cūra

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

in-tendo, di, tum and sum, 3, v. a. ( part. intenditus, Fronto, Fer. Als. 3, 11 Mai.), to stretch out or forth, extend.

Lit.

In hunc intende digitum, hic lenost, point in scorn, Plaut. Ps. 4, 7, 45:

dextram ad statuam,

Cic. Att. 16, 15:

alicui manus,

Sen. Clem. 1, 25:

bracchia,

Ov. M. 10, 58:

manus,

id. ib. 8, 107:

jubet intendi bracchia velis,

Verg. A. 5, 829:

intenta bracchia remis, id. ib, 5, 136: ventis vela,

id. ib. 3, 683:

nervos aut remittere,

Plin. 26, 10, 62, § 96:

cutem,

id. 8, 35, 53, § 125:

jamque manus Colchis crinemque intenderat astris,

Val. Fl. 8, 68.—

To bend a bow, etc.:

ballistam in aliquem,

Plaut. Bacch. 4, 4, 58:

arcum,

Verg. A. 8, 704:

intentus est arcus in me unum,

Cic. Sest. 7, 15.—

To aim or direct at a thing:

tela in patriam,

Cic. Prov. Cons. 9:

tela intenta jugulis civitatis,

id. Pis. 2:

sagittam,

Verg. A. 9, 590:

telum in jugulum,

Plin. Ep. 3, 9.—

To stretch or spread out; to stretch, lay or put upon a thing:

tabernacula carbaseis intenta velis,

pitched, Cic. Verr. 2, 5, 12, § 30; 2, 5, 31, § 80:

sella intenta loris,

Quint. 6, 3, 25:

stuppea vincula collo Intendunt,

Verg. A. 2, 237:

duro intendere bracchia tergo,

i. e. to bind with the cestus, id. ib. 5, 403:

locum sertis,

encircled, surrounded, id. ib. 4, 506:

vela secundi Intendunt Zephyri,

swell, fill, id. ib. 5, 33:

intendentibus tenebris,

spreading, Liv. 1, 57, 8.—

Trop.

To strain or stretch towards, to extend:

aciem acrem in omnes partes intendit,

turns keen looks on every side, Cic. Tusc. 4, 18, 38:

aciem longius,

id. Ac. 2, 25, 80:

quo intendisset oculos,

whithersoever he turns his eyes, Tac. A. 4, 70:

aures ad verba,

Ov. P. 4, 4, 36: cum putaret licere senatui, et mitigare leges et intendere, to stretch, i. e. increase the rigor of, Plin. Ep. 4, 9, 17:

numeros intendere nervis,

Verg. A. 9, 776 (per nervos intentos, Forbig.); cf.:

strepitum fidis intendisse Latinae,

Pers. 6, 4.—

Esp.

To direct towards any thing, to turn or bend in any direction:

digna est res ubi tu nervos intendas tuos,

Ter. Eun. 2, 3, 20:

intendenda in senem est fallacia,

id. Heaut. 3, 2, 2:

ut eo quo intendit, cum exercitu mature perveniat,

Cic. Mur. 9: iter, to direct one ' s course:

ad explorandum quonam hostes iter intendissent,

Liv. 31, 33, 6:

a porta ad praetorem iter intendit,

id. 36, 21:

coeptum iter in Italiam,

id. 21, 29, 6; 27, 46, 9.— Absol.:

quo nunc primum intendam,

whither shall I turn? Ter. And. 2, 2, 6.—

Intendere animum, to direct one ' s thoughts or attention to any thing: quaero enim non quibus intendam rebus animum, sed, etc., Cic. Fragm. ap. Non. 329, 6:

parum defigunt animos et intendunt in ea, quae, etc.,

id. Ac. 2, 15, 46:

quo animum intendat, facile perspicio,

id. Verr. 1, 3;

