Xĕnŏcrătes

Xenocratēs, is, Akk. em u. ēn, m. (Ξενοκράτης), ein Philosoph aus Chalcedon, Schüler Platos, der nach dem Tode des Speusippus die Leitung der Akademie übernahm, Cic. Acad. 1, 17; 2, 143 (Akk. -ēn); Tusc. 5, 51 (Akk. -em); de sen. 23 (Akk. -ēn).

Xĕnŏcrătes, is, m., = Xenokratês, a disciple of Plato, born at Chalcedon in the 95th Olympiad, B. C. 400, Cic. Ac. 1, 4, 17; id. Tusc. 5, 18, 51; id. Off. 1, 30, 109; id. Rep. 1, 2, 3.—

A sculptor, a pupil of Tisicrates, and author of works on sculpture, Plin. 34, 8, 19, § 83.—

A writer on the art of painting, Plin. 35, 10, 36, § 68.

familia, ae ( auch as, nach den Wörtern pater, mater, filius, filia), f. (famulus), die Gesamtheit der unter einem dominus stehenden Sklaven, das Gesinde, die Dienerschaft, bes. als Angehörige u. Teil der Familie, dann übtr. die ganze Hausgenossenschaft (Freie u. Sklaven), die Familie, I) eig.: a) als Gesinde eines Hausherrn: neque dubium est, quin, si ad rem iudicandam verbo ducimur, non re, familiam intellegamus, quae constet ex servis pluribus; quin unus homo familia non sit (verbum certe hoc non modo postulat, sed etiam cogit), Cic. Caecin. 55: villicus familiam exerceat; consideret, quae dominus imperaverit fiant, Cato: cum insimularetur familia, partim etiam liberi, societatis eius, Cic.: neque cuiquam quam illi in nostra melius famulo familia, Plaut.: familiam Catonianam vendere, Cic.: familiā privatā (durch seine eigenen Sklaven) incendia exstinguere (löschen lassen), Vell.: Aesopus domino cum solus esset familia, die ganze Dienerschaft ausmachte, Phaedr. – b) die einem lanista als dominus zugehörige Truppe, Schar von Fechtern, gladiatoria, Caes. u. Sall.: gladiatorum, lanistae, Suet.: maxima, Cic.: comparare familiam, Cic.: dah. familiam ducere, an der Spitze stehen, in erster Linie stehen, die erste Stelle einnehmen, v. Pers., Cic. Phil. 5, 30; v. Lebl., Cic. de fin. 4, 45; ep. 7, 5, 3. – in der spät. Kaiserzt. eine zu einer

————

Legion gehörige, aber noch nicht in die Stammliste eingetragene (wahrsch. unter einem Fechtmeister stehende) Rekrutentruppe, Cod. Theod. u. Amm. – c) die einem dominus zugehörige Truppe-, Gesellschaft von Schauspielern, Auct. prol. Plaut. Men. 74. – d) die einem Mächtigen angehörenden Hörigen, Leibeigenen, Caes. b. G. 1, 4, 2. – e) die einem Tempel angehörigen Sklaven, die Leibeigenen, Hörigen, Cic. Clu. 43. – f) f. publica, die der Staatsgemeinde angehörigen Sklaven, die Staatssklaven, niedere Staatsdiener, Corp. inscr. Lat. 6, 479. – ebenso das niedere Dienstpersonal einer Behörde, f. fiscalis, spät. ICt. – II) übtr.: A) der ganze Hausstand, zerfallend in die freie u. leibeigene Hausgenossenschaft u. in das bewegliche u. unbewegliche Vermögen, das Hauswesen, der Hausstand (vgl. Ulp. dig. 50, 16, 195), denen allen ein Hausherr vorsteht, dah. pater familias, Cic., od. familiae, Liv., Herr vom Hause, Hausherr, Hausvater; u. Plur., patres familias, Cic., od. familiae, Caes., od. familiarum, Suet. – mater familias, Cic., od. familiae, Caes. u. Liv., Frau vom Hause, Hausfrau; u. Plur. matres familias, Cic., od. familiarum, Ulp. dig. – filius familias, Sohn vom Hause, der noch unter des Vaters Gewalt steht, der unmündige, noch nicht volljährige Sohn, Cic.; Plur., filii familiarum, Sall. – filia familias, Tochter vom Hause, Sen.; Plur., filiae familiarum,

————

ICt. – v. Hausbesitz, Vermögen usw., agnatus proximus familiam habeto, XII tabb. fr.: herciscundae familiae causam agere, Cic.: decem dierum vix mihi est familia, habe kaum Lebensunterhalt auf usw., Ter. heaut. 909. – B) die einem Stammvater Angehörigen, die Familie, 1) eig.: a) im weitern Sinne, die ganze Geschlechtslinie, das Geschlecht (synon. mit gens), M. Bruti rogatu Iuniam familiam a stirpe ad hanc aetatem ordine enumeravit, Nep.: familiam unam (sc. gentem Fabiam) subisse civitatis onus, Liv.: sunt praeterea feriae propriae familiarum, ut familiae Claudiae, vel Aemiliae, seu Iuliae, sive Corneliae, Macr. – b) im engern Sinne als Unterabteilung eines Geschlechts (gens), vetus et illustris, Cic.: nobilissima, Cic.: antiquissima, Caes.: ampla et honesta f. plebeia, Cic.: hospes familiae vestrae, Cic.: commune dedecus familiae, Cic. – übtr.: a) eine von einem Stifter abstammende philosophische Sekte, tota Peripateticorum, Cic.: Aristoteles, Xenocrates, tota illa familia non dabit, Cic. – b) von Schriften, libros, qui falso viderentur inscripti, tamquam subditos submovere familiā (Kanon), Quint. 1, 4, 3.

