Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

С английского на:
Латинский
С латинского на:
Все языки
Английский
Немецкий
Русский
Французский

extrema

Толкование Перевод

1 exter

exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
I.
Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):
quod exter heres praestare cogeretur,
strange, Dig. 31, 1, 69:
emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,
ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:
tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,
Lucr. 2, 435:
vis,
id. 2, 277:
haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,
Cic. Div. in Caecil. 5, 18:
exterarum gentium multitudo,
Suet. Caes. 84:
non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,
Cic. Font. 11, 25; cf.:
apud exteras civitates,
Cic. Caecin. 34, 100:
apud exteras nationes,
Caes. B. C. 3, 43 fin.;
ad nationes exteras,
Quint. 11, 1, 89:
apud exteros,
Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:
ab extero hoste atque longinquo,
Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:
ad extera Europae noscenda missus Himilco,
Plin. 2, 67, 67, § 169:
ad extera corporum,
id. 22, 23, 49, § 103.—
II.
Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):
cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,
Cic. Univ. 7; cf.:
simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,
Caes. B. C. 3, 63, 6:
colle exteriore occupato,
id. B. G. 7, 79, 1:
circumire exteriores mutiones jubet,
id. ib. 7, 87, 4:
pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,
id. ib. 7, 74:
comes exterior,
i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
III.
Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
A.
extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:
extremior,
App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:
extremissimus,
Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
1.
Lit.:
extremum oppidum Allobrogum est Geneva,
Caes. B. G. 1, 6, 3:
flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,
on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:
fines,
Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:
ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,
id. 40, 16, 5:
impiger extremos currit mercator ad Indos,
the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:
Tanaïs,
id. C. 3, 10, 1:
in extrema fere parte epistolae,
near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:
in codicis extrema cera,
id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:
quibus (litteris) in extremis,
at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:
in qua (epistola) extrema,
id. ib. 13, 45, 1:
in extremo libro tertio,
at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:
in extrema oratione,
id. de Or. 1, 10, 41:
in extremo ponte turrim constituit,
Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:
ad extremas fossas castella constituit,
id. ib. 2, 8, 3:
ab extremo agmine,
id. ib. 2, 11, 4:
in extrema Cappadocia,
Cic. Fam. 15, 4, 4:
extremis digitis aliquid attingere,
id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;
beluarum hoc quidem extremum,
Cic. Lael. 6, 20:
quod finitum est, habet extremum,
id. Div. 2, 50, 103:
missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,
at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:
quod erat in extremo,
id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:
aliquid ad extremum causae reservatum,
Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):
caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,
id. Div. 2, 43, 91:
ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,
Caes. B. G. 1, 10, 5:
summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,
Plin. 11, 37, 68, § 179:
in extremo montis,
Sall. J. 37, 4.— In plur.:
extrema agminis,
Liv. 6, 32, 11:
extrema Africae,
Plin. 8, 10, 10, § 31:
extrema Galliae,
Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
2.
Trop.
a.
In respect to time or the order of succession, the latest, last:
inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,
Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:
mensis anni Februarius,
Cic. Leg. 2, 21, 54:
tempore diei,
Hirt. B. G. 8, 15, 6:
eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,
Liv. 37, 53, 8:
matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,
Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:
manus extrema non accessit operibus ejus,
the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:
extremum illud est, ut te orem et obsecrem,
it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:
usque ad extremam aetatem ab adolescentia,
Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:
extremo anno,
Liv. 2, 64, 1:
extremo tempore,
in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:
extrema pueritia,
Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:
extremo Peloponnesio bello,
Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:
illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,
Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:
extremus dominorum,
Tac. H. 4, 42 fin.:
die extremum erat,
Sall. J. 21, 2:
extremum aestatis,
id. ib. 90, 1:
extremo anni,
Liv. 35, 11, 1:
sub extremum noctis,
Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
a.
For the last time:
alloquor extremum maestos abiturus amicos,
Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
b.
At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:
extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,
Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:
ad extremum,
id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:
invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,
Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:
ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,
id. Sest. 47, 100:
decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,
till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:
ad extremum,
Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;
for which: in extremum (durare),
id. H. 7, 111:
qui extremo mortuus est,
at last, Dig. 32, 1, 81:
extremo,
Nep. Ham. 2, 3.—
b.
Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
(α).
The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:
licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,
Cic. Fin. 3, 7, 26:
extremam famem sustentare,
Caes. B. G. 7, 17, 3:
ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,
Cic. Quint. 15, 48; cf.:
decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,
Caes. B. C. 1, 5, 3:
extremam rationem belli sequens,
id. ib. 3, 44, 1:
neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,
is the height of madness, Sall. J. 3, 3:
in extremis suis rebus,
in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:
res,
Suet. Ner. 6 fin.; cf.:
res jam ad extremum perducta casum,
Caes. B. G. 3, 5, 1:
necessitate extrema ad mortem agi,
Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:
ad extrema perventum est,
Curt. 4, 14, 14:
ad extrema ventum foret, ni, etc.,
Liv. 2, 47, 8:
compellere ad extrema deditionis,
to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:
famem, ferrum et extrema pati,
Tac. H. 4, 59:
plura de extremis loqui,
id. ib. 2, 47 al.:
res publica in extremo sita,
Sall. C. 52, 11;
Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,
utterly, Liv. 23, 2, 4.—
(β).
The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):
mancipia,
Sen. Ep. 70 fin.:
latrones,
App. M. 3, p. 131:
quidam sortis extremae juvenis,
Just. 15, 1:
alimenta vitae,
Tac. A. 6, 24:
extremi ingenii est,
Liv. 22, 29, 8.—
B.
extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):
novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,
Cic. Rep. 6, 17:
circum caesura membrorum,
Lucr. 3, 219; 4, 647:
promontorium Oceani,
Plin. 5, 1, 1, § 1:
gentes,
id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:
Apuliae extima,
the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