Liv. praef. 9: intentus animus tuus est ad fortissimum virum liberandum,

Cic. Phil. 11, 9:

oculi mentesque ad pugnam intentae,

Caes. B. G. 3, 26:

in ea re omnium nostrorum intentis animis,

id. ib. 3, 22:

intendere animum in regnum Adherbalis,

Sall. J. 20, 1:

ad bellum animum intendit,

id. ib. 43, 2:

animum studiis et rebus honestis,

Hor. Ep. 1, 2, 36:

considerationem in aliquam rem,

Cic. Inv. 2, 33:

omnes cogitationes ad aliquid,

Liv. 40, 5:

omnium eo curae sunt intentae,

Liv. 9, 31; id. 25, 9:

ad scribendum animum, oculos, manum,

Plin. Ep. 7, 27, 7: ubi ingenium intenderis, valet, Sall. J. 51, 3:

eruditionem tuam,

Plin. Ep. 7, 27, 14. —

Hence, intendere alone, to urge on, incite:

intenderant eum ad cavendi omnia curam tot auditae proditiones,

Liv. 24, 37:

aliquem ad custodiae curam,

id. 21, 49:

vis omnis intendenda rebus,

Quint. 10, 7, 21.—

To enlarge, spread, extend, magnify:

intendetur socordia, si nullus ex se metus aut spes,

Tac. A. 2, 38:

amici accendendis offensionibus callidi, intendere vera. adgerere falsa,

exaggerated, id. ib. 2, 57;

4, 11: gloriam,

id. ib. 4, 26;

12, 35: tormentum,

Cels. 4, 15 init. —

Absol., to turn one ' s attention to, exert one ' s self for, to purpose, endeavor, intend:

pergin, sceleste, intendere hanc arguere?

Plaut. Mil. 2, 4, 27 Brix:

quod est tibi ante explicandum, quam illuc proficiscare, quo te dicis intendere,

Cic. de Or. 2, 42:

quod ubi secus procedit, neque quod intenderat, efficere potest,

Sall. J. 25, 10:

quocumque intenderat,

id. ib. 74, 2; cf. id. ib. 64, 1;

102, 1: genera lectionum, quae praecipue convenire intendentibus, ut oratores fiant,

Quint. 10, 1, 45:

ad nuptias,

Just. 13, 6.—

With inf.:

quo ire intenderant,

Sall. J. 107, 7:

altum petere intendit,

Liv. 36, 44.—

Intendere se, to exert one ' s self, prepare for any thing:

se ad firmitatem,

Cic. Tusc. 2, 23:

se in rem,

Quint. 4, 1, 39: qui se intenderunt adversarios in ejus tribunatum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 2.—

Intendere animo, to purpose in one ' s mind, to intend:

si C. Antonius, quod animo intenderat, perficere potuisset,

Cic. Phil. 10, 4, 9.—

To maintain, assert:

eam sese intendit esse,

Ter. Eun. 3, 3, 19.—Esp., as leg. t. t., to aver, maintain, assert as a plaintiff in court:

quo modo nunc intendit,

Cic. Quint. 29, 88: si quod intendit adversarius tuus, probationibus implere non possit, Vet. cujusd. Jurec. Consult. 6, 16 Huschke; Dig. 10, 4, 9, § 6. —

To threaten with any thing, to seek to bring upon, to afflict with:

alicui actionem perduellionis,

Cic. Mil. 14:

alicui litem,

id. de Or. 1, 10:

periculum in omnes,

id. Rosc. Am. 3:

crimen in aliquem,

Liv. 9, 26:

injuriarum formulam,

Suet. Vit. 7:

probra et minas alicui,

Tac. A. 3, 36:

metum intendere,

id. ib. 1, 28.—

Intendere in se, to contemplate one ' s self: quid sit Deus: totus in se intendat, an ad nos aliquando respiciat, Sen. Q. N. praef. 1.—

Intendere alicui, to be intended for a person, Stat. S. 3 praef.—

In rhet., to premise, to state as the proposition of a syllogism, Quint. 5, 14, 10.—

In gram., to make long, to use (a syllable) as long:

primam syllabam intendit, tertiam corripuit,

Gell. 13, 22. 18. — Hence, P. a. in two forms.

inten-tus, a, um.

On the stretch, strained, bent:

arcus,

Cic. Sen. 10, 37; Plin. 8, 8, 8, § 26.—

Attentive to, intent upon, waiting for something.

With dat.:

quem pueri intenti ludo exercent,

Verg. A. 7, 380:

intentus recipiendo exercitui esse,

Liv. 10, 42, 1.—

With abl.:

aliquo negotio intentus,

Sall. C. 2; id. ib. 4; 54.—

Absol., eager, intent:

at Romani domi militiaeque intenti festinare,

Sall. C. 6, 5:

senatus nihil sane intentus,

id. ib. 16, 5:

intenti exspectant signum,

Verg. A. 5, 137:

intenti ora tenebant,

id. ib. 2, 1:

totam causam quam maxime intentis, quod aiunt, oculis contemplari,

Cic. Fl. 11:

intentaque tuis precibus se praebuit aure,

Tib. 4, 1, 132. — Comp.:

