Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

वनगुल्म

  • 1 वनगुम्ब

    වනගුඹ vanagumba m
    a cluster of trees.

    Pali-English dictionary > वनगुम्ब

  • 2 वनग


    vána-ga
    m. inhabitant of a forest MBh.

    Sanskrit-English dictionary > वनग

  • 3 वनगुप्त


    vána-gupta
    m. « forest-protected», a spy, emissary L.

    Sanskrit-English dictionary > वनगुप्त

  • 4 वनगुल्म


    vána-gulma
    m. a forest-shrub orﾠ bush MBh.

    Sanskrit-English dictionary > वनगुल्म

  • 5 वनगो


    vána-go
    m. = - gava L.

    Sanskrit-English dictionary > वनगो

  • 6 वनगोचर


    vána-gocara
    mf (ā)n. dwelling in a forest, denizen orﾠ inhabitant of forests (said of men andﾠ animals) Mn. MBh. etc.;

    living in water BhP. ;
    m. a hunter, forester W. ;
    n. a forest ib.

    Sanskrit-English dictionary > वनगोचर

  • 7 वनग्रामक


    vána-grāmaka
    m. a forest village, a poor small village Hcar.

    Sanskrit-English dictionary > वनग्रामक

  • 8 वनग्राहिन्


    vána-grāhin
    m. « occupying orﾠ searching a forest», a hunter Ṡak. (cf. - grahaṇa)

    Sanskrit-English dictionary > वनग्राहिन्

  • 9 वनग्रहण


    vána-grahaṇa
    n. the act of occupying a forest (cf. - grāhin) Ṡak. ;

    - kolāla m. orﾠ n. the din of occupying a forest, hunting cries Ṡak.

    Sanskrit-English dictionary > वनग्रहण

  • 10 वन


    vána
    1) n. (once m. R. V, 50, 2)

    a forest, wood, grove, thicket, quantity of lotuses orﾠ other plants growing in a thick cluster (but in older language alsoﾠ applied to a single tree) RV. etc. etc.;
    plenty, abundance R. Kathās. ;
    a foreign orﾠ distant land RV. VII, 1, 19 (cf. araṇya);
    wood, timber RV. ;
    a wooden vessel orﾠ barrel (for the Soma juice) RV. (?);
    a cloud (as the vessel in the sky) ib. ;
    (prob.) the body of a carriage RV. VIII, 34, 18 ;
    water Naigh. I, 12 ;
    a fountain, spring L. ;
    abode Nalôd. ;
    Cyperus Rotundus VarBṛS. ;
    = raṡrmi, a ray of light Naigh. I, 4 ;
    (prob.) longing, earnest desire KenUp. ;
    m. N. of a son of Uṡīnara BhP. ;
    of one of the 10 orders of mendicants founded by Ṡamkarâcārya (the members of which affix vana to their names cf. rārmêndra-v-) W. ;
    (ā) f. the piece of wood used for kindling fire by attrition (= araṇi q.v.;
    sometimes personified) RV. III, 13 ;
    (ī) f. a wood, forest Sāh. ;
    vana
    2) ind. gaṇa câ̱di

