Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

Capitōlīnus

  • 1 Capitōlīnus

        Capitōlīnus adj.    [Capitolium], of the Capitol, Capitoline: clivus: ludi, L.: quercus, a crown of oak awarded in the Capitoline games, Iu.— Plur m. as subst., the directors of the Capitoline games.
    * * *
    Capitolina, Capitolinum ADJ
    Capitoline; (one of 7 hills of Rome); of the Capitol; (temple of capitolinus Jupiter)

    Latin-English dictionary > Capitōlīnus

  • 2 Capitolinus

    Căpĭtōlīnus, a, um, adj. [Capitolium], of or pertaining to the Capitol, Capitoline:

    clivus,

    Cic. Rab. Perd. 11, 31:

    sedes,

    id. Div. 1, 12, 19; 2, 20, 45:

    collis,

    Mart. 12, 21:

    area,

    Suet. Calig. 22; 34; Gell. 2, 10, 2.—Of Jupiter, Auct. Dom. 57, 144; Suet. Caes. 84; id. Aug. 30; 91; 94; id. Tib. 53; id. Dom. 4:

    dapes,

    that was given to Jupiter, Mart. 12, 48:

    Venus,

    Suet. Calig. 7:

    amphora, q. v.: ludi,

    Liv. 5, 50, 4:

    certamen,

    Suet. Dom. 13; cf. id. ib. 4:

    quercus,

    a crown of oak given to victors in the Capitoline games, Juv. 6, 387. —
    B.
    Subst.
    1.
    Căpĭtōlīnus, i, m., the Capitoline Hill, Auct. Her. 4, 32, 43.—
    2.
    Căpĭtōlīni, ōrum, m., persons who had the charge of these games, Cic. Q. Fr. 2, 5, 2.— In sing., a cognomen of M. Manlius, on account of his rescue of the Capitol, Aur. Vict. Vir. Ill. 24.

    Lewis & Short latin dictionary > Capitolinus

  • 3 Capitolini

    Căpĭtōlīnus, a, um, adj. [Capitolium], of or pertaining to the Capitol, Capitoline:

    clivus,

    Cic. Rab. Perd. 11, 31:

    sedes,

    id. Div. 1, 12, 19; 2, 20, 45:

    collis,

    Mart. 12, 21:

    area,

    Suet. Calig. 22; 34; Gell. 2, 10, 2.—Of Jupiter, Auct. Dom. 57, 144; Suet. Caes. 84; id. Aug. 30; 91; 94; id. Tib. 53; id. Dom. 4:

    dapes,

    that was given to Jupiter, Mart. 12, 48:

    Venus,

    Suet. Calig. 7:

    amphora, q. v.: ludi,

    Liv. 5, 50, 4:

    certamen,

    Suet. Dom. 13; cf. id. ib. 4:

    quercus,

    a crown of oak given to victors in the Capitoline games, Juv. 6, 387. —
    B.
    Subst.
    1.
    Căpĭtōlīnus, i, m., the Capitoline Hill, Auct. Her. 4, 32, 43.—
    2.
    Căpĭtōlīni, ōrum, m., persons who had the charge of these games, Cic. Q. Fr. 2, 5, 2.— In sing., a cognomen of M. Manlius, on account of his rescue of the Capitol, Aur. Vict. Vir. Ill. 24.

    Lewis & Short latin dictionary > Capitolini

  • 4 clīvus or clīvos

        clīvus or clīvos ī, m    [CLI-], a declivity, slope, ascent, hill, eminence: Clivos deorsum vorsum est, T.: adversus clivum, up-hill, Cs.: erigere in primos agmen clivōs, the foot-hills, L.: Viribus uteris per clivōs, H.: arduus in valles clivus, descent, O.: Capitolinus, the higher road to the Capitol, part of Sacra Via, C., Cs.; called Sacer, H. — Prov.: clivo sudamus in imo, we are but beginning, O.— A slope, pitch: mensae, O.

    Latin-English dictionary > clīvus or clīvos

  • 5 Tarpēius

        Tarpēius adj.,    of Tarpeia, Tarpeian: mons, the Tarpeian Rock near the Capitol, from which criminals were thrown, L.: arx, the citadel on the Capitoline Hill, V., O.: nemus, Pr.: fulmina, i. e. of Jupiter Capitolinus, Iu.