habito, āvī, ātum, āre (Frequ. v. habeo), I) tr.: A) oft etwas haben, zu haben pflegen, epicrocum, comas, Varro b. Non. 318, 25 u. 27. – B) bewohnen, urbes, Verg.: Gelonon, urbem ligneam, Mela: oppidum Uscudamam, Eutr.: casas, Verg. – im Passiv = bewohnt werden, zum Wohnsitze dienen, vix pars dimidia (urbis) habitabatur, Liv.: colitur ea pars (urbis) et habitatur frequentissime, Cic.: arx procul iis, quae habitabantur, Liv.: Scythiae confinis est regio habitaturque pluribus ac frequentibus vicis, Curt.: nobis habitabitur orbis ultimus, Ov.: Alpes quidem habitari, coli, Liv.: raris habitata mapalia tectis, Verg.: agellus habitatus quinque focis, Hor.: campi olim uberes magnisque urbibus habitati, Tac.: vestigia habitati quondam soli, Plin.: quae sit tellus habitanda (sibi) requirit, Ov. – II) intr.: A) irgendwo sich befinden ( wie habeo), dah. wohnen, hodieque ibi, Liv.: alibi, Liv.: unā (zusammen), Fronto: peregre, Liv.: interius (mehr im Innern des Landes), Mela: pagatim, Liv.: laxius, contractius, Sen.: bene (bequem), Nep.: anguste, Val. Max.: iunctis liminibus, Ps. Quint. decl.: ad od. (gew.) apud alqm, bei jmd., in jmds. Hause, Cic.: cum alqo, mit jmd. zusammen, Cic.: habito triginta milibus (aeris), die Miete kostet mich 30000 Asse, Cic.: nunc si quis tanti (für diesen Preis) habitat, Vell.: populus habitat duabus urbibus, Liv.: h. locis

————

pestilentibus, Varro: Athenis, Nep.: Romae, Capuae, Liv.: iuxta forum, intra Palatium, Suet.: secundum montem, Plin.: sub tegulis, Suet.: sub his tectis habitavere securi, Sen.: h. ad litora, Verg.: circum Aternum, Varro LL.: in casis et tuguriis, Varro: in Co insula, Quint.: primo in Subura modicis aedibus, post autem pontificatum maximum in Sacra via domo publicā, Suet.: in via (an der Landstraße, Ggstz, devium esse), Cic.: in montibus vicatim, Liv.: gratis in alieno, Cic. – Passiv unpers., habitari, ait Xenocrates, in luna (es gebe Bewohner auf dem Monde), Cic.: ibi habitabatur frequenter, die Gegend war sehr stark bewohnt, Liv.: quibus (vicis) frequenter habitabatur, die stark bewohnt waren, Liv. – absol., posse nos habitare sine marmorario ac fabro, Sen.: Argos habitatum (um da zu wohnen) abire, Nep. – Partiz. subst., habitantes, die Bewohner, Einwohner, Ov. met. 14, 90 (wo Genet. Plur. habitantum): oppidum valetudine habitantium infame, Mela 1, 16, 1 (1. § 83): habitantes Lilybaei (zu L.), Liv. 29, 26, 7: ad occasum habitantes (Ggstz. orientis incolae), Plin. 2, 180. – bilbl., ingenium Galbae male habitat, wohnt in einer schlechten Hülle, Macr.: metus habitat in vita beata, Cic.: animus cum curis habitans, Cic. – B) übtr.: a) wo heimisch sein = immer wo sein od. bleiben, in foro, Cic.: in culina, immer in der K. stecken, Petron.: in oculis, immer vor Augen sein, Cic.: quo-

————

rum in vultu habitant oculi mei, Cic.: tecum habita, wir »kehre bei dir ein« = untersuche dich selbst, Pers.: peregrinatus est eius animus in nequitia, non habitavit, Val. Max. 6, 9. ext. 1. – b) bei einer Sache bleiben = sie fast einzig betreiben, sich fast immer damit beschäftigen, sie zu seinem Hauptstudium machen, in hac una ratione tractanda, Cic.: in eo genere rerum, Cic. – c) bei einer Sache im Reden sich aufhalten, ibi commorer, ibi habitem, ibi haeream, hier verweile ich, darauf baue ich, daran halte ich fest, Cic.: quonam modo ille in bonis haerebit et habitabit suis? seinen eigenen Grund u. Boden behaupten u. benutzen, Cic.

īdem, ĕădem, ĭdem ( masc. eidem, freq. in MSS. and inscrr.; v. Lachm. ad Lucr. 1, 120; rarely isdem or eisdem; plur. nom. eidem; dat. and abl. eisdem; usu. contr. idem, isdem; not iidem, iisdem; v. Neue, Formenl. 2, 198 sqq.), pron. [from the pronom. root I, whence is, and the demonstr. suff. dem; root of dies, day, time; hence, just, exactly, Corss. Aussp. 2, 855], the same.

In gen.:

deinde quod nos eadem Asia atque idem iste Mithridates initio belli Asiatici docuit,

Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

quam (sphaeram) ab eodem Archimede factam posuerat in templo Virtutis Marcellus idem,

id. Rep. 1, 14:

id, quod eidem Ciceroni placet,

Quint. 10, 7, 28:

jure erat semper idem vultus (Socratis),

Cic. Tusc. 3, 15, 31:

idem semper vultus eademque frons,

id. Off. 1, 26, 90:

tu autem eodem modo omnes causas ages? aut in iisdem causis perpetuum et eundem spiritum sine ulla commutatione obtinebis?

id. Or. 31, 110:

non quod alia res esset: immo eadem,

id. Clu. 29, 80:

etiam si verbo differre videbitur, re tamen erit unum et omnibus in causis idem valebit,

id. Caecin. 21, 59:

ad causas simillimas inter se vel potius easdem,

id. Brut. 94, 324. —

In partic., idem is used,

When two predicates are referred to the same subject.

When the predicates are of the same kind it may often be rendered, at the same time, likewise, also, etc., or = is (ea, id) with quoque, etiam, simul, etc.:

cum Academico et eodem rhetore congredi conatus sum,

Cic. N. D. 2, 1, 1; cf.:

oratio splendida et grandis et eadem in primis faceta,

id. Brut. 79, 273:

avunculus meus, vir innocentissimus idemque doctissimus,

id. N. D. 3, 32, 80:

jam M. Marcellus ille quinquies consul totum (auspicium) omisit, idem imperator, idem augur optimus,

id. Div. 2, 36, 77:

ubi Xenocrates, ubi Aristoteles ista tetigit? hos enim quasi eosdem esse vultis,

id. Ac. 2, 44, 136; cf.:

viros fortes, magnanimos, eosdem bonos et simplices esse volumus,

id. Off. 1, 19, 63:

Caninius idem et idem noster cum ad me pervesperi venisset, etc.,

id. Fam. 9, 2, 1:

amicus est tamquam alter idem,

a second self, id. Lael. 21, 80:

ad idem semper exspectandum paratior,

id. Off. 2, 15, 53:

nam idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est,

Sall. C. 20, 5; cf.:

quos omnes eadem odisse, eadem metuere in unum coeëgit,

id. J. 31, 14:

Hisdem diebus, for eisdem,

Pall. 10, 13:

hic finis belli,... idemque finis regni,

Liv. 45, 9, 2; 2, 12, 2:

quae ab condita urbe Roma ad captam urbem eandem Romani... gessere,

id. 6, 1, 1:

ut pars militum gladiatores, qui e servitio Blaesi erant, pars ceteram ejusdem familiam vincirent,

Tac. A. 1, 23:

erepta mihi prius eorundem matre,

Quint. 6 prooem. 4:

fervida aestas, longinqua itinera sola ducis patientia mitigabantur, eodem plura quam gregario milite tolerante,

Tac. A. 14, 24.—

When the predicates are in contrast with one another it may be rendered, nevertheless, yet, on the contrary:

(Epicurus) cum optimam et praestantissimam naturam dei dicat esse, negat idem esse in deo gratiam,

Cic. N. D. 1, 43, § 121; cf. Curt. 5, 1, 14.—

Esp.

Connected or corresp. with the pronouns ego, tu, hic, ille, iste, qui, and with unus:

idem ego ille (non enim mihi videor insolenter gloriari, etc.) idem inquam ego recreavi afflictos animos, etc.,

Cic. Att. 1, 16, 8:

ego idem, qui, etc.,

id. Or. 7, 23; cf.:

habitae sunt multae de me contiones... habuit de eodem me P. Lentulus consul contionem,

id. Sest. 50, 107:

cedo nunc ejusdem illius inimici mei de me eodem contionem,

id. ib. §

108: de me eodem,

id. ib. 51, 109:

quin tu igitur concedis idem, etc.,

id. Rep. 1, 39 fin. Mos.; cf.:

cognoram te in custodia salutis meae diligentem: eundemque te, etc.,

id. Att. 4, 1, 1:

Sopater quidam fuit, etc.... huic eidem Sopatro eidem inimici ad C. Verrem ejusdem rei nomen detulerunt,

id. Verr. 2, 2, 28, § 68:

cum est idem hic Sopater absolutus,

id. ib. 2, 2, 29, §

70: hoc idem facere,

id. Rep. 1, 35:

ab hisce eisdem permotionibus,

id. de Or. 1, 12, 53:

idem ille tyrannus,

id. Rep. 1, 42:

in eisdem illis locis,

id. Verr. 2, 1, 21, § 56:

eandem illam (sphaeram),

id. Rep. 1, 14:

eum et idem qui consuerunt et idem illud alii desiderent,

id. Off. 2, 15 fin.:

idem iste Mithridates,

id. de Imp. Pomp. 7, 19 (Klotz, Orell., B. and K.;

older edd., idem ipse): musici qui erant quondam idem poëtae,

id. de Or. 3, 44, 174; cf.:

beneficentia, quam eandem benignitatem appellari licet,

id. Off. 1, 7, 20:

quod idem in ceteris artibus non fit,

id. Fin. 3, 7, 24 fin.:

exitus quidem omnium unus et idem fuit,

id. Div. 2, 47, 97:

in qua (causa) omnes sentirent unum atque idem,

id. Cat. 4, 7, 14; cf.

in an inverted order: ut verset saepe multis modis eandem et unam rem,

id. Or. 40, 137:

neque ego aliter accepi: intellexi tamen idem, non existimasse te, etc.,

id. Fam. 9, 15, 3; id. Att. 3, 12, 1; 8, 3, 3.—

As a word of comparison, with et, ac, que, ut, qui ( quae, quod), quam, quasi, cum, or (mostly poet.) with the dat., the same as, identical with, of the same meaning as, etc.:

si quaeratur, idemne sit pertinacia et perseverantia,

Cic. Top. 23, 87: videmus fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent, at the same time and as well as, id. Or. 7, 22; cf. id. Sull. 18, 51:

imperii nostri terrarumque idem est extremum,

id. Prov. Cons. 13, 33; cf. id. Cael. 28, 67:

disputationem habitam non quasi narrantes exponimus, sed eisdem fere verbis, ut actum disputatumque est,

id. Tusc. 2, 3, 9:

idem abeunt, qui venerant,

id. Fin. 4, 3, 7:

quoniam earum rerum quas ego gessi, non est eadem fortuna atque condicio, quae illorum qui, etc.,

id. Cat. 3, 12, 27:

non quo idem sit servulus quod familia,

id. Caecin. 20, 58:

qui (servi) et moribus eisdem essent, quibus dominus, et eodem genere ac loco nati,

id. Verr. 2, 3, 25, § 62:

eandem constituit potestatem quam si, etc.,

id. Agr. 2, 12, 30:

eodem loco res est, quasi ea pecunia legata non esset,

id. Leg. 2, 21, 53; cf.:

sensu amisso fit idem, quasi natus non esset omnino,

id. Lael. 4, 14.—With cum:

tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,

Cic. de Or. 2, 33, 144:

hunc eodem mecum patre genitum, etc.,

Tac. A. 15, 2:

in eadem mecum Africa geniti fides,

Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14.—With dat.:

(Homerus) Sceptra potitus, eadem aliis sopitu' quiete est,

Lucr. 3, 1038; cf.:

invitum qui servat idem facit occidenti,

Hor. A. P. 467; so Ov. M. 13, 50; id. Am. 1, 4, 1 al.:

quod non idem illis censuissemus,

Cic. Fam. 9, 6, 3; Just. 2, 4, 10:

ille eadem nobis juratus in arma,

Ov. M. 13, 50.—In neutr. with gen.:

si idem nos juris haberemus quod ceteri,

Cic. Balb. 12, 29:

tibi idem consilii do, quod, etc.,

id. Fam. 9, 2, 2:

omnes qui ubique idem operis efficiunt,

Lact. 5, 4, 1:

non habet officii lucifer omnis idem,

Ov. F. 1, 46.— Advv.: eādem, eodem, v. h. v.

ex-aggĕro, āvi, ātum, 1, v. a., to raise a mound, dam, or dike; to heap up (class.; cf.: acervo, coacervo, cumulo, aggero).

[p. 672] Lit.:

aggesta humo planitiem,

Curt. 6, 5:

terram,

Plin. 19, 8, 41, § 139:

clivum super capita columnarum,

id. 36, 14, 21, § 96:

locum operibus,

to surround with ramparts, Vitr. 10, 22:

pluribus stramentis exaggerandum est aviarium,

to be abundantly filled, supplied, Col. 8, 11, 9.—

Transf., to enlarge, increase by heaping up:

rem familiarem,

Cic. Off. 1, 26, 92; so,

magnas opes,

Phaedr. 3, prol. 25.—

Trop.: hic alteri alteris mortem morti exaggerabant, they mutually heaped up death upon death, Auct. B. Hisp. 5 fin. —Far more freq.,

Transf., to exalt, amplify, heighten, magnify, exaggerate:

nihil est ad exaggerandam et amplificandam orationem accommodatius, quam, etc.,

Cic. de Or. 3, 27; cf.:

oratio nimis alta et exaggerata (opp. humilis et abjecta),

id. Or. 59, 192:

quasi exaggerata altius oratio (with elatio et altitudo orationis),

id. Brut. 17, 66:

artem oratione,

id. de Or. 1, 55; cf.

beneficium verbis,

id. Planc. 29, 71:

immanitatem parricidii vi orationis,

Quint. 9, 2, 53:

injuriam nostram,

id. 6, 2, 23:

animus excelsus et altus et virtutibus exaggeratus,

Cic. Par. 5 fin.:

Xenocrates exaggerans tanto opere virtutem, extenuans cetera et abiciens,

id. Tusc. 5, 18, 51:

auctae exaggerataeque fortunae,

id. Cat. 4, 9 fin.:

juventam alicujus honoribus,

Vell. 2, 129, 2. Hence, *

exaggĕranter, adv., with many words, Tert. de Carn. Chr. 19.—

exaggĕrā-tus, a, um, P. a., cumulated, heightened, elevated (very seldom):

exaggerata verborum volubilitate,

Petr. 124, 3.— Comp., Gell. 13, 24, 25; cf. ib. § 9.

ex-aggĕro, āvi, ātum, 1, v. a., to raise a mound, dam, or dike; to heap up (class.; cf.: acervo, coacervo, cumulo, aggero).

[p. 672] Lit.:

aggesta humo planitiem,

Curt. 6, 5:

terram,

Plin. 19, 8, 41, § 139:

clivum super capita columnarum,

id. 36, 14, 21, § 96:

locum operibus,

to surround with ramparts, Vitr. 10, 22:

pluribus stramentis exaggerandum est aviarium,

to be abundantly filled, supplied, Col. 8, 11, 9.—

Transf., to enlarge, increase by heaping up:

rem familiarem,

Cic. Off. 1, 26, 92; so,

magnas opes,

Phaedr. 3, prol. 25.—

Trop.: hic alteri alteris mortem morti exaggerabant, they mutually heaped up death upon death, Auct. B. Hisp. 5 fin. —Far more freq.,

Transf., to exalt, amplify, heighten, magnify, exaggerate:

nihil est ad exaggerandam et amplificandam orationem accommodatius, quam, etc.,

Cic. de Or. 3, 27; cf.:

oratio nimis alta et exaggerata (opp. humilis et abjecta),

id. Or. 59, 192:

quasi exaggerata altius oratio (with elatio et altitudo orationis),

id. Brut. 17, 66:

artem oratione,

id. de Or. 1, 55; cf.

