benevolentiae+n+f

fīdūcĭa, ae, f. [fido], trust, confidence, reliance, assurance (class.).

Lit.

In gen.:

prope certam fiduciam salutis praebere,

Liv. 45, 8, 6; cf.:

jam de te spem habeo, nondum fiduciam,

Sen. Ep. 16:

spes atque fiducia,

Caes. B. C. 1, 20, 2:

tyrannorum vita, nimirum in qua nulla fides, nulla stabilis benevolentiae potest esse fiducia,

Cic. Lael. 15, 52:

hoc se colle Galli fiduciā loci continebant,

Caes. B. G. 7, 19, 2:

tantam habebat (Curio) suarum rerum fiduciam,

id. B. C. 2, 37, 1:

arcae nostrae fiduciam conturbare,

Cic. Q. Fr. 2, 12, 5:

vitae nostrae,

Ov. M. 1, 356:

falsa'st ista tuae, mulier, fiducia formae,

Prop. 3 (4), 24, 1; Ov. H. 16, 321:

fiducia alicujus,

Cic. Verr. 1, 14, 40:

nihil est, quod in dextram aurem fiducia mei dormias,

by reason of any confidence you have in me, Plin. Ep. 4, 29, 1:

tantane vos generis tenuit fiducia vestri?

Verg. A. 1, 132:

quae sit fiducia capto,

on what the captive relied, hoped? id. ib. 2, 75:

humanis quae sit fiducia rebus,

reliance, id. ib. 10, 152:

mirabundi, unde tanta audacia, tanta fiducia sui victis ac fugatis,

self-confidence, confidence in themselves, Liv. 25, 37, 12:

mei tergi facio haec, non tui fiducia,

i. e. at my own peril, Plaut. Most, 1, 1, 37; for which, with the pron. possess.:

mea (instead of mei) fiducia opus conduxi et meo periculo rem gero,

Plaut. Bacch. 4, 4, 100: nunc propter te tuamque pravus factus est fiduciam, reliance on you (for tuique), id. ib. 3, 3, 9:

hanc fiduciam fuisse accusatoribus falsa obiciendi,

Quint. 7, 2, 30:

praestandi, quod exigebatur, fiducia, id. prooem. § 3: nec mihi fiducia est, ut ea sola esse contendam,

id. 5, 12, 1.—

Concr.:

spes et fiducia gentis Regulus,

Sil. 2, 342; Ov. Tr. 5, 6, 1.—

In partic., for fiducia sui, self-confidence, boldness, courage:

omnes alacres et fiduciae pleni ad Alesiam proficiscuntur,

Caes. B. G. 7, 76, 5:

timorem suum sperabat fiduciam barbaris allaturum,

Hirt. B. G. 8, 10, 1:

consul ubi, quanta fiducia esset hosti sensit, etc.,

Liv. 34, 46, 5 and 8:

hostis,

id. 30, 29, 4:

nimia,

Nep. Pel. 3:

fiduciam igitur orator prae se ferat,

Quint. 5, 13, 51:

simplicitate eorum et fiduciā motus,

Suet. Claud. 25:

non quo fiducia desit (mihi),

Ov. H. 17, 37. —With a play in the meaning A. supra: Pe. Qua fiducia ausus (es) filiam meam dicere esse? Ep. Lubuit;

ea fiducia,

Plaut. Ep. 5, 2, 32.—

Transf.

Objectively (synon. with fides, II. A.), trustiness, fidelity:

ut quod meae concreditum est Taciturnitati clam, fidei et fiduciae, Ne enuntiarem cuiquam, etc.,

Plaut. Trin. 1, 2, 105:

ibo ad te, fretus tua, Fides, fiducia,

id. Aul. 3, 6, 50.—

Jurid. t. t., that which is intrusted to another on condition of its being returned, a deposit, pledge, security, pawn, mortgage:

si tutor fidem praestare debet, si socius, si, cui mandaris, si qui fiduciam acceperit, debet etiam procurator,

Cic. Top. 10, 42:

fiduciā acceptā... fiduciam committere alicui,

id. Fl. 21, 51:

per fiduciae rationem fraudare quempiam,

id. Caecin. 3, 7; cf.:

judicium fiduciae,

id. Rosc. Com. 6, 16; id. N. D. 3, 30, 74: reliquorum judiciorum haec verba maxime excellunt: in arbitrio rei uxoriae, MELIVS AEQVIVS;

in fiducia, VT INTER BONOS BENE AGIER, etc.,

id. Off. 3, 15, 61; cf.:

ubi porro illa formula fiduciae, VT INTER BONOS BENE AGIER OPORTET,

id. Fam. 7, 12, 2 (cf. also id. Top. 17, 66); Gai. Inst. 2, 59 sq.; Paul. Sent. 2, 13, 1 sqq.; cf. Dict. of Antiq. p. 443.

gigno, gĕnŭi, gĕnĭtum, 3 (archaic primary form of the pres. gĕno, ĕre:

genit,

Varr. R. R. 2, 2, 19: genunt, Varr. ap. Prisc. p. 898 P.:

genat,

Varr. R. R. 1, 31, 4: genitur, Auct. ap. Cic. Inv. 2, 42, 122; Cic. de Or. 2, 32, 141:

genuntur,

Varr. R. R. 2, 6, 3:

genamur,

Censor. 3, 1; inf. pass. geni, Lucr. 3, 797; gen. gerund. genendi, Varr. R. R. 1, 40, 1:

genendo,

Censor. 3, 1; Arn. 4, 21; inf. pres. pass. gignier, Lucr. 3, 623; 6, 246; 807), v. a. [root gen-; Sanscr. ǵan-, ǵanami, beget; gātis, birth; Gr. gen- in gignomai, genos, gunê; Lat. genus, genius, gener, gens; also nascor (gn-; cf. gnatus), natura; cf. gamos, gambros (v. Curt. Gr. Etym. 536); gigno for gigeno, redupl. like gignomai], to beget, bear, bring forth, produce; in pass., to be born, to spring, arise, proceed; of animate and inanimate subjects and objects (syn.: creo, genero, pario).

Lit.: Saturno, quem Coelus genuit, Enn. ap. Non. 197, 9 (Ann. v. 27 Vahl.):

sextus (Hercules) hic ex Alcumena, quem Juppiter genuit,

Cic. N. D. 3, 16, 42:

nec Hecubam causam interitus fuisse Trojanis, quod Alexandrum genuerit, nec Tyndareum Agamemnoni, quod Clytaemnestram,

id. Fat. 15, 34:

quaecumque animal pariunt, in capita gignunt,

bring forth their young with the head foremost, Plin. 10, 64, 84, § 183. So of the human mother (mostly post-Aug.):

idcirco, inquit Lacaena, genueram (filium),

Cic. Tusc. 1, 42, 102:

e septem liberis, quos ipsa genuisset, unum superesse,

Curt. 10, 5, 23:

rectius Lolliam induci, quando nullos liberos genuisset,

Tac. A. 12, 2 init.; Val. Max. 7, 7, 4; so,

ex aliquo,

Curt. 8, 3, 3; Tac. A. 12, 3:

pisces ova cum genuerunt, relinquunt,

Cic. N. D. 2, 51, 129:

ova,

Plin. 11, 37, 80, § 204:

omnia quae terra gignat (shortly before, pariat),

Cic. N. D. 1, 2, 4; cf. id. Fin. 5, 11, 33: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt! Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.); cf.:

ut idem deus urbem hanc gentibus, vos huic urbi genuisse videatur,

Cic. Phil. 14, 12, 32:

ita ut plurimum (aurum) Asturia gignat,

Plin. 33. [p. 815] 4, 21, §

78: India eos (beryllos) gignit,

id. 37, 5, 20, § 76:

ad majora quaedam natura nos genuit et conformavit,

Cic. Fin. 1, 7, 23:

deus animum ex sua mente et divinitate genuit,

id. Univ. 8.— Pass., usu. with abl., of either or both parents:

Meri bellatores gignuntur,

Plaut. Mil. 4, 2, 85:

nuper erat genitus,

Ov. M. 10, 522:

qui antecedente anno genitum eum scribant,

Suet. Tib. 5:

septimo mense geniti,

Plin. 11, 37, 59, § 158:

pellice genitus,

Liv. 40, 9, 2; Suet. Aug. 17:

Jove genitus,

Curt. 8, 10, 1; 9, 8, 22:

juvenes eadem matre geniti,

id. 6, 14, 4; Liv. 1, 3, 3; Suet. Aug. 17; id. Tib. 7; id. Ner. 5 fin.:

genitum fratre adoptaverat,

Plin. Ep. 8, 18, 2.—Also with de, ab, ex:

De quo Remulusque feroxque Acrota sunt geniti,

Ov. M. 14, 617:

genitus de sanguine,

id. ib. 1, 748; id. H. 16, 117:

de Jove,

Gell. 13, 1, 3 (cf. Cic. Rep. 2, 19, 34):

filium ab eo genitum nominare,

Just. 12, 7, 10;

but: a se (= ex se) genitum esse Vitellium,

Tac. H. 3, 64:

puer ex ea genitus,

Curt. 8, 10, 36:

(vacca) e terra genita,

Ov. M. 1, 615:

dis genite et geniture deos,

Verg. A. 9, 642:

dis genitus,

Quint. 1, 10, 9:

adolescentis in omnium virtutum exempla geniti,

Vell. 2, 116, 2:

quae in terris gignantur, ad usum hominum omnia creari,

Cic. Off. 1, 7, 22:

nec enim id esset principium, quod gigneretur aliunde,

id. Rep. 6, 25:

ubi tus gignitur,

Plaut. Trin. 4, 2, 89:

Corycium nemus, ubi crocum gignitur,

Curt. 3, 4 fin. — Poet. with inf.:

omne potens animal leti genitumque nocere,

Luc. 6, 485.— Absol.:

ut in gignendo, in educando perfacile appareat,

Cic. Fin. 2, 33, 109:

hae (mulieres), quae gignunt, imbecillos edunt,

Cels. 2, 1 med.