Lewis & Short latin dictionary > exter
2 extremum

exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
I.
Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):
quod exter heres praestare cogeretur,
strange, Dig. 31, 1, 69:
emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,
ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:
tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,
Lucr. 2, 435:
vis,
id. 2, 277:
haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,
Cic. Div. in Caecil. 5, 18:
exterarum gentium multitudo,
Suet. Caes. 84:
non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,
Cic. Font. 11, 25; cf.:
apud exteras civitates,
Cic. Caecin. 34, 100:
apud exteras nationes,
Caes. B. C. 3, 43 fin.;
ad nationes exteras,
Quint. 11, 1, 89:
apud exteros,
Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:
ab extero hoste atque longinquo,
Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:
ad extera Europae noscenda missus Himilco,
Plin. 2, 67, 67, § 169:
ad extera corporum,
id. 22, 23, 49, § 103.—
II.
Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):
cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,
Cic. Univ. 7; cf.:
simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,
Caes. B. C. 3, 63, 6:
colle exteriore occupato,
id. B. G. 7, 79, 1:
circumire exteriores mutiones jubet,
id. ib. 7, 87, 4:
pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,
id. ib. 7, 74:
comes exterior,
i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
III.
Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
A.
extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:
extremior,
App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:
extremissimus,
Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
1.
Lit.:
extremum oppidum Allobrogum est Geneva,
Caes. B. G. 1, 6, 3:
flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,
on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:
fines,
Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:
ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,
id. 40, 16, 5:
impiger extremos currit mercator ad Indos,
the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:
Tanaïs,
id. C. 3, 10, 1:
in extrema fere parte epistolae,
near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:
in codicis extrema cera,
id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:
quibus (litteris) in extremis,
at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:
in qua (epistola) extrema,
id. ib. 13, 45, 1:
in extremo libro tertio,
at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:
in extrema oratione,
id. de Or. 1, 10, 41:
in extremo ponte turrim constituit,
Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:
ad extremas fossas castella constituit,
id. ib. 2, 8, 3:
ab extremo agmine,
id. ib. 2, 11, 4:
in extrema Cappadocia,
Cic. Fam. 15, 4, 4:
extremis digitis aliquid attingere,
id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;
beluarum hoc quidem extremum,
Cic. Lael. 6, 20:
quod finitum est, habet extremum,
id. Div. 2, 50, 103:
missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,
at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:
quod erat in extremo,
id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:
aliquid ad extremum causae reservatum,
Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):
caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,
id. Div. 2, 43, 91:
ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,
Caes. B. G. 1, 10, 5:
summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,
Plin. 11, 37, 68, § 179:
in extremo montis,
Sall. J. 37, 4.— In plur.:
extrema agminis,
Liv. 6, 32, 11:
extrema Africae,
Plin. 8, 10, 10, § 31:
extrema Galliae,
Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
2.
Trop.
a.
In respect to time or the order of succession, the latest, last:
inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,
Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:
mensis anni Februarius,
Cic. Leg. 2, 21, 54:
tempore diei,
Hirt. B. G. 8, 15, 6:
eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,
Liv. 37, 53, 8:
matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,
Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:
manus extrema non accessit operibus ejus,
the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:
extremum illud est, ut te orem et obsecrem,
it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:
usque ad extremam aetatem ab adolescentia,
Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:
extremo anno,
Liv. 2, 64, 1:
extremo tempore,
in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:
extrema pueritia,
Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:
extremo Peloponnesio bello,
Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:
illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,
Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:
extremus dominorum,
Tac. H. 4, 42 fin.:
die extremum erat,
Sall. J. 21, 2:
extremum aestatis,
id. ib. 90, 1:
extremo anni,
Liv. 35, 11, 1:
sub extremum noctis,
Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
a.
For the last time:
alloquor extremum maestos abiturus amicos,
Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
b.
At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:
extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,
Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:
ad extremum,
id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:
invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,
Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:
ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,
id. Sest. 47, 100:
decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,
till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:
ad extremum,
Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;
for which: in extremum (durare),
id. H. 7, 111:
qui extremo mortuus est,
at last, Dig. 32, 1, 81:
extremo,
Nep. Ham. 2, 3.—
b.
Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
(α).
The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:
licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,
Cic. Fin. 3, 7, 26:
extremam famem sustentare,
Caes. B. G. 7, 17, 3:
ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,
Cic. Quint. 15, 48; cf.:
decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,
Caes. B. C. 1, 5, 3:
extremam rationem belli sequens,
id. ib. 3, 44, 1:
neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,
is the height of madness, Sall. J. 3, 3:
in extremis suis rebus,
in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:
res,
Suet. Ner. 6 fin.; cf.:
res jam ad extremum perducta casum,
Caes. B. G. 3, 5, 1:
necessitate extrema ad mortem agi,
Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:
ad extrema perventum est,
Curt. 4, 14, 14:
ad extrema ventum foret, ni, etc.,
Liv. 2, 47, 8:
compellere ad extrema deditionis,
to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:
famem, ferrum et extrema pati,
Tac. H. 4, 59:
plura de extremis loqui,
id. ib. 2, 47 al.:
res publica in extremo sita,
Sall. C. 52, 11;
Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,
utterly, Liv. 23, 2, 4.—
(β).
The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):
mancipia,
Sen. Ep. 70 fin.:
latrones,
App. M. 3, p. 131:
quidam sortis extremae juvenis,
Just. 15, 1:
alimenta vitae,
Tac. A. 6, 24:
extremi ingenii est,
Liv. 22, 29, 8.—
B.
extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):
novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,
Cic. Rep. 6, 17:
circum caesura membrorum,
Lucr. 3, 219; 4, 647:
promontorium Oceani,
Plin. 5, 1, 1, § 1:
gentes,
id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:
Apuliae extima,
the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

Lewis & Short latin dictionary > extremum
3 extrēmus

extrēmus adj. sup. [exter], outermost, utmost, extreme, farthest, last: oppidum Allobrogum, Cs.: finis provinciae, L.: Indi, H.: in codicis extremā cerā: extremā lineā amare, i. e. to make love at a distance, T.: vinitor, i. e. at the end of his task, V.: cultores, in remotest lands, V.— The last part, end tip, extremity, boundary, surface (with a subst., denoting the whole): quibus (litteris) in extremis, at its end: in extremo libro tertio, at the end of: in extremo ponte, Cs.: cauda, tip, V.: extremis digitis aliquid attingere.—As subst n.: quod finitum est, habet extremum, an end: teretes, praeterquam ad extremum, at the end, L.: mundi: provinciae, Cs.: extrema agminis, L.—Of time or order, latest, last: mensis anni Februarius: finis vitae, L.: manus extrema non accessit operibus, finishing touches: extremum illud est, ut, etc., it remains only: ad extremam aetatem, old age, N.: extremo tempore, at last, N.: pueritia: extremo Peloponnesio bello, N.: Extremus galeāque imā subsedit Acestes, i. e. the lot of, V. — As subst m.: Extremi primorum, extremis usque priores, H.: Occupet extremum scabies, devil take the hindmost, H.—As subst n.: die extremum erat, S.: extremo anni, L.: in extremum (durare), O.: ad extremum incipit philosophari, at last: testis ad extremum reservatus, to the last: Extrema gemens, for the last time, V.— Fig., utmost, highest, greatest, extreme: fames, Cs.: ad extrema iura decurrere: extremae dementiae est (with infin.), the height of madness, S.: in extremis suis rebus, utmost danger, Cs. — As subst n.: audendi extrema cupido, V.: ad extrema ventum foret, ni, etc., L.: res p. in extremo sita, S.: non ad extremum perditus, utterly, L.— Last, least, lowest, meanest: Haud Ligurum, V.: ignis, flickering, V.: extremi ingeni est, qui, etc., L.
* * *

extremi N M

rear (pl.)

Latin-English dictionary > extrēmus
4 bellum

bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.
I.
Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:
bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):
legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:
quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:
quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:
aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):
puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,
quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:
victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:
si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;
and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:
hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:
cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:
vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]
II.
Form bellum.
A.
War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).
1.
Specifying the enemy.
a.
By adjj. denoting the nation:
omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:
Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:
Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:
Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:
Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:
Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;
similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:
Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:
Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;
similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:
bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:
Asiaticum,
id. ib. 22, 64:
Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:
Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:
Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—
b.
With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:
Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:
Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;
1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:
Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:
Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—
c.
With cum and abl. of the name.
(α).
Attributively:
cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:
belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:
hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:
novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—
(β).
With cum dependent on the verb:
quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:
novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—
d.
With adversus and acc. of the name.
(α).
Attributively:
bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:
bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—
(β).
With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:
ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:
bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—
e.
With contra and acc.:
cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:
causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—
f.
With in and acc. (very rare):
Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—
g.
With inter and acc.:
hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,
Liv. 45, 9, 2.—
h.
With apud and acc.:
secutum est bellum gestum apud Mutinam,
Nep. Att. 9, 1.—
k.
With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—
2.
With verbs.
a.
Referring to the beginning of the war.
(α).
Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:
summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:
bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:
nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:
is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:
insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:
dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,
concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—
(β).
Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:
cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:
bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,
parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:
bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:
tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:
bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:
numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—
(γ).
Bellum differre, to postpone a war:
nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:
mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—
(δ).
Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):
omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:
prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:
de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:
iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:
sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—
(ε).
Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:
bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:
suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:
judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):
cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:
senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:
bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—
(ζ).
Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):
consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:
bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—
(η).
Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:
sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:
cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:
Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:
Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:
Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:
quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:
cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:
hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:
alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:
bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—
(θ).
Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:
ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:
Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:
ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:
bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:
ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:
ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—
(κ).
Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:
Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:
ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:
qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:
bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:
bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:
civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;
3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:
occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:
ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:
populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:
urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—
(λ).
Bellum oritur or exoritur, a war begins:
subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:
aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:
Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—

bellum
(ante-class. and poet.
duel-lum
), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.
I.
Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:
bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,
Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):
legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,
Plaut. Am. 1, 1, 35:
quae domi duellique male fecisti,
id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:
quique agent rem duelli,
Cic. Leg. 2, 8, 21:
aes atque ferrum, duelli instrumenta,
id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):
puro pioque duello quaerendas (res) censeo,
Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,
quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,
id. 22, 10, 2:
victoriaque duelli populi Romani erit,
id. 23, 11, 2:
si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,
id. 36, 2, 2;
and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,
id. 40, 52, 5.— Poet.:
hic... Pacem duello miscuit,
Hor. C. 3, 5, 38:
cadum Marsi memorem duelli,
id. ib. 3, 14, 18:
vacuum duellis Janum Quirini clausit,
id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]
II.
Form bellum.
A.
War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).
1.
Specifying the enemy.
a.
By adjj. denoting the nation:
omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,
Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
aliquot annis ante secundum Punicum bellum,
id. Ac. 2, 5, 13:
Britannicum bellum,
id. Att. 4, 16, 13:
Gallicum,
id. Prov. Cons. 14, 35:
Germanicum,
Caes. B. G. 3, 28:
Sabinum,
Liv. 1, 26, 4:
Parthicum,
Vell. 2, 46, 2;
similarly: bellum piraticum,
the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:
Sertorianum bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
Mithridaticum,
id. Imp. Pomp. 3, 7:
Jugurthinum,
Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;
similarly: bellum regium,
the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:
bellum Africanum, Transalpinum,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28:
Asiaticum,
id. ib. 22, 64:
Africum,
Caes. B. C. 2, 32 fin.:
Actiacum,
Vell. 2, 86, 3:
Hispaniense,
id. 2, 55, 2.—
b.
With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:
Venetorum,
Caes. B. G. 3, 16:
Helvetiorum,
id. ib. 1, 40 fin.;
1, 30: Ambiorigis,
id. ib. 6, 29, 4:
Pyrrhi, Philippi,
Cic. Phil. 11, 7, 17:
Samnitium,
Liv. 7, 29, 2.—
c.
With cum and abl. of the name.
(α).
Attributively:
cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,
Cic. Imp. Pomp. 20, 60:
belli causa cum Samnitibus,
Liv. 7, 29, 3:
hunc finem bellum cum Philippo habuit,
id. 33, 35, 12:
novum cum Antiocho instabat bellum,
id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—
(β).
With cum dependent on the verb:
quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
Plaut. Capt. prol. 59:
novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,
Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—
d.
With adversus and acc. of the name.
(α).
Attributively:
bellum adversus Philippum,
Liv. 31, 1, 8:
bellum populus adversus Vestinos jussit,
id. 8, 29, 6.—
(β).
With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:
ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,
id. 45, 11, 8:
bellum quod rex adversus Datamem susceperat,
Nep. Dat. 8, 5.—
e.
With contra and acc.:
cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,
Cic. Phil. 3, 1, 1:
causam belli contra patriam inferendi,
id. ib. 2, 22, 53.—
f.
With in and acc. (very rare):
Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,
Nep. Lys. 1, 1.—
g.
With inter and acc.:
hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,
Liv. 45, 9, 2.—
h.
With apud and acc.:
secutum est bellum gestum apud Mutinam,
Nep. Att. 9, 1.—
k.
With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—
2.
With verbs.
a.
Referring to the beginning of the war.
(α).
Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:
summa erat observatio in bello movendo,
Cic. Off. 1, 11, 37:
bellum commotum a Scapula,
id. Fam. 9, 13, 1:
nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,
Sall. C. 30, 2:
is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,
Liv. 1, 53, 2:
insequenti anno Veiens bellum motum,
id. 4, 58, 6:
dii pium movere bellum,
id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,
concitare,
Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—
(β).
Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:
cum tam pestiferum bellum pararet,
Cic. Att. 9, 13, 3:
bellum utrimque summopere parabatur,
Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,
parare alicui,
Nep. Alcib. 9, 5:
bellum terra et mari comparat,
Cic. Att. 10, 4, 3:
tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,
id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:
bellum omnium consensu apparari coeptum,
Liv. 4, 55, 7:
numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,
Sen. Vit. Beat. 26, 2.—
(γ).
Bellum differre, to postpone a war:
nec jam poterat bellum differri,
Liv. 2, 30, 7:
mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,
id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—
(δ).
Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):
omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,
Sall. J. 83, 1:
prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,
id. ib. 20, 5:
de integro bellum sumit,
id. ib. 62, 9:
iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,
Liv. 38, 19, 3:
sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,
Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—
(ε).
Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:
bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,
Cic. Off. 1, 23, 80:
suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,
id. ib. 1, 11, 35:
judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,
join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):
cum avertisset plebem a suscipiendo bello,
undertaking, Liv. 4, 58, 14:
senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,
id. 6, 9, 5:
bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,
Vell. 2, 3, 3.—
(ζ).
Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):
consensit et senatus bellum,
Liv. 8, 6, 8:
bellum erat consensum,
id. 1, 32, 12.—
(η).
Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:
sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,
Cic. Phil. 11, 8, 18:
populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,
id. ib.:
cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?
id. Imp. Pomp. 17, 50:
Camillus cui id bellum mandatum erat,
Liv. 5, 26, 3:
Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,
id. 6, 22, 6:
Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,
id. 7, 23, 2:
quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,
Cic. Imp. Pomp. 15, 44:
cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,
id. ib. 16, 49:
hunc toti bello praefecerunt,
Caes. B. G. 5, 11 fin.:
alicui bellum suscipiendum dare,
Cic. Imp. Pomp. 19, 58:
bellum administrandum permittere,
id. ib. 21, 61.—
(θ).
Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:
ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,
Liv. 1, 32, 13:
Corinthiis bellum indicamus an non?
Cic. Inv. 1, 12, 17:
ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,
id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:
bellum indici posse existimabat,
Liv. 1, 22, 4:
ni reddantur (res) bellum indicere jussos,
id. 1, 22, 6:
ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,
id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—
(κ).
Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:
Denseletis nefarium bellum intulisti,
Cic. Pis. 34, 84:
ei civitati bellum indici atque inferri solere,
id. Verr. 2, 1, 31, § 79:
qui sibi Galliaeque bellum intulissent,
Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:
bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?
Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:
bellum patriae faciet,
id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:
civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,
Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;
3, 29: constituit bellum facere,
Sall. C. 26, 5; 24, 2:
occupant bellum facere,
they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:
ut bellum cum Priscis Latinis fieret,
id. 1, 32, 13:
populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,
id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:
urbs quae bellum facere atque instruere possit,
Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—
(λ).
Bellum oritur or exoritur, a war begins:
subito bellum in Gallia ex, ortum est,
Caes. B. G. 3, 7:
aliud multo propius bellum ortum,
Liv. 1, 14, 4:
Veiens bellum exortum,
id. 2, 53, 1.—
b.
Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:
bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:
cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:
cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:
erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:
bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:
Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:
bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:
alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:
de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:
Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):
bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);
in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:
bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—
(β).
Trahere or ducere bellum, to protract a war:
necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:
bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:
belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:
morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:
suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:
bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;
similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—
(γ).
Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:
bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:
quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:
Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—
c.
Referring to the end of a war.
(α).
Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:
in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:
(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:
bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:
nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:
dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:
bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:
velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:
manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:
posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:
omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—
(β).
Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:
timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:
si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:
belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;
similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—
(γ).
Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:
is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:
bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:
confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:
quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;
4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:
neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;
36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:
se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:
neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—
d.
Less usual connections:
bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:
alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:
bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:
spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:
serere,
Liv. 21, 10, 4:
circumferre,
Tac. A. 13, 37:
exercere,
id. ib. 6, 31:
quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:
bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:
bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:
bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:
canere bella,
Quint. 10, 1, 91:
bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—
3.
As object denoting place or time.
a.
Proficisci ad bellum, to depart for the war.
(α).
Of the commander:
consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:
ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:
ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:
in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—
(β).
Of persons partaking in a war:
si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —
b.
Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—
c.
In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:
in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—
d.
Of time.
(α).
In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):
valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,
domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):
quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:
paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:
animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:
bello domique,
id. 1, 34, 12:
domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:
neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:
simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.
Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—
(β).
In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:
ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:
in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:
in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:
in eo bello,
id. 23, 46, 6:
in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:
ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:
qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:
quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:
non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:
in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—
(γ).
Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
bello Italico,
id. Pis. 36, 87:
Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:
domestico bello,
id. Planc. 29, 70:
qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:
victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:
nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:
bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:
praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:
suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:
qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:
res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:
egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:
ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:
princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:
Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:
bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—
(δ).
Inter bellum (rare):
cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:
inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—
4.
Bellum in attributive connection.
a.
Justum bellum.
(α).
A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):
justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:
non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—
(β).
A regular war (opp. a raid, etc.):
in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—
b.
For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—
c.
Belli eventus or exitus, the result of a war:
quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:
haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:
eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:
exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:
cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:
Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:
cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—
d.
Fortuna belli, the chances of war:
adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—
e.
Belli artes, military skill:
cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:
haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:
temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—
f.
Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:
in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:
sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:
jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—
g.
Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:
trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:
victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —
h.
Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—
B.
Transf.
1.
Of things concr. and abstr.:
qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:
bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:
miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:
ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—
2.
Of animals:
milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:
hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—
3.
With individuals:
quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:
nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:
cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:
hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:
falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:
tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:
equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—
4.
In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—
5.
Personified as god of war ( = Janus):
tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:
sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:
mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—
6.
Plur.: bella, army ( poet.):
permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:
sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:
quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—
7.
Battle, = proelium:
rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:
quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:
praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:
commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:
Actia bella,
Verg. A. 8, 675:
ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —
8.
Bellum = liber de bello:
quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50.
b.
Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:
bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,
Cic. Sen. 6, 18:
cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,
id. Off. 1, 12, 38:
cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,
id. Div. 1, 46, 103:
erant hae difficultates belli gerendi,
Caes. B. G. 3, 10:
bellum cum Germanis gerere constituit,
id. ib. 4, 6:
Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,
Sall. C. 16, 5:
bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,
Liv. 21, 1, 1:
alter consul in Sabinis bellum gessit,
id. 2, 62, 3:
de exercitibus per quos id bellum gereretur,
id. 23, 25, 5:
Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,
Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):
bellum bellare,
Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);
in the same sense: bellum agere,
Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:
bello persequi aliquem,
Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—
(β).
Trahere or ducere bellum, to protract a war:
necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,
Cic. Att. 10, 8, 2:
bellum trahi non posse,
Sall. J. 23, 2:
belli trahendi causa,
Liv. 5, 11, 8:
morae qua trahebant bellum paenitebat,
id. 9, 27, 5:
suadere institui ut bellum duceret,
Cic. Fam. 7, 3, 2:
bellum enim ducetur,
id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;
similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?
Liv. 5, 5, 1.—
(γ).
Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:
bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32:
quod bellum non intulerit sed defenderit,
Caes. B. G. 1, 44:
Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,
Liv. 8, 37, 5.—
c.
Referring to the end of a war.
(α).
Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:
in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,
Cic. Leg. 2, 14, 34:
(bellum) cum deponi victores velint,
Sall. J. 83, 1:
bellum decem ferme annis ante depositum erat,
Liv. 31, 1, 8:
nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,
id. 31, 31, 19:
dicit posse condicionibus bellum poni,
Sall. J. 112, 1:
bellum grave cum Etruria positum est,
id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:
velut posito bello,
Liv. 1, 53, 5:
manere bellum quod positum simuletur,
id. 1, 53, 7:
posito ubique bello,
Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:
omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,
Liv. 2, 14, 5.—
(β).
Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:
timerent ne bellum componeretur,
Cic. Fam. 10, 33, 3:
si bellum compositum foret,
Sall. J. 97, 2:
belli componendi licentiam,
id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;
similarly: bellum sedare,
Nep. Dat. 8, 5.—
(γ).
Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:
is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,
Cic. Fam. 11, 12, 2:
bellumque maximum conficies,
id. Rep. 6, 11, 11:
confecto Mithridatico bello,
id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:
quo proelio... bellum Venetorum confectum est,
Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;
4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,
Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:
neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,
Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;
36, 2, 3: bello perfecto,
Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:
se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),
id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:
neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,
Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—
d.
Less usual connections:
bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,
Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:
alere ac fovere bellum,
Liv. 42, 11, 5:
bellum navare alicui,
Tac. H. 5, 25:
spargere,
id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:
serere,
Liv. 21, 10, 4:
circumferre,
Tac. A. 13, 37:
exercere,
id. ib. 6, 31:
quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),
Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:
bellum ascendit in rupes,
id. 4, 12, 4:
bellum serpit in proximos,
id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:
bella narrare,
Cic. Or. 9, 30:
canere bella,
Quint. 10, 1, 91:
bella legere,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—
3.
As object denoting place or time.
a.
Proficisci ad bellum, to depart for the war.
(α).
Of the commander:
consul sortitu ad bellum profectus,
Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:
ipse ad bellum Ambiorigis profectus,
Caes. B. G. 6, 29, 4:
ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,
Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:
in bellum,
Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—
(β).
Of persons partaking in a war:
si proficiscerer ad bellum,
Cic. Fam. 7, 3, 1. —
b.
Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—
c.
In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:
in bella sequi,
id. ib. 8, 547.—
d.
Of time.
(α).
In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):
valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,
Plaut. Capt. prol. 68; so,
domi duellique,
id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):
quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,
Cic. Off. 2, 24, 85:
paucorum arbitrio belli domique agitabatur,
Sall. J. 41, 7:
animus belli ingens, domi modicus,
id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:
bello domique,
id. 1, 34, 12:
domi belloque,
id. 9, 26, 21; and:
neque bello, neque domi,
id. 4, 35, 3.—Without domi:
simul rem et gloriam armis belli repperi,
Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.
Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32, 86.—
(β).
In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:
ad haec quae in civili bello fecerit,
Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:
in ipso bello eadem sensi,
id. Marcell. 5, 14:
in Volsco bello virtus enituit,
Liv. 2, 24, 8:
in eo bello,
id. 23, 46, 6:
in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,
id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:
ut fit in bello, capitur alter filius,
Plaut. Capt. prol. 25:
qui in bello occiderunt,
Cic. Fam. 9, 5, 2:
quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,
Sall. C. 9, 4:
non in bello solum, sed etiam in pace,
Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:
in bello parta,
Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—
(γ).
Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:
bello Italico,
id. Pis. 36, 87:
Veienti bello,
id. Div. 1, 44, 100:
domestico bello,
id. Planc. 29, 70:
qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,
Liv. 23, 12, 11:
victor tot intra paucos dies bellis,
id. 2, 27, 1:
nullo bello, multis tamen proeliis victus,
id. 9, 18, 9:
bello civili,
Quint. 11, 1, 36.—With gen.:
praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,
Cic. N. D. 2, 2, 6:
suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,
Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:
qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,
Cic. Sest. 26, 57:
res pace belloque gestas,
Liv. 2, 1, 1:
egregieque rebus bello gestis,
id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:
ludi bello voti,
id. 4, 35. 3:
princeps pace belloque,
id. 7, 1, 9:
Cotyn bello juvisse Persea,
id. 45, 42, 7:
bello parta,
Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—
(δ).
Inter bellum (rare):
cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,
Liv. 2, 14, 2:
inter haec bella consules... facti,
id. 2, 63, 1.—
4.
Bellum in attributive connection.
a.
Justum bellum.
(α).
A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):
justum piumque bellum,
Liv. 1, 23, 4:
non loquor apud recusantem justa bella populum,
id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—
(β).
A regular war (opp. a raid, etc.):
in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,
Liv. 1, 15, 1.—
b.
For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—
c.
Belli eventus or exitus, the result of a war:
quicunque belli eventus fuisset,
Cic. Marcell. 8, 24:
haud sane alio animo belli eventum exspectabant,
Sall. C. 37, 9:
eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,
Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:
exitus hujus calamitosissimi belli,
Cic. Fam. 6, 21, 1:
cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,
id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:
Britannici belli exitus exspectatur,
id. Att. 4, 16, 13:
cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,
Liv. 5, 16, 8.—
d.
Fortuna belli, the chances of war:
adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,
Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—
e.
Belli artes, military skill:
cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,
Liv. 1, 35, 1:
haud ignotas belli artes,
id. 21, 1, 2:
temperata et belli et pacis artibus erat civitas,
id. 1, 21, 6.—
f.
Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:
in re publica maxime servanda sunt jura belli,
Cic. Off. 1, 11, 34:
sunt et belli sicut pacis jura,
Liv. 5, 27, 6:
jure belli res vindicatur,
Gai. Inst. 3, 94.—
g.
Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:
trium simul bellorum victor,
a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:
victor tot bellis,
id. 2, 27, 1). —
h.
Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—
B.
Transf.
1.
Of things concr. and abstr.:
qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,
Cic. Dom. 23, 60:
bellum contra aras et focos,
id. Phil. 3, 1, 1:
miror cur philosophiae... bellum indixeris,
id. Or. 2, 37, 155:
ventri Indico bellum,
Hor. S. 1, 5, 8.—
2.
Of animals:
milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,
Cic. N. D. 2, 49, 125:
hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,
Ov. M. 6, 92.—
3.
With individuals:
quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,
Plaut. Stich. 1, 2, 14:
nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:
cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,
id. Sull. 9, 28:
hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,
Liv. 2, 12, 11:
falsum testem justo ac pio bello persequebatur,
id. 3, 25, 3:
tribunicium domi bellum patres territat,
id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:
equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,
Cic. Cael. 28, 67.—
4.
In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—
5.
Personified as god of war ( = Janus):
tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,
Plin. 35, 4, 10, § 27:
sunt geminae Belli portae, etc.,
Verg. A. 7, 607:
mortiferumque averso in limine Bellum,
id. ib. 6, 279.—
6.
Plur.: bella, army ( poet.):
permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),
Ov. M. 12, 24:
sed victae fera bella deae vexere per aequora,
Sil. 7, 472:
quid faciat bellis obsessus et undis?
Stat. Th. 9, 490.—
7.
Battle, = proelium:
rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,
Varr. L. L. 7, 3, 92:
quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,
Sall. C. 9, 4:
praecipua laus ejus belli penes consules fuit,
Liv. 8, 10, 7:
commisso statim bello,
Front. Strat. 1, 11, 2:
Actia bella,
Verg. A. 8, 675:
ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,
id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —
8.
Bellum = liber de bello:
quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!
Cic. Sen. 14, 50.

Lewis & Short latin dictionary > bellum
5 omne

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:
omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,
Cic. Fin. 1, 20, 65:
ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,
Liv. 37, 53, 20:
nemo omnium imperatorum, qui vivunt,
id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:
id effugiet qui non omnia minima repetet,
id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:
ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,
Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:
Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,
Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):
a te, qui nobis omnia summa tribuis,
Cic. de Or. 3, 4, 15:
sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,
id. Brut. 28, 109:
constituit extrema omnia experiri,
Sall. C. 26, 5:
quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,
Liv. 37, 54, 2:
omnes omnium ordinum homines,
Cic. Rab. Perd. 7, 20:
omnibus precibus petere contendit,
with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.
A.
omnes, ium, comm., all men, all persons:
quis est omnium, qui? etc.,
Cic. Tusc. 5, 23, 66:
unus ex omnibus,
id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:
Macedonum omnes,
Liv. 31, 45, 7:
praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,
id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.
also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,
id. 2, 2, 11:
omnes Hernici nominis,
id. 9, 42, 11.—
B.
omnĭa, ĭum, n., all things:
omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:
omnia facere,
to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:
in eo sunt omnia,
every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:
omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,
id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:
omnia, quaecumque agimus,
Liv. 30, 31, 6:
esse omnia alicui,
to be one's all, Ov. H. 12, 162:
Demetrius iis unus omnia est,
Liv. 40, 11:
per omnia,
in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:
vir alioqui per omnia laudabilis,
Vell. 2, 33:
plebes omnia quam bellum malebat,
Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:
mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,
Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:
te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:
tramites, omnia plani et ex facili mobiles,
Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:
omnia Mercurio similis,
in all respects, Verg. A. 4, 558.—
II.
In sing., every, all, the whole:
militat omnis amans,
every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,
sine omni periclo,
Ter. And. 2, 3, 17;
but: ne sine omni quidem sapientiā,
not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:
cum omnis honestas manet a partibus quattuor,
id. Off. 1, 43, 152:
materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,
every kind of, Liv. 6, 22, 6:
castra plena omnis fortunae publicae privataeque,
id. 22, 42, 6:
cenare holus omne,
every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:
Gallia est omnis divisa in partes tres,
the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:
omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,
id. ib. 5, 13:
caelum,
Cic. Fin. 2, 34, 112:
corpus intenditur,
id. Tusc. 2, 23, 56:
sanguinem suum omnem profundere,
every drop of, all, id. Clu. 6, 18:
omnis in hoc sum,
I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:
nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,
Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

Lewis & Short latin dictionary > omne
6 omnes

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:
omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,
Cic. Fin. 1, 20, 65:
ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,
Liv. 37, 53, 20:
nemo omnium imperatorum, qui vivunt,
id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:
id effugiet qui non omnia minima repetet,
id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:
ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,
Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:
Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,
Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):
a te, qui nobis omnia summa tribuis,
Cic. de Or. 3, 4, 15:
sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,
id. Brut. 28, 109:
constituit extrema omnia experiri,
Sall. C. 26, 5:
quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,
Liv. 37, 54, 2:
omnes omnium ordinum homines,
Cic. Rab. Perd. 7, 20:
omnibus precibus petere contendit,
with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.
A.
omnes, ium, comm., all men, all persons:
quis est omnium, qui? etc.,
Cic. Tusc. 5, 23, 66:
unus ex omnibus,
id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:
Macedonum omnes,
Liv. 31, 45, 7:
praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,
id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.
also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,
id. 2, 2, 11:
omnes Hernici nominis,
id. 9, 42, 11.—
B.
omnĭa, ĭum, n., all things:
omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:
omnia facere,
to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:
in eo sunt omnia,
every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:
omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,
id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:
omnia, quaecumque agimus,
Liv. 30, 31, 6:
esse omnia alicui,
to be one's all, Ov. H. 12, 162:
Demetrius iis unus omnia est,
Liv. 40, 11:
per omnia,
in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:
vir alioqui per omnia laudabilis,
Vell. 2, 33:
plebes omnia quam bellum malebat,
Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:
mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,
Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:
te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:
tramites, omnia plani et ex facili mobiles,
Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:
omnia Mercurio similis,
in all respects, Verg. A. 4, 558.—
II.
In sing., every, all, the whole:
militat omnis amans,
every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,
sine omni periclo,
Ter. And. 2, 3, 17;
but: ne sine omni quidem sapientiā,
not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:
cum omnis honestas manet a partibus quattuor,
id. Off. 1, 43, 152:
materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,
every kind of, Liv. 6, 22, 6:
castra plena omnis fortunae publicae privataeque,
id. 22, 42, 6:
cenare holus omne,
every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:
Gallia est omnis divisa in partes tres,
the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:
omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,
id. ib. 5, 13:
caelum,
Cic. Fin. 2, 34, 112:
corpus intenditur,
id. Tusc. 2, 23, 56:
sanguinem suum omnem profundere,
every drop of, all, id. Clu. 6, 18:
omnis in hoc sum,
I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:
nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,
Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

Lewis & Short latin dictionary > omnes
7 omnia

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:
omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,
Cic. Fin. 1, 20, 65:
ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,
Liv. 37, 53, 20:
nemo omnium imperatorum, qui vivunt,
id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:
id effugiet qui non omnia minima repetet,
id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:
ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,
Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:
Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,
Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):
a te, qui nobis omnia summa tribuis,
Cic. de Or. 3, 4, 15:
sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,
id. Brut. 28, 109:
constituit extrema omnia experiri,
Sall. C. 26, 5:
quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,
Liv. 37, 54, 2:
omnes omnium ordinum homines,
Cic. Rab. Perd. 7, 20:
omnibus precibus petere contendit,
with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.
A.
omnes, ium, comm., all men, all persons:
quis est omnium, qui? etc.,
Cic. Tusc. 5, 23, 66:
unus ex omnibus,
id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:
Macedonum omnes,
Liv. 31, 45, 7:
praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,
id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.
also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,
id. 2, 2, 11:
omnes Hernici nominis,
id. 9, 42, 11.—
B.
omnĭa, ĭum, n., all things:
omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:
omnia facere,
to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:
in eo sunt omnia,
every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:
omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,
id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:
omnia, quaecumque agimus,
Liv. 30, 31, 6:
esse omnia alicui,
to be one's all, Ov. H. 12, 162:
Demetrius iis unus omnia est,
Liv. 40, 11:
per omnia,
in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:
vir alioqui per omnia laudabilis,
Vell. 2, 33:
plebes omnia quam bellum malebat,
Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:
mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,
Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:
te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:
tramites, omnia plani et ex facili mobiles,
Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:
omnia Mercurio similis,
in all respects, Verg. A. 4, 558.—
II.
In sing., every, all, the whole:
militat omnis amans,
every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,
sine omni periclo,
Ter. And. 2, 3, 17;
but: ne sine omni quidem sapientiā,
not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:
cum omnis honestas manet a partibus quattuor,
id. Off. 1, 43, 152:
materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,
every kind of, Liv. 6, 22, 6:
castra plena omnis fortunae publicae privataeque,
id. 22, 42, 6:
cenare holus omne,
every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:
Gallia est omnis divisa in partes tres,
the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:
omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,
id. ib. 5, 13:
caelum,
Cic. Fin. 2, 34, 112:
corpus intenditur,
id. Tusc. 2, 23, 56:
sanguinem suum omnem profundere,
every drop of, all, id. Clu. 6, 18:
omnis in hoc sum,
I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:
nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,
Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

Lewis & Short latin dictionary > omnia
8 omnis

omnĭs, e (omnia is freq. a dissyl. in the poets, as Verg. G. 4, 221; id. A. 6, 33; Lucr. 1, 1106 Lachm.), adj. [etym. dub.; perh. akin to ambo and Gr. amphi] (syn.: cunctus, universus), all, every:
omnium rerum, quas ad beate vivendum sapientia comparaverit, nihil esse majus amicitiā,
Cic. Fin. 1, 20, 65:
ego nulli omnium neque populorum neque regum... non ausim me comparare,
Liv. 37, 53, 20:
nemo omnium imperatorum, qui vivunt,
id. 42, 34, 7.—With sup.: cur, si cuiquam novo civi potuerit adimi civitas, non omnibus antiquissimis civibus possit, all, even of the oldest families, Cic. Caecin. 35, 101:
id effugiet qui non omnia minima repetet,
id. Part. Or. 17, 60.—Cf. with etiam:
ut omnium tibi auxilia adjungas, etiam infimorum,
Cic. Cat. 3, 5, 12: omnibus tuis etiam minimis commodis, Treb. Pol. ap. Cic. Fam. 12, 16, 1; Sall. C. 44, 5:
Nero ad omnes etiam minimos Circenses commeabat,
Suet. Ner. 22.—But with summa, extrema, and ultima, the neutr. plur. omnia is often closely connected in a distributive sense (= quidquid summum, etc.):
a te, qui nobis omnia summa tribuis,
Cic. de Or. 3, 4, 15:
sed is omnia summa sperans aedilicius est mortuus,
id. Brut. 28, 109:
constituit extrema omnia experiri,
Sall. C. 26, 5:
quod omnia ultima pati quam se regi tradere maluissent,
Liv. 37, 54, 2:
omnes omnium ordinum homines,
Cic. Rab. Perd. 7, 20:
omnibus precibus petere contendit,
with prayers of every kind, most urgently, Caes. B. G. 5, 6.—Esp. as subst.
A.
omnes, ium, comm., all men, all persons:
quis est omnium, qui? etc.,
Cic. Tusc. 5, 23, 66:
unus ex omnibus,
id. de Or. 1, 22, 99.—With gen. part.:
Macedonum omnes,
Liv. 31, 45, 7:
praetorum, nisi qui inter tumultum effugerunt, omnes interficiuntur,
id. 24, 32, 8; cf. id. 10, 31, 5; cf.
also: ut omnes Tarquiniae gentis exules essent,
id. 2, 2, 11:
omnes Hernici nominis,
id. 9, 42, 11.—
B.
omnĭa, ĭum, n., all things:
omnium nomine quicumque ludos faciunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 9:
omnia facere,
to do every thing, make every exertion, spare no pains, Cic. Lael. 10, 35: omnia fore prius arbitratus sum, quam, etc., I should have believed any thing rather than that, etc., id. Att. 8, 11, 5: omnia mihi sunt cum aliquo, I agree with him on all topics, in all points (but mihi omnia communia sunt is the better read., Baiter), id. Fam. 13, 1, 2:
in eo sunt omnia,
every thing depends on that, id. ib. 15, 14, 5:
omnia, quae sunt ad vivendum necessaria,
id. Off. 1, 4, 11; 1, 43, 153; id. Fam. 4, 3, 3:
omnia, quaecumque agimus,
Liv. 30, 31, 6:
esse omnia alicui,
to be one's all, Ov. H. 12, 162:
Demetrius iis unus omnia est,
Liv. 40, 11:
per omnia,
in all points, in every thing, in every respect, Quint. 5, 2, 3:
vir alioqui per omnia laudabilis,
Vell. 2, 33:
plebes omnia quam bellum malebat,
Liv. 2, 39, 8; Sall. J. 79, 7; cf. Cic. Quint. 26, 82: eadem omnia, just the same:
mihi certum est efficere in me omnia eadem, quae tu in te faxis,
Plaut. As. 3, 3, 23: alia omnia, just the contrary:
te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,
Plin. Ep. 7, 15, 2; cf. alius, 6: omnia, adverbially, altogether, entirely, in every respect:
tramites, omnia plani et ex facili mobiles,
Sen. Cons. ad Marc. 25, 3:
omnia Mercurio similis,
in all respects, Verg. A. 4, 558.—
II.
In sing., every, all, the whole:
militat omnis amans,
every lover, all lovers, Ov. Am. 1, 9, 1: quia sine omni malitiā'st, without any (colloq. for sine ullā), Plaut. Trin. 2, 2, 57; so,
sine omni periclo,
Ter. And. 2, 3, 17;
but: ne sine omni quidem sapientiā,
not without all knowledge, a complete philosophy, Cic. de Or. 2, 1, 5:
cum omnis honestas manet a partibus quattuor,
id. Off. 1, 43, 152:
materia ad omnem laudem, et publice, et privatim, etc.,
every kind of, Liv. 6, 22, 6:
castra plena omnis fortunae publicae privataeque,
id. 22, 42, 6:
cenare holus omne,
every kind of, Hor. Ep. 1, 5, 2:
Gallia est omnis divisa in partes tres,
the whole of Gallia, Caes. B. G. 1, 1; cf.:
omnis insula est in circuitu vicies centena millia passuum,
id. ib. 5, 13:
caelum,
Cic. Fin. 2, 34, 112:
corpus intenditur,
id. Tusc. 2, 23, 56:
sanguinem suum omnem profundere,
every drop of, all, id. Clu. 6, 18:
omnis in hoc sum,
I am wholly engaged in this, Hor. Ep. 1, 1, 11.—With plur. verb: omnis Graecia decoravere, etc., Cat. ap. Gell. 3, 7, 19.—As subst.: omne, is, n., every thing:
nos autem, ab omni quod abhorret ab oculorum auriumque adprobatione, fugiamus,
Cic. Off. 1, 35, 128 al. —Hence, adv.: omnīno, q. v.

Lewis & Short latin dictionary > omnis
9 ut

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > ut
10 utei

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > utei
11 carpō

carpō psī, ptus, ere [CARP-], to pick, pluck, pluck off, cull, crop, gather: flores, H.: rosam, V.: manibus frondes, V.: frumenta manu, V. — To take ( as nourishment), crop, pluck off, browse, graze on: gramen, V.: pabula, O.: (apis) thyma, H.: Invidia summa cacumina carpit, O.: (prandium) quod erit bellissumum, pick dainties, T.—To tear off, tear away, pluck off, pull out (poet.): inter cornua saetas, V.: vellera, to spin, V.: pensum, H.: ex collo coronas, to pull off, H. — Fig., to pluck, snatch: flosculos (orationis): luctantia oscula, to snatch, O.—To enjoy, seize, use, make use of: breve ver, O.: diem, redeem, H.: auras vitalīs, V.: quietem, V.—To gnaw at, tear, blame, censure, carp at, slander, calumniate, revile: maledico dente: militum vocibus nonnihil carpi, Cs.: alquem sermonibus, L.: opus, O.—To weaken, enfeeble, wear away, consume, destroy: regina caeco carpitur igni, V.: invidia carpit et carpitur unā, O.: Tot tuos labores, i. e. to obscure the fame of, H.—In war, to inflict injury upon, weaken, harass: agmen adversariorum, Cs.: vires Romanas, L.: extrema agminis, L. — To cut to pieces, divide: carpenda membris minutioribus oratio: in multas partīs exercitum, L.—To take apart, single out: tu non animadvertes in omnes, sed carpes ut velis: carpi paucos ad ignominiam. — To go, tread upon, pass over, navigate, sail through, take one's way. viam, V.: supremum iter (i. e. mori), H.: gyrum, to go in a circle, V.: mare, O.: Carpitur acclivis trames, O.
* * *

carpere, carpsi, carptus V TRANS

seize/pick/pluck/gather/browse/tear off; graze/crop; tease/pull out/card (wool); separate/divide, tear down; carve; despoil/fleece; pursue/harry; consume/erode

Latin-English dictionary > carpō
12 cēra

cēra ae, f [2 CER-], wax: fingere e cerā: calamos cerā coniungere, V. — Meton., plur, the wax cells (of bees), V. — A writing-tablet, leaf of wood covered with wax: ex illis tabulis cerāve recitata, L.: vacua, O.: prima, the first leaf, H.: extrema.— A seal (of wax), C., O.—A waxen image, wax figure, family portrait: veteres, Iu., S.
* * *

cerae N F

wax, beeswax; honeycomb; wax-covered writing tablet, letter; wax image/seal

Latin-English dictionary > cēra
13 cōdex

cōdex icis, m (for caudex), a block: Codice misso, O.—A log for punishing slaves, stocks: inmundus, Pr.: residens in codice, Iu. — A block sawn into tablets, book, writing, manuscript, document (in leaves; cf. volumen, a roll): multos codices implevit: falsus.—Esp., an account-book: accepti et expensi, a ledger: in codicis extremā cerā, the last tablet: referre in codicem.
* * *

codicis N M

trunk of tree; piece/block of wood; blockhead; (bound) book; note/account book

Latin-English dictionary > cōdex
14 dē-currō

dē-currō cucurrī or currī, cursus, ere, to run down, hasten down, run, hasten: rus, make an excursion: de tribunali, L.: summā ab arce, V.: iugis, V.: Monte decurrens amnis, H.: tuto mari, to sail, O.: pedibus siccis super summa aequora, O.: ad navïs, Cs.: in mare, L.—To run over, run through, traverse: septingenta milia passuum decursa: decurso spatio: decursa novissima meta est, passed, O.—Esp., of troops, to march, effect a movement, move, manœuvre: crebro, L.: ex montibus in vallem, Cs.: ab arce, L.: incredibili celeritate ad flumen, Cs.: in armis, L.—Of a formal procession, to march, move: exercitum decucurisse cum tripudiis Hispanorum, L.: circum accensos rogos, V.— Of ships, to land, come to land: Syracusas ex alto, L.—Fig., to come, come away, hasten: omnium eo sententiae decurrerunt, ut, etc., L.: decurritur ad leniorem sententiam, ut, etc., L.: eo decursum est, ut, etc., the conclusion was reached, L. — To pass, traverse, run over, pass through: aetate decursā: inceptum unā decurre laborem, V.: ista, quae abs te breviter decursa sunt, treated.—To betake oneself, have recourse: ad haec extrema iura: ad miseras preces, H.: alio, H.: decurritur ad illud extremum, S., C., Cs.

Latin-English dictionary > dē-currō
15 dē-populor

dē-populor ātus, ārī, dep., to lay waste, ravage, plunder, pillage: Ambiorigis finīs, Cs.: agros, L.: extrema agri Romani, L.: domos, fana: omne mortalium genus (of pestilence), Ta.—P. pass.: depopulatis agris, laid waste, Cs.: regiones, L.— To waste, destroy (poet.): Cerealia dona, O.