beneficium verbis,

id. Planc. 29, 71:

immanitatem parricidii vi orationis,

Quint. 9, 2, 53:

injuriam nostram,

id. 6, 2, 23:

animus excelsus et altus et virtutibus exaggeratus,

Cic. Par. 5 fin.:

Xenocrates exaggerans tanto opere virtutem, extenuans cetera et abiciens,

id. Tusc. 5, 18, 51:

auctae exaggerataeque fortunae,

id. Cat. 4, 9 fin.:

juventam alicujus honoribus,

Vell. 2, 129, 2. Hence, *

exaggĕranter, adv., with many words, Tert. de Carn. Chr. 19.—

exaggĕrā-tus, a, um, P. a., cumulated, heightened, elevated (very seldom):

exaggerata verborum volubilitate,

Petr. 124, 3.— Comp., Gell. 13, 24, 25; cf. ib. § 9.

fămĭlĭa, ae (with pater, mater, filius, and filia, the class. gen. sing. is usually in the archaic form familias; familiae also occurs, v. infra; gen.:

familiai,

Plaut. Am. 1, 1, 203; with the plur. of these words both the sing. and plur. of familia are used:

patres familias, etc.,

Cic. Rosc. Am. 15, 43; id. Verr. 2, 3, 51, § 120 al.:

patres familiarum,

Cic. Att. 7, 14, 2; Sall. C. 43, 2; 51, 9, v. infra II. A. b.—On the form patribus familiis for familiae, patrum familiarum, etc., Cic. Verr. 2, 3, 79, § 183; id. Rosc. Am. 16, 48, v. Neue, Formenl. 1, p. 7), f. [famulus], the slaves in a household, a household establishment, family servants, domestics (not = family, i. e. wife and children, domus, or mei, tui, sui, etc., but v. II. A. 3 infra):

nescio quid male factum a nostra hic familia est... ita senex talos elidi jussit conservis meis,

Plaut. Mil. 2, 2, 11; 17; id. Trin. 2, 1, 28; id. Am. 4, 3, 10:

neque enim dubium est, quin, si ad rem judicandum verbo ducimur, non re, familiam intelligamus, quae constet ex servis pluribus, quin unus homo familia non sit: verbum certe hoc non modo postulat, sed etiam cogit,

Cic. Caecin. 19, 55; cf. Dig. 50, 16, 40, § 3; App. Mag. p. 304:

vilicus familiam exerceat,

Cato, R. R. 5, 2:

familiae male ne sit,

id. ib.:

te familiae interdicere, ut uni dicto audiens esset,

Cic. Rep. 1, 39:

qui emeret eam familiam a Catone,

id. Q. Fr. 2, 6, 5:

cum insimularetur familia societatis ejus,

id. Brut. 22, 85:

conjugum et liberorum et familiarum suarum causa,

id. N. D. 2, 63, 157:

Petreius armat familiam,

Caes. B. C. 1, 75, 2: alienae se familiae venali immiscuisse, Quint. 7, 2, 26:

Aesopus domino solus cum esset familia,

formed the entire establishment, Phaedr. 3, 19, 1.—Of the serfs belonging to a temple:

illi Larini in Martis familia numerantur,

Cic. Clu. 15, 43; cf. of the serfs, vassals of Orgetorix:

die constituta causae dictionis Orgetorix ad judicium omnem suam familiam, ad hominum milia decem undique coëgit,

Caes. B. G. 1, 4, 2.

Transf.

With the idea of house predominating.

In gen., a house and all belonging to it, a family estate, family property, fortune: familiae appellatio varie accepta est: nam et in res et in personas deducitur;

in res, ut puta in lege XII. tab. his verbis: AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO,

Dig. 50, 16, 195; so,

SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Legg. Mosaic. et Roman. tit. 16, § 4 (cf. agnatus): idcirco qui, quibus verbis erctum cieri oporteat, nesciat, idem erciscundae familiae causam agere non possit,

Cic. de Or. 1, 56, 237; so,

arbitrum familiae erciscundae postulavit,

id. Caecin. 7, 19; cf.:

familiae erciscundae,

Dig. 10, tit. 2:

decem dierum vix mihi est familia,

means of support, Ter. Heaut. 5, 1, 36 Ruhnk.—

Paterfamilias, materfamilias, etc., or paterfamiliae, materfamiliae, filiusfamilias, etc. (also written separately: pater familiae, mater familiae, etc.), the master of a house in respect to ownership, the proprietor of an estate, head of a family; the mistress of a house, matron; a son or daughter under the father's power, a minor: paterfamilias appellatur, qui in domo dominium habet, recteque hoc nomine appellatur, quamvis filium non habeat;

non enim solam personam ejus, sed et jus demonstramus. Denique et pupillum patremfamilias appellamus,

Dig. 50, 16, 195; cf. Sandars ad Just. Inst. 1, 8 prooem.—

Form familias:

paterfamilias ubi ad villam venit,

Cato, R. R. 2, 1:

paterfamilias,

Cic. Quint. 3, 11; id. Fragm. ap. Non. 497, 19 (Rep. 5, 3 ed. Mos.); Sen. Ben. 4, 27 fin.; Nep. Att. 4; 13 al.; cf., in gen., of a plain, ordinary citizen:

sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

id. de Or. 1, 29, 132; 1, 34, 159.—In plur.:

patresfamilias, qui liberos habent, etc.,

Cic. Rosc. Am. 15, 43; 16, 48; id. Verr. 2, 3, 79, § 183 al.:

(Demaratus) cum de matrefamilias Tarquiniensi duo filios procreavisset,

Cic. Rep. 2, 19:

materfamilias,

id. Cael. 13, 32: id. Top. 3, 14; Dig. 50, 16, 46 al.—In plur.:

uxoris duae formae: una matrumfamilias, etc.,

Cic. Top. 3, 14; id. Fam. 5, 10, 1; id. Verr. 2, 1, 24, § 62 al.—

In an inverted order: familias matres,

Arn. 4, 152:

illum filium familias patre parco ac tenaci habere tuis copiis devinctum non potes,

Cic. Cael. 15, 36:

filiusfamilias,

Dig. 14, 6, 1 sq. al.:

tu filiafamilias locupletibus filiis ultro contulisti,

Sen. Cons. ad Helv. 14.—

Form familiae:

ex Amerina disciplina patrisfamiliae rusticani,

Cic. Rosc. Am. 41, 120; so,

pater familiae,

Caes. B. G. 6, 19, 3; Liv. 1, 45, 4; Sen. Ep. 47 med.; Tac. Or. 22 al.: familiae mater, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll.—In plur.:

pauci milites patresque familiae,

Caes. B. C. 2, 44, 1; Gracch. ap. Charis. p. 83 P.: Liv. 5, 30 fin.:

matrem familiae tuam purpureum amiculum habere non sines?

Liv. 34, 7, 3:

mater familiae,

id. 39, 53, 3; Tert. Verg. Vel. 11.— In plur.: matresfamiliae, Varr. ap. Charis. p. 83 P.; Caes. B. G. 1, 50, 4; 7, 26, 3; 7, 47, 5; id. B. C. 2, 4, 3.—

In gen. plur.: civium Romanorum quidam sunt patresfamiliarum, alii filiifamiliarum, quaedam matresfamiliarum, quaedam filiaefamiliarum. Patresfamiliarum sunt, qui sunt suae potestatis, sive puberes sive impuberes;

simili modo matresfamiliarum, filii vero et filiaefamiliarum, qui sunt in aliena potestate,

Dig. 1, 6, 4: patresfamiliarum, Sisenn. ap. Varr. L. L. 8, § 73 Müll.; Suet. Calig. 26 fin.:

matresfamiliarum,

Sall. C. 51, 9:

filiifamiliarum,

id. ib. 43, 2; Tac. A. 3, 8; 11, 13:

filiaefamiliarum,

Dig. 14, 6, 9, § 2:

patrumfamiliarum,

ib. 50, 16, 195.—

In respect to relationship, a family, as part of a gens:

addere nostrae lepidam famam familiae,

Plaut. Trin. 2, 2, 98:

sororem despondere in fortem familiam,

id. ib. 5, 2, 9: item appellatur familia plurium personarum, quae ab ejusdem ultimi genitoris sanguine proficiscuntur, sicuti dicimus familiam Juliam. Mulier autem familiae [p. 724] suae et caput et finis est, Dig. 50, 16, 195 fin.:

qua in familia laus aliqua forte floruerit, hanc fere, qui sunt ejusdem stirpis, cupidissime persequuntur,

Cic. Rab. Post. 1, 2: EX EA FAMILIA... IN EAM FAMILIAM, Fragm. XII. Tab. ap. Dig. 50, 16, 195:

commune dedecus familiae, cognationis, nominis,

Cic. Clu. 6, 16:

Laeliorum et Muciorum familiae,

id. Brut. 72, 252; id. Off. 2, 12 fin.:

nobilissima in familia natus,

id. Rep. 1, 19:

ex familia vetere et illustri,

id. Mur. 8, 17:

primus in eam familiam attulit consulatum,

id. Phil. 9, 2, 4:

hospes familiae vestrae,

id. Lael. 11, 37:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit, familia prope jam exstincta majorum ignavia,

Sall. J. 95, 3 et saep.—

Transf.:

libros, qui falso viderentur inscripti, tamquam subditicios, summovere familiā, permiserunt sibi,

Quint. 1, 4, 3.—

In gen., a family, the members of a household, = domus (rare):

salutem dicit Toxilo Timarchides et familiae omni,

Plaut. Pers. 4, 3, 32:

si haec non nubat, fame familia pereat,

id. Cist. 1, 1, 46:

ne pateretur Philippi domus et familiae inimicissimos stirpem interimere,

Nep. Eum. 6, 3.—

A company, sect, school, troop (rare but class.):

cum universi in te impetum fecissent, tum singulae familiae litem tibi intenderent,

Cic. de Or. 1, 10 42:

familia tota Peripateticorum,

id. Div. 2, 1, 3; cf.:

Aristoteles, Xenocrates, tota illa familia,

id. Fin. 4, 18, 49:

familiae dissentientes inter se,

id. de Or. 3, 16, 21:

familia gladiatorum... familia Fausti,

id. Sull. 19, 54:

lanistarum,

Suet. Aug. 42: tironum, a company of young soldiers, Cod. Th. 10, 1; Amm. 20, 4 med.—A troop or company of players, Plaut. Men. prol. 74.—

Ducere familiam, in gen., to lead a company, i. e. to be at the head, be the first:

Lucius quidem, frater ejus, familiam ducit,

Cic. Phil. 5, 11, 30; cf.:

accedit etiam, quod familiam ducit in jure civili, singularis memoria summa scientia,

id. Fam. 7, 5, 3:

gravissima illa vestra sententia, quae familiam ducit,

id. Fin. 4, 16, 45.

īdem, ĕădem, ĭdem ( masc. eidem, freq. in MSS. and inscrr.; v. Lachm. ad Lucr. 1, 120; rarely isdem or eisdem; plur. nom. eidem; dat. and abl. eisdem; usu. contr. idem, isdem; not iidem, iisdem; v. Neue, Formenl. 2, 198 sqq.), pron. [from the pronom. root I, whence is, and the demonstr. suff. dem; root of dies, day, time; hence, just, exactly, Corss. Aussp. 2, 855], the same.

In gen.:

deinde quod nos eadem Asia atque idem iste Mithridates initio belli Asiatici docuit,

Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:

quam (sphaeram) ab eodem Archimede factam posuerat in templo Virtutis Marcellus idem,

id. Rep. 1, 14:

id, quod eidem Ciceroni placet,

Quint. 10, 7, 28:

jure erat semper idem vultus (Socratis),

Cic. Tusc. 3, 15, 31:

idem semper vultus eademque frons,

id. Off. 1, 26, 90:

tu autem eodem modo omnes causas ages? aut in iisdem causis perpetuum et eundem spiritum sine ulla commutatione obtinebis?

id. Or. 31, 110:

non quod alia res esset: immo eadem,

id. Clu. 29, 80:

etiam si verbo differre videbitur, re tamen erit unum et omnibus in causis idem valebit,

id. Caecin. 21, 59:

ad causas simillimas inter se vel potius easdem,

id. Brut. 94, 324. —

In partic., idem is used,

When two predicates are referred to the same subject.

When the predicates are of the same kind it may often be rendered, at the same time, likewise, also, etc., or = is (ea, id) with quoque, etiam, simul, etc.:

cum Academico et eodem rhetore congredi conatus sum,

Cic. N. D. 2, 1, 1; cf.:

oratio splendida et grandis et eadem in primis faceta,

id. Brut. 79, 273:

avunculus meus, vir innocentissimus idemque doctissimus,

id. N. D. 3, 32, 80:

jam M. Marcellus ille quinquies consul totum (auspicium) omisit, idem imperator, idem augur optimus,

id. Div. 2, 36, 77:

ubi Xenocrates, ubi Aristoteles ista tetigit? hos enim quasi eosdem esse vultis,

id. Ac. 2, 44, 136; cf.:

viros fortes, magnanimos, eosdem bonos et simplices esse volumus,

id. Off. 1, 19, 63:

Caninius idem et idem noster cum ad me pervesperi venisset, etc.,

id. Fam. 9, 2, 1:

amicus est tamquam alter idem,

a second self, id. Lael. 21, 80:

ad idem semper exspectandum paratior,

id. Off. 2, 15, 53:

nam idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est,

Sall. C. 20, 5; cf.:

quos omnes eadem odisse, eadem metuere in unum coeëgit,

id. J. 31, 14:

Hisdem diebus, for eisdem,

Pall. 10, 13:

hic finis belli,... idemque finis regni,

Liv. 45, 9, 2; 2, 12, 2:

quae ab condita urbe Roma ad captam urbem eandem Romani... gessere,

id. 6, 1, 1:

ut pars militum gladiatores, qui e servitio Blaesi erant, pars ceteram ejusdem familiam vincirent,

Tac. A. 1, 23:

erepta mihi prius eorundem matre,

Quint. 6 prooem. 4:

fervida aestas, longinqua itinera sola ducis patientia mitigabantur, eodem plura quam gregario milite tolerante,

Tac. A. 14, 24.—

When the predicates are in contrast with one another it may be rendered, nevertheless, yet, on the contrary:

(Epicurus) cum optimam et praestantissimam naturam dei dicat esse, negat idem esse in deo gratiam,

Cic. N. D. 1, 43, § 121; cf. Curt. 5, 1, 14.—

Esp.

Connected or corresp. with the pronouns ego, tu, hic, ille, iste, qui, and with unus:

idem ego ille (non enim mihi videor insolenter gloriari, etc.) idem inquam ego recreavi afflictos animos, etc.,

Cic. Att. 1, 16, 8:

ego idem, qui, etc.,

id. Or. 7, 23; cf.:

habitae sunt multae de me contiones... habuit de eodem me P. Lentulus consul contionem,

id. Sest. 50, 107:

cedo nunc ejusdem illius inimici mei de me eodem contionem,

id. ib. §

108: de me eodem,

id. ib. 51, 109:

quin tu igitur concedis idem, etc.,

id. Rep. 1, 39 fin. Mos.; cf.:

cognoram te in custodia salutis meae diligentem: eundemque te, etc.,

id. Att. 4, 1, 1:

Sopater quidam fuit, etc.... huic eidem Sopatro eidem inimici ad C. Verrem ejusdem rei nomen detulerunt,

id. Verr. 2, 2, 28, § 68:

cum est idem hic Sopater absolutus,

id. ib. 2, 2, 29, §

70: hoc idem facere,

id. Rep. 1, 35:

ab hisce eisdem permotionibus,

id. de Or. 1, 12, 53:

idem ille tyrannus,

id. Rep. 1, 42:

in eisdem illis locis,

id. Verr. 2, 1, 21, § 56:

eandem illam (sphaeram),

id. Rep. 1, 14:

eum et idem qui consuerunt et idem illud alii desiderent,

id. Off. 2, 15 fin.:

idem iste Mithridates,

id. de Imp. Pomp. 7, 19 (Klotz, Orell., B. and K.;

older edd., idem ipse): musici qui erant quondam idem poëtae,

id. de Or. 3, 44, 174; cf.:

beneficentia, quam eandem benignitatem appellari licet,

id. Off. 1, 7, 20:

quod idem in ceteris artibus non fit,

id. Fin. 3, 7, 24 fin.:

exitus quidem omnium unus et idem fuit,

id. Div. 2, 47, 97:

in qua (causa) omnes sentirent unum atque idem,

id. Cat. 4, 7, 14; cf.

in an inverted order: ut verset saepe multis modis eandem et unam rem,

id. Or. 40, 137:

neque ego aliter accepi: intellexi tamen idem, non existimasse te, etc.,

id. Fam. 9, 15, 3; id. Att. 3, 12, 1; 8, 3, 3.—

As a word of comparison, with et, ac, que, ut, qui ( quae, quod), quam, quasi, cum, or (mostly poet.) with the dat., the same as, identical with, of the same meaning as, etc.:

si quaeratur, idemne sit pertinacia et perseverantia,

Cic. Top. 23, 87: videmus fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent, at the same time and as well as, id. Or. 7, 22; cf. id. Sull. 18, 51:

imperii nostri terrarumque idem est extremum,

id. Prov. Cons. 13, 33; cf. id. Cael. 28, 67:

disputationem habitam non quasi narrantes exponimus, sed eisdem fere verbis, ut actum disputatumque est,

id. Tusc. 2, 3, 9:

idem abeunt, qui venerant,

id. Fin. 4, 3, 7:

quoniam earum rerum quas ego gessi, non est eadem fortuna atque condicio, quae illorum qui, etc.,

id. Cat. 3, 12, 27:

non quo idem sit servulus quod familia,

id. Caecin. 20, 58:

qui (servi) et moribus eisdem essent, quibus dominus, et eodem genere ac loco nati,

id. Verr. 2, 3, 25, § 62:

eandem constituit potestatem quam si, etc.,

id. Agr. 2, 12, 30:

eodem loco res est, quasi ea pecunia legata non esset,

id. Leg. 2, 21, 53; cf.:

sensu amisso fit idem, quasi natus non esset omnino,

id. Lael. 4, 14.—With cum:

tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,

Cic. de Or. 2, 33, 144:

hunc eodem mecum patre genitum, etc.,

Tac. A. 15, 2:

in eadem mecum Africa geniti fides,

Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14.—With dat.:

(Homerus) Sceptra potitus, eadem aliis sopitu' quiete est,

Lucr. 3, 1038; cf.:

invitum qui servat idem facit occidenti,

Hor. A. P. 467; so Ov. M. 13, 50; id. Am. 1, 4, 1 al.:

quod non idem illis censuissemus,

Cic. Fam. 9, 6, 3; Just. 2, 4, 10:

ille eadem nobis juratus in arma,

Ov. M. 13, 50.—In neutr. with gen.:

si idem nos juris haberemus quod ceteri,

Cic. Balb. 12, 29:

tibi idem consilii do, quod, etc.,

id. Fam. 9, 2, 2:

omnes qui ubique idem operis efficiunt,

Lact. 5, 4, 1:

non habet officii lucifer omnis idem,

Ov. F. 1, 46.— Advv.: eādem, eodem, v. h. v.

Pŏlĕmo or - mon, ōnis, m., = Polemôn.

A Grecian philosopher at Athens, a disciple of Xenocrates and teacher of Zeno and Arcesilaus, Cic. Ac. 1, 9, 34; id. de Or. 3, 18, 67; id. Fin. 4, 6, 14; Hor. S. 2, 3, 254; Val. Max. 6, 9, 1 ext. —Hence,

Pŏlĕ-mōnēus, a, um, adj., Polemonian:

P. Stoicus,

Cic. Ac. 2, 43, 132.—

A king of Pontus after Mithridates, Suet. Ner. 18; Eutr. 7, 14.—Hence,

Pŏlĕmōnĭăcus, a, um, adj., Polemonian:

Pontus,

Aur. Vict. Caes. 15; Vop. Aur. 21 fin.; Eutr. 7, 14.

Pŏlĕmo or - mon, ōnis, m., = Polemôn.

A Grecian philosopher at Athens, a disciple of Xenocrates and teacher of Zeno and Arcesilaus, Cic. Ac. 1, 9, 34; id. de Or. 3, 18, 67; id. Fin. 4, 6, 14; Hor. S. 2, 3, 254; Val. Max. 6, 9, 1 ext. —Hence,

Pŏlĕ-mōnēus, a, um, adj., Polemonian:

P. Stoicus,

Cic. Ac. 2, 43, 132.—

A king of Pontus after Mithridates, Suet. Ner. 18; Eutr. 7, 14.—Hence,

Pŏlĕmōnĭăcus, a, um, adj., Polemonian:

Pontus,

Aur. Vict. Caes. 15; Vop. Aur. 21 fin.; Eutr. 7, 14.

Pŏlĕmo or - mon, ōnis, m., = Polemôn.

A Grecian philosopher at Athens, a disciple of Xenocrates and teacher of Zeno and Arcesilaus, Cic. Ac. 1, 9, 34; id. de Or. 3, 18, 67; id. Fin. 4, 6, 14; Hor. S. 2, 3, 254; Val. Max. 6, 9, 1 ext. —Hence,

Pŏlĕ-mōnēus, a, um, adj., Polemonian:

P. Stoicus,

Cic. Ac. 2, 43, 132.—

A king of Pontus after Mithridates, Suet. Ner. 18; Eutr. 7, 14.—Hence,

Pŏlĕmōnĭăcus, a, um, adj., Polemonian:

Pontus,

Aur. Vict. Caes. 15; Vop. Aur. 21 fin.; Eutr. 7, 14.