    Latin-English dictionary > Tarpēius

  • 6 Capitolium

    Căpĭtōlĭum, ii, n., = Kapitôlion [ = capitulum, from caput]; in a restricted sense, the Capitol, the temple of Jupiter, at Rome, built on the summit of Mons Saturnius or Tarpeius by the Tarquinii, and afterwards splendidly adorned, Liv. 1, 55, 1 sq.; v. Class. Dict.; Verg. A. 9, 448; opp. to the Arx, and separated from it by the Intermontium.—In a more extended sense, the whole hill (hence called Mons or Clivus Capitolinus), including the temple and citadel, separated from the Palatine Hill by the Forum Romanum, now Campidoglio. Acc. to a fanciful etym., this word is derived from the discovery of a man's head in laying the foundations of the temple, Varr. L. L. 5, § 41 Müll.; Liv. 1, 55, 6: [p. 287] which Serv. ad Verg. A. 8, 345, and Arn. 6, p. 194, also give as the head of a certain Tolus or Olus. The Capitolimn was regarded by the Romans as indestructible, and was adopted as a symbol of eternity, Verg. A. 9, 448; Hor. C. 3, 30, 8 sq. Orell. ad loc.— Poet., in plur., Verg. A. 8, 347; Ov. A. A. 3, 115; Prop. 4 (5), 4, 27; v. Neue, Formenl. 1, p. 397.—
    2.
    Căpĭtōlĭum Vĕtus, the Old Capitol, an earlier temple of Jupiter, Juno, and Minerva, on the Quirinal, Varr. L. L. 5, § 158; cf. Becker, Antiq. 1, 713.—
    II.
    Transf.
    A.
    The citadel of any town, e. g. in Capua, Suet. Tib. 40; id. Calig. 57;

    in Beneventum,

    id. Gram. 9; cf. also Plaut, Curc. 2, 2, 19; Sil. 11, 267; Inscr. Orell. 68 (Veronae); 3314 (Faleriis); 6139 (Constantinae); 6978 sq.—
    B.
    In eccl. Lat., any heathen temple, Prud. contr. Symm. 1, 632.

    Lewis & Short latin dictionary > Capitolium

  • 7 Capitolium Vetus

    Căpĭtōlĭum, ii, n., = Kapitôlion [ = capitulum, from caput]; in a restricted sense, the Capitol, the temple of Jupiter, at Rome, built on the summit of Mons Saturnius or Tarpeius by the Tarquinii, and afterwards splendidly adorned, Liv. 1, 55, 1 sq.; v. Class. Dict.; Verg. A. 9, 448; opp. to the Arx, and separated from it by the Intermontium.—In a more extended sense, the whole hill (hence called Mons or Clivus Capitolinus), including the temple and citadel, separated from the Palatine Hill by the Forum Romanum, now Campidoglio. Acc. to a fanciful etym., this word is derived from the discovery of a man's head in laying the foundations of the temple, Varr. L. L. 5, § 41 Müll.; Liv. 1, 55, 6: [p. 287] which Serv. ad Verg. A. 8, 345, and Arn. 6, p. 194, also give as the head of a certain Tolus or Olus. The Capitolimn was regarded by the Romans as indestructible, and was adopted as a symbol of eternity, Verg. A. 9, 448; Hor. C. 3, 30, 8 sq. Orell. ad loc.— Poet., in plur., Verg. A. 8, 347; Ov. A. A. 3, 115; Prop. 4 (5), 4, 27; v. Neue, Formenl. 1, p. 397.—
    2.
    Căpĭtōlĭum Vĕtus, the Old Capitol, an earlier temple of Jupiter, Juno, and Minerva, on the Quirinal, Varr. L. L. 5, § 158; cf. Becker, Antiq. 1, 713.—
    II.
    Transf.
    A.
    The citadel of any town, e. g. in Capua, Suet. Tib. 40; id. Calig. 57;

    in Beneventum,

    id. Gram. 9; cf. also Plaut, Curc. 2, 2, 19; Sil. 11, 267; Inscr. Orell. 68 (Veronae); 3314 (Faleriis); 6139 (Constantinae); 6978 sq.—
    B.
    In eccl. Lat., any heathen temple, Prud. contr. Symm. 1, 632.

    Lewis & Short latin dictionary > Capitolium Vetus

  • 8 clivus

    clīvus, i, m. (plur.: clīva, ōrum, n., Cato ap. Non. p. 195, 2; Front. Limit. p. 43 Goes. dub.) [clino = klinô, to incline], a gently sloping height, a declivity, slope, an ascent, a hill, eminence, ascending road (class.):

    quā se subducere colles Incipiunt, mollique jugum demittere clivo,

    Verg. E. 9, 8; cf. id. G. 3, 293; Ov. M. 11, 151; 8, 191; so Plaut. As. 3, 3, 118; Ter. Ad. 4, 2, 36; Caes. B. C. 3, 46; Liv. 21, 32, 8; Hor. Ep. 1, 13, 10 et saep.—As antithet. to a plain, with the epithet arduus, Ov. F. 1, 264: Clivus Capitolinus, the higher road ascending to the Capitol, a part of Sacra Via, Cic. Att. 2, 1, 7; Liv. 3, 18, 7; Plin. 19, 1, 6, § 23;

    called Clivus Sacer,

    Hor. C. 4, 2, 35; and absol.:

    Clivus,

    Tac. H. 3, 71; Petr. 44, 18.— Prov., for a great difficulty to be overcome:

    clivo sudamus in imo,

    we are but commencing our labor, Ov. H. 20, 41; cf. id. R. Am. 394; Petr. 47, 8; Sen. Ep. 31, 4; Sil. 4, 605. — Poet., for any thing sloping, a slope, unevenness:

    mensae,

    Ov. M. 8, 663.

