Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

दशव्रज

  • 1 दशवाजिन्


    daṡa-vājin
    m. « having 10 horses», the moon L.

    Sanskrit-English dictionary > दशवाजिन्

  • 2 दशवार्षिक


    daṡa-vārshika
    mf (ī)n. = - varsha R. IV, 48, 12 ;

    lasting 10 years Pañcat. III, 2, 5 ;
    happening after 10 years Yājñ. II, 24.

    Sanskrit-English dictionary > दशवार्षिक

  • 3 दशविध


    daṡa-vidha
    mfn. of 10 kinds, tenfold Jain. Sāṃkhyak. BhP. III ;

    - snāna-mantra m. pl. N. of particular hymns ĀṡvMantraS

    Sanskrit-English dictionary > दशविध

  • 4 दशवीर


    daṡa-vīra
    ( dáṡ-) mfn. granting 10 men VS. TāṇḍyaBr.

    Sanskrit-English dictionary > दशवीर

  • 5 दशवृक्ष


    daṡa-vṛiksha
    m. N. of a tree AV. II, 9, 1.

    Sanskrit-English dictionary > दशवृक्ष

  • 6 दशवृष


    daṡa-vṛishá
    mfn. possessing 10 bulls, V, 16, 10.

    Sanskrit-English dictionary > दशवृष

  • 7 दशवैकालिक


    daṡa-vaikālika
    n. N. of a Jain. text HPariṡ. V, 85.

    Sanskrit-English dictionary > दशवैकालिक

  • 8 दशव्रज


    daṡa-vraja
    ( dáṡ-) m. « having 10 cow-sheds», N. of a man RV. VIII, 8 and 49 f.

    Sanskrit-English dictionary > दशव्रज

  • 9 द्वादशवार्षिक


    dvā́-daṡa-vārshika
    (v.l. var-) mf (ī)n. 12 years old, lasting 12 years Mn. ;

    - vrata n. a vow for 12 years MW.

    Sanskrit-English dictionary > द्वादशवार्षिक

  • 10 द्वादशविध


    dvā́-daṡa-vidha
    (dvā́.) mfn. 12fold ṠBr. ;

    - putra-mīmāṉsā f. N. of wk.

    Sanskrit-English dictionary > द्वादशविध

  • 11 लिङ्गद्वादशव्रत


    liṅga-dvādaṡa-vrata
    n. a partic. religious ceremony Cat.

    Sanskrit-English dictionary > लिङ्गद्वादशव्रत

  • 12 दश


    daṡa
    1) ifc. for - ṡā ( ajpa-, udag- etc.)

    2) ifc. ( tri-, dvi-, nir-) andﾠ in comp. for - ṡan (as) f. pl. « Decads»
    N. of 10 Jain. texts (upâ̱saka-. etc.) consisting of 10 chs. each
    - दशकक्ष्य
    - दशकण्ठ
    - दशकन्धर
    - दशकन्यातीर्थ
    - दशकर्मपद्धति
    - दशकामजव्यसन
    - दशकुमारचरित
    - दशकुमारचरित्र
    - दशक्षितिगर्भ
    - दशक्षीर
    - दशगणी
    - दशगार्ग्य
    - दशगीति
    - दशगीतिका
    - दशगु
    - दशगुण
    - दशगुणित
    - दशगुणि
    - दशग्राम
    - दशग्रामिक
    - दशग्रामिन्
    - दशग्रीव
    - दशग्र
    - दशग्विन्
    - दशचतुष्क
    - दशचन्द्र
    - दशच्छदिन्
    - दशज्योति
    - दशज्योतिस्
    - दशटीकासर्वस्व
    - दशतस्
    - दशतौलिक
    - दशत्व
    - दशदशावयव
    - दशदशिन्
    - दशदास
    - दशदिश्
    - दशदृष्टान्तकथा
    - दशद्यु
    - दशधनुस्
    - दशधर्मगत
    - दशधा
    - दशधीव
    - दशनामक
    - दशनालि
    - दशंदशिन्
    - दशप
    - दशपक्ष
    - दशपटु
    - दशपद
    - दशपद्म
    - दशपद्मवत्
    - दशपद्य
    - दशपर्वी
    - दशपल
    - दशपशु
    - दशपादी
    - दशपारमिताधर
    - दशपिण्डश्राद्ध
    - दशपुर
    - दशपुरंदर
    - दशपुरुषम्
    - दशपूर
    - दशपुरुष
    - दशपूर्वरथ
    - दशपूर्विन्
    - दशपुली
    - दशपेय
    - दशप्रमति
    - दशफलव्रत
    - दशबद्ध
    - दशबन्ध
    - दशबन्धक
    - दशबल
    - दशबाहु
    - दशबृहत्
    - दशब्राह्मण
    - दशभुजा
    - दशभुजि
    - दशभूमि
    - दशभूमिक
    - दशमहाविद्या
    - दशमानिक
    - दशमाय
    - दशमाल
    - दशमालिक
    - दशमास्य
    - दशमुख
    - दशमूत्रक
    - दशमूल
    - दशयन्त्र
    - दशयोक्त्र
    - दशयोगुभङ्ग
    - दशयोजन
    - दशरथ
    - दशरश्मिशत
    - दशरात्र
    - दशरुप
    - दशरूपक
    - दशर्च
    - दशर्षभ
    - दशलक्षन
    - दशलक्षणक
    - दशवक्त्र
    - दशवदन
    - दशवर्ग
    - दशवर्ष
    - दशवर्षिन्
    - दशवर्षिय
    - दशवाजिन्
    - दशवर
    - दशवार्षिक
    - दशविध
    - दशवीर
    - दशवृक्ष
    - दशवृष
    - दशवैकालिक
    - दशव्रज
    - दशशत
    - दशशल
    - दशशाख
    - दशशिप्र
    - दशशिरस्
    - दशशीर्ष
    - दशश्लोकी
    - दशसनि
    - दशसप्ता
    - दशसहैक
    - दशसाहस्र
    - दशसाहस्रिक
    - दशस्तोभ
    - दशहरा
    - दशहल
    - दशहोतृ

    Sanskrit-English dictionary > दश

  • 13 अनावृष्टिः _anāvṛṣṭiḥ

    अनावृष्टिः f. Drought, one of the kinds of ईति q. v. तेन द्वादशवार्षिक्यामनावृष्ट्यां महात्मना । वृष्टं सस्यविवृद्ध्यर्थं मिषतो वज्रपाणिनः ॥ Mb.3.126.42.

    Sanskrit-English dictionary > अनावृष्टिः _anāvṛṣṭiḥ

  • 14 अस् _as

    अस् I. 2 P. [अस्ति, आसीत्, अस्तु, स्यात्; defective in non-conjugational tenses, its forms being made up from the root भू.]
    1 To be, live, exist (showing mere existence); नासदासीन्नो सदासीत् Rv.1.129.1; आत्मा वा इदमेक एवाग्र आसीत् Ait. Up.1.1. श्रुतिद्वैधं तु यत्र स्यात् Ms.2.14; शपथे नास्ति पातकम् 8.112; न त्वेवाहं जातु नासम् Bg.2.12; आसीद्राजा नलो नाम Nala. 1.1; Ms.5.79; न अस् not to be, to be lost, disappear, perish, नायमस्तीति दुःखार्ता Nala.7.16; अस्ति भोक्तुम् Sk. it has to be eaten; (for other uses of अस्ति see अस्ति s. v.).
    -2 To be (used as a copula or verb of incomplete predication, being followed by a noun or adjective or adverb; or some other equivalent); भक्तो$सि मे सखा च Bg.4.3; धार्मिके सति राजनि Ms.11.11; आचार्ये संस्थिते सति 5.8; so एवमेव स्यात्, तूष्णीमासीत् &c.
    -3 To belong to, be in the possession of (expressed in English by have), with gen. of possessor; यन्ममास्ति हरस्व तत् Pt.4.76; यस्य नास्ति स्वयं प्रज्ञा 5.7; न हि तस्यास्ति किंचित् स्वम् Ms.8.417; नास्ति बुद्धिरयुक्तस्य Bg.2.66.
    -4 To fall to the share of, to happen to or befall anyone (with gen.); यदिच्छामि ते तदस्तु Ś.4. तस्य प्रेत्य फलं नास्ति Ms.3.139 he cannot enjoy or get.
    -5 To arise, spring out, occur; आसीच्च मम मनसि K.142 (this) occurred to my mind.
    -6 To become; तां दृष्ट्वा दशविस्तारामासं विंशतियोजनः Rām.; also शुक्लीस्यात् राजसात् स्यात् &c. Sk.
    -7 To lead or tend to, turn out or prove to be (with dat.); स स्थाणुः स्थिरभक्ति- योगसुलभो निःश्रेयसायास्तु वः V.1.1; संगतं श्रीसरस्वत्योर्भूतये$स्तु सदा सताम् 5.24; oft. with dat. alone without अस्; यतस्तौ स्वल्पदुःखाय Pt.1.
    -8 To suffice (with dat.); सा तेषां पावनाय स्यात् Ms.11.85; अन्यैर्नृपालैः परिदीयमानं शाकाय वा स्याल्लवणाय वा स्यात् Jagannātha.
    -9 To stay, reside, dwell, live हा पितः क्वासि हे सुभ्रु Bk.6.11.
    -1 To take place, happen.
    -11 To be in a particular relation, to be affected (with loc.); किं नु खलु यथा वयमस्यामेवमियम- प्यस्मान् प्रति स्यात् Ś.1. अस्तु well, let it be; एवमस्तु, तथास्तु so be it, amen. The form आस joined to roots in forming their periphrastic perfect is sometimes separated from the root and used by itself; तं पातयां प्रथममास पपात पश्चात् R.9.61,16.86. [cf. L. est and Gr. esti. with अस्ति; esse; Zend. āsti; Pers. hast, ast] With अति to be over, excel, surpass.
    -अनु to be at hand; reach.
    -अपि (with loc. or an adv. of place)
    1 to be in any- thing.
    -2 to belong to, be closely connected with.
    -अभि 1 to belong to, to fall to one's share; यन्मममाभि- ष्यात् Sk.
    -2 to be over.
    -3 to excel, surpass.
    -4 to domineer or to tyrannize over, rule over.
    -आविस् to arise, spring up, be visible; आचार्यकं विजयि मान्मथ- माविरासीत् Māl.1.26.
    -उप to be near to or in.
    -परि 1 to be in the way.
    -2 to surpass.
    -3 to pass or spend (time).
    -4 to pervade.
    -प्र 1 to be in front of.
    -2 to be in extraordinary degree, to preponderate, excel, surpass.
    -प्रति 1 to be equal to, be a match for.
    -2 to rival, emulate, vie with.
    -3 to be a repre- sentative of, stand in place of.
    -प्रादुस् to appear, spring up; प्रादुरासीत्तमोनुदः Ms.1.6; R.11.15.
    -व्यति (Atm. व्यतिहे, व्यतिसे; व्यतिस्ते) to excel, surpass, be above or superior to, out-weigh; अन्यो व्यतिस्ते तु ममापि धर्मः Bk.2.35.
    -अस् II.4. P. (अस्यति, आस, आस्थत्, असितुम्, अस्त)
    1 To throw, cast, hurl, discharge, shoot (with loc. of the mark); हस्ते बिभर्ष्यस्तवे Śvet. Up.3.6; तस्मिन्नास्थदिषीकास्त्रम् R.12.23; Bk.15.91, 14.77; sometimes with dat. or gen. दस्यवे हेतिमस्य Rv.1.13.3.
    -2 To drive away, remove.
    -3 To frighten or scare away.
    -4 To throw or take away, let go, leave, give up; as in अस्तमान, अस्तशोक, अस्तकोप see अस्त.
    -5 To fight with; युयोध बलिरिन्द्रेण तारकेण गुहो$- स्यत Bhāg.8.1.28. -With अति to shoot beyond or at, overpower (with arrows); अत्यस्त having shot beyond, having surpassed or excelled; joined in acc. (Tat. comp.; P.II.1.24.)
    -अभिप्र to throw over or upon, hurl at.
    -परिनि to stretch.
    -अस् III. 1 U (असति-ते, असित).
    1 To go.
    -2 To take or receive, seize.
    -3 To shine (The examples usually cited to illustrate this sense are:- निष्प्रभश्च प्रभूरास भूभृताम् R.11.81; तेनास लोकः पितृमान् विनेत्रा 14.23; लावण्य उत्पाद्य इवास यत्नः Ku.1.35. But the sense of दिदीपे or 'shone' is far-fetched, though Vāmana is disposed to take it. It seems preferable to regard आस in these instances as equivalent to बभूव, either taking it, as Śākaṭāyana does, as an indeclinable तिडन्तप्रति- रूपकमव्ययम्, or considering it, as Vallabha does, as an ungrammatical form used against the rules of gram- mar, प्रामादिकः प्रयोगः; see Malli. on Ku.1.35).

    Sanskrit-English dictionary > अस् _as

  • 15 गो _gō

    गो m. f. (Nom. गौः) [गच्छत्यनेन, गम् करणे डो Tv.]
    1 Cattle, kine (pl.)
    -2 Anything coming from a cow; such as milk, flesh, leather &c.
    -3 The stars; वि रश्मिभिः ससृजे सूर्यो गाः Rv.7.36.1.
    -4 The sky.
    -5 The thunder- bolt of Indra; Ki.8.1.
    -6 A ray of light; नान्यस्तप्ता विद्यते गोषु देव Mb.1.232.11; बालो$यं गिरिशिखरेषु चारयन् गाः त्रैलोक्यं तिमिरभरेण दुष्टमेतत् (रविः नैर्मल्यं नयति) । Rām. Ch. 7.6.
    -7 A diamond.
    -8 Heaven.
    -9 An arrow. -f.
    1 A cow; जुगोप गोरूपधरामिवोर्वीम् R.2.3; क्षीरिण्यः सन्तु गावः Mk.1.6.
    -2 The earth; दुदोह गां स यज्ञाय R.1.26; गामात्तसारां रघुरप्यवेक्ष्य 5.26;11.36; Bg.15.13; सेको$- नुगृह्णातु गाम् Mu.3.2; Me.3; cf. also the quotation for (
    -6).
    -3 Speech, words; कुलानि समुपेतानि गोभिः पुरुषतो$- र्थतः Mb.5.28; रघोरुदारामपि गां निशम्य R.5.12;2.59; Ki.4.2.
    -4 The goddess of speech, Sarasvatī.
    -5 A mother.
    -6 A quarter of the compass.
    -7 Water; सायं भेजे दिशं पश्चाद्गविष्ठो गां गतस्तदा Bhāg.1.1.36; also pl.; Bhāg.11.7.5.
    -8 The eye; गोकर्णा सुमुखी कृतेन इषुणा गोपुत्रसंप्रेषिता Mb.8.9.42.
    -9 A region of the sky. -m. A bull, an ox; असंजातकिणस्कन्धः सुखं स्वपिति गौर्गडिः K. P.1; Ms.4.72; cf. चरद्गव.
    -2 The hair of the body.
    -3 An organ of sense; अदान्तगोभिर्विशतां तमिस्रं पुनः पुनश्चर्वितचर्वणानाम् Bhāg..7.5.3.
    -4 The sign Taurus of the zodiac; Bṛi. S.49.
    -5 The sun.
    -6 The number 'nine' (in math.).
    -7 The moon.
    -8 A singer.
    -9 A billion.
    -1 A cow-sacrifice
    -11 A house; cf. गौर्वज्रं गौः प्रभा भूमिर्वाणी तोयं त्रिविष्टपम् । धेनुर्बस्तो वृषो दिग्गौर्नेत्रं लज्जा गुरू रमा ॥ इन्द्रियं श्रीरुमा... Enm.
    -Comp. -कण्टकः, -कम् 1 a road or spot trodden down by oxen and thus made im- passable.
    -2 the cow's hoof.
    -3 the print of a cow's hoof.
    -कर्ण a. having cow's ears.
    (-र्णः) 1 a cow's ear; गोकर्णसदृशौ कृत्वा करावाबद्धसारणौ Ks.6.57.
    -2 a mule.
    -3 a snake; Mb.8.9.42.
    -4 a span (from the tip of the thumb to that of the ring-finger); गोकर्णशिथिल- श्चरन् Mb.2.68.75; तालः स्मृतो मध्यमया गोकर्णश्चाप्यनामया Brahmāṇḍa P.
    -5 N. of a place of pilgrimage in the south, sacred to Śiva. श्रितगोकर्णनिकेतमीश्वरम् R.8.33.
    -6 a kind of deer.
    -7 a kind of arrow; Mb.8.9.42.
    -किराटा -किराटिका the Sārikā bird.
    -किलः, -कीलः 1 a plough
    -2 a pestle.
    -कुलम् 1 a herd of kine; वृष्टिव्याकुलगोकुलावनरसादुद्धृत्य गोवर्धनम् Gīt.4; गोकुलस्य तृषा- र्तस्य Mb.
    -2 a cow-house.
    -3 N. of a village (where Kṛiṣṇa was brought up).
    -कुलिक a.
    1 one who does not help a cow in the mud.
    -2 squint-eyed.
    -कुलोद्भवा an epithet of Durgā.
    -कृतम् cow-dung.
    -क्षीरम् cow's milk.
    -क्षुरम्, -रकम् a cow's hoof.
    -खरः a beast (पशु); यत्तीर्थबुद्धिः सलिले न कर्हिचिज्जनेष्वभिज्ञेषु स एव गोखरः Bhāg.1.84.13.
    -खा a nail.
    -गृष्टिः a young cow which has had only one calf.
    -गोयुगम् a pair of oxen.
    -गोष्ठम् a cow-pen, cattle-shed.
    -ग्रन्थिः 1 dried cowdung.
    -2 a cow-house.
    -ग्रहः capture of cattle (गवालम्भ); Mb.12.265.2.
    -ग्रासः the ceremony of offering a morsel (of grass) to a cow when performing an expiatory rite.
    -घातः, -घातकः, -घातिन् m. a cow-killer.
    -घृतम् 1 rain-water.
    -2 clarified butter coming from a cow.
    -घ्न a.
    1 destructive to cows.
    -2 one who has killed a cow.
    -3 one for whom a cow is killed, a guest.
    -चन्दनम् a kind of sandal-wood.
    -चर a.
    1 grazed over by cattle.
    -2 frequenting, dwelling, resorting to, haunting पितृसद्मगोचरः Ku.5.77.
    -3 within the scope, power, or range of; अवाङ्मनसगोचरम् R.1.15; so बुद्धि˚, दