Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

libella

  • 1 libella

    libella, ae, f. [libra]    - voir hors site libella. [st1]1 [-] petite pièce d'argent (valant un as), un as (1/10è du denier).    - Varr. L. 5, 174 ; Plin. 33, 42. [st1]2 [-] petite somme d'argent, un sou, une obole.    - tibi libellam argenti numquam credam, Plaut. Ps. 96: je ne confierai jamais un sou. --- Plaut. Cap. 944; Cic. Com. 11; Verr. 2, 26.    - ad libellam, Cic. Com. 4, 11: jusqu'au dernier sou, exactement, intégralement.    - heres ex libella (= ex asse), Cic. Att. 7, 2, 3: légataire universel. [st1]3 [-] niveau, niveau d'eau.    - Lucr. 4, 515; Vitr. 1, 6, 6; cf. Plin. 36, 188; 36, 172.    - locus qui est ad libellam aequus, Varr. R. R. 1, 6: un sol bien nivelé.    - ad libellam collocare, Vitr.: mettre de niveau.
    * * *
    libella, ae, f. [libra]    - voir hors site libella. [st1]1 [-] petite pièce d'argent (valant un as), un as (1/10è du denier).    - Varr. L. 5, 174 ; Plin. 33, 42. [st1]2 [-] petite somme d'argent, un sou, une obole.    - tibi libellam argenti numquam credam, Plaut. Ps. 96: je ne confierai jamais un sou. --- Plaut. Cap. 944; Cic. Com. 11; Verr. 2, 26.    - ad libellam, Cic. Com. 4, 11: jusqu'au dernier sou, exactement, intégralement.    - heres ex libella (= ex asse), Cic. Att. 7, 2, 3: légataire universel. [st1]3 [-] niveau, niveau d'eau.    - Lucr. 4, 515; Vitr. 1, 6, 6; cf. Plin. 36, 188; 36, 172.    - locus qui est ad libellam aequus, Varr. R. R. 1, 6: un sol bien nivelé.    - ad libellam collocare, Vitr.: mettre de niveau.
    * * *
        Libella, libellae, Diminutiuum, Nummulus argenteus, qui et As dicitur. Cic. Une piece d'argent vallant un peu plus de quatre deniers tournois. Il se prenoit pour la plus petite piece de monnoye qui fust.
    \
        Haeredem facere aliquem ex libella. Cic. Le faire son heritier de touts ses biens. Libella enim, quomodo et As, interdum totam significat haereditatem.
    \
        Libella. Plin. Un niveau, ou Liveau.

    Dictionarium latinogallicum > libella

  • 2 libella

    lībella, ae, f. dim. [libra].
    I.
    An as, a small silver coin, the tenth part of a denarius:

    nummi denarii decuma libella, quod libram pondo aeris valebat, et erat ex argento parva,

    Varr. L. L. 5, § 174 Müll.:

    librales, unde etiam nunc libella dicitur et dupondius, appendebantur asses,

    Plin. 33, 3, 13, § 42; Cato, R. R. 15, 1: sunt enim in sestertio libellae decem, singulae viginti, teruncii quadraginta, Volus. Maec. 66.—
    B.
    In gen.
    1.
    Prov. for a very small sum of money, as with us a farthing, groat, cent:

    una libella liber possum fieri,

    Plaut. Cas. 2, 5, 8; cf. id. Capt. 5, 1, 27:

    tibi libellam argenti numquam credam,

    id. Ps. 2, 2, 34:

    quoi neque libellai spes sit usquam gentium,

    id. ib. 1, 1, 96:

    quom libella nusquamst, nisi, etc.,

    id. ib. 4, 7, 47:

    quis Volcatio unam libellam dedisset?

    Cic. Verr. 2, 2, 10, § 26.—Hence, ad libellam, i. q. ad assem, to a farthing, to a cent, exactly, Cic. Rosc. Com. 4, 11.—
    2.
    In inheritances: ex libella, i. q. ex asse, sole heir:

    Curius fecit palam te ex libella, me ex teruncio,

    Cic. Att. 7, 2, 3.—
    II.
    An instrument for detecting any variation from a perfectly horizontal surface, a level, water-level, plummetline:

    libella aliqua si ex parti claudicat hilum,

    Lucr. 4, 515:

    collocare et expolire aliquid ad regulam et libellam,

    Vitr. 1, 6, 6; cf. Plin. 36, 25, 63, § 188:

    structuram (parietis) ad normam et libellam fieri, et ad perpendiculum respondere oportet,

    id. 36, 22, 51, § 172:

    locus qui est ad libellam aequus,

    quite, perfectly level, Varr. R. R. 1, 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > libella

  • 3 libella

    lībella, ae, f. (Demin. v. libra), I) im Münz- und Rechnungswesen: 1) eine röm.-kampan. Silbermünze = 1/10 denarius, im Werte = 1 As, Cato r. r. 15, 1. Varro LL. 5, 174. – übtr., für eine beliebig kleine Münze, wie unser Pfennig, Heller, Plaut. u. Cic.: tibi libellam argenti numquam credam, Plaut.: dah. HSIɔɔɔ ad libellam sibi deberi, auf den Pfennig (Heller), ganz genau, Cic. Rosc. com. 11. – 2) in der Silberrechnung = dem zehnten Teile eines sestertius, dh. das Zehntel, fecit te (heredem) ex libella, me ex teruncio, hat dich zum Erben eines Zehntels eingesetzt, doch so, daß du mir ein Vierteil abgibst, Cic. ad Att. 7, 2, 3. – II) die Bleiwage, Setzwage, Wasserwage, Schrotwage, Lucr. 4, 513. Vitr. 1, 6, 6 u. 3, 4, 5. Plin. 36, 172 u. 188: vollst. libella fabrilis, Colum. 3, 13, 12. Veget. mil. 3, 20. p. 107, 22 L.2: dah. locus, qui est ad libellam aequus, völlig wagerecht, Varro r. r. 1, 6, 6.