intentiore custodia aliquem asservare,

Liv. 39, 19.— Sup.:

cum intentissima conquisitione ad triginta milia peditum confecisset,

Liv. 29, 35:

intentissima cura aliquid consequi,

Quint. 10, 1, 111:

haec omnia intentissima cura acta,

Liv. 25, 22, 4. —

Strict:

intentum et magnis delictis inexorabilem scias,

Tac. A. 12, 42:

intentius delectum habere,

Liv. 8, 17:

intentiorem fore disciplinam,

Tac. A. 12, 42.—

Raised:

intento alimentorum pretio,

Tac. H. 1, 89. —

Of speech and style, vigorous, nervous:

sermo,

Cic. de Or. 1, 60, 255:

pars orationis,

id. ib. 2, 52, 211. — Adv.: in-tentē, with earnestness, attentively, intently:

pronuntiare,

Plin. Ep. 5, 19:

audire,

Quint. 2, 2, 13.— Comp. (cf. intense):

cum delectus intentius haberetur,

Liv. 8, 17:

et quo intentius custodiae serventur,

id. 25, 30, 5:

apparare proelium,

id. 8, 1:

se excusare,

Tac. A. 3, 35:

premere obsessos,

id. ib. 15, 13:

adesse alicui rei,

id. ib. 11, 11.— Sup.:

exspectans intentissime,

Lampr. Elag. 14. —

intensus, a, um.

Stretched, [p. 976] tightened, tight: per intensos funes ire, Sen. de Ira, 2, 13.—

Violent:

intensior impetus,

Sen. Ira, 2, 35:

virtus in mediocribus modice intensior,

Nazar. Pan. ad Const. 23, 2.—

Attentive; sup., Aug. Ep. 56 al.— Adv.: intensē, violently; comp.: intensius, Fronto de Fer. Als. 3 Mai.; Schol. Juv. 11, 15; sup.:

intensissime,

Aug. Mor. Eccl. 19.

in-tendo, di, tum and sum, 3, v. a. ( part. intenditus, Fronto, Fer. Als. 3, 11 Mai.), to stretch out or forth, extend.

Lit.

In hunc intende digitum, hic lenost, point in scorn, Plaut. Ps. 4, 7, 45:

dextram ad statuam,

Cic. Att. 16, 15:

alicui manus,

Sen. Clem. 1, 25:

bracchia,

Ov. M. 10, 58:

manus,

id. ib. 8, 107:

jubet intendi bracchia velis,

Verg. A. 5, 829:

intenta bracchia remis, id. ib, 5, 136: ventis vela,

id. ib. 3, 683:

nervos aut remittere,

Plin. 26, 10, 62, § 96:

cutem,

id. 8, 35, 53, § 125:

jamque manus Colchis crinemque intenderat astris,

Val. Fl. 8, 68.—

To bend a bow, etc.:

ballistam in aliquem,

Plaut. Bacch. 4, 4, 58:

arcum,

Verg. A. 8, 704:

intentus est arcus in me unum,

Cic. Sest. 7, 15.—

To aim or direct at a thing:

tela in patriam,

Cic. Prov. Cons. 9:

tela intenta jugulis civitatis,

id. Pis. 2:

sagittam,

Verg. A. 9, 590:

telum in jugulum,

Plin. Ep. 3, 9.—

To stretch or spread out; to stretch, lay or put upon a thing:

tabernacula carbaseis intenta velis,

pitched, Cic. Verr. 2, 5, 12, § 30; 2, 5, 31, § 80:

sella intenta loris,

Quint. 6, 3, 25:

stuppea vincula collo Intendunt,

Verg. A. 2, 237:

duro intendere bracchia tergo,

i. e. to bind with the cestus, id. ib. 5, 403:

locum sertis,

encircled, surrounded, id. ib. 4, 506:

vela secundi Intendunt Zephyri,

swell, fill, id. ib. 5, 33:

intendentibus tenebris,

spreading, Liv. 1, 57, 8.—

Trop.

To strain or stretch towards, to extend:

aciem acrem in omnes partes intendit,

turns keen looks on every side, Cic. Tusc. 4, 18, 38:

aciem longius,

id. Ac. 2, 25, 80:

quo intendisset oculos,

whithersoever he turns his eyes, Tac. A. 4, 70:

aures ad verba,

Ov. P. 4, 4, 36: cum putaret licere senatui, et mitigare leges et intendere, to stretch, i. e. increase the rigor of, Plin. Ep. 4, 9, 17:

numeros intendere nervis,

Verg. A. 9, 776 (per nervos intentos, Forbig.); cf.:

strepitum fidis intendisse Latinae,

Pers. 6, 4.—

Esp.

