipsum ulciscantur, laborare,

id. Div. in Caecil. 6, 22:

victos acerbius,

Sall. J. 42, 4:

Alphesiboea suos ulta est pro conjuge fratres,

Prop. 1, 15, 15 (19):

ulta pellicem,

Hor. Epod. 3, 13; 5, 63; cf.:

inimici ulciscendi causā,

Cic. Inv. 2, 5, 18:

ejus casūs, quem ulciscitur,

Quint. 6, 1, 18.— Absol.:

has tris ulciscendi rationes Taurus scriptas reliquit,

Gell. 7, 14, 5.—

To take revenge for, to avenge, punish injustice, wrongs, etc.;

with a non-personal object: quā in re Caesar non solum publicas sed etiam privatas injurias ultus est,

Caes. B. G. 1, 12:

statuerunt, istius injurias per vos ulcisci,

Cic. Verr. 2, 2, 3, § 9; id. Fam. 12, 1, 2:

injurias rei publicae,

id. Phil. 6, 1, 2:

Etruscorum injurias bello,

id. Rep. 2, 21, 38:

cum alii ulcisci dolorem aliquem suum vellent,

id. Sest. 20, 46:

injuriam,

id. Verr. 2, 1, 28, § 72:

peccata peccatis et injurias injuriis,

id. Inv. 2, 27, 81 al.; cf.:

ultum ire injurias festinare,

to proceed to revenge, to revenge, Sall. J. 68, 1:

ultum ire scelera et injurias,

Quint. 11, 1, 42:

istius nefarium scelus,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68:

patrui mortem,

id. Rab. Perd. 5, 14:

senis iracundiam,

Ter. Phorm. 1, 4, 12:

offensas tuas,

Ov. Tr. 2, 134:

barbaras Regum libidines,

Hor. C. 4, 12, 8:

illatum a Persis Graeciae bellum,

Just. 2, 15, 13.—

Transf., with the person to whom wrong has been done as the object, to take vengeance for, to avenge a person (much less freq. but class.):

quos nobis poëtae tradiderunt patris ulciscendi causā supplicium de matre sumpsisse,

Cic. Rosc. Am. 24, 66; Auct. Her. 1, 16, 26:

caesos fratres,

Ov. M. 12, 603:

fratrem,

id. ib. 8, 442:

patrem justa per arma,

id. F. 3, 710:

numen utrumque,

id. ib. 5, 574:

cadentem patriam,

Verg. A. 2, 576:

quibus (armis) possis te ulcisci lacessitus,

Cic. de Or. 1, 8, 32:

se,

id. Mil. 14, 38; id. Verr. 2, 4, 40, § 87; Plin. Ep. 8, 7, 2; Ov. M. 7, 397; id. P. 1, 8, 20:

Hannibal se a transfugis ultus est,

Front. Strat. 3, 16, 4.— Transf., of things:

a ferro sanguis humanus se ulciscitur: contactum namque eo celerius subinde rubiginem trahit,

Plin. 34, 14, 41, § 146.—With the two constructions combined:

non hercle ego is sum, qui sum, ni hanc injuriam meque ultus pulcre fuero,

Plaut. Men. 3, 2, 7.

Act. collat. form ulcisco, ĕre: nisi patrem materno sanguine exanclando ulciscerem, Enn. ap. Non. 292, 16 (Trag. v. 184 Vahl.).—

ulciscor, ci, in a passive signif.:

quicquid sine sanguine civium ulcisci nequitur, jure factum sit,

Sall. J. 31, 8: ob iras graviter ultas, graviter ultae, Liv 2, 17, 7; so,

ultus,

avenged, Val. Fl. 4, 753:

ulta ossa patris,

Ov. H. 8, 120.

vălĭdus, a, um, adj. [valeo], strong, stout, able, powerful, robust, vigorous (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cæs.; very rare in Cic.; cf. valens).

Lit.