    Lewis & Short latin dictionary > clivus

  • 9 Manlianum

    1.
    So esp. M. Manlius Capitolinus, who saved the Capitol in the Gallic war, but afterwards, suspected of aspiring to royal power, was thrown from the Tarpeian Rock, Liv. 5, 47, 4 sq.; 6, 11 sq.; Cic. Rep. 2, 27, 49; id. Phil. 1, 13, 32; 2, 44, 113 et saep.—
    2.
    L. Manlius Torquatus, a dictator, and his son, T. Manlius Torquatus, a consul, each of whom, for his severity, was surnamed Imperiosus, Liv. 7, 3 sq.; 8, 7, 1; Cic. Off. 3, 31, 112; cf. id. Fin. 2, 19, 60 et saep.—Hence,
    A.
    Man-lĭus, a, um, adj., of or belonging to a Manlius, Manlian:

    gens,

    Cic. Phil. 1, 13, 32; Liv. 6, 20, 15.—
    B.
    Manlĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Manlius, Manlian:

    supplicium,

    Liv. 6, 20.— Transf. (from L. Manlius Torquatus, v. supra), severe:

    vide, ne ista sint manliana vestra, aut majora etiam, si imperes quod facere non possim (preceded by ut nimis imperiosi philosophi sit),

    Cic. Fin. 2, 32, 105; cf. Liv. 8, 7 fin.Subst.: Manlĭānum, i, n., a villa belonging to Q. Cicero, Cic. Q. Fr. 3, 1, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Manlianum

  • 10 Manlianus

    1.
    So esp. M. Manlius Capitolinus, who saved the Capitol in the Gallic war, but afterwards, suspected of aspiring to royal power, was thrown from the Tarpeian Rock, Liv. 5, 47, 4 sq.; 6, 11 sq.; Cic. Rep. 2, 27, 49; id. Phil. 1, 13, 32; 2, 44, 113 et saep.—
    2.
    L. Manlius Torquatus, a dictator, and his son, T. Manlius Torquatus, a consul, each of whom, for his severity, was surnamed Imperiosus, Liv. 7, 3 sq.; 8, 7, 1; Cic. Off. 3, 31, 112; cf. id. Fin. 2, 19, 60 et saep.—Hence,
    A.
    Man-lĭus, a, um, adj., of or belonging to a Manlius, Manlian:

    gens,

    Cic. Phil. 1, 13, 32; Liv. 6, 20, 15.—
    B.
    Manlĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Manlius, Manlian:

    supplicium,

    Liv. 6, 20.— Transf. (from L. Manlius Torquatus, v. supra), severe:

    vide, ne ista sint manliana vestra, aut majora etiam, si imperes quod facere non possim (preceded by ut nimis imperiosi philosophi sit),

    Cic. Fin. 2, 32, 105; cf. Liv. 8, 7 fin.Subst.: Manlĭānum, i, n., a villa belonging to Q. Cicero, Cic. Q. Fr. 3, 1, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Manlianus

  • 11 Manlius

    1.
    So esp. M. Manlius Capitolinus, who saved the Capitol in the Gallic war, but afterwards, suspected of aspiring to royal power, was thrown from the Tarpeian Rock, Liv. 5, 47, 4 sq.; 6, 11 sq.; Cic. Rep. 2, 27, 49; id. Phil. 1, 13, 32; 2, 44, 113 et saep.—
    2.
    L. Manlius Torquatus, a dictator, and his son, T. Manlius Torquatus, a consul, each of whom, for his severity, was surnamed Imperiosus, Liv. 7, 3 sq.; 8, 7, 1; Cic. Off. 3, 31, 112; cf. id. Fin. 2, 19, 60 et saep.—Hence,
    A.
    Man-lĭus, a, um, adj., of or belonging to a Manlius, Manlian:

    gens,

    Cic. Phil. 1, 13, 32; Liv. 6, 20, 15.—
    B.
    Manlĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Manlius, Manlian:

    supplicium,

    Liv. 6, 20.— Transf. (from L. Manlius Torquatus, v. supra), severe:

    vide, ne ista sint manliana vestra, aut majora etiam, si imperes quod facere non possim (preceded by ut nimis imperiosi philosophi sit),

    Cic. Fin. 2, 32, 105; cf. Liv. 8, 7 fin.Subst.: Manlĭānum, i, n., a villa belonging to Q. Cicero, Cic. Q. Fr. 3, 1, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Manlius