Trop., to produce, occasion, cause:

multa nobis blandimenta natura ipsa genuit,

Cic. Cael. 17, 41:

haec ipsa virtus amicitiam et gignit et continet,

id. Lael. 6, 20:

ludus genuit trepidum certamen et iram, Ira truces inimicitias et funebre bellum,

Hor. Ep. 1, 19, 48:

qui genuit in hac urbe dicendi copiam,

Cic. Brut. 73, 255:

praeceptiones,

Auct. Her. 4, 3, 5:

probationes,

Quint. 5, 1, 1:

mel gignit insaniam,

Plin. 21, 13, 45, § 177; cf.:

baccharis odor somnum gignit,

id. 21, 19, 77, § 132:

alium sitim gignit,

id. 20, 6, 23, § 57.—In pass., to be born, to spring, arise, proceed:

cum ipse (Cato) sui generis initium ac nominis ab se gigni et propagari vellet,

Cic. Verr. 2, 5, 70, § 180:

ex hac maxima libertate tyrannis gignitur et illa injustissima et durissima servitus,

id. Rep. 1, 44:

et aegritudines et metus et reliquae perturbationes omnes gignuntur ex ea (intemperantia),

id. Tusc. 4, 9, 22: Plato eas (ideas) gigni negat et ait semper esse, id. Or. 3, 10:

ipsi autem intelligamus natura gigni sensum diligendi et benevolentiae caritatem,

id. Lael. 9, 32:

odia etiam gigni sempiterna (opp. exstingui familiaritates),

id. ib. 10, 35:

in animorum permotione gignenda,

id. de Or. 3, 30, 118:

de gignenda et comparanda sapientia,

Gell. 13, 8, 1.—Hence, gignentĭa, ĭum, n. (fruit-bearing), organic bodies, things that grow, as plants, trees, etc.:

loca nuda gignentium,

Sall. J. 79, 6:

ilex aucta in altitudinem, quo cuncta gignentium natura fert,

id. ib. 93, 4:

animam animantium omnium non corpoream esse... omniumque gignentium esse seniorem,

App. Dogm. Plat. p. 193; opp. animalia, Lact. de Ira Dei, 1, 13.

impertio ( inp-; also impartio, Liv. 38, 36), īvi or ĭi, ītum (old fut. impertibis, Nov. ap. Non. 27, 33; Com. Fragm. v. 12 Rib.), 4 (also in the dep. form im-pertior; inf. impertiri, Ter. Ad. 3, 2, 22; Verg. Cat. 15; App. M. 3, p. 215 al.), v. a. [in-partio], to share with another, to communicate, bestow, impart a thing (class.; a favorite word of Cic.; cf. communico, participo, partior).—With dat.:

si quam praestantiam virtutis, ingenii, fortunae consecuti sunt, impertiant ea suis communicentque cum proximis,

Cic. Lael. 19, 70:

oneris mei partem nemini impertio,

id. Sull. 3, 9:

te exorabo, ut mihi quoque et Catulo tuae suavitatis aliquid impertias,

id. de Or. 2, 4, 16:

imperti etiam populo potestatis aliquid,

id. Rep. 2, 28; id. Fragm. ap. Non. 37, 27:

si aliquid impertivit tibi sui consilii,

id. Fam. 5, 2, 9:

unum diem festum Marcellis,

id. Verr. 2, 2, 21, § 51:

dolorem suum nobis,

id. Att. 2, 23, 2: molestias senectutis suae vestris familiis, id. Fragm. ap. Non. 37, 25 (Rep. 5, 8 Mos.):

Terentia impertit tibi multam salutem,

salutes thee heartily, id. Att. 2, 12, 4:

hominibus indigentibus de re familiari,

id. Off. 2, 15, 54:

talem te et nobis impertias,

wouldst show, id. Rosc. Am. 4, 11:

a te peto, ut aliquid impertias temporis huic quoque cogitationi,

id. Att. 9, 11, A, 3:

tantum temporis huic studio,

id. Balb. 1, 3:

aures studiis honestis,

Tac. A. 14, 21:

aliquid suorum studiorum philosophiae quoque,

Cic. Fin. 5, 2, 6: meum laborem hominum periculis sublevandis, id. Mur. 4, 8:

aliis gaudium suum,

Liv. 27, 51, 4:

conjugibus liberisque tam laetum nuntium,

id. 27, 51, 7.— With ad:

nihil tuae prudentiae ad salutem meam,

Cic. Att. 3, 15, 7:

(ignis) ceteris naturis omnibus salutarem impertit et vitalem calorem,

id. N. D. 2, 10, 27.—In pass.:

huic plausus maximi, signa praeterea benevolentiae permulta a bonis impertiuntur,

Cic. Att. 2, 18, 1:

viro forti collegae meo laus impertitur,

id. Cat. 3, 6, 14:

pro his impertitis oppugnatum patriam nostram veniunt,

i. e. for these favors, benefits, Liv. 21, 41, 13. — Absol.: quibus potest, impertit, Lucil. ap. Non. 37, 22:

si quid novisti rectius istis, candidus imperti: si non, his utere mecum,

Hor. Ep. 1, 6, 68.—

Transf.: aliquem aliqua re, to make one a sharer or partaker in any thing, to present him with (very rare;

not in Cic.): advenientem peregre erum suum Stratippoclem Salva impertit salute Epidicus,

greets, wishes health, Plaut. Epid. 1, 2, 23:

Parmenonem suum plurima salute,

Ter. Eun. 2, 2, 40; cf. Plaut. Ps. 1, 5, 40:

obsecret, se ut nuntio hoc impertiam,

id. Stich. 2, 1, 27:

neque quemquam osculo impertiit, ac ne resalutatione quidem,

Suet. Ner. 37:

solos numquam donis impertiendos putavit,

id. Aug. 25:

reliquit eum nullo praeter auguralis sacerdotii honore impertitum,

id. Claud. 4.— Pass.:

doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet,

Nep. Att. 1, 2.— In dep. form:

cesso eram hoc malo impertiri propere?

Ter. Ad. 3, 2, 22.

impĕtus ( inp-), ūs (dat. impetu, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3; no gen. plur.; abl. impetibus, Lucr. 1, 293; v. also impes), m. [impeto], an attack, assault, onset (freq. and class.; in sing. and plur. equally common).

Lit.

In gen.:

incursio atque impetus armatorum,

Cic. Caecin. 15, 44:

gladiis destrictis in eos impetum fecerunt,

Caes. B. G. 1, 25, 2:

impetum facere in aliquem,

id. ib. 1, 46 fin.; Hirt. B. G. 8, 18, 4:

in agros,

Liv. 1, 5, 4:

ad regem,

id. 1, 5, 7; cf.:

in hostes,

Caes. B. G. 1, 22, 3:

dare impetum in aliquem,

Liv. 4, 28, 1; 2, 19, 7:

capere impetum in aliquem,

Plin. 9, 30, 48, § 91:

hostes impetu facto celeriter nostros perturbaverunt,

Caes. B. G. 4, 12, 1:

oppidum magno impetu oppugnare,

id. ib. 2, 6:

primo hostium impetu pulsi,

id. ib. 2, 24, 1:

impetus gladiorum excipere,

id. ib. 1, 52, 4:

impetum sustinere,

id. ib. 3, 2, 4:

ferre impetum,

id. ib. 3, 19, 3:

fracto impetu levissimi hominis,

Cic. Fam. 1, 5, b, 2:

impetum propulsare,

id. Mur. 1, 2:

nec primum quidem impetum, nec secundum, nec tertium, sustinere potuerunt,

Flor. 3, 3, 4; Liv. 33, 36, 11:

uno impetu,

Curt. 8, 14, 18; Lact. 3, 26, 10; 5, 4, 1:

coërcere,

Plin. 17, 22, 35, § 180:

aquarum domare,

id. 31, 6, 31, § 58:

nec tantum (cupiditates) in alios caeco impetu incurrunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 13, 44.— Poet.: biformato impetu Centaurus, with double - shaped attack, Cic. poët. Tusc. 2, 8 fin.; v. biformatus.—

In partic.

In medic. lang., an attack of a disease, a fit, paroxysm:

febris,

Cels. 2, 15:

pituitae,

Plin. 28, 12, 50, § 183:

coeliacorum,

id. 20, 14, 53, § 148: oculorum, i. e. inflammation, id. 20, 3, 8, § 16:

thymum e vino tumores et impetus tollit,

id. 21, 21, 89, § 157; so absol., id. 22, 25, 58, § 122. —

In mechanics, the pressure of a load, Vitr. 6, 3.—

Transf., in gen. (without reference to an object), violent impulse, violent or rapid motion, impetus, impetuosity, violence, fury, vehemence, vigor, force.

Physical: labitur uncta carina, volat super impetus undas, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 379 Vahl.):

in magno impetu maris atque aperto,

Caes. B. G. 3, 8, 1:

Hebri,

Phaedr. 3, prol. 59:

impetus caeli,

i. e. rapid motion, Cic. N. D. 2, 38, 97; Lucr. 5, 200. — Hence also poet.: quieti corpus nocturno impetu Dedi, in the nocturnal revolution, i. e. in the night, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 44:

impetus ipse animaï Et fera vis venti,

Lucr. 6, 591; cf.:

tantos impetus ventorum sustinere,

Caes. B. G. 3, 13, 6.—

Mental, impulse, vehemence, ardor, passion, etc.

Sing.:

repentino quodam impetu animi incitatus,

internal pressure, impulse, Cic. Off. 1, 15, 49; cf.:

ut tota mente omnique animi impetu in rem publicam incumbas,

id. Fam. 10, 5, 2; id. Att. 11, 5, 1:

impetu magis quam consilio,

Liv. 42, 29, 11:

aliter in oratione nec impetus ullus nec vis esse potest,

Cic. Or. 68, 229; cf.:

ad omnem impetum dicendi,

id. Deiot. 2, 5:

actiones quae recitantur impetum omnem caloremque perdunt,

Plin. Ep. 2, 19, 2:

resumere impetum fractum omissumque,

id. ib. 7, 9, 6:

adulescens impetus ad bella maximi,

Vell. 2, 55, 2:

est prudentis, sustinere ut currum sic impetum benevolentiae,

Cic. Lael. 17, 63:

divinus impetus,

id. Div. 1, 49, 111:

si ex hoc impetu rerum nihil prolatando remittitur,

Liv. 37, 19, 5:

donec impetus famae et favor exercitus languesceret,

Tac. Agr. 39 fin.:

est mihi per saevas impetus ire feras,

I feel an impulse, Ov. H. 4, 38:

Bessus occidendi protinus regis impetum ceperat,

had formed a sudden purpose, Curt. 5, 12, 1:

statim moriendi impetum cepit,

Suet. Oth. 9.—

Prov.: Da spatium tenuemque moram, male cuncta ministrat impetus,

haste makes waste, Stat. Th. 10, 704 sq. —

Plur.:

animalia, quae habent suos impetus et rerum appetitus,

impulses, instincts, Cic. Off. 2, 3, 11:

an fortitudo, nisi insanire coeperit, impetus suos non habebit?

id. Tusc. 4, 22, 50:

temperantia est rationis in libidinem atque in alios non rectos impetus animi firma et moderata dominatio,

id. Inv. 2, 54, 164:

insanos atque indomitos impetus vulgi cohibere,

id. Rep. 1, 5.

index, dĭcis, com. [1. indico], he who ( that which) points out, a pointer, indicator (class.).