To direct towards any thing, to turn or bend in any direction:

digna est res ubi tu nervos intendas tuos,

Ter. Eun. 2, 3, 20:

intendenda in senem est fallacia,

id. Heaut. 3, 2, 2:

ut eo quo intendit, cum exercitu mature perveniat,

Cic. Mur. 9: iter, to direct one ' s course:

ad explorandum quonam hostes iter intendissent,

Liv. 31, 33, 6:

a porta ad praetorem iter intendit,

id. 36, 21:

coeptum iter in Italiam,

id. 21, 29, 6; 27, 46, 9.— Absol.:

quo nunc primum intendam,

whither shall I turn? Ter. And. 2, 2, 6.—

Intendere animum, to direct one ' s thoughts or attention to any thing: quaero enim non quibus intendam rebus animum, sed, etc., Cic. Fragm. ap. Non. 329, 6:

parum defigunt animos et intendunt in ea, quae, etc.,

id. Ac. 2, 15, 46:

quo animum intendat, facile perspicio,

id. Verr. 1, 3;

Liv. praef. 9: intentus animus tuus est ad fortissimum virum liberandum,

Cic. Phil. 11, 9:

oculi mentesque ad pugnam intentae,

Caes. B. G. 3, 26:

in ea re omnium nostrorum intentis animis,

id. ib. 3, 22:

intendere animum in regnum Adherbalis,

Sall. J. 20, 1:

ad bellum animum intendit,

id. ib. 43, 2:

animum studiis et rebus honestis,

Hor. Ep. 1, 2, 36:

considerationem in aliquam rem,

Cic. Inv. 2, 33:

omnes cogitationes ad aliquid,

Liv. 40, 5:

omnium eo curae sunt intentae,

Liv. 9, 31; id. 25, 9:

ad scribendum animum, oculos, manum,

Plin. Ep. 7, 27, 7: ubi ingenium intenderis, valet, Sall. J. 51, 3:

eruditionem tuam,

Plin. Ep. 7, 27, 14. —

Hence, intendere alone, to urge on, incite:

intenderant eum ad cavendi omnia curam tot auditae proditiones,

Liv. 24, 37:

aliquem ad custodiae curam,

id. 21, 49:

vis omnis intendenda rebus,

Quint. 10, 7, 21.—

To enlarge, spread, extend, magnify:

intendetur socordia, si nullus ex se metus aut spes,

Tac. A. 2, 38:

amici accendendis offensionibus callidi, intendere vera. adgerere falsa,

exaggerated, id. ib. 2, 57;

4, 11: gloriam,

id. ib. 4, 26;

12, 35: tormentum,

Cels. 4, 15 init. —

Absol., to turn one ' s attention to, exert one ' s self for, to purpose, endeavor, intend:

pergin, sceleste, intendere hanc arguere?

Plaut. Mil. 2, 4, 27 Brix:

quod est tibi ante explicandum, quam illuc proficiscare, quo te dicis intendere,

Cic. de Or. 2, 42:

quod ubi secus procedit, neque quod intenderat, efficere potest,

Sall. J. 25, 10:

quocumque intenderat,

id. ib. 74, 2; cf. id. ib. 64, 1;

102, 1: genera lectionum, quae praecipue convenire intendentibus, ut oratores fiant,

Quint. 10, 1, 45:

ad nuptias,

Just. 13, 6.—

With inf.:

quo ire intenderant,

Sall. J. 107, 7:

altum petere intendit,

Liv. 36, 44.—

Intendere se, to exert one ' s self, prepare for any thing:

se ad firmitatem,

Cic. Tusc. 2, 23:

se in rem,

Quint. 4, 1, 39: qui se intenderunt adversarios in ejus tribunatum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 2.—

Intendere animo, to purpose in one ' s mind, to intend:

si C. Antonius, quod animo intenderat, perficere potuisset,

Cic. Phil. 10, 4, 9.—

To maintain, assert:

eam sese intendit esse,

Ter. Eun. 3, 3, 19.—Esp., as leg. t. t., to aver, maintain, assert as a plaintiff in court:

quo modo nunc intendit,

Cic. Quint. 29, 88: si quod intendit adversarius tuus, probationibus implere non possit, Vet. cujusd. Jurec. Consult. 6, 16 Huschke; Dig. 10, 4, 9, § 6. —