In gen.:

quasi incudem me homines octo validi caedant,

Plaut. Am. 1, 1, 7:

quantus et quam validus est,

id. ib. 1, 1, 143:

lictores,

id. As. 3, 2, 29:

videmus ea, quae terra gignit, corticibus et radicibus valida servari,

Cic. Fin. 5, 11, 33:

legiones,

Lucr. 5, 1228:

leo,

id. 5, 985; 5, 1310:

tauri,

Ov. M. 7, 538; 9, 186:

lacerti,

Lucr. 4, 829; Ov. M. 9, 223:

vires,

Verg. A. 2, 50:

robur pectoris,

Ov. Tr. 5, 12, 11:

validissima forma,

Quint. 12, 10, 5:

ventus,

Lucr. 6, 137; 3, 509:

aestus,

id. 1, 300:

fulmen,

id. 6, 228:

flumen,

id. 1, 291:

pontes,

id. 1, 285:

turres,

id. 5, 1440:

tormenta,

id. 6, 329:

bipennis,

Verg. G. 4, 331:

urbs valida muris,

Liv. 1, 15, 4:

validiores munitiones,

id. 36, 17, 4; 24, 37:

praesidia,

id. 44, 35:

robustis apta materia validissima est,

the strongest, most nourishing food, Cels. 2, 18 fin. (cf. valens, A.):

ptisanae usus validissimus saluberrimusque,

Plin. 18, 7, 15, § 74.—With inf.:

pondus sustinere valida abies,

Plin. 16, 42, 81, § 222:

(canis) validus servare gregem,

Claud. in Eutrop. 1, 34.—

In partic.

Well in body, in good health, sound, healthy:

salvus atque validus,

Ter. Hec. 3, 5, 7:

jamne isti abierunt, Qui me vi cogunt, ut validus insaniam?

of sound body, Plaut. Men. 5, 3, 2:

si, ut spero, te validum videro,

Cic. Fam. 16, 4, 3:

validus male filius,

i. e. sickly, Hor. S. 2, 5, 45:

necdum ex morbo satis validus,

Liv. 3, 13, 2:

color validus,

healthy complexion, Plin. 20, 5, 20, § 42.—

Of medicines, strong, powerful, active, efficacious:

medicamen,

Ov. M. 15, 533; 7, 262:

sucus,

id. ib. 7, 316:

venenum,

id. ib. 7, 123; Tac. A. 13, 15 fin.:

validissima faex aceti contra cerastas,

Plin. 23, 2, 32, § 67.—

Trop., strong, mighty, powerful, effective:

Jovi opulento, incluto... valido viripotenti,

Plaut. Pers. 2, 3, 1:

aevi leges,

Lucr. 5, 58:

valida urbs et potens,

Cic. Rep. 2, 2, 4:

fama validissima,

Tac. A. 13, 8:

ducibus validiorem quam exercitu rem Romanam esse,

Liv. 2, 39, 2:

delecti, quibus corpus annis infirmum, ingenium sapientiā validum erat,

Sall. C. 6, 6:

mente minus validus quam corpore toto,

Hor. Ep. 1, 8, 7:

quam sit ingenio validus,

Quint. 10, 1, 62:

opibus, ingenio validus,

Tac. H. 1, 57:

vir gratiā et facundiā validus,

Plin. Ep. 3, 9, 12:

Tiberius spernendis rumoribus validus,

Tac. A. 3, 10; 4, 37:

auctor validissimus mittendi secretos nuntios,

id. ib. 6, 31:

ad Caesaris amicitiam validus,

id. ib. 6, 8:

adversus consentientis nec regem quemquam satis validum nec tyrannum fore,

Liv. 34, 49, 9:

cum validae tum breves vibrantesque sententiae,

Quint. 10, 1, 60:

validissimum genus (dicendi),

id. 12, 10, 63. —With gen.:

orandi validus,

Tac. A. 4, 21:

colonia virium et opum,

id. H. 2, 19:

aevi,

Aur. Vict. Caes. 16 fin. —Hence, advv.

vălĭdē, strongly, stoutly, vehemently, mightily, powerfully, exceedingly, very, etc. (not in Cic. or Cæs.):

ut valide tonuit!