Lit.

Of things.

Of the forefinger, index-finger.

With digitus:

indice monstraret digito,

Hor. S. 2, 8, 26; Isid. Orig. 11, 1, 70.—

Alone:

sed plane pollex, non index,

Cic. Att. 13, 46, 1. —

In gen., an index, sign, mark, indication, proof:

complexus, summae benevolentiae falsi indices in amore simulato,

Cic. Phil. 11, 2, 5:

quia continetis vocem, indicem stultitiae vestrae,

id. Rab. Perd. 6, 18: auctoris anulus index, Ov. P. 2, 10, 3:

lacrimas paenitentiae indices profuderunt,

Curt. 5, 10, 13:

herbae horarum indices heliotropium ac lupinum,

Plin. 18, 27, 67, § 252:

imago animi vultus, indices oculi,

Cic. Or. 18, 60:

Janum indicem pacis bellique fecit,

Liv. 1, 19, 2.—

Of persons.

In gen., one who indicates or discloses, a discoverer, director, guide, informer, discloser, witness:

haec omnia indices detulerunt, rei confessi sunt,

Cic. Cat. 4, 3, 5:

Sestius ab indice Cn. Nerio de ambitu est postulatus,

id. Q. Fr. 2, 3, 5; id. Clu. 7, 21:

immittere ad rei probationem,

Just. 32, 2 fin.:

idem et testis,

Tac. A. 4, 28.—

Esp., in a bad sense, an informer, betrayer, spy:

Catilinam vallatum indicibus atque sicariis,

Cic. Mur. 24, 49:

saeptus armatis indicibus,

id. Sest. 44, 95; id. Vat. 10, 24.—

Transf.

Of books.

A title, superscription:

deceptus indicibus librorum,

Cic. de Or. 2, 14, 61:

alteri (libello) Gladius, alteri Pugio index erat,

Suet. Cal. 49:

index orationis P. Scipionis nomen M. Naevii habet,

Liv. 38, 56. —

An index, catalogue, table, list, summary:

ut non indicem certe ex bibliotheca sumptum transferre in libros suos possit,

Quint. 10, 1, 57:

philosophorum,

Sen. Ep. 39, 2; cf. Gell. 3, 3, 1:

hactenus omnia jura quasi per indicem tetigisse satis est,

Gai. Inst. 3, 54:

quasi per indicem rem exponere,

id. ib. 4, 15:

fungar indicis partibus,

Plin. Ep. 3, 5, 2.—

Of paintings or statues, an inscription:

nec quaeris, quid quaque index sub imagine dicat,

Tib. 4, 1, 30:

tabula in aedem Matris Matutae cum indice hoc posita est, etc.,

Liv. 41, 28, 8.—

Of a touchstone:

in durum silicem, qui nunc quoque dicitur Index,

Ov. M. 2, 706.

indĭcĭum, ĭi, n. [id.], a notice, information, discovery, disclosure, charge (class.).

Lit.:

facite indicium, si quis vidit,

Plaut. Cist. 4, 2, 9:

id anus mihi indicium fecit,

Ter. Ad. 4, 4, 7; cf. Plaut. Most. 3, 2, 57; id. Mil. 2, 3, 35; Sen. Contr. 4, 26, 6:

conjurationis,

Cic. Div. 2, 20, 46:

rei alicujus afferre ad aliquem, Auct. Or. pro Dom. 52: deferre ad aliquem,

Tac. A. 2, 28:

ea res est Helvetiis per indicium enuntiata,

Caes. B. G. 1, 4:

convictus indicio alicujus,

Sall. C. 52, 36: profiteri, to volunteer evidence (before a court, and esp. to escape punishment by turning state's evidence): sed ipse deprehensus, multis hortantibus, indicium profitetur, Sall. J. 35, 6; Plin. Ep. 3, 16, 9; so,

offerre,

Tac. A. 11, 35.—

Transf.

A permission to give evidence or turn informer against one's accomplices:

Vettius reus, cum esset damnatus, erat indicium postulaturus,

Cic. Att. 2, 24, 4:

tibi indicium postulas dari,

id. Div. in Caecil. 11, 34. —

A reward for giving evidence or informing:

conscripserunt communiter edictum cum poena atque indicio,

Cic. Off. 3, 20, 80; id. Vat. 11, 25; Petr. 97:

alicui indicium dare,

Dig. 12, 5, 4.—

In gen., a sign, indication, mark, token, proof: signum vocatur sêmeion, quamquam id quidam indicium, quidam vestigium nominaverunt, per quod alia res intellegitur, ut per sanguinem caedes, Quint. 5, 9, 9; 5, 7, 36:

indicia et vestigia veneni,

Cic. Clu. 10, 30:

indicia atque argumenta certissima sceleris,

id. Cat. 3, 5, 13:

scelerum ostendere, Auct. Har. Resp. 12: parricidiorum,

Cic. Sull. 27, 17:

animi, Auct. Cic. ap. Senat. 4: insigne meae erga te benevolentiae,

Cic. Fam. 7, 6, 1:

res indicium haec facit, quo pacto, etc.,

Ter. Hec. 4, 1, 31:

dare, i. q. ostendere,

Varr. L. L. 9, § 19 Müll.:

edere, the same,

Lucr. 2, 556: indicio esse, to serve as proof, be a proof:

de se ipse erit,

Ter. Ad. prol. 4:

ei rei indicio sunt sexdecim volumina epistu larum,

Nep. Att. 16: quae domus erat ipsa indicio tui crudelissimi dominatus, Auct. Dom. 42.—With rel.-clause:

mihi, quale ingenium haberes, indicio fuit oratio,

Ter. Heaut. 2, 4, 4:

quam vere de eo foret indicatum, oratio indicio fuit,

Nep. Lys. 3: postquam indicium est factum, dempto auro, etc., after applying the touchstone (index), Vitr. 9, 3.

impertio ( inp-; also impartio, Liv. 38, 36), īvi or ĭi, ītum (old fut. impertibis, Nov. ap. Non. 27, 33; Com. Fragm. v. 12 Rib.), 4 (also in the dep. form im-pertior; inf. impertiri, Ter. Ad. 3, 2, 22; Verg. Cat. 15; App. M. 3, p. 215 al.), v. a. [in-partio], to share with another, to communicate, bestow, impart a thing (class.; a favorite word of Cic.; cf. communico, participo, partior).—With dat.:

si quam praestantiam virtutis, ingenii, fortunae consecuti sunt, impertiant ea suis communicentque cum proximis,

Cic. Lael. 19, 70:

oneris mei partem nemini impertio,

id. Sull. 3, 9:

te exorabo, ut mihi quoque et Catulo tuae suavitatis aliquid impertias,

id. de Or. 2, 4, 16:

imperti etiam populo potestatis aliquid,

id. Rep. 2, 28; id. Fragm. ap. Non. 37, 27:

si aliquid impertivit tibi sui consilii,

id. Fam. 5, 2, 9:

unum diem festum Marcellis,

id. Verr. 2, 2, 21, § 51:

dolorem suum nobis,

id. Att. 2, 23, 2: molestias senectutis suae vestris familiis, id. Fragm. ap. Non. 37, 25 (Rep. 5, 8 Mos.):

Terentia impertit tibi multam salutem,

salutes thee heartily, id. Att. 2, 12, 4:

hominibus indigentibus de re familiari,

id. Off. 2, 15, 54:

talem te et nobis impertias,

wouldst show, id. Rosc. Am. 4, 11:

a te peto, ut aliquid impertias temporis huic quoque cogitationi,

id. Att. 9, 11, A, 3:

tantum temporis huic studio,

id. Balb. 1, 3:

aures studiis honestis,

Tac. A. 14, 21:

aliquid suorum studiorum philosophiae quoque,

Cic. Fin. 5, 2, 6: meum laborem hominum periculis sublevandis, id. Mur. 4, 8:

aliis gaudium suum,

Liv. 27, 51, 4:

conjugibus liberisque tam laetum nuntium,

id. 27, 51, 7.— With ad:

nihil tuae prudentiae ad salutem meam,

Cic. Att. 3, 15, 7:

(ignis) ceteris naturis omnibus salutarem impertit et vitalem calorem,

id. N. D. 2, 10, 27.—In pass.:

huic plausus maximi, signa praeterea benevolentiae permulta a bonis impertiuntur,

Cic. Att. 2, 18, 1:

viro forti collegae meo laus impertitur,

id. Cat. 3, 6, 14:

pro his impertitis oppugnatum patriam nostram veniunt,

i. e. for these favors, benefits, Liv. 21, 41, 13. — Absol.: quibus potest, impertit, Lucil. ap. Non. 37, 22:

si quid novisti rectius istis, candidus imperti: si non, his utere mecum,

Hor. Ep. 1, 6, 68.—

Transf.: aliquem aliqua re, to make one a sharer or partaker in any thing, to present him with (very rare;

not in Cic.): advenientem peregre erum suum Stratippoclem Salva impertit salute Epidicus,

greets, wishes health, Plaut. Epid. 1, 2, 23:

Parmenonem suum plurima salute,

Ter. Eun. 2, 2, 40; cf. Plaut. Ps. 1, 5, 40:

obsecret, se ut nuntio hoc impertiam,

id. Stich. 2, 1, 27:

neque quemquam osculo impertiit, ac ne resalutatione quidem,

Suet. Ner. 37:

solos numquam donis impertiendos putavit,

id. Aug. 25:

reliquit eum nullo praeter auguralis sacerdotii honore impertitum,

id. Claud. 4.— Pass.:

doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet,

Nep. Att. 1, 2.— In dep. form:

cesso eram hoc malo impertiri propere?

Ter. Ad. 3, 2, 22.

impĕtus ( inp-), ūs (dat. impetu, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3; no gen. plur.; abl. impetibus, Lucr. 1, 293; v. also impes), m. [impeto], an attack, assault, onset (freq. and class.; in sing. and plur. equally common).

Lit.

In gen.:

incursio atque impetus armatorum,

Cic. Caecin. 15, 44:

gladiis destrictis in eos impetum fecerunt,

Caes. B. G. 1, 25, 2:

impetum facere in aliquem,

id. ib. 1, 46 fin.; Hirt. B. G. 8, 18, 4:

in agros,

Liv. 1, 5, 4:

ad regem,

id. 1, 5, 7; cf.:

in hostes,

Caes. B. G. 1, 22, 3:

dare impetum in aliquem,

Liv. 4, 28, 1; 2, 19, 7:

capere impetum in aliquem,

Plin. 9, 30, 48, § 91:

hostes impetu facto celeriter nostros perturbaverunt,

Caes. B. G. 4, 12, 1:

oppidum magno impetu oppugnare,

id. ib. 2, 6:

primo hostium impetu pulsi,

id. ib. 2, 24, 1:

impetus gladiorum excipere,

id. ib. 1, 52, 4:

impetum sustinere,

id. ib. 3, 2, 4:

ferre impetum,

id. ib. 3, 19, 3:

fracto impetu levissimi hominis,

Cic. Fam. 1, 5, b, 2:

impetum propulsare,

id. Mur. 1, 2:

nec primum quidem impetum, nec secundum, nec tertium, sustinere potuerunt,

Flor. 3, 3, 4; Liv. 33, 36, 11:

uno impetu,

Curt. 8, 14, 18; Lact. 3, 26, 10; 5, 4, 1:

coërcere,

Plin. 17, 22, 35, § 180:

aquarum domare,

id. 31, 6, 31, § 58:

nec tantum (cupiditates) in alios caeco impetu incurrunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 13, 44.— Poet.: biformato impetu Centaurus, with double - shaped attack, Cic. poët. Tusc. 2, 8 fin.; v. biformatus.—

In partic.

In medic. lang., an attack of a disease, a fit, paroxysm:

febris,

Cels. 2, 15:

pituitae,

Plin. 28, 12, 50, § 183:

coeliacorum,

id. 20, 14, 53, § 148: oculorum, i. e. inflammation, id. 20, 3, 8, § 16:

thymum e vino tumores et impetus tollit,

id. 21, 21, 89, § 157; so absol., id. 22, 25, 58, § 122. —

In mechanics, the pressure of a load, Vitr. 6, 3.—

Transf., in gen. (without reference to an object), violent impulse, violent or rapid motion, impetus, impetuosity, violence, fury, vehemence, vigor, force.

Physical: labitur uncta carina, volat super impetus undas, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 379 Vahl.):

in magno impetu maris atque aperto,

Caes. B. G. 3, 8, 1:

Hebri,

Phaedr. 3, prol. 59:

impetus caeli,

i. e. rapid motion, Cic. N. D. 2, 38, 97; Lucr. 5, 200. — Hence also poet.: quieti corpus nocturno impetu Dedi, in the nocturnal revolution, i. e. in the night, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 44:

impetus ipse animaï Et fera vis venti,

Lucr. 6, 591; cf.:

tantos impetus ventorum sustinere,

Caes. B. G. 3, 13, 6.—

Mental, impulse, vehemence, ardor, passion, etc.

Sing.:

repentino quodam impetu animi incitatus,

internal pressure, impulse, Cic. Off. 1, 15, 49; cf.:

ut tota mente omnique animi impetu in rem publicam incumbas,

id. Fam. 10, 5, 2; id. Att. 11, 5, 1:

impetu magis quam consilio,

Liv. 42, 29, 11:

aliter in oratione nec impetus ullus nec vis esse potest,

Cic. Or. 68, 229; cf.:

ad omnem impetum dicendi,

id. Deiot. 2, 5:

actiones quae recitantur impetum omnem caloremque perdunt,

Plin. Ep. 2, 19, 2:

resumere impetum fractum omissumque,

id. ib. 7, 9, 6:

adulescens impetus ad bella maximi,

Vell. 2, 55, 2:

est prudentis, sustinere ut currum sic impetum benevolentiae,

Cic. Lael. 17, 63:

divinus impetus,

id. Div. 1, 49, 111:

si ex hoc impetu rerum nihil prolatando remittitur,

Liv. 37, 19, 5:

donec impetus famae et favor exercitus languesceret,

Tac. Agr. 39 fin.:

est mihi per saevas impetus ire feras,

I feel an impulse, Ov. H. 4, 38:

Bessus occidendi protinus regis impetum ceperat,

had formed a sudden purpose, Curt. 5, 12, 1:

statim moriendi impetum cepit,

Suet. Oth. 9.—

Prov.: Da spatium tenuemque moram, male cuncta ministrat impetus,

haste makes waste, Stat. Th. 10, 704 sq. —

Plur.:

animalia, quae habent suos impetus et rerum appetitus,

impulses, instincts, Cic. Off. 2, 3, 11:

an fortitudo, nisi insanire coeperit, impetus suos non habebit?

id. Tusc. 4, 22, 50:

temperantia est rationis in libidinem atque in alios non rectos impetus animi firma et moderata dominatio,

id. Inv. 2, 54, 164:

insanos atque indomitos impetus vulgi cohibere,

id. Rep. 1, 5.

pār, păris (collat. form of the nom. fem. paris, Atta ap. Prisc. p. 764 P.— Abl. pari and pare, acc. to Charis. p. 14 P.; Prisc. p. 763 ib.; the latter poet. — Gen. plur. usu. parĭum; parum, acc. to Plin. ap. Charis. p. 110 P.), adj. [cf. Sanscr. para, another, and prae], equal (cf.: aequus, similis).

Lit.:

par est, quod in omnes aequabile est,

Cic. Inv. 2, 22, 67:

par et aequalis ratio,

id. Or. 36, 123:

aequo et pari jure cum civibus vivere,

id. Off. 1, 34, 124:

vita beata... par et similis deorum,

id. N. D. 2, 61, 153:

est finitimus oratori poëta ac paene par,

id. de Or. 1, 16, 70:

pari atque eādem in laude aliquem ponere,

id. Mur. 9, 21:

intelleges de hoc judicium meum et horum par et unum fuisse,

id. Sull. 2, 5:

pares in amore atque aequales,

id. Lael. 9, 32:

libertate esse parem ceteris,

id. Phil. 1, 14, 34: verbum Latinum (voluptas) par Graeco (hêdonê) et idem valens, id. Fin. 2, 4, 12:

pares ejusdem generis munitiones,

of equal size, Caes. B. G. 7, 74:

similia omnia magis visa hominibus, quam paria,

Liv. 45, 43:

pares similesque (affectus),

Sen. Ira, 1, 19 et saep.:

quod in re pari valet, valeat in hac, quae par est... valeat aequitas, quae paribus in causis paria jura desiderat,

Cic. Top. 4, 23:

si ingenia omnia paria esse non possunt: jura certe paria debent esse eorum inter se, qui sunt cives in eādem re publicā,

id. Rep. 1, 32, 49:

necesse est eam esse naturam, ut omnia omnibus paribus paria respondeant,

id. N. D. 1, 19, 50; id. Fam. 5, 2, 3:

equites Ariovisti pari intervallo constiterunt,

Caes. B. G. 1, 43:

hi (equites), dum pari certamine res geri potuit, etc.,

i. e. horsemen against horsemen, id. B. C. 1, 51.— Poet., with a respective gen. or inf.:

aetatis mentisque pares,

Sil. 4, 370:

et cantare pares et respondere parati,

Verg. E. 7, 5.—

The thing with which the comparison is made is most freq. added in the dat.:

quem ego parem summis Peripateticis judico,

Cic. Div. 1, 3, 5:

in his omnibus par iis, quos antea commemoravi,

id. Clu. 38, 107:

omni illi et virtute et laude par,

id. Planc. 11, 27:

isti par in belligerando,

id. Font. 12, 26:

par anseribus,

as large as, Juv. 5, 114:

prodigio par,

i. e. extremely rare, id. 4, 97.—In sup.:

QVOIVS FORMA VIRTVTEI PARISVMA FVIT, Epit. of the Scipios,

Inscr. Orell. 550:

parissumi estis hibus,

Plaut. Curc. 4, 2, 20.—Adverb. (colloq. and very rare):

feceris par tuis ceteris factis,

Plaut. Trin. 2, 2, 3.—

With gen. (with this case par is treated as a substantive; rare but class.), an equal, counterpart, etc.:

ei erat hospes, par illius, Siculus, etc.,

his counterpart, Plaut. Rud. prol. 49: cujus paucos pares [p. 1300] haec civitas tulit, Cic. Pis. 4, 8:

quem metuis par hujus erat,

Luc. 10, 382:

ubique eum parem sui invenies,

Front. Ep. ad Amic. 1, 6:

vestrae fortitudinis,

Phaedr. 4, 15, 6.—

With abl. (rare):

scalas pares moenium altitudine, Sall. H. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.: in quā par facies nobilitate suā,

Ov. F. 6, 804.—

With cum (class.):

non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae condicionem subire,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

ut enim cetera paria Tuberoni cum Varo fuissent, etc.,

id. Lig. 9, 27:

quem tu parem cum liberis tuis regnique participem fecisti,

Sall. J. 14, 9 (cited ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.; but in Cic. Phil. 1, 14, 34, read parem ceteris). —

With inter se (class.):

sunt omnes pares inter se,

Cic. Par. 1, 2, 11; id. de Or. 1, 55, 236.—

With et, atque ( ac) (class.):

cum par habetur honos summis et infimis,

Cic. Rep. 1, 34, 53:

omnia fuisse in Themistocle paria et Coriolano,

id. Brut. 11, 43:

tametsi haudquaquam par gloria sequatur scriptorem et auctorem rerum,

Sall. C. 3, 2:

quos postea in parem juris libertatisque condicionem atque ipsi erant, receperunt,

Caes. B. G. 1, 28; so with atque, id. ib. 5, 13, 2:

si parem sapientiam hic habet ac formam,

Plaut. Mil. 4, 6, 36:

neque mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

Cic. N. D. 3, 1, 3:

in quo offensae minimum, gratia par, ac si prope adessemus,

Sall. J. 102, 7.—

The object of comparison is sometimes not expressed:

cui repugno, quoad possum, sed adhuc pares non sumus,

i.e. not equal to the task, able, Cic. Att. 12, 15:

pari proelio,

indecisive, Nep. Them. 3, 3:

pares validaeque miscentur,

Tac. G. 20:

cum paria esse coeperunt,

Plin. Ep. 4, 14, 6:

si periculum par et ardor certaminis eos irritaret,

Liv. 24, 39, 6.—

In partic.

Equal to, a match for any one in any respect:

quibus ne di quidem immortales pares esse possint,

Caes. B. G. 4, 7 fin.: qui pares esse nostro exercitu (dat.) non potuerint, id. ib. 1, 40, 7; cf.:

ille, quod neque se parem armis existimabat, et, etc.,

Sall. J. 20, 5:

non sumus pares,

not on an equality, Juv. 3, 104:

exime hunc mihi scrupulum, cui par esse non possum,

Plin. Ep. 3, 17, 2:

habebo, Q. Fabi, parem, quem das, Hannibalem,

an opponent, adversary, Liv. 28, 44:

inter pares aemulatio,

Tac. A. 2, 47:

ope Palladis Tydiden Superis parem,

Hor. C. 1, 6, 15.—

Equal in station or age, of the same rank, of the same age (syn. aequalis):

ut coëat par Jungaturque pari,

Hor. Ep. 1, 5, 25:

si qua voles apte nubere, nube pari,

Ov. H. 9, 32; Petr. 25, 5.—Prov.:

pares vetere proverbio cum paribus facillime congregantur,

i. e. birds of a feather flock together, Cic. Sen. 3, 7.—

Par est, it is fit, meet, suitable, proper, right.

With a subject-clause (class.;

syn.: oportet, aequum, justum est): amorin me an rei opsequi potius par sit,

Plaut. Trin. 2, 1, 6:

posterius istaec te magis par agere'st,

id. Pers. 5, 2, 21:

canem esse hanc par fuit,

id. Curc. 1, 2, 17:

par est primum ipsum esse virum bonum, tum, etc.,

Cic. Lael. 22, 82:

sic par est agere cum civibus,

id. Off. 2, 23, 83:

dubitans, quid me facere par sit,

id. Att. 9, 9, 2:

quicquid erit, quod me scire par sit,

id. ib. 15, 17, 2:

quibus (ornamentis) fretum ad consulatūs petitionem aggredi par est,

id. Mur. 7, 15; id. Rab. Perd. 11, 31; cf.:

ex quo intellegi par est, eos qui, etc.,

id. Leg. 2, 5, 11. —

Ut par est (erat, etc.;

class.): ita, ut constantibus hominibus par erat,

Cic. Div. 2, 55, 114:

ut par fuit,

id. Verr. 2, 5, 4, § 10. —

With ut:

non par videtur neque sit consentaneum... ut, etc.,

Plaut. Bacch. 1, 2, 31.—

Par pari respondere, or par pro pari referre, to return like for like, of a'repartee:

par pari respondet,

Plaut. Truc. 5, 47; id. Merc. 3, 4, 44; id. Pers. 2, 2, 11; cf.:

paria paribus respondimus,

Cic. Att. 6, 1, 23:

ut sit unde par pari respondeatur,

id. ib. 16, 7, 6:

par pro pari referto, quod eam mordeat,

Ter. Eun. 3, 1, 55 Fleck., Umpfenb., cited ap. Cic. Fam. 1, 9, 19 (Bentl. ex conject. par, pari; cf. Krebs, Antibarb. p. 281, ed. 5).—

Paria facere, to equalize or balance a thing with any thing, to settle, pay (post-Aug.):

cum rationibus domini paria facere,

to pay. Col. 1, 8, 13; 11, 1, 24. —

Trop.:

cum aliter beneficium detur, aliter reddatur, paria facere difficile est,

to return like for like, to repay with the same coin, Sen. Ben. 3, 9, 2: denique debet poenas: non est quod cum illo paria faciamus, repay him, id. Ira, 3, 25, 1:

nihil differamus, cotidie cum vitā paria faciamus,

settle our accounts with life, id. Ep. 101, 7; Plin. 2, 86, 88, § 202; so,

parem rationem facere,

Sen. Ep. 19, 10.—

Ludere par impar, to play at even and odd, Hor. S. 2, 3, 248: August. ap. Suet. Aug. 71 fin. —

Ex pari, adverb., in an equal manner, on an equal footing (post-Aug.):

sapiens cum diis ex pari vivit,

Sen. Ep. 59, 14.

Transf., subst.

pār, păris, m., a companion, comrade, mate, spouse:

plebs venit, et adcumbit cum pare quisque suo,

Ov. F. 3, 526:

jungi cum pare suā,

id. ib. 3, 193:

edicere est ausus cum illo suo pari, quem omnibus vitiis superare cupiebat, ut, etc.,

Cic. Pis. 8, 18.—Esp., a table companion, = omoklinos:

atque ibi opulentus tibi par forte obvenerit,

Plaut. Trin. 2, 4, 68 Brix ad loc.:

cedo parem quem pepigi,

id. Pers. 5, 1, 15 (v. also I. A. g. supra).—

pār, păris, n., a pair:

gladiatorum par nobilissimum,

Cic. Opt. Gen. Or. 6, 17:

ecce tibi geminum in scelere par,

id. Phil. 11, 1, 2:

par nobile fratrum,

Hor. S. 2, 3, 243:

par columbarum,

Ov. M. 13, 833:

par mularum,

Gai. Inst. 3, 212:

par oculorum,

Suet. Rhet. 5:

tria aut quatuor paria amicorum,

Cic. Lael. 4, 15:

scyphorum paria complura,

id. Verr. 2, 2, 19, § 47:

paria (gladiatorum) ordinaria et postulaticia,

Sen. Ep. 7, 3: pocula oleaginea paria duo, Lab. Dig. 32, 1, 30.Hence, adv.: părĭter, equally, in an equal degree, in like manner, as well.

In gen.: dispartiantur patris bona pariter, Afran. ap. Non. 375, 1:

ut nostra in amicos benevolentia illorum erga nos benevolentiae pariter aequaliterque respondeat,

Cic. Lael. 16, 56:

laetamur amicorum laetitiā aeque atque nostrā, et pariter dolemus angoribus,

id. Fin. 1, 20, 65:

caritate non pariter omnes egemus,

id. Off. 2, 8, 30:

ut pariter extrema terminentur,

id. Or. 12, 38; Phaedr. 5, 2, 10:

et gustandi et pariter tangendi magna judicia sunt,

Cic. N. D. 2, 58, 146:

nulla pro sociā obtinet, pariter omnes viles sunt,

id. ib. 80, 7; Quint. 9, 3, 102:

cuncta pariter Romanis adversa,

Tac. A. 1, 64: tantumdem est;

feriunt pariter,

all the same, nevertheless, Juv. 3, 298.—

With cum:

Siculi mecum pariter moleste ferent,

Cic. Verr. 2, 5, 67, § 173:

pariter nobiscum progredi,

Auct. Her. 3, 1, 1; Verg. A. 1, 572.—

With ut, atque ( ac):

is ex se hunc reliquit filium pariter moratum, ut pater avusque hujus fuit,

Plaut. Aul. prol. 21:

pariter hoc fit, atque ut alia facta sunt,

id. Am. 4, 1, 11:

vultu pariter atque animo varius,

Sall. J. 113, 3:

pariter ac si hostis adesset,

id. ib. 46, 6.—

With et... et:

pariterque et ad se tuendum et ad hostem petendum,

Liv. 31, 35:

pariter et habitus et nomina edocebuntur,

Quint. 1, 1, 25; Ov. M. 11, 556.—

With dat. (in late poets, and once in Liv.):

pariter ultimae (gentes) propinquis, imperio parerent,

the remotest as well as the nearest, Liv. 38, 16; Stat. Th. 5, 121; Claud. Rapt. Pros. 1, 166.—

With qualis:

pariter suades, qualis es,

Plaut. Rud. 3, 6, 37. —

In partic.

Like simul, of equality in time or in association, at the same time, together:

nam plura castella Pompeius pariter, distinendae manūs causā, tentaverat,

at the same time, together, Caes. B. C. 3, 52:

pariter decurrere,

Liv. 22, 4, 6:

ut pariter et socii rem inciperent,

id. 3, 22, 6; 10, 5, 7; 26, 48 fin.; cf.:

plura simul invadimus, si aut tam infirma sunt, ut pariter impelli possint, aut, etc.,

Quint. 5, 13, 11; so,

pariter multos invadere,

id. 5, 7, 5:

pariter ire,

id. 1, 1, 14; 1, 12, 4; Tac. H. 4. 56; Plin. 26, 8, 40, § 66.—

With cum (so commonly in Cic.):

conchyliis omnibus contingere, ut cum lunā pariter crescant pariterque decrescant,

Cic. Div. 2, 14, 33; cf. id. de Or. 3, 3, 10:

studia doctrinae pariter cum aetate crescunt,

id. Sen. 14, 50:

pariter cum vitā sensus amittitur,

id. Tusc. 1, 11, 24:

equites pariter cum occasu solis expeditos educit,

Sall. J. 68, 2; 77, 1; 106, 5:

pariter cum collegā,

Liv. 10, 21, 14; 27, 17, 6.—

With et, atque, que:

inventionem et dispositionem pariter exercent,

Quint. 10, 5, 14; 1, 1, 25:

quibus mens pariter atque oratio insurgat,

id. 12, 2, 28:

seriis jocisque pariter accommodato,

id. 6, 3, 110.—

With dat. ( poet.), Stat. Th. 5, 122:

pariterque favillis Durescit glacies,

Claud. Rapt. Pros. 1, 165.—

In order to give greater vivacity to the expression, reduplicated: pariter... pariter, as soon as ( poet. and in post-Aug prose):

hanc pariter vidit, pariter Calydo nius heros Optavit,

Ov. M. 8, 324; Plin. Ep. 8, 23 fin. —

In like manner, likewise, also:

pariterque oppidani agere,

Sall. J. 60, 1:

postquam pariter nymphas incedere vidit,

Ov. M. 2, 445.

sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.