    - वनऋक्ष
    - वनकचु
    - वनकणा
    - वनकण्डुल
    - वनकदली
    - वनकन्द
    - वनकपि
    - वनकपीवत्
    - वनकरिन्
    - वनकाम
    - वनकार्पसि
    - वनकार्पसी
    - वनकाष्ठिका
    - वनकुक्कुट
    - वनकुञ्जर
    - वनकुसुम
    - वनकोद्रव
    - वनकोलि
    - वनकौशाम्बी
    - वनक्रक्ष
    - वनखण्ड
    - वनग
    - वनगज
    - वनगमन
    - वनगव
    - वनगहन
    - वनगुप्त
    - वनगुल्म
    - वनगो
    - वनगोचर
    - वनग्रहण
    - वनग्रामक
    - वनग्राहिन्
    - वनघोली
    - वनंकरण
    - वनचन्दन
    - वनचन्द्रिका
    - वनचम्पक
    - वनचर
    - वनचर्य
    - वनचर्या
    - वनचारिन्
    - वनच्छाग
    - वनच्छिद्
    - वनच्छेद
    - वनज
    - वनजात
    - वनजीर
    - वनजीविका
    - वनजीविन्
    - वनज्योत्स्नी
    - वनतरंगिणी
    - वनतिक्त
    - वनतिक्तिका
    - वनद
    - वनदमन
    - वनदारक
    - वनदाह
    - वनदीप
    - वनदीयभट्ट
    - वनदुर्ग
    - वनदुर्गा
    - वनदेवता
    - वनद्रुम
    - वनद्विप
    - वनधान्य
    - वनधारा
    - वनधिति
    - वनधेनु
    - वननित्य
    - वनप
    - वनपन्नग
    - वनपर्वन्
    - वनपाल्लव
    - वनपंसुल
    - वनपादप
    - वनपार्श्व
    - वनपाल
    - वनपालक
    - वनपिप्पलि
    - वनपुत्रक
    - वनपुर्व
    - वनप्रक्ष
    - वनप्रवेश
    - वनप्रस्थ
    - वनप्रिय
    - वनफल
    - वनबर्बर
    - वनबर्बरिका
    - वनबर्हिण
    - वनबाह्यक
    - वनबिडाल
    - वनबीज
    - वनभद्रिका
    - वनभुज्
    - वनभू
    - वनभूमि
    - वनभूषणी
    - वनभोजनपुण्याहवचनप्रयोग
    - वनभोजनप्रयोग
    - वनभोजनविधि
    - वनमक्षिका
    - वनमल्लिका
    - वनमल्ली
    - वनमातंग
    - वनमानुष
    - वनमाय
    - वनमाल
    - वनमाला
    - वनमालिका
    - वनमालिन्
    - वनमुच्
    - वनमुद्ग
    - वनमूत
    - वनमूर्धजा
    - वनमूल
    - वनमृग
    - वनमेथिका
    - वनमोचा
    - वनयमानी
    - वनरक्षक
    - वनराज
    - वनराजि
    - वनराज्य
    - वनराष्ट्र
    - वनराष्ट्रक
    - वनर्द्धि
    - वनलक्ष्मी
    - वनलता
    - वनलेखा
    - वनवराह
    - वनवर्तिका
    - वनवर्तिन्
    - वनवर्बर
    - वनवर्बरिका
    - वनवर्हिण
    - वनवल्लरी
    - वनवह्नि
    - वनवात
    - वनवास
    - वनवासन
    - वनवासिन्
    - वनवास्य
    - वनवाह्यक
    - वनविडाल
    - वनविलासिनी
    - वनवीज
    - वनवृत्ति
    - वनवृन्ताकी
    - वनव्रीहि
    - वनशिखण्डिन्
    - वनशूकरी
    - वनशुरण
    - वनशृङ्गाट
    - वनशृङ्गाटक
    - वनशोभन
    - वनश्वन्
    - वनषण्ड
    - वनषद्
    - वनसंकट
    - वनसद्
    - वनसंनिवासिन्
    - वनसमूह
    - वनसम्प्रवेश
    - वनसरोजिनी
    - वनसाह्वया
    - वनसिन्धुर
    - वनस्तम्ब
    - वनस्थ
    - वनस्थली
    - वनस्थान
    - वनस्थायिन्
    - वनस्थित
    - वनस्पति
    - वनस्रज्
    - वनहरि
    - वनहरिद्रा
    - वनहव
    - वनहास
    - वनहुताशन
    - वनहोम