Plaut. Am. 5, 1, 10:

quam valide tonuit,

id. ib. 5, 1, 78:

fluctuat valide mare,

id. Rud. 2, 1, 14:

ne tua vox valide valet!

id. Pers. 3, 3, 22:

vostra latera loris faciam valide varia uti sint,

id. Ps. 1, 2, 12:

amare valide coepi hinc meretricem,

id. Merc. prol. 42; [p. 1956] 48.— Comp.:

validius clamare,

Phaedr. 3, 16, 6:

quo me validius cruciaret,

Quint. 6, praef. §

8: quanto validius bonos inhibet pudor quam metus,

id. 9, 2, 76:

utros peccare validius putem,

id. 10, 3, 12:

abrogant fidem validius,

Plin. 28, 2, 4, § 20:

poëtae sunt molesti validius,

Phaedr. 4, epil. 9.— Sup.: validissime alicui favere, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 2, 1:

cupere,

Plin. Ep. 9, 35, 1; 3, 15, 2.—

As a reply in the affirmative, certainly, by all means, to be sure: Ca. Legirupa. Ba. Valide. Ps. Pernicies adulescentum. Ba. Acerrime, etc., Plaut. Ps. 1, 3, 130; cf. v. 110.—

In a contr. form, valdē, an intens. adv., strongly, vehemently, energetically, vigorously, intensely, very, very much, exceedingly (freq. and class.; cf.: graviter, multo, bene, magnopere, etc.).

With verbs: quidquid volt, valde volt, Caes. ap. Cic. Att. 14, 1, 2:

nunc inhibere illud tuum, quod valde mihi arriserat, vehementer displicet,

Cic. Att. 13, 21, 3:

epistula tua, quae me valde levavit,

id. ib. 4, 7, 1:

de Vergilii parte valde probo,

id. ib. 13, 26, 1:

alicui valde interdicere, ut, etc.,

id. Rep. 1, 39, 61:

non valde moveri,

id. ib.:

hos sermones... lacessivi numquam, sed non valde repressi,

id. Fam. 3, 8, 7:

litteras tuas valde exspecto,

id. ib. 16, 19:

ille se profecisse sciat, cui Cicero valde placebit,

Quint. 10, 1, 112.—Strengthened by nimis:

tu vero eum nec nimis valde umquam nec nimis saepe laudaveris,

Cic. Leg. 3, 1, 1.—By tam:

hoc est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

Cic. Fin. 5, 11, 31:

nil mihi tam valde placeat, quod, etc.,

Cat. 68, 77:

quem tam diu tamque valde timuissent,

Nep. Eum. 11, 2:

de remedio non tam valde laboro,

Petr. 17.—By quam:

vosmet videte, quam mihi valde placuerit,

Plaut. Merc. prol. 103:

quam valde universi admurmuraverint,

Cic. Verr. 2, 5, 16, § 41: significare quam valde probetis ea, quae, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 7, C, 1.—

With adjectives:

magistratus valde lenes et remissi,

Cic. Rep. 1, 43, 66:

aetas valde longa,

id. ib. 1, 37, 58:

exspectatio valde magna,

id. Fam. 15, 17, 3:

cui me praeripere desponsam laudem, valde est iniquum,

id. Har. Resp. 3, 6:

homo et acutus, ut Poenus, et valde studiosus ac diligens,

id. Ac. 2, 31, 98:

mala valde est Bestia,

Cat. 69, 7:

quoties verbum verbo aut non dissimile valde quaeritur,

Quint. 9, 3, 75.—With tam:

quasi vero quicquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

Cic. Div. 2, 39, 81.—With quam: nam suos valde quam paucos habet, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3.—

With adverbs: insanum valde uterque deamat, Plaut. Fragm. ap. Non. 127, 26:

valde vehementer et libere dicere,

Cic. Att. 14, 1, 2:

illud valde graviter tulerunt,

id. ib. 1, 17, 8:

rem valde bene gerere,

id. Fam. 1, 8, 7:

valde multum,

id. Q. Fr. 3, 9, 9.—

Comp. (rare; cf.

valide, supra): novit me valdius ipso,

Hor. Ep. 1, 9, 6:

valdius oblectat populum,

id. A. P. 321.—

Sup.:

quos valdissime diligunt,

Sen. Brev. Vit. 8, 4.—

As a strongly confirmative reply, yes, certainly: Ca. Meam tu amicam vendidisti? Ba. Valde, viginti minis, Plaut. Ps. 1, 3, 110.

gravitate ['grævɪteɪt]

intransitive verb

graviter;