  • 12 Scantinius

    Scantīnĭus ( Scātīnĭus), i, m., a Roman name.
    a.
    P. Scantinius, a pontifex, Liv. 23, 21 fin.
    b.
    C. Scantinius Capitolinus, a tribune of the people, Val. Max. 6, 1, 7.—Hence, adj.: Scantīnĭus ( Scātīn-), a, um, the Lex Scantinia (Scātīnĭa) de nefandă Venere is named after one Scantinius, a tribune of the people, otherwise unknown, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 3; 8, 14, 4; Suet. Dom. 8; Juv. 2, 44; Tert. Monog. 12; Prud. steph. 10, 203.—Form Scatinia, Aus. Epigr. 89, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > Scantinius

  • 13 Tonans

    tŏno, ŭi, 1 (collat. form of third conj.: tonimus, Varr. ap. Non. 49, 21), v. n. and a. [root in Sanscr. tan-, to stretch, extend; Gr. teinô; whence teneo, tendo, tenus; cf. O. H. Germ. donar; Engl. thunder], to thunder.
    I.
    Lit.: ingens Porta tonat caeli, Enn. ap. Vet. Gram. ap. Col. (Ann. v. 597 Vahl.); imitated by Verg. G. 3, 261: cum tonuit laevum bene tempestate serenā, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.):

    ut valide tonuit!

    Plaut. Am. 5, 1, 10; so id. ib. 5, 1, 78:

    si fulserit, si tonuerit,

    Cic. Div. 2, 72, 149:

    Jove tonante,

    id. ib. 2, 18, 43; id. Phil. 5, 3, 7:

    tonans Juppiter,

    Hor. C. 3, 5, 1; id. Epod. 2, 29; Inscr. Orell. 2, p. 23:

    sub axe tonanti Sternitur aequor,

    Verg. A. 5, 820:

    pater nudā de rupe tonabat,

    Prop. 4 (5), 1, 7:

    nec si consulto fulmina missa tonent,

    id. 2, 34 (3, 32), 54:

    Diespiter per purum tonantes Egit equos,

    Hor. C. 1, 34, 7:

    Juppiter, tona,

    Sen. Med. 5, 31.—
    II.
    Transf., in gen.
    A.
    Neutr., to make a loud, thundering noise, to roar, rattle, crash, etc. (cf.:

    crepo, strepo): tympana tenta tonant,

    Lucr. 2, 618:

    Aetna horrificis ruinis,

    Verg. A. 3, 571:

    caelum omne fragore,

    id. ib. 9, 541; cf. id. ib. 12, 757:

    domus afflicta massa,

    Val. Fl. 4, 612:

    nemus fragore vasto,

    Sen. Troad. 173; Mart. 9, 69, 4.—Of loud, thundering speech:

    Pericles fulgere, tonare, dictus est,

    Cic. Or. 9, 29; Plin. Ep. 1, 20, 19;

    Col. praef. § 30: qualis Pindarico spiritus ore tonat,

    Prop. 3, 17 (4, 16), 40; Verg. A. 11, 383.—
    B.
    Act., to thunder forth, to say or name with a thundering voice:

    tercentum tonat ore deos,

    invokes with thundering voice, Verg. A. 4, 510:

    verba foro,

    Prop. 4 (5), 1, 134:

    aspera bella,

    Mart. 8, 3, 14:

    talia celso ore,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 83:

    Cicerona,

    id. Ep. 3, 4.—Hence, P. a., as epithet of Jupiter: Tŏnans, antis, m., the thunderer, god of thunder, Ov. M. 1, 170; 2, 466; 11, 198; id. H. 9, 7; id. F. 6, 33; cf.:

    Capitolinus Tonans,

    id. ib. 2, 69:

    sceptriferi Tonantes, Jupiter and Juno,

    Sen. Med. 59.—Also of Saturn:

    falcifer Tonans,

    Mart. 5, 16, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > Tonans

  • 14 tono

    tŏno, ŭi, 1 (collat. form of third conj.: tonimus, Varr. ap. Non. 49, 21), v. n. and a. [root in Sanscr. tan-, to stretch, extend; Gr. teinô; whence teneo, tendo, tenus; cf. O. H. Germ. donar; Engl. thunder], to thunder.
    I.
    Lit.: ingens Porta tonat caeli, Enn. ap. Vet. Gram. ap. Col. (Ann. v. 597 Vahl.); imitated by Verg. G. 3, 261: cum tonuit laevum bene tempestate serenā, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.):

    ut valide tonuit!

    Plaut. Am. 5, 1, 10; so id. ib. 5, 1, 78:

    si fulserit, si tonuerit,

    Cic. Div. 2, 72, 149:

    Jove tonante,

    id. ib. 2, 18, 43; id. Phil. 5, 3, 7:

    tonans Juppiter,

    Hor. C. 3, 5, 1; id. Epod. 2, 29; Inscr. Orell. 2, p. 23:

    sub axe tonanti Sternitur aequor,

    Verg. A. 5, 820:

    pater nudā de rupe tonabat,

    Prop. 4 (5), 1, 7:

    nec si consulto fulmina missa tonent,

    id. 2, 34 (3, 32), 54:

    Diespiter per purum tonantes Egit equos,

    Hor. C. 1, 34, 7:

    Juppiter, tona,

    Sen. Med. 5, 31.—
    II.
    Transf., in gen.
    A.
    Neutr., to make a loud, thundering noise, to roar, rattle, crash, etc. (cf.:

    crepo, strepo): tympana tenta tonant,

    Lucr. 2, 618:

    Aetna horrificis ruinis,

    Verg. A. 3, 571:

    caelum omne fragore,

    id. ib. 9, 541; cf. id. ib. 12, 757:

    domus afflicta massa,

    Val. Fl. 4, 612:

    nemus fragore vasto,

    Sen. Troad. 173; Mart. 9, 69, 4.—Of loud, thundering speech:

    Pericles fulgere, tonare, dictus est,

    Cic. Or. 9, 29; Plin. Ep. 1, 20, 19;

    Col. praef. § 30: qualis Pindarico spiritus ore tonat,

    Prop. 3, 17 (4, 16), 40; Verg. A. 11, 383.—
    B.
    Act., to thunder forth, to say or name with a thundering voice:

    tercentum tonat ore deos,

    invokes with thundering voice, Verg. A. 4, 510:

    verba foro,

    Prop. 4 (5), 1, 134:

    aspera bella,

    Mart. 8, 3, 14:

    talia celso ore,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 83:

    Cicerona,

    id. Ep. 3, 4.—Hence, P. a., as epithet of Jupiter: Tŏnans, antis, m., the thunderer, god of thunder, Ov. M. 1, 170; 2, 466; 11, 198; id. H. 9, 7; id. F. 6, 33; cf.:

    Capitolinus Tonans,

    id. ib. 2, 69:

    sceptriferi Tonantes, Jupiter and Juno,

    Sen. Med. 59.—Also of Saturn:

    falcifer Tonans,

    Mart. 5, 16, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > tono

  • 15 utor

    ūtor (old form oetor, oesus, etc., from oitor, oisus, Lex. Thor. lin. 11; inf. parag. oetier, Rogat. Tribun. ap. Fest. p. 246 Müll.; Cic. Leg. 3, 4), ūsus ( inf. utier, Plaut. Cas. 2, 3, 4; Ter. Phorm. 4, 2, 13), 3, v. dep. [etym. dub.].
    I.
    Prop., to use.
    A.
    With abl.
    1.
    To make use of, employ: cave... ne tibi hoc scipione malum magnum dem. Paeg. Jam utere eo, Plaut. Pers. 5, 2, 36: Th. Oh Epidicumne ego conspicor? Ep. Certe oculis utere, Plaut. Ep. 1, 1, 4:

    hoc oculo,

    id. Mil. 4, 7, 25:

    sola potest animi per se natura... durare et sensibus uti,

    Lucr. 3, 560:

    de rebus ipsis utere tuo judicio,

    Cic. Off. 1, 1, 2:

    utinam, quem ad modum oratione sum usurus alienā, sic mihi ore uti liceret alieno,

    id. Rep. 3, 5, 8:

    utor neque perantiquis neque inhumanis ac feris testibus,

    cite, appeal to, id. ib. 1, 37, 58:

    neque enim accusatore muto neque teste quisquam utitur eo, qui de accusatoris subsellio surgit,

    id. Rosc. Am. 36, 104:

    num argumentis utendum in re ejus modi?

    id. Verr. 2, 4, 6, § 11:

    mancipium, quo et omnes utimur, et non praebetur a populo,

    id. ib. 2, 4, 5, §

    9: quo interprete non ad linguam Graecam, sed ad furta et flagitia uti solebat,

    id. ib. 2, 3, 37, §

    84: ut postea numquam dextro (oculo) aeque bene usus sit,

    Nep. Hann. 4, 3:

    si licet exemplis in parvo grandibus uti,

    Ov. Tr. 1, 3, 25:

    viribus utendum est, quas fecimus,

    Luc. 1, 347.—With ad: ad eam rem usus est tuā mihi operā Sa. Utere, ut vis, Plaut. Pers. 2, 5, 27:

    earum (navium) materiā atque aere ad reliquas reficiendas utebatur,

    Caes. B. G. 4, 31:

    administris ad ea sacrificia Druidibus,

    id. ib. 6, 16:

    ut eā potestate ad quaestum uteretur,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11:

    ad quam rem (deus) motu mentis ac ratione utatur,

    id. N. D. 1, 37, 104.—With pro:

    utuntur aut aere aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo,

    Caes. B. G. 5, 12.—
    2.
    Esp.
    a.
    To manage, control, wield:

    bene ut armis, optime ut equis uteretur,

    Cic. Deiot. 10, 28:

    nemo est quin eo ipso (equo), quo consuevit, libentius utatur quam intractato,

    id. Lael. 19, 68.—
    b.
    To spend, use:

    velim cum illā videas ut sit qui utamur (sc. pecunia),

    Cic. Att. 11, 11, 2:

    tantis vectigalibus ad liberalitatem utens,

    id. Fin. 2, 26, 84:

    cum horis nostris nos essemus usi,

    spent, exhausted, id. Verr. 2, 1, 11, § 30.— Absol.:

    notum et quaerere et uti,

    Hor. Ep. 1, 7, 57.—
    c.
    To wear:

    pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur, magnā corporis parte nudā,

    Caes. B. G. 6, 21 fin.:

    ne insignibus quidem regiis Tullus nisi jussu populi est ausus uti,

    Cic. Rep. 2, 17, 31.—
    d.
    To accept, adopt:

    eā condicione, quae a Caesare ferretur, se usuros ostendebant,

    Caes. B. G. 4, 11:

    praeposteris enim utimur consiliis et acta agimus,

    Cic. Lael. 22, 85.—
    e.
    To resort to, consult:

    neque Vectium ad se arcessit, quaestorem suum, cujus consilio uteretur,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 114:

    oraculo,

    Tac. A. 2, 54.—
    f.
    Of a form or style of speech, sentiment, etc., to make, adopt, employ:

    sermonibus morologis utier,

    Plaut. Ps. 5, 1, 21:

    si provincia loqui posset, hac voce uteretur,

    Cic. Div. in Caecin. 5, 19:

    hac unā defensione,

    id. Verr. 2, 4, 4, § 8:

    haec oratio, quā me uti res publica coëgit,

    id. Rosc. Am. 49, 143:

    cum hortatione non egeas, non utar eā pluribus verbis,

    id. Fam. 11, 5, 3:

    illa criminatio, quā in me absentem usus est,

    id. Agr. 3, 1, 3.—
    g.
    To perform, exercise, practise, etc.:

    crucior, patrem... nunc inprobi viri officio uti,

    Plaut. Stich. 1, 1, 14:

    eādem nos disciplinā utimur,

    id. As. 1, 3, 49; cf.:

    nec vero habere virtutem satis est quasi artem aliquam, nisi utare: etsi ars quidem, cum eā non utare, scientiā ipsā teneri potest,

    Cic. Rep. 1, 2, 2:

    diuturni silentii, quo eram his temporibus usus, finem hodiernus dies attulit,

    observed, kept, id. Marcell. 1, 1:

    eos (senes) ego fortasse nunc imitor et utor aetatis vitio,

    id. Fam. 2, 16, 6:

    ratione utuntur,

    exercise moderation, Plaut. Cas. prol. 27:

    ut anteponantur... ratione utentia rationis expertibus,

    Cic. Top. 18, 69:

    ne tu, leno, postules Te hic fide lenoniā uti: non potis,

    Plaut. Rud. 5, 3, 30:

    viribus uteris per clivos,

    Hor. Ep. 1, 13, 10.—With adverb. acc.:

    ut hoc utimur maxime more moro multum,

    Plaut. Men. 4, 2, 1:

    ita aperte ipsam rem locutus nil circuitione usus es,

    Ter. And. 1, 2, 31.—
    h.
    In gen., to use, enjoy, profit by, take advantage of, etc.: otio qui nescit uti plus negoti habet, quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 20, 12 (Trag. Rel. v. 252 Vahl.): sinite... eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adulescentior, i. e. enjoy, exercise, Ter. Hec. prol. alt. 2:

    commodius esse opinor duplici spe utier,

    id. Phorm. 4, 2, 13:

    serius a terrā provectae naves neque usae nocturnā aurā in redeundo offenderunt,

    Caes. B. C. 3, 8:

    commoda quibus utimur lucemque quā fruimur ab eo nobis dari,

    Cic. Rosc. Am. 45, 131:

    in maximo meo dolore hoc solacio utor, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 26 init.: usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., had the use of, i. e. borrowed, id. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf.

    I. B. 2. infra: utatur suis bonis oportet et fruatur, qui beatus futurus est,

    id. N. D. 1, 37, 103:

    propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur,

    id. ib. 2, 60, 152:

    si fortunā permittitis uti,

    to try, take advantage of, Verg. A. 9, 240:

    nostrā utere amicitiā, ut voles,

    Ter. Hec. 5, 1, 38; cf.:

    decet hunc ordinem... bene utier amicitiā,

    Plaut. Cist. 1, 1, 24:

    libertate modice utantur,

    Liv. 34, 49, 8:

    deorum Muneribus sapienter uti,

    Hor. C. 4, 9, 48:

    Ofellam Integris opibus novi non latius usum Quam nunc accisis,

    id. S. 2, 2, 113:

    quia parvo nesciet uti,

    id. Ep. 1, 10, 41:

    temporibus sapienter utens,

    taking advantage of, Nep. Epam. 3, 1.—Prov.: foro uti, to make one's market, i. e. accommodate one's prices, actions, etc., to circumstances, take advantage of events:

    scisti uti foro,

    Ter. Phorm. 1, 2, 29.— Absol.:

    opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis),

    Cic. Lael. 6, 22.— With adverb. acc.:

    ne Silius quidem quicquam utitur (sc. suis hortis),

    Cic. Att. 12, 22, 3. —
    k.
    Of passions, traits of character, etc., to indulge, practise, exercise, yield to, etc.:

    inter nos amore utemur semper subrepticio?

    Plaut. Curc. 1, 3, 49:

    alacritate ac studio,

    Caes. B. G. 4, 24:

    severitas, quā tu in iis rebus usus es,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19:

    usus est ipse incredibili patientiā,

    id. Phil. 1, 4, 9: ego pervicaciam (esse hanc) aio, et eā me uti volo, Att. ap. Non. 433, 1 (Trag. Rel. v. 5 Rib.):

    dementer amoribus usa,

    Ov. M. 4, 259.—With in and acc.:

    ut suā clementiā ac mansuetudine in eos utatur,

    Caes. B. G. 2, 14.—
    1.
    To experience, undergo, receive, enjoy, etc., ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc., Ter. Phorm. prol. 31:

    hoc honore usi togati solent esse,

    Cic. Phil. 8, 11, 32:

    homines amplissimis usos honoribus,

    id. Fl. 19, 45:

    nobiles amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    neminem curuli honore usum praeterierunt,

    Liv. 34, 44, 4:

    primus externorum usus illo honore quem majores Latio quoque negaverint,

    Plin. 7, 43, 44, § 136: quoniam semel est odio civiliter usus, Ov. Tr. 3, 8, 41.—
    m.
    To use as food or medicine, to take, drink, etc.:

    lacte mero veteres usi memorantur et herbis,

    Ov. F. 4, 369:

    aquis frigidis,

    Cels. 1, 1:

    antidoto,

    Scrib. Comp. 171:

    medicamento,

    id. ib. 228:

    vino modice,

    Cels. 8, 11:

    ex altero (loco, i. e. ex lacu) ut pecus uti possit (sc. aquā),

    Varr. R. R. 1, 11, 2.—
    B.
    With the thing used, etc., as direct obj. (class. only in gerund. constr.; v. infra): nuptias abjeci, amicos utor primoris viros, Turp. ap. Non. p. 497, 15 (Com. Rel. v. 164 Rib.):

    facilitatem vulgariam,

    Nov. ib. 481, 21 (Com. Rel. v. 98 ib.):

    res pulchras, quas uti solet,

    id. ib. 500, 16 (Com. Rel. v. 69 ib.):

    ita uti eum oportet libertatem,

    Titin. ib. 481, 19 (Com. Rel. v. 98 ib.):

    cetera quae volumus uti Graecā mercamur fide,

    Plaut. As. 1, 3, 47:

    dic mihi, an boni quid usquam'st, quod quisquam uti possiet,

    id. Merc. 1, 2, 37:

    diutine uti bene licet partum bene,

    id. Rud. 4, 7, 15:

    profecto uteris ut voles operam meam,

    id. Poen. 5, 2, 128:

    mea, quae praeter spem evenere, utantur sine,

    Ter. Ad. 5, 3, 29:

    BALINEVM... QVOD VSI FVERANT AMPLIVS ANNIS XXXX.,

    Inscr. Orell. 202: si quid est, quod utar, utor: si non est, egeo, Cato ap. Gell. 13, 23, 1:

    oleam albam, quam voles uti, condito,

    id. R. R. 118:

    quam rem etiam nomine eodem medici utuntur,

    Varr. R. R. 3, 16, 23:

    ferrum,

    Aur. Vict. Caes. 17, 4.—
    2.
    Hence, esp. gerund. in phrases dare utendum, to lend; recipere or rogare or petere utendum, to borrow, etc. (class.;

    freq. in Plaut.): quod datum utendum'st,

    Plaut. Trin. 5, 2, 7:

    quae utenda vasa semper vicini rogant,

    id. Aul. 1, 2, 18; 2, 4, 32; 2, 9, 4; id. Pers. 1, 3, 47 sq.; id. Mil. 2, 3, 76; id. Rud. 3, 1, 10: auris tibi contra utendas dabo, Enn. ap. Non. 506, 1 (Trag. Rel. v. 364 Vahl.); Ter. Heaut. 1, 1, 81:

    quae bona is Heraclio omnia utenda ac possidenda tradiderat,

    Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46:

    te, quod utendum acceperis, reddidisse,

    id. Tusc. 3, 17, 36:

    multa rogant utenda dari, data reddere nolunt,

    Ov. A. A. 1, 433.—
    II.
    Transf. (through the intermediate idea of having and using).
    A. a.
    With abl:

    his Fabriciis semper est usus Oppianicus familiarissime,

    Cic. Clu. 16, 46:

    quā (Caeciliā) pater usus erat plurimum,

    id. Rosc. Am. 11, 27:

    Trebonio multos annos utor valde familiariter,

    id. Fam. 1, 3, 1:

    Lucceius qui multum utitur Bruto,

    id. Att. 16, 5, 3:

    utere Pompeio Grospho,

    Hor. Ep. 1, 12, 22:

    quo pacto deceat majoribus uti,

    id. ib. 1, 17, 2:

    si sciret regibus uti,

    ib. ib. 14:

    ita me verebatur ut me formatore morum, me quasi magistro uteretur,

    Plin. Ep. 8, 23, 2.—
    b.
    With acc.:

    vilica vicinas aliasque mulieres quam minimum utatur,

    Cato, R. R. 143, 1.—
    B.
    To be in possession of a thing, esp. to have, hold, or find a thing in some particular mode or character; with abl.:

    mihi si unquam filius erit, ne ille facili me utetur patre,

    he shall find an indulgent father in me, Ter. Heaut. 2, 1, 5; cf.:

    patre usus est diligente et diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    bonis justisque regibus,

    Cic. Rep. 1, 33, 50:

    quae (sc. libertas) non in eo est, ut justo utamur domino, sed ut nullo,

    id. ib. 2, 23, 43; cf. id. Fin. 1, 1, 2:

    hic vide quam me sis usurus aequo,

    id. Verr. 2, 5, 59, § 154:

    ut is illis benignis usus est ad commodandum,

    id. ib. 2, 4, 3, §

    6: ne bestiis quoque immanioribus uteremur,

    id. Rosc. Am. 26, 71:

    me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est,

    Hor. S. 1, 4, 95:

    uteris monitoribus isdem,

    id. Ep. 2, 2, 154:

    valetudine non bonā,

    Caes. B. C. 3, 49:

    quo (sc. Philoctete) successore sagittae Herculis utuntur,

    Ov. M. 13, 52.— Absol.:

    nam pol placidum te et clementem eo usque modo ut volui usus sum in alto (= placidum te esse ut volui, sic te usus sum),

    Plaut. Trin. 4, 1, 8.—Hence, P. a.: ūtens, ntis, m., possessing, that possesses:

    utentior sane sit,

    i. e. a larger possessor, richer, Cic. Off. 2, 20, 71.

    Lewis & Short latin dictionary > utor

См. также в других словарях:

  • Capitolīnus — Capitolīnus, Familienname der patricischen Manlia, Quintia u. Sestia gens; berühmt sind: 1) Marc. Manlius C., 391 v. Chr. Consul; er schlug die Äquer u. vertheidigte das Capitolium gegen die Gallier unter Brennus u. trieb, von den Gänsen geweckt …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Capitolīnus — Capitolīnus, 1) Julius, röm. Geschichtschreiber, verfaßte um 300 n. Chr. eine Anzahl in der Sammlung der »Scriptores historiae Augustae« (s.d.) enthaltener Kaiserbiographien. 2) Manlius, s. Manlius …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Capitolinus — Marcus Manlius Capitolinus Pour les articles homonymes, voir Titus Quinctius Capitolinus Barbatus. Marcus Manlius dit parfois « Capitolinus », a été consul à Rome. Pendant l invasion gauloise ( 390), les Romains s’étaient réfugiés dans… …   Wikipédia en Français

  • CAPITOLINUS — I. CAPITOLINUS Iovis cognomen, quod templum in monte Capitolino exstructum haberet, votum quidem primum a Tatquinio Dematati filo, exttuctum deinde a tarquinio Suprbo. Diversus hic a Iove Tonante, quem D. Augustus constitut, quod liberatus esset… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Capitolinus, S. — S. Capitolinus, (28. Juni), ein Martyrer in Afrika. S. S. Fabianus …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Capitolinus — Sp Kapitòlijus Ap Capitolium lotyniškai Ap Capitolinus lotyniškai L ist. kalva Romoje …   Pasaulio vietovardžiai. Internetinė duomenų bazė

  • CAPITOLINUS Julius Historicus — qui de Caesaribus scripsit; sub Diocletiavo, cui vitam Antonini Pii, et Veri dedicavit: sicut Cl. Albini, Mactini, 2. Maximmorum et 3. Gordianotum Constantino. Maximi vero et Balbini nemini inseripsit. Pluriunt aliarum auctor, quae tamen periêre …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Capitolīnus mons — Capitolīnus mons, einer der sieben Hügel des alten Rom (s.d.), mit dem Kapitol (s.d.) …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Capitolinus mons — Capitolīnus mons, einer der sieben Hügel Roms …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Capitolinus Mons —   [lateinisch], einer der Hügel Roms, Kapitol …   Universal-Lexikon

  • CAPITOLINUS Cajus Jul — Consul. Collega Aureliani Augusti, an. ab Urb. Cond. 1026. Chr. 274 …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»