    Sanskrit-English dictionary > वन

  • 11 अभियोगः _abhiyōgḥ

    अभियोगः 1 Application or devotion (to something); connection; गुरुचर्यातपस्तन्त्रमन्त्रयोगाभियोगजाम् Māl.9.52; Ch. P.II.
    -2 Close application, perseverance, zealous intentness, energetic effort, exertion; ˚भाज् persevering, resolute; निरुत्सुकानामभियोगभाजाम् Ki.3.4; सन्तः स्वयं परहितेषु कृताभियोगाः Bh.2.73; Māl.1.34; मत्प्रियाभियोगेन Māl.1; तदभियोगं प्रति निरुद्योगः Mu.1.; स्वयमभियोगदुःखैः ibid.; Dk.41; K.345; Śi.7.63.
    -3 (a) Application or devotion to learn something; कस्यां कलायामभियोगो भवत्योः M.5 to what art have you applied or devoted your- selves; K.19. (b) Learning, scholarship; अभियोगश्च शब्दादेरशिष्टानां अभियोगश्चेतरेषाम् ŚB. on MS.
    -4 (a) Attack, assault; invasion (of a town or country); क्षुभितं वनगोचरा- भियोगात् Ki.13.1,2.46; Ku.7.5; Ve.4; Māl.8; Mu.2,1.7; Mv.6.38. (b) Battle, war, conffict.
    -5 (In law) A charge, accusation, plaint, indictment; अभियोगमनिस्तीर्य नैनं प्रत्यभियोजयेत् Y.2.9.

    Sanskrit-English dictionary > अभियोगः _abhiyōgḥ

  • 12 औरस _aurasa

    औरस a. (
    -सी f.) [उरसा निर्मितः अण्]
    1 Produced from the breast, born of oneself, legitimate; Ś.7; V.5; इत्थं नागस्त्रिभुवनगुरोरौरसं मौथिलेयम् R.16.88.
    -2 Physi- cal, bodily; विद्याबलमुपाश्रित्य न ह्यस्त्यस्यौरसं बलम् Mb.3.11.31.
    -3 Natural; निदर्शयन् वै सुमहच्छिक्षौरसकृतं बलम् Mb.7.37.2.
    -4 Manly, virile; Mb.12.65.5.
    -सः, -सी A legi- timate son or daughter; औरसो धर्मपत्नीजस्तत्समः पुत्रिकासुतः Y.2.128.

    Sanskrit-English dictionary > औरस _aurasa

  • 13 चक्रम् _cakram

    चक्रम् [क्रियते अनेन, कृ घञर्थे< क नि˚ द्वित्वम् Tv.]
    1 The wheel of a carriage; चक्रवत्परिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च H.1.173.
    -2 A potter's wheel.
    -3 A sharp circular missile, weapon, a disc (especially applied to the weapon of Viṣṇu).
    -4 An oil-mill; दशसूनासमं चक्रं दशचक्रसमो ध्वजः Mb.13.125.9.
    -5 A circle, ring; कलाप- चक्रेषु निवेशिताननम् Ṛs.2.14.
    -6 A troop, multitude, collection, Śi.2.17.
    -7 A realm, sovereignty; स्वस्थं स्वचक्रं परचक्रमुक्तम् Bu. Ch.2.15; cf. चक्रं सैन्यथाङ्गयोः । राष्ट्रे दम्भान्तरे... । Medinī.
    -8 A province, district, a group of villages.
    -9 A form of military array in a circle.
    -1 A circle or depression of the body.
    -11 A cycle, cycle of years.
    -12 The horizon; यावदावर्तते चक्रं तावती मे वसुन्धरा Rām.2.1.36.
    -13 An army, a host.
    -14 Section of a book.
    -15 A whirlpool.
    -16 The winding of a river.
    -17 An astronomical circle; राशि˚ the zodiac.
    -18 Circular flight (of birds &c.).
    -19 A particular constellation in the form of a hexagon.
    -2 Range, department in general.
    -21 The convolutions or spiral marks of the शालिग्राम.
    -22 A crooked or fraudulent con- trivance.
    -क्रः 1 The ruddy goose (also called चक्रवाक); पद्मोल्लासविधायिनि सत्पथदीप्तिकृति चक्रभव्यकरे Viś. Guṇā.274.
    -2 A multitude, troop, group.
    -Comp. -अङ्गः 1 a gander having a curved neck.
    -2 a carriage. +
    -3 the ruddy goose (चक्रवाक); चक्राङ्गान् स च नित्यं वै सर्वतो वनगोच- रान् Mb.12.268.36. (
    -ङ्गी) a goose. (
    -ङ्गम्) a parasol.
    -अटः 1 a juggler, snake-catcher.
    -2 a rogue, knave, cheat.
    -3 a particular coin, a dināra.
    -अधिवासिन् m. the orange tree.
    -अरः, (-रम्) the spoke of a wheel; चक्रारपङ्क्तिरिव गच्छति भाग्यपङ्क्तिः । Svapna.1.4.
    -अश्मन् n. a machine to hurl stones at a distance; अयःकणपचक्राश्म- भुशुण्ड्युद्यतबाहवः Mb.1.227.25.
    -आकार, -आकृति a. circular, round.
    -आयुधः an epithet of Viṣṇu.
    -आवर्तः whirling or rotatory motion.
    -आह्वः, -आह्वयः the ruddy goose;
    -ईश्वरः 1 'lord of the discus', N. of Viṣṇu.
    -2 the officer in charge of a district.
    -ईश्वरी N. of the Jaina goddess of learning.
    -उपजीविन् m. an oil-man.
    -कारकम् 1 a nail.
    -2 a kind of perfume.
    -गजः the plant Cassia Tora.
    -गण्डुः a round pillow.
    -गतिः f. rotation, revolution.
    -गुच्छः the Aśoka tree.
    -ग्रहणम्, -णी f. a rampart, an en- trenchment.
    -चक्रम् A flock of चक्रवाक birds; अस्ताद्रिपद्मा- करचक्रचक्रे तत्कालविज्ञातपतङ्गपाते । सद्यो दिदीपे विरहानलः...... । Rām. Ch.6.19.
    -चर a. moving in a circle; (
    -रः) a juggler.
    -चारिन् m. a chariot.
    -चूडामणिः a round jewel in a coronet or diadem.
    -जीवकः, -जीविन् m. a potter.
    -तीर्थम् N. of a holy place.
    -तुण्डः a kind of fish; रोहितांश्चक्रतुण्डांश्च नलमीनांश्च राघव Rām.3.73.14.
    -दंष्ट्रः a hog.
    -घनः a thunder cloud.
    -धर a.
    1 bearing or having a wheel.
    -2 carrying a discus.
    -3 driving in a carriage.
    (-रः) 1 an epithet of Viṣṇu; चक्रघरप्रभावः R. 16.55.
    -2 a sovereign, governor or ruler of a province; वृद्धानां भारतप्तानां स्त्रीणां चक्रधरस्य च Mb.13.162.38.
    -3 a village tumbler or juggler.
    -4 a snake; भवेच्चक्रधरो विष्णौ भुजङ्गे ग्रामजालिनि Viśvalochana.
    -धारा the periphery of a wheel.
    -नदी the Gaṇḍakī river.
    -नाभिः the nave of a wheel.
    -नामन् m.
    1 the ruddy goose (चक्रवाक).
    -2 a pyritic ore of iron.
    -नायकः 1 the leader of a troop.
    -2 a kind of perfume.
    -नेमिः f. the periphery or cir- cumference of a wheel; नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण Me.19.
    -पाणिः an epithet of Viṣṇu; Bg.11.49.
    -पादः, -पादकः 1 a carriage.
    -2 an elephant.
    -पालः 1 the governor of a province.
    -2 an officer in charge of a division of an army.
    -3 horizon.
    -4 a circle.
    -5 one who carries a discus.
    -फलम् a kind of discus.
    -बन्धुः, -बान्धवः the sun.
    -बालः, -डः, -वालः, -लम्, -डम् 1 a ring, circle.
    -2 a collection, group, multitude, mass; कैरव- चक्रवालम् Bh.2.74; प्रकटयसि कुमुच्चैरर्चिषां चक्रवालं Rati.4.16; Mv.6.4; Mu.3.21.; K.126,178.
    -3 horizon.
    (-लः) 1 a mythical range of mountains supposed to encircle the orb of the earth like a wall and to be the limit of light and darkness.
    -2 the ruddy goose.
    -बालधिः a dog.
    -भृत् m.
    1 one who holds a discus.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -भेदिनी night.
    -भ्रमः, -भ्रमिः f. a lathe or grind- stone; आरोप्य चक्रभ्रमिमुष्णतेजास्त्वष्ट्रेव यत्नोल्लिखितो विभाति R.6. 32; चक्रभ्रमीवद्धृतशरीरः Sāṅ. K.67.
    -भ्रान्तिः f. revolution of wheels; V.1.5.
    -मण्डलिन् m. a species of cobra.
    -मुखः a hog.
    -मुषलः a battle carried on with the dis- cus and club.
    -यानम् a wheel-carriage.
    -रदः a hog.
    -वर्तिन् m.
    1 an emperor, universal monarch, sovereign of the world, a ruler whose dominions extend as far as the ocean (आसमुद्रक्षितीश Ak.); पुत्रमेवंगुणोपेतं चक्रवर्तिनमाप्नुहि Ś.1.12; तव तन्वि कुचावेतौ नियतं चक्रवर्तिनौ । आसमुद्रक्षितीशो$पि भवान् यत्र करप्रदः ॥ Udb. (where there is a pun on the word चक्रवर्तिन्, the other meaning being 'resembling in shape the ruddy goose', 'round');
    -2 (hence) head, foremost; आपद्गतः किल महाशयचक्रवर्ती विस्तारयत्यकृतपूर्वमुदार- भावम् Bv.1.7; कवयस्तर्कयाञ्चक्रुरित्थं ते चक्रवर्तिनः Parṇal.5.38.
    -3 a kind of horse having one or three curls on the shoulder; स्कन्धपार्श्वे यदावर्त एको वा यदि वा त्रयः । चक्रवर्ती स विज्ञेयो वाजी भूपालमन्दिरे ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वर्मन् m. N. of a king of Kashmir; चक्रवर्माभिधं राज्ये क्षीणपुण्यो व्यपद्यत Rāj. T.5.287.
    -वाकः 1 (
    -की f.) the ruddy goose; दूरी- भूते मयि सहचरे चक्रवाकीमिवैकाम् Me.83. ˚बन्धुः the sun.
    -2 a kind of horse, having white feet and white eyes; श्वेताभः श्वेतपादश्च तथा स्यात् श्वेतलोचनः । चक्रवाकः स विज्ञेयो राजार्हो वाजि सत्तमः ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वाटः 1 a limit, boundary.
    -2 a lamp-stand.
    -3 engaging in an action.
    -वातः a whirl- wind, hurricane; चक्रवातस्वरूपेण जहारासीनमर्भकम् Bhāg.1. 7.2.
    -वृद्धिः f.
    1. interest upon interest, compound interest; Ms.8.153,156.
    -2 wages for transporting goods in a carriage.
    -व्यूहः a circular array of troops.
    -संज्ञम् tin. (
    -ज्ञः) the ruddy goose.
    -साह्वयः the ruddy goose.
    -हस्तः an epithet of Viṣṇu.

    Sanskrit-English dictionary > चक्रम् _cakram

  • 14 चण्डा _caṇḍā _ण्डी _ṇḍī

    चण्डा ण्डी f.
    1 An epithet of Durgā.
    -2 A passion- ate or angry woman; चण्डी चण्डं हन्तुमभ्युद्यता माम् M.3.2; चण्डी मामवधूय पादपतितं जातानुतापेव सा V.4.38; R.12.5; Me.14.
    -3 N. of plant.
    -4 A kind of perfume (Mar. वाळा).
    -ण्डी 1 A term of endearment applied to one's mistress.
    -2 Hurt, injury.
    -Comp. -ईशः, -ईश्वरः, -पतिः an epithet of Śiva; पुण्यं यायास्त्रिभुवनगुरीर्धाम चण्डीश्वरस्य Me.33. ˚मण्डनम् poison (कालकूटम्); मथ्यमानो$द्रिणा पूर्वं ददौ चण्डीशमण्डनम् Bm.1.13.
    -कुसुमः red oleander.

    Sanskrit-English dictionary > चण्डा _caṇḍā _ण्डी _ṇḍī

  • 15 धामन् _dhāman

    धामन् n. [धा-मनिन्]
    1 A dwelling-place, abode, residence, house; तुरासाहं पुरोधाय धाम स्वायंभुवं ययुः Ku.2. 1,44; पुण्यं यायास्त्रिभुवनगुरोर्धाम चण्डीश्वरस्य Me.33; Bg.8.21; Bh.1.35; पतत्यधो धाम विसारि सर्वतः किमेतदित्याकुलमीक्षितं जनैः Śi.1.2.
    -2 A place, site, resort; श्रियो धाम; भूतैः स्वधामभिः पश्येदप्रविष्टं प्रविष्टवत् Bhāg.7.12.15.
    -3 The inmates of a house, members of a family.
    -4 A ray of light; धाम्ना- तिशाययति धाम सहस्रधाम्नः Mu.3.17; Śi.9.53.
    -5 Light, lustre, splender; Mu.3.17; Ki.2.2,55,59;1.6; Amaru.86; R.6.6;18.22
    -6 Majestic lustre, majesty, glory, dignity; गां गतस्य तव धाम वैष्णवं कोपितो ह्यसि मया दिदृक्षुणा R.11.85.
    -7 Power, strength, energy (प्रताप); सहते न जनो$प्यधःक्रियां किमु लोकाधिकधाम राजकम् Ki.2.47.
    -8 Birth.
    -9 The body.
    -1 A troop, host.
    -11 State, condition; Prab.1.3.
    -12 A class.
    -13 Ved. Law, rule.
    -14 Ved. Property, wealth.
    -15 A fetter.
    -16 Fashion, mode, manner, form, appearance; स बिभ्रत्पौरुषं धाम भ्राजमानो यथा रविः Bhāg.1.2.17.
    -Comp. -केशिन् m.,
    -निधिः the sun; Mb.3.3.63.
    -छद् m. Ved. N. of Agni.
    -मानिन् a. believing in a material existence; नैवेशितुं प्रभुर्भूम्न ईश्वरो धाममानिनाम् Bhāg.3.11.38.

    Sanskrit-English dictionary > धामन् _dhāman

  • 16 न्यस्त _nyasta

    न्यस्त p. p.
    1 Cast down, thrown or laid down, deposited.
    -2 Put in, inserted, applied; न्यस्ताक्षराः Ku. 1.7.
    -3 Depicted, drawn; चित्रन्यस्त.
    -4 Consigned, delivered or transferred to; अहमपि तव सूनावायुषि न्यस्त- राज्यः V.5.17.
    -5 Leaning, resting on.
    -6 Given up, set aside, resigned.
    -7 Mystically touched; नित्यं न्यस्तषडङ्ग- चक्रनिहितं हृत्पद्ममध्योदितम् Māl.5.2.
    -8 Exposed (for sale; क्रयाय न्यस्त).
    -9 Put on, donned; न्यस्तालक्तकरक्तमाल्यवसना Māl.5.24.
    -1 Having the low tone (as a vowel).
    -Comp. -अस्तव्य a. To be placed, fixed.
    -चिह्न a. destitute of external signs (as royal marks &c.); स न्यस्तचिह्नामपि राजलक्ष्मीं तेजोविशेषानुमितां दधानः R.2.7.
    -दण्ड a. giving up the rod, i. e. punishment, meek, harmless.
    -देह a. one who lays down the body, dead.
    -शस्त्र a.
    1 one who has resigned or laid down his arms; आचार्यस्य त्रिभुवनगुरोर्न्यस्तशस्त्रस्य शोकात् Ve.3.18; Ms.3.192.
    -2 unarmed, defenceless.
    -3 harmless.
    -4 epithet of the manes, or deified progenitors.

    Sanskrit-English dictionary > न्यस्त _nyasta

  • 17 श्रुतिः _śrutiḥ

    श्रुतिः f. [श्रु-क्तिन्]
    1 Hearing; चन्द्रस्य ग्रहणमिति श्रुतेः Mu.1.7; R.1.27.
    -2 The ear; श्रुतिसुखभ्रमरस्वनगीतयः R.9.35; Śi.1.1; Ve.3.23.
    -3 Report, rumour, news, oral intelligence.
    -4 A sound in general; सा तु वेदश्रुतिं श्रुत्वा दृष्ट्वा वै तमसो निधिम् Rām.7.2.17; स वेत्ति गन्धांश्च रसान् श्रुतीश्च Mb.12.187.19.
    -5 The Veda (known by revelation, opp. स्मृति; see under वेद); श्रुतिस्तु वेदो विज्ञेयो धर्मशास्रं तु वै स्मृतिः Ms.2.1,14.
    -6 A Vedic or sacred text; इति श्रुतेः or इति श्रुतिः 'so says a sacred text'.
    -7 Vedic or sacred knowledge, holy learning; यत्रैषा सात्वती श्रुतिः Bhāg.1.4.7;11.3.46.
    -8 (In music) A divi- sion of the octavo, a quarter tone or interval; रणद्भिरा- घट्टनया नभस्वतः पृथग्विभिन्नश्रुतिमण्डलैः स्वरैः Śi.1.1;11.1; (see Malli. ad loc.).
    -9 The constellation Śravaṇa.
    -1 The diagonal of a tetragon, the hypotenuse of a trian- gle; cf. कर्ण.
    -11 Direct or expressed signification (opp. लक्षणा); श्रुतिलक्षणाविशये च श्रुतिर्न्याय्या न लक्षणा ŚB. on MS.6.2.2.
    -12 Speech (वाक्); विविक्तवर्णाभरणा सुखश्रुतिः Ki.14.3.
    -13 Name, fame (कीर्ति); हैरण्यौ भवतो बाहू श्रुतिर्भवति पार्थिवी Mb.3.35.9.
    -14 A word, saw, saying; Rām.2.72.25.
    -15 An explanation of ब्रह्म from the उपनिषद्s; विविधाश्चौपनिषदीरात्मसंसिद्धये श्रुतीः Ms.6.29 (com. श्रुतीरुपनिषत्पठितब्रह्मप्रतिपादकवाक्यानि).
    -16 Advantage, gain (फलश्रुति); उपोष्य संशितो भूत्वा हित्वा वेदकृताः श्रुतीः Mb.12. 265.7.
    -17 Name, title; बिभ्रत्यनन्यविषयां लोकपाल इति श्रुतिम् Kāv.2.331.
    -18 Learning.
    -19 Scholarship.
    -Comp. -अनुप्रासः a kind of alliteration; see K. P.9.
    -अर्थः the sense of a sentence derived on the strength of the श्रुतिप्रमाण as distinguished from लङ्ग, वाक्य and other प्रमाणs; यत्र श्रुत्यर्थो न सम्भवति तत्र वाक्यार्थो गृह्यते ŚB. on MS.6.2.14.
    -उक्त, -उदित a. enjoined by the Vedas; आचारः परमो धर्मः श्रुत्युक्तः स्मार्त एव च Ms.1.18.
    -कटः 1 a snake.
    -2 penance, expiation.
    -कटु a. harsh to hear. (
    -टुः) a harsh or unmelodious sound, regarded as a fault of composition.
    -कथित a. enjoined or prescribed by the Vedas.
    -चोदनम्, -नः a scriptural injunction, Vedic precept.
    -जातिविशारद a. familiar with different kinds of quarter tones; वीणावादनतत्त्वज्ञः श्रुतिजातिविशारदः । तालज्ञश्चाप्रयासेन मोक्षमार्गं नियच्छति ॥ Y.3.115.
    -जीविका a law-book or code of laws.
    -दूषक a. offending the ear.
    -द्वैधम् disagreement or contradiction of Vedas or Vedic precepts; श्रुतिद्वैधं तु यत्र स्यात्तत्र धर्माबुभौ स्मृतौ Ms.2.14.
    -धर a.
    1 hearing.
    -2 having a retentive memory; L. D. B.
    -निदर्शनम् evidence of the Vedas; कामकार- कृते$प्याहुरेके श्रुतिनिदर्शनात् Ms.11.45.
    -पथः 1 the range of the ear; तामाश्रित्य श्रुतिपथगतामास्थया लब्धमूलः M.4.1.
    -2 (pl.) tradition.
    -प्रसादन a. grateful to the ear.
    -प्रामाण्यम् authority or sanction of the Vedas.
    -प्रामाण्यतः ind. on the authority of the Veda; श्रुति- प्रामाण्यतो विद्वान् स्वधर्मे निविशेत वै Ms.2.8.
    -मण्डलम् 1 the outer ear.
    -2 the whole circle of the quarter-tones; Śi.1.1.
    -महत् a. rich in scriptural lore; सरस्वती श्रुतिमहतां महीयताम् Ś.7.35 (v. l. श्रुतमहताम्).
    -मूलम् 1 the root of the ear; लपितुं किमपि श्रुतिमूले Gīt.1.
    -2 a Vedic text.
    -मूलक a. founded on the Veda.
    -वचनम् a Ve- dic precept.
    -वर्जित a.
    1 deaf.
    -2 not knowing the Vedas.
    -विप्रतिपन्न a.
    1 not recognizing the authority of the scriptures, disregarding the Vedas.
    -2 contrary to the Vedas.
    -विवरम् the auditory passage.
    -विशेष- णार्थम् ind. for specialization in the Vedas; Svapna.1.
    -विषयः 1 the object of the sense of hearing i. e. sound; श्रुतिविषयगुणा या स्थिता व्याप्य विश्वम् Ś.1.1.
    -2 the reach or range of the ear; एतत् प्रायेण श्रुतिविषयमापतितमेव K.
    -3 the subject matter of the Veda.
    -4 any sacred ordi- nance.
    -वेधः boring the ear.
    -शिखरम्, -शिरस् 1 Upaniṣad or Vedānta; नमः सर्वेष्टाय श्रुतिशिखरदृष्टाय च नमः Viṣṇu-mahimna 3.
    -2 a leading text of the Veda.
    -सुख, -मनोहर a. agreeable to the ear, melodious; श्रुतिसुखमुपवीणितं सहायैः Ki.1.38.
    -स्फोटा Gynandropsis Pentaphylla (Mar. तिळवण).
    -स्मृति f. (dual) revela- tion and legal institutes, Veda and law; श्रुतिस्मृति- पुराणोक्तफलप्राप्त्यर्थम् Pūjā-mantra.
    -हारिन् a. captivating the ear.

    Sanskrit-English dictionary > श्रुतिः _śrutiḥ

См. также в других словарях:

  • vána-ga — वनग …   Indonesian dictionary

  • vána-go — वनगो …   Indonesian dictionary

  • vána-gocara — वनगोचर …   Indonesian dictionary

  • vána-grāhin — वनग्राहिन् …   Indonesian dictionary

  • vána-grāmaka — वनग्रामक …   Indonesian dictionary

  • vána-gulma — वनगुल्म …   Indonesian dictionary

  • vána-gupta — वनगुप्त …   Indonesian dictionary

  • vána-grahaṇa — वनग्रहण …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»