To threaten with any thing, to seek to bring upon, to afflict with:

alicui actionem perduellionis,

Cic. Mil. 14:

alicui litem,

id. de Or. 1, 10:

periculum in omnes,

id. Rosc. Am. 3:

crimen in aliquem,

Liv. 9, 26:

injuriarum formulam,

Suet. Vit. 7:

probra et minas alicui,

Tac. A. 3, 36:

metum intendere,

id. ib. 1, 28.—

Intendere in se, to contemplate one ' s self: quid sit Deus: totus in se intendat, an ad nos aliquando respiciat, Sen. Q. N. praef. 1.—

Intendere alicui, to be intended for a person, Stat. S. 3 praef.—

In rhet., to premise, to state as the proposition of a syllogism, Quint. 5, 14, 10.—

In gram., to make long, to use (a syllable) as long:

primam syllabam intendit, tertiam corripuit,

Gell. 13, 22. 18. — Hence, P. a. in two forms.

inten-tus, a, um.

On the stretch, strained, bent:

arcus,

Cic. Sen. 10, 37; Plin. 8, 8, 8, § 26.—

Attentive to, intent upon, waiting for something.

With dat.:

quem pueri intenti ludo exercent,

Verg. A. 7, 380:

intentus recipiendo exercitui esse,

Liv. 10, 42, 1.—

With abl.:

aliquo negotio intentus,

Sall. C. 2; id. ib. 4; 54.—

Absol., eager, intent:

at Romani domi militiaeque intenti festinare,

Sall. C. 6, 5:

senatus nihil sane intentus,

id. ib. 16, 5:

intenti exspectant signum,

Verg. A. 5, 137:

intenti ora tenebant,

id. ib. 2, 1:

totam causam quam maxime intentis, quod aiunt, oculis contemplari,

Cic. Fl. 11:

intentaque tuis precibus se praebuit aure,

Tib. 4, 1, 132. — Comp.:

intentiore custodia aliquem asservare,

Liv. 39, 19.— Sup.:

cum intentissima conquisitione ad triginta milia peditum confecisset,

Liv. 29, 35:

intentissima cura aliquid consequi,

Quint. 10, 1, 111:

haec omnia intentissima cura acta,

Liv. 25, 22, 4. —

Strict:

intentum et magnis delictis inexorabilem scias,

Tac. A. 12, 42:

intentius delectum habere,

Liv. 8, 17:

intentiorem fore disciplinam,

Tac. A. 12, 42.—

Raised:

intento alimentorum pretio,

Tac. H. 1, 89. —

Of speech and style, vigorous, nervous:

sermo,

Cic. de Or. 1, 60, 255:

pars orationis,

id. ib. 2, 52, 211. — Adv.: in-tentē, with earnestness, attentively, intently:

pronuntiare,

Plin. Ep. 5, 19:

audire,

Quint. 2, 2, 13.— Comp. (cf. intense):

cum delectus intentius haberetur,

Liv. 8, 17:

et quo intentius custodiae serventur,

id. 25, 30, 5:

apparare proelium,

id. 8, 1:

se excusare,

Tac. A. 3, 35:

premere obsessos,

id. ib. 15, 13:

adesse alicui rei,

id. ib. 11, 11.— Sup.:

exspectans intentissime,

Lampr. Elag. 14. —

intensus, a, um.

Stretched, [p. 976] tightened, tight: per intensos funes ire, Sen. de Ira, 2, 13.—

Violent:

intensior impetus,

Sen. Ira, 2, 35:

virtus in mediocribus modice intensior,

Nazar. Pan. ad Const. 23, 2.—

Attentive; sup., Aug. Ep. 56 al.— Adv.: intensē, violently; comp.: intensius, Fronto de Fer. Als. 3 Mai.; Schol. Juv. 11, 15; sup.:

intensissime,

Aug. Mor. Eccl. 19.

in-tendo, di, tum and sum, 3, v. a. ( part. intenditus, Fronto, Fer. Als. 3, 11 Mai.), to stretch out or forth, extend.

Lit.

In hunc intende digitum, hic lenost, point in scorn, Plaut. Ps. 4, 7, 45:

dextram ad statuam,

Cic. Att. 16, 15:

alicui manus,

Sen. Clem. 1, 25:

bracchia,

Ov. M. 10, 58:

manus,

id. ib. 8, 107:

jubet intendi bracchia velis,

Verg. A. 5, 829:

intenta bracchia remis, id. ib, 5, 136: ventis vela,

id. ib. 3, 683:

nervos aut remittere,

Plin. 26, 10, 62, § 96:

cutem,

id. 8, 35, 53, § 125:

jamque manus Colchis crinemque intenderat astris,

Val. Fl. 8, 68.—

To bend a bow, etc.:

ballistam in aliquem,

Plaut. Bacch. 4, 4, 58:

arcum,

Verg. A. 8, 704:

intentus est arcus in me unum,

Cic. Sest. 7, 15.—

To aim or direct at a thing:

tela in patriam,

Cic. Prov. Cons. 9:

tela intenta jugulis civitatis,

id. Pis. 2:

sagittam,

Verg. A. 9, 590:

telum in jugulum,

Plin. Ep. 3, 9.—

To stretch or spread out; to stretch, lay or put upon a thing:

tabernacula carbaseis intenta velis,

pitched, Cic. Verr. 2, 5, 12, § 30; 2, 5, 31, § 80:

sella intenta loris,

Quint. 6, 3, 25:

stuppea vincula collo Intendunt,

Verg. A. 2, 237:

duro intendere bracchia tergo,

i. e. to bind with the cestus, id. ib. 5, 403:

locum sertis,

encircled, surrounded, id. ib. 4, 506:

vela secundi Intendunt Zephyri,

swell, fill, id. ib. 5, 33:

intendentibus tenebris,

spreading, Liv. 1, 57, 8.—

Trop.

To strain or stretch towards, to extend:

aciem acrem in omnes partes intendit,

turns keen looks on every side, Cic. Tusc. 4, 18, 38:

aciem longius,

id. Ac. 2, 25, 80:

quo intendisset oculos,

whithersoever he turns his eyes, Tac. A. 4, 70:

aures ad verba,

Ov. P. 4, 4, 36: cum putaret licere senatui, et mitigare leges et intendere, to stretch, i. e. increase the rigor of, Plin. Ep. 4, 9, 17:

numeros intendere nervis,

Verg. A. 9, 776 (per nervos intentos, Forbig.); cf.:

strepitum fidis intendisse Latinae,

Pers. 6, 4.—

Esp.

To direct towards any thing, to turn or bend in any direction:

digna est res ubi tu nervos intendas tuos,

Ter. Eun. 2, 3, 20:

intendenda in senem est fallacia,

id. Heaut. 3, 2, 2:

ut eo quo intendit, cum exercitu mature perveniat,

Cic. Mur. 9: iter, to direct one ' s course:

ad explorandum quonam hostes iter intendissent,

Liv. 31, 33, 6:

a porta ad praetorem iter intendit,

id. 36, 21:

coeptum iter in Italiam,

id. 21, 29, 6; 27, 46, 9.— Absol.:

quo nunc primum intendam,

whither shall I turn? Ter. And. 2, 2, 6.—

Intendere animum, to direct one ' s thoughts or attention to any thing: quaero enim non quibus intendam rebus animum, sed, etc., Cic. Fragm. ap. Non. 329, 6:

parum defigunt animos et intendunt in ea, quae, etc.,

id. Ac. 2, 15, 46:

quo animum intendat, facile perspicio,

id. Verr. 1, 3;

Liv. praef. 9: intentus animus tuus est ad fortissimum virum liberandum,

Cic. Phil. 11, 9:

oculi mentesque ad pugnam intentae,

Caes. B. G. 3, 26:

in ea re omnium nostrorum intentis animis,

id. ib. 3, 22:

intendere animum in regnum Adherbalis,

Sall. J. 20, 1:

ad bellum animum intendit,

id. ib. 43, 2:

animum studiis et rebus honestis,

Hor. Ep. 1, 2, 36:

considerationem in aliquam rem,

Cic. Inv. 2, 33:

omnes cogitationes ad aliquid,

Liv. 40, 5:

omnium eo curae sunt intentae,

Liv. 9, 31; id. 25, 9:

ad scribendum animum, oculos, manum,

Plin. Ep. 7, 27, 7: ubi ingenium intenderis, valet, Sall. J. 51, 3:

eruditionem tuam,

Plin. Ep. 7, 27, 14. —

Hence, intendere alone, to urge on, incite:

intenderant eum ad cavendi omnia curam tot auditae proditiones,

Liv. 24, 37:

aliquem ad custodiae curam,

id. 21, 49:

vis omnis intendenda rebus,

Quint. 10, 7, 21.—

To enlarge, spread, extend, magnify:

intendetur socordia, si nullus ex se metus aut spes,

Tac. A. 2, 38:

amici accendendis offensionibus callidi, intendere vera. adgerere falsa,

exaggerated, id. ib. 2, 57;

4, 11: gloriam,

id. ib. 4, 26;

12, 35: tormentum,

Cels. 4, 15 init. —

Absol., to turn one ' s attention to, exert one ' s self for, to purpose, endeavor, intend:

pergin, sceleste, intendere hanc arguere?