    lateinisch-deutsches > libella

  • 4 libella

    lībella, ae, f. (Demin. v. libra), I) im Münz- und Rechnungswesen: 1) eine röm.-kampan. Silbermünze = 1/10 denarius, im Werte = 1 As, Cato r. r. 15, 1. Varro LL. 5, 174. – übtr., für eine beliebig kleine Münze, wie unser Pfennig, Heller, Plaut. u. Cic.: tibi libellam argenti numquam credam, Plaut.: dah. HSIɔɔɔ ad libellam sibi deberi, auf den Pfennig (Heller), ganz genau, Cic. Rosc. com. 11. – 2) in der Silberrechnung = dem zehnten Teile eines sestertius, dh. das Zehntel, fecit te (heredem) ex libella, me ex teruncio, hat dich zum Erben eines Zehntels eingesetzt, doch so, daß du mir ein Vierteil abgibst, Cic. ad Att. 7, 2, 3. – II) die Bleiwage, Setzwage, Wasserwage, Schrotwage, Lucr. 4, 513. Vitr. 1, 6, 6 u. 3, 4, 5. Plin. 36, 172 u. 188: vollst. libella fabrilis, Colum. 3, 13, 12. Veget. mil. 3, 20. p. 107, 22 L.2: dah. locus, qui est ad libellam aequus, völlig wagerecht, Varro r. r. 1, 6, 6.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > libella

  • 5 libella

    lībella, ae f. [demin. к libra I \]
    1) (= as) мелкая серебряная монета (0,1 денария)
    2) грош, полушка, безделица
    ecquis ei unam libellam dedit? C — дал ли ему кто-л. хоть один грош?
    3) (тж. l. fabrīlis Col) уровень, ватерпас ( locus ad libellam aequus Vr)

    Латинско-русский словарь > libella

  • 6 libella

    libella libella, ae f грош

    Латинско-русский словарь > libella

  • 7 lībella

        lībella ae, f dim.    [libra], an as, the tenth of a denarius: ecquis Volcatio unam libellam dedisset? a single cent: ad libellam, to a farthing: fecit te (heredem) ex libellā, me ex teruncio, i. e. sole heir, on condition of giving me one fourth.
    * * *
    small silver coin, plumbline; level

    Latin-English dictionary > lībella

  • 8 libella

    мелкая серебряная монета (1. 9 C. 1, 4).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > libella

  • 9 sembella

    sembella, ae, f. [contr. from semi and libella], a half -libella (a coin):

    sembella quod libellae dimidium, quod semis assis,

    Varr. L. L. 5, § 174 Müll.:

    eandem rationem habere assem ad semissem, quam habet in argento libella ad sembellam,

    id. ib. 10, § 38 ib.

    Lewis & Short latin dictionary > sembella

  • 10 sembella

    sēmbella, ae, f. (zsgz. aus semilibella), eine halbe libella (s. d.), ein halber As, Varro LL. 5, 174.

    lateinisch-deutsches > sembella

  • 11 valeo

    valeo, valuī, valitūrus, ēre (zu gotisch waldan, ahd. waltan, nhd. walten), bei Kräften sein, sich bei Kräften befinden, kräftig sein, Kraft haben, stark sein, I) eig.: A) im allg.: a) übh.: sanus homo, qui bene valet, Cels.: puer ille ut magnus est et multum valet! Plaut.: si corpus valet, Cels.: si satis valet (aeger), Cels.: prout nervi valent, Cels. – animo parum valere, seiner Denkkraft nicht recht mehr mächtig sein, geistesschwach sein, Sall. Iug. 11, 5. Aur. Vict. epit. 14, 10. – b) körperlich zu etwas stark-, tüchtig sein, α) v. Pers.u. personif. Ggstdn.: αα) m. Praepp.: alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere, Cic. de off. 1, 107: v. Lebl., sunt mihi quae valeant in talia pondera vires, Ov. met. 13, 286: non valere in impetum, keine Schlagkraft haben, Sen. nat. qu. 1, 14, 4: non valere in flammam, zu einer Fl. nicht Kraft genug haben, ibid. 2, 18. – ββ) m. folg. Infin., physisch die Kraft haben, stark genug-, imstande sein, vermögen, si aut valeo stare aut etc., Hor.: valet ima summis mutare deus, Hor.: aegre v. evadere, Suet.: ut neque calceum perpeti neque libellos evolvere aut tenere omnino valeret, Suet. – v. Lebl., aestus non valet e lapide hoc impellere res, Lucr.: quid ferre recusent, quid valeant (sc. ferre) umeri, Hor.: m. Dat. Gerund. als grammat. t.t., ve et agendae rei et minuendae valet, bewirkt eine Vergrößerung od. Verminderung, Gell. 5, 12, 10: m. pro u. Abl., nam (i littera) pro brevi et pro longa valet, Mar. Victorin. 17, 18 K. – β) von Heilmitteln, kräftig-, wirksam sein, wirken, αα) mit Praepp. u. Advv. und mit Abl. causae: valere ad id, v. ad omnia, Cels.: valere contra serpentium morsus, Plin.: v. adversus animal nominis sui, Plin.: v. aeque, v. parum, Cels.. v. eodem, Cels. – v. potu, illitu, suffitu, Plin. – ββ) m. Dat. Gerund., medicamenta, quae gerendis venenis valent, Gell. – γγ) m. Infin., die Kraft haben, marrubii sucus et porri valet eiusmodi necare animalia, Colum.: sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, Plin. – c) sehr stark sein, v. Lauten = stark tönen, stark ausgesprochen werden, cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, Quint. 1, 11, 5.