Prop.

With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).

Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

si vis, dabo tibi testes,

Cic. Rep. 1, 37, 58:

si voltis,

id. ib. 1, 28, 44:

si placet,

id. ib. 2, 44, 71;

1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,

id. ib. 1, 9, 14:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

id. ib. 1, 18, 30:

si populus plurimum potest,

id. ib. 3, 14, 23:

si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,

id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:

quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?

id. Cat. 1, 3, 6:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,

id. Rep. 3, 18, 28:

Si quaerimus, cur, etc.,

id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:

magnifica quidem res, si modo est ulla,

Cic. Div. 1, 1, 1:

deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,

id. Rep. 1, 34, 51:

quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,

id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:

si quisquam est facilis, hic est,

id. Att. 14, 1, 2:

si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,

id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:

SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,

Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:

id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,

id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:

dicito, si quid vis, non nocebo,

Plaut. Am. 1, 1, 235:

si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,

id. Fam. 7, 23, 3:

si aliquid dandum est voluptati,

id. Sen. 13, 44;

four times repeated,

id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):

noli mirari, si hoc non impetras,

Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?

id. 8, 7, 14.—

With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,

Cic. Fat. 12, 28:

nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,

id. Phil. 13, 6, 19:

si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,

Quint. 5, 10, 73:

nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,

Sen. Ben. 5, 5, 1.—

Imperf.:

ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,

Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:

si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,

id. Sest. 1.—

Perf.:

SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,

Cic. Rep. 1, 23, 37:

si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,

id. ib. 2, 10, 18:

quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,

id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:

si ita sensit, ut loquitur,

id. ib. 3, 21, 32;

1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,

id. ib. 2, 12, 24:

si modo in philosophiā aliquid profecimus,

id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:

si quid sceleste fecit,

Plaut. As. 2, 2, 27:

si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,

Cic. Clu. 2, 6:

si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,

id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):

minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,

Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:

quid mirum, si haec invitus amisi?

Tac. A. 12, 37:

miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?

Sen. Contr. 2, 13, 1:

minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,

Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:

quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,

Cic. Brut. 2, 7:

si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,

id. Fam. 15, 4, 13:

etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,

id. Fam. 5, 16, 6:

si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,

id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):

non, si tibi ante profuit, semper proderit,

Cic. Phil. 8, 4, 12:

non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

id. de Or. 2, 40, 170:

neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,

id. Deiot. 4, 12:

nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,

Quint. 5, 10, 82.—

Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

nec mirum, eos si orationes turbaverant,

Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):

si hoc ita fato datum erat, ut,

Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:

plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,

whenever, Cic. Sest. 49, 105:

si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,

Caes. B. C. 2, 6:

si quando suis fortunis forte desperare coeperant,

id. B. G. 3, 12.—

Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:

alte spectare si voles, etc.,

Cic. Rep. 6, 23, 25:

si jam eminebit foras,

id. ib. 6, 26, 29:

si me audietis,

id. ib. 1, 19, 32:

si mutuas non potero certum est sumam fenore,

Plaut. As. 1, 3, 95:

id persequar, si potero, subtilius,

Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:

nihil (offendet) si modo opus exstabit,

id. ib. 5, 3, 5:

si quid te volam, ubi eris?

Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—

Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):

si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,

Cic. Rep. 2, 1, 3:

tum magis assentiere, si ad majora pervenero,

id. ib. 1, 40, 62:

expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,

id. ib. 1, 35, 55;

1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,

id. Lael. 4, 16:

accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,

id. Rep. 1, 46, 70; so,

si potuero,

id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:

si potuerit,

id. Off. 3, 23, 89:

si modo id exprimere Latine potuero,

id. Rep. 1, 43, 66:

si modo interpretari potuero,

id. Leg. 2, 18, 45:

si ne ei caput exoculassitis,

Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,

Cic. de Or. 3, 12, 47.—

With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).

Pres.:

si habeat aurum,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12:

abire hinc nullo pacto possim, si velim,

id. ib. 2, 2, 2; so,

si velim,

Cic. Rep. 3, 10, 17:

cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

id. ib. 1, 5, 9:

si singulos numeremus,

id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:

si Scipionis desiderio me moveri negem,

id. Lael. 3, 10:

si ad verba rem deflectere velimus,

id. Caecin. 18, 51:

si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,

id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:

O si angulus ille accedat, qui, etc.,

Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:

O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

Verg. A. 8, 560;

also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!

would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:

si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,

id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—

Imperf.:

qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,

Cic. Rep. 1, 34, 52:

quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,

id. ib. 2, 22, 39:

si ullum probarem simplex rei publicae genus,

id. ib. 2, 23, 43:

quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,

id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):

O si solitae quicquam virtutis adesset,

Verg. A. 11, 415;

and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,

id. ib. 5, 398.—

Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):

perii, si me aspexerit!

Plaut. Am. 1, 1, 164:

victus sum, si dixeris,

id. ib. 1, 1, 272:

Romani si casu intervenerint,

Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—

Pluperf.:

si aliter accidisset,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,

id. Lael. 7, 25:

mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,

id. Rep. 1, 41, 64:

si id fecisses,

id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:

si quis in caelum ascendisset, etc.,

id. Lael. 23, 88:

si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,

id. Phil. 13, 1, 2.—

Ellipt.

With pron. indef:

istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,

Cic. Rep. 1, 18, 30:

aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,

id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—

In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):

plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,

Cic. Rep. 3, 4, 7:

educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,

id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:

utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,

id. Rosc. Com. 3, 9:

si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,

id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:

hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:

si aliud nihil,

id. 2, 43.—

With forte:

intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,

perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:

vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,

id. de Or. 3, 12, 47.—

With quod, and if, but if, if however, if:

quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?

Cic. Or. 16, 51:

quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,

id. Brut. 2, 7:

quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,

id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:

quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,

id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—

In partic.

In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:

apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,

Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;

si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,

id. Off. 2, 9, 31:

unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,

Caes. B. G. 3, 5:

illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,

Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—

In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):

dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,

Liv. 3, 46:

adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,

id. 30, 23; 35, 18.—

Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,

Caes. B. G. 7, 29:

errat, si quis existimat facilem rem esse donare,

Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—

In syllogistic reasonings:

si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,

Cic. Inv. 1, 36, 65:

si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,

id. Fat. 6, 12.—

= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):

quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,

Cic. Sen. 11, 38; cf.:

quae si causa non esset, tamen, etc.,

id. Mur. 4, 8; and:

quae si dubia essent, tamen, etc.,

Sall. J. 85, 48.—

Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):

ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,

Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:

jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,

Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:

fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,

Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:

primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,

Liv. 29, 25; 39, 50:

id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,

id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:

jam dudum exspecto, si tuom officium scias,

Plaut. Poen. prol. 12:

hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,

Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:

Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,

id. ib. 3, 75:

non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,

Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:

statui expectandum esse si quid certius adferretur,

id. Fam. 15, 1, 2:

Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,

Liv. 39, 50:

expertique simul, si tela artusque sequantur,

Val. Fl. 5, 562:

Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,

Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:

temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,

Liv. 1, 57.—

With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:

L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,

to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:

circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,

id. ib. 6, 37:

fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,

id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:

pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

Liv. 1, 7:

saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,

Verg. A. 9, 512:

ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,

Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:

milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,

id. 27, 28, 5:

alii offerunt se, si quo usus operae sit,

id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:

Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,

Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:

consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,

id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:

is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,

id. 5, 8:

ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,

id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—

Si... si, for sive... sive, whether... or:

si deus si dea es,

Cato, R. R. 139; cf.:

hostiam si deo, si deae immolabant,

Gell. 2, 28, 3.

sī (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.

Prop.

With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).

Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

si vis, dabo tibi testes,

Cic. Rep. 1, 37, 58:

si voltis,

id. ib. 1, 28, 44:

si placet,

id. ib. 2, 44, 71;

1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,

id. ib. 1, 9, 14:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

id. ib. 1, 18, 30:

si populus plurimum potest,

id. ib. 3, 14, 23:

si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,

id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:

quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?

id. Cat. 1, 3, 6:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,

id. Rep. 3, 18, 28:

Si quaerimus, cur, etc.,

id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:

magnifica quidem res, si modo est ulla,

Cic. Div. 1, 1, 1:

deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,

id. Rep. 1, 34, 51:

quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,

id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:

si quisquam est facilis, hic est,

id. Att. 14, 1, 2:

si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,

id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:

SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,

Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:

id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,

id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:

dicito, si quid vis, non nocebo,

Plaut. Am. 1, 1, 235:

si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,

id. Fam. 7, 23, 3:

si aliquid dandum est voluptati,

id. Sen. 13, 44;

four times repeated,

id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):

noli mirari, si hoc non impetras,

Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?

id. 8, 7, 14.—

With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,

Cic. Fat. 12, 28:

nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,

id. Phil. 13, 6, 19:

si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,

Quint. 5, 10, 73:

nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,

Sen. Ben. 5, 5, 1.—

Imperf.:

ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,

Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:

si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,

id. Sest. 1.—

Perf.:

SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,

Cic. Rep. 1, 23, 37:

si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,

id. ib. 2, 10, 18:

quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,

id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:

si ita sensit, ut loquitur,

id. ib. 3, 21, 32;

1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,

id. ib. 2, 12, 24:

si modo in philosophiā aliquid profecimus,

id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:

si quid sceleste fecit,

Plaut. As. 2, 2, 27:

si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,

Cic. Clu. 2, 6:

si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,

id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):

minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,

Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:

quid mirum, si haec invitus amisi?

Tac. A. 12, 37:

miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?