Latin-English dictionary > dē-populor
16 experior

experior pertus, īrī, dep. [1 PAR-], to try, prove, test, experience, endure: hanc nunc experiamur, T: eos (amicos): vim eius (veneni) esse in servo: eandem belli fortunam, Cs.: laborem, V.: procos priores, seek to win back, V.: quidve ferat Fors, Virtute experiamur: quantum audeatis, L.: experiundo scies, T.: experiendo cognovi: In experiundo ut essem, i. e. might have a full trial, T.: exorabile numen Fortasse experiar, may find, Iu. —In perf, to have tried, have learned, have experienced, know by experience: expertus es istius perfidiam: quod genus nullo telo traici posse, Cs.: metum fecerant expertis Gallicā clade, L.: expertus (eum) fidelem in Ganymede, H.: experto credite, quantus adsurgat, V.: expertus bellis animus, Ta. — To measure strength with, contend with: ut interire quam Romanos non experiri mallet, N.: Turnum in armis, V.— To try, undertake, attempt, make trial, undergo, experience: Bis terque expertus frustra, H.: Omnia priusquam armis, resort to everything before using, T.: omnia de pace: extremum auxilium, the last resort, Cs.: extrema omnia, S.: (terram) colendo facilem, find, V.: iudicium populi R., submit to, L.: experiar certe, ut hinc avolem: ut sine armis reduceret, etc., N.: vi contra vim experiundum putavit.— To try by law, go to law: Caecinae placuit experiri: alquid summo iure, submit to trial.
* * *

experiri, expertus sum V DEP

test, put to the test; find out; attempt, try; prove, experience

Latin-English dictionary > experior
17 famēs

famēs is （abl. famē), f [2 FA-], hunger: ut periclum a fame mihi sit, T.: cum cibo fames depulsa est: fame confecti: (avis) fame enecta, starved to death: patientia famis: famem explere, sate: cibus advorsus famem, S.: extrema, Cs.: dura, H.: levare, to assuage, O.: vetitorum tanta ciborum, O.— Famine, dearth, want: in Asiā: in fame frumentum exportare: ad famem hunc reicere, turn out to starve, T.—Fig., a violent longing, greediness, greed, avidity: Auri sacra, V.: maiorum, H.—Of speech, poverty of expression, C.— Person., hunger: malesuada, V., O.
* * *

famis N F

hunger; famine; want; craving

Latin-English dictionary > famēs
18 flamma

flamma ae, f [2 FLAG-], a blazing fire, blaze, flame: undique flammā torrerentur, S.: flammam concipere, take fire, Cs.: circumventi flammā, Cs.: effusa flamma pluribus locis reluxit, L.: inter flammas circus elucens, blazing stars: flammam tenebat Ingentem, a torch, V.: flammas cum puppis Extulerat, V.: extrema meorum, funeral torch, V.: modum Ponere iambis flammā, H.: flammā ferroque absumi, fire and sword, L.: mixta cum frigore, heat, O.: stant lumina flammā, glare, V.: flammae latentis Indicium rubor est, fever, O.— Provv.: E flammā petere cibum, i. e. suffer extreme hunger, T.: Prius undis flamma (sc. miscebitur), sooner will fire mingle with water: Unda dabit flammas, O.—Fig., the flame of passion, fire of love, glow, flame, passion, wrath: amoris: conceptae pectore flammae, O.: Digne puer meliore flammā, H.: oratoris: ultrix, V.— A devouring flame, danger, destruction, ruin: qui ab aris flammam depellit: ex illā flammā evolavit: implacatae gulae, i. e. raging hunger, O.
* * *

flammae N F

flame, blaze; ardor, fire of love; object of love

Latin-English dictionary > flamma
19 gemō

gemō uī, —, ere [GEM-], to sigh, groan, lament: quis tum non gemuit?: cum templa gemerent, were in mourning: extrema gemens, in the death agony, V.: quadrupes successit gemens stabulis, panting, V.—With acc, to sigh over, bemoan, bewail, lament: haec: flebiliter Ityn, H.: Amyci casum, V.: casūs urbis, Iu.: unā voce omnium gemi: paucis ostendi gemis, H.: arbor flagellari gemuit sua robora, O.— To moan: nullo gemit hic tibicina cornu, Iu.: Nec gemere cessabit turtur ab ulmo, V.: noctua gemuit, Pr.— To groan, creak: gemens Bosporus, H.: gemuit sub pondere cymba, V.: gemens rota, V.
* * *

gemere, gemui, gemitus V

moan, groan; lament (over); grieve that; give out a hollow sound (music, hit)

Latin-English dictionary > gemō
20 līnea (līnia)

līnea (līnia) ae, f [lineus], a linen thread, string, line, plumb-line: perpendiculo et lineā uti: ferri suo deorsum pondere ad lineam, perpendicularly: saxa, quae rectis lineis suos ordines servant, in horizontal courses, Cs.: (ignis) rectis lineis subvolat, vertically.—A line, mark, bound, limit, goal: extremā lineā Amare haud nil est, i. e. to see the loved one at a distance, T.: cogit nos linea iungi, i. e. the boundary of the seats (in the theatre), O.—Fig.: est peccare tamquam transire lineas, to pass the mark: mors ultima linea rerum est, H.

Latin-English dictionary > līnea (līnia)

Страницы

См. также в других словарях:

extremă — EXTRÉMĂ s. 1. v. extremitate. 2. (SPORT) aripă. (Joacă extremă stângă, la fotbal.) Trimis de siveco, 13.09.2007. Sursa: Sinonime EXTRÉM//Ă extremăe f. 1) Partea cea mai îndepărtată a unei suprafeţe; limită; margine; capăt. ♢ A cădea dintr o… … Dicționar Român
Extrema — may refer to:In Mathematics: *maxima and minimaIn Music: *Extrema (band), an Italian metal band … Wikipedia
extrema — (Acort.). f. vulg. extremaunción … Diccionario de la lengua española
Extrema — In der Mathematik ist ein Extremwert (oder Extremum; Plural: Extrema) der Überbegriff für lokales und globales Maximum und Minimum. Ein lokales Maximum ist der Wert der Funktion an einer Stelle, in deren Umgebung die Funktion keine größeren Werte … Deutsch Wikipedia
extrema — ● extremum, extremums ou extrema nom masculin (mot latin) Maximum ou minimum relatif d une fonction … Encyclopédie Universelle
extrema — ► sustantivo femenino RELIGIÓN coloquial Extremaunción, sacramento. * * * extrema. (Acort.). f. vulg. extremaunción … Enciclopedia Universal
Extrema — Original name in latin Extrema Name in other language State code BR Continent/City America/Sao Paulo longitude 22.85472 latitude 46.31833 altitude 946 Population 13682 Date 2012 08 03 … Cities with a population over 1000 database
Extrema — Admin ASC 2 Code Orig. name Extrema Country and Admin Code BR.15.3125101 BR … World countries Adminstrative division ASC I-II
extrema — pl. of EXTREMUM. * * * extrema pl. of extremum … Useful english dictionary
EXTREMA Linea — apud Terent. Eunucho. Act. 4. fc. 2. v. 10. et seqq. Quid nihil? si non tangendi copia est, Eho ne videndi quidem erit? Si illud non licet, Saltem hoc licebit certe extremâ lineâ Amare haud nihil est Vox est e Stadi desnmpta, in quo extrema lineâ … Hofmann J. Lexicon universale
extrema ratio — /lat. ekˈstrɛma ˈrattsjo/ [loc. lat., letteralmente «ultima (extrema) ragione (ratio)»] loc. sost. f. inv. ultima prova, prova definitiva, ultimo tentativo, ultimo espediente … Sinonimi e Contrari. Terza edizione

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

extrema

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

extrema

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: