fortuna

fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).

In gen.:

quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

Cic. Div. 2, 6, 15:

si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

id. ib. 2, 7, 18 sq.:

sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

id. Att. 14, 11, 1:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15 fin.:

si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

(bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

id. Lael. 6, 20:

adversante fortuna,

id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

id. Att. 9, 6, 4:

fortunae rotam pertimescere,

id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

prospera adversave fortuna,

Cic. N. D. 3, 37, 89:

spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

id. Pis. 16, 38:

integra fortuna (opp. afflicta),

id. Sull. 31 fin.:

florentissima (opp. durior),

id. Att. 10, 4, 4:

non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

id. Rep. 1, 4:

optima,

id. ib. 3, 17 fin.:

rei publicae fortuna fatalis,

id. Sest. 7, 17:

belli,

Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

fortuna miserrima tuta est,

Ov. P. 2, 2, 31:

fortuna meliores sequitur,

Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —

Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

id. Pers. 4, 3, 47:

quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

Cic. N. D. 3, 24, 61:

heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

Hor. S. 2, 8, 61:

saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

id. ib. 2, 2, 126:

Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

Fortunae in gremio sedens,

id. Div. 2, 41, 85 sq.:

bona Fortuna,

id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

Plaut. Rud. 2, 6, 17:

mala Fortuna,

Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

v. fors: Fortunae filius,

child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.

In partic.

Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.

For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

id. N. D. 3, 36, 88:

diuturna cum fortuna,

id. Div. 1, 20, 39:

superbum se praebuit in fortuna,

id. Att. 8, 4, 1:

non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

id. Lael. 15, 54:

a fortuna deseri,

Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

fortunam sibi facere,

id. 39, 40, 4; cf.:

fortunam sequi,

Tac. H. 4, 78:

habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

Caes. B. C. 3, 73, 3:

dum fortuna fuit,

Verg. A. 3, 16:

deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

Hor. A. P. 201:

ut tu fortunam, sic nos te feremus,

id. Ep. 1, 8, 17:

venimus ad summum fortunae,

id. ib. 2, 1, 32:

ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

id. ib. 1, 12, 9:

occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,

Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—

For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

Hor. C. 3, 3, 62:

ut arte Emendaturus fortunam,

id. S. 2, 8, 85.—

= condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

id. Mil. 34, 92:

(Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

so corresp. to condicio,

Quint. 3, 8, 50:

Aedui queruntur fortunae commutationem,

Caes. B. G. 7, 63:

ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

Cic. Pis. 22, 52:

homines infimā fortunā,

id. Fin. 5, 19, 52:

inferiorem esse fortunā,

id. Fam. 13, 5, 2:

spes amplificandae fortunae,

id. Lael. 16, 59:

cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

lot, share, Ov. M. 5, 368:

Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

Ter. Phorm. 1, 4, 23:

omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

id. And. 1, 1, 71:

ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

Cic. Tusc. 5, 39, 115:

et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—

Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.

Plur.:

tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

Cic. Rosc. Com. 12, 33:

bona fortunaeque,

id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

pecunia fortunaeque,

id. Rosc. Am. 3, 7:

fortunas morte dimittere,

id. Tusc. 1, 6, 12:

et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

id. Rep. 2, 19:

fortunis sociorum consumptis,

Caes. B. G. 1, 11 fin.:

fortunarum pericula,

Quint. 4, 2, 122.—

Sing.:

quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

Hor. Ep. 1, 5, 12:

nec mea concessa est aliis fortuna,

Ov. Tr. 5, 2, 57:

adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

de fortuna, qua uterque abundabat,

Quint. 6, 1, 50:

fortunam in nominibus habere,

Dig. 4, 7, 40 fin.

fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).

In gen.:

quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

Cic. Div. 2, 6, 15:

si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

id. ib. 2, 7, 18 sq.:

sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

id. Att. 14, 11, 1:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15 fin.:

si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

(bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

id. Lael. 6, 20:

adversante fortuna,

id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

id. Att. 9, 6, 4:

fortunae rotam pertimescere,

id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

prospera adversave fortuna,

Cic. N. D. 3, 37, 89:

spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

id. Pis. 16, 38:

integra fortuna (opp. afflicta),

id. Sull. 31 fin.:

florentissima (opp. durior),

id. Att. 10, 4, 4:

non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

id. Rep. 1, 4:

optima,

id. ib. 3, 17 fin.:

rei publicae fortuna fatalis,

id. Sest. 7, 17:

belli,

Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

fortuna miserrima tuta est,

Ov. P. 2, 2, 31:

fortuna meliores sequitur,

Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —

Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

id. Pers. 4, 3, 47:

quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

Cic. N. D. 3, 24, 61:

heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

Hor. S. 2, 8, 61:

saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

id. ib. 2, 2, 126:

Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

Fortunae in gremio sedens,

id. Div. 2, 41, 85 sq.:

bona Fortuna,

id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

Plaut. Rud. 2, 6, 17:

mala Fortuna,

Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

v. fors: Fortunae filius,

child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.

In partic.

Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.

For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

id. N. D. 3, 36, 88:

diuturna cum fortuna,

id. Div. 1, 20, 39:

superbum se praebuit in fortuna,

id. Att. 8, 4, 1:

non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

id. Lael. 15, 54:

a fortuna deseri,

Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

fortunam sibi facere,

id. 39, 40, 4; cf.:

fortunam sequi,

Tac. H. 4, 78:

habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

Caes. B. C. 3, 73, 3:

dum fortuna fuit,

Verg. A. 3, 16:

deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

Hor. A. P. 201:

ut tu fortunam, sic nos te feremus,

id. Ep. 1, 8, 17:

venimus ad summum fortunae,

id. ib. 2, 1, 32:

ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

id. ib. 1, 12, 9:

occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,

Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—

For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

Hor. C. 3, 3, 62:

ut arte Emendaturus fortunam,

id. S. 2, 8, 85.—

= condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

id. Mil. 34, 92:

(Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

so corresp. to condicio,

Quint. 3, 8, 50:

Aedui queruntur fortunae commutationem,

Caes. B. G. 7, 63:

ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

Cic. Pis. 22, 52:

homines infimā fortunā,

id. Fin. 5, 19, 52:

inferiorem esse fortunā,

id. Fam. 13, 5, 2:

spes amplificandae fortunae,

id. Lael. 16, 59:

cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

lot, share, Ov. M. 5, 368:

Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

Ter. Phorm. 1, 4, 23:

omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

id. And. 1, 1, 71:

ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

Cic. Tusc. 5, 39, 115:

et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—

Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.

Plur.:

tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

Cic. Rosc. Com. 12, 33:

bona fortunaeque,

id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

pecunia fortunaeque,

id. Rosc. Am. 3, 7:

fortunas morte dimittere,

id. Tusc. 1, 6, 12:

et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

id. Rep. 2, 19:

fortunis sociorum consumptis,

Caes. B. G. 1, 11 fin.:

fortunarum pericula,

Quint. 4, 2, 122.—

Sing.:

quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

Hor. Ep. 1, 5, 12:

nec mea concessa est aliis fortuna,

Ov. Tr. 5, 2, 57:

adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

de fortuna, qua uterque abundabat,

Quint. 6, 1, 50:

fortunam in nominibus habere,

Dig. 4, 7, 40 fin.

* * *

fortune, luck, fate, chance.

• The fortune is preparing friends, the abundance is testing them

• Fortune is glass; just when it gleams brightest it shatters

• Fortune is blind. (Cicero)

• Fortune smiles upon our first effort. (Virgil)

• Fortune favors the bold. (Virgil)

• Good luck!

• Fortune favors the brave. (Terence)

• Fortune favours the brave

• Fortune, not wisdom, rules lives. (Cicero)

fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).

In gen.:

quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

Cic. Div. 2, 6, 15:

si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

id. ib. 2, 7, 18 sq.:

sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

id. Att. 14, 11, 1:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15 fin.:

si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

(bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

id. Lael. 6, 20:

adversante fortuna,

id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

id. Att. 9, 6, 4:

fortunae rotam pertimescere,

id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

prospera adversave fortuna,

Cic. N. D. 3, 37, 89:

spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

id. Pis. 16, 38:

integra fortuna (opp. afflicta),

id. Sull. 31 fin.:

florentissima (opp. durior),

id. Att. 10, 4, 4:

non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

id. Rep. 1, 4:

optima,

id. ib. 3, 17 fin.:

rei publicae fortuna fatalis,

id. Sest. 7, 17:

belli,

Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

fortuna miserrima tuta est,

Ov. P. 2, 2, 31:

fortuna meliores sequitur,

Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —

Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

id. Pers. 4, 3, 47:

quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

Cic. N. D. 3, 24, 61:

heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

Hor. S. 2, 8, 61:

saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

id. ib. 2, 2, 126:

Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

Fortunae in gremio sedens,

id. Div. 2, 41, 85 sq.:

bona Fortuna,

id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

Plaut. Rud. 2, 6, 17:

mala Fortuna,

Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

v. fors: Fortunae filius,

child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.

In partic.

Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.

For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

id. N. D. 3, 36, 88:

diuturna cum fortuna,

id. Div. 1, 20, 39:

superbum se praebuit in fortuna,

id. Att. 8, 4, 1:

non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

id. Lael. 15, 54:

a fortuna deseri,

Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

fortunam sibi facere,

id. 39, 40, 4; cf.:

fortunam sequi,

Tac. H. 4, 78:

habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

Caes. B. C. 3, 73, 3:

dum fortuna fuit,

Verg. A. 3, 16:

deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

Hor. A. P. 201:

ut tu fortunam, sic nos te feremus,

id. Ep. 1, 8, 17:

venimus ad summum fortunae,

id. ib. 2, 1, 32:

ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

id. ib. 1, 12, 9:

occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,

Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—

For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

Hor. C. 3, 3, 62:

ut arte Emendaturus fortunam,

id. S. 2, 8, 85.—

= condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

id. Mil. 34, 92:

(Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

so corresp. to condicio,

Quint. 3, 8, 50:

Aedui queruntur fortunae commutationem,

Caes. B. G. 7, 63:

ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

Cic. Pis. 22, 52:

homines infimā fortunā,

id. Fin. 5, 19, 52:

inferiorem esse fortunā,

id. Fam. 13, 5, 2:

spes amplificandae fortunae,

id. Lael. 16, 59:

cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

lot, share, Ov. M. 5, 368:

Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

Ter. Phorm. 1, 4, 23:

omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

id. And. 1, 1, 71:

ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

Cic. Tusc. 5, 39, 115:

et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—

Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.

Plur.:

tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

Cic. Rosc. Com. 12, 33:

bona fortunaeque,

id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

pecunia fortunaeque,

id. Rosc. Am. 3, 7:

fortunas morte dimittere,

id. Tusc. 1, 6, 12:

et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

id. Rep. 2, 19:

fortunis sociorum consumptis,

Caes. B. G. 1, 11 fin.:

fortunarum pericula,

Quint. 4, 2, 122.—

Sing.:

quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

Hor. Ep. 1, 5, 12:

nec mea concessa est aliis fortuna,

Ov. Tr. 5, 2, 57:

adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

de fortuna, qua uterque abundabat,

Quint. 6, 1, 50:

fortunam in nominibus habere,

Dig. 4, 7, 40 fin.

fors, fortis, f. [fero, to bring, whence fortuna, v. Curt. Gr. Etym. p. 300 sq.], chance, hap, luck, hazard.

Subst.

As an appellative noun (used only in the nom. and abl.; syn.: fortuna, casus, sors): quo saxum impulerit fors, eo cadere Fortunam autumant, Pac. ap. Auct. Her. 2, 23, 36 (Trag. Rel. v. 368 Rib., who regards this verse as spurious); cf.: quibus natura prava magis quam fors aut fortuna obfuit, Att. ap. Non. 425, 13 (Trag. Rel. ed. Rib. v. 110): cui parilem fortuna locum fatumque tulit fors, Lucil. ap. Non. 425, 15; cf.

also: casumque timent quem cuique ferat fors,

Lucr. 3, 983 Lachm. N. cr.:

unum hoc scio: Quod fors feret, feremus aequo animo,

Ter. Phorm. 1, 2, 88:

sed haec, ut fors tulerit,

Cic. Att. 7, 14 fin.:

sed haec fors viderit,

id. ib. 14, 13, 3;

4, 10, 1: quam sibi sortem Seu ratio dederit, seu fors objecerit,

Hor. S. 1, 1, 2:

quia tam incommode illis fors obtulerat adventum meum,

Ter. Hec. 3, 3, 10:

telum quod cuique fors offerebat, arripuit,

Cic. Verr. 2, 4, 43; Hor. S. 1, 6, 54; 2, 1, 59:

forte quadam divinitus super ripas Tiberis effusus lenibus stagnis,

Liv. 1, 4, 4:

fors fuit, ut, etc.,

it happened that, Gell. 12, 8, 2:

fors fuat pol!

so be it! God grant it! Ter. Hec. 4, 3, 4;

post-class.: fors fuat, ut his remediis convalescamus,

Symm. Ep. 2, 7; Aus. Ep. 16: fors fuat, an, etc., it might so happen that; perchance, i. q. forsitan, Symm. Ep. 1, 39; 4, 28 and 29; cf.

also: pretio fors fuat officiove, etc.,

perhaps, Sid. Ep. 9, 7 (but not in Lucr. 1, 486, v. Lachm. ad h. l.).—

Personified, Fors, the goddess of chance:

dea Fors,

Ov. F. 6, 775; also in the connection Fors Fortuna, whose temple was situated on the Tiber, outside of the city: vosne velit an me regnare, era quidve ferat Fors, Virtute experiamur, Enn. ap. Cic. de Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 203 ed. Vahl.); so,

sit sane Fors domina campi,

Cic. Pis. 2, 3:

fors, in quo incerti casus significantur magis (different from Fortuna),

id. Leg. 2, 11 fin. Mos. N. cr.:

sed de illa ambulatione Fors viderit, aut si qui est qui curet deus,

id. Att. 4, 10, 1:

saeva,

Cat. 64, 170:

dies Fortis Fortunae appellatus ab Servio Tullio rege, quod is fanum Fortis Fortunae secundum Tiberim extra urbem Romam dedicavit Junio mense,

Varr. L. L. 6, § 17 Müll.; cf.;

aedis Fortis Fortunae,

Liv. 10, 46, 14; Tac. A. 2, 41:

Fortunae Fortis honores,

Ov. F. 6, 773:

o Fortuna! o Fors Fortuna! quantis commoditatibus hunc onerastis diem!

Ter. Phorm. 5, 6, 1 (quoted by Varr. ap. Non. 425, 19; for Cic. Div. 2, 7, 18, v. II. B. 1. infra).

Adverb., in the nom. and abl.

fors, ellipt., for fors sit, it might happen, i. e. perchance, perhaps, peradventure (only poet. and in post-class. prose):

similiter fors, cum sit nominativus, accipitur pro adverbio,

Prisc. p. 1015 P.:

et fors aequatis cepissent praemia rostris, Ni, etc.,

Verg. A. 5, 232; 6, 535:

cesserit Ausonio si fors victoria Turno,

if perchance, id. ib. 12, 183; Val. Fl. 3, 665; Tert. ad Uxor. 2, 2.—Esp. in the connection fors et, i. q. fortasse etiam, perhaps too:

iste quod est, ego saepe fui, sed fors et in hora Hoc ipso ejecto carior alter erit,

Prop. 2, 9, 1:

et nunc ille quidem spe multum captus inani, Fors et vota facit cumulatque altaria donis,

Verg. A. 11, 50; 2, 139:

fors et Debita jura vicesque superbae Te maneant ipsum,

Hor. C. 1, 28, 31; Stat. S. 3, 4, 4.—Less freq.:

fors etiam,

Val. Fl. 4, 620.—

forte, by chance, by accident, casually, accidentally; freq. with casu, temere, fortuna (freq. and class.).

Lit.:

quid est tandem, quod casu fieri aut forte fortuna putemus? etc.,

Cic. Div. 2, 7, 18:

forte fortuna per impluvium huc despexi in proximum,

Plaut. Mil. 2, 3, 16; Ter. Eun. 1, 2, 54; Plaut. Bacch. 4, 8, 75: aut forte omnino ac fortuna vincere bello: Si forte et temere omnino, quid cursum ad honorem? Lucil. ap. Non. 425, 16 sq.:

si forte, temere, casu aut pleraque fierent aut omnia, etc.,

Cic. Fat. 3, 6; cf.:

nisi ista casu nonnumquam, forte, temere concurrerent,

id. Div. 2, 68, 141:

quam saepe forte temere Eveniunt, quae non audeas optare,

Ter. Phorm. 5, 1, 30; cf. Liv. 41, 2, 7:

nec quicquam raptim aut forte temere egeritis,

id. 23, 3, 3: perpulere, ut forte temere in adversos montes erigeret, 2, 31, 5; 25, 38, 12;

39, 15, 11: quibus forte temere humana negotia volvi persuasum est,

Curt. 5, 11, 10:

captivi quidam pars forte pars consilio oblati,

Liv. 9, 31, 7:

dumque hoc vel forte, vel providentia, vel utcumque constitutum rerum naturae corpus, etc.,

Vell. 2, 66, 5; cf.:

mihi haec et talia audienti in incerto judicium est, fatone res mortalium et necessitate immutabili, an forte volvantur,

Tac. A, 6, 22: [p. 771] si adhuc dubium fuisset, forte casuque rectores terris, an aliquo numine darentur, Plin. Pan. 1, 4:

seu dolo seu forte surrexerit, parum compertum,

Tac. H. 2, 42; cf.:

seu forte seu tentandi causa,

Suet. Aug. 6:

donec advertit Tiberius forte an quia audiverat,

Tac. A. 4, 54:

cum casu diebus iis itineris faciendi causa, Puteolos forte venissem,

Cic. Planc. 26, 65:

cum cenatum forte apud Vitellios esset,

Liv. 2, 4, 5:

ibi cum stipendium forte militibus daretur,

id. 2, 12, 6:

forte aspicio militem,

Plaut. Curc. 2, 3, 58; cf.:

fit forte obviam mihi Phormio,

Ter. Phorm. 4, 3, 11:

rus ut ibat forte,

id. ib. 63:

forte ut assedi in stega,

Plaut. Bacch. 2, 3, 44:

lucernam forte oblitus fueram exstinguere,

id. Most. 2, 2, 56:

forte evenit, ut, etc.,

Cic. Clu. 51, 141; id. de Or. 2, 55, 224; Liv. 1, 7, 13:

Tarenti ludi forte erant,

Plaut. Men. prol. 29:

erat forte brumae tempus,

Liv. 21, 54, 7:

et pernox forte luna erat,

id. 32, 11, 9:

per eos forte dies consul copias Larisam ducere tribunos militum jussit,

i. e. it came to pass on one of those days, id. 36, 14, 1:

per eosdem forte dies, etc.,

id. 37, 20, 1; 37, 34, 1; cf. Tac. A. 4, 59:

in locum tribuni plebis forte demortui candidatum se ostendit,

Suet. Aug. 10. —So nearly = aliquando (mostly poet. and post - Aug.):

forte per angustam tenuis vulpecula rimam repserat in cumeram frumenti,

Hor. Ep. 1, 7, 29:

ibam forte via sacra,

id. S. 1, 9, 1; Mart. 1, 54, 7:

forte quondam in disponendo mane die praedixerat, etc.,

Suet. Tib. 11; Aur. Vict. de Caes. 17, 5.—

Transf., to denote uncertainty, corresp. to the Gr. an, perhaps, perchance, peradventure.

In conditional and causal sentences.

With si:

irae si quae forte eveniunt hujusmodi,

Plaut. Am. 3, 2, 60:

si quis vestrum, judices, aut eorum qui assunt, forte miratur, etc.,

Cic. Div. in Caecil. 1, 1:

hicine vir usquam, nisi in patria, morietur? aut, si forte, pro patria?

id. Mil. 38, 104:

si forte est domi,

Plaut. Bacch. 3, 5, 4; cf. id. Poen. 5, 2, 104; Liv. 1, 7, 6:

si forte eos primus aspectus mundi conturbaverat, etc.,

Cic. N. D. 2, 35, 90:

si te Latina forte deficient,

id. Ac. 1, 7, 25:

si qui me forte locus admonuerit,

id. de Or. 3, 12, 47:

si quae te forte res aliquando offenderit,

id. Fam. 7, 17, 2:

quod si forte ceciderint,

id. Lael. 15, 53:

si quando, si forte, tibi visus es irasci alicui,

id. Rep. 1, 38 Mos. N. cr.; cf. id. de Or. 3, 12, 47.—Rarely forte si:

forte si tussire occepsit, ne sic tussiat, ut, etc.,

Plaut. As. 4, 1, 49:

ita demum novatio fit... forte si condicio vel sponsor vel dies adiciatur,

Gai. Inst. 3, 177.—Rarely with ellipsis of si:

protinus Aeneas celeri certare sagitta invitat qui forte velint, i. e. si qui forte velint,

Verg. A, 5, 485.—

With nisi ironically:

hoc te monitum, nisi forte ipse non vis, volueram,

Plaut. Capt. 2, 2, 59:

nemo fere saltat sobrius, nisi forte insanit,

Cic. Mur. 6, 13:

propensior benignitas esse debebit in calamitosos, nisi forte erunt digni calamitate,

id. Off. 2, 18, 62; 3, 24, 93: is constantiam teneat;

nisi forte se intellexerit errasse, etc.,

id. ib. 1, 33, 120:

negare hoc, nisi forte negare omnia constituisti, nullo modo potes,

id. Verr. 2, 3, 64, § 149: accedam ad omnia tua, Torquate;

nisi memoria forte defecerit,

id. Fin. 2, 14, 44.—In indirect locution with an inf.:

nisi forte clarissimo cuique plures curas, majora pericula subeunda, delenimentis curarum et periculorum carendum esse,

Tac. A. 2, 33.— Ironically, unless indeed, unless to be sure:

Erucii criminatio tota, ut arbitror, dissoluta est, nisi forte exspectatis, ut illa diluam, quae, etc.,

Cic. Rosc. Am. 29, 82; cf.:

immo vero te audiamus, nisi forte Manilius interdictum aliquod inter duo soles putat esse componendum,

id. Rep. 1, 13:

ortum quidem amicitiae videtis nisi quid ad haec forte vultis,

id. Lael. 9, 32; id. Mil. 7, 17; 31, 84; id. Verr. 2, 3, 64, § 149; id. Leg. 1, 1, 2; id. N. D. 3, 18, 45; id. Fat. 16, 37; Sall. C. 20, 17; Quint. 10, 1, 70; Tac. H. 4, 74.—

With ne:

ne quid animae forte amittat dormiens,

Plaut. Aul. 2, 4, 24 and 26; Ter. Eun. 2, 2, 56:

pacem ab Aesculapio Petas, ne forte tibi eveniat magnum malum,

Plaut. Curc. 2, 2, 21:

qui metuo, ne te forte flagitent,

Cic. Fam. 9, 8, 1:

metuens, ne forte deprehensus retraheretur,

Liv. 2, 12, 4:

comperisse me non audeo dicere, ne forte id ipsum verbum ponam, quod, etc.,

Cic. Fam. 5, 5, 2; id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 4: ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur, hominem toties irasci, id. de Or. 2, 46, 191; id. Att. 2, 18, 2.—Rarely with ut non instead of ne, Quint. 1, 3, 1.—

In relat. clauses (very rare):

nisi si quispiamst Amphitruo alius, qui forte te hic absente tamen tuam rem curet,

Plaut. Am. 2, 2, 195:

unus in hoc non est populo, qui forte Latine reddere verba queat,

Ov. Tr. 5, 7, 53:

nam qui forte Stichum et Erotem emerit, recte videtur ita demonstrare,

Gai. Inst. 4, 59; Aur. Vict. Caes. 10, 3; 39, 45.—

In gen. (rare; not in Cic., for in Off. 2, 20, 70, the true read. is: in uno illo aut, si forte, in liberis ejus manet gratia, B. and K.;

and in the corrupt passage,

id. Att. 10, 12, 5; Orelli reads: fortiter ac tempestive;

Kayser, fortiter vel cum tempestate): quid si apud te veniat de subito prandium aut potatio Forte, aut cena,

Plaut. Bacch. 1, 1, 47:

neque solum alium pro alio pedem metrorum ratio non recipit, sed ne dactylum quidem aut forte spondeum alterum pro altero,

Quint. 9, 4, 49:

sive non trino forte nundino promulgata, sive non idoneo die, etc.,

id. 2, 4, 35:

ut sciant, an ad probandum id quod intendimus forte respondeant,

id. 5, 10, 122; cf. id. 7, 3, 20: quo casu licet uxori vel in omnes res, vel in unam forte aut duas (optare), Gai Inst. 1, 150; 4, 74:

forte quid expediat, communiter aut melior pars Malis carere quaeritis laboribus,

what may perhaps be of some use, Hor. Epod. 16, 15:

alii nulli rem obligatam esse quam forte Lucio Titio,

than for instance, Dig. 20, 1, 15, § 2; 30, 1, 67; 48, 22, 7, § 6; Gai. Inst. 3, 179.

fors, fortis, f. [fero, to bring, whence fortuna, v. Curt. Gr. Etym. p. 300 sq.], chance, hap, luck, hazard.

Subst.

As an appellative noun (used only in the nom. and abl.; syn.: fortuna, casus, sors): quo saxum impulerit fors, eo cadere Fortunam autumant, Pac. ap. Auct. Her. 2, 23, 36 (Trag. Rel. v. 368 Rib., who regards this verse as spurious); cf.: quibus natura prava magis quam fors aut fortuna obfuit, Att. ap. Non. 425, 13 (Trag. Rel. ed. Rib. v. 110): cui parilem fortuna locum fatumque tulit fors, Lucil. ap. Non. 425, 15; cf.

also: casumque timent quem cuique ferat fors,

Lucr. 3, 983 Lachm. N. cr.:

unum hoc scio: Quod fors feret, feremus aequo animo,

Ter. Phorm. 1, 2, 88:

sed haec, ut fors tulerit,

Cic. Att. 7, 14 fin.:

sed haec fors viderit,

id. ib. 14, 13, 3;

4, 10, 1: quam sibi sortem Seu ratio dederit, seu fors objecerit,

Hor. S. 1, 1, 2:

quia tam incommode illis fors obtulerat adventum meum,

Ter. Hec. 3, 3, 10:

telum quod cuique fors offerebat, arripuit,

Cic. Verr. 2, 4, 43; Hor. S. 1, 6, 54; 2, 1, 59:

forte quadam divinitus super ripas Tiberis effusus lenibus stagnis,

Liv. 1, 4, 4:

fors fuit, ut, etc.,

it happened that, Gell. 12, 8, 2:

fors fuat pol!

so be it! God grant it! Ter. Hec. 4, 3, 4;

post-class.: fors fuat, ut his remediis convalescamus,

Symm. Ep. 2, 7; Aus. Ep. 16: fors fuat, an, etc., it might so happen that; perchance, i. q. forsitan, Symm. Ep. 1, 39; 4, 28 and 29; cf.

also: pretio fors fuat officiove, etc.,

perhaps, Sid. Ep. 9, 7 (but not in Lucr. 1, 486, v. Lachm. ad h. l.).—

Personified, Fors, the goddess of chance:

dea Fors,

Ov. F. 6, 775; also in the connection Fors Fortuna, whose temple was situated on the Tiber, outside of the city: vosne velit an me regnare, era quidve ferat Fors, Virtute experiamur, Enn. ap. Cic. de Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 203 ed. Vahl.); so,

sit sane Fors domina campi,

Cic. Pis. 2, 3:

fors, in quo incerti casus significantur magis (different from Fortuna),

id. Leg. 2, 11 fin. Mos. N. cr.:

sed de illa ambulatione Fors viderit, aut si qui est qui curet deus,

id. Att. 4, 10, 1:

saeva,

Cat. 64, 170:

dies Fortis Fortunae appellatus ab Servio Tullio rege, quod is fanum Fortis Fortunae secundum Tiberim extra urbem Romam dedicavit Junio mense,

Varr. L. L. 6, § 17 Müll.; cf.;

aedis Fortis Fortunae,

Liv. 10, 46, 14; Tac. A. 2, 41:

Fortunae Fortis honores,

Ov. F. 6, 773:

o Fortuna! o Fors Fortuna! quantis commoditatibus hunc onerastis diem!

Ter. Phorm. 5, 6, 1 (quoted by Varr. ap. Non. 425, 19; for Cic. Div. 2, 7, 18, v. II. B. 1. infra).

Adverb., in the nom. and abl.

fors, ellipt., for fors sit, it might happen, i. e. perchance, perhaps, peradventure (only poet. and in post-class. prose):

similiter fors, cum sit nominativus, accipitur pro adverbio,

Prisc. p. 1015 P.:

et fors aequatis cepissent praemia rostris, Ni, etc.,

Verg. A. 5, 232; 6, 535:

cesserit Ausonio si fors victoria Turno,

if perchance, id. ib. 12, 183; Val. Fl. 3, 665; Tert. ad Uxor. 2, 2.—Esp. in the connection fors et, i. q. fortasse etiam, perhaps too:

iste quod est, ego saepe fui, sed fors et in hora Hoc ipso ejecto carior alter erit,

Prop. 2, 9, 1:

et nunc ille quidem spe multum captus inani, Fors et vota facit cumulatque altaria donis,

Verg. A. 11, 50; 2, 139:

fors et Debita jura vicesque superbae Te maneant ipsum,

Hor. C. 1, 28, 31; Stat. S. 3, 4, 4.—Less freq.:

fors etiam,

Val. Fl. 4, 620.—

forte, by chance, by accident, casually, accidentally; freq. with casu, temere, fortuna (freq. and class.).

Lit.:

quid est tandem, quod casu fieri aut forte fortuna putemus? etc.,

Cic. Div. 2, 7, 18:

forte fortuna per impluvium huc despexi in proximum,

Plaut. Mil. 2, 3, 16; Ter. Eun. 1, 2, 54; Plaut. Bacch. 4, 8, 75: aut forte omnino ac fortuna vincere bello: Si forte et temere omnino, quid cursum ad honorem? Lucil. ap. Non. 425, 16 sq.:

si forte, temere, casu aut pleraque fierent aut omnia, etc.,

Cic. Fat. 3, 6; cf.:

nisi ista casu nonnumquam, forte, temere concurrerent,

id. Div. 2, 68, 141:

quam saepe forte temere Eveniunt, quae non audeas optare,

Ter. Phorm. 5, 1, 30; cf. Liv. 41, 2, 7:

nec quicquam raptim aut forte temere egeritis,

id. 23, 3, 3: perpulere, ut forte temere in adversos montes erigeret, 2, 31, 5; 25, 38, 12;

39, 15, 11: quibus forte temere humana negotia volvi persuasum est,

Curt. 5, 11, 10:

captivi quidam pars forte pars consilio oblati,

Liv. 9, 31, 7:

dumque hoc vel forte, vel providentia, vel utcumque constitutum rerum naturae corpus, etc.,

Vell. 2, 66, 5; cf.:

mihi haec et talia audienti in incerto judicium est, fatone res mortalium et necessitate immutabili, an forte volvantur,

Tac. A, 6, 22: [p. 771] si adhuc dubium fuisset, forte casuque rectores terris, an aliquo numine darentur, Plin. Pan. 1, 4:

seu dolo seu forte surrexerit, parum compertum,

Tac. H. 2, 42; cf.:

seu forte seu tentandi causa,

Suet. Aug. 6:

donec advertit Tiberius forte an quia audiverat,

Tac. A. 4, 54:

cum casu diebus iis itineris faciendi causa, Puteolos forte venissem,

Cic. Planc. 26, 65:

cum cenatum forte apud Vitellios esset,

Liv. 2, 4, 5:

ibi cum stipendium forte militibus daretur,

id. 2, 12, 6:

forte aspicio militem,

Plaut. Curc. 2, 3, 58; cf.:

fit forte obviam mihi Phormio,

Ter. Phorm. 4, 3, 11:

rus ut ibat forte,

id. ib. 63:

forte ut assedi in stega,

Plaut. Bacch. 2, 3, 44:

lucernam forte oblitus fueram exstinguere,

id. Most. 2, 2, 56:

forte evenit, ut, etc.,

Cic. Clu. 51, 141; id. de Or. 2, 55, 224; Liv. 1, 7, 13:

Tarenti ludi forte erant,

Plaut. Men. prol. 29:

erat forte brumae tempus,

Liv. 21, 54, 7:

et pernox forte luna erat,

id. 32, 11, 9:

per eos forte dies consul copias Larisam ducere tribunos militum jussit,

i. e. it came to pass on one of those days, id. 36, 14, 1:

per eosdem forte dies, etc.,

id. 37, 20, 1; 37, 34, 1; cf. Tac. A. 4, 59:

in locum tribuni plebis forte demortui candidatum se ostendit,

Suet. Aug. 10. —So nearly = aliquando (mostly poet. and post - Aug.):

forte per angustam tenuis vulpecula rimam repserat in cumeram frumenti,

Hor. Ep. 1, 7, 29:

ibam forte via sacra,

id. S. 1, 9, 1; Mart. 1, 54, 7:

forte quondam in disponendo mane die praedixerat, etc.,

Suet. Tib. 11; Aur. Vict. de Caes. 17, 5.—

Transf., to denote uncertainty, corresp. to the Gr. an, perhaps, perchance, peradventure.

In conditional and causal sentences.

With si:

irae si quae forte eveniunt hujusmodi,

Plaut. Am. 3, 2, 60:

si quis vestrum, judices, aut eorum qui assunt, forte miratur, etc.,

Cic. Div. in Caecil. 1, 1:

hicine vir usquam, nisi in patria, morietur? aut, si forte, pro patria?

id. Mil. 38, 104:

si forte est domi,

Plaut. Bacch. 3, 5, 4; cf. id. Poen. 5, 2, 104; Liv. 1, 7, 6:

si forte eos primus aspectus mundi conturbaverat, etc.,

Cic. N. D. 2, 35, 90:

si te Latina forte deficient,

id. Ac. 1, 7, 25:

si qui me forte locus admonuerit,

id. de Or. 3, 12, 47:

si quae te forte res aliquando offenderit,

id. Fam. 7, 17, 2:

quod si forte ceciderint,

id. Lael. 15, 53:

si quando, si forte, tibi visus es irasci alicui,

id. Rep. 1, 38 Mos. N. cr.; cf. id. de Or. 3, 12, 47.—Rarely forte si:

forte si tussire occepsit, ne sic tussiat, ut, etc.,

Plaut. As. 4, 1, 49:

ita demum novatio fit... forte si condicio vel sponsor vel dies adiciatur,

Gai. Inst. 3, 177.—Rarely with ellipsis of si:

protinus Aeneas celeri certare sagitta invitat qui forte velint, i. e. si qui forte velint,

Verg. A, 5, 485.—

With nisi ironically:

hoc te monitum, nisi forte ipse non vis, volueram,

Plaut. Capt. 2, 2, 59:

nemo fere saltat sobrius, nisi forte insanit,

Cic. Mur. 6, 13:

propensior benignitas esse debebit in calamitosos, nisi forte erunt digni calamitate,

id. Off. 2, 18, 62; 3, 24, 93: is constantiam teneat;

nisi forte se intellexerit errasse, etc.,

id. ib. 1, 33, 120:

negare hoc, nisi forte negare omnia constituisti, nullo modo potes,

id. Verr. 2, 3, 64, § 149: accedam ad omnia tua, Torquate;

nisi memoria forte defecerit,

id. Fin. 2, 14, 44.—In indirect locution with an inf.:

nisi forte clarissimo cuique plures curas, majora pericula subeunda, delenimentis curarum et periculorum carendum esse,

Tac. A. 2, 33.— Ironically, unless indeed, unless to be sure:

Erucii criminatio tota, ut arbitror, dissoluta est, nisi forte exspectatis, ut illa diluam, quae, etc.,

Cic. Rosc. Am. 29, 82; cf.:

immo vero te audiamus, nisi forte Manilius interdictum aliquod inter duo soles putat esse componendum,

id. Rep. 1, 13:

ortum quidem amicitiae videtis nisi quid ad haec forte vultis,

id. Lael. 9, 32; id. Mil. 7, 17; 31, 84; id. Verr. 2, 3, 64, § 149; id. Leg. 1, 1, 2; id. N. D. 3, 18, 45; id. Fat. 16, 37; Sall. C. 20, 17; Quint. 10, 1, 70; Tac. H. 4, 74.—

With ne:

ne quid animae forte amittat dormiens,

Plaut. Aul. 2, 4, 24 and 26; Ter. Eun. 2, 2, 56:

pacem ab Aesculapio Petas, ne forte tibi eveniat magnum malum,

Plaut. Curc. 2, 2, 21:

qui metuo, ne te forte flagitent,

Cic. Fam. 9, 8, 1:

metuens, ne forte deprehensus retraheretur,

Liv. 2, 12, 4:

comperisse me non audeo dicere, ne forte id ipsum verbum ponam, quod, etc.,

Cic. Fam. 5, 5, 2; id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 4: ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur, hominem toties irasci, id. de Or. 2, 46, 191; id. Att. 2, 18, 2.—Rarely with ut non instead of ne, Quint. 1, 3, 1.—

In relat. clauses (very rare):

nisi si quispiamst Amphitruo alius, qui forte te hic absente tamen tuam rem curet,

Plaut. Am. 2, 2, 195:

unus in hoc non est populo, qui forte Latine reddere verba queat,

Ov. Tr. 5, 7, 53:

nam qui forte Stichum et Erotem emerit, recte videtur ita demonstrare,

Gai. Inst. 4, 59; Aur. Vict. Caes. 10, 3; 39, 45.—

In gen. (rare; not in Cic., for in Off. 2, 20, 70, the true read. is: in uno illo aut, si forte, in liberis ejus manet gratia, B. and K.;

and in the corrupt passage,

id. Att. 10, 12, 5; Orelli reads: fortiter ac tempestive;

Kayser, fortiter vel cum tempestate): quid si apud te veniat de subito prandium aut potatio Forte, aut cena,

Plaut. Bacch. 1, 1, 47:

neque solum alium pro alio pedem metrorum ratio non recipit, sed ne dactylum quidem aut forte spondeum alterum pro altero,

Quint. 9, 4, 49:

sive non trino forte nundino promulgata, sive non idoneo die, etc.,

id. 2, 4, 35:

ut sciant, an ad probandum id quod intendimus forte respondeant,

id. 5, 10, 122; cf. id. 7, 3, 20: quo casu licet uxori vel in omnes res, vel in unam forte aut duas (optare), Gai Inst. 1, 150; 4, 74:

forte quid expediat, communiter aut melior pars Malis carere quaeritis laboribus,

what may perhaps be of some use, Hor. Epod. 16, 15:

alii nulli rem obligatam esse quam forte Lucio Titio,

than for instance, Dig. 20, 1, 15, § 2; 30, 1, 67; 48, 22, 7, § 6; Gai. Inst. 3, 179.

bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.

Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

Plaut. Am. 1, 1, 35:

quae domi duellique male fecisti,

id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

quique agent rem duelli,

Cic. Leg. 2, 8, 21:

aes atque ferrum, duelli instrumenta,

id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

id. 22, 10, 2:

victoriaque duelli populi Romani erit,

id. 23, 11, 2:

si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

id. 36, 2, 2;

and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

id. 40, 52, 5.— Poet.:

hic... Pacem duello miscuit,

Hor. C. 3, 5, 38:

cadum Marsi memorem duelli,

id. ib. 3, 14, 18:

vacuum duellis Janum Quirini clausit,

id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]

Form bellum.

War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).

Specifying the enemy.

By adjj. denoting the nation:

omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

id. Ac. 2, 5, 13:

Britannicum bellum,

id. Att. 4, 16, 13:

Gallicum,

id. Prov. Cons. 14, 35:

Germanicum,

Caes. B. G. 3, 28:

Sabinum,

Liv. 1, 26, 4:

Parthicum,

Vell. 2, 46, 2;

similarly: bellum piraticum,

the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

Sertorianum bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

Mithridaticum,

id. Imp. Pomp. 3, 7:

Jugurthinum,

Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

similarly: bellum regium,

the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

bellum Africanum, Transalpinum,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

Asiaticum,

id. ib. 22, 64:

Africum,

Caes. B. C. 2, 32 fin.:

Actiacum,

Vell. 2, 86, 3:

Hispaniense,

id. 2, 55, 2.—

With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

Venetorum,

Caes. B. G. 3, 16:

Helvetiorum,

id. ib. 1, 40 fin.;

1, 30: Ambiorigis,

id. ib. 6, 29, 4:

Pyrrhi, Philippi,

Cic. Phil. 11, 7, 17:

Samnitium,

Liv. 7, 29, 2.—

With cum and abl. of the name.

Attributively:

cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

belli causa cum Samnitibus,

Liv. 7, 29, 3:

hunc finem bellum cum Philippo habuit,

id. 33, 35, 12:

novum cum Antiocho instabat bellum,

id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—

With cum dependent on the verb:

quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

Plaut. Capt. prol. 59:

novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—

With adversus and acc. of the name.

Attributively:

bellum adversus Philippum,

Liv. 31, 1, 8:

bellum populus adversus Vestinos jussit,

id. 8, 29, 6.—

With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

id. 45, 11, 8:

bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

Nep. Dat. 8, 5.—

With contra and acc.:

cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

Cic. Phil. 3, 1, 1:

causam belli contra patriam inferendi,

id. ib. 2, 22, 53.—

With in and acc. (very rare):

Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

Nep. Lys. 1, 1.—

With inter and acc.:

hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

Liv. 45, 9, 2.—

With apud and acc.:

secutum est bellum gestum apud Mutinam,

Nep. Att. 9, 1.—

With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—

With verbs.

Referring to the beginning of the war.

Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

summa erat observatio in bello movendo,

Cic. Off. 1, 11, 37:

bellum commotum a Scapula,

id. Fam. 9, 13, 1:

nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

Sall. C. 30, 2:

is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

Liv. 1, 53, 2:

insequenti anno Veiens bellum motum,

id. 4, 58, 6:

dii pium movere bellum,

id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

concitare,

Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—

Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

cum tam pestiferum bellum pararet,

Cic. Att. 9, 13, 3:

bellum utrimque summopere parabatur,

Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

parare alicui,

Nep. Alcib. 9, 5:

bellum terra et mari comparat,

Cic. Att. 10, 4, 3:

tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

bellum omnium consensu apparari coeptum,

Liv. 4, 55, 7:

numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

Sen. Vit. Beat. 26, 2.—

Bellum differre, to postpone a war:

nec jam poterat bellum differri,

Liv. 2, 30, 7:

mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—

Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

Sall. J. 83, 1:

prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

id. ib. 20, 5:

de integro bellum sumit,

id. ib. 62, 9:

iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

Liv. 38, 19, 3:

sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—

Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

Cic. Off. 1, 23, 80:

suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

id. ib. 1, 11, 35:

judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

undertaking, Liv. 4, 58, 14:

senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

id. 6, 9, 5:

bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

Vell. 2, 3, 3.—

Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

consensit et senatus bellum,

Liv. 8, 6, 8:

bellum erat consensum,

id. 1, 32, 12.—

Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

id. ib.:

cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

id. Imp. Pomp. 17, 50:

Camillus cui id bellum mandatum erat,

Liv. 5, 26, 3:

Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

id. 6, 22, 6:

Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

id. 7, 23, 2:

quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

id. ib. 16, 49:

hunc toti bello praefecerunt,

Caes. B. G. 5, 11 fin.:

alicui bellum suscipiendum dare,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

bellum administrandum permittere,

id. ib. 21, 61.—

Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

Liv. 1, 32, 13:

Corinthiis bellum indicamus an non?

Cic. Inv. 1, 12, 17:

ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

bellum indici posse existimabat,

Liv. 1, 22, 4:

ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

id. 1, 22, 6:

ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—

Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

Denseletis nefarium bellum intulisti,

Cic. Pis. 34, 84:

ei civitati bellum indici atque inferri solere,

id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

bellum patriae faciet,

id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

3, 29: constituit bellum facere,

Sall. C. 26, 5; 24, 2:

occupant bellum facere,

they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

id. 1, 32, 13:

populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

urbs quae bellum facere atque instruere possit,

Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—

Bellum oritur or exoritur, a war begins:

subito bellum in Gallia ex, ortum est,

Caes. B. G. 3, 7:

aliud multo propius bellum ortum,

Liv. 1, 14, 4:

Veiens bellum exortum,

id. 2, 53, 1.—

bellum

(ante-class. and poet.

duel-lum

), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.

Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

Plaut. Am. 1, 1, 35:

quae domi duellique male fecisti,

id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

quique agent rem duelli,

Cic. Leg. 2, 8, 21:

aes atque ferrum, duelli instrumenta,

id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

id. 22, 10, 2:

victoriaque duelli populi Romani erit,

id. 23, 11, 2:

si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

id. 36, 2, 2;

and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

id. 40, 52, 5.— Poet.:

hic... Pacem duello miscuit,

Hor. C. 3, 5, 38:

cadum Marsi memorem duelli,

id. ib. 3, 14, 18:

vacuum duellis Janum Quirini clausit,

id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]

Form bellum.

War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).

Specifying the enemy.

By adjj. denoting the nation:

omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

id. Ac. 2, 5, 13:

Britannicum bellum,

id. Att. 4, 16, 13:

Gallicum,

id. Prov. Cons. 14, 35:

Germanicum,

Caes. B. G. 3, 28:

Sabinum,

Liv. 1, 26, 4:

Parthicum,

Vell. 2, 46, 2;

similarly: bellum piraticum,

the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

Sertorianum bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

Mithridaticum,

id. Imp. Pomp. 3, 7:

Jugurthinum,

Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

similarly: bellum regium,

the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

bellum Africanum, Transalpinum,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

Asiaticum,

id. ib. 22, 64:

Africum,

Caes. B. C. 2, 32 fin.:

Actiacum,

Vell. 2, 86, 3:

Hispaniense,

id. 2, 55, 2.—

With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

Venetorum,

Caes. B. G. 3, 16:

Helvetiorum,

id. ib. 1, 40 fin.;

1, 30: Ambiorigis,

id. ib. 6, 29, 4:

Pyrrhi, Philippi,

Cic. Phil. 11, 7, 17:

Samnitium,

Liv. 7, 29, 2.—

With cum and abl. of the name.

Attributively:

cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

belli causa cum Samnitibus,

Liv. 7, 29, 3:

hunc finem bellum cum Philippo habuit,

id. 33, 35, 12:

novum cum Antiocho instabat bellum,

id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—

With cum dependent on the verb:

quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

Plaut. Capt. prol. 59:

novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—

With adversus and acc. of the name.

Attributively:

bellum adversus Philippum,

Liv. 31, 1, 8:

bellum populus adversus Vestinos jussit,

id. 8, 29, 6.—

With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

id. 45, 11, 8:

bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

Nep. Dat. 8, 5.—

With contra and acc.:

cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

Cic. Phil. 3, 1, 1:

causam belli contra patriam inferendi,

id. ib. 2, 22, 53.—

With in and acc. (very rare):

Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

Nep. Lys. 1, 1.—

With inter and acc.:

hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

Liv. 45, 9, 2.—

With apud and acc.:

secutum est bellum gestum apud Mutinam,

Nep. Att. 9, 1.—

With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—

With verbs.

Referring to the beginning of the war.

Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

summa erat observatio in bello movendo,

Cic. Off. 1, 11, 37:

bellum commotum a Scapula,

id. Fam. 9, 13, 1:

nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

Sall. C. 30, 2:

is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

Liv. 1, 53, 2:

insequenti anno Veiens bellum motum,

id. 4, 58, 6:

dii pium movere bellum,

id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

concitare,

Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—

Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

cum tam pestiferum bellum pararet,

Cic. Att. 9, 13, 3:

bellum utrimque summopere parabatur,

Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

parare alicui,

Nep. Alcib. 9, 5:

bellum terra et mari comparat,

Cic. Att. 10, 4, 3:

tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

bellum omnium consensu apparari coeptum,

Liv. 4, 55, 7:

numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

Sen. Vit. Beat. 26, 2.—

Bellum differre, to postpone a war:

nec jam poterat bellum differri,

Liv. 2, 30, 7:

mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—

Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

Sall. J. 83, 1:

prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

id. ib. 20, 5:

de integro bellum sumit,

id. ib. 62, 9:

iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

Liv. 38, 19, 3:

sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—

Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

Cic. Off. 1, 23, 80:

suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

id. ib. 1, 11, 35:

judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

undertaking, Liv. 4, 58, 14:

senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

id. 6, 9, 5:

bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

Vell. 2, 3, 3.—

Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

consensit et senatus bellum,

Liv. 8, 6, 8:

bellum erat consensum,

id. 1, 32, 12.—

Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

id. ib.:

cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

id. Imp. Pomp. 17, 50:

Camillus cui id bellum mandatum erat,

Liv. 5, 26, 3:

Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

id. 6, 22, 6:

Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

id. 7, 23, 2:

quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

id. ib. 16, 49:

hunc toti bello praefecerunt,

Caes. B. G. 5, 11 fin.:

alicui bellum suscipiendum dare,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

bellum administrandum permittere,

id. ib. 21, 61.—

Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

Liv. 1, 32, 13:

Corinthiis bellum indicamus an non?

Cic. Inv. 1, 12, 17:

ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

bellum indici posse existimabat,

Liv. 1, 22, 4:

ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

id. 1, 22, 6:

ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—

Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

Denseletis nefarium bellum intulisti,

Cic. Pis. 34, 84:

ei civitati bellum indici atque inferri solere,

id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

bellum patriae faciet,

id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

3, 29: constituit bellum facere,

Sall. C. 26, 5; 24, 2:

occupant bellum facere,

they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

id. 1, 32, 13:

populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

urbs quae bellum facere atque instruere possit,

Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—

Bellum oritur or exoritur, a war begins:

subito bellum in Gallia ex, ortum est,

Caes. B. G. 3, 7:

aliud multo propius bellum ortum,

Liv. 1, 14, 4:

Veiens bellum exortum,

id. 2, 53, 1.—

Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

Cic. Sen. 6, 18:

cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

id. Off. 1, 12, 38:

cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

id. Div. 1, 46, 103:

erant hae difficultates belli gerendi,

Caes. B. G. 3, 10:

bellum cum Germanis gerere constituit,

id. ib. 4, 6:

Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

Sall. C. 16, 5:

bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

Liv. 21, 1, 1:

alter consul in Sabinis bellum gessit,

id. 2, 62, 3:

de exercitibus per quos id bellum gereretur,

id. 23, 25, 5:

Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

bellum bellare,

Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

in the same sense: bellum agere,

Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

bello persequi aliquem,

Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—

Trahere or ducere bellum, to protract a war:

necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

Cic. Att. 10, 8, 2:

bellum trahi non posse,

Sall. J. 23, 2:

belli trahendi causa,

Liv. 5, 11, 8:

morae qua trahebant bellum paenitebat,

id. 9, 27, 5:

suadere institui ut bellum duceret,

Cic. Fam. 7, 3, 2:

bellum enim ducetur,

id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

Liv. 5, 5, 1.—

Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

Cic. Prov. Cons. 13, 32:

quod bellum non intulerit sed defenderit,

Caes. B. G. 1, 44:

Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

Liv. 8, 37, 5.—

Referring to the end of a war.

Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

Cic. Leg. 2, 14, 34:

(bellum) cum deponi victores velint,

Sall. J. 83, 1:

bellum decem ferme annis ante depositum erat,

Liv. 31, 1, 8:

nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

id. 31, 31, 19:

dicit posse condicionibus bellum poni,

Sall. J. 112, 1:

bellum grave cum Etruria positum est,

id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

velut posito bello,

Liv. 1, 53, 5:

manere bellum quod positum simuletur,

id. 1, 53, 7:

posito ubique bello,

Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

Liv. 2, 14, 5.—

Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

timerent ne bellum componeretur,

Cic. Fam. 10, 33, 3:

si bellum compositum foret,

Sall. J. 97, 2:

belli componendi licentiam,

id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

similarly: bellum sedare,

Nep. Dat. 8, 5.—

Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

Cic. Fam. 11, 12, 2:

bellumque maximum conficies,

id. Rep. 6, 11, 11:

confecto Mithridatico bello,

id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

36, 2, 3: bello perfecto,

Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—

Less usual connections:

bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

alere ac fovere bellum,

Liv. 42, 11, 5:

bellum navare alicui,

Tac. H. 5, 25:

spargere,

id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

serere,

Liv. 21, 10, 4:

circumferre,

Tac. A. 13, 37:

exercere,

id. ib. 6, 31:

quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

bellum ascendit in rupes,

id. 4, 12, 4:

bellum serpit in proximos,

id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

bella narrare,

Cic. Or. 9, 30:

canere bella,

Quint. 10, 1, 91:

bella legere,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—

As object denoting place or time.

Proficisci ad bellum, to depart for the war.

Of the commander:

consul sortitu ad bellum profectus,

Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

Caes. B. G. 6, 29, 4:

ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

in bellum,

Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—

Of persons partaking in a war:

si proficiscerer ad bellum,

Cic. Fam. 7, 3, 1. —

Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—

In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

in bella sequi,

id. ib. 8, 547.—

Of time.

In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

Plaut. Capt. prol. 68; so,

domi duellique,

id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

Cic. Off. 2, 24, 85:

paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

Sall. J. 41, 7:

animus belli ingens, domi modicus,

id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

bello domique,

id. 1, 34, 12:

domi belloque,

id. 9, 26, 21; and:

neque bello, neque domi,

id. 4, 35, 3.—Without domi:

simul rem et gloriam armis belli repperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

Cic. Rep. 2, 32, 86.—

In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

ad haec quae in civili bello fecerit,

Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

in ipso bello eadem sensi,

id. Marcell. 5, 14:

in Volsco bello virtus enituit,

Liv. 2, 24, 8:

in eo bello,

id. 23, 46, 6:

in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

ut fit in bello, capitur alter filius,

Plaut. Capt. prol. 25:

qui in bello occiderunt,

Cic. Fam. 9, 5, 2:

quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

Sall. C. 9, 4:

non in bello solum, sed etiam in pace,

Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

in bello parta,

Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—

Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

bello Italico,

id. Pis. 36, 87:

Veienti bello,

id. Div. 1, 44, 100:

domestico bello,

id. Planc. 29, 70:

qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

Liv. 23, 12, 11:

victor tot intra paucos dies bellis,

id. 2, 27, 1:

nullo bello, multis tamen proeliis victus,

id. 9, 18, 9:

bello civili,

Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

Cic. N. D. 2, 2, 6:

suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

Cic. Sest. 26, 57:

res pace belloque gestas,

Liv. 2, 1, 1:

egregieque rebus bello gestis,

id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

ludi bello voti,

id. 4, 35. 3:

princeps pace belloque,

id. 7, 1, 9:

Cotyn bello juvisse Persea,

id. 45, 42, 7:

bello parta,

Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—

Inter bellum (rare):

cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

Liv. 2, 14, 2:

inter haec bella consules... facti,

id. 2, 63, 1.—

Bellum in attributive connection.

Justum bellum.

A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

justum piumque bellum,

Liv. 1, 23, 4:

non loquor apud recusantem justa bella populum,

id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—

A regular war (opp. a raid, etc.):

in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

Liv. 1, 15, 1.—

For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—

Belli eventus or exitus, the result of a war:

quicunque belli eventus fuisset,

Cic. Marcell. 8, 24:

haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

Sall. C. 37, 9:

eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

exitus hujus calamitosissimi belli,

Cic. Fam. 6, 21, 1:

cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

Britannici belli exitus exspectatur,

id. Att. 4, 16, 13:

cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

Liv. 5, 16, 8.—

Fortuna belli, the chances of war:

adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—

Belli artes, military skill:

cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

Liv. 1, 35, 1:

haud ignotas belli artes,

id. 21, 1, 2:

temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

id. 1, 21, 6.—

Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

in re publica maxime servanda sunt jura belli,

Cic. Off. 1, 11, 34:

sunt et belli sicut pacis jura,

Liv. 5, 27, 6:

jure belli res vindicatur,

Gai. Inst. 3, 94.—

Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

trium simul bellorum victor,

a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

victor tot bellis,

id. 2, 27, 1). —

Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—

Transf.

Of things concr. and abstr.:

qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

Cic. Dom. 23, 60:

bellum contra aras et focos,

id. Phil. 3, 1, 1:

miror cur philosophiae... bellum indixeris,

id. Or. 2, 37, 155:

ventri Indico bellum,

Hor. S. 1, 5, 8.—

Of animals:

milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

Cic. N. D. 2, 49, 125:

hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

Ov. M. 6, 92.—

With individuals:

quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

Plaut. Stich. 1, 2, 14:

nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

Cic. Lael. 21, 77:

cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

id. Sull. 9, 28:

hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

Liv. 2, 12, 11:

falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

id. 3, 25, 3:

tribunicium domi bellum patres territat,

id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

Cic. Cael. 28, 67.—

In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—

Personified as god of war ( = Janus):

tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

Plin. 35, 4, 10, § 27:

sunt geminae Belli portae, etc.,

Verg. A. 7, 607:

mortiferumque averso in limine Bellum,

id. ib. 6, 279.—

Plur.: bella, army ( poet.):

permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

Ov. M. 12, 24:

sed victae fera bella deae vexere per aequora,

Sil. 7, 472:

quid faciat bellis obsessus et undis?

Stat. Th. 9, 490.—

Battle, = proelium:

rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

Varr. L. L. 7, 3, 92:

quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

Sall. C. 9, 4:

praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

Liv. 8, 10, 7:

commisso statim bello,

Front. Strat. 1, 11, 2:

Actia bella,

Verg. A. 8, 675:

ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —

Bellum = liber de bello:

quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

Cic. Sen. 14, 50.

Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

Cic. Sen. 6, 18:

cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

id. Off. 1, 12, 38:

cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

id. Div. 1, 46, 103:

erant hae difficultates belli gerendi,

Caes. B. G. 3, 10:

bellum cum Germanis gerere constituit,

id. ib. 4, 6:

Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

Sall. C. 16, 5:

bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

Liv. 21, 1, 1:

alter consul in Sabinis bellum gessit,

id. 2, 62, 3:

de exercitibus per quos id bellum gereretur,

id. 23, 25, 5:

Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

bellum bellare,

Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

in the same sense: bellum agere,

Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

bello persequi aliquem,

Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—

Trahere or ducere bellum, to protract a war:

necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

Cic. Att. 10, 8, 2:

bellum trahi non posse,

Sall. J. 23, 2:

belli trahendi causa,

Liv. 5, 11, 8:

morae qua trahebant bellum paenitebat,

id. 9, 27, 5:

suadere institui ut bellum duceret,

Cic. Fam. 7, 3, 2:

bellum enim ducetur,

id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

Liv. 5, 5, 1.—

Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

Cic. Prov. Cons. 13, 32:

quod bellum non intulerit sed defenderit,

Caes. B. G. 1, 44:

Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

Liv. 8, 37, 5.—

Referring to the end of a war.

Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

Cic. Leg. 2, 14, 34:

(bellum) cum deponi victores velint,

Sall. J. 83, 1:

bellum decem ferme annis ante depositum erat,

Liv. 31, 1, 8:

nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

id. 31, 31, 19:

dicit posse condicionibus bellum poni,

Sall. J. 112, 1:

bellum grave cum Etruria positum est,

id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

velut posito bello,

Liv. 1, 53, 5:

manere bellum quod positum simuletur,

id. 1, 53, 7:

posito ubique bello,

Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

Liv. 2, 14, 5.—

Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

timerent ne bellum componeretur,

Cic. Fam. 10, 33, 3:

si bellum compositum foret,

Sall. J. 97, 2:

belli componendi licentiam,

id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

similarly: bellum sedare,

Nep. Dat. 8, 5.—

Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

Cic. Fam. 11, 12, 2:

bellumque maximum conficies,

id. Rep. 6, 11, 11:

confecto Mithridatico bello,

id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

36, 2, 3: bello perfecto,

Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—

Less usual connections:

bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

alere ac fovere bellum,

Liv. 42, 11, 5:

bellum navare alicui,

Tac. H. 5, 25:

spargere,

id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

serere,

Liv. 21, 10, 4:

circumferre,

Tac. A. 13, 37:

exercere,

id. ib. 6, 31:

quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

bellum ascendit in rupes,

id. 4, 12, 4:

bellum serpit in proximos,

id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

bella narrare,

Cic. Or. 9, 30:

canere bella,

Quint. 10, 1, 91:

bella legere,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—

As object denoting place or time.

Proficisci ad bellum, to depart for the war.

Of the commander:

consul sortitu ad bellum profectus,

Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

Caes. B. G. 6, 29, 4:

ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

in bellum,

Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—

Of persons partaking in a war:

si proficiscerer ad bellum,

Cic. Fam. 7, 3, 1. —

Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—

In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

in bella sequi,

id. ib. 8, 547.—

Of time.

In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

Plaut. Capt. prol. 68; so,

domi duellique,

id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

Cic. Off. 2, 24, 85:

paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

Sall. J. 41, 7:

animus belli ingens, domi modicus,

id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

bello domique,

id. 1, 34, 12:

domi belloque,

id. 9, 26, 21; and:

neque bello, neque domi,

id. 4, 35, 3.—Without domi:

simul rem et gloriam armis belli repperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

Cic. Rep. 2, 32, 86.—

In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

ad haec quae in civili bello fecerit,

Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

in ipso bello eadem sensi,

id. Marcell. 5, 14:

in Volsco bello virtus enituit,

Liv. 2, 24, 8:

in eo bello,

id. 23, 46, 6:

in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

ut fit in bello, capitur alter filius,

Plaut. Capt. prol. 25:

qui in bello occiderunt,

Cic. Fam. 9, 5, 2:

quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

Sall. C. 9, 4:

non in bello solum, sed etiam in pace,

Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

in bello parta,

Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—

Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

bello Italico,

id. Pis. 36, 87:

Veienti bello,

id. Div. 1, 44, 100:

domestico bello,

id. Planc. 29, 70:

qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

Liv. 23, 12, 11:

victor tot intra paucos dies bellis,

id. 2, 27, 1:

nullo bello, multis tamen proeliis victus,

id. 9, 18, 9:

bello civili,

Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

Cic. N. D. 2, 2, 6:

suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

Cic. Sest. 26, 57:

res pace belloque gestas,

Liv. 2, 1, 1:

egregieque rebus bello gestis,

id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

ludi bello voti,

id. 4, 35. 3:

princeps pace belloque,

id. 7, 1, 9:

Cotyn bello juvisse Persea,

id. 45, 42, 7:

bello parta,

Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—

Inter bellum (rare):

cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

Liv. 2, 14, 2:

inter haec bella consules... facti,

id. 2, 63, 1.—

Bellum in attributive connection.

Justum bellum.

A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

justum piumque bellum,

Liv. 1, 23, 4:

non loquor apud recusantem justa bella populum,

id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—

A regular war (opp. a raid, etc.):

in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

Liv. 1, 15, 1.—

For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—

Belli eventus or exitus, the result of a war:

quicunque belli eventus fuisset,

Cic. Marcell. 8, 24:

haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

Sall. C. 37, 9:

eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

exitus hujus calamitosissimi belli,

Cic. Fam. 6, 21, 1:

cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

Britannici belli exitus exspectatur,

id. Att. 4, 16, 13:

cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

Liv. 5, 16, 8.—

Fortuna belli, the chances of war:

adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—

Belli artes, military skill:

cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

Liv. 1, 35, 1:

haud ignotas belli artes,

id. 21, 1, 2:

temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

id. 1, 21, 6.—

Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

in re publica maxime servanda sunt jura belli,

Cic. Off. 1, 11, 34:

sunt et belli sicut pacis jura,

Liv. 5, 27, 6:

jure belli res vindicatur,

Gai. Inst. 3, 94.—

Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

trium simul bellorum victor,

a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

victor tot bellis,

id. 2, 27, 1). —

Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—

Transf.

Of things concr. and abstr.:

qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

Cic. Dom. 23, 60:

bellum contra aras et focos,

id. Phil. 3, 1, 1:

miror cur philosophiae... bellum indixeris,

id. Or. 2, 37, 155:

ventri Indico bellum,

Hor. S. 1, 5, 8.—

Of animals:

milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

Cic. N. D. 2, 49, 125:

hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

Ov. M. 6, 92.—

With individuals:

quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

Plaut. Stich. 1, 2, 14:

nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

Cic. Lael. 21, 77:

cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

id. Sull. 9, 28:

hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

Liv. 2, 12, 11:

falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

id. 3, 25, 3:

tribunicium domi bellum patres territat,

id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

Cic. Cael. 28, 67.—

In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—

Personified as god of war ( = Janus):

tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

Plin. 35, 4, 10, § 27:

sunt geminae Belli portae, etc.,

Verg. A. 7, 607:

mortiferumque averso in limine Bellum,

id. ib. 6, 279.—

Plur.: bella, army ( poet.):

permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

Ov. M. 12, 24:

sed victae fera bella deae vexere per aequora,

Sil. 7, 472:

quid faciat bellis obsessus et undis?

Stat. Th. 9, 490.—

Battle, = proelium:

rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

Varr. L. L. 7, 3, 92:

quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

Sall. C. 9, 4:

praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

Liv. 8, 10, 7:

commisso statim bello,

Front. Strat. 1, 11, 2:

Actia bella,

Verg. A. 8, 675:

ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —

Bellum = liber de bello:

quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

Cic. Sen. 14, 50.

bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.

Attributively.

As adjunct of nouns denoting persons.

Vir bonus.

A man morally good (kalos kagathos):

quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

Cic. Tusc. 5, 10, 28:

ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

id. Ac. 2, 8, 23:

sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

id. Off. 3, 15, 64:

qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

id. Lael. 5, 19:

non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

id. Att. 7, 2, 4:

ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—

An honest man:

justitia, ex qua viri boni nominantur,

Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

id. ib. 3, 19, 77:

quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—

A man of good standing in the community:

id viri boni arbitratu deducetur,

Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

Cic. Att. 9, 12, 3.—

Ironically of bad men:

sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

Cic. Cael. 26, 63:

nam socer ejus, vir multum bonus est,

id. Agr. 3, 3, 13;

so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

Cic. Rosc. Am. 36, 104.—

Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

Cic. Leg. 3, 9, 20.—

As a conventional courtesy:

homines optimi non intellegunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

bone accusator,

id. Rosc. Am. 21, 58:

sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—

Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

Plaut. Curc. 4, 1, 14.—

With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

bonus consul,

Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

boni tribuni plebis,

Cic. Phil. 1, 10, 25:

bonus senator,

id. Prov. Cons. 15, 37:

senator bonus,

id. Dom. 4, 8:

bonus judex,

id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

bonus augur (ironically),

id. Phil. 2, 32, 80:

bonus vates,

Plaut. Mil. 3, 3, 27:

bonus imperator,

Sall. C. 60, 4:

bonus dux,

Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

naturam, optimam ducem,

the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

bonus miles,

Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

bonus orator,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

optimus orator,

id. Opt. Gen. 1, 3:

poeta bonus,

id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

scriptor bonus,

Quint. 10, 1, 104:

bonus advocatus,

id. 5, 13, 10:

bonus defensor,

id. 5, 13, 3:

bonus altercator,

a good debater, id. 6, 4, 10:

bonus praeceptor,

id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

bonus gubernator,

Cic. Ac. 2, 31, 100:

optimus opifex,

Hor. S. 1, 3, 133:

sutor bonus,

id. ib. 1, 3, 125:

actor optimus,

Cic. Sest. 57, 122:

cantor optimus est modulator,

Hor. S. 1, 3, 130:

melior gladiator,

Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

bonus paterfamilias,

a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

bonus servus,

Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

dominus bonus,

Cato, R. R. 14:

bonus custos,

Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

filius bonus,

Plaut. Am. 3, 4, 9:

patres,

Quint. 11, 3, 178:

parens,

id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

uxor melior,

Cic. Inv. 1, 31, 52:

amicus,

id. Fam. 2, 15, 3:

amicus optimus,

Plaut. Cas. 3, 3, 18:

optimus testis,

Cic. Fam. 7, 27, 2:

auctor, in two senses,

good authority, id. Att. 5, 12, 3;

and = bonus scriptor (post-class.),

Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

id. ib. 2, 23, 83:

eum esse civem et fidelem et bonum,

Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

optimus et fortissimus civis,

Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—

Bonus and optimus as epithets of the gods.

In gen.:

sed te bonus Mercurius perdat,

Plaut. Cas. 2, 3, 23:

fata... bonique divi,

Hor. C. 4, 2, 38:

divis orte bonis,

id. ib. 4, 5, 1:

O bone deus!

Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—

Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

Cic. N. D. 2, 25, 64:

Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

id. ib. 3, 36, 87:

in templo Jovis Optimi Maximi,

id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

nutu Jovis Optimi Maximi,

id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—

Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

di boni, hunc visitavi antidhac!

Plaut. Ep. 4, 1, 16:

di boni, boni quid porto!

Ter. And. 2, 2, 1:

di boni, quid hoc morbi est,

id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

alter, O di boni, quam taeter incedebat!

Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—

Bona Dea, etc., v. 6.—

Optimus as a laudatory epithet.

Vir optimus:

per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

Cic. Sest. 1, 2:

virum optimum et constantissimum M. Cispium,

id. ib. 35, 76:

fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

id. ib.:

consolabor hos praesentes, viros optimos,

id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—

Femina bona, optima:

tua conjunx bona femina,

Cic. Phil. 3, 6, 16:

hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

id. ib. —

Senex, pater, frater, etc.:

optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

Cic. Planc. 41, 97:

insuevit pater optimus hoc me,

Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

C. Marcelli, fratris optimi,

Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—

With proper names ( poet.):

optimus Vergilius,

Hor. S. 1, 6, 54:

Maecenas optimus,

id. ib. 1, 5, 27:

optime Quinti,

id. Ep. 1, 16, 1.—

Esp. as an epithet of the Roman emperors:

quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

Plin. Pan. 2, 7:

gratias, inquit, ago, optime Princeps!

Sen. Tranq. 14. 4:

ex epistula optimi imperatoris Antonini,

Gai. Inst. 1, 102; cf.:

bene te patriae pater optime Caesar,

Ov. F. 2, 637:

optime Romulae Custos gentis,

Hor. C. 4, 5, 1.—

Bonus and Bona, names of deities.

Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

Bonae Deae pulvinaribus,

Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

in mal. part.,

Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—

Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—

Bona Fortuna:

si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

Plaut. Aul. 1, 3, 22:

Bonae Fortunae (signum),

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

Inscr. Orell. 1743 sq. —

Bona Spes:

Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

Plaut. Rud. 1, 4, 12:

BONAE SPEI,

Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—

BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

Prop. 3, 24, 19.

With nouns denoting things.

Things concrete, denoting excellence:

navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

Sen. Ep. 76, 13:

gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

id. ib. 76, 14:

id vinum erit lene et bono colore,

Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

tabulas... collocare in bono lumine,

Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

id. ib. 73; cf.:

bonae aquae, ironically compared to wine,

Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

praedium bonum caelum habeat,

good temperature, Cato, R. R. 1:

bona tempestate,

in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

(praedium) solo bono valeat,

by good soil, Cato, R. R. 1:

bonae (aedes) cum curantur male,

Plaut. Most. 1, 2, 24:

villam bonam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

bonus pons,

Cat. 17, 5:

scyphi optimi (= optime facti),

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

perbona toreumata,

id. ib. 2, 4, 18, §

38: bona domicilia,

comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

agrum Meliorem nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

fundum meliorem,

Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

equus melior,

id. Inv. 1, 31, 52:

bona cena,

Cat. 13, 3:

boni nummi,

good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

super omnia vultus accessere boni,

good looks, Ov. M. 8, 678:

mulier bona forma,

of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

equus formae melioris,

Hor. S. 2, 7, 52:

tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

fruges bonae,

Cat. 34, 19:

ova suci melioris,

of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

bonum omen, 2. e.),

Quint. 6, 3, 69:

scio te bona esse voce, ne clama nimis,

good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

bona firmaque vox,

Quint. 11, 3, 13.—

Things abstract.

Of physical well-being:

ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

non bonus somnus de prandio est,

Plaut. Most. 3, 2, 8:

bona aetas,

prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

optima aetate,

id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

bona, inquis, aetate, etc.,

Sen. Ep. 76, 1.—

Of the mind and soul:

meliore esse sensu,

Cic. Sest. 21, 47:

optima indoles,

id. Fin. 5, 22, 61:

bona conscientia,

Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

mens melior,

Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

duos optimae indolis filios,

Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

bonum consilium,

Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

bona voluntas,

a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

memoria bona,

Cic. Att. 8, 4, 2:

bona ratio cum perdita... confligit,

id. Cat. 2, 11, 25:

bonae rationes,

Ter. Ad. 5, 3, 50:

pronuntiatio bona,

Auct. Her. 3, 15, 27.—

Of moral relations:

ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

fac, sis, bonae frugi sies,

of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

bona studia,

moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

quidquid vita meliore parasti,

Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

Juppiter, te bonas preces precor,

Cato, R. R. 134; 139.—

Of external, artistic, and literary value and usefulness:

bono usui estis nulli,

Plaut. Curc. 4, 2, 15:

Optumo optume optumam operam das,

id. Am. 1, 1, 122:

bonam dedistis mihi operam,

a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

Cic. Off. 1, 33, 121:

bonum otium,

valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

bonis versibus,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

versus meliores,

Plaut. Trin. 3, 2, 81:

meliora poemata,

Hor. A. P. 303:

in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

Cic. Or. 8, 26:

optimas fabulas,

id. Off. 1, 31, 114:

melius munus,

id. Ac. 1, 2, 7.—

Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

de Procilio rumores non boni,

unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

id. Pis. 29, 71; cf.

fortuna optima esse,

to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

occasio tam bona,

Plaut. Most. 2, 2, 9:

senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

bona navigatio,

id. N. D. 3, 34, 83;

esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

ego sum spe bona,

Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

optima spe,

id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

more favorable, Liv. 7, 21, 6:

melior interpretatio,

Tac. H. 3, 65:

cum laude et bonis recordationibus,

id. A. 4, 38:

amnis Doctus iter melius,

i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

omen bonum,

a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

Liv. praef. § 13: melius omen,

Ov. F. 1, 221;

optimum,

Cic. Fam. 3, 12, 2:

bona scaeva,

Plaut. Stich. 5, 2, 24:

auspicio optumo,

id. ib. 3, 2, 6; cf.:

memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

Hor. S. 1, 9, 68.—

Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

optima res publica,

id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

minus bonis temporibus,

id. Dom. 4, 8; so,

optimis temporibus,

id. Sest. 3, 6:

nostrae res meliore loco videbantur,

id. ad Brut. 1, 3, 1:

lex optima,

id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—

Good = large, considerable:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6:

bona librorum copia,

Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

bona copia cornu,

Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—

Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

si bono genere natus sit,

Auct. Her. 3, 7, 13.—

Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.

Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

primum abs te hoc bona venia expeto,

Ter. Phorm. 2, 3, 31:

bona tua venia dixerim,

Cic. Leg. 3, 15, 34:

oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

Liv. 7, 41, 3:

obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

id. 6, 40, 10:

cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

Hor. S. 2, 4, 5.—

Bona pax, without quarrelling:

bona pax sit potius,

let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—

Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

Sall. J. 5, 5.—

Bona societas, alliance:

Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

Tac. A. 1, 58.

In particular phrases.

Bonae res.

= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

concedatur bonis rebus homines morte privari,

Cic. Tusc. 1, 36, 87:

optimis rebus usus est,

he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—

= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

bonis rebus tuis, meas irrides malas,

Plaut. Trin. 2, 4, 45:

in bonis rebus,

Hor. C. 2, 3, 2. —

Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —

Costly things, articles of luxury:

capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

nimium rei bonae,

id. Stich. 2, 3, 55:

ignorantia bonarum rerum,

Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

re bona copiosum esse,

Gell. 16, 19, 7.—

Moral, morally good:

illi cum res non bonas tractent,

Cic. Ac. 2, 33, 72:

ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

id. ib. 1, 4, 15:

quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

id. Sen. 18, 65.—

In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

res bonas verbis electis dictas quis non legat?

Cic. Fin. 1, 3, 8:

studiis generorum, praesertim in re bona,

Plaut. Am. 8, 26.—

Bonae artes.

A good, laudable way of dealing:

qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

Sall. C. 2, 9:

huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

id. ib. 11, 2:

quod is bonarum artium cupiens erat,

Tac. A. 6, 46.—

Liberal arts and sciences:

litteris aut ulli bonae arti,

Quint. 12, 1, 7:

conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

optimae artes: optimarum artium scientia,

Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—

Bona fides, or fides bona.

Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

si tibi optima fide omnia concessit,

Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—

Jurid. t. t.

Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,

Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

quidquid dare facere oportet ex fide bona,

Cic. Off. 3, 16, 66:

iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—

Bona verba.

Kind words:

Bona verba quaeso,

Ter. And. 1, 2, 33.—

Words of good omen (v. omen):

dicamus bona verba,

Tib. 2, 2, 1:

dicite suffuso ter bona verba mero,

Ov. F. 2, 638.—

Elegant or well-chosen expressions:

quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

Cic. Or. 1, 12, 51:

verborum bonorum cursu,

id. Brut. 66, 233:

omnia verba sunt alicubi optima,

Quint. 10, 1, 9.—

Moral sayings:

non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

Sen. Vit. Beat. 20, 1. —

Bona dicta.

Polite, courteous language:

hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

Plaut. Am. prol. 25.—

Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

Plaut. Capt. 3, 1, 22:

ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

id. Stich. 2, 3, 75.—

Bona facta.

= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

Tac. A. 3, 40.—

Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

bonum factum est, ut edicta servetis mea,

Plaut. Poen. prol. 16:

haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

id. ib. 45.— Hence,

Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

Suet. Caes. 80:

et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

id. Vit. 14:

hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

Aur. Vict. 49; cf.:

o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

Tert. Pud. 1.—

Bona gratia.

A friendly understanding:

cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

per gratiam bonam abire,

to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—

Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—

Bona pars.

The well-disposed part of a body of persons:

ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

Liv. 21, 4, 1:

pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

id. 7, 21, 6.—

The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

civem bonarum partium,

Cic. Sest. 32, 77:

(fuit) meliorum partium aliquando,

id. Cael. 6, 13:

qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—

Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

bonam partem ad te adtulit,

Ter. Eun. 1, 2, 43:

bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

Cic. Or. 2, 3, 14:

bonam magnamque partem exercitus,

Val. Max. 5, 2, ext. 4:

bona pars noctium,

Quint. 12, 11, 19:

bona pars hominum,

Hor. S. 1, 1, 61:

meae vocis... bona pars,

id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

melior pars diei,

Verg. A. 9, 156.—

Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

nostri melior pars animus est,

Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

quae pars optima est in homine,

best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

Sen. Brev. Vit. 18, 1:

Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

Vulg. Luc. 10, 42.—

Adverb.:

bonam partem = ex magna parte,

Lucr. 6, 1249.—

Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

id. Rosc. Am. 16, 45.—

Dies bonus or bona.

A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

Plaut. Poen. 2, 49:

nunc dicenda bona sunt bona verba die,

Ov. F. 1, 72.—

A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—

Bonus mos.

Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

Cic. Off. 1, 17, 56:

nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

Plaut. Trin. 1, 1, 6:

domi militiaeque boni mores colebantur,

Sall. C. 9, 1:

propter ejus suavissimos et optimos mores,

Cic. Phil. 3, 5, 13:

cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

Liv. 34, 6, 9:

mores meliores,

Plaut. Aul. 3, 5, 18.—

Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

ex optimo more et sanctissima disciplina,

Cic. Phil. 2, 28, 69:

neglegentia boni moris,

Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

conventio, mandatum contra bonos mores,

in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —

Adverbial phrases.

Bono animo esse, or bonum animum habere.

To be of good cheer or courage:

bono animo es! Liberabit ille te homo,

Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

animo bono es,

Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

Varr. R. R. 1, 26:

bono animo sint et tui et mei familiares,

Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

bono animo esse jubere eam consul,

Liv. 39, 13, 7:

habe modo bonum animum,

Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

habe animum bonum,

id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

bonum animum habe,

Liv. 45, 8, 5:

clamor ortus ut bonum animum haberet,

id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—

Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

id. Imp. Pomp. 19, 56:

quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—

Bonus animus, good temper, patience:

bonus animus in mala re dimidium mali est,

Plaut. Ps. 1, 5, 37:

vos etiam hoc animo meliore feratis,

Ov. M. 9, 433.—

Bono modo.

= placide, with composure, moderation:

si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

Cato, R. R. 5:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

Cic. Ac. 2, 44, 137.—

In a decent manner:

neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

Plaut. Merc. 5, 4, 62. —

Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

te ipse jure optumo incuses licet,

Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

ut jure optimo me deserere posses,

Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

ne jure optimo irrideamur,

Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

similarly, optimo judicio,

Val. Max. 2, 9, 2.

As subst.

bŏnus, boni, m.; of persons.

In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.

Plur.:

bonis quod bene fit haud perit,

Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

Cic. Off. 2, 20, 71:

verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

id. Lael. 14, 50:

diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

oderunt peccare boni virtutis amore,

Hor. Ep. 1, 16, 52:

tam bonis quam malis conduntur urbes,

Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

Plaut. Trin. 1, 2, 41.—

Sing.:

malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 8:

nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

qui meliorem audax vocet in jus,

Hor. S. 2, 5, 29.—

Bonus, a man of honor.

A brave man:

pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

Cic. Off. 1, 17, 57:

libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

Sall. C. 33, 5:

fortes creantur fortibus et bonis,

Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

fama impari boni atque ignavi erant,

Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —

A gentleman:

quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

Cic. Phil. 2, 4, 7.—

Boni, the better (i. e. higher) classes of society.

In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

Cic. Sest. 16, 38:

audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

id. ib. 47, 100:

ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

id. Pis. 2, 4:

etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

maledictis increpat omnes bonos,

Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

optimi,

Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

bonorum, id est lautorum et locupletum,

id. Att. 8, 1, 3.—

Without reference to political views;

opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

Plaut. Trin. 2, 2, 22:

semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

Sall. C. 37, 3:

elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

ut quaestui habeant male loqui melioribus,

Plaut. Poen. 3, 3, 13:

da locum melioribus,

Ter. Phorm. 3, 2, 37.—

Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—

Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.

Referring to morality:

esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

every good man, Cic. Sen. 13, 43:

qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

Sen. Prov. 4, 8.—

Of the educated classes:

adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

Sall. C. 34, 2:

optimo cuique infesta libertas,

Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—

Honorable, brave:

optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

Sall. J. 92, 8.—

In gen., excellent:

optimus quisque facere quam dicere... malebat,

Sall. C. 8, 5.—

Distributively:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—

Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—

Attributively, with a noun:

optimam quamque causam,

Cic. Sest. 43, 93:

optima quaeque dies,

Verg. G. 3, 66.

bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.

Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

id. Par. 1, 1, 9:

ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

id. Ac. 1, 2, 7:

non-est igitur voluptas bonum,

id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—

Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

Plaut. Capt. 4, 1, 9:

multa bona vobis volt facere,

will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

id. Capt. 1, 2, 33:

multa tibi di dent bona,

id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

omnia Bona dicere,

to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

Cic. Tusc. 1, 36, 88:

cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

id. ib. 5, 41, 120:

nihil enim boni nosti,

nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

mala pro bonis legere dementia est,

Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

quia bonum sit valere,

a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

id. Lael. 6, 20:

meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

id. Or. 1, 10, 43:

optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

ad melius transcurrere,

to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—

Bonum or bona, prosperity:

fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

Plaut. As. 2, 2, 58:

nulli est homini perpetuum bonum,

id. Curc. 1, 3, 33:

unā tecum bona, mala tolerabimus,

Ter. Phorm. 3, 3, 23:

quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

Cic. Inv. 1, 55, 107.—

Good qualities, gifts:

omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

Plaut. Am. 2, 2, 30:

magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

Cic. Off. 1, 41, 148:

nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

id. Cael. 5, 11:

hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

id. ib. 17, 39:

non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

id. Balb. 28, 63:

gaude isto tuo tam excellenti bono,

id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—

Advantage, benefit:

si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

Cic. Off. 1, 24, 83:

saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

maximum bonum in celeritate ponebat,

Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

hoc ita si fit, publico fiat bono,

Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—

With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

si bonum aequomque oras,

Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—

Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.

In gen.:

paterna oportet reddi filio bona,

Plaut. Poen. 5, 2, 120:

bona sua med habiturum omnia,

id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

Cic. Sest. 24, 54:

cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

id. ib. 30, 65:

bona, fortunas, possessiones omnium,

id. Caecin. 13, 38:

at mulctantur bonis exsules,

id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—

Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.

Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—

Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

Liv. 2, 24, 6:

bona proscribere,

to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—

Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—

In bonis esse;

with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.

Predicative use.

With nouns or pronouns as subjects.

Bonum esse, to be morally good, honest:

nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

Plaut. Cist. 2, 3, 82:

bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

Cato esse quam videri bonus malebat,

Sall. C. 54, 5:

ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —

To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

jam istuc non bonumst,

Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

oleum viridius et melius fiet,

id. ib. 3:

vinum ut alvum bonam faciat,

to correct the bowels, id. ib. 156:

quid est homini salute melius?

Plaut. As. 3, 3, 127:

non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

id. Trin. 2, 3, 1:

quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

Liv. 2, 51, 3:

parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

Lucr. 4, 181; 4, 191:

si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

quod bonum, faustum, felixque sit,

Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

Plaut. Cas. 2, 6, 50;

and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

Plaut. Trin. 1, 2, 3.—

To be kind:

bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

Plaut. Most. 4, 1, 22:

hic si vellet bonus ac benignus Esse,

Hor. S. 1, 2, 52.—

With reference to the gods:

ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

Plaut. As. 3, 3, 129:

Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—

Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).

Without a subject:

bonum sit!

may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—

With subject inf.:

nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

Plaut. Trin. 2, 4, 61:

bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

id. Curc. 1, 3,20.—

Melius est.

With subject inf.:

melius sanam est mentem sumere,

Plaut. Men. 5, 2, 51:

nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

melius fuit, fuisset, or fuerat,

it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

proinde quiesse erit melius,

Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—

With subject inf.-clause:

meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—

With ut-clause:

quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—

With subjectclause in the subjunctive:

nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

Plaut. Rud. 2, 2, 22.—

Optimum est.

With subject inf.:

optimum visum est, captivos quam primum deportare,

Liv. 23, 34, 8:

si quis dicit optimum esse navigare,

Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—

With inf.-clause:

constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—

With ut and subj:

hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

Cic. Fin. 2, 3, 6.—

With quod:

illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

id. Phil. 2, 36, 91.—

With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

sed hoc mihi optumum factu arbitror,

Plaut. Stich. 1, 2, 16:

optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

Caes. B. G. 4, 30:

optumum factu credens exercitum augere,

Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).

Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

di melius duint,

Ter. Phorm. 5, 9, 16:

di meliora velint!

Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

di meliora! inquit,

Cic. Sen. 14, 47:

id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

similarly, di melius, i. e. fecerunt,

Val. Max. 6, 1, ext. 3.

With object expressed,

By dat.

= good, useful, beneficial for:

ambula, id lieni optumum est,

Plaut. Curc. 2, 1, 25:

quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

Sall. C. 20, 3:

bona bello Cornus, jaculis, etc.,

Verg. G. 2, 447.—

= benignus or propitius, kind to:

vicinis bonus esto,

Cato, R. R. 4:

bene merenti mala es, male merenti bona es,

Plaut. As. 1, 2, 3:

vos o mihi Manes, Este boni,

Verg. A. 12, 647.—

= idoneus, fit for, adapted to:

qui locus vino optimus dicetur esse,

Cato, R. R. 6:

tum erit ei rei optumum tempus,

id. ib. 26:

terra cui putre solum, Optima frumentis,

Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—

With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13:

bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

cui bono fuisset,

id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

ellipt. form cui bono?

Prisc. p. 1208 P.—

With dat. gerund:

ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

(mons) quia pecori bonus alendo erat,

Liv. 29, 31; 9, 10.—

By ad and acc.:

refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

Varr. R. R. 1, 91:

occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

Auct. Her. 2, 4, 7:

non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

Tac. A. 2, 14.

bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.

Attributively.

As adjunct of nouns denoting persons.

Vir bonus.

A man morally good (kalos kagathos):

quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

Cic. Tusc. 5, 10, 28:

ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

id. Ac. 2, 8, 23:

sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

id. Off. 3, 15, 64:

qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

id. Lael. 5, 19:

non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

id. Att. 7, 2, 4:

ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—

An honest man:

justitia, ex qua viri boni nominantur,

Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

id. ib. 3, 19, 77:

quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—

A man of good standing in the community:

id viri boni arbitratu deducetur,

Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

Cic. Att. 9, 12, 3.—

Ironically of bad men:

sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

Cic. Cael. 26, 63:

nam socer ejus, vir multum bonus est,

id. Agr. 3, 3, 13;

so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

Cic. Rosc. Am. 36, 104.—

Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

Cic. Leg. 3, 9, 20.—

As a conventional courtesy:

homines optimi non intellegunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

bone accusator,

id. Rosc. Am. 21, 58:

sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—

Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

Plaut. Curc. 4, 1, 14.—

With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

bonus consul,

Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

boni tribuni plebis,

Cic. Phil. 1, 10, 25:

bonus senator,

id. Prov. Cons. 15, 37:

senator bonus,

id. Dom. 4, 8:

bonus judex,

id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

bonus augur (ironically),

id. Phil. 2, 32, 80:

bonus vates,

Plaut. Mil. 3, 3, 27:

bonus imperator,

Sall. C. 60, 4:

bonus dux,

Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

naturam, optimam ducem,

the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

bonus miles,

Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

bonus orator,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

optimus orator,

id. Opt. Gen. 1, 3:

poeta bonus,

id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

scriptor bonus,

Quint. 10, 1, 104:

bonus advocatus,

id. 5, 13, 10:

bonus defensor,

id. 5, 13, 3:

bonus altercator,

a good debater, id. 6, 4, 10:

bonus praeceptor,

id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

bonus gubernator,

Cic. Ac. 2, 31, 100:

optimus opifex,

Hor. S. 1, 3, 133:

sutor bonus,

id. ib. 1, 3, 125:

actor optimus,

Cic. Sest. 57, 122:

cantor optimus est modulator,

Hor. S. 1, 3, 130:

melior gladiator,

Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

bonus paterfamilias,

a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

bonus servus,

Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

dominus bonus,

Cato, R. R. 14:

bonus custos,

Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

filius bonus,

Plaut. Am. 3, 4, 9:

patres,

Quint. 11, 3, 178:

parens,

id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

uxor melior,

Cic. Inv. 1, 31, 52:

amicus,

id. Fam. 2, 15, 3:

amicus optimus,

Plaut. Cas. 3, 3, 18:

optimus testis,

Cic. Fam. 7, 27, 2:

auctor, in two senses,

good authority, id. Att. 5, 12, 3;

and = bonus scriptor (post-class.),

Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

id. ib. 2, 23, 83:

eum esse civem et fidelem et bonum,

Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

optimus et fortissimus civis,

Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—

Bonus and optimus as epithets of the gods.

In gen.:

sed te bonus Mercurius perdat,

Plaut. Cas. 2, 3, 23:

fata... bonique divi,

Hor. C. 4, 2, 38:

divis orte bonis,

id. ib. 4, 5, 1:

O bone deus!

Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—

Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

Cic. N. D. 2, 25, 64:

Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

id. ib. 3, 36, 87:

in templo Jovis Optimi Maximi,

id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

nutu Jovis Optimi Maximi,

id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—

Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

di boni, hunc visitavi antidhac!

Plaut. Ep. 4, 1, 16:

di boni, boni quid porto!

Ter. And. 2, 2, 1:

di boni, quid hoc morbi est,

id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

alter, O di boni, quam taeter incedebat!

Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—

Bona Dea, etc., v. 6.—

Optimus as a laudatory epithet.

Vir optimus:

per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

Cic. Sest. 1, 2:

virum optimum et constantissimum M. Cispium,

id. ib. 35, 76:

fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

id. ib.:

consolabor hos praesentes, viros optimos,

id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—

Femina bona, optima:

tua conjunx bona femina,

Cic. Phil. 3, 6, 16:

hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

id. ib. —

Senex, pater, frater, etc.:

optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

Cic. Planc. 41, 97:

insuevit pater optimus hoc me,

Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

C. Marcelli, fratris optimi,

Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—

With proper names ( poet.):

optimus Vergilius,

Hor. S. 1, 6, 54:

Maecenas optimus,

id. ib. 1, 5, 27:

optime Quinti,

id. Ep. 1, 16, 1.—

Esp. as an epithet of the Roman emperors:

quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

Plin. Pan. 2, 7:

gratias, inquit, ago, optime Princeps!

Sen. Tranq. 14. 4:

ex epistula optimi imperatoris Antonini,

Gai. Inst. 1, 102; cf.:

bene te patriae pater optime Caesar,

Ov. F. 2, 637:

optime Romulae Custos gentis,

Hor. C. 4, 5, 1.—

Bonus and Bona, names of deities.

Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

Bonae Deae pulvinaribus,

Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

in mal. part.,

Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—

Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—

Bona Fortuna:

si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

Plaut. Aul. 1, 3, 22:

Bonae Fortunae (signum),

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

Inscr. Orell. 1743 sq. —

Bona Spes:

Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

Plaut. Rud. 1, 4, 12:

BONAE SPEI,

Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—

BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

Prop. 3, 24, 19.

With nouns denoting things.

Things concrete, denoting excellence:

navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

Sen. Ep. 76, 13:

gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

id. ib. 76, 14:

id vinum erit lene et bono colore,

Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

tabulas... collocare in bono lumine,

Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

id. ib. 73; cf.:

bonae aquae, ironically compared to wine,

Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

praedium bonum caelum habeat,

good temperature, Cato, R. R. 1:

bona tempestate,

in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

(praedium) solo bono valeat,

by good soil, Cato, R. R. 1:

bonae (aedes) cum curantur male,

Plaut. Most. 1, 2, 24:

villam bonam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

bonus pons,

Cat. 17, 5:

scyphi optimi (= optime facti),

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

perbona toreumata,

id. ib. 2, 4, 18, §

38: bona domicilia,

comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

agrum Meliorem nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

fundum meliorem,

Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

equus melior,

id. Inv. 1, 31, 52:

bona cena,

Cat. 13, 3:

boni nummi,

good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

super omnia vultus accessere boni,

good looks, Ov. M. 8, 678:

mulier bona forma,

of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

equus formae melioris,

Hor. S. 2, 7, 52:

tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

fruges bonae,

Cat. 34, 19:

ova suci melioris,

of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

bonum omen, 2. e.),

Quint. 6, 3, 69:

scio te bona esse voce, ne clama nimis,

good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

bona firmaque vox,

Quint. 11, 3, 13.—

Things abstract.

Of physical well-being:

ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

non bonus somnus de prandio est,

Plaut. Most. 3, 2, 8:

bona aetas,

prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

optima aetate,

id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

bona, inquis, aetate, etc.,

Sen. Ep. 76, 1.—

Of the mind and soul:

meliore esse sensu,

Cic. Sest. 21, 47:

optima indoles,

id. Fin. 5, 22, 61:

bona conscientia,

Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

mens melior,

Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

duos optimae indolis filios,

Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

bonum consilium,

Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

bona voluntas,

a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

memoria bona,

Cic. Att. 8, 4, 2:

bona ratio cum perdita... confligit,

id. Cat. 2, 11, 25:

bonae rationes,

Ter. Ad. 5, 3, 50:

pronuntiatio bona,

Auct. Her. 3, 15, 27.—

Of moral relations:

ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

fac, sis, bonae frugi sies,

of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

bona studia,

moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

quidquid vita meliore parasti,

Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

Juppiter, te bonas preces precor,

Cato, R. R. 134; 139.—

Of external, artistic, and literary value and usefulness:

bono usui estis nulli,

Plaut. Curc. 4, 2, 15:

Optumo optume optumam operam das,

id. Am. 1, 1, 122:

bonam dedistis mihi operam,

a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

Cic. Off. 1, 33, 121:

bonum otium,

valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

bonis versibus,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

versus meliores,

Plaut. Trin. 3, 2, 81:

meliora poemata,

Hor. A. P. 303:

in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

Cic. Or. 8, 26:

optimas fabulas,

id. Off. 1, 31, 114:

melius munus,

id. Ac. 1, 2, 7.—

Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

de Procilio rumores non boni,

unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

id. Pis. 29, 71; cf.

fortuna optima esse,

to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

occasio tam bona,

Plaut. Most. 2, 2, 9:

senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

bona navigatio,

id. N. D. 3, 34, 83;

esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

ego sum spe bona,

Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

optima spe,

id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

more favorable, Liv. 7, 21, 6:

melior interpretatio,

Tac. H. 3, 65:

cum laude et bonis recordationibus,

id. A. 4, 38:

amnis Doctus iter melius,

i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

omen bonum,

a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

Liv. praef. § 13: melius omen,

Ov. F. 1, 221;

optimum,

Cic. Fam. 3, 12, 2:

bona scaeva,

Plaut. Stich. 5, 2, 24:

auspicio optumo,

id. ib. 3, 2, 6; cf.:

memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

Hor. S. 1, 9, 68.—

Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

optima res publica,

id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

minus bonis temporibus,

id. Dom. 4, 8; so,

optimis temporibus,

id. Sest. 3, 6:

nostrae res meliore loco videbantur,

id. ad Brut. 1, 3, 1:

lex optima,

id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—

Good = large, considerable:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6:

bona librorum copia,

Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

bona copia cornu,

Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—