∎ to gravitate towards sb/sth graviter vers qn/qch;

∎ many young people gravitate to the big cities beaucoup de jeunes sont attirés par les grandes villes;

∎ most of the guests had gravitated towards the bar/kitchen la plupart des invités s'étaient rapprochés du bar/de la cuisine

1) быть больным, болеть

2) пошатнуться, пасть, прийти в упадок ( boni mores aegrotant Pl)

1) лежать (humi C; in gramĭne O; viduo cubīli O; sub arbore V; ad pedes alicujus C и alicui ad pedes C); покоиться, спать (in lecto C и lecto O; somno V); возлежать за столом (in conviviis O, Sen etc.); лежать больным, хворать (graviter PJ; sine spe Sen)

2) висеть, свисать ( lora jacentia O); ниспадать (capilli jacentes O, Sen; vestis jacens O); волочиться ( jacent pallia terrae O)

3) находиться в заключении ( in carcĕre Sen); быть поверженным (jacet inclutus Hector O; justitia vacillat vel jacet potius C)

4) лежать в развалинах ( jacet Ilion ingens O)

5) лежать без погребения V; лежать бездыханным, быть мёртвым ( artūs morte jacent Lcr); пасть, погибнуть, быть убитым ( pro patriā O)

6)

а) быть расположенным, простираться (inter Appennīnum et Alpes Brutus ap. C); находится на низменности (loca jacentia T, Sen)

б) населять, обитать, жить ( haec gens jacet supra Ciliciam Nep)

7) уступать, стоять ниже ( nobilltas sub amore jacet O)

8) быть опущенным, поникать ( vultūs jacentes O); быть погружённым (in oblivione, in maerōre C; in silentio C); пасть духом, приуныть ( amīcum jacentem extollĕre C); ослабеть ( nervorum jacentium torpor Sen)

9) (тж. sub pedibus j. O) быть приниженным, презираемым или бессильным (pauper ubīque jacet O; ille potens, alii jacent O); быть заброшенным, находиться в пренебрежении (philosophia jacuit usque ad hanc aetatem C); прозябать (malie in pace j., quam in bello vigēre C)

10) слипаться ( oculi jacentes O)

11) обесцениться, упасть в цене (jacent pretia alicujus rei C; agri jacent Pt)

12) лежать без употребления ( pecunia jacet PJ)

13) не иметь хозяина, остаться без владельца ( bona jacent Dig)

14) быть общедоступным, находиться в распоряжении ( verba jacentia C)

15) быть неподвижным, стоячим ( stagna jacentis aquae Lcn)

1) раненый (graviter, leviter C)

2) изрытый, изборождённый, вспаханный ( tellus saucia vomeribus O)

3) обуреваемый, терзаемый (amore Enn, Lcr)

4) захмелевший, опьянённый (mero Just; s. ebriusque Pt)

5) утомлённый, разбитый (fatigationis hesternae s. Ap); измученный ( fauces fame sauciae Ap); размягчённый, расслабленный ( glacies saucia sole O)

6) поражённый ( formidine Cld); задетый, уязвлённый ( dictis St)

7) повреждённый, сломленный (malus s. Africo H)

8) опороченный

9) удручённый, измученный, терзаемый ( gravi curā V)

1)

а) дуть, веять ( venti a mari spirant QC)

б) поэт. насылать ветер ( di spirant secundi V) или благоприятствовать ( alicui Prp)

2) шуметь, клокотать, бурлить, волноваться (freta spirantia V; spirat e pectore flamma V); шипеть ( hydra spirat V)

3) дышать (dum s. potero C); жить (spirat, adhuc amor H)

4) выдыхать, извергать (ignem naribus Lcr, V; sulphur pectore CM); издавать, испускать ( divinum odorem V)

5) быть воодушевлённым, быть полным вдохновения

6) звучать ( dulcius Q)

7) благоухать, пахнуть (thymbra graviter spirans V; s. floribus St)

1) наносить рану, ранить, разить, поражать (aliquem graviter QC)

2) повреждать ( navem L); наносить ущерб, подрывать ( rem publicam C)

3) оскорблять, уязвлять ( aliquem verbis C); раздражать, неприятно поражать ( aures alicujus V)