Plaut. Mil. 2, 4, 27 Brix:

quod est tibi ante explicandum, quam illuc proficiscare, quo te dicis intendere,

Cic. de Or. 2, 42:

quod ubi secus procedit, neque quod intenderat, efficere potest,

Sall. J. 25, 10:

quocumque intenderat,

id. ib. 74, 2; cf. id. ib. 64, 1;

102, 1: genera lectionum, quae praecipue convenire intendentibus, ut oratores fiant,

Quint. 10, 1, 45:

ad nuptias,

Just. 13, 6.—

With inf.:

quo ire intenderant,

Sall. J. 107, 7:

altum petere intendit,

Liv. 36, 44.—

Intendere se, to exert one ' s self, prepare for any thing:

se ad firmitatem,

Cic. Tusc. 2, 23:

se in rem,

Quint. 4, 1, 39: qui se intenderunt adversarios in ejus tribunatum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 2.—

Intendere animo, to purpose in one ' s mind, to intend:

si C. Antonius, quod animo intenderat, perficere potuisset,

Cic. Phil. 10, 4, 9.—

To maintain, assert:

eam sese intendit esse,

Ter. Eun. 3, 3, 19.—Esp., as leg. t. t., to aver, maintain, assert as a plaintiff in court:

quo modo nunc intendit,

Cic. Quint. 29, 88: si quod intendit adversarius tuus, probationibus implere non possit, Vet. cujusd. Jurec. Consult. 6, 16 Huschke; Dig. 10, 4, 9, § 6. —

To threaten with any thing, to seek to bring upon, to afflict with:

alicui actionem perduellionis,

Cic. Mil. 14:

alicui litem,

id. de Or. 1, 10:

periculum in omnes,

id. Rosc. Am. 3:

crimen in aliquem,

Liv. 9, 26:

injuriarum formulam,

Suet. Vit. 7:

probra et minas alicui,

Tac. A. 3, 36:

metum intendere,

id. ib. 1, 28.—

Intendere in se, to contemplate one ' s self: quid sit Deus: totus in se intendat, an ad nos aliquando respiciat, Sen. Q. N. praef. 1.—

Intendere alicui, to be intended for a person, Stat. S. 3 praef.—

In rhet., to premise, to state as the proposition of a syllogism, Quint. 5, 14, 10.—

In gram., to make long, to use (a syllable) as long:

primam syllabam intendit, tertiam corripuit,

Gell. 13, 22. 18. — Hence, P. a. in two forms.

inten-tus, a, um.

On the stretch, strained, bent:

arcus,

Cic. Sen. 10, 37; Plin. 8, 8, 8, § 26.—

Attentive to, intent upon, waiting for something.

With dat.:

quem pueri intenti ludo exercent,

Verg. A. 7, 380:

intentus recipiendo exercitui esse,

Liv. 10, 42, 1.—

With abl.:

aliquo negotio intentus,

Sall. C. 2; id. ib. 4; 54.—

Absol., eager, intent:

at Romani domi militiaeque intenti festinare,

Sall. C. 6, 5:

senatus nihil sane intentus,

id. ib. 16, 5:

intenti exspectant signum,

Verg. A. 5, 137:

intenti ora tenebant,

id. ib. 2, 1:

totam causam quam maxime intentis, quod aiunt, oculis contemplari,

Cic. Fl. 11:

intentaque tuis precibus se praebuit aure,

Tib. 4, 1, 132. — Comp.:

intentiore custodia aliquem asservare,

Liv. 39, 19.— Sup.:

cum intentissima conquisitione ad triginta milia peditum confecisset,

Liv. 29, 35:

intentissima cura aliquid consequi,

Quint. 10, 1, 111:

haec omnia intentissima cura acta,

Liv. 25, 22, 4. —

Strict:

intentum et magnis delictis inexorabilem scias,

Tac. A. 12, 42:

intentius delectum habere,

Liv. 8, 17:

intentiorem fore disciplinam,

Tac. A. 12, 42.—

Raised:

intento alimentorum pretio,

Tac. H. 1, 89. —

Of speech and style, vigorous, nervous:

sermo,

Cic. de Or. 1, 60, 255:

pars orationis,

id. ib. 2, 52, 211. — Adv.: in-tentē, with earnestness, attentively, intently:

pronuntiare,

Plin. Ep. 5, 19:

audire,

Quint. 2, 2, 13.— Comp. (cf. intense):

cum delectus intentius haberetur,

Liv. 8, 17:

et quo intentius custodiae serventur,

id. 25, 30, 5:

apparare proelium,

id. 8, 1:

se excusare,

Tac. A. 3, 35:

premere obsessos,

id. ib. 15, 13:

adesse alicui rei,

id. ib. 11, 11.— Sup.:

exspectans intentissime,

Lampr. Elag. 14. —

intensus, a, um.

Stretched, [p. 976] tightened, tight: per intensos funes ire, Sen. de Ira, 2, 13.—

Violent:

intensior impetus,

Sen. Ira, 2, 35:

virtus in mediocribus modice intensior,

Nazar. Pan. ad Const. 23, 2.—

Attentive; sup., Aug. Ep. 56 al.— Adv.: intensē, violently; comp.: intensius, Fronto de Fer. Als. 3 Mai.; Schol. Juv. 11, 15; sup.:

intensissime,

Aug. Mor. Eccl. 19.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

rĕ-lĕvo, āvi, ātum, 1, v. a.

To lift up, raise (very rare, and almost exclusively poet.; syn.: reficio, recreo, mitigo).

Lit.:

e terra corpus,

Ov. M. 9, 318:

umeros,

id. F. 4, 169:

in cubitum membra,

id. P. 3, 3, 11. —

Trop.: nec sic mea fata premuntur, Ut nequeam relevare caput, [p. 1556] Luc. 3, 268 Corte; so,

caput,

Plin. Ep. 1, 24, 4:

si forte relevet manum suam a nobis,

Vulg. 1 Reg. 6, 5: eos qui oppressi fuerant relevans, id. Job, 12, 21.—

Transf., to make light, to lighten (class.).

Lit.:

epistulam graviorem pellectione,

Cic. Att. 1, 13, 1: vimina curva favi (i. e. exonerare), Cv. R. Am. 186.— Poet.:

sic unquam longā relevere catenā,

Ov. Am. 1, 6, 25:

minimo ut relevere labore Utque marem parias,

i. e. may be delivered, id. M. 9, 675. —

Trop., to relieve, free from any evil; or, to alleviate, mitigate, lessen, diminish, assuage, abate the evil itself; to ease, comfort, refresh, console:

videbimur... curā et metu esse relevati, periculum autem residebit... Ut saepe homines aegri morbo gravi... si aquam gelidam biberint, primo relevari videntur... sic hic morbus, qui est in re publicā, relevatus istius poenā, vehementius vivis reliquis ingravescet,

Cic. Cat. 1, 13, 31; cf.:

animum molestiis,

id. ib. 2, 4, 7 (with recreata):

aegrum,

Ov. P. 1, 3, 17:

pectora sicca mero,

id. F. 3, 304:

membra sedili,

id. M. 8, 639:

mens a cura relevata est,

id. Tr. 1, 11, 12; cf.:

publicanos tertiā mercedum parte,

Suet. Caes. 20:

ut me relevares,

might comfort, console me, Cic. Att. 3, 10, 3:

nam et illic animum jam relevaris, quae dolore ac miseria Tabescit,

Ter. Ad. 4, 3, 11:

quia (pupilla) videtur in ceteris litis speciebus relevata fuisse,

i. e. to have been restored, Dig. 4, 4, 29. —

With things as objects: ut cibi satietas et fastidium aut subamara aliquā re relevatur aut dulci mitigatur,

Cic. Inv. 1, 17, 25:

ad relevandos castrenses sumptus,

Suet. Dom. 12:

communem casum misericordiā hominum,

Cic. Q. Fr. 1, 4, 4; cf.:

casus,

Ov. Tr. 5, 3, 43:

luctus,

id. R. Am. 586:

studium omnium laboremque,

Plin. Pan. 19, 3:

requie laborem,

Ov. M. 15, 16:

aestus,

id. ib. 7, 815; id. A. A. 3, 697; cf.

sitim,

id. M. 6, 354:

famem,

id. ib. 11, 129.