Sen. Contr. 2, 13, 1:

minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,

Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:

quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,

Cic. Brut. 2, 7:

si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,

id. Fam. 15, 4, 13:

etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,

id. Fam. 5, 16, 6:

si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,

id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):

non, si tibi ante profuit, semper proderit,

Cic. Phil. 8, 4, 12:

non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

id. de Or. 2, 40, 170:

neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,

id. Deiot. 4, 12:

nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,

Quint. 5, 10, 82.—

Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

nec mirum, eos si orationes turbaverant,

Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):

si hoc ita fato datum erat, ut,

Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:

plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,

whenever, Cic. Sest. 49, 105:

si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,

Caes. B. C. 2, 6:

si quando suis fortunis forte desperare coeperant,

id. B. G. 3, 12.—

Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:

alte spectare si voles, etc.,

Cic. Rep. 6, 23, 25:

si jam eminebit foras,

id. ib. 6, 26, 29:

si me audietis,

id. ib. 1, 19, 32:

si mutuas non potero certum est sumam fenore,

Plaut. As. 1, 3, 95:

id persequar, si potero, subtilius,

Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:

nihil (offendet) si modo opus exstabit,

id. ib. 5, 3, 5:

si quid te volam, ubi eris?

Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—

Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):

si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,

Cic. Rep. 2, 1, 3:

tum magis assentiere, si ad majora pervenero,

id. ib. 1, 40, 62:

expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,

id. ib. 1, 35, 55;

1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,

id. Lael. 4, 16:

accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,

id. Rep. 1, 46, 70; so,

si potuero,

id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:

si potuerit,

id. Off. 3, 23, 89:

si modo id exprimere Latine potuero,

id. Rep. 1, 43, 66:

si modo interpretari potuero,

id. Leg. 2, 18, 45:

si ne ei caput exoculassitis,

Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,

Cic. de Or. 3, 12, 47.—

With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).

Pres.:

si habeat aurum,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12:

abire hinc nullo pacto possim, si velim,

id. ib. 2, 2, 2; so,

si velim,

Cic. Rep. 3, 10, 17:

cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

id. ib. 1, 5, 9:

si singulos numeremus,

id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:

si Scipionis desiderio me moveri negem,

id. Lael. 3, 10:

si ad verba rem deflectere velimus,

id. Caecin. 18, 51:

si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,

id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:

O si angulus ille accedat, qui, etc.,

Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:

O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

Verg. A. 8, 560;

also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!

would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:

si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,

id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—

Imperf.:

qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,

Cic. Rep. 1, 34, 52:

quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,

id. ib. 2, 22, 39:

si ullum probarem simplex rei publicae genus,

id. ib. 2, 23, 43:

quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,

id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):

O si solitae quicquam virtutis adesset,

Verg. A. 11, 415;

and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,

id. ib. 5, 398.—

Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):

perii, si me aspexerit!

Plaut. Am. 1, 1, 164:

victus sum, si dixeris,

id. ib. 1, 1, 272:

Romani si casu intervenerint,

Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—

Pluperf.:

si aliter accidisset,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,

id. Lael. 7, 25:

mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,

id. Rep. 1, 41, 64:

si id fecisses,

id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:

si quis in caelum ascendisset, etc.,

id. Lael. 23, 88:

si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,

id. Phil. 13, 1, 2.—

Ellipt.

With pron. indef:

istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,

Cic. Rep. 1, 18, 30:

aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,

id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—

In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):

plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,

Cic. Rep. 3, 4, 7:

educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,

id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:

utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,

id. Rosc. Com. 3, 9:

si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,

id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:

hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:

si aliud nihil,

id. 2, 43.—

With forte:

intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,

perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:

vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,

id. de Or. 3, 12, 47.—

With quod, and if, but if, if however, if:

quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?

Cic. Or. 16, 51:

quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,

id. Brut. 2, 7:

quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,

id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:

quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,

id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—

In partic.

In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:

apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,

Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;

si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,

id. Off. 2, 9, 31:

unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,

Caes. B. G. 3, 5:

illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,

Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—

In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):

dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,

Liv. 3, 46:

adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,

id. 30, 23; 35, 18.—

Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,

Caes. B. G. 7, 29:

errat, si quis existimat facilem rem esse donare,

Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—

In syllogistic reasonings:

si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,

Cic. Inv. 1, 36, 65:

si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,

id. Fat. 6, 12.—

= etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):

quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,

Cic. Sen. 11, 38; cf.:

quae si causa non esset, tamen, etc.,

id. Mur. 4, 8; and:

quae si dubia essent, tamen, etc.,

Sall. J. 85, 48.—

Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):

ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,

Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:

jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,

Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:

fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,

Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:

primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,

Liv. 29, 25; 39, 50:

id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,

id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:

jam dudum exspecto, si tuom officium scias,

Plaut. Poen. prol. 12:

hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,

Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:

Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,

id. ib. 3, 75:

non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,

Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:

statui expectandum esse si quid certius adferretur,

id. Fam. 15, 1, 2:

Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,

Liv. 39, 50:

expertique simul, si tela artusque sequantur,

Val. Fl. 5, 562:

Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,

Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:

temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,

Liv. 1, 57.—

With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:

L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,

to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:

circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,

id. ib. 6, 37:

fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,

id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:

pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

Liv. 1, 7:

saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,

Verg. A. 9, 512:

ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,

Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:

milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,

id. 27, 28, 5:

alii offerunt se, si quo usus operae sit,

id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:

Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,

Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:

consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,

id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:

is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,

id. 5, 8:

ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,

id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—

Si... si, for sive... sive, whether... or:

si deus si dea es,

Cato, R. R. 139; cf.:

hostiam si deo, si deae immolabant,

Gell. 2, 28, 3.

sustĭnĕo, tĭnŭi, tentum, 2, v. a. [subs for sub, and teneo], to hold up, hold upright, uphold, to bear up, keep up, support, sustain (syn. fulcio).

Lit.

In gen.:

onus alicui,

Plaut. As. 3, 3, 68:

quantum hominum terra sustinet,

id. Poen. prol. 90; id. Men. 1, 1, 13:

cum Milo umeris sustineret bovem vivum,

Cic. Sen. 10, 33:

arma membraque,

Liv. 23, 45, 3; Curt. 6, 1, 11; 7, 5, 8:

infirmos baculo artus,

to support, Ov. M. 6, 27:

furcis spectacula,

Liv. 1, 35, 9:

ingenuā speculum manu,

Ov. A. A. 2, 216:

fornice exstructo, quo pons sustinebatur, Auct. B. Alex. 19, 4: manibus clipeos et hastam Et galeam,

Ov. H. 3, 119:

vix populum tellus sustinet illa suum,

id. ib. 15 (16), 182:

lapis albus Pocula cum cyatho duo sustinet,

Hor. S. 1, 6, 117:

vas ad sustinenda opsonia,

Plin. 33, 11, 49, § 140:

aër volatus alitum sustinet,

Cic. N. D. 2, 39, 101: lacus omnia illata pondera sustinens, bearing on its surface, Plin. 6, 27, 31, § 127:

ecce populus Romanus universus veluti duobus navigiis inpositus binis cardinibus sustinetur,

id. 36, 15, 24, § 119:

domum pluribus adminiculis fulcit ac sustinet,

Plin. Ep. 4, 21, 3: se, to support one ' s self, hold one ' s self up, stand, etc., Caes. B. G. 2, 25; so,

se a lapsu,

Liv. 21, 35:

se alis,

Ov. M. 4, 411. —

In partic., to hold or keep back, to keep in, stay, check, restrain, control, etc. (syn.: refreno, supprimo, moror): currum equosque, Lucil. ap. Cic. Att. 13, 21, 3:

currum,

id. Lael. 17, 63 (v. infra, II. B. 3.):

equos,

Caes. B. G. 4, 33:

remos,

Cic. Att. 13, 21, 3:

manum,

Ov. F. 5, 302:

sustinet a jugulo dextram,

Verg. A. 11, 750:

a jugulo nitentem sustinet hastam,

Stat. Th. 2, 648:

flumina Threiciā lyrā,

Prop. 3, 2, 2 (4, 1, 42):

nunc agendo, nunc sustinendo agmen,

Liv. 25, 36, 1:

aliud simile miraculum eos sustinuit,

id. 5, 39, 2:

signa,

id. 31, 24, 8:

gradum,

Ov. F. 6, 398:

perterritum exercitum,

Caes. B. C. 1, 71:

se,

Cic. Tusc. 4, 18, 41; Val. Fl. 3, 100:

se ab omni assensu,

i. e. to refrain, Cic. Ac. 2, 15, 48:

se a respondendo,

id. ib. 2, 32, 104. — Poet.:

celeres vias,

i. e. to halt, Sen. Hippol. 794.—

Trop.

In gen., to uphold, sustain, maintain, preserve:

dignitatem et decus civitatis,

Cic. Off. 1, 34, 124:

causam rei publicae,

id. Fam. 9, 8, 2; cf.:

causam publicam,

id. Div. in Caecil. 8, 27:

exspectationem,

id. Off. 3, 2, 6:

tris personas unus sustineo,

characters, id. de Or. 2, 24, 102:

personam magistri,

to personate, Suet. Gram. 24:

quid muneris in rem publicam fungi ac sustinere velitis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199:

historiam veterem atque antiquam haec mea senectus sustinet,

Plaut. Trin. 2, 2, 100: vitam, Maecen. ap. Sen. Ep. 101, 11.— Poet.:

(arbor) ingentem sustinet umbram,

Verg. G. 2, 297.—

In partic.

To sustain, support, maintain, by food, money, or other means:

hac (sc. re frumentariā) alimur et sustinemur,

Cic. Verr. 2, 3, 5, § 11:

veterem amicum suum labentem excepit, fulsit et sustinuit re, fortunā, fide,

id. Rab. Post. 16, 43:

qui ager non amplius hominum quinque milia potest sustinere,

id. Att. 2, 16, 1:

alicujus munificentiā sustineri,

Liv. 39, 9, 6:

hinc patriam parvosque nepotes Sustinet,

Verg. G. 2, 515:

necessitates aliorum,

Liv. 6, 15, 9:

plebem,

id. 3, 65, 6:

penuriam temporum,

Col. 9, 14, 17.—

To bear, undergo, endure; to hold out against, withstand (so most freq.;

syn.: fero, tolero, patior): mala ferre sustinereque,

Cic. Tusc. 5, 6, 16:

non tu scis, quantum malarum rerum sustineam,

Plaut. Merc. 2, 4, 8:

innocens suspitionem hanc sustinet causā meā,

id. Bacch. 3, 3, 32:

labores,

Cic. Rep. 1, 3:

aestatem,

Hirt. B. G. 8, 39, 3:

dolorem pedum,

Plin. Ep. 1, 12, 5:

dolores,

id. ib. 1, 12, 8:

certamen,

Liv. 33, 36, 12:

vim hostium,

Nep. Hann. 11, 4:

periculum,

Dig. 18, 6, 1:

o dii, quis hujus potentiam poterit sustinere?

Cic. Phil. 7, 6, 17:

alicujus imperia,

Caes. B. G. 1, 31:

vulnera,

id. ib. 1, 45:

Philo ea sustinere vix poterat, quae contra Academicorum pertinaciam dicebantur,

Cic. Ac. 2, 6, 18; Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10, 2:

Peloponnesum,

Cic. Att. 10, 12, 7: eos (rogantes), Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3; Liv. 31, 13:

senatus querentes eos non sustinuit,

id. 31, 13, 4:

justa petentem deam,

Ov. M. 14, 788:

ferrum ignemque Jovemque,

id. ib. 13, 385 et saep.— Absol.: expectes et sustineas necesse est, Mart. 9, 3, 13:

neque jam sustineri poterat,

Caes. B. G. 2, 6; cf. Cic. Fam. 12, 6, 4; Liv. 29, 6, 17.—

With obj.-clause (mostly with a negative: non sustinet, he cannot bear, cannot endure; he does not take upon himself, does not venture):

non sustineo esse conscius mihi dissimulati judicii mei,

Quint. 3, 6, 64:

non impositos supremis ignibus artus Sustinuit spectare parens,

Ov. M. 13, 584;

so negatively,

id. ib. 1, 530; 6, 367; 6, 606; 9, 439; 10, 47; id. F. 4, 850; Vell. 2, 86, 2. —

In a negative interrog.: sustinebant tales viri, se tot senatoribus, etc.... non credidisse? tantae populi Romani voluntati restitisse? Sustineant. Reperiemus, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:

hoc quidem quis hominum sustineat petulans esse ad alterius arbitrium?

Quint. 12, 9, 10; 3, 6, 64:

deserere officii sui partes,

Plin. Ep. 9, 13, 16; 9, 13, 6:

Parmenionem rursus castigare non sustinebat,

Curt. 4, 13, 8; 6, 1, 15:

nec solus bibere sustineo,

id. 7, 5, 12; 7, 6, 15; 8, 5, 7; Vell. 2, 86, 2; Suet. Caes. 75.—Affirmatively:

quem in vinculis habituri erant, sustinuere venerari,

Curt. 5, 10, 13:

colloqui cum eo, quem damnaverat, sustinuit,

id. 6, 8, 16; 7, 5, 38; 10, 5, 25:

quae se praeferre Dianae Sustinuit,

took upon herself, presumed, Ov. M. 11, 322; so,

sustinet ire illuc,

id. ib. 4, 447; 6, 563; id. H. 5, 32; Phaedr. 4, 16, 8: aliquem videre, Auct. Cons. Liv. 135:

si quis aquam... haurire sustineat,

Plin. 30, 7, 20, § 64:

mentiri,

Petr. 116.—

(Acc. to I. B.) To hold in, stop, stay, check, restrain; to keep back, put off, defer, delay:

est igitur prudentis sustinere ut currum sic impetum benevolentiae,

Cic. Lael. 17, 63; so,

impetum hostis,

Caes. B. G. 1, 24; 1, 26; 2, 11;

3, 2 et saep.: subitas hostium incursiones,

Hirt. B. G. 8, 11; cf.:

Curio praemittit equites, qui primum impetum sustineant ac morentur,

Caes. B. C. 2, 26:

bellum consilio,

Liv. 3, 60, 1:

assensus lubricos,

Cic. Ac. 2, 34, 108:

sustinenda solutio est nominis Caerelliani,

id. Att. 12, 51, 3:

oppugnationem ad noctem,

Caes. B. G. 5, 37, 6:

rem in noctem,

Liv. 5, 35, 7:

iram,

id. 2, 19, 4.

usurpo, āvi, ātum, 1, v. a. [perh. contr. from usu rapio, to seize to one's own use], to take into use; to make use of; to use, employ, apply, practise, exercise, enjoy (class.; cf. utor).

In gen.:

inter novam rem verbum usurpabo vetus,

Plaut. Cist. 2, 1, 29:

nomen tantum virtutis usurpas: quid ipsa valeat, ignoras,

Cic. Par. 2, 17:

at quam crebro usurpat Et consul, et Antonius!

id. Phil. 2, 28, 70; cf.:

praeclare est hoc usurpatum a doctissimis,

id. Par. 5, 1, 33:

peregrinae condicionis homines vetuit usurpare Romana nomina, duntaxat gentilicia,

Suet. Claud. 25: o barathrum! ubi nunc es? ut ego te usurpem lubens! I would occupy thee ( cast myself into thee), Plaut. Bacch. 1, 2, 41:

hoc genus poenae saepe in improbos cives hac in re publicā esse usurpatum recordatur,

Cic. Cat. 4, 4, 7:

conclusio, quā credo usuros veteres illos fuisse, si jam nota atque usurpata res esset,

id. Or. 51, 169:

id nunc jure imperii nostri quotannis usurpatum,

id. Verr. 2, 5, 20, § 51; consolationes, a sapientissimis viris usurpatae, id. Fam. 5, 16, 3:

paucas tribus ad usurpandam libertatem vocare,

id. Agr. 2, 7, 17:

officium, quod semper usurpavi,

id. Lael. 2, 8:

quis est, qui C. Fabricii, M'. Curii non um caritate aliquā benevolentiae memoriam usurpet?

who does not cherish the memory of, id. ib. 8, 28:

nec patrum nec avorum memoriā quemquam id jus usurpasse,

Liv. 27, 8, 9:

solita munia,

Tac. H. 4, 49 fin.:

modo comitatem et temperantiam, saepius violentiam ac libidines usurpans,

id. A. 11, 16:

otium post labores,

id. ib. 14, 55:

nec puduit has vestis usurpare etiam viros,

Plin. 11, 23, 27, § 78:

sibi quisque dominorum usurpat servitutem,

Dig. 8, 6, 6, § 1.—With de:

sed de hoc post erit usurpandum, cum de poëtis dicemus,

Varr. L. L. 6, § 52 Müll.— Impers.: usurpatum est, it is usual, customary; with a foll. ut, Dig. 50, 13, 1, § 6: quod in quibusdam provinciis usurpatur, Co. 2, 2, 22.—

In partic.

Aliquid oculis, auribus, etc., to take possession or cognizance of, i. e. to perceive, observe, etc., through the senses (ante-class.):

nec calidos aestus tuimur, nec frigora quimus Usurpare oculis,

Lucr. 1, 301:

advenio ex Seleuciā, Macedoniā atque Arabiā, Quas ego neque oculis neque pedibus umquam usurpavi meis,

I have never seen nor set foot in, Plaut. Trin. 4, 2, 4:

aliquid sensibus,

Lucr. 4, 975:

unde meae usurpant aures sonitum?

Plaut. Cas. 3, 5, 9.—

In jurid. lang., to get possession of, to acquire, obtain a thing:

amissam possessionem ex jure civili surculo defringendo,

Cic. de Or. 3, 28, 110:

nec interest is qui usurpaverit (possessionem) dominus sit, necne,

Dig. 41, 3, 5:

mercatores, qui de fundis fiscalibus mercari consuerunt, nullam immunitatem solvendi publici vectigalis usurpare possunt,

ib. 39, 4, 9, § 8.— Abscl.: Mucium dicere solitum, lege non isse usurpatum mulierem, quae, cum Kal. Jan. apud virum matrimonii causā esse coepisset, a. d. IIII. Kal. Jan. sequentis usurpatum isset;

non enim posse impleri trinoctium, quod abesse a viro usurpandi causa ex XII. tabulis deberet, because, unless absent from him at least three full days of the year, she became subject to him as his wife by prescription,

Gell. 3, 2, 12 sq. Weiss (Herz. legi: non esse usurpatam mulierem); cf. Macr. S. 1, 3, 9; Serv. ad Verg. G. 1, 31; Gai Inst. 1, 111; Gell. 18, 6, 8 sq.—

To assume or appropriate unlawfully, to usurp (not ante-Aug.):

civitatem Romanam usurpantes securi percussit,

Suet. Claud. 25:

dominium totius loci,

Cod. Just. 8, 10, 8:

cognomina,

Plin. 35, 10, 36, § 71:

illicitum collegium,

Dig. 47, 22, 2:

cujus jus tyranni quaque usurparunt,

Liv. 34, 32, 2:

alienam possessionem,

id. 33, 40, 5:

possessionem Armeniae,

Tac. A. 14, 26.—

To make use of or be acquainted with under any name, i. e. to name or call, to speak of habitually, adopt, assume in words or speech (cf. nuncupo):

Jovem atque Junonem, reliquos, quos fratres inter se agnatosque usurpari atque appellari videmus,

Cic. Univ. 11:

soleo saepe ante oculos ponere idque libenter crebris usurpare sermonibus, omnis posse, etc.,

id. Marcell. 2, 5:

Graecum verbum usurpavi,

id. Phil. 1, 1, 1:

admonet saepe usurpatae Dionysi tyranni vocis, quā, etc.,

Liv. 24, 22, 8:

saepe eum usurpasse vocem, multo miserius seni exilium esse,

id. 2, 40, 11:

tabulata instituenda sunt: hoc enim nomine usurpant agricolae ramos truncosque prominentes,

Col. 5, 6, 11:

C. Laelius, is, qui Sapiens usurpatur,

Cic. Off. 2, 11, 40; Vulg. Deut. 5, 11:

cum hoc decere... quod semper usurpamus in omnibus dictis et factis..cum hoc, inquam, decere dicimus,

speak of, insist on, Cic. Or. 22, 73.