    B) prägn., physisch wohl-, gesund-, munter sein, sich wohl befinden (Ggstz. aegrotare, aegrum esse), a) übh.: α) m. Advv.: optime v. et gravissime aegrotare, Cic.: bene, melius v., Cic.: recte v., Plaut. u. Dolab. in Cic. ep.: minus v., unpäßlich sein, Cic.: impers., quibus aut deficitur aut recte valetur, Th. Prisc. 2, 16 in. – β) mit bl. Abl. od. ab u. Abl. des Körpers u. Körperteiles usw., v. corpore, Cic.: v. pedibus, Nep.: v. stomacho, Iuven. – v. a corpore, Plaut.: ab oculis, Gell.: nec minus valeo, quam corpore, mente, Ov. trist. 3, 8, 33. – γ) m. ab u. Abl. der Krankheit: a morbo valui, ab animo aeger fui, Plaut. – δ) absol.: valeo et salvus sum, Plaut.: qui valere (gesund bleiben) et senescere volet, Cels.: ut vales? wie befindest du dich? wie steht's (mit der Gesundheit)? Ter. – so der Anfang in Briefen: si vales, bene est (abgekürzt S.V.B.E.), auch mit dem Zusatze ego od. equidem valeo (abgekürzt E.V. od. E.Q.V.), Cic. ep. 13, 6 in. Vatin. in Cic. ep. 5, 9 in. u.a.: nos valemus, Fronton. epist. ad M. Caes. 4, 5 u. 6. – impers., quid agitur, Sagaristio? ut valetur? wie geht's? wie steht's (mit der Gesundheit)? Plaut. Pers. 309. – b) als Abschiedsgruß: α) vale od. valeas, lebe wohl! Ph. valeas. Di. vale, Plaut. truc. 433: bene vale, Plaut.: vale atque salve, Plaut.: valete, Plaut. – dictoque vale ›vale‹ inquit et Echo, Verg. ecl. 3, 79; vgl. Ov. met. 3, 501. – so auch der häufige Schluß der Briefe: vale, Cic. ep. 6, 22, 3: vive valeque! Hor. sat. 2, 5, 110: vive, vale! Hor. ep. 1, 6, 67: bene vale et me dilige, Mat. in Cic. ep. 11, 28, 8: cura ut valeas, Cic. ep. 7, 20, 3 u.a. – auch als Abschiedsgruß an Verstorbene, zB. salve aeternum mihi aeternumque vale, Verg. Aen. 11, 98; vgl. Donat. Ter. Andr. 4, 2, 13. – als Ausdruck der Abweisung, Verschmähung, wie unser gehab' dich wohl! geh! geht! fahre hin! fahret hin! fort mit! valeas, habeas istam, Ter.: ›haud mihi vitā est opus hāc‹ ut et ›valeas (laß mich ungeschoren)‹, Hor.: si talis est deus, valeat, Cic.: valeat Venus valeantque puellae, Tibull.: valete curae, Petron.: quare valeant ista, fort damit! genug davon! Cic.: valeant, qui inter nos discidium volunt, Ter. – β) valere iubere od. dicere od. (bei Spät.) facere, jmdm. Lebewohl sagen, von jmd. Abschied nehmen, illum salutavi, post etiam iussi valere, Cic. – obstinatissime retinuit, ut liberti servique mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, wir »einen guten Morgen, eine gute Nacht wünschen«, Suet.: dicere triste ›vale‹, Ov.: supremum ›vale‹ dicere, Ov.: saepe ›vale‹ dicto rursum sum multa locutus, Ov.: u. vale dicere (in Ausgaben auch als ein Wort valedicere) alci (Ggstz. salutare alqm), Sen. ep. 17, 11. Sulp. Sev. dial. 1, 3. § 1 (wo Perf. vale dixi): u. so iam dixisse rebus humanis valere, Apul. flor. 16. p. 21, 19 Kr. – dafür spätlat. vale facere od. als ein Wort valefacere (alci), zB. Apul. met. 4, 18. Augustin. epist. 65, 2. Vulg. act. apost. 18, 18 u. 21; 21, 6. Paul. in vit. Ambros. 25: valefecerunt mundo, entsagten der W., Augustin. serm. 15, 9: fecit vale patri suo et matri suae, Vulg. Tob. 5, 22. – c) in der Beteuerungsformel ne valeam, nisi etc., ich will nicht gesund sein, wenn nicht usw., M. Aurel. bei Fronto ad M. Caes. 2, 3 (6). p. 28 19 N.

    II) übtr.: A) im allg., Kraft-, Geltung haben, Einfluß-, Macht-, Wirkung haben, gelten, vermögen, etw. ausrichten, seine Geltung behaupten, überwie gen, den Ausschlag geben, a) übh.: qui plus opibus, armis, potentiā valent, Cic.: plurimum, Cic.: plurimum proficere et v., Cic.: longe plurimum valere ingenio, Cic.: satis valere in populari genere dicendi, Cic.: quicquid valebo, valebo tibi, Cic.: multum (plus, plurimum) valere apud alqm, Cic. u. Caes.: multum v. equitatu, Caes.: minus v., Caes.: tantum v., Caes.: ne valeret nimis, Cic. – v. Lebl., sine veritate nomen amicitiae valere non potest, seine Geltung behaupten, Cic.: utrum apud eos pudor atque officium an timor valeret (überwiege), Caes.: sed haec eadem num censes apud eos ipsos valere, hätte eine gleiche Wirkung, Cic.: cuius ratio etsi non valuit, zur Geltung gelangte, durchdrang, Nep.: ut valeret (lex), effecit, brachte es zur Geltung, Nep.: ignari, quid gravitas valeret, Cic.: hanc auctoritatem quantum valituram esse existimetis, Cic.: nihil putas valere in iudiciis bonorum virorum testimonia, Cic.: in uno servulo familiae nomen non valet, ist der N. Fam. nicht anwendbar, Cic.: gravis illa facultas, quae saepe valuit in consule deligendo, den Ausschlag gab, Cic.: nescis, quo valeat nummus? in welchem Wert stehe? Hor. – valere m. allg. Acc., valere nihil aliud quam ut etc., Liv. 7, 17, 13. – b) mit Rücksicht auf ein bestimmtes Ziel = α) m. ad u. Akk. od. m. in u. Akk. od. m. Infin., zu etw. die Kraft-, die Macht haben, beitragen, mitwirken, etw. zu tun imstande-, geeignet sein, vermögen, tu non solum ad neglegendas leges, verum etiam ad evertendas valuisti, Cic.: v. Lebl., illud perficiam, ut invidia mihi valeat ad gloriam, Cic.: hoc praeceptum ad tollendam amicitiam valet, Cic.: sive illa vestis mutatio ad luctum ipsorum sive ad deprecandum valebat (eine Geltung, Bedeutung hatte), Cic.: ad corporum sanationem multum ipsa corpora et natura valet, trägt viel bei, wirkt sehr mit, Cic.: valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui etc., viel trägt zur siegreichen Führung der Sache bei, daß usw., Cic.: qui (amici) parum valent in unius elati solacium, vermögen uns eben nicht über den Tod eines einzigen zu trösten, Sen. ep. 63, 10. – dafür m. folg. Infin., nam si certam finem esse viderent aerumnarum homines, aliquā ratione valerent religionibus atque minis obsistere vatum, Lucr.: nec continere suos ab direptione castrorum valuit, Liv.: atqui P. Rutilio auctoritatem adimere non valuerunt, Val. Max.: suorum (manus) effugere non valuit, Curt.: von Lebl., res secundae valent commutare naturam, Curt.: quas (feminas) condicio naturae et verecundia stolae ut in foro et iudicio tacerent cohibere non valuit, Val. Max. – u. valere ad id, ut od. ne, Liv.: u. non (nec) valere m. folg. quin u. Konj., nec potestas nec suffragatio horum valuit, quin, quorum patres avosque consules viderant, eos nobilitate praeferrent, Liv. 4, 44, 2. – β) m. in u. Akk. od. m. Ziel- Advv., für od. gegen jmd. gelten, wohin abzielen, in se, in Romanos, in ipsum, Cic.: definitio in omnes valet, gilt für alle, Cic.: responsum quo valeret, Nep.: hoc eo valebat, ut etc., Nep. – γ) m. contra u. Akk., cur desperemus veritatem ipsam contra fallacem captiosamque facundiam suā propriā vi et claritate valituram (esse)? Lact. de opif. dei 20, 5. – δ) m. adversus u. Akk., quantum istae minae adversus plebis consensum valerent, ausrichten könnten, Liv. 4, 4, 3.

    B) insbes.: 1) v. Geldeswert = so u. so viel gelten, wert sein, zustehen kommen, nummi denarii decuma libella (dicta), quod libram pondo aeris valebat, Varro LL.: ita ut scrupulum valeret sestertios vicenos, Plin.: dum pro argenteis decem aureus unus valeret, Liv.: quanti omnibus valet (servus), ICt.: quasi minimo valeret hereditas, ICt.: caro (teuer) mihi valent stillae temporum, Augustin. conf. 11, 2, 1: carum est, quia caro valet, Augustin. serm. 21, 4: tanto quisque comparat quanto valet, Augustin. serm. 117, 1: pluris apud eum valere David amicitiam iudicabat, Ambros. de off. 2, 7, 36. – 2) v. Wortbedeutungen, wie das griech. δύνασθαι, gelten, bedeuten, heißen, nuncupare nominare valere apparet in legibus, Varro LL.: verbum, quod idem valeat, gleichbedeutend, synonym ist, Cornif. rhet. u. Cic.: et intellego et sentio et video saepe idem valent, quod scio, Quint.: becco valet gallinacei rostrum, Suet. – / valen = valesne, Plaut. trin. 50. – vulg. Fut. valevit (= valebit), Corp. inscr. Lat. 8, 5352.

    lateinisch-deutsches > valeo

  • 12 sembella

    sēmbella, ae, f. (zsgz. aus semilibella), eine halbe libella (s. d.), ein halber As, Varro LL. 5, 174.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sembella

  • 13 valeo

    valeo, valuī, valitūrus, ēre (zu gotisch waldan, ahd. waltan, nhd. walten), bei Kräften sein, sich bei Kräften befinden, kräftig sein, Kraft haben, stark sein, I) eig.: A) im allg.: a) übh.: sanus homo, qui bene valet, Cels.: puer ille ut magnus est et multum valet! Plaut.: si corpus valet, Cels.: si satis valet (aeger), Cels.: prout nervi valent, Cels. – animo parum valere, seiner Denkkraft nicht recht mehr mächtig sein, geistesschwach sein, Sall. Iug. 11, 5. Aur. Vict. epit. 14, 10. – b) körperlich zu etwas stark-, tüchtig sein, α) v. Pers.u. personif. Ggstdn.: αα) m. Praepp.: alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere, Cic. de off. 1, 107: v. Lebl., sunt mihi quae valeant in talia pondera vires, Ov. met. 13, 286: non valere in impetum, keine Schlagkraft haben, Sen. nat. qu. 1, 14, 4: non valere in flammam, zu einer Fl. nicht Kraft genug haben, ibid. 2, 18. – ββ) m. folg. Infin., physisch die Kraft haben, stark genug-, imstande sein, vermögen, si aut valeo stare aut etc., Hor.: valet ima summis mutare deus, Hor.: aegre v. evadere, Suet.: ut neque calceum perpeti neque libellos evolvere aut tenere omnino valeret, Suet. – v. Lebl., aestus non valet e lapide hoc impellere res, Lucr.: quid ferre recusent, quid valeant (sc. ferre) umeri, Hor.: m. Dat. Gerund. als grammat. t.t., ve et agendae rei et minuendae valet,
    ————
    bewirkt eine Vergrößerung od. Verminderung, Gell. 5, 12, 10: m. pro u. Abl., nam (i littera) pro brevi et pro longa valet, Mar. Victorin. 17, 18 K. – β) von Heilmitteln, kräftig-, wirksam sein, wirken, αα) mit Praepp. u. Advv. und mit Abl. causae: valere ad id, v. ad omnia, Cels.: valere contra serpentium morsus, Plin.: v. adversus animal nominis sui, Plin.: v. aeque, v. parum, Cels.. v. eodem, Cels. – v. potu, illitu, suffitu, Plin. – ββ) m. Dat. Gerund., medicamenta, quae gerendis venenis valent, Gell. – γγ) m. Infin., die Kraft haben, marrubii sucus et porri valet eiusmodi necare animalia, Colum.: sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, Plin. – c) sehr stark sein, v. Lauten = stark tönen, stark ausgesprochen werden, cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, Quint. 1, 11, 5.
    B) prägn., physisch wohl-, gesund-, munter sein, sich wohl befinden (Ggstz. aegrotare, aegrum esse), a) übh.: α) m. Advv.: optime v. et gravissime aegrotare, Cic.: bene, melius v., Cic.: recte v., Plaut. u. Dolab. in Cic. ep.: minus v., unpäßlich sein, Cic.: impers., quibus aut deficitur aut recte valetur, Th. Prisc. 2, 16 in. – β) mit bl. Abl. od. ab u. Abl. des Körpers u. Körperteiles usw., v. corpore, Cic.: v. pedibus, Nep.: v. stomacho, Iuven. – v. a corpore, Plaut.: ab oculis, Gell.: nec minus valeo, quam corpore, mente, Ov. trist. 3, 8, 33. – γ) m. ab u. Abl. der
    ————
    Krankheit: a morbo valui, ab animo aeger fui, Plaut. – δ) absol.: valeo et salvus sum, Plaut.: qui valere (gesund bleiben) et senescere volet, Cels.: ut vales? wie befindest du dich? wie steht's (mit der Gesundheit)? Ter. – so der Anfang in Briefen: si vales, bene est (abgekürzt S.V.B.E.), auch mit dem Zusatze ego od. equidem valeo (abgekürzt E.V. od. E.Q.V.), Cic. ep. 13, 6 in. Vatin. in Cic. ep. 5, 9 in. u.a.: nos valemus, Fronton. epist. ad M. Caes. 4, 5 u. 6. – impers., quid agitur, Sagaristio? ut valetur? wie geht's? wie steht's (mit der Gesundheit)? Plaut. Pers. 309. – b) als Abschiedsgruß: α) vale od. valeas, lebe wohl! Ph. valeas. Di. vale, Plaut. truc. 433: bene vale, Plaut.: vale atque salve, Plaut.: valete, Plaut. – dictoque vale ›vale‹ inquit et Echo, Verg. ecl. 3, 79; vgl. Ov. met. 3, 501. – so auch der häufige Schluß der Briefe: vale, Cic. ep. 6, 22, 3: vive valeque! Hor. sat. 2, 5, 110: vive, vale! Hor. ep. 1, 6, 67: bene vale et me dilige, Mat. in Cic. ep. 11, 28, 8: cura ut valeas, Cic. ep. 7, 20, 3 u.a. – auch als Abschiedsgruß an Verstorbene, zB. salve aeternum mihi aeternumque vale, Verg. Aen. 11, 98; vgl. Donat. Ter. Andr. 4, 2, 13. – als Ausdruck der Abweisung, Verschmähung, wie unser gehab' dich wohl! geh! geht! fahre hin! fahret hin! fort mit! valeas, habeas istam, Ter.: ›haud mihi vitā est opus hāc‹ ut et ›valeas (laß mich ungeschoren)‹, Hor.: si talis est deus, valeat, Cic.:
    ————
    valeat Venus valeantque puellae, Tibull.: valete curae, Petron.: quare valeant ista, fort damit! genug davon! Cic.: valeant, qui inter nos discidium volunt, Ter. – β) valere iubere od. dicere od. (bei Spät.) facere, jmdm. Lebewohl sagen, von jmd. Abschied nehmen, illum salutavi, post etiam iussi valere, Cic. – obstinatissime retinuit, ut liberti servique mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, wir »einen guten Morgen, eine gute Nacht wünschen«, Suet.: dicere triste ›vale‹, Ov.: supremum ›vale‹ dicere, Ov.: saepe ›vale‹ dicto rursum sum multa locutus, Ov.: u. vale dicere (in Ausgaben auch als ein Wort valedicere) alci (Ggstz. salutare alqm), Sen. ep. 17, 11. Sulp. Sev. dial. 1, 3. § 1 (wo Perf. vale dixi): u. so iam dixisse rebus humanis valere, Apul. flor. 16. p. 21, 19 Kr. – dafür spätlat. vale facere od. als ein Wort valefacere (alci), zB. Apul. met. 4, 18. Augustin. epist. 65, 2. Vulg. act. apost. 18, 18 u. 21; 21, 6. Paul. in vit. Ambros. 25: valefecerunt mundo, entsagten der W., Augustin. serm. 15, 9: fecit vale patri suo et matri suae, Vulg. Tob. 5, 22. – c) in der Beteuerungsformel ne valeam, nisi etc., ich will nicht gesund sein, wenn nicht usw., M. Aurel. bei Fronto ad M. Caes. 2, 3 (6). p. 28 19 N.
    II) übtr.: A) im allg., Kraft-, Geltung haben, Einfluß-, Macht-, Wirkung haben, gelten, vermögen, etw. ausrichten, seine Geltung behaupten, überwie-
    ————
    gen, den Ausschlag geben, a) übh.: qui plus opibus, armis, potentiā valent, Cic.: plurimum, Cic.: plurimum proficere et v., Cic.: longe plurimum valere ingenio, Cic.: satis valere in populari genere dicendi, Cic.: quicquid valebo, valebo tibi, Cic.: multum (plus, plurimum) valere apud alqm, Cic. u. Caes.: multum v. equitatu, Caes.: minus v., Caes.: tantum v., Caes.: ne valeret nimis, Cic. – v. Lebl., sine veritate nomen amicitiae valere non potest, seine Geltung behaupten, Cic.: utrum apud eos pudor atque officium an timor valeret (überwiege), Caes.: sed haec eadem num censes apud eos ipsos valere, hätte eine gleiche Wirkung, Cic.: cuius ratio etsi non valuit, zur Geltung gelangte, durchdrang, Nep.: ut valeret (lex), effecit, brachte es zur Geltung, Nep.: ignari, quid gravitas valeret, Cic.: hanc auctoritatem quantum valituram esse existimetis, Cic.: nihil putas valere in iudiciis bonorum virorum testimonia, Cic.: in uno servulo familiae nomen non valet, ist der N. Fam. nicht anwendbar, Cic.: gravis illa facultas, quae saepe valuit in consule deligendo, den Ausschlag gab, Cic.: nescis, quo valeat nummus? in welchem Wert stehe? Hor. – valere m. allg. Acc., valere nihil aliud quam ut etc., Liv. 7, 17, 13. – b) mit Rücksicht auf ein bestimmtes Ziel = α) m. ad u. Akk. od. m. in u. Akk. od. m. Infin., zu etw. die Kraft-, die Macht haben, beitragen, mitwirken, etw. zu tun imstande-, geeignet
    ————
    sein, vermögen, tu non solum ad neglegendas leges, verum etiam ad evertendas valuisti, Cic.: v. Lebl., illud perficiam, ut invidia mihi valeat ad gloriam, Cic.: hoc praeceptum ad tollendam amicitiam valet, Cic.: sive illa vestis mutatio ad luctum ipsorum sive ad deprecandum valebat (eine Geltung, Bedeutung hatte), Cic.: ad corporum sanationem multum ipsa corpora et natura valet, trägt viel bei, wirkt sehr mit, Cic.: valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui etc., viel trägt zur siegreichen Führung der Sache bei, daß usw., Cic.: qui (amici) parum valent in unius elati solacium, vermögen uns eben nicht über den Tod eines einzigen zu trösten, Sen. ep. 63, 10. – dafür m. folg. Infin., nam si certam finem esse viderent aerumnarum homines, aliquā ratione valerent religionibus atque minis obsistere vatum, Lucr.: nec continere suos ab direptione castrorum valuit, Liv.: atqui P. Rutilio auctoritatem adimere non valuerunt, Val. Max.: suorum (manus) effugere non valuit, Curt.: von Lebl., res secundae valent commutare naturam, Curt.: quas (feminas) condicio naturae et verecundia stolae ut in foro et iudicio tacerent cohibere non valuit, Val. Max. – u. valere ad id, ut od. ne, Liv.: u. non (nec) valere m. folg. quin u. Konj., nec potestas nec suffragatio horum valuit, quin, quorum patres avosque consules viderant, eos nobilitate praeferrent, Liv. 4, 44, 2. – β) m. in u. Akk. od. m. Ziel-
    ————
    Advv., für od. gegen jmd. gelten, wohin abzielen, in se, in Romanos, in ipsum, Cic.: definitio in omnes valet, gilt für alle, Cic.: responsum quo valeret, Nep.: hoc eo valebat, ut etc., Nep. – γ) m. contra u. Akk., cur desperemus veritatem ipsam contra fallacem captiosamque facundiam suā propriā vi et claritate valituram (esse)? Lact. de opif. dei 20, 5. – δ) m. adversus u. Akk., quantum istae minae adversus plebis consensum valerent, ausrichten könnten, Liv. 4, 4, 3.
    B) insbes.: 1) v. Geldeswert = so u. so viel gelten, wert sein, zustehen kommen, nummi denarii decuma libella (dicta), quod libram pondo aeris valebat, Varro LL.: ita ut scrupulum valeret sestertios vicenos, Plin.: dum pro argenteis decem aureus unus valeret, Liv.: quanti omnibus valet (servus), ICt.: quasi minimo valeret hereditas, ICt.: caro (teuer) mihi valent stillae temporum, Augustin. conf. 11, 2, 1: carum est, quia caro valet, Augustin. serm. 21, 4: tanto quisque comparat quanto valet, Augustin. serm. 117, 1: pluris apud eum valere David amicitiam iudicabat, Ambros. de off. 2, 7, 36. – 2) v. Wortbedeutungen, wie das griech. δύνασθαι, gelten, bedeuten, heißen, nuncupare nominare valere apparet in legibus, Varro LL.: verbum, quod idem valeat, gleichbedeutend, synonym ist, Cornif. rhet. u. Cic.: et intellego et sentio et video saepe idem valent, quod scio, Quint.: becco valet gallinacei rostrum, Suet. –
    ————
    valen = valesne, Plaut. trin. 50. – vulg. Fut. valevit (= valebit), Corp. inscr. Lat. 8, 5352.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > valeo

  • 14 delibero

    dē-lībĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [de and libro, libra; cf. Paul. ex Fest. p. 74, 1 Müll.: deliberare a libella, qua quid perpenditur dictum], to weigh well in one's mind, to consider maturely, deliberate respecting a thing; to take counsel, consult, advise upon (freq. and class.; for syn. cf. cogito, agito, volvo, reputo, perpendo, meditor, commentor, consulo).
    I.
    Prop.
    A.
    In gen.:

    re deliberata, post diem tertium ad Caesarem reversuros,

    Caes. B. G. 4, 9; so,

    re deliberata,

    id. B. C. 1, 10:

    delibera hoc, dum ego redeo,

    Ter. Ad. 2, 1, 42:

    de summa rerum deliberare,

    Caes. B. C. 2, 30:

    de geographia etiam atque etiam,

    Cic. Att. 2, 7:

    de necanda filia,

    Suet. Aug. 65:

    de singulis articulis temporum,

    id. Claud. 4 al.:

    deliberare Velitne an non,

    Ter. Hec. 3, 5, 58:

    utrum... an (with concoquere),

    Cic. Rosc. Com. 15, 45:

    an recipiat,

    Quint. 7, 1, 24; cf.:

    quando incipiendum sit,

    id. 12, 6, 3:

    ego amplius deliberandum censeo,

    Ter. Ph. 2, 4, 17; so absol., Caes. B. G. 1, 7 fin.; Cic. Off. 1, 3, 9; Quint. 3, 8, 35 sq.; Vulg. 2 Reg. 21, 13 al.:

    cum aliquo de salute fortunisque alicujus,

    Cic. Att. 11, 3; Liv. 32, 34; cf.:

    cum judicibus quasi deliberamus,

    Quint. 9, 2, 21:

    cum cupiditate id est cum animi levissima parte deliberat,

    takes counsel of, Cic. Fin. 2, 34, 115:

    cum materia,

    Quint. 3, 7, 16:

    cum causis,

    id. 7, 10, 10:

    cum re praesenti,

    id. 9, 4, 117.— Pass. impers.:

    deliberatur de Avarico in communi concilio, incendi placeret an defendi,

    Caes. B. G. 7, 15, 3:

    ut utri potissimum consulendum sit deliberetur,

    Cic. Inv. 2, 58, 174 al. — Prov.:

    deliberando saepe perit occasio,

    Pub. Syr. 140 (Rib.):

    deliberandum est saepe, statuendum est semel,

    id. 132.—
    B.
    In partic.
    1.
    (Like consulo, no. I. B. 1.) To consult an oracle (only in Nepos):

    ex his delecti Delphos deliberatum missi sunt... his consulentibus, etc.,

    Nep. Milt. 1, 2:

    so with consulere,

    id. Them. 2, 6.—
    2.
    Pass. impers.: deliberari, to be maturely discussed, hence to be in doubt, usually with potest, non potest, etc.:

    ex eo deliberari poterit, ducenda necne alvus sit,

    Cels. 3, 13, § 12:

    neque maneatis aut abeatis deliberari potest,

    i. e. you must certainly go away, Liv. 7, 35, 8:

    M. Aemilius, qui pejor an ignavior sit, deliberari non potest,

    Sall. Hist. Fr. 1, 48, 3. Cf.: nemo deliberat, no one doubts, etc., Min. Fel. 35, 4. —
    II.
    Meton. (causa pro effectu), to resolve, determine, after deliberation (rare in the verb. finit.; usually in the part. perf., with inf. or acc. and inf.):

    quod iste certe statuerat ac deliberaverat non adesse,

    Cic. Verr. 2, 1, 1: (Cleopatra) deliberata morte ferocior, * Hor. Od. 1, 37, 29: certum ac deliberatum est me illis obsequi, Turpil. ap. Non. 282, 11, and 429, 21;

    so with certum,

    Cic. Rosc. Am. 11, 31:

    cum mihi deliberatum et constitutum sit ita gerere consulatum, etc.,

    id. Agr. 1, 8, 25:

    sic habuisti statutum cum animo ac deliberatum, omnes judices reicere,

    id. Verr. 2, 3, 41: deliberatum est non tacere amplius, Afran. ap. Interpr. Verg. A. 10, 564.—Hence, dēlībĕrātus, a, um, P. a., resolved upon, determined, certain (rare):

    neque illi quicquam deliberatius fuit quam me... evertere,

    Cic. Fam. 5, 2, 8:

    instructius deliberatiusque,

    Gell. 1, 13, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > delibero

  • 15 regula

    rēgŭla, ae, f. [rego], a straight piece of wood, ruler, rule (class.; cf.: norma, libella).
    I.
    Lit.: atque si id crederemus, non egeremus perpendiculis, non normis, non regulis, Cic. Fragm. ap. Non. 163, 2; cf.

    (with linea): perpendiculum, and norma,

    Vitr. 7, 3:

    materiam ad regulam et libellam exigere,

    Plin. 36, 25, 63, § 188; Col. 3, 13, 11 sq.:

    hoc cum regulā exploraveris aequale,

    Pall. 1, 9, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    A straight staff; in gen., a stick, lath, bar (of wood or iron):

    quadratas regulas, quattuor patentes digitos, defigunt,

    Caes. B. C. 2, 10; Front. Strat. 3, 13, 6; Col. 6, 19, 3; 6, 26, 2; 12, 50, 10; Plin. 15, 1, 2, § 5; Cels. 8, 10; Vitr. 5, 10; Stat. Th. 6, 594:

    aurea,

    an ingot of gold, Vulg. Josue, 7, 21.—
    2.
    A measuringrod:

    in regulā, in pondere,

    Vulg. Lev. 19, 35.—
    3.
    In mechanics.
    a.
    Plur., the two cheeks on each side of the channel in which the dart of the catapult lay; also called bucculae, Vitr. 10, 12.—
    b.
    The shank of a triglyph, Vitr. 4, 3.—
    c.
    The disks of an oilpress:

    quod si regulis olea prematur, et praelum et suculam et regulas dominum parare oportere,

    Dig. 19, 2, 19, § 2.—
    II.
    Trop., a rule, pattern, model, example (cf.:

    formula, praescriptio): fontem omnium bonorum in corpore esse: hanc normam, hanc regulam, hanc praescriptionem esse naturae,

    Cic. Ac. 2, 46, 140:

    regula, ad quam eorum dirigantur orationes, qui, etc.,

    id. Opt. Gen. 7 fin.; id. Fin. 1, 19, 63:

    regula, quā vera et falsa judicarentur,

    id. Brut. 41, 152:

    nos studia nostra nostrae naturae regulā metiamur,

    id. Off. 1, 31, 110:

    (lex est) juris atque injuriae regula,

    id. Leg. 1, 6, 19:

    regula totius philosophiae,

    id. Ac. 2, 9, 29; cf. id. N. D. 1, 16, 43:

    pravissima consuetudinis regula,

    id. Brut. 74, 258:

    mediocritatis regula,

    id. Off. 2, 17, 59:

    omnium una regula est,

    id. ib. 3, 31, 81:

    emendate loquendi regula,

    Quint. 1, 5, 1; so,

    loquendi,

    id. 1, 7, 1:

    sermonis,

    id. 1, 6, 44:

    morum,

    Mart. 11, 2, 3 et saep.:

    ad legem ac regulam compositum esse,

    Quint. 12, 10, 50; cf.:

    locuti sunt ad hanc regulam,

    id. 9, 4, 4:

    habeo regulam, ut talia visa vera judicem,

    Cic. Ac. 2, 18, 58:

    assit Regula, peccatis quae poenas irroget aequas,

    Hor. S. 1, 3, 118:

    secundam regulam nostram,

    Vulg. 2 Cor. 10, 15; cf. id. ib. v. 13, 16; id. Phil. 3, 16.—In plur. (only late Lat.), Gai. Inst. 3, § 142; Cod. Just. 1, 17, 2, § 10; Arn. 1, n. 59:

    regulae credendi,

    Aug. Doctr. Chr. 4, 9 init.

    Lewis & Short latin dictionary > regula

  • 16 teruncius

    ter-uncĭus, ii, m. (sc. nummus) [uncia].
    I.
    Lit., three twelfths of an as, a quarter - as, Varr. L. L. 5, § 174 Müll.; Plin. 33, 3, 13, § 45.—
    2.
    Transf., a trifle: sic in provinciā nos gerimus, ut nullus teruncius insumatur in quemquam, i. q. not a farthing, not a cent, Cic. Att. 5, 17, 2; 6, 2, 4; id. Fam. 2, 17, 4; id. Fin. 3, 14, 45:

    non jam teruncii faciunt,

    Plaut. Capt. 3, 1, 17; App. Mag. p. 323, 14.—
    II.
    Of inheritances, the fourth part:

    Curius fecit palam te (heredem) ex libellā, me ex teruncio,

    Cic. Att. 7, 2, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > teruncius

См. также в других словарях:

  • Libella C — Libella Werbung aus den 1950er Jahren Aktuelles Libella Werbeplakat Libella ist ein alkoholfreies Erfrischungsgetränk, das 1951 auf den deutschen Markt kam und in den 1950er und 1960er Jahren weit verbre …   Deutsch Wikipedia

  • LIBELLA — in re nummaria, olim decima fuit pars denarii: Ita enim Vatro l. 4. de Ling. Lat. Nummi denarii decuma Libella, quod libram pondo as valeat, et erat ex argento parva. Sembella, quod sit Libellae dimidium, quod semis assis. Teruncius in a tribus… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Libella — (röm. Ant.), 1) kleine Silbermünze = 1 As; 2) Bleiwasser , Wasserwage …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Libella — (lat.), s.v.w. As; später röm. Kupfermünze = 1/10 Sesterz …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Libella — Logo von Libella Libella ist ein alkoholfreies Erfrischungsgetränk, das 1951 auf den deutschen Markt kam. Entwickelt wurde es von Rudolf Wild aus Eppelheim mit dem Anspruch, eine Limonade ohne Konservierungsstoffe, künstliche Farbstoffe und… …   Deutsch Wikipedia

  • libella — li·bèl·la s.f. 1. TS numism. in Roma antica, piccola moneta di rame 2. TS mineral. bolla di gas talora presente nelle inclusioni liquide dei cristalli 3. OB livella {{line}} {{/line}} DATA: 2Є metà XIII sec. nell accez. 3. ETIMO: dal lat.… …   Dizionario italiano

  • Libella Haus — GmbH Rechtsform GmbH Gründung 1961 Auflösung 2009 Insolvenz Kampa AG Sitz Ziesar, Brandenburg Die Libella Haus GmbH ist ein ehemaliger …   Deutsch Wikipedia

  • libella — pl.f. libelle …   Dizionario dei sinonimi e contrari

  • libella — ż I, DCMs. libellalli; lm D. libellalli techn. «przyrząd służący do określania poziomego położenia płaszczyzn; poziomnica» ‹łac.› …   Słownik języka polskiego

  • libella — …   Useful english dictionary

  • Groupe Libella — Le Groupe Libella est un groupe éditorial créé en 2000 qui regroupe 5 maisons d édition : Buchet/Chastel, Phébus, Noir sur Blanc, Le Temps Apprivoisé et Les Cahiers dessinés. Historique Le groupe Libella est né en 2000 avec le rachat du… …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»