Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

est+mihi+in+animo

  • 41 Gratia

    grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].
    I.
    (Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

    pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

    Plaut. Trin. 1, 1, 12:

    perspicio nihili meam vos facere gratiam,

    id. Curc. 1, 2, 68:

    ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

    Cic. Planc. 13, 32; cf.:

    Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

    id. Rosc. Am. 6, 15:

    deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

    id. N. D. 1, 44, 124:

    neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

    id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

    aliquem restituere in gratiam,

    id. Prov. Cons. 9, 23:

    aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

    id. Att. 1, 3, 3:

    in gratiam reducere,

    id. Rab. Post. 8, 19; cf.

    also: cum aliquo in gratiam redire,

    to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

    alicujus gratiam sequi,

    Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

    si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

    id. B. G. 4, 7, 4:

    ab aliquo inire gratiam,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

    a bonis omnibus summam inire gratiam,

    id. Att. 7, 9, 3:

    magnam inire gratiam,

    id. Fin. 4, 12, 31:

    quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

    Liv. 33, 46, 7:

    apud regem gratiam initam volebant,

    id. 36, 5, 3:

    at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

    Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

    with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

    Cic. Att. 5, 3, 3:

    cum aliquo in laude et in gratia esse,

    id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

    Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

    plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

    Dig. 24, 1, 32, § 10;

    without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

    with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

    omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

    credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

    Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

    Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

    gratiā plurimum posse,

    id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

    quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

    id. ib. 7, 63, 1:

    gratiā valere,

    id. B. C. 2, 44, 1:

    inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

    Juv. 13, 4:

    quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

    Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

    L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

    tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

    cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

    id. ib. 11, 24:

    non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

    id. Agr. 2, 3, 7.—
    B.
    Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

    esp. freq. in Quint.): gratia formae,

    Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

    corporis,

    id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

    quid ille gratiae in vultu ostenderit,

    Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

    unica nec desit jocundis gratia verbis,

    charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

    plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

    Quint. 10, 1, 96:

    sermonis Attici,

    id. ib. 65;

    12, 10, 35: dicendi,

    id. 9, 3, 74:

    brevitatis novitatisque,

    id. ib. 58:

    omnis bene scriptorum,

    id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

    uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

    Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,
    2.
    As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.
    II. A.
    In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

    ergo ab eo petito gratiam istam,

    Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

    gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

    id. Stich. 1, 2, 23:

    petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

    quod beneficii gratiaeque causa concessit,

    id. ib. 2, 3, 48 fin.:

    hanc gratiam ut sibi des,

    Ter. Hec. 3, 3, 30:

    juris jurandi volo gratiam facias,

    excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

    alicui delicti gratiam facere,

    to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

    qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

    id. Cat. 52, 8; cf.

    also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

    id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

    alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

    to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

    deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

    id. 28, 39, 12 Drak.:

    in gratiam alicujus,

    id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

    also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

    for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

    nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

    Juv. 8, 64.—
    B.
    In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

    quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

    Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

    gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

    id. ib. 2, 53, 161:

    immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

    id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

    renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

    dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

    Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

    L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

    Cic. Fam. 13, 42, 1:

    eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

    id. Phil. 1, 1, 3:

    Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

    id. Fam. 1, 10:

    justissimas gratias agere,

    id. Leg. 2, 3, 6:

    quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

    id. Fam. 10, 19, 1:

    nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

    to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

    magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

    id. Fam. 13, 4, 1:

    praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

    id. Cat. 1, 11, 28:

    ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

    id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

    me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

    if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

    gratias habere,

    Liv. 24, 37, 7:

    alicui summas gratias habere,

    Plaut. Trin. 3, 2, 33:

    alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

    Vitr. 6 praef. 4:

    merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

    id. Planc. 33, 80:

    pro beneficio gratiam repetere,

    Liv. 1, 47, 7:

    gratias ob hoc agere, quod, etc.,

    Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

    pro tuo summo beneficio gratias agere,

    Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

    dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

    Tib. 2, 1, 36; cf.:

    hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

    Sen. Ep. 81 med.;

    rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

    to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

    unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

    I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

    discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

    thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

    dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:
    A.
    grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).
    (α).
    With gen.:

    sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

    lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

    tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

    Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

    honoris gratia nomino,

    Cic. Quint. 7, 28:

    nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

    Ter. And. 5, 1, 17:

    simulabat sese negotii gratia properare,

    Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

    non praedae gratia: quia inspoliatus est,

    Quint. 7, 1, 33; cf.:

    hereditatis gratia,

    id. 5, 12, 5:

    quem censores senatu probri gratia moverant,

    Sall. C. 23, 1:

    profectus gratia dicere,

    Quint. 2, 10, 9:

    brevitatis gratia,

    id. 4, 2, 43:

    decoris gratia,

    id. 8, 6, 65:

    difficultatis gratia,

    id. 9, 2, 77:

    aut invidiae gratia... aut miserationis,

    id. 9, 2, 8:

    praesentis gratia litis,

    id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

    ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

    Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

    tentandi gratia,

    Sall. J. 47, 2:

    hiemandi gratia,

    id. ib. 61, 3:

    colloquendi gratia,

    id. ib. 61, 4:

    placandi gratia,

    id. ib. 71, 5:

    simulandi gratia,

    id. ib. 37, 4:

    sui exposcendi gratia,

    Nep. Hann. 7, 6:

    amplificandi gratia... vel miserandi,

    Quint. 9, 3, 28:

    elevandae invidiae gratia,

    id. 5, 13, 40:

    recuperandae dignitatis gratia,

    id. 11, 1, 79:

    vitandae similitudinis gratia,

    id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

    verbi gratia, for verbi causa, infra),

    Cic. Off. 3, 12, 50; so,

    exempli gratia,

    Plin. 2, 41, 41, § 110;

    for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

    Quint. 6, 5, 6:

    eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

    Plin. 18, 25, 57, § 213:

    propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

    for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

    gratiā decoris,

    Quint. 8 praef. §

    18: compositionis,

    id. 9, 4, 58:

    lenitatis,

    id. 9, 4, 144:

    significationis,

    id. 8, 6, 2.—
    (β).
    With pron. (mostly ante-class.):

    meā gratiā,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

    qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

    id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

    abire istac gratia,

    id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

    eā gratiā,

    Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

    sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

    id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

    id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

    Sall. J. 54, 4:

    id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

    id. ib. 80, 4.—
    B.
    grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

    gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

    Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

    si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

    id. As. 1, 3, 38 sq.:

    quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

    into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

    quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

    Cic. Verr. 1, 46, 118:

    hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

    id. Rosc. Com. 10, 27:

    gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

    Mart. 14, 175, 2:

    id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

    gratis rei publicae servire,

    id. Clu. 26, 71:

    tantum gratis pagina nostra placet,

    Mart. 5, 16, 10:

    virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

    Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

    is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

    Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

    48: habitent gratis in alieno?

    id. Off. 2, 23, 83; so,

    habitare in aedibus alienis,

    Dig. 39, 5, 9:

    habitationem cui dare,

    free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > Gratia

  • 42 gratia

    grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].
    I.
    (Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

    pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

    Plaut. Trin. 1, 1, 12:

    perspicio nihili meam vos facere gratiam,

    id. Curc. 1, 2, 68:

    ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

    Cic. Planc. 13, 32; cf.:

    Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

    id. Rosc. Am. 6, 15:

    deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

    id. N. D. 1, 44, 124:

    neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

    id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

    aliquem restituere in gratiam,

    id. Prov. Cons. 9, 23:

    aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

    id. Att. 1, 3, 3:

    in gratiam reducere,

    id. Rab. Post. 8, 19; cf.

    also: cum aliquo in gratiam redire,

    to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

    alicujus gratiam sequi,

    Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

    si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

    id. B. G. 4, 7, 4:

    ab aliquo inire gratiam,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

    a bonis omnibus summam inire gratiam,

    id. Att. 7, 9, 3:

    magnam inire gratiam,

    id. Fin. 4, 12, 31:

    quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

    Liv. 33, 46, 7:

    apud regem gratiam initam volebant,

    id. 36, 5, 3:

    at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

    Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

    with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

    Cic. Att. 5, 3, 3:

    cum aliquo in laude et in gratia esse,

    id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

    Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

    plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

    Dig. 24, 1, 32, § 10;

    without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

    with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

    omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

    credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

    Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

    Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

    gratiā plurimum posse,

    id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

    quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

    id. ib. 7, 63, 1:

    gratiā valere,

    id. B. C. 2, 44, 1:

    inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

    Juv. 13, 4:

    quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

    Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

    L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

    tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

    cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

    id. ib. 11, 24:

    non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

    id. Agr. 2, 3, 7.—
    B.
    Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

    esp. freq. in Quint.): gratia formae,

    Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

    corporis,

    id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

    quid ille gratiae in vultu ostenderit,

    Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

    unica nec desit jocundis gratia verbis,

    charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

    plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

    Quint. 10, 1, 96:

    sermonis Attici,

    id. ib. 65;

    12, 10, 35: dicendi,

    id. 9, 3, 74:

    brevitatis novitatisque,

    id. ib. 58:

    omnis bene scriptorum,

    id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

    uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

    Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,
    2.
    As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.
    II. A.
    In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

    ergo ab eo petito gratiam istam,

    Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

    gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

    id. Stich. 1, 2, 23:

    petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

    quod beneficii gratiaeque causa concessit,

    id. ib. 2, 3, 48 fin.:

    hanc gratiam ut sibi des,

    Ter. Hec. 3, 3, 30:

    juris jurandi volo gratiam facias,

    excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

    alicui delicti gratiam facere,

    to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

    qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

    id. Cat. 52, 8; cf.

    also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

    id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

    alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

    to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

    deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

    id. 28, 39, 12 Drak.:

    in gratiam alicujus,

    id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

    also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

    for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

    nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

    Juv. 8, 64.—
    B.
    In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

    quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

    Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

    gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

    id. ib. 2, 53, 161:

    immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

    id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

    renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

    dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

    Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

    L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

    Cic. Fam. 13, 42, 1:

    eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

    id. Phil. 1, 1, 3:

    Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

    id. Fam. 1, 10:

    justissimas gratias agere,

    id. Leg. 2, 3, 6:

    quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

    id. Fam. 10, 19, 1:

    nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

    to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

    magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

    id. Fam. 13, 4, 1:

    praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

    id. Cat. 1, 11, 28:

    ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

    id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

    me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

    if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

    gratias habere,

    Liv. 24, 37, 7:

    alicui summas gratias habere,

    Plaut. Trin. 3, 2, 33:

    alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

    Vitr. 6 praef. 4:

    merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

    id. Planc. 33, 80:

    pro beneficio gratiam repetere,

    Liv. 1, 47, 7:

    gratias ob hoc agere, quod, etc.,

    Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

    pro tuo summo beneficio gratias agere,

    Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

    dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

    Tib. 2, 1, 36; cf.:

    hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

    Sen. Ep. 81 med.;

    rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

    to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

    unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

    I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

    discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

    thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

    dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:
    A.
    grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).
    (α).
    With gen.:

    sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

    lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

    tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

    Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

    honoris gratia nomino,

    Cic. Quint. 7, 28:

    nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

    Ter. And. 5, 1, 17:

    simulabat sese negotii gratia properare,

    Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

    non praedae gratia: quia inspoliatus est,

    Quint. 7, 1, 33; cf.:

    hereditatis gratia,

    id. 5, 12, 5:

    quem censores senatu probri gratia moverant,

    Sall. C. 23, 1:

    profectus gratia dicere,

    Quint. 2, 10, 9:

    brevitatis gratia,

    id. 4, 2, 43:

    decoris gratia,

    id. 8, 6, 65:

    difficultatis gratia,

    id. 9, 2, 77:

    aut invidiae gratia... aut miserationis,

    id. 9, 2, 8:

    praesentis gratia litis,

    id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

    ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

    Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

    tentandi gratia,

    Sall. J. 47, 2:

    hiemandi gratia,

    id. ib. 61, 3:

    colloquendi gratia,

    id. ib. 61, 4:

    placandi gratia,

    id. ib. 71, 5:

    simulandi gratia,

    id. ib. 37, 4:

    sui exposcendi gratia,

    Nep. Hann. 7, 6:

    amplificandi gratia... vel miserandi,

    Quint. 9, 3, 28:

    elevandae invidiae gratia,

    id. 5, 13, 40:

    recuperandae dignitatis gratia,

    id. 11, 1, 79:

    vitandae similitudinis gratia,

    id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

    verbi gratia, for verbi causa, infra),

    Cic. Off. 3, 12, 50; so,

    exempli gratia,

    Plin. 2, 41, 41, § 110;

    for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

    Quint. 6, 5, 6:

    eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

    Plin. 18, 25, 57, § 213:

    propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

    for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

    gratiā decoris,

    Quint. 8 praef. §

    18: compositionis,

    id. 9, 4, 58:

    lenitatis,

    id. 9, 4, 144:

    significationis,

    id. 8, 6, 2.—
    (β).
    With pron. (mostly ante-class.):

    meā gratiā,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

    qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

    id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

    abire istac gratia,

    id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

    eā gratiā,

    Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

    sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

    id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

    id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

    Sall. J. 54, 4:

    id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

    id. ib. 80, 4.—
    B.
    grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

    gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

    Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

    si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

    id. As. 1, 3, 38 sq.:

    quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

    into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

    quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

    Cic. Verr. 1, 46, 118:

    hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

    id. Rosc. Com. 10, 27:

    gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

    Mart. 14, 175, 2:

    id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

    gratis rei publicae servire,

    id. Clu. 26, 71:

    tantum gratis pagina nostra placet,

    Mart. 5, 16, 10:

    virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

    Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

    is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

    Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

    48: habitent gratis in alieno?

    id. Off. 2, 23, 83; so,

    habitare in aedibus alienis,

    Dig. 39, 5, 9:

    habitationem cui dare,

    free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > gratia

  • 43 destinatus

    destinātus, a, um part. passé de destino. [st2]1 [-] enchaîné, lié. [st2]2 [-] fixé, assujetti. [st2]3 [-] arrêté, fixé, résolu, déterminé, ferme, opiniâtre. [st2]4 [-] Cat. constant, persévérant. [st2]5 [-] destiné, réservé, affecté à (un but ou à un usage). [st2]6 [-] disposé à, prêt à. [st2]7 [-] visé (comme but). [st2]8 [-] Plaut. acheté. [st2]9 [-] Dig. envoyé, dépêché.    - (ex) destinato: à dessein, de propos délibéré.    - destinata sententia: [opinion fixée] = dogme, précepte.    - destinata, ae, f. (= sponsa): fiancée.    - antequam destinata componam, Tac.: avant d'aborder mon sujet.    - destinatum est mihi animo (in animo), Liv.: je suis déterminé à.    - operi destinatus: occupé à travailler.
    * * *
    destinātus, a, um part. passé de destino. [st2]1 [-] enchaîné, lié. [st2]2 [-] fixé, assujetti. [st2]3 [-] arrêté, fixé, résolu, déterminé, ferme, opiniâtre. [st2]4 [-] Cat. constant, persévérant. [st2]5 [-] destiné, réservé, affecté à (un but ou à un usage). [st2]6 [-] disposé à, prêt à. [st2]7 [-] visé (comme but). [st2]8 [-] Plaut. acheté. [st2]9 [-] Dig. envoyé, dépêché.    - (ex) destinato: à dessein, de propos délibéré.    - destinata sententia: [opinion fixée] = dogme, précepte.    - destinata, ae, f. (= sponsa): fiancée.    - antequam destinata componam, Tac.: avant d'aborder mon sujet.    - destinatum est mihi animo (in animo), Liv.: je suis déterminé à.    - operi destinatus: occupé à travailler.
    * * *
        Certis, destinatisque sententiis addicti. Cic. Addonnez à certaines opinions qu'ils ont devant leurs yeulx.
    \
        Locus alicui destinatus. Cic. Promis et assigné.
    \
        Destinata alicui pecunia. Vlpian. Promise.

    Dictionarium latinogallicum > destinatus

  • 44 sedeo

    sĕdeo, sēdi, sessum, 2, v. n. [Sanscr. root sad-; Gr. ἙΔ, to sit; cf. ἕδος, ἕζομαι; Lat. sedes, insidiae, sedare, sella, etc.; Engl. sit, seat], to sit.
    I.
    Lit. (very freq. in prose and poetry); constr. absol., with in, the simple abl., or with other prepp. and advv. of place.
    A.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    hi stant ambo, non sedent,

    Plaut. Capt. prol. 2; cf. id. ib. 12; id. Mil. 2, 1, 4:

    quid sit, quod cum tot summi oratores sedeant, ego potissimum surrexerim,

    remain sitting, Cic. Rosc. Am. 1, 1:

    sedens iis assensi,

    id. Fam. 5, 2, 9:

    lumbi sedendo dolent,

    Plaut. Men. 5, 3, 6:

    supplex ille sedet,

    Prop. 4 (5), 5, 37.—
    (β).
    With in:

    in subselliis,

    Plaut. Poen. prol. 5:

    sedilibus in primis eques sedet,

    Hor. Epod. 4, 16:

    in proscaenio,

    Plaut. Poen. prol. 18; cf.: aliquem in XIIII. sessum deducere, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 2; Suet. Caes. 39 (v. quattuordecim): malo in illā tuā sedeculā sedere quam in istorum sella curuli, Cic. Att. 4, 10, 1; cf.:

    in sellā,

    id. Div. 1, 46, 104:

    in saxo (ejecti),

    Plaut. Rud. prol. 73; Ov. H. 10, 49:

    in arā (mulieres supplices),

    Plaut. Rud. 3, 6, 9:

    in solio,

    Cic. Fin. 2, 21, 69; Ov. M. 2, 23:

    in equo,

    Cic. Verr. 2, 5, 10, § 27:

    in leone,

    Plin. 35, 10, 36, § 109; and with a gen. specification of the place where:

    in conclavi,

    Ter. Eun. 3, 5, 35:

    in hemicyclio domi,

    Cic. Lael. 1, 2:

    bubo in culmine,

    Ov. M. 6, 432:

    cornix in humo,

    id. Am. 3, 5, 22:

    musca in temone,

    Phaedr. 3, 6, 1.—
    (γ).
    With simple abl. (not ante-Aug.):

    bis sex caelestes, medio Jove, sedibus altis sedent,

    Ov. M. 6, 72:

    solio,

    id. ib. 6, 650;

    14, 261: sede regiā,

    Liv. 1, 41:

    eburneis sellis,

    id. 5, 41:

    sellā curuli,

    id. 30, 19:

    carpento,

    id. 1, 34:

    cymbā,

    Ov. M. 1, 293:

    puppe,

    id. F. 6, 471:

    humo,

    id. M. 4, 261:

    equo,

    Mart. 5, 38, 4; 11, 104, 14; cf.:

    dorso aselli,

    Ov. F. 3, 749:

    delphine,

    id. M. 11, 237:

    columbae viridi solo,

    Verg. A. 6, 192:

    recessu,

    Ov. M. 1, 177; 14, 261:

    theatro,

    id. A. A. 1, 497.—
    (δ).
    With other prepp. and advv. of place:

    inter ancillas,

    Plaut. Men. 5, 2, 46:

    ante fores,

    Ov. M. 4, 452; Tib. 1, 3, 30:

    ad tumulum supplex,

    id. 2, 6, 33:

    sub arbore,

    Ov. M. 4, 95:

    sub Jove,

    id. ib. 4, 261:

    ducis sub pede,

    id. Tr. 4, 2, 44:

    post me gradu uno,

    Hor. S. 1, 6, 40:

    apud quem,

    Cic. Rep. 3, 28, 32 (ap. Non. 522, 30) et saep.:

    non sedeo istic, vos sedete,

    Plaut. Stich. 1, 2, 36:

    illic,

    Ter. Hec. 5, 3, 4; id. Phorm. 1, 2, 41.—
    2.
    Late Lat., pass., of animals, to be ridden (cf. Engl. to sit a horse):

    sederi equos in civitatibus non sivit,

    Spart. Hadr. 22;

    Cod. Th. 9, 30, 3: cum (Bucephalus) ab equario suo mollius sederetur,

    Sol. 45:

    animalia sedentur,

    Veg. 2, 28, 12.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of magistrates, esp. of judges, to sit in council, in court, or on the bench:

    (Scaevolā tribuno) in Rostris sedente suasit Serviliam legem Crassus,

    Cic. Brut. 43, 161:

    ejus igitur mortis sedetis ultores, etc.,

    id. Mil. 29, 79; id. Clu. 37, 103 sq.:

    si idcirco sedetis, ut, etc.,

    id. Rosc. Am. 53, 153; so,

    judex,

    Liv. 40, 8:

    Appius, ne ejus rei causā sedisse videretur,

    id. 3, 46, 9; Phaedr. 1, 10, 6:

    sedissem forsitan unus De centum judex in tua verba viris,

    Ov. P. 3, 5, 23; Plin. Ep. 6, 33, 3:

    Minos arbiter,

    Prop. 3, 19 (4, 18), 27; cf.:

    sedeo pro tribunali,

    id. ib. 1, 10, 9: a quibus si qui quaereret, sedissentne judices in Q. Fabricium, sedisse se dicerent, Cic Clu. 38, 105; cf. id. Rab. Post. 5, 10.—Also of the assistants of the judges:

    nobis in tribunali Q. Pompeii praetoris urbani sedentibus,

    Cic. de Or. 1, 37, 168; id. Rosc. Com. 4, 12.—In Quint., also of the advocate, Quint. 11, 3, 132.—Of witnesses:

    dicendo contra reum, cum quo sederit,

    Quint. 5, 7, 32.—Of a presiding officer:

    sedente Claudio,

    Tac. A. 11, 11.—Of augurs sitting to wait for an augurium:

    sed secundum augures sedere est augurium captare,

    Serv. ad Verg. A. 9, 4; cf. id. ib. 1, 56; Interp. Mai ad Verg. A. 10, 241; Fest. s. v. silentio, p. 248, a Müll.; cf. Becker, Antiq. 2, 3, p. 76.—
    2.
    To continue sitting, to sit still; to continue, remain, tarry, wait, abide in a place; and with an implication of inactivity, to sit idly, be inactive; to linger, loiter, etc.:

    isdem consulibus sedentibus atque inspectantibus lata lex est, etc.,

    Cic. Sest. 15, 33 (cf. id. Pis. 9):

    majores nostri, qui in oppido sederent, quam qui rura colerent, desidiosiores putabant,

    Varr. R. R. 2, prooem. §

    1: quasi claudus sutor domi sedet totos dies,

    Plaut. Aul. 1, 1, 34; cf.:

    an sedere oportuit Domi,

    Ter. Ad. 4, 5, 38:

    iis ventis istinc navigatur, qui si essent, nos Corcyrae non sederemus,

    Cic. Fam. 16, 7:

    quor sedebas in foro, si eras coquos Tu solus?

    Plaut. Ps. 3, 2, 11:

    in villā totos dies,

    Cic. Att. 12, 44, 2:

    circum argentarias cottidie,

    Plaut. Truc. 1, 1, 48:

    sedemus desides domi,

    Liv. 3, 68:

    statuit congredi quam cum tantis copiis refugere aut tam diu uno loco sedere,

    Nep. Dat. 8, 1:

    non cuivis contingit adire Corinthum. Sedit qui timuit, ne non succederet,

    sat still, stayed at home, Hor. Ep. 1, 17, 37.—Esp. of waiting on an oracle or a god for an answer or for aid (= Gr. ïzein):

    ante sacras fores,

    Tib. 1, 3, 30:

    illius ad tumulum fugiam supplexque sedebo,

    id. 2, 6, 33:

    custos ad mea busta sedens,

    Prop. 3, 16 (4, 15), 24:

    meliora deos sedet omina poscens,

    Verg. G. 3, 456; so of a lover at the door of his mistress: me retinent victum formosae vincla puellae, Et sedeo janitor, Tib. [p. 1659] 1, 1, 56:

    et frustra credula turba sedet,

    id. 4, 4, 18.—
    b.
    Of long, esp. of inactive encamping in war, to sit, i. e. to remain encamped, to keep the field, before an enemy's fortress or army:

    hostium copiae magnae contra me sedebant, Cato ap. Charis, p. 197 P.: septimum decimum annum Ilico sedent,

    Naev. 6, 2:

    dum apud hostes sedimus,

    Plaut. Am. 2, 1, 52:

    sedendo expugnare urbem,

    Liv. 2, 12:

    sedendo et cunctando bellum gerere,

    id. 22, 24:

    quieto sedente rege ad Enipeum,

    id. 44, 27:

    ad Suessulam,

    id. 7, 37; 9, 3; 9, 44; 10, 25; 22, 39; 23, 19; 44, 27; Verg. A. 5, 440:

    apud moenia Contrebiae,

    Val. Max. 7, 4, 5.—Hence, prov.:

    compressis, quod aiunt, manibus sedere,

    Liv. 7, 13, 7; and:

    vetus proverbium est, Romanus sedendo vincit (prob. originating with Q. Fabius Cunctator),

    Varr. R. R. 1, 2, 2.—
    3.
    For desideo (2.), to sit at stool, Marc. Emp. 29; so,

    sordido in loco sedere,

    Val. Max. 9, 13, 2.—
    II.
    Trop. (in prose not freq. till after the Aug. per.; not in Cic.).
    A.
    In gen., to sink or settle down, to subside:

    cum pondere libra Prona nec hac plus parte sedet nec surgit ab illā,

    Tib. 4, 1, 42:

    quod neque tam fuerunt gravia, ut depressa sederent, Nec levia, ut possent per summas labier oras,

    Lucr. 5, 474; cf.: flamma petit altum; propior locus aëra cepit;

    Sederunt medio terra fretumque solo,

    Ov. F. 1,110:

    sedet nebula densior campo quam montibus,

    Liv. 22, 4:

    sedet vox auribus,

    sinks into, penetrates, Quint. 11, 3, 40: rupti aliqui montes tumulique sedere, Sall. Fragm. ap. Isid. Orig. 14, 1, 2 (H. 2, 43 Dietsch); cf.:

    sedisse immensos montes,

    Tac. A. 2, 47: memor illius escae, Quae simplex olim sibi sederit, sat well upon your stomach, i. e. agreed well with you, Hor. S. 2, 2, 73; Quint. 9, 4, 94.—
    2.
    Of feelings, passions, etc.: his dictis sedere minae, subsided, i. e. were quieted, = sedatae sunt, Sil. 10, 624; cf.:

    nusquam irae: sedit rabies feritasque famesque,

    Stat. Th. 10, 823. —
    3.
    Of places, to sink, i. e. to lie low, to be in the valley or plain:

    campo Nola sedet,

    Sil. 12, 162:

    mediisque sedent convallibus arva,

    Luc. 3, 380; Stat. Th. 1, 330; cf.:

    lactuca sedens,

    i. e. lower, Mart. 10, 48, 9 ( = sessilis, id. 3, 47, 8).—
    B.
    In partic., to sit, sit close or tight, to hold or hang fast, to be fast, firm, fixed, immovable; be settled, established, etc.:

    tempus fuit, quo navit in undis, Nunc sedet Ortygie,

    Ov. M. 15, 337:

    in liquido sederunt ossa cerebro,

    stuck fast, id. ib. 12, 289;

    so of weapons, etc., that sink deep: clava (Herculis), adversi sedit in ore viri,

    id. F. 1, 576:

    cujus (Scaevae) in scuto centum atque viginti tela sedere,

    Flor. 4, 2, 40:

    librata cum sederit (glans),

    Liv. 38, 29; hence, poet. also, of deep-seated wounds: plagam sedere Cedendo arcebat, from sinking or penetrating deeply, Ov. M. 3, 88:

    alta sedent vulnera,

    Luc. 1, 32.—Of clothes, to fit (opp. dissidere, v. Hor. Ep. 1, 1, 96):

    ita et sedet melius et continetur (pars togae),

    sits better, Quint. 11, 3, 140 sq.; so,

    toga umero,

    id. 11, 3, 161; cf.:

    quam bene umeris tuis sederet imperium,

    Plin. Pan. 10, 6.—Of vessels:

    sicco jam litore sedit,

    Luc. 8, 726:

    naves super aggerationem, quae fuerat sub aquā, sederent,

    stuck fast, grounded, Vitr. 10, 22 med. et saep.:

    cujus laetissima facies et amabilis vultus in omnium civium ore, oculis, animo sedet,

    Plin. Pan. 55, 10:

    aliquid fideliter in animo,

    Sen. Ep. 2, 2:

    unum Polynicis amati Nomen in ore sedet,

    Stat. Th. 12, 114; so,

    Cressa relicta in ingenio tuo,

    Ov. H. 2, 76:

    sedere coepit sententia haec,

    to be established, Plin. 2, 7, 5, § 23; cf.:

    nunc parum mihi sedet judicium,

    Sen. Ep. 46, 3; Amm. 14, 1, 5; 15, 2, 5. —Hence, also of any thing fixed, resolved, or determined upon:

    si mihi non animo fixum immotumque sederet, Ne cui, etc.,

    Verg. A. 4, 15; cf.:

    idque pio sedet Aeneae,

    id. ib. 5, 418:

    bellum,

    Flor. 2, 15, 4:

    consilium fugae,

    id. 2, 18, 14:

    haec,

    Sil. 15, 352. —With a subject-clause:

    tunc sedet Ferre iter impavidum,

    Stat. Th. 1, 324:

    vacuo petere omina caelo,

    id. ib. 3, 459:

    Aegaei scopulos habitare profundi,

    Val. Fl. 2, 383.

    Lewis & Short latin dictionary > sedeo

  • 45 agito

    agito, āvī, ātum, āre (Intens. v. ago), mit Hast, Eifer in Bewegung setzen, hastig-, eifrig treiben, I) eig.: 1) vom Treiben der Tiere = antreiben, in Lauf setzen, hin- u. her-, herumtreiben, u. (bes. bei Dichtern) übh. treiben, lenken, a) übh.: iumentorum gregem ibi, Varr.: per ampla spatia urbis equos velut publicos signatis, quod dicitur, calceis, wie mit Extrapost jagen, Amm.: calcari quadrupedem advorsum clivum, Plaut.: currus ad flumina, Verg.: spumantem equum, Verg.: quadrigas, Varr. LL. u. Suet.: u. spatium agitandi (verst. equos), zu tummeln, Nep.: lanigeros greges hirtasque capellas, poet. für »halten«, Verg. – b) vom Jagen des Wildes usw. = vor sich her-, umhertreiben, jagen, hetzen (s. Drak. Liv. 41, 9, 6. Heinsius u. Burm. Ov. met. 5, 605. Burm. Prop. 1, 1, 12), feras, Cic. u. Liv.: lupus etiam Romae interdiu agitatus, Liv.: asini feri venatibus agitantur, Amm.: aquila insectans alias aves et agitans, Cic. – totā urbe (die Feinde), Verg.: chelydros, verscheuchen, verjagen, Verg. – prägn. = eine Örtl. durchjagen, saltus venatu, Ps. Quint. decl. 3, 4: u. bl. Dictaeos saltus, Sil. 2, 94. – c) raubend forttreiben, hominum praedas et pecorum, Amm. 16, 9, 1.

    2) v. Treiben, Schütteln des Windes usw. = auftreiben, hin- u. hertreiben, schütteln, peitschen, mare ventorum vi agitari atque turbari, Cic.: arena magnā vi agitata, Sall.: humus arida vento agitatur, wird umhergewirbelt, Sall.: ventis agitatur pinus, Hor.: austro agitata Charybdis, Ov.: agitati ignes (amoris) fortius arserunt, durch die Bewegung im Fluge entbrennen (dem wirklichen Feuer gleich) um so stärker die Flammen der Liebe, Ov.

    3) v. Treiben des Wassers = treiben, umhertreiben, agitata fluctibus Helle, Prop.: defluit saxis agitatus umor, Hor.: (Peneus) deiectu gravi tenues agitantia fumos nubila conducit, einen zarten Rauch auftreibende Wasserwolken, Ov.

    4) v. der raschen u. unsteten Bewegung der Dinge übh. = in rasche Bewegung setzen, umhertreiben, agitari inter se concursu, von den Atomen, Cic.: respuit ab se atque per aes agitat, vom Magnet, Lucr.

    5) v. jeder Art von Bewegung im Ggstz. zur Ruhe, a) übh. in Bewegung setzen, bewegen, anregen, rege machen, ligna, Varr. fr.: bilem atram, Varr. fr.: quod ipsum agitatur aliunde, Cic.: quod pulsu agitatur externo, Cic.: mens agitat molem, regt, bewegt das All, Verg. – insbes. b) von schneller u. häufiger Bewegung = hin- u. herbewegen, treiben, schütteln, corpora huc illuc, Sall.: digitos (beim Rechnen), an den Fingern zählen, Plin. ep.: caput agitasse cacumen, hin- u. herneigen, Ov.: alas, Ov.: eam (navem triremem) in portu agitari iubet, einige Bewegungen machen, Nep. – hastam (= thyrsum). schütteln, Ov.: manu hunc pessulum, rütteln an usw., Lucil. fr.: habenas manibus, poet. für »lenken«, Ov. – iubebis rutabulo ligneo agitari quod decoxeris, wirst umrühren lassen, Col.: cum refrigeraverit, agitabis, umrühren, Apic. – u. c) von der körperl. Bewegung (durch Fahren, Laufen usw.), Bewegung machen, Bewegung verschaffen, corpus levi gestatione agitandum, man muß dem Körper od. sich Bewegung machen, Cels.: u. so nunc mari nunc terrā agitare corpus, Plin. ep.

    II) übtr.: 1) wie ein Tier, dem man die Sporen gegeben, antreiben, aufregen, anspornen, reizen zu etw., absol., quem gloria Turni obliquā invidiā stimulisque agitabat amaris, den des Turnus Ehre mit scheelem Neid aufregt u. stachelndem Ingrimm, Verg.: est deus in nobis, agitante calescimus illo, Ov.: agitatus cupidine regni, Flor. – m. in u. Akk., in furias agitantur equae, Ov.: in exitium urbis agitata gens, Flor.

    2) wie ein Wild auf- od. umhertreiben, -jagen, zusetzen, hetzen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen (s. die Auslgg. zu Nep. Them. 9, 4. Duker Flor. 1, 8, 7. Drak. Sil. 16, 683), a) übh.: dii deaeque te agitant irati, Plaut.: qui utrosque error vos agitat, Pompon. com. fr.: atra bilis agitat hominem, Plaut.: quae res te agitat? welcher Alp drückt dich? Plaut.: ut eos agitent insectenturque furiae, Cic. (vgl. multis iniuriis iactata atque agitata aequitas, Cic.): amens, agitantibus furiis sororis ac viri, Liv. (vgl. Müller Liv. 1, 48, 7): sceleris poenis agitatur, Cic.: scelerum furiis agitatus, Verg.: Agamemnonius scaenis (auf der Bühne) agitatus Orestes, Verg.: Tyrrhenam fidem aut gentes agitare quietas, bestürmen (um zu einem Bündnis zu bewegen), Verg. – dah. b) jmdm. od. einer Sache mit Worten zusetzen, ihn geißeln, verspotten (s. Sorof Cic. de or. 2, 229. Matthiä Cic. Mur. 21), vesanum poëtam agitant pueri, Hor.: facete agitavit in tribunatu Gracchum, Cic.: quas personas agitare solemus, non sustinere, Cic.: alcis saevis fastidia verbis, Hor.

    3) wie ein Meer aufregen, in Unruhe-, in Verwirrung bringen (von politischen Stürmen usw.; vgl. Beier Cic. de off. 1, 82), seditionibus tribuniciis atrociter res publica agitabatur, Sall.: plebs agitari coepta tribuniciis procellis, Liv.: his rebus agitatis, Cic.

    4) etw. in Reden gleichs. hin- u. hertreiben = etw. (bes. stark, eifrig) besprechen, verhandeln, betreiben, verfechten, behaupten, has res, Caes.: rem ultro citroque, Liv.: versare in animo secum unam quamque rem, agitare deinde sermonibus, Liv.: omnibus conciliis eam rem agitari, Liv.: res agitata in contionibus, iactata in iudiciis, Cic.: agraria lex vehementer agitabatur, Cic.: quaestiunculae apud Taurum philosophum in convivio agitatae, Gell.: commentationes, in quibus philosophia remotior subtiliorque agitabatur, Gell.: cum de foedere victor agitaret, Liv.: Romae per omnes locos et conventus de facto consulis agitari, Sall.: agitatum in urbe ab tribunis plebis, ut tribuni militum crearentur, Liv. 4, 30, 1: omnium ore agitabatur m. folg. Akk. u. Infin., Dict. 5, 11: u. agitare coepit m. folg. Akk. u. Infin., Auct. b. Hisp. 25, 3.

    5) etw. im Geiste u. in Gedanken hin- u. herbewegen = sich mit etw. beschäftigen, es überdenken, überlegen, erwägen, zu Rate gehen, Rat pflegen, u. in bezug auf etw. Beabsichtigtes = etw. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, Absichten haben, mit etw. od. mit dem Gedanken umgehen, m. folg. Acc. des Obj. (mit u. ohne in corde, in animo, in mente, od. bl. animo, mente, s. Weißenb. Liv. 21, 2, 2. Drak. Liv. 41, 18, 1. Heräus Tac. hist. 1, 12, 6), rem in corde, Plaut.: in animo bellum, Liv.: rem in mente, Varr. LL. u. Cic.: rem cum animo, Sall. fr.: rem animo (animis), Cic., Sall. u.a.: rem mente, Cic., Liv. u.a.: rem cum corde suo, Fronto: rem secum, Ter., Sall. u.a.: tuum est sic agitare animo, ut etc., dich in eine solche Stimmung zu versetzen, daß usw., Cic.: u. ohne den Zstz. in animo u. dgl., res multum agitata, Cic.: fugam, Sall. fr., Verg. u. Liv.: defectionem, Liv. epit.: moenia novae urbis, damit (mit dem Gedanken) umgehen, eine neue Stadt zu gründen, Flor.: quae cum multos dies noctesque aestuans agitaret, Sall. (vgl. Drak. Liv. 25, 36, 5). – m. folg. Infin., ut mente agitaret bellum renovare, Nep.: aliquid invadere magnum mens agitat mihi, Verg. – m. folg. de u. Abl. (s. Fabri Liv. 24, 18, 3. Weißenb. Liv. 31, 46, 6), de adoptione secum et cum proxumis, Tac.: de extremis secum, Flor., u. bl. de supremis, Tac., auf den Tod denken: de Rhodani transitu, Liv.: de regno, Liv.: de bello, Tac.: de inferendo bello, Liv.: de petenda civitate, Suet. – m. Acc.-Pron. u. folg. indir. Fragesatz, id ego semper mecum sic agito, quo pacto etc., Att. fr.: id plebes agitabat, quonam modo etc., Liv.: cum quidnam esset animo agitaret, Liv.: consules novi cum inter se agitarent, uti (daß) alter Samnites hostes alter Etruscos deligeret, quantaque in hanc aut in illam provinciam copiae satis esset, Liv.: agitavere, num Messalinam secretis minis depellerent amore Silii, Tac.: hoc agitabam, an cotem illam secare novaculā possem, Flor. – griech. mit Partic. (st. ut), Alexandrum... interempturi seditionibus agitastis (st. ut interimeretis), Iustin. 14, 4, 12. – absol., ipse longe aliter animo agitabat, er selbst hatte ganz andere Pläne in seinem Innern, Sall. Iug. 11, 1.

    6) den Geist in Bewegung, in Tätigkeit setzen, anregen, üben, beschäftigen, haud ferme armis atque equis corpus exercui, sed animum in litteris agitavi, Ps. Sall. de rep. 2, 10, 2: quibus (curis de salute rei publicae) agitatus et exercitatus animus, Cic.: geo metriā agitari animos et acui ingenia, Quint.: tempus idoneum agitandis per studium ingeniis et exercendis per opera corporibus, Sen.

    7) übh. (wie ago u. ἄγω), etwas in Bewegung setzen = a) Feste u. festliche Veranstaltungen feiern, begehen, halten, Dionysia, Ter.: dies festos, Cic.: diem meum natalem, Plaut.: festa gaudia, Sil. – convivium, Plaut., Ter. u. Suet.: convivium regium, Fronto: choros, Verg. – b) Handlungen u. Zustände aller Art eifrig treiben, betreiben, verrichten, tun, ausüben, vornehmen, ins Werk setzen, ihnen nachzukommen suchen, sie halten, beobachten u. dgl., custodiam, Plaut.: imperium, die Herrschaft handhaben, Sall.: iustitiam, Plin. ep.: gaudium atque laetitiam, laut seine Freude u. Lust äußern, Sall.: odium adversus alqm, auslassen, Tac.: pacem, den Fr. pflegen, Sall. u.a. (s. Deder. Dict. 5, 11): praesidia, bilden, Sall.: moras, Sall.: mutas artes, betreiben, Verg.: imaginem belli navalis, ein Seemanöver abhalten (v. der Flotte), Flor.: praecepta parentis mei, ihnen nachzukommen-, sie zu erfüllen suchen, Sall.: honorem per quinquennium, fünf Jahre lang den Beamten spielen, Tac.: inter pastores regnum, den König spielen, Iustin. – u. so im Pass. agitari, betrieben werden, walten, heerschen, im Schwange sein, pax agitatur, Sall.: indutiae agitabantur, Sall.: laetitiae, maeror, luctus atque gaudia agitabantur, Sall.: agitabantur pro ingenio ducis calidiora consilia, Liv.: crimen vetus agitatum iam et te praetore iactatum, Cic.: omnis Pompeianorum colonorumque dissensio cum iam inveterasset ac multos annos esset agitata, Cic. – u. im Pass. unpers., paucorum arbitrio belli domique agitabatur, man handelte, verfuhr, Sall.: u. so aequo iure et modesto agitatum, Sall. fr. – c) eine Zeit zubringen, verleben, tunc aevum, Enn. fr.: magnis sub legibus aevum, Verg.: vita hominum sine cupiditate agitabatur, Sall. – dah. absol. = leben, bestehen, agitandi inops (ohne Mittel), Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 11: u. so (Gallia) nunc malis fructibus ipsa vix agitat, Sall. hist. fr. 2, 96 (3, 1), 9: Arionem bene agitare (εὖ πράττειν), befinde sich wohl, Gell. 16, 19, 20: tres per id tempus qui agitabant nobiles facillime, Porc. in Suet. vit. Ter. 1. p. 28, 5 R. – d) (sc. se) irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, weilen, verweilen, vacuis porticibus secretus agitat, Tac.: laeti, neque procul, Germani agitabant, Tac. – bes. von Reiterei, equitatum omnem... pro castris agitare iubet, Sall.: Numidae pro muro dies noctesque agitare, Liv.: consul dum inter primores agitat, Liv. – dah. irgendwo leben, wohnen, hausen, bes. von Nomadenvölkern, Libyes propius mare agitabant, Sall: qui montium editis inculti atque eo ferocius agitabant, Tac. ann. 4, 46. – e) wie unser es treiben = sich benehmen, postremo ferocius agitare, quam solitus erat, trieb es frecher, als er es sonst getan hatte, Sall. Cat. 23, 3; u. so Sall. Iug. 63, 5. – u. f) als jmd. auf der Bühne auftreten, m. dopp. Nom., modo hic agitat leno (als K.), modo adulescens, modo senex, Plaut. Men. prol. 75 (Schöll liest ›habitat‹).

    lateinisch-deutsches > agito

  • 46 agito

    agito, āvī, ātum, āre (Intens. v. ago), mit Hast, Eifer in Bewegung setzen, hastig-, eifrig treiben, I) eig.: 1) vom Treiben der Tiere = antreiben, in Lauf setzen, hin- u. her-, herumtreiben, u. (bes. bei Dichtern) übh. treiben, lenken, a) übh.: iumentorum gregem ibi, Varr.: per ampla spatia urbis equos velut publicos signatis, quod dicitur, calceis, wie mit Extrapost jagen, Amm.: calcari quadrupedem advorsum clivum, Plaut.: currus ad flumina, Verg.: spumantem equum, Verg.: quadrigas, Varr. LL. u. Suet.: u. spatium agitandi (verst. equos), zu tummeln, Nep.: lanigeros greges hirtasque capellas, poet. für »halten«, Verg. – b) vom Jagen des Wildes usw. = vor sich her-, umhertreiben, jagen, hetzen (s. Drak. Liv. 41, 9, 6. Heinsius u. Burm. Ov. met. 5, 605. Burm. Prop. 1, 1, 12), feras, Cic. u. Liv.: lupus etiam Romae interdiu agitatus, Liv.: asini feri venatibus agitantur, Amm.: aquila insectans alias aves et agitans, Cic. – totā urbe (die Feinde), Verg.: chelydros, verscheuchen, verjagen, Verg. – prägn. = eine Örtl. durchjagen, saltus venatu, Ps. Quint. decl. 3, 4: u. bl. Dictaeos saltus, Sil. 2, 94. – c) raubend forttreiben, hominum praedas et pecorum, Amm. 16, 9, 1.
    2) v. Treiben, Schütteln des Windes usw. = auftreiben, hin- u. hertreiben, schütteln, peitschen, mare ventorum vi agitari atque turbari, Cic.: arena
    ————
    magnā vi agitata, Sall.: humus arida vento agitatur, wird umhergewirbelt, Sall.: ventis agitatur pinus, Hor.: austro agitata Charybdis, Ov.: agitati ignes (amoris) fortius arserunt, durch die Bewegung im Fluge entbrennen (dem wirklichen Feuer gleich) um so stärker die Flammen der Liebe, Ov.
    3) v. Treiben des Wassers = treiben, umhertreiben, agitata fluctibus Helle, Prop.: defluit saxis agitatus umor, Hor.: (Peneus) deiectu gravi tenues agitantia fumos nubila conducit, einen zarten Rauch auftreibende Wasserwolken, Ov.
    4) v. der raschen u. unsteten Bewegung der Dinge übh. = in rasche Bewegung setzen, umhertreiben, agitari inter se concursu, von den Atomen, Cic.: respuit ab se atque per aes agitat, vom Magnet, Lucr.
    5) v. jeder Art von Bewegung im Ggstz. zur Ruhe, a) übh. in Bewegung setzen, bewegen, anregen, rege machen, ligna, Varr. fr.: bilem atram, Varr. fr.: quod ipsum agitatur aliunde, Cic.: quod pulsu agitatur externo, Cic.: mens agitat molem, regt, bewegt das All, Verg. – insbes. b) von schneller u. häufiger Bewegung = hin- u. herbewegen, treiben, schütteln, corpora huc illuc, Sall.: digitos (beim Rechnen), an den Fingern zählen, Plin. ep.: caput agitasse cacumen, hin- u. herneigen, Ov.: alas, Ov.: eam (navem triremem) in portu agitari iubet, einige Bewegungen machen, Nep. – hastam (= thyrsum). schütteln, Ov.:
    ————
    manu hunc pessulum, rütteln an usw., Lucil. fr.: habenas manibus, poet. für »lenken«, Ov. – iubebis rutabulo ligneo agitari quod decoxeris, wirst umrühren lassen, Col.: cum refrigeraverit, agitabis, umrühren, Apic. – u. c) von der körperl. Bewegung (durch Fahren, Laufen usw.), Bewegung machen, Bewegung verschaffen, corpus levi gestatione agitandum, man muß dem Körper od. sich Bewegung machen, Cels.: u. so nunc mari nunc terrā agitare corpus, Plin. ep.
    II) übtr.: 1) wie ein Tier, dem man die Sporen gegeben, antreiben, aufregen, anspornen, reizen zu etw., absol., quem gloria Turni obliquā invidiā stimulisque agitabat amaris, den des Turnus Ehre mit scheelem Neid aufregt u. stachelndem Ingrimm, Verg.: est deus in nobis, agitante calescimus illo, Ov.: agitatus cupidine regni, Flor. – m. in u. Akk., in furias agitantur equae, Ov.: in exitium urbis agitata gens, Flor.
    2) wie ein Wild auf- od. umhertreiben, -jagen, zusetzen, hetzen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen (s. die Auslgg. zu Nep. Them. 9, 4. Duker Flor. 1, 8, 7. Drak. Sil. 16, 683), a) übh.: dii deaeque te agitant irati, Plaut.: qui utrosque error vos agitat, Pompon. com. fr.: atra bilis agitat hominem, Plaut.: quae res te agitat? welcher Alp drückt dich? Plaut.: ut eos agitent insectenturque furiae, Cic. (vgl. multis iniuriis iactata atque agitata aequitas, Cic.): amens, ag-
    ————
    itantibus furiis sororis ac viri, Liv. (vgl. Müller Liv. 1, 48, 7): sceleris poenis agitatur, Cic.: scelerum furiis agitatus, Verg.: Agamemnonius scaenis (auf der Bühne) agitatus Orestes, Verg.: Tyrrhenam fidem aut gentes agitare quietas, bestürmen (um zu einem Bündnis zu bewegen), Verg. – dah. b) jmdm. od. einer Sache mit Worten zusetzen, ihn geißeln, verspotten (s. Sorof Cic. de or. 2, 229. Matthiä Cic. Mur. 21), vesanum poëtam agitant pueri, Hor.: facete agitavit in tribunatu Gracchum, Cic.: quas personas agitare solemus, non sustinere, Cic.: alcis saevis fastidia verbis, Hor.
    3) wie ein Meer aufregen, in Unruhe-, in Verwirrung bringen (von politischen Stürmen usw.; vgl. Beier Cic. de off. 1, 82), seditionibus tribuniciis atrociter res publica agitabatur, Sall.: plebs agitari coepta tribuniciis procellis, Liv.: his rebus agitatis, Cic.
    4) etw. in Reden gleichs. hin- u. hertreiben = etw. (bes. stark, eifrig) besprechen, verhandeln, betreiben, verfechten, behaupten, has res, Caes.: rem ultro citroque, Liv.: versare in animo secum unam quamque rem, agitare deinde sermonibus, Liv.: omnibus conciliis eam rem agitari, Liv.: res agitata in contionibus, iactata in iudiciis, Cic.: agraria lex vehementer agitabatur, Cic.: quaestiunculae apud Taurum philosophum in convivio agitatae, Gell.: commentationes, in quibus philosophia remotior subtiliorque agitaba-
    ————
    tur, Gell.: cum de foedere victor agitaret, Liv.: Romae per omnes locos et conventus de facto consulis agitari, Sall.: agitatum in urbe ab tribunis plebis, ut tribuni militum crearentur, Liv. 4, 30, 1: omnium ore agitabatur m. folg. Akk. u. Infin., Dict. 5, 11: u. agitare coepit m. folg. Akk. u. Infin., Auct. b. Hisp. 25, 3.
    5) etw. im Geiste u. in Gedanken hin- u. herbewegen = sich mit etw. beschäftigen, es überdenken, überlegen, erwägen, zu Rate gehen, Rat pflegen, u. in bezug auf etw. Beabsichtigtes = etw. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, Absichten haben, mit etw. od. mit dem Gedanken umgehen, m. folg. Acc. des Obj. (mit u. ohne in corde, in animo, in mente, od. bl. animo, mente, s. Weißenb. Liv. 21, 2, 2. Drak. Liv. 41, 18, 1. Heräus Tac. hist. 1, 12, 6), rem in corde, Plaut.: in animo bellum, Liv.: rem in mente, Varr. LL. u. Cic.: rem cum animo, Sall. fr.: rem animo (animis), Cic., Sall. u.a.: rem mente, Cic., Liv. u.a.: rem cum corde suo, Fronto: rem secum, Ter., Sall. u.a.: tuum est sic agitare animo, ut etc., dich in eine solche Stimmung zu versetzen, daß usw., Cic.: u. ohne den Zstz. in animo u. dgl., res multum agitata, Cic.: fugam, Sall. fr., Verg. u. Liv.: defectionem, Liv. epit.: moenia novae urbis, damit (mit dem Gedanken) umgehen, eine neue Stadt zu gründen, Flor.: quae cum multos dies noctesque aestuans agitaret, Sall. (vgl. Drak. Liv. 25, 36, 5). –
    ————
    m. folg. Infin., ut mente agitaret bellum renovare, Nep.: aliquid invadere magnum mens agitat mihi, Verg. – m. folg. de u. Abl. (s. Fabri Liv. 24, 18, 3. Weißenb. Liv. 31, 46, 6), de adoptione secum et cum proxumis, Tac.: de extremis secum, Flor., u. bl. de supremis, Tac., auf den Tod denken: de Rhodani transitu, Liv.: de regno, Liv.: de bello, Tac.: de inferendo bello, Liv.: de petenda civitate, Suet. – m. Acc.-Pron. u. folg. indir. Fragesatz, id ego semper mecum sic agito, quo pacto etc., Att. fr.: id plebes agitabat, quonam modo etc., Liv.: cum quidnam esset animo agitaret, Liv.: consules novi cum inter se agitarent, uti (daß) alter Samnites hostes alter Etruscos deligeret, quantaque in hanc aut in illam provinciam copiae satis esset, Liv.: agitavere, num Messalinam secretis minis depellerent amore Silii, Tac.: hoc agitabam, an cotem illam secare novaculā possem, Flor. – griech. mit Partic. (st. ut), Alexandrum... interempturi seditionibus agitastis (st. ut interimeretis), Iustin. 14, 4, 12. – absol., ipse longe aliter animo agitabat, er selbst hatte ganz andere Pläne in seinem Innern, Sall. Iug. 11, 1.
    6) den Geist in Bewegung, in Tätigkeit setzen, anregen, üben, beschäftigen, haud ferme armis atque equis corpus exercui, sed animum in litteris agitavi, Ps. Sall. de rep. 2, 10, 2: quibus (curis de salute rei publicae) agitatus et exercitatus animus, Cic.: geo-
    ————
    metriā agitari animos et acui ingenia, Quint.: tempus idoneum agitandis per studium ingeniis et exercendis per opera corporibus, Sen.
    7) übh. (wie ago u. ἄγω), etwas in Bewegung setzen = a) Feste u. festliche Veranstaltungen feiern, begehen, halten, Dionysia, Ter.: dies festos, Cic.: diem meum natalem, Plaut.: festa gaudia, Sil. – convivium, Plaut., Ter. u. Suet.: convivium regium, Fronto: choros, Verg. – b) Handlungen u. Zustände aller Art eifrig treiben, betreiben, verrichten, tun, ausüben, vornehmen, ins Werk setzen, ihnen nachzukommen suchen, sie halten, beobachten u. dgl., custodiam, Plaut.: imperium, die Herrschaft handhaben, Sall.: iustitiam, Plin. ep.: gaudium atque laetitiam, laut seine Freude u. Lust äußern, Sall.: odium adversus alqm, auslassen, Tac.: pacem, den Fr. pflegen, Sall. u.a. (s. Deder. Dict. 5, 11): praesidia, bilden, Sall.: moras, Sall.: mutas artes, betreiben, Verg.: imaginem belli navalis, ein Seemanöver abhalten (v. der Flotte), Flor.: praecepta parentis mei, ihnen nachzukommen-, sie zu erfüllen suchen, Sall.: honorem per quinquennium, fünf Jahre lang den Beamten spielen, Tac.: inter pastores regnum, den König spielen, Iustin. – u. so im Pass. agitari, betrieben werden, walten, heerschen, im Schwange sein, pax agitatur, Sall.: indutiae agitabantur, Sall.: laetitiae, maeror, luctus atque gaudia agitabantur, Sall.: agitabantur pro
    ————
    ingenio ducis calidiora consilia, Liv.: crimen vetus agitatum iam et te praetore iactatum, Cic.: omnis Pompeianorum colonorumque dissensio cum iam inveterasset ac multos annos esset agitata, Cic. – u. im Pass. unpers., paucorum arbitrio belli domique agitabatur, man handelte, verfuhr, Sall.: u. so aequo iure et modesto agitatum, Sall. fr. – c) eine Zeit zubringen, verleben, tunc aevum, Enn. fr.: magnis sub legibus aevum, Verg.: vita hominum sine cupiditate agitabatur, Sall. – dah. absol. = leben, bestehen, agitandi inops (ohne Mittel), Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 11: u. so (Gallia) nunc malis fructibus ipsa vix agitat, Sall. hist. fr. 2, 96 (3, 1), 9: Arionem bene agitare (εὖ πράττειν), befinde sich wohl, Gell. 16, 19, 20: tres per id tempus qui agitabant nobiles facillime, Porc. in Suet. vit. Ter. 1. p. 28, 5 R. – d) (sc. se) irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, weilen, verweilen, vacuis porticibus secretus agitat, Tac.: laeti, neque procul, Germani agitabant, Tac. – bes. von Reiterei, equitatum omnem... pro castris agitare iubet, Sall.: Numidae pro muro dies noctesque agitare, Liv.: consul dum inter primores agitat, Liv. – dah. irgendwo leben, wohnen, hausen, bes. von Nomadenvölkern, Libyes propius mare agitabant, Sall: qui montium editis inculti atque eo ferocius agitabant, Tac. ann. 4, 46. – e) wie unser es treiben = sich benehmen, postremo ferocius agitare, quam soli-
    ————
    tus erat, trieb es frecher, als er es sonst getan hatte, Sall. Cat. 23, 3; u. so Sall. Iug. 63, 5. – u. f) als jmd. auf der Bühne auftreten, m. dopp. Nom., modo hic agitat leno (als K.), modo adulescens, modo senex, Plaut. Men. prol. 75 (Schöll liest ›habitat‹).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > agito

  • 47 cor

    cor (ŏ, e. g. Ov. Tr. 5, 8, 28; id. P. 1, 3, 32), cordis ( gen. plur. cordium, Vulg. Jer. 4, 4, and 1 Cor. 4, 5; acc. to Fragm. Bob. Nom. et Pron. p. 132, also cordum, but without example), n. [kindr. with Sanscr. hrid; Gr. kardia; Germ. Herz; Engl. heart], the heart (very freq. in all periods and species of composition).
    I.
    Lit., the heart, as the chief source of the circulation of the blood, and so of life, Cels. 4, 1; cf. Plin. 11, 37, 69. §§

    181 and 182: cor tineosum, opinor, habeo,

    Plaut. Cas. 2, 6, 62:

    num igitur censes, ullum animal, quod sanguinem habeat, sine corde esse posse?

    Cic. Div. 1, 52, 119:

    cordis globus aut oculi,

    Lucr. 4, 119 et saep.— Also for the Greek kardia, the cardiac extremity of the stomach, Lucr. 6, 1150; Hor. S. 2, 3, 28; cf. id. ib. 2, 3, 161.—
    B.
    Meton. (pars pro toto; cf. caput, II.), a person:

    lecti juvenes, fortissima corda,

    Verg. A. 5, 729:

    aspera,

    id. ib. 10, 87.—Of animals:

    canum,

    Lucr. 5, 864.—A term of endearment, Plaut. Poen. 1, 2, 154 (cf. corculum).—
    II.
    Trop.
    A.
    The heart, as the seat of feeling, emotion, etc., heart, soul, feeling ( poet.):

    videas corde amare inter se,

    from the heart, cordially, Plaut. Capt. 2, 3, 60:

    aliquem amare corde atque animo suo,

    id. Truc. 1, 2, 75:

    facinus magnum timido cordi credere,

    id. Ps. 2, 1, 3:

    neque meo Cordi quomquam esse cariorem hoc Phaedriā,

    Ter. Eun. 1, 2, 121:

    corde tremit,

    Hor. C. 1, 23, 8:

    cura ex corde excessit,

    Ter. Hec. 3, 2, 12:

    cor meum spes laudis percussit,

    Lucr. 1, 922:

    spectantis tangere querelā,

    Hor. A. P. 98:

    nequeunt expleri corda tuendo Terribilis oculos,

    Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 9, 55:

    curis acuere mortalia corda,

    id. G. 1, 123; 1, 330; id. A. 1, 302.—
    b.
    Cordi est alicui, it lies at one's heart, it pleases, is pleasing, agreeable, or dear: quod tibi magnopere cordi est, mihi vehementer displicet, Lucil. ap. Non. p. 88, 32; 89, 1:

    utut erga me est meritus, mihi cordi est tamen,

    Plaut. Cist. 1, 1, 110; Ter. And. 2, 1, 28:

    uterque utriquest cordi,

    id. Phorm. 5, 3, 17:

    idque eo mihi magis est cordi, quod, etc.,

    Cic. Lael. 4, 15; id. Quint. 30, 93; id. Or. 16, 53; Liv. 1, 39, 4; 8, 7, 6; Hor. C. 1, 17, 14 al.; Cato ap. Macr. S. 3, 5 fin. —With inf.:

    facere aliquid,

    Plaut. Most. 1, 4, 10:

    exstinguere vestigia urbis, etc.,

    Liv. 28, 20, 7:

    subigi nos,

    id. 9, 1, 4 al. —
    c.
    Cordi habere aliquid, to have at heart, to lay great stress upon, to value (post-class.), Gell. 2, 29, 20; 17, 19, 6; 18, 7, 3.—
    B.
    Acc. to the ancients (cf. Cic. Tusc. 1, 9, 18) as the seat of wisdom, understanding, heart, mind, judgment, etc. (most freq. in ante-class. poets): quem (Hannibalem) esse meum cor Suasorem summum et studiosum robore belli, Enn. ap. Gell. 7, 2, 9 (Ann. 374 Vahl.):

    Ego atque in meo corde, si est quod mihi cor, Eam rem volutavi,

    Plaut. Most. 1, 2, 3 dub. (bracketed by Ritschl):

    quantum ego nunc corde conspicio meo,

    id. Ps. 3, 1, 3:

    quicquam sapere corde,

    id. Mil. 2, 3, 65; Ter. Phorm. 2, 2, 7; Lucr. 1, 737; 5, 1107:

    nec enim sequitur, ut cui cor sapiat, ei non sapiat palatus,

    Cic. Fin. 2, 8, 24 Madv.; cf. id. ib. 2, 28, 91:

    stupor cordis,

    id. Phil. 3, 6, 16: cor Zenodoti, Fur. Bib. ap. Suet. Gram. 11; cf.:

    cor Enni,

    Pers. 6, 10; cf., in a play on the meaning, I. A.: si pecudi cor defuisset, Caes. ap. Suet. Caes. 77 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > cor

  • 48 Opuntii

    1.
    ŏpus, ĕris, n. [Sanscr. ap-as, work; whence apuas, gain; v. ops; cf. also Germ. üben].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., work, labor (cf.:

    labor, ars, opera): quod in opere faciundo operae consumis tuae,

    in doing your work, Ter. Heaut. 1, 1, 21:

    menses octo continuos opus hic non defuit, cum vas nullum fieret, nisi aureum,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    oratio in causarum contentionibus magnum est quoddam opus, atque haud sciam, an de humanisoperibus longe maximum,

    id. de Or. 2, 17, 71.—
    B.
    Esp.
    1.
    Work, art, workmanship:

    naturā et opere munitus,

    Caes. B. G. 5, 21.—
    2.
    Of agricultural labor:

    opus faciam, ut defatiger usque,

    Ter. Eun. 2, 1, 14; Cic. Sen. 7, 24:

    grave Martis opus,

    Verg. A. 8, 515.—
    3.
    Of honey-making: foris [p. 1274] pascuntur (apes), intus opus faciunt, Varr. R. R. 3, 16.—
    4.
    Of literary labor:

    (Graeci) opus quaerunt,

    seek employment, Cic. Tusc. 3, 34, 81; cf. Liv. 5, 3.—
    5.
    In mal. part., Plaut. As. 5, 2, 23.—
    II.
    Transf., a work that has been done or made.
    A.
    A military work, either a defensive work, fortification, or a work of besiegers, a siege-engine, machine, etc.:

    nondum opere castrorum perfecto,

    Caes. B. C. 2, 26; so,

    opere perfecto,

    id. B. G. 1, 8; Nep. Them. 7, 1:

    Mutinam operibus munitionibusque saepsit,

    Cic. Phil. 13, 9, 20:

    operibus Toletum cepit,

    Liv. 35, 22; 37, 5.—
    B.
    Any result of labor.
    1.
    Of public works, esp. buildings:

    aedium sacrarum, publicorumque operum depopulatio,

    Cic. Verr. 1, 4, 12; Liv. 1, 56, 2; 1, 57, 1; Quint. 3, 11, 13:

    de exstruendis reficiendisve operibus,

    Suet. Tib. 30:

    opera, templum theatrumque,

    id. Calig. 21; cf.

    of an aqueduct, etc.,

    id. Claud. 20:

    in titulis operum,

    in public inscriptions, id. ib. 41 fin.
    2.
    Of writings, a work, book:

    habeo opus magnum in manibus,

    Cic. Ac. 1, 1, 3:

    an pangis aliquid Sophocleum? Fac opus appareat,

    id. Fam. 16, 18, 3:

    quod Homerus atque Vergilius operum suorum principiis faciunt,

    Quint. 4, 1, 34; 3, 6, 64; 10, 1, 83.—
    3.
    Of a work of art:

    quorum iste non opere delectabatur, sed pondere,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

    hydria Boëthi manu facta praeclaro opere,

    of admirable workmanship, id. ib. 2, 4, 14, §

    32: haec omnia antiquo opere,

    id. ib. 2, 4, 21, § 46.—
    C.
    In gen., a deed, action, performance, business:

    miserum'st opus,

    Plaut. Most. 2, 1, 2:

    ut si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum, monstrum putemus,

    Cic. Div. 2, 27, 59:

    opus meae hastae,

    Ov. M. 12, 112.—For magno opere, tanto opere, quanto opere (and, joined in one word, magnopere, tantopere, quantopere), lit., with great, such, or what labor, v. h. vv.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.).
    1.
    A work of superhuman power, a miracle, Vulg. Joh. 5, 36; 7, 21; 14, 10.—
    2.
    Bona opera, = kala erga, good works, deeds wrought by grace, Cypr. Ep. 18, 2; Lact. 3, 9, 15; 6, 18, 9; Vulg. Matt. 5, 16.—
    III.
    Transf., abstr. in nom. and acc., need, necessity; hence,
    A.
    Opus est, it is needful, wanting; there is need of, use for: opus est mihi, tibi, etc., I ( thou, etc.) have need of, need, want. It is contrasted with necesse est: emas non quod opus est, sed quod necesse est. Quod non opus est, asse carum est, Cato ap. Sen. Ep. 94, 28. Also with indigere:

    ait (Chrysippus) sapien. tem nullā re indigere, et tamen multis illi rebus opus esse, contra stulto nullā re opus est, nullā re enim uti scit, sed omnibus eget,

    Sen. Ep. 9, 12. The person who needs any thing is put in the dat., and the thing needed in the nom. or abl. (prop. abl. instrum.: opus est mihi, I have work with, i. e. I need), rarely in the gen., acc., inf., acc. and inf., or with ut.
    (α).
    With the nom. of the thing needed as subject:

    materiem, et quae opus sunt, dominus praebebit,

    Cato, R. R. 14, 3:

    minus multi opus sunt boves,

    Varr. R. R. 1, 18, 4:

    maritumi milites opus sunt tibi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 61:

    dux nobis et auctor opus est,

    Cic. Fam. 2, 6, 1:

    hujus nobis exempla permulta opus sunt,

    id. Inv. 2, 19, 57:

    ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    si quid opus erit in sumptum,

    id. Att. 5, 8, 2:

    parari, quae ad transitum Hellesponti opus essent,

    Liv. 37, 18, 10:

    quae curando vulneri opus sunt,

    id. 1, 41, 1; cf.:

    ferociora utraque quam quietis opus est consiliis,

    id. 30, 30, 11; cf. with esse: nil sibi divitias opus esse, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 15.—
    (β).
    With abl.:

    magistratibus opus est,

    there is need of, they are needed, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    viro et gubernatore opus est,

    Liv. 24, 8:

    opus est auctoritate tuā,

    Cic. Fam. 9, 25, 3:

    non longis opus est ambagibus,

    Ov. M. 4, 475:

    nunc opus est leviore lyrā,

    id. ib. 10, 152.—With pers. subj. (very rare):

    responderunt regem discordiis opus esse,

    Just. 11, 7, 10.— So with abl. of the part. perf.:

    maturato opus est,

    there is need of haste, it is necessary to act speedily, Liv. 8, 13; cf.:

    erat nihil cur properato opus esset,

    of haste, Cic. Mil. 19, 49 (cf. Zumpt, Gram. § 464, A, 1).— With abl. of the sup.:

    ita dictu opus est,

    it is necessary to say, I must say. Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    quod scitu opus est,

    Cic. Inv. 1, 20, 28.—
    (γ).
    With gen.:

    ad consilium pensandum temporis opus esse,

    Liv. 22, 51:

    quanti argenti opus fuit,

    id. 23, 31.—
    (δ).
    With acc. (ante-class.):

    puero opus est cibum,

    Plaut. Truc. 5, 10; 1, 1, 71: opus est modium unum (calcis), Cato, R. R. 15.—
    (ε).
    With inf.:

    quid opus est de Dionysio tam valde affirmare?

    Cic. Att. 7, 8, 1.—Ellipt.:

    quid opus est plura? (sc. proferre),

    Cic. Sen. 1, 3.—
    (ζ).
    With acc. and inf.:

    nunc opus est te animo valere,

    Cic. Fam. 16, 4, 2.—
    (η).
    With ut:

    opus nutrici autem, utrem ut habeat veteris vini largiter,

    Plaut. Truc. 5, 11; Tac. Dial. 31 init.; Vulg. Johan. 2, 25; 16, 30.—
    (θ).
    With subj. alone:

    non est opus affingas aliquid,

    Plin. Ep. 9, 33, 11.—
    (ι).
    Absol.:

    sic opus est,

    Ov. M. 1, 279.—
    2.
    Sometimes opus est is employed without the notion of strict necessity, as i. q. expedit, juvat, conducit, it is good, useful, serviceable, beneficial:

    atque haud sciam, an ne opus sit quidem, nihil umquam omnino deesse amicis,

    Cic. Lael. 14, 51; id. Off. 3, 11, 49; id. ib. 3, 32, 114; Hor. S. 1, 9, 27; 2, 6, 116.—
    B.
    Opus habere, to have need of (very rare); with abl., Col. 9, 1, 5: opus habere ut, Ambros. de Fide, 5, 17, 213; cf.:

    non dicimus opus habeo, sed opus est mihi,

    Diom. 301 P.
    2.
    Ŏpūs, ūntis, f., = Opous, a town of Locris, in Greece, now Kardhenitza, Liv. 28, 7; Ov. P. 1, 3, 73.—Hence,
    II.
    Ŏpūn-tĭus, a, um, adj., Opuntian:

    sinus,

    Mel. 2, 3, 6; Plin. 4, 7, 12, § 27:

    Philodamus,

    of Opus, Cic. Verr. 2, 2, 44, § 109.—In plur.: Ŏpūntĭi, ōrum, m., the inhabitants of Opus, the Opuntians, Liv. 28, 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Opuntii

  • 49 Opus

    1.
    ŏpus, ĕris, n. [Sanscr. ap-as, work; whence apuas, gain; v. ops; cf. also Germ. üben].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., work, labor (cf.:

    labor, ars, opera): quod in opere faciundo operae consumis tuae,

    in doing your work, Ter. Heaut. 1, 1, 21:

    menses octo continuos opus hic non defuit, cum vas nullum fieret, nisi aureum,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    oratio in causarum contentionibus magnum est quoddam opus, atque haud sciam, an de humanisoperibus longe maximum,

    id. de Or. 2, 17, 71.—
    B.
    Esp.
    1.
    Work, art, workmanship:

    naturā et opere munitus,

    Caes. B. G. 5, 21.—
    2.
    Of agricultural labor:

    opus faciam, ut defatiger usque,

    Ter. Eun. 2, 1, 14; Cic. Sen. 7, 24:

    grave Martis opus,

    Verg. A. 8, 515.—
    3.
    Of honey-making: foris [p. 1274] pascuntur (apes), intus opus faciunt, Varr. R. R. 3, 16.—
    4.
    Of literary labor:

    (Graeci) opus quaerunt,

    seek employment, Cic. Tusc. 3, 34, 81; cf. Liv. 5, 3.—
    5.
    In mal. part., Plaut. As. 5, 2, 23.—
    II.
    Transf., a work that has been done or made.
    A.
    A military work, either a defensive work, fortification, or a work of besiegers, a siege-engine, machine, etc.:

    nondum opere castrorum perfecto,

    Caes. B. C. 2, 26; so,

    opere perfecto,

    id. B. G. 1, 8; Nep. Them. 7, 1:

    Mutinam operibus munitionibusque saepsit,

    Cic. Phil. 13, 9, 20:

    operibus Toletum cepit,

    Liv. 35, 22; 37, 5.—
    B.
    Any result of labor.
    1.
    Of public works, esp. buildings:

    aedium sacrarum, publicorumque operum depopulatio,

    Cic. Verr. 1, 4, 12; Liv. 1, 56, 2; 1, 57, 1; Quint. 3, 11, 13:

    de exstruendis reficiendisve operibus,

    Suet. Tib. 30:

    opera, templum theatrumque,

    id. Calig. 21; cf.

    of an aqueduct, etc.,

    id. Claud. 20:

    in titulis operum,

    in public inscriptions, id. ib. 41 fin.
    2.
    Of writings, a work, book:

    habeo opus magnum in manibus,

    Cic. Ac. 1, 1, 3:

    an pangis aliquid Sophocleum? Fac opus appareat,

    id. Fam. 16, 18, 3:

    quod Homerus atque Vergilius operum suorum principiis faciunt,

    Quint. 4, 1, 34; 3, 6, 64; 10, 1, 83.—
    3.
    Of a work of art:

    quorum iste non opere delectabatur, sed pondere,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

    hydria Boëthi manu facta praeclaro opere,

    of admirable workmanship, id. ib. 2, 4, 14, §

    32: haec omnia antiquo opere,

    id. ib. 2, 4, 21, § 46.—
    C.
    In gen., a deed, action, performance, business:

    miserum'st opus,

    Plaut. Most. 2, 1, 2:

    ut si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum, monstrum putemus,

    Cic. Div. 2, 27, 59:

    opus meae hastae,

    Ov. M. 12, 112.—For magno opere, tanto opere, quanto opere (and, joined in one word, magnopere, tantopere, quantopere), lit., with great, such, or what labor, v. h. vv.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.).
    1.
    A work of superhuman power, a miracle, Vulg. Joh. 5, 36; 7, 21; 14, 10.—
    2.
    Bona opera, = kala erga, good works, deeds wrought by grace, Cypr. Ep. 18, 2; Lact. 3, 9, 15; 6, 18, 9; Vulg. Matt. 5, 16.—
    III.
    Transf., abstr. in nom. and acc., need, necessity; hence,
    A.
    Opus est, it is needful, wanting; there is need of, use for: opus est mihi, tibi, etc., I ( thou, etc.) have need of, need, want. It is contrasted with necesse est: emas non quod opus est, sed quod necesse est. Quod non opus est, asse carum est, Cato ap. Sen. Ep. 94, 28. Also with indigere:

    ait (Chrysippus) sapien. tem nullā re indigere, et tamen multis illi rebus opus esse, contra stulto nullā re opus est, nullā re enim uti scit, sed omnibus eget,

    Sen. Ep. 9, 12. The person who needs any thing is put in the dat., and the thing needed in the nom. or abl. (prop. abl. instrum.: opus est mihi, I have work with, i. e. I need), rarely in the gen., acc., inf., acc. and inf., or with ut.
    (α).
    With the nom. of the thing needed as subject:

    materiem, et quae opus sunt, dominus praebebit,

    Cato, R. R. 14, 3:

    minus multi opus sunt boves,

    Varr. R. R. 1, 18, 4:

    maritumi milites opus sunt tibi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 61:

    dux nobis et auctor opus est,

    Cic. Fam. 2, 6, 1:

    hujus nobis exempla permulta opus sunt,

    id. Inv. 2, 19, 57:

    ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    si quid opus erit in sumptum,

    id. Att. 5, 8, 2:

    parari, quae ad transitum Hellesponti opus essent,

    Liv. 37, 18, 10:

    quae curando vulneri opus sunt,

    id. 1, 41, 1; cf.:

    ferociora utraque quam quietis opus est consiliis,

    id. 30, 30, 11; cf. with esse: nil sibi divitias opus esse, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 15.—
    (β).
    With abl.:

    magistratibus opus est,

    there is need of, they are needed, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    viro et gubernatore opus est,

    Liv. 24, 8:

    opus est auctoritate tuā,

    Cic. Fam. 9, 25, 3:

    non longis opus est ambagibus,

    Ov. M. 4, 475:

    nunc opus est leviore lyrā,

    id. ib. 10, 152.—With pers. subj. (very rare):

    responderunt regem discordiis opus esse,

    Just. 11, 7, 10.— So with abl. of the part. perf.:

    maturato opus est,

    there is need of haste, it is necessary to act speedily, Liv. 8, 13; cf.:

    erat nihil cur properato opus esset,

    of haste, Cic. Mil. 19, 49 (cf. Zumpt, Gram. § 464, A, 1).— With abl. of the sup.:

    ita dictu opus est,

    it is necessary to say, I must say. Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    quod scitu opus est,

    Cic. Inv. 1, 20, 28.—
    (γ).
    With gen.:

    ad consilium pensandum temporis opus esse,

    Liv. 22, 51:

    quanti argenti opus fuit,

    id. 23, 31.—
    (δ).
    With acc. (ante-class.):

    puero opus est cibum,

    Plaut. Truc. 5, 10; 1, 1, 71: opus est modium unum (calcis), Cato, R. R. 15.—
    (ε).
    With inf.:

    quid opus est de Dionysio tam valde affirmare?

    Cic. Att. 7, 8, 1.—Ellipt.:

    quid opus est plura? (sc. proferre),

    Cic. Sen. 1, 3.—
    (ζ).
    With acc. and inf.:

    nunc opus est te animo valere,

    Cic. Fam. 16, 4, 2.—
    (η).
    With ut:

    opus nutrici autem, utrem ut habeat veteris vini largiter,

    Plaut. Truc. 5, 11; Tac. Dial. 31 init.; Vulg. Johan. 2, 25; 16, 30.—
    (θ).
    With subj. alone:

    non est opus affingas aliquid,

    Plin. Ep. 9, 33, 11.—
    (ι).
    Absol.:

    sic opus est,

    Ov. M. 1, 279.—
    2.
    Sometimes opus est is employed without the notion of strict necessity, as i. q. expedit, juvat, conducit, it is good, useful, serviceable, beneficial:

    atque haud sciam, an ne opus sit quidem, nihil umquam omnino deesse amicis,

    Cic. Lael. 14, 51; id. Off. 3, 11, 49; id. ib. 3, 32, 114; Hor. S. 1, 9, 27; 2, 6, 116.—
    B.
    Opus habere, to have need of (very rare); with abl., Col. 9, 1, 5: opus habere ut, Ambros. de Fide, 5, 17, 213; cf.:

    non dicimus opus habeo, sed opus est mihi,

    Diom. 301 P.
    2.
    Ŏpūs, ūntis, f., = Opous, a town of Locris, in Greece, now Kardhenitza, Liv. 28, 7; Ov. P. 1, 3, 73.—Hence,
    II.
    Ŏpūn-tĭus, a, um, adj., Opuntian:

    sinus,

    Mel. 2, 3, 6; Plin. 4, 7, 12, § 27:

    Philodamus,

    of Opus, Cic. Verr. 2, 2, 44, § 109.—In plur.: Ŏpūntĭi, ōrum, m., the inhabitants of Opus, the Opuntians, Liv. 28, 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Opus

  • 50 opus

    1.
    ŏpus, ĕris, n. [Sanscr. ap-as, work; whence apuas, gain; v. ops; cf. also Germ. üben].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., work, labor (cf.:

    labor, ars, opera): quod in opere faciundo operae consumis tuae,

    in doing your work, Ter. Heaut. 1, 1, 21:

    menses octo continuos opus hic non defuit, cum vas nullum fieret, nisi aureum,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    oratio in causarum contentionibus magnum est quoddam opus, atque haud sciam, an de humanisoperibus longe maximum,

    id. de Or. 2, 17, 71.—
    B.
    Esp.
    1.
    Work, art, workmanship:

    naturā et opere munitus,

    Caes. B. G. 5, 21.—
    2.
    Of agricultural labor:

    opus faciam, ut defatiger usque,

    Ter. Eun. 2, 1, 14; Cic. Sen. 7, 24:

    grave Martis opus,

    Verg. A. 8, 515.—
    3.
    Of honey-making: foris [p. 1274] pascuntur (apes), intus opus faciunt, Varr. R. R. 3, 16.—
    4.
    Of literary labor:

    (Graeci) opus quaerunt,

    seek employment, Cic. Tusc. 3, 34, 81; cf. Liv. 5, 3.—
    5.
    In mal. part., Plaut. As. 5, 2, 23.—
    II.
    Transf., a work that has been done or made.
    A.
    A military work, either a defensive work, fortification, or a work of besiegers, a siege-engine, machine, etc.:

    nondum opere castrorum perfecto,

    Caes. B. C. 2, 26; so,

    opere perfecto,

    id. B. G. 1, 8; Nep. Them. 7, 1:

    Mutinam operibus munitionibusque saepsit,

    Cic. Phil. 13, 9, 20:

    operibus Toletum cepit,

    Liv. 35, 22; 37, 5.—
    B.
    Any result of labor.
    1.
    Of public works, esp. buildings:

    aedium sacrarum, publicorumque operum depopulatio,

    Cic. Verr. 1, 4, 12; Liv. 1, 56, 2; 1, 57, 1; Quint. 3, 11, 13:

    de exstruendis reficiendisve operibus,

    Suet. Tib. 30:

    opera, templum theatrumque,

    id. Calig. 21; cf.

    of an aqueduct, etc.,

    id. Claud. 20:

    in titulis operum,

    in public inscriptions, id. ib. 41 fin.
    2.
    Of writings, a work, book:

    habeo opus magnum in manibus,

    Cic. Ac. 1, 1, 3:

    an pangis aliquid Sophocleum? Fac opus appareat,

    id. Fam. 16, 18, 3:

    quod Homerus atque Vergilius operum suorum principiis faciunt,

    Quint. 4, 1, 34; 3, 6, 64; 10, 1, 83.—
    3.
    Of a work of art:

    quorum iste non opere delectabatur, sed pondere,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

    hydria Boëthi manu facta praeclaro opere,

    of admirable workmanship, id. ib. 2, 4, 14, §

    32: haec omnia antiquo opere,

    id. ib. 2, 4, 21, § 46.—
    C.
    In gen., a deed, action, performance, business:

    miserum'st opus,

    Plaut. Most. 2, 1, 2:

    ut si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum, monstrum putemus,

    Cic. Div. 2, 27, 59:

    opus meae hastae,

    Ov. M. 12, 112.—For magno opere, tanto opere, quanto opere (and, joined in one word, magnopere, tantopere, quantopere), lit., with great, such, or what labor, v. h. vv.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.).
    1.
    A work of superhuman power, a miracle, Vulg. Joh. 5, 36; 7, 21; 14, 10.—
    2.
    Bona opera, = kala erga, good works, deeds wrought by grace, Cypr. Ep. 18, 2; Lact. 3, 9, 15; 6, 18, 9; Vulg. Matt. 5, 16.—
    III.
    Transf., abstr. in nom. and acc., need, necessity; hence,
    A.
    Opus est, it is needful, wanting; there is need of, use for: opus est mihi, tibi, etc., I ( thou, etc.) have need of, need, want. It is contrasted with necesse est: emas non quod opus est, sed quod necesse est. Quod non opus est, asse carum est, Cato ap. Sen. Ep. 94, 28. Also with indigere:

    ait (Chrysippus) sapien. tem nullā re indigere, et tamen multis illi rebus opus esse, contra stulto nullā re opus est, nullā re enim uti scit, sed omnibus eget,

    Sen. Ep. 9, 12. The person who needs any thing is put in the dat., and the thing needed in the nom. or abl. (prop. abl. instrum.: opus est mihi, I have work with, i. e. I need), rarely in the gen., acc., inf., acc. and inf., or with ut.
    (α).
    With the nom. of the thing needed as subject:

    materiem, et quae opus sunt, dominus praebebit,

    Cato, R. R. 14, 3:

    minus multi opus sunt boves,

    Varr. R. R. 1, 18, 4:

    maritumi milites opus sunt tibi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 61:

    dux nobis et auctor opus est,

    Cic. Fam. 2, 6, 1:

    hujus nobis exempla permulta opus sunt,

    id. Inv. 2, 19, 57:

    ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    si quid opus erit in sumptum,

    id. Att. 5, 8, 2:

    parari, quae ad transitum Hellesponti opus essent,

    Liv. 37, 18, 10:

    quae curando vulneri opus sunt,

    id. 1, 41, 1; cf.:

    ferociora utraque quam quietis opus est consiliis,

    id. 30, 30, 11; cf. with esse: nil sibi divitias opus esse, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 15.—
    (β).
    With abl.:

    magistratibus opus est,

    there is need of, they are needed, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    viro et gubernatore opus est,

    Liv. 24, 8:

    opus est auctoritate tuā,

    Cic. Fam. 9, 25, 3:

    non longis opus est ambagibus,

    Ov. M. 4, 475:

    nunc opus est leviore lyrā,

    id. ib. 10, 152.—With pers. subj. (very rare):

    responderunt regem discordiis opus esse,

    Just. 11, 7, 10.— So with abl. of the part. perf.:

    maturato opus est,

    there is need of haste, it is necessary to act speedily, Liv. 8, 13; cf.:

    erat nihil cur properato opus esset,

    of haste, Cic. Mil. 19, 49 (cf. Zumpt, Gram. § 464, A, 1).— With abl. of the sup.:

    ita dictu opus est,

    it is necessary to say, I must say. Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    quod scitu opus est,

    Cic. Inv. 1, 20, 28.—
    (γ).
    With gen.:

    ad consilium pensandum temporis opus esse,

    Liv. 22, 51:

    quanti argenti opus fuit,

    id. 23, 31.—
    (δ).
    With acc. (ante-class.):

    puero opus est cibum,

    Plaut. Truc. 5, 10; 1, 1, 71: opus est modium unum (calcis), Cato, R. R. 15.—
    (ε).
    With inf.:

    quid opus est de Dionysio tam valde affirmare?

    Cic. Att. 7, 8, 1.—Ellipt.:

    quid opus est plura? (sc. proferre),

    Cic. Sen. 1, 3.—
    (ζ).
    With acc. and inf.:

    nunc opus est te animo valere,

    Cic. Fam. 16, 4, 2.—
    (η).
    With ut:

    opus nutrici autem, utrem ut habeat veteris vini largiter,

    Plaut. Truc. 5, 11; Tac. Dial. 31 init.; Vulg. Johan. 2, 25; 16, 30.—
    (θ).
    With subj. alone:

    non est opus affingas aliquid,

    Plin. Ep. 9, 33, 11.—
    (ι).
    Absol.:

    sic opus est,

    Ov. M. 1, 279.—
    2.
    Sometimes opus est is employed without the notion of strict necessity, as i. q. expedit, juvat, conducit, it is good, useful, serviceable, beneficial:

    atque haud sciam, an ne opus sit quidem, nihil umquam omnino deesse amicis,

    Cic. Lael. 14, 51; id. Off. 3, 11, 49; id. ib. 3, 32, 114; Hor. S. 1, 9, 27; 2, 6, 116.—
    B.
    Opus habere, to have need of (very rare); with abl., Col. 9, 1, 5: opus habere ut, Ambros. de Fide, 5, 17, 213; cf.:

    non dicimus opus habeo, sed opus est mihi,

    Diom. 301 P.
    2.
    Ŏpūs, ūntis, f., = Opous, a town of Locris, in Greece, now Kardhenitza, Liv. 28, 7; Ov. P. 1, 3, 73.—Hence,
    II.
    Ŏpūn-tĭus, a, um, adj., Opuntian:

    sinus,

    Mel. 2, 3, 6; Plin. 4, 7, 12, § 27:

    Philodamus,

    of Opus, Cic. Verr. 2, 2, 44, § 109.—In plur.: Ŏpūntĭi, ōrum, m., the inhabitants of Opus, the Opuntians, Liv. 28, 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > opus

  • 51 at

    at or ast, conj. [Curtius connects the Sanscr. ati, ultra, nimis, the Gr. eti, the Lat. et, and at in atavus; Vanicek connects with these at, atque, and atqui. Thus the original idea of addition is prominent in eti, et, and atque; and the idea of opposition in at and atqui, which agree with at-ar in meaning as well as in form. After the same analogy, the Gr. pleon, more, has become plên, but; and the Lat. magis has passed into the same meaning in the Fr. mais and the Ital. mai. The confusion in MSS. between at, ac, and et, and between atque and atqui, was prob. caused as much by their connection in idea as in form] (it was sometimes, for the sake of euphony, written ad; cf. Quint. 12, 10; 12, 32; 1, 7, 5; Charis. p. 203 P., where, instead of at conjunctionem esse, ad vero praepositionem, the reading should be, ad conjunctionem esse, at vero praepositionem, Fr.; v. the pass. in its connection; cf. also Vel. Long. p. 2230 P.; Cassiod. p. 2287 P.; Mar. Vict. p. 2458 P. The form ast is found in the old laws; it occurs once in Trag. Rel., but never in Com. Rel. nor in Lucil.; at is found in Plautus about 280 times, and ast about 10 times; in Ter. at about 100 times, and ast once; in Hor. at 60 times, ast 3 times; in Verg. at 168 times, ast 16; in Juv. at 17 times, ast 7; Catull., Tibull., and Prop. use only at, and Pers. (Jahn) only ast; in prose, Cic. uses [p. 186] ast in his epistles. It joins to a previous thought a new one, either antithetical or simply different, and especially an objection; while sed denotes a direct opposition; and autem marks a transition, and denotes at once a connection and an opposition).
    I.
    In adding a diff., but not entirely opp. thought, a qualification, restriction, etc., moreover, but, yet; sometimes an emphasized (but never merely copulative) and.
    A.
    In gen.: SEI PARENTEM PVER VERBERIT AST OLE PLORASSIT PVER DIVEIS PARENTOM SACER ESTO, if the son strike his father, and the father complain, let the son, etc., Lex Serv. Tullii ap. Fest. s. v. plorare, p. 230 Müll.; Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 24: Philosophari est mihi necesse, at paucis, but only in a few words, Enn., Trag. Rel. p. 65 Rib.:

    DIVOS ET EOS QVI CAELESTES, SEMPER HABITI COLVNTO... AST OLLA PROPTER QVAE etc.,

    Cic. Leg. 2, 8, 19; 3, 4, 11: hinc Remus auspicio se devovet atque secundam Solus avem servat. At Romulus pulcer in alto Quaerit Aventino, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 83 Vahl.); Plaut. Capt. 5, 4, 22:

    si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit,

    id. ib. 3, 5, 25:

    paret Amor dictis carae genetricis. At Venus Ascanio placidam per membra quietem Inrigat,

    Verg. A. 1, 691:

    (Aeneas) finem dedit ore loquendi. At, Phoebi nondum patiens, immanis in antro Bacchatur vates,

    id. ib. 6, 77; 11, 709 sq.: quo (odore) totum nati corpus perduxit;

    at illi Dulcis compositis spiravit crinibus aura,

    id. G. 4, 416; so id. ib. 4, 460; 4, 513; id. A. 3, 259; 3, 675; 7, 81; 8, 241; 9, 793; Prop. 4, 4, 15; 4, 7, 11; Luc. 3, 664; 4, 36 al.—Also in prose (chiefly post-Aug.):

    una (navis) cum Nasidianis profugit: at ex reliquis una praemissa Massiliam, etc.,

    Caes. B. C. 2, 7:

    ubi facta sunt, in unum omnia miscentur. At pastilli haec ratio est, etc.,

    Cels. 5, 17; 6, 18:

    quamquam insideret urbem proprius miles, tres urbanae, novem praetoriae cohortes Etruriā ferme Umbriāque delectae aut vetere Latio et coloniis antiquitus Romanis. At apud idonea provinciarum sociae triremes etc.,

    Tac. A. 4, 5; 4, 6:

    negavit aliā se condicione adlecturum, quam si pateretur ascribi albo, extortum sibi a matre. At illa commota etc.,

    Suet. Tib. 51; id. Calig. 15; 44; id. Vesp. 5; id. Dom. 4; id. Galb. 7 al.—In the enumeration of particulars:

    Cum alio cantat, at tamen alii suo dat digito litteras, Naev., Com. Rel. p. 20 Rib.: dant alios aliae (silvae) fetus: dant utile lignum Navigiis pinos... At myrtus validis hastilibus et bona bello Cornus,

    Verg. G. 2, 447:

    Nam neque tum stellis acies obtunsa videtur... At nebulae magis etc.,

    id. ib. 1, 401; 3, 87; id. A. 7, 691:

    Hic altā Sicyone, ast hic Amydone relictā, Hic Andro, etc.,

    Juv. 3, 69.— The Vulg. often uses at as a mere continuative, where even et or atque might stand: sciscitabur ab iis ubi Christus nasceretur. At illi dixerunt ei: In etc., Matt. 2, 5; 4, 20; 8, 32; 14, 29; 15, 34 et persaep.—In transition,
    B.
    Esp.,
    1.
    To a new narration, like the Gr. de; so the commencement of the fourth book of the Æneid: At regina gravi jam dudum saucia curā, etc. (the third book closes with the narrative of Æneas); so the beginning of the third book of the Thebaid of Statius: At non Aoniae moderator perfidus aulae, etc.; Verg. A. 4, 504; 5, 35; 5, 545; 5, 700; 5, 779; 6, 679; 7, 5; 8, 370; 8, 608; 9, 503; 10, 689; 11, 597; 12, 134 et saep.—Also in the postAug. histt. and other prose writers; so after speaking of the Ubii etc., Tac. says: At in Chaucis coeptavere seditionem praesidium agitantes etc., A. 1, 38; so ib. 4, 13; 12, 62; 14, 23 et saep.—
    2.
    To a wonderful, terrible, unexpected, or exciting occurrence or circumstance:

    clamores simul horrendos ad sidera tollit, etc.... At gemini lapsu delubra ad summa dracones Effugiunt,

    Verg. A. 2, 225; 3, 225:

    Lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae, Et facta agresti lignea falce Pales etc. At quā Velabri regio patet etc.,

    Tib. 2, 5, 33; Verg. G. 4, 471:

    consurgit Turnus in ensem et ferit. Exclamant Troes trepidique Latini, Arrectaeque amborum acies. At perfidus ensis Frangitur in medio,

    id. A. 12, 731; 10, 763:

    adusque Supremum tempus, ne se penuria victūs Opprimeret metuebat. At hunc liberta securi divisit medium,

    Hor. S. 1, 1, 99: Magnus quanto mucrone minatur Noctibus hibernis et sidera terret Orion. At sonipes habitus etc., Stat. S. 1, 1, 46.—
    3.
    To a passionate appeal, etc., in which case the antecedent clause is not expressed, but must be considered as existing in the mind of the speaker; cf. in Gr. alla su, su de.
    a.
    In passing to an interrogation, exhortation, request:

    At, scelesta, viden ut ne id quidem me dignum esse existumat?

    Plaut. As. 1, 2, 23; id. Aul. 1, 1, 8:

    At qui nummos tristis inuncat?

    Lucil. 15, 21 Müll.: Me. Sauream non novi. Li. At nosce sane, Plaut. As. 2, 4, 58: Ca. Non adest. Ps. At tu cita, id. Ps. 1, 1, 30:

    satis habeo, at quaeso hercle etiam vide,

    id. Merc. 5, 4, 53 (Ritschl, sat habeo. Sed):

    at unum hoc quaeso... Ut, etc.,

    id. Capt. 3, 5, 89:

    at tu, qui laetus rides mala nostra caveto Mox tibi,

    Tib. 1, 2, 87:

    Hunc ut Peleus vidit, At inferias, juvenum gratissime Crantor, Accipe, ait,

    Ov. M. 12, 367:

    at tu, nauta, vagae ne parce malignus arenae Ossibus et capiti inhumato Particulam dare,

    Hor. C. 1, 28, 23.—In prose:

    at vide quid succenseat,

    Cic. Fam. 7, 24, 2:

    itaque pulsus ego civitate non sum, quae nulla erat: at vide, quam ista tui latrocinii tela contempserim,

    id. Part. Or. 4, 1, 28; id. Dom. 44; App. M. 6, p. 179, 18.—
    b.
    In expressions of passion, astonishment, indignation, pain, etc.:

    At ut scelesta sola secum murmurat,

    Plaut. Aul. 1, 1, 13: Sc. Nunc quidem domi certost: certa res est Nunc nostrum opservare ostium, [ubi] ubist. Pa. At, Sceledre, quaeso, Ut etc., id. Mil. 2, 4, 46:

    At o deorum quidquid in caelo regit Terras et humanum genus, Quid iste fert tumultus?

    Hor. Epod. 5, 1:

    At tibi quanta domus rutila testudine fulgens, etc.,

    Stat. S. 2, 4, 11.—In prose:

    horum omnium studium una mater oppugnat: at quae mater?

    Cic. Clu. 70; id. Verr. 2, 2, 45:

    at per deos immortales! quid est, quod de hoc dici possit,

    id. ib. 2, 1, 46:

    institui senatores, qui omnia indicum responsa perscriberent. At quos viros!

    id. Sull. 42; id. Deiot. 19, 33:

    tangit et ira deos: at non impune feremus,

    Ov. M. 8, 279; 10, 724:

    at tibi Colchorum, memini, regina vacavi,

    id. H. 12, 1.—
    c.
    In indignant imprecations:

    At te di omnes cum consilio, Calve, mactāssint malo! Pomp., Com. Rel. p. 245 Rib.: At te Juppiter diique omnes perdant!

    Plaut. Most. 1, 1, 37:

    At te di deaeque faxint cum isto odio, Laches,

    Ter. Hec. 1, 2, 59:

    At te di perdant,

    id. Eun. 3, 1, 41:

    At tibi di dignum factis exitium duint,

    id. And. 4, 1, 42:

    At vobis male sit,

    Cat. 3, 13:

    At tibi, pro scelere, exclamat, pro talibus ausis Di... persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!

    Verg. A. 2, 535.—In prose:

    At vos, ait, devota capita, respiciant di perjuriorum vindices,

    Just. 14, 4, 10.—
    d.
    Rarely of friendly inclination, disposition:

    At tibi di bene faciant omnes,

    Plaut. Pers. 4, 3, 18:

    At tibi di semper, adulescens, quisquis es, faciant bene,

    id. Men. 5, 7, 32:

    At tu, Catulle, destinatus obdura,

    Cat. 8, 19.—
    e.
    In entreaty:

    At vos, o superi, miserescite regis,

    Verg. A. 8, 572:

    at tu, pater deūm hominumque, hinc saltem arce hostes,

    Liv. 1, 12.—
    II.
    In adding an entirely opposite thought, but, but indeed, but on the other hand, on the contrary, etc. (the strictly class. signif. of the word).
    A.
    In gen.: at differentiam rerum significat: ut cum dicimus, Scipio est bellator, at M. Cato orator, Paul. ex Fest. p. 11 Müll.: splendet saepe, ast idem nimbis interdum nigret, Att., Trag. Rel. p. 170 Rib.: So. Mentire nunc. Me. At jam faciam, ut verum dicas dicere, Plaut. Am. 1, 1, 189: So. Per Jovem juro med etc. Me. At ego per Mercurium juro, tibi etc., id. ib. 1, 1, 280:

    Atque oppido hercle bene velle illud visus sum, Ast non habere quoi commendarem caprum,

    id. Merc. 2, 1, 22:

    fecit idem Themistocles... at idem Pericles non fecit,

    Cic. Att. 7, 11, 3:

    non placet M. Antonio consulatus meus, at placuit P. Servilio,

    id. Phil. 2, 5, 12:

    majores nostri Tusculanos Aequos... in civitatem etiam acceperunt, at Karthaginem et Numantiam funditus sustulerunt,

    id. Off. 1, 11, 35: brevis a naturā nobis vita data est;

    at memoria bene redditae vitae sempiterna,

    id. Phil. 14, 12, 32; id. Cat. 2, 2, 3; id. Leg. 2, 18:

    crebras a nobis litteras exspecta, ast plures etiam ipse mittito,

    id. Att. 1, 16 fin.: Rejectis pilis comminus gladiis pugnatum est. At Germani phalange factā impetus gladiorum exceperunt, Caes. B. G. 1, 52:

    Postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur. At M. Porcius Cato hujusce modi orationem habuit,

    Sall. C. 52, 1:

    hac iter Elysium nobis, at laeva... ad impia Tartara mittit,

    Verg. A. 6, 542: T. Ante leves ergo pascentur in aethere cervi... M. At nos hinc alii sitientīs ibimus Afros, id. E. 1, 65: Dam. Malo me Galatea petit, lasciva puella... Men. At mihi sese offert ultro meus ignis Amyntas, id. ib. 3, 66; 7, 35; 7, 55; id. G. 1, 219; 1, 242; 1, 370; 2, 151; 2, 184; 3, 331; 4, 18; 4, 180; id. A. 2, 35; 2, 687; 3, 424; 5, 264;

    6, 489: Ast ego nutrici non mando vota,

    Pers. 2, 39:

    ast illi tremat etc.,

    id. 6, 74:

    Ast vocat officium,

    id. 6, 27:

    At Jesus audiens ait,

    Vulg. Matt. 9, 12; 9, 22; 12, 3; 12, 48 et persaep.—
    a.
    In order to strengthen a contrast, sometimes (esp. in Plaut. and Ter.) with contra, e contrario, potius, etiam, vero.
    (α).
    With contra:

    Summis nitere opibus, at ego contra ut dissimilis siem,

    Lucil. 26, 19 Müll.:

    Ergo quod magnumst aeque leviusque videtur... At contra gravius etc.,

    Lucr. 1, 366; so id. 1, 570; 1, 1087; 2, 235: L. Opimius ejectus est e patriā: At contra bis Catilina absolutus est, Cic. Pis. 95; id. Verr. 5, 66; id. Sex. Rosc. 131; id. Quinct. 75:

    At tibi contra Evenit, etc.,

    Hor. S. 1, 3, 27:

    (Cornutus) taedio curarum mortem in se festinavit: at contra reus nihil infracto animo, etc.,

    Tac. A. 4, 28.—
    (β).
    With e contrario: apud nos mercenarii scribae existimantur;

    at apud illos e contrario nemo ad id officium admittitur, nisi, etc.,

    Nep. Eum. 1, 5:

    in locis siccis partibus sulcorum imis disponenda sunt semina, ut tamquam in alveolis maneant. At uliginosis e contrario in summo porcae dorso collocanda, etc.,

    Col. 11, 3, 44.—
    (γ).
    With potius:

    at satius fuerat eam viro dare nuptum potius,

    Plaut. Cist. 1, 1, 44:

    at potius serves nostram, tua munera, vitam,

    Ov. H. 3, 149.—
    (δ).
    With etiam: At etiam, furcifer, Male loqui mi audes? but do you even? etc., Plaut. Capt. 3, 4, 31; id. Trin. 4, 2, 151; id. Rud. 3, 4, 6:

    At etiam cubat cuculus. Surge, amator, i domum,

    but he is yet abed, id. As. 5, 2, 73; so id. Capt. 2, 3, 98; id. Mil. 4, 4, 6:

    Exi foras, sceleste. At etiam restitas, Fugitive!

    Ter. Eun. 4, 4, 1; 5, 6, 10: Proinde aut exeant, aut quiescant, etc.... at etiam sunt, Quirites, qui dicant, a me in exsilium ejectum esse Catilinam, on the contrary, there are indeed people who say. etc., Cic. Cat. 2, 6, 12; id. Phil. 2, 30, 76; id. Quinct. 56; id. Verr. 5, 77; id. Dom. 70 al.—
    (ε).
    With vero, but certainly:

    At vero aut honoribus aucti aut etc.,

    Cic. N. D. 3, 36, 87; id. Off. 2, 20, 70; 2, 23, 80; id. Fin. 1, 10, 33; id. Verr. 2, 5, 17 al.—
    (ζ).
    With certe:

    Numquam ego te, vitā frater amabilior, Aspiciam posthac. At certe semper amabo,

    Cat. 65, 11; 66, 25. —
    (η).
    So, quidem—at (very rare) = quidem —autem, Cic. Off. 1, 22, 75.—
    b.
    Ironically: Th. Quid valeam? Ly. At tu aegrota, si lubet, per me aetatem quidem, Plaut. Curc. 4, 3, 22:

    at, credo, mea numina tandem Fessa jacent,

    Verg. A. 7, 297; 7, 363; Ov. H. 1, 44.—
    B.
    Very freq. in adding an objection, from one's own mind or another's, against an assertion previously made, but, on the contrary, in opposition to this; sometimes, but one may say, it may be objected, and the like:

    Piscium magnam atque altilium vim interfecisti. At nego,

    Lucil. 28, 43 Müll.:

    Quid tandem te impedit? Mosne majorum? At persaepe etiam privati in hac re publicā perniciosos cives morte multārunt. An leges, quae de civium Romanorum supplicio rogatae sunt? At numquam in hac urbe etc.,

    Cic. Cat. 1, 11, 28:

    Appellandi tempus non erat? At tecum plus annum vixit. In Galliā agi non potuit? At et in provinciā jus dicebatur et etc.,

    id. Quinct. 41:

    Male judicavit populus. At judicavit. Non debuit. At potuit. Non fero. At multi clarissimi cives tulerunt,

    id. Planc. 11:

    sunt, quos signa, quos caelatum argentum delectant. At sumus, inquiunt, civitatis principes,

    id. Part. Or. 5, 2, 36; id. Fin. 4, 25, 71; id. Verr. 2, 2 fin.:

    quid porro quaerendum est? Factumne sit? At constat: A quo? At patet,

    id. Mil. 6, 15; id. Phil. 2, 9: convivium vicinorum cotidie compleo, quod ad multam noctem, quam maxime possumus, vario sermone producimus. At non est voluptatum tanta quasi titillatio in senibus. Credo: sed ne desideratio quidem, [p. 187] id. Sen. 14, 47:

    multo magnus orator praestat minutis imperatoribus. At prodest plus imperator. Quis negat?

    id. Brut. 73, 256; id. Div. 2, 29, 62; 2, 31, 67; 2, 32, 69 al.:

    Maxime Juppiter! At in se Pro quaestu sumptum facit hic,

    Hor. S. 1, 2, 18 al. — In this case freq. strengthened,
    a.
    By pol, edepol, hercule: At pol ego neque florem neque flocces volo mihi, Caecil., Com. Rel. p. 67 Rib.: So. Non edepol volo profecto. Me. At pol profecto ingratiis, Plaut. Am. 1, 1, 215; so id. As. 2, 2, 34; 4, 2, 14; id. Capt. 3, 4, 64; id. Cas. 2, 3, 15; id. Cist. 4, 2, 70; id. Trin. 2, 4, 73: Ha. Gaudio ero vobis. Ad. At edepol nos voluptati tibi, id. Poen. 5, 4, 61; 3, 1, 68:

    At hercule aliquot annos populus Romanus maximā parte imperii caruit,

    Cic. Imp. Pomp. 54; id. Sex. Rosc. 50:

    at hercle in eā controversiā, quae de Argis est, superior sum,

    Liv. 34, 31:

    At, Hercule, reliquis omnibus etc.,

    Plin. 7, 50, 51, § 169:

    At, hercules, Diodorus et in morbo etc.,

    id. 29, 6, 39, § 142:

    At hercule Germanicum Druso ortum etc.,

    Tac. A. 1, 3; 1, 17; 1, 26;

    3, 54: At, hercules, si conscius fuissem etc.,

    Curt. 6, 10, 20 al. —
    b.
    By enim, which introduces a reason for the objection implied in at, but certainly, but surely, but indeed, etc., alla gar: At enim tu nimis spisse incedis, Naev., Com. Rel. p. 16 Rib.; Turp. id. p. 93: at enim nimis hic longo sermone utimur;

    Diem conficimus,

    Plaut. Trin. 3, 3, 78:

    At enim istoc nil est magis etc.,

    Ter. Heaut. 4, 3, 21:

    At enim vereor, inquit Crassus, ne haec etc.,

    Cic. de Or. 3, 49, 188:

    cum dixisset Sophocles, O puerum pulchrum, Pericle. At enim praetorem, Sophocle, decet non solum manus, sed etiam oculos abstinentes habere, etc.,

    id. Off. 1, 40, 144 Beier; so id. Mur. 35, 74; id. Inv. 2, 17, 52 al.:

    at enim inter hos ipsos existunt graves controversiae,

    id. Quinct. 1; so id. Imp. Pomp. 17, 51; 20, 60; id. Phil. 2, 2, 3; id. Ac. 2, 17, 52:

    At enim cur a me potissimum hoc praesidium petiverunt?

    id. Div. in Caecil. 4, 15:

    At enim quis reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit?

    Sall. C. 51, 25 Kritz:

    At enim quid ita solus ego circum curam ago?

    Liv. 6, 15; 34, 32:

    At enim eo foedere, quod etc.,

    id. 21, 18; 34, 31; 39, 37: At enim nova nobis in fratrum filias conjugia;

    sed etc.,

    Tac. A. 12, 6.—
    c.
    By tamen: Jam id peccatum primum magnum, magnum, at humanum tamen, Ter. Ad. 4, 5, 53: Hi secretis sermonibus... conveniunt;

    nam publice civitas talibus inceptis abhorrebat. At tamen interfuere quidam etc.,

    Tac. H. 4, 55:

    At certe tamen, inquiunt, quod etc.,

    Cat. 10, 14.—
    C.
    With a preced. negative, sometimes no antithesis is appended by at, but it is indicated that if what has been said is not true, yet at least something else is true, but yet; sometimes with tamen, but yet; or certe, but at least, yet at least:

    Nolo victumas: at minimis me extis placare volo,

    Plaut. Ps. 1, 3, 95:

    Si tibi non cordi fuerant conubia nostra,... At tamen in vostras potuisti ducere sedes,

    Cat. 64, 158 sq.:

    Non cognoscebantur foris, at domi: non ab alienis, at a suis,

    Cic. Ac. 2, 11, 56:

    Liceat haec nobis, si oblivisci non possumus, at tacere,

    id. Fl. 25, 61:

    Si genus humanum et mortalia temnitis arma, At sperate deos memores fandi atque nefandi,

    Verg. A. 1, 543; so id. ib. 4, 615, and 6, 406. —With certe:

    Haec erant... quorum cognitio studiosis juvenibus si non magnam utilitatem adferet, at certe, quod magis petimus, bonam voluntatem,

    Quint. 12, 11, 31; Cels. 2, 15; Suet. Calig. 12, al.—
    D.
    The antithesis is sometimes not so much in the clause appended by at, as in the persons or things introduced in it; so,
    (α).
    Esp. freq. in conditional clauses with si, si non, si minus, etiam si, etc.; cf. Herm. ad Viger. 241: Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit; At erit mi hoc factum mortuo memorabile, if I perish here, but he does not return, yet etc., Plaut. Capt. 3, 5, 26; id. Bacch. 2, 3, 131:

    si ego digna hac contumeliā Sum maxime, at tu indignus qui faceres tamen,

    Ter. Eun. 5, 2, 25:

    Si tu oblitus es, at di meminerunt,

    Cat. 30, 11:

    si non eo die, at postridie,

    Cato, R. R. 2, 1:

    si non paulo, at aliquanto (post petīsses),

    Cic. Quinct. 40; 97; id. Mil. 93 al.:

    quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,

    id. Cat. 1, 22; id. Verr. 5, 69; id. Clu. 15: qui non possit, etiam si sine ullā suspitione, at non sine argumento male dicere, id. Cael. 3, 8.—
    (β).
    With etsi:

    ei, etsi nequāquam parem illius ingenio, at pro nostro tamen studio meritam gratiam referamus,

    Cic. de Or. 3, 4, 14; Tac. Or. 19.—
    (γ).
    With quod si:

    Quod si nihil cum potentiore juris humani relinquitur inopi, at ego ad deos confugiam,

    Liv. 9, 1; Tac. A. 1, 67.—
    E.
    At, like autem and de, sometimes serves simply to introduce an explanation: cum Sic mutilus miniteris. At illi foeda cicatrix etc., now an ugly scar etc., Hor. S. 1, 5, 60. —
    F.
    And also like de in Hom. and Hdt., it sometimes introduces an apodosis,
    a.
    With si: Bellona, si hobie nobis victoriam duis, ast ego templum tibi voveo, if to-day thou bestow victory, then I etc., ean—de, Liv. 10, 19.—
    b.
    With quoniam: Nunc, quoniam tuum insanabile ingenium est, at tu tuo supplicio doce etc., since your disposition is past cure, at least etc., epei—de, Liv. 1, 28.
    A.
    At is sometimes repeated at the beginning of several clauses,
    a.
    In opposition each to the preceding clause: Soph. Tu quidem haut etiam octoginta's pondo. Paegn. At confidentiā Militia illa militatur multo magis quam pondere. At ego hanc operam perdo, Plaut. Pers. 2, 2, 47 sq.:

    Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit: At erit mi hoc factum mortuo memorabile,

    id. Capt. 3, 5, 25 sq.; id. As. 5, 2, 6 sqq. (Cic., in Quir. 7 and 10, opposes at to sed, and Tac., in A. 12, 6, sed to at).—
    b.
    In opposition to some common clause preceding:

    At etiam asto? At etiam cesso foribus facere hisce assulas?

    Plaut. Merc. 1, 2, 20: Quid tum esse existimas judicatum? Certe gratīs judicāsse. At condemnārat; at causam totam non audierat;

    at in contionibus etc.,

    Cic. Caecin. 113:

    Sit flagitiorum omnium princeps: at est bonus imperator, at felix,

    id. Verr. 5, 4; id. Sest. 47; id. Fragm. B. 16, 5 B. and K.: Nefarius Hippias Pisistrati filius arma contra patriam ferens;

    at Sulla, at Marius, at Cinna recte, imo jure fortasse,

    id. Att. 9, 10, 3: At non formosa est, at non bene culta puella;

    At, puto, non votis saepe petita meis?

    Ov. Am. 3, 7, 1 sq. Merk.:

    At quam sunt similes, at quam formosus uterque!

    id. F. 2, 395: rideri possit eo quod Rusticius tonso toga defluit: at est bonus ut melior vir Non alius quisquam; at tibi amicus;

    at ingenium ingens Inculto latet hoc sub corpore,

    Hor. S. 1, 3, 30 sqq. (cf. sed—

    sed,

    Cat. 64, 141; Juv. 5, 61; 8, 149; and a similar use of alla in Hellenistic Greek, as alla—alla, 2 Cor. 2, 17: alla—alla —alla, 1 Cor. 6, 11).—
    B.
    Though regularly occupying the first place in its clause or sentence, it sometimes stands second (cf. atque fin.):

    Saepius at si me, Lycida formose, revisas,

    Verg. E. 7, 67; id. G. 3, 331:

    Tutior at quanto merx est in classe secundā,

    Hor. S. 1, 2, 47:

    Mentior at si quid, etc.,

    id. ib. 1, 8, 37:

    Gramineis ast inde toris discumbitur,

    Val. Fl. 8, 255:

    Major at inde etc.,

    Stat. Th. 4, 116.—See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 417-451; Wagner, Quaest. XXXVII. ad Verg. IV. pp. 581- 585.

    Lewis & Short latin dictionary > at

  • 52 ambiguum

    ambĭgŭus, a, um, adj. [ambigo], going about, hither and thither.
    I.
    Lit.:

    per ambiguum favorem gratiam victoris spectare,

    i. e. in that they show equal friendliness to both sides, Liv. 21, 52:

    ambiguus Proteus,

    who sometimes takes one form, sometimes another, changeable, Ov. M. 2, 9:

    ambiguus fuerit, modo vir, modo femina, Scython,

    id. ib. 4, 280:

    Inque virum soliti vultus mutare ferinos Ambigui prosecta lupi,

    they sometimes assume the form of a wolf and sometimes that of a man, id. ib. 7, 271:

    promisit Ambiguam Salamina, h. l. = alteram,

    a second Salamis, Hor. C. 1, 7, 29. —
    II.
    Transf.
    A.
    Uncertain, doubtful (syn.: dubius, incertus): ambiguum est quod in ambas agi partes animo potest. Hujusmodi apud Graecos amphibola dicuntur, Paul. ex Fest. p. 17 Müll.:

    quidquid incerti mihi in animo prius aut ambiguom fuit, Nunc liquet, nunc defaecatum est,

    Plaut. Ps. 2, 4, 69: etiam si dudum fuerat ambiguom hoc mihi, * Ter. Hec. 4, 4, 26:

    difficile et ambiguum,

    Vulg. Deut. 17, 8:

    haud ambiguus rex, i. e. sine dubio rex futurus,

    Liv. 40, 8.— Subst.: ambĭgŭum, i, n., doubt, uncertainty:

    in ambiguo est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 193:

    in ambiguo relinquere,

    Lucr. 4, 1133: non habui ambiguum, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11:

    servet in ambiguo Juppiter,

    Hor. Ep. 1, 16, 28:

    non sane alias magis in ambiguo Britannia fuit,

    Tac. Agr. 5.—Also in acc. absol. in the Gr. manner: Ambiguum Clymene precibus Phaëthontis an irā Mota magis, it being uncertain whether, etc., Ov. M. 1, 765 (so, incertum, Tac. Agr. 7:

    dubium,

    id. A. 1, 5).—
    B.
    Of discourse, obscure, dark, ambiguous:

    scriptum,

    Cic. Top. 25:

    verba ambigua distinximus,

    id. Or. 29, 102:

    oracula,

    id. Div. 2, 56:

    responsa,

    Suet. Tib. 24:

    divinatio,

    Vulg. Ezech. 12, 24.— Subst.: ambĭgŭum, i, n., an obscure, dark saying:

    ambiguorum complura sunt genera,

    Cic. de Or. 2, 26, 111; 2, 61, 250; Auct. ad Her. 1, 6; 1, 12 al.:

    voces,

    Verg. A. 2, 98.—
    C.
    Trop., uncertain, wavering; not to be relied on, untrustworthy. —So of moral conduct:

    esse ambiguā fide,

    Liv. 6, 2:

    puer acris ingenii sed ambigui,

    Plin. Ep. 4, 2:

    femina bonis atque honestis moribus, non ambiguā pudicitiā,

    Gell. 3, 16:

    per ambiguas vias,

    Ov. H. 10, 62:

    domum timet ambiguam Tyriosque bilinguis,

    Verg. A 1, 661.—Of fortune, changing, fluctuating: ambiguarum rerum sciens, Tac. A. 1, 64.
    In Tac.
    with gen.:

    ambiguus imperandi,

    irresolute, Tac. A. 1, 7:

    pudoris ac metus,

    wavering between shame and fear, id. ib. 2, 40:

    futuri,

    id. H. 3, 43.— Adv.: ambĭguē, doubtfully, ambiguously, Cic. de Or. 2, 26; id. N. D. 1, 31; Aur. Vict. 35:

    pugnare,

    with doubtful success, Tac. A. 2, 21 al.

    Lewis & Short latin dictionary > ambiguum

  • 53 ambiguus

    ambĭgŭus, a, um, adj. [ambigo], going about, hither and thither.
    I.
    Lit.:

    per ambiguum favorem gratiam victoris spectare,

    i. e. in that they show equal friendliness to both sides, Liv. 21, 52:

    ambiguus Proteus,

    who sometimes takes one form, sometimes another, changeable, Ov. M. 2, 9:

    ambiguus fuerit, modo vir, modo femina, Scython,

    id. ib. 4, 280:

    Inque virum soliti vultus mutare ferinos Ambigui prosecta lupi,

    they sometimes assume the form of a wolf and sometimes that of a man, id. ib. 7, 271:

    promisit Ambiguam Salamina, h. l. = alteram,

    a second Salamis, Hor. C. 1, 7, 29. —
    II.
    Transf.
    A.
    Uncertain, doubtful (syn.: dubius, incertus): ambiguum est quod in ambas agi partes animo potest. Hujusmodi apud Graecos amphibola dicuntur, Paul. ex Fest. p. 17 Müll.:

    quidquid incerti mihi in animo prius aut ambiguom fuit, Nunc liquet, nunc defaecatum est,

    Plaut. Ps. 2, 4, 69: etiam si dudum fuerat ambiguom hoc mihi, * Ter. Hec. 4, 4, 26:

    difficile et ambiguum,

    Vulg. Deut. 17, 8:

    haud ambiguus rex, i. e. sine dubio rex futurus,

    Liv. 40, 8.— Subst.: ambĭgŭum, i, n., doubt, uncertainty:

    in ambiguo est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 193:

    in ambiguo relinquere,

    Lucr. 4, 1133: non habui ambiguum, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11:

    servet in ambiguo Juppiter,

    Hor. Ep. 1, 16, 28:

    non sane alias magis in ambiguo Britannia fuit,

    Tac. Agr. 5.—Also in acc. absol. in the Gr. manner: Ambiguum Clymene precibus Phaëthontis an irā Mota magis, it being uncertain whether, etc., Ov. M. 1, 765 (so, incertum, Tac. Agr. 7:

    dubium,

    id. A. 1, 5).—
    B.
    Of discourse, obscure, dark, ambiguous:

    scriptum,

    Cic. Top. 25:

    verba ambigua distinximus,

    id. Or. 29, 102:

    oracula,

    id. Div. 2, 56:

    responsa,

    Suet. Tib. 24:

    divinatio,

    Vulg. Ezech. 12, 24.— Subst.: ambĭgŭum, i, n., an obscure, dark saying:

    ambiguorum complura sunt genera,

    Cic. de Or. 2, 26, 111; 2, 61, 250; Auct. ad Her. 1, 6; 1, 12 al.:

    voces,

    Verg. A. 2, 98.—
    C.
    Trop., uncertain, wavering; not to be relied on, untrustworthy. —So of moral conduct:

    esse ambiguā fide,

    Liv. 6, 2:

    puer acris ingenii sed ambigui,

    Plin. Ep. 4, 2:

    femina bonis atque honestis moribus, non ambiguā pudicitiā,

    Gell. 3, 16:

    per ambiguas vias,

    Ov. H. 10, 62:

    domum timet ambiguam Tyriosque bilinguis,

    Verg. A 1, 661.—Of fortune, changing, fluctuating: ambiguarum rerum sciens, Tac. A. 1, 64.
    In Tac.
    with gen.:

    ambiguus imperandi,

    irresolute, Tac. A. 1, 7:

    pudoris ac metus,

    wavering between shame and fear, id. ib. 2, 40:

    futuri,

    id. H. 3, 43.— Adv.: ambĭguē, doubtfully, ambiguously, Cic. de Or. 2, 26; id. N. D. 1, 31; Aur. Vict. 35:

    pugnare,

    with doubtful success, Tac. A. 2, 21 al.

    Lewis & Short latin dictionary > ambiguus

  • 54 incertus

    incertus, a, um (archaic gen. plur. incertūm, Pac. ap. Non. 495, 27), adj. [2. incertus; hence, acc. to certus].
    I.
    Object., of things whose (external or internal) qualities are not firmly established, uncertain, unsettled, doubtful, untrustworthy, not fast, not firm (class.): amicus certus in re incerta cernitur, Enn. ap. Cic. Lael. 17, 64 (Trag. v. 428 Vahl.); cf. id. ap. Non. 166, 22 (Trag. v. 12 Vahl.):

    incerti socii an hostes essent,

    Liv. 30, 35, 9:

    incertus (infans) masculus an femina esset,

    id. 31, 12, 6; cf. Sall. J. 49, 5:

    cum incerta bellum an pax cum Celtiberis essent,

    Liv. 34, 19, 8 Weissenb.: spe incerta certum mihi laborem sustuli, Ter. Hec. prol. alt. 9; id. And. 2, 3, 16:

    nuptiae,

    id. ib. 5, 1, 11:

    aetas (puerilis) maxime lubrica atque incerta,

    Cic. Verr. 2, 5, 52, § 137:

    itinera,

    Caes. B. G. 5, 37 fin.:

    dominatus,

    Cic. Rep. 1, 17:

    status,

    id. ib. 1, 26:

    sedes,

    Sall. C. 6, 1:

    ambiguae testis incertaeque rei,

    Juv. 8, 81:

    comarum Anulus incertā non bene fixus acu,

    not fast, Mart. 2, 66, 2:

    colligere incertos et in ordine ponere crines,

    dishevelled, Ov. Am. 1, 11, 1:

    per incertam lunam sub luce maligna,

    not clearly visible, dim, Verg. A. 6, 270:

    soles,

    id. ib. 3, 203:

    securis,

    that did not strike with a sure blow, id. ib. 2, 224:

    vultus,

    disturbed, uneasy, Sall. J. 106, 2:

    ille vitam suam ad incertissimam spem reservavit,

    Cic. Sest. 22, 50: arbori incertae nullam prudentia cani Rectoris cum ferret opem, the ship uncertain in her course, because no longer obeying the helm, Juv. 12, 32 Halm. — In neutr. ellipt.:

    clauserant portas incertum vi an voluntate,

    Liv. 31, 41, 2; 31, 43, 7 al. — Neutr. as adv. ( poet.):

    incertum vigilans,

    Ov. H. 10, 9; Stat. Th. 5, 212. —
    II.
    Subject., as respects one's perceptions or convictions, not firmly established, uncertain, undetermined, doubtful, dubious (so most freq. in prose and poetry):

    nihil est incertius vulgo,

    Cic. Mur. 17, 36:

    casus,

    id. Or. 28, 98:

    ut alia certa, alia incerta esse dicunt,

    id. Off. 2, 2, 7; cf.: est igitur ridiculum, quod est dubium, id relinquere incertum, id. Mur. 32, 68; and:

    incerta atque dubia,

    Plin. 17, 1, 1, § 9 fin.:

    ut incertis temporibus diversisque itineribus iretur,

    Caes. B. G. 7, 16 fin.; so,

    eventus reliqui temporis,

    Cic. Quint. 26, 83:

    exitus pugnarum,

    id. Mil. 21, 56:

    adulterium,

    Quint. 7, 2, 52:

    auctor,

    id. 5, 11, 41:

    cujus ora puellares faciunt incerta capilli,

    make the sex doubtful, Juv. 15, 137:

    incerta persona heres institui non potest,

    Ulp. Fragm. 22, 4; Gai. Inst. 2, 242; cf. 2, 238.—
    (β).
    With rel. or interrog.-clause:

    nunc mihi incertumst, abeam an maneam,

    Plaut. Aul. 4, 9, 19:

    moriendum certe est, et id incertum, an hoc ipso die,

    Cic. Sen. 20, 74; cf. Quint. 1, 6, 27:

    (Gallus) avem, an gentem, an nomen, an fortunam corporis significet, incertum est,

    id. 7, 9, 2:

    confessus est quidem sed incertum, utrum quia verum erat, an quia, etc.,

    Plin. Ep. 4, 11, 5:

    neque plane occultati humilitate arborum et tamen incerti, quidnam esset,

    Sall. J. 49, 5 Kritz.— Abl. absol.:

    multi annantes navibus incerto prae tenebris, quid aut peterent aut vitarent, foede interierunt,

    Liv. 28, 36, 12.—
    2.
    Subst.: incer-tum, i, n., an uncertainty:

    quicquid incerti mihi in animo prius aut ambiguum fuit, Nunc liquet, nunc defaecatum est,

    Plaut. Ps. 2, 4, 69:

    ne cujus incerti vanique auctor esset,

    Liv. 4, 13, 9:

    incerta maris et tempestatum,

    Tac. A. 3, 54:

    incerta fortunae experiri,

    Plin. Ep. 3, 19, 4:

    incerta belli,

    Liv. 30, 2:

    bona, fortunae possessionesque omnium in dubium incertumque revocabuntur,

    Cic. Caecin. 27, 76; cf. id. ib. 13, 38:

    Minucius praefectus annonae in incertum creatus,

    for an indefinite time, Liv. 4, 13, 7:

    postremo fugere an manere tutius foret, in incerto erat,

    Sall. J. 38, 5:

    Allobroges diu in incerto habuere, quidnam consilii caperent,

    id. C. 41, 1; cf. id. J. 46, 8:

    imperia ducum in incerto reliquerat,

    Tac. H. 2, 33 fin.
    B.
    Transf., of a person who is in a state of uncertainty respecting any thing, uncertain, in uncertainty, hesitating, doubtful: quo ego ope mea Pro incertis certos compotesque consili Dimitto, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag. v. 188 Vahl.):

    nolo suspensam et incertam plebem Romanam obscura spe et caeca exspectatione pendere,

    Cic. Agr. 2, 25, 66; so,

    varius incertusque agitabat,

    Sall. J. 74, 1; Plaut. Ep. 3, 4, 3:

    ego certe me incerto scio hoc daturum nemini homini,

    id. As. 2, 4, 60.—
    (β).
    With rel.-clause:

    quid dicam hisce, incertus sum,

    Ter. Hec. 3, 4, 36:

    cum incertus essem, ubi esses,

    Cic. Att. 1, 9, 1:

    incerti ignarique, quid potissimum facerent,

    Sall. J. 67, 1:

    incerti quidnam esset,

    id. ib. 49, 5:

    incertus, quonam modo aciem instrueret,

    id. ib. 101, 2:

    incerti, quo fata ferant, ubi sistere detur,

    Verg. A. 3, 7:

    incertus, Geniumne loci famulumne parentis Esse putet,

    id. ib. 5, 95:

    faber, incertus scamnum faceretne Priapum,

    Hor. S. 1, 8, 2.—
    (γ).
    With gen. (not in Cic.): summarum rerum incerti, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag. v. 187 Vahl.):

    incertusque meae paene salutis eram,

    Ov. Tr. 3, 3, 4:

    sententiae,

    Liv. 4, 57, 3:

    veri,

    id. 4, 23, 3; 1, 27, 6:

    rerum,

    id. 24, 24, 9:

    ultionis,

    Tac. A. 2, 75:

    sui,

    Stat. Th. 5, 525:

    naves incertae locorum, Auct. B. Afr. 7: mox incertus animi, fesso corpore, etc.,

    Tac. A. 6, 46; id. H. 3, 55 fin.:

    futurorum,

    Plin. Ep. 9, 13, 11:

    consilii,

    Curt. 8, 10, 27.—
    (δ).
    With abl.:

    incerti metu,

    Val. Fl. 3, 602.—
    (ε).
    With de and abl.:

    incertus de salute alicujus,

    Plin. Ep. 6, 20, 10.—Hence, adv. in two forms: incertē and incerto (both ante-class.), uncertainly, not certainly, dubiously: incerte errat animus, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 259 Vahl.): vagat exsul, Pac. ap. Non. 467, 25 (Trag. Rel. p. 87 Rib.):

    ubi Habitet dum incerto scio,

    Plaut. Ep. 3, 4, 69:

    incerto scio,

    id. Ps. 4, 2, 7:

    incerto autumo,

    id. Ep. 4, 1, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > incertus

  • 55 cogito

    [st1]1 [-] cōgĭto, āre, āvi, ātum [cum + agito]: - tr. et intr. - a - penser, songer, réfléchir, agiter dans son esprit.    - cogitare toto animo, Cic.: se plonger dans ses réflexions.    - cogitare de aliquo, de aliqua re: songer à qqn, à qqch.    - cogitare de sua salute, Caes.: penser à son salut.    - cogitare rem aliam ex alia, Ter.: passer d'une idée à une autre.    - cogitare + prop inf: songer que.    - cogitata injuria: injustice préméditée. b - songer à, avoir l'intention de, méditer, projeter, chercher à.    - in Pompeianum (s.-ent. ire) cogito, Cic. Att. 16, 2, 4: je pense à partir pour Pompéies.    - cogitare rus, Cic.: former le projet d'aller à la campagne.    - cogitare ut: penser à, avoir l’idée de (= vouloir).    - cogitare ne: prendre garde (en réfléchissant) que... ne.    - quid agam cogito, Ter. And.: je réfléchis à ce que je dois faire.    - cogitemus an expediat, Sen.: demandons-nous s'il serait avantageux... c - avoir telle ou telle disposition d'esprit.    - male cogitare de aliquo: vouloir du mal à qqn.    - amabiliter in aliquem cogitare, Anton. ap. Cic. Att. 14: être animé de bons sentiments à l'égard de qqn.    - si quid amice de Romanis cogitabis, Nep.: si tu médites quelque alliance avec les Romains.    - cogitare adversus aliquem, Suet.: être mal disposé à l'égard de qqn.    - cogitare nefas in aliquem, Curt.: méditer un attentat contre qqn. [st1]2 [-] cōgĭto, āre [cogo]: - tr. - [abcl][b]a - Treb. réunir, rassembler. - [abcl]b - Vulg. contraindre, forcer.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] cōgĭto, āre, āvi, ātum [cum + agito]: - tr. et intr. - a - penser, songer, réfléchir, agiter dans son esprit.    - cogitare toto animo, Cic.: se plonger dans ses réflexions.    - cogitare de aliquo, de aliqua re: songer à qqn, à qqch.    - cogitare de sua salute, Caes.: penser à son salut.    - cogitare rem aliam ex alia, Ter.: passer d'une idée à une autre.    - cogitare + prop inf: songer que.    - cogitata injuria: injustice préméditée. b - songer à, avoir l'intention de, méditer, projeter, chercher à.    - in Pompeianum (s.-ent. ire) cogito, Cic. Att. 16, 2, 4: je pense à partir pour Pompéies.    - cogitare rus, Cic.: former le projet d'aller à la campagne.    - cogitare ut: penser à, avoir l’idée de (= vouloir).    - cogitare ne: prendre garde (en réfléchissant) que... ne.    - quid agam cogito, Ter. And.: je réfléchis à ce que je dois faire.    - cogitemus an expediat, Sen.: demandons-nous s'il serait avantageux... c - avoir telle ou telle disposition d'esprit.    - male cogitare de aliquo: vouloir du mal à qqn.    - amabiliter in aliquem cogitare, Anton. ap. Cic. Att. 14: être animé de bons sentiments à l'égard de qqn.    - si quid amice de Romanis cogitabis, Nep.: si tu médites quelque alliance avec les Romains.    - cogitare adversus aliquem, Suet.: être mal disposé à l'égard de qqn.    - cogitare nefas in aliquem, Curt.: méditer un attentat contre qqn. [st1]2 [-] cōgĭto, āre [cogo]: - tr. - [abcl][b]a - Treb. réunir, rassembler. - [abcl]b - Vulg. contraindre, forcer.[/b]
    * * *
        Cogito, cogitas, pen. corr. cogitare. Cic. Penser, Cogiter.
    \
        Dies et noctes aliquid reputare et cogitare. Cic. Pourpenser, Penser et repenser.
    \
        Cogitare in animo. Terent. Penser en soymesme.
    \
        Cogitare cum animo. Plaut. Penser en soymesme, S'appenser.
    \
        Cogitare ad verbum. Plin. iunior. Penser de mot à mot.
    \
        Instituere animum ad cogitandum. Terent. Dresser et appliquer son esprit et se mettre à penser.
    \
        Nec aequum, anne iniquum imperet, cogitabit. Plautus. Il n'aura point d'esgard, si ce qu'il commande est raisonnable ou non.
    \
        Cogita etiam atque etiam. Terent. Pense et repense.
    \
        Quanto magis, magisque cogito. Terent. De tant plus que je y pense.
    \
        Cogitare aliam rem ex alia. Terent. Entrer d'une pensee en autre.
    \
        Cogitare de aliquo. Terent. Avoir memoire et souvenance de luy.
    \
        Me expectes, de me cogites. Terent. Souvienne vous de moy.
    \
        De consciscenda morte cogitare. Sueton. Penser et proposer de se tuer.
    \
        Cogitare de exeundo. Cic. Penser de s'en aller et sortir du lieu où on est, S'appenser de, etc.
    \
        Humaniter, et sapienter, et amabiliter cogitare in aliquem. Antonius Ciceroni. Penser d'autruy, et proposer de luy faire comme à son ami.
    \
        Britanniam cogitare. Cic. Penser d'aller en Angleterre.
    \
        Saxa et montes cogitare. Cic. Ne penser à autre chose qu'à roches et montaignes.
    \
        Quid cogitet humidus Auster. Virgil. Que veult faire le vent de midi, ou pluye, ou beau temps.
    \
        Fraudem cogitare alicui. Horat. Penser de tromper aucun, Machiner quelque tromperie contre aucun.
    \
        Cogitare suspendium. Martial. Penser de se pendre.
    \
        Cogito in Tusculanum. Cic. Je propose de m'en aller en, etc.
    \
        Cogitare male. Plin. Mal penser, Songer à mal faire, Garder une mauvaise pensee.
    \
        In cogitando, moerore angor. Plaut. En pensant.
    \
        Cogitatum est mihi quid loquar. Plaut. J'ay tout pensé à ce que je doy dire.

    Dictionarium latinogallicum > cogito

  • 56 amicus

    amīcus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (Stamm AM, wovon auch amo u. amor), der da liebt, der mit Wort und Tat unterstützt, für den Nutzen und das Wohl einer Person arbeitet, I) adi., befreundet, freundlich gesinnt, wohlwollend, gewogen, geneigt, günstig (Ggstz. inimicus), a) v. leb. Wesen u. deren Gemüt usw.: α) absol., amicus od. amicissimus animus, Cic.: amicae civitates, Caes.: amice lector! Mart.: homines sibi conciliare amiciores, Cic.: praesidium quam amicissimum, möglichst treu ergebene Bedeckung, Caes.: vir benevolentissimus atque amicissimus, Cic.: ex alienissimis sociis amicissimos reddere, Cic.: agmen amicum (von Freunden), Ov.: vultus, des Freundes, Verg., freundliches, Ov.: vires, Ov.: v. Tieren, amici pavones et columbae, Plin. 10, 207. – β) m. inter se od. erga alqm od. m. Dat., ut amici inter nos simus, Ter.: si umquam erga te animo esse amico sensisti eum, Ter.: amicus amico Acc. fr., Komik. u. Petr. (s. Brix Plaut. mil. 660): homo amicus nobis iam inde a puero, Ter.: velim ut tibi amicus sit, Cic.: mihi nemo est amicior Attico, Cic.: regem nec inimiciorem ulli populo quam Carthaginiensi nec amiciorem quam populo Romano esse affirmabant, Liv.: amica luto sus, Hor.: amicus patriae, amicus legibus, Treb. Poll.: non fortunae, sed hominibus solebat esse amicus, Nep.: ut ego amicior invenirer Phrygum et Cilicum aerariis quam nostro, Cic.: neque illi amiciores rei publicae quam ego, Cic.: u. bes. amicum esse sibi, sich selbst nicht gram (kein Stiefbruder) sein, Hor. sat. 1, 2, 20: u. esse amicum rebus suis, mit seiner Lage zufrieden sein, Sen. de vit. beat. 6, 2: u. alqm sibi reddere amicum, mit sich befreunden, zufrieden machen, Hor. ep. 1, 18, 101. – b) v. Lebl.: portus, Verg.: ventus, Ov.: imbres, Verg.: silentia lunae, Verg.: dicta, Verg.: amicius arvum, Ov.: quid inter tam dissimiles amicum esse poterat? welch freundschaftliches Verhältnis konnte bestehen zwischen usw., Vell. 2, 45, 1: amicum est mihi (= φίλον εστί μοι), m. folg. Acc. u. Infin., es ist nach meinem Sinne, Hor. carm. 2, 17, 2: nihil homini amicost opportuno amicius, Plaut. Epid. 425: secundum te nihil est mihi amicius solitudine, ist mir lieber, Cic. ad Att. 12, 15. – II) subst.: A) amīcus, ī, m., a) der Freund, mit dem man die heiligen Gefühle der Liebe u. Achtung teilt, sowie übh. der gute Freund, verb. amicus atque aequalis suus, Ter.: amicus bonus, Nep.: vetus, Cic.: intimus, Cic.: magnus, intimer, Cur. b. Cic.: fidus, infidus, Cic.: firmus ac fidelis, Cic.: melior et fidelior, Liv.: carus, Hor.: verus, Cic. u. (Ggstz. mendax) Hor.: summus, der beste, Ter.: Superl., Cato amicissimus meus, mein allerbester Fr., Cic. – amici est m. folg. Infin., es verrät Freundschaft, Cic. de amic. 14. – für patronus, Gönner, Hor. u. Iuven. – für socius, Genosse, Gefährte, Ov. met. 13, 69. – u. wie unser Freund = Verehrer von etwas, veritatis, Cic. – b) in polit. Verhältnissen, α) der polit. Freund, Anhänger, amici clientesque Gracchorum, Vell. 2, 7. § 1; vgl. 2, 7. § 3. – β) der auswärtige Staatsfreund, oft verb. socius amicusque, socius atque amicus, Cic., Sall. u.a. – c) Plur., amici, α) die Umgebung des Fürsten (Würdenträger, Hofleute), Sall. u.a. – β) = εταιροι ἱππεις, die Hetären, die Leibwache (der mazedonischen Könige) zu Pferde, prima cohors amicorum, Curt. 6, 7 (26), 7: alqm in cohortem amicorum recipere, Curt. 6, 2 (5), 11. – γ) die Umgebung des römischen Prätors in der Provinz ( cohors praetoria), Suet. Caes. 70 u. 79, 3 a. – δ) die Schar der Höflinge des Kaisers, Suet. Cal. 19, 2 u.a. – B) amīca, ae, f., die Freundin, a) im edlen Sinne, von der Frau gegen die Frau, die Freundin, Gespielin, Komik., Ov. u. Iuven. – b) im unedlen Sinne (urspr. anständige Bezeichnung für meretrix, paelex, concubina, die aber bald die schlimme Bedeutung »Mätresse« gewann, daß sogar im Rechtsstile concubina ehrbarer lautete, s. Massur. b. Paul. dig. 50, 16, 144), wie εταίρα, die Geliebte, das Kebsweib, die Beischläferin, Mätresse, Buhle, Komik., Cic. u.a. – / Altlat. amecus, ameca, nach Paul. ex Fest. 15, 6. u. ameicus, Plaut. Poen. 1213. – Nomin. Plur. amicei, Corp. inscr. Lat. 1, 204. col. 1, 7: Gen. Plur. ameicorum, ibid. 1, 203, 7, synk. amicûm, Ter. heaut. prol. 24. – Dat. u. Abl. Plur. amiceis, Corp. inscr. Lat. 1, 1203 u. 1422, od. ameiceis, ibid. 1267: Dat. Plur. amicabus, nach Prob. inst. (IV) 82, 17.

    lateinisch-deutsches > amicus

  • 57 Wille

    Wille, voluntas (das Wollen, die Neigung und das Gewollte). – animus (Vorhaben, Neigung). – arbitrium (Gutbefinden, Willkür). – appetitus (die im Menschen sich regende Luft od. Begierde, im Gegensatz zum Verstande, der ratio). – iudicium (die Entscheidung, der entscheidende Wille, z.B. populi). – iudicium voluntatis suae (Entscheidung seines Willens, z.B. potuit certius interponere [bestimmter erklären] iudicium voluntatis suae). – sententia (Meinung). – consilium (Absicht, w. vgl.). – der übereinstimmende W., consensus (z.B. consensu omnium). – der freie W., libera voluntas. liberum arbitrium od. bl. arbitrium (im allg.); optio (in Beziehung auf die Auswahl): aus freiem W., aus eigenem guten W., voluntate (z.B. ipsum voluntate abire magistratu): meā, tuā, suā sponte (z.B. hoc fecisse); verb. suā sponte et voluntate: jmdm. freien W. lassen, alqm non coërcere (im allg.); alci optionem dare (bei einer Wahl): jmdm. freien W. bei etwas lassen, etwas injmds. (freien) W. stellen, facere alci arbitrium in alqa re facienda (z.B. in eligendo): alcis arbitrio alqd permittere: keinen recht freien W. mehr haben, minus liberam omnium rerum voluntatem habere: es steht in deinem W., in tua potestate situm est od. positum est: penes te est arbitrium huius rei (die Entscheidung darüber steht dir zu): den Soldaten zu vielen W. lassen, milites laxiore imperio habere. – der gute Wille, voluntas: animus libens. animus promptus et alacer (Bereitwilligkeit, jmdm. in etwas zu dienen); benevolentia (wohlwollende Gesinnung [Ggstz. malevolentia, Übelwollen, böser Wille], z.B. nihil est, quod benevolentia efficere non possit). – guten W. haben, bonae voluntatis esse: den besten W. bei etwas haben, animo ad alqd promptissimo esse: aus bösem W. fehlen, improbitate peccare: jmdm. zu W. sein od. leben, jmds. – W. tun, sich in jmds. W. fügen, s. willfahren: vonfremdem W. abhängen, alieni arbitrii esse. – etwas willens sein, velle (wollen); cogitare (gedenken); in animo habere. mihi in animo est (im Sinne haben); parare (Anstalten machen, eben willens sein); alle mit folg. Infin. – Häufig auch »ich bin willens«, wenn es = »ich bin eben im Begriff«. durch [2708] das Futur. periphrast., z.B. waret ihr w. die Provinz Cäsar zu übergeben oder sie gegen Cäsar zu behaupten? Caesarine provinciam tradituri fuistis an contra Caesarem retenturi?: was er getan hat oder was er zu tun willens ist, quae fecit aut quae facturus est. – mit Willen, s. absichtlich. – nach jmds. Willen, ad voluntatem alcis. – wider Willen, contra voluntatem; invitus (ungern); nolens (nicht wollend): wider od. gegen jmds. W., adversā alcis voluntate; alqo invito; alqo nolente: wider W. lachen, invito vultu ridere. – um jmds. willen, alcis causā od. gratiā: um deinetwillen, tuā causā: jmd. um Gottes w. bitten, alqm per deos orare od. obtestari. – beim besten W., cupiens (auch wenn man es wünscht, z.B. risum cupiens tenere nequeo). – der göttliche W., iussa divinae legis: sich (in bezug auf das Lebensende) in den W. Gottes (des Schicksals) ergeben, non quidquam de fine, si fata poscant, recusare. – der letzte W., ultima voluntas. voluntas mortui (im allg., auch = Testament); suprema alcis mandata (jmds. letzte Aufträge); supremum iudicium (letztwillige Entscheidung, auch im Testamente); testamentum (das Testament).

    deutsch-lateinisches > Wille

  • 58 amicus

    amīcus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (Stamm AM, wovon auch amo u. amor), der da liebt, der mit Wort und Tat unterstützt, für den Nutzen und das Wohl einer Person arbeitet, I) adi., befreundet, freundlich gesinnt, wohlwollend, gewogen, geneigt, günstig (Ggstz. inimicus), a) v. leb. Wesen u. deren Gemüt usw.: α) absol., amicus od. amicissimus animus, Cic.: amicae civitates, Caes.: amice lector! Mart.: homines sibi conciliare amiciores, Cic.: praesidium quam amicissimum, möglichst treu ergebene Bedeckung, Caes.: vir benevolentissimus atque amicissimus, Cic.: ex alienissimis sociis amicissimos reddere, Cic.: agmen amicum (von Freunden), Ov.: vultus, des Freundes, Verg., freundliches, Ov.: vires, Ov.: v. Tieren, amici pavones et columbae, Plin. 10, 207. – β) m. inter se od. erga alqm od. m. Dat., ut amici inter nos simus, Ter.: si umquam erga te animo esse amico sensisti eum, Ter.: amicus amico Acc. fr., Komik. u. Petr. (s. Brix Plaut. mil. 660): homo amicus nobis iam inde a puero, Ter.: velim ut tibi amicus sit, Cic.: mihi nemo est amicior Attico, Cic.: regem nec inimiciorem ulli populo quam Carthaginiensi nec amiciorem quam populo Romano esse affirmabant, Liv.: amica luto sus, Hor.: amicus patriae, amicus legibus, Treb. Poll.: non fortunae, sed hominibus solebat esse amicus, Nep.: ut ego amicior invenirer Phry-
    ————
    gum et Cilicum aerariis quam nostro, Cic.: neque illi amiciores rei publicae quam ego, Cic.: u. bes. amicum esse sibi, sich selbst nicht gram (kein Stiefbruder) sein, Hor. sat. 1, 2, 20: u. esse amicum rebus suis, mit seiner Lage zufrieden sein, Sen. de vit. beat. 6, 2: u. alqm sibi reddere amicum, mit sich befreunden, zufrieden machen, Hor. ep. 1, 18, 101. – b) v. Lebl.: portus, Verg.: ventus, Ov.: imbres, Verg.: silentia lunae, Verg.: dicta, Verg.: amicius arvum, Ov.: quid inter tam dissimiles amicum esse poterat? welch freundschaftliches Verhältnis konnte bestehen zwischen usw., Vell. 2, 45, 1: amicum est mihi (= φίλον εστί μοι), m. folg. Acc. u. Infin., es ist nach meinem Sinne, Hor. carm. 2, 17, 2: nihil homini amicost opportuno amicius, Plaut. Epid. 425: secundum te nihil est mihi amicius solitudine, ist mir lieber, Cic. ad Att. 12, 15. – II) subst.: A) amīcus, ī, m., a) der Freund, mit dem man die heiligen Gefühle der Liebe u. Achtung teilt, sowie übh. der gute Freund, verb. amicus atque aequalis suus, Ter.: amicus bonus, Nep.: vetus, Cic.: intimus, Cic.: magnus, intimer, Cur. b. Cic.: fidus, infidus, Cic.: firmus ac fidelis, Cic.: melior et fidelior, Liv.: carus, Hor.: verus, Cic. u. (Ggstz. mendax) Hor.: summus, der beste, Ter.: Superl., Cato amicissimus meus, mein allerbester Fr., Cic. – amici est m. folg. Infin., es verrät Freundschaft, Cic. de amic. 14. – für patronus, Gönner, Hor. u. Iuven. –
    ————
    für socius, Genosse, Gefährte, Ov. met. 13, 69. – u. wie unser Freund = Verehrer von etwas, veritatis, Cic. – b) in polit. Verhältnissen, α) der polit. Freund, Anhänger, amici clientesque Gracchorum, Vell. 2, 7. § 1; vgl. 2, 7. § 3. – β) der auswärtige Staatsfreund, oft verb. socius amicusque, socius atque amicus, Cic., Sall. u.a. – c) Plur., amici, α) die Umgebung des Fürsten (Würdenträger, Hofleute), Sall. u.a. – β) = εταιροι ἱππεις, die Hetären, die Leibwache (der mazedonischen Könige) zu Pferde, prima cohors amicorum, Curt. 6, 7 (26), 7: alqm in cohortem amicorum recipere, Curt. 6, 2 (5), 11. – γ) die Umgebung des römischen Prätors in der Provinz ( cohors praetoria), Suet. Caes. 70 u. 79, 3 a. – δ) die Schar der Höflinge des Kaisers, Suet. Cal. 19, 2 u.a. – B) amīca, ae, f., die Freundin, a) im edlen Sinne, von der Frau gegen die Frau, die Freundin, Gespielin, Komik., Ov. u. Iuven. – b) im unedlen Sinne (urspr. anständige Bezeichnung für meretrix, paelex, concubina, die aber bald die schlimme Bedeutung »Mätresse« gewann, daß sogar im Rechtsstile concubina ehrbarer lautete, s. Massur. b. Paul. dig. 50, 16, 144), wie εταίρα, die Geliebte, das Kebsweib, die Beischläferin, Mätresse, Buhle, Komik., Cic. u.a. – Altlat. amecus, ameca, nach Paul. ex Fest. 15, 6. u. ameicus, Plaut. Poen. 1213. – Nomin. Plur. amicei, Corp. inscr. Lat. 1, 204. col. 1,
    ————
    7: Gen. Plur. ameicorum, ibid. 1, 203, 7, synk. amicûm, Ter. heaut. prol. 24. – Dat. u. Abl. Plur. amiceis, Corp. inscr. Lat. 1, 1203 u. 1422, od. ameiceis, ibid. 1267: Dat. Plur. amicabus, nach Prob. inst. (IV) 82, 17.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > amicus

  • 59 gaudenter

    gaudĕo, gāvīsus, 2 (archaic perf. gavisi, Liv. Andron. and Cass. Hem. ap. Prisc. p. 868 P.), v. n. and a. [Gr. gaiô, rejoice, for gaWiô; cf. gavisus; root gau-; gêtheô, ganumai, etc.; cf. agauros, proud, agê, astonishment], to rejoice, be glad or joyful respecting any thing, to take pleasure in, be pleased with, delight in (of inward joy, opp. laetari, to show one's self glad, exhibit joy; cf.:

    gaudere decet, laetari non decet, quoniam docendi causa a gaudio laetitiam distinguimus,

    Cic. Tusc. 4, 31, 66); usually constr. with an object-clause, quod, the abl., or absol.; less freq. with the acc., cum, quia, the gen., si, etc.
    (α).
    With acc. and inf. or the simple inf.:

    quae perfecta esse gaudeo vehementerque laetor,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136; cf.:

    quem tamen esse natum et nos gaudemus et haec civitas dum erit laetabitur,

    id. Lael. 4, 14:

    salvum te advenire gaudeo,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 52:

    venire tu me gaudes?

    id. ib. 2, 2, 7:

    quos sibi Caesar oblatos gavisus,

    Caes. B. G. 4, 13 fin.:

    animus aliquid magnum agere gaudet,

    Quint. 1, 2, 30; 2, 1, 5; 9, 2, 78:

    laudari in bonis gaudent,

    id. 5, 12, 22:

    in domo vires remansuras esse gaudebant,

    Curt. 10, 7, 15; Sen. ap. Quint. 8, 5, 18:

    iterare culpam,

    Tac. H. 3, 11; Plin. Pan. 12, 4; cf.:

    motus doceri gaudet Ionicos,

    Hor. C. 3, 6, 21; 3, 18, 15:

    laedere gaudes,

    id. S. 1, 4, 78:

    spargere gaudes argumenta viri,

    Juv. 9, 84.—
    (β).
    With quod:

    sane gaudeo, quod te interpellavi,

    Cic. Leg. 3, 1, 1:

    gaude, quod spectant oculi te mille loquentem,

    Hor. Ep. 1, 6, 19:

    quod scribis te a Caesare cottidie plus diligi, immortaliter gaudeo,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 9; cf.:

    bonis viris quod ais probari quae adhuc fecerimus, valde gaudeo,

    id. Att. 9, 7, 6.—
    (γ).
    With abl.:

    ipsa liberatione et vacuitate omnis molestiae gaudemus, omne autem id, quo gaudemus, voluptas est,

    Cic. Fin. 1, 11, 37:

    correctione,

    id. Lael. 24, 90:

    illis,

    id. ib. 6, 22:

    aequitate justitiaque,

    id. ib. 22, 82:

    hoc scientiae genere,

    id. Off. 3, 33, 121:

    praeda ac populationibus, magis quam otio aut requie,

    Liv. 22, 9, 5:

    scaena gaudens miraculis,

    id. 5, 21, 9:

    equis,

    Hor. S. 2, 1, 26:

    equis canibusque,

    id. A. P. 162: rure, [p. 803] id. S. 1, 10, 45:

    pictis tabellis,

    id. ib. 1, 1, 72:

    carmine (with delectari iambis),

    id. Ep. 2, 2, 59:

    gaude sorte tua,

    id. Epod. 14, 15; cf.:

    ille cubans gaudet mutata sorte,

    id. S. 2, 6, 110:

    ero gaude,

    i. e. at your master's return, Cat. 31, 12; Juv. 6, 74; 209; 379;

    7, 105.—Prov.: gaudet patientia duris,

    Luc. 9, 403.—
    (δ).
    Absol.:

    tristis sit (servus), si eri sint tristes: hilarus sit, si gaudeant,

    Plaut. Am. 3, 3, 6; 3, 4, 10:

    gaudebat, me laudabat,

    Ter. Phorm. 4, 2, 5:

    gaudeat an doleat,

    Hor. Ep. 1, 6, 12:

    et irasci nos et gaudere fingimus,

    Quint. 9, 2, 26:

    si est nunc ullus gaudendi locus,

    Cic. Att. 9, 7, 6:

    de Bursa, te gaudere certo scio,

    id. Fam. 7, 2, 2:

    admonebo, ut in sinu gaudeant, gloriose loqui desinant,

    id. Tusc. 3, 21, 51.—
    (ε).
    With acc. (usually with homogeneous or general objects):

    hunc scio mea solide gavisurum gaudia,

    Ter. And. 5, 5, 8; cf.: ut suum gaudium gauderemus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 2, 1; Cat. 61, 119:

    jam id gaudeo,

    Ter. And. 2, 2, 25; cf.:

    gaudeo, etsi nil scio quod gaudeam,

    Plaut. Capt. 4, 2, 62:

    hoc aliud est, quod gaudeamus,

    id. Eun. 5, 9, 11; id. Phorm. 5, 8, 63:

    quod gaudere posset, hoc fuit,

    Ov. M. 12, 607: nunc furit tam gavisos homines suum dolorem, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    gaudent natorum fata parentes,

    Stat. Th. 4, 231:

    tu dulces lituos ululataque proelia gaudes,

    id. ib. 9, 724.—In pass.:

    ista pars gaudenda mihi potius quam, etc.,

    Symm. Ep. 3, 29.—
    (ζ).
    With cum, quia, si, in, etc.:

    quom gravidam et quom te pulcre plenam aspicio, gaudeo,

    Plaut. Am. 2, 2, 49; id. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35:

    quom tu's liber, gaudeo,

    id. Men. 5, 9, 87:

    quia vos tranquillos video, gaudeo et volupe est mihi,

    id. Am. 3, 3, 3: Er. Gaude. He. Quid ego gaudeam? Er. Quia ego impero. Age, gaude modo, id. Capt. 4, 2, 59:

    gaudes, si cameram percusti forte,

    Hor. S. 2, 3, 273:

    mea Clotho et Lachesis gaudent, si pascitur inguine venter,

    Juv. 9, 136:

    crudeles gaudent in tristi funere fratris,

    Lucr. 3, 72:

    in puero,

    Prop. 2, 4, 18 (28):

    tibi gratulor, mihi gaudeo, te amo,

    I for my part, as for myself, Cic. Fam. 6, 15; v. in the foll. the passage Lucr. 3, 145.—
    B.
    Like chairein of inanim. and abstr. things, to rejoice in, delight in any thing (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    nec tantum Phoebo gaudet Parnasia rupes,

    Verg. E. 6, 29; 9, 48:

    postquam oleo gavisa cutis,

    Stat. Th. 6, 847:

    umore omnia hortensia gaudent,

    Plin. 19, 8, 39, § 131:

    rastris atque ablaqueationibus (myrrha),

    id. 12, 15, 33 §

    66: addebantur et laudes, quibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

    Liv. 2, 60, 3:

    oratio gaudebit occasione laetius decurrendi,

    Quint. 12, 9, 2:

    (paeon) ante se brevibus gaudet pyrrhichio vel choreo,

    id. 9, 4, 111; 10, 7, 16:

    (vites) Amineae pingui arvo maxime gaudeant,

    Col. 3, 2, 16:

    id (sc. consilium, animus) sibi solum per se sapit: id sibi gaudet,

    rejoices for itself, Lucr. 3, 145.—
    II.
    In partic.
    A.
    In sinu or in se, to rejoice within one's self or secretly, to feel a quiet joy:

    ut in sinu gaudeant,

    Cic. Tusc. 3, 21, 51:

    qui sapit, in tacito gaudeat ille sinu,

    Tib. 4, 13, 8 (cf.:

    in tacito cohibe gaudia clausa sinu,

    Prop. 2, 25 (3, 20), 30):

    tam gaudet in se tamque se ipse miratur,

    Cat. 22, 17.—
    B.
    Like the Gr. chairein, as a word of salutation (pure Lat. salvere):

    Celso gaudere et bene rem gerere Albinovano Musa rogata refer,

    take my greetings to Celsus, Hor. Ep. 1, 8, 1; so ib. 15.—Hence, gaudens, entis, P. a., joyful, cheerful (very rare):

    interea cum Musis nos delectabimus animo aequo, immo vero etiam gaudenti ac libenti,

    Cic. Att. 2, 4, 2; Prop. 3, 14 (4, 13), 9; Stat. S. 4, 6, 55:

    si quis Forte coheredum senior male tussiet, huic tu Dic... gaudentem nummo te addicere,

    with pleasure, gladly, Hor. S. 2, 5, 109.— Adv.: gauden-ter, rejoicingly (late Lat. and rare), Pseud. August. ad Fratr. Erem. Serm. 10 al.

    Lewis & Short latin dictionary > gaudenter

  • 60 gaudeo

    gaudĕo, gāvīsus, 2 (archaic perf. gavisi, Liv. Andron. and Cass. Hem. ap. Prisc. p. 868 P.), v. n. and a. [Gr. gaiô, rejoice, for gaWiô; cf. gavisus; root gau-; gêtheô, ganumai, etc.; cf. agauros, proud, agê, astonishment], to rejoice, be glad or joyful respecting any thing, to take pleasure in, be pleased with, delight in (of inward joy, opp. laetari, to show one's self glad, exhibit joy; cf.:

    gaudere decet, laetari non decet, quoniam docendi causa a gaudio laetitiam distinguimus,

    Cic. Tusc. 4, 31, 66); usually constr. with an object-clause, quod, the abl., or absol.; less freq. with the acc., cum, quia, the gen., si, etc.
    (α).
    With acc. and inf. or the simple inf.:

    quae perfecta esse gaudeo vehementerque laetor,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136; cf.:

    quem tamen esse natum et nos gaudemus et haec civitas dum erit laetabitur,

    id. Lael. 4, 14:

    salvum te advenire gaudeo,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 52:

    venire tu me gaudes?

    id. ib. 2, 2, 7:

    quos sibi Caesar oblatos gavisus,

    Caes. B. G. 4, 13 fin.:

    animus aliquid magnum agere gaudet,

    Quint. 1, 2, 30; 2, 1, 5; 9, 2, 78:

    laudari in bonis gaudent,

    id. 5, 12, 22:

    in domo vires remansuras esse gaudebant,

    Curt. 10, 7, 15; Sen. ap. Quint. 8, 5, 18:

    iterare culpam,

    Tac. H. 3, 11; Plin. Pan. 12, 4; cf.:

    motus doceri gaudet Ionicos,

    Hor. C. 3, 6, 21; 3, 18, 15:

    laedere gaudes,

    id. S. 1, 4, 78:

    spargere gaudes argumenta viri,

    Juv. 9, 84.—
    (β).
    With quod:

    sane gaudeo, quod te interpellavi,

    Cic. Leg. 3, 1, 1:

    gaude, quod spectant oculi te mille loquentem,

    Hor. Ep. 1, 6, 19:

    quod scribis te a Caesare cottidie plus diligi, immortaliter gaudeo,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 9; cf.:

    bonis viris quod ais probari quae adhuc fecerimus, valde gaudeo,

    id. Att. 9, 7, 6.—
    (γ).
    With abl.:

    ipsa liberatione et vacuitate omnis molestiae gaudemus, omne autem id, quo gaudemus, voluptas est,

    Cic. Fin. 1, 11, 37:

    correctione,

    id. Lael. 24, 90:

    illis,

    id. ib. 6, 22:

    aequitate justitiaque,

    id. ib. 22, 82:

    hoc scientiae genere,

    id. Off. 3, 33, 121:

    praeda ac populationibus, magis quam otio aut requie,

    Liv. 22, 9, 5:

    scaena gaudens miraculis,

    id. 5, 21, 9:

    equis,

    Hor. S. 2, 1, 26:

    equis canibusque,

    id. A. P. 162: rure, [p. 803] id. S. 1, 10, 45:

    pictis tabellis,

    id. ib. 1, 1, 72:

    carmine (with delectari iambis),

    id. Ep. 2, 2, 59:

    gaude sorte tua,

    id. Epod. 14, 15; cf.:

    ille cubans gaudet mutata sorte,

    id. S. 2, 6, 110:

    ero gaude,

    i. e. at your master's return, Cat. 31, 12; Juv. 6, 74; 209; 379;

    7, 105.—Prov.: gaudet patientia duris,

    Luc. 9, 403.—
    (δ).
    Absol.:

    tristis sit (servus), si eri sint tristes: hilarus sit, si gaudeant,

    Plaut. Am. 3, 3, 6; 3, 4, 10:

    gaudebat, me laudabat,

    Ter. Phorm. 4, 2, 5:

    gaudeat an doleat,

    Hor. Ep. 1, 6, 12:

    et irasci nos et gaudere fingimus,

    Quint. 9, 2, 26:

    si est nunc ullus gaudendi locus,

    Cic. Att. 9, 7, 6:

    de Bursa, te gaudere certo scio,

    id. Fam. 7, 2, 2:

    admonebo, ut in sinu gaudeant, gloriose loqui desinant,

    id. Tusc. 3, 21, 51.—
    (ε).
    With acc. (usually with homogeneous or general objects):

    hunc scio mea solide gavisurum gaudia,

    Ter. And. 5, 5, 8; cf.: ut suum gaudium gauderemus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 2, 1; Cat. 61, 119:

    jam id gaudeo,

    Ter. And. 2, 2, 25; cf.:

    gaudeo, etsi nil scio quod gaudeam,

    Plaut. Capt. 4, 2, 62:

    hoc aliud est, quod gaudeamus,

    id. Eun. 5, 9, 11; id. Phorm. 5, 8, 63:

    quod gaudere posset, hoc fuit,

    Ov. M. 12, 607: nunc furit tam gavisos homines suum dolorem, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    gaudent natorum fata parentes,

    Stat. Th. 4, 231:

    tu dulces lituos ululataque proelia gaudes,

    id. ib. 9, 724.—In pass.:

    ista pars gaudenda mihi potius quam, etc.,

    Symm. Ep. 3, 29.—
    (ζ).
    With cum, quia, si, in, etc.:

    quom gravidam et quom te pulcre plenam aspicio, gaudeo,

    Plaut. Am. 2, 2, 49; id. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35:

    quom tu's liber, gaudeo,

    id. Men. 5, 9, 87:

    quia vos tranquillos video, gaudeo et volupe est mihi,

    id. Am. 3, 3, 3: Er. Gaude. He. Quid ego gaudeam? Er. Quia ego impero. Age, gaude modo, id. Capt. 4, 2, 59:

    gaudes, si cameram percusti forte,

    Hor. S. 2, 3, 273:

    mea Clotho et Lachesis gaudent, si pascitur inguine venter,

    Juv. 9, 136:

    crudeles gaudent in tristi funere fratris,

    Lucr. 3, 72:

    in puero,

    Prop. 2, 4, 18 (28):

    tibi gratulor, mihi gaudeo, te amo,

    I for my part, as for myself, Cic. Fam. 6, 15; v. in the foll. the passage Lucr. 3, 145.—
    B.
    Like chairein of inanim. and abstr. things, to rejoice in, delight in any thing (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    nec tantum Phoebo gaudet Parnasia rupes,

    Verg. E. 6, 29; 9, 48:

    postquam oleo gavisa cutis,

    Stat. Th. 6, 847:

    umore omnia hortensia gaudent,

    Plin. 19, 8, 39, § 131:

    rastris atque ablaqueationibus (myrrha),

    id. 12, 15, 33 §

    66: addebantur et laudes, quibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

    Liv. 2, 60, 3:

    oratio gaudebit occasione laetius decurrendi,

    Quint. 12, 9, 2:

    (paeon) ante se brevibus gaudet pyrrhichio vel choreo,

    id. 9, 4, 111; 10, 7, 16:

    (vites) Amineae pingui arvo maxime gaudeant,

    Col. 3, 2, 16:

    id (sc. consilium, animus) sibi solum per se sapit: id sibi gaudet,

    rejoices for itself, Lucr. 3, 145.—
    II.
    In partic.
    A.
    In sinu or in se, to rejoice within one's self or secretly, to feel a quiet joy:

    ut in sinu gaudeant,

    Cic. Tusc. 3, 21, 51:

    qui sapit, in tacito gaudeat ille sinu,

    Tib. 4, 13, 8 (cf.:

    in tacito cohibe gaudia clausa sinu,

    Prop. 2, 25 (3, 20), 30):

    tam gaudet in se tamque se ipse miratur,

    Cat. 22, 17.—
    B.
    Like the Gr. chairein, as a word of salutation (pure Lat. salvere):

    Celso gaudere et bene rem gerere Albinovano Musa rogata refer,

    take my greetings to Celsus, Hor. Ep. 1, 8, 1; so ib. 15.—Hence, gaudens, entis, P. a., joyful, cheerful (very rare):

    interea cum Musis nos delectabimus animo aequo, immo vero etiam gaudenti ac libenti,

    Cic. Att. 2, 4, 2; Prop. 3, 14 (4, 13), 9; Stat. S. 4, 6, 55:

    si quis Forte coheredum senior male tussiet, huic tu Dic... gaudentem nummo te addicere,

    with pleasure, gladly, Hor. S. 2, 5, 109.— Adv.: gauden-ter, rejoicingly (late Lat. and rare), Pseud. August. ad Fratr. Erem. Serm. 10 al.

    Lewis & Short latin dictionary > gaudeo

См. также в других словарях:

  • Errare humanum est — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P …   Deutsch Wikipedia

  • arrester — Arrester, act. acut. Semble estre composé de ces deux, arriere, et ester (car le François dit ester à droit) comme si l on disoit, Retro stare, c. gradum sistere. Et est dit arriere ester, parce que celuy qui poursuit son chemin, quand il cesse… …   Thresor de la langue françoyse

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • fantasie — Fantasie, Il vient de Phantasia mot Grec, id est imaginatio, Visio. Phantasiam, opinionem aliquando vertit Politianus. Fantasie et volonté d une personne, Intentio, Sententia, Sensus, Arbitratus. Fantasie, Visio, Visum. A, ou selon ma fantasie,… …   Thresor de la langue françoyse

  • faire — Faire, act. acut. Vient de l infinitif Latin Facere, ostant la lettre c. Facere, agere. L Italien syncope, et dit Fare. Faire de l argent à son creancier, Pecunias conquirere ad nomen eradendum ex tabulis creditoris. Faire argent, Conficere… …   Thresor de la langue françoyse

  • deliberer — Deliberer, acut. Est traiter par conference d opinions d aucune chose, Consultare. Ainsi dit on, Il faut deliberer de la guerre, De bello consultandum est. Liu. lib. 23. Deliberé, neutr. acut. C est resolu et arresté au conseil. Mot usité és… …   Thresor de la langue françoyse

  • penser — Penser, Arbitrari. Je pense que cela est vray, Arbitror hoc esse verum: Cogitare. Je pense à vostre affaire, De tuo negotio cogito: Censere, Opinari. Qu en pensez vous de luy? Quid de illo censes? Versare, aut secum in animo versare, In corde… …   Thresor de la langue françoyse

  • Legio X Gemina — Escudo de la Legio X Gemina a principios del siglo V, según la Notitia Dignitatum occ. Activa Desde el 70 a. C. hasta el siglo V …   Wikipedia Español

  • vouloir — Vouloir, Velle. Fort vouloir et desirer, Peruelle. Ne vouloir plus apprendre, Voluntatem discendi abiicere. Je vouldroye fort sçavoir, Peruelim scire. Je vouldroye ne l avoir point dit, Nollem dixisse. Vouldriez vous que, etc. Et quisquam numen… …   Thresor de la langue françoyse

  • temps — Temps, m. Vient du Latin Tempus par syncope de la voyelle u, Tempus, Tempestas, l Espagnol et l Italien s esloignent trop dudit mot Latin, disant le premier Tiempo, et l autre Tempo. Le temps, ou jour, Dies. Le temps soit d un an, d un jour, ou d …   Thresor de la langue françoyse

  • porter — Porter, Portare, Ferre, Gerere, Supportare, Deferre, Gestare, Ingerere, et en fait de deviser armoiries, Il signifie avoir le blason ainsi ou ainsi composé, comme, Il porte de gueules à un lion passant d argent, c est à dire, Il a son blason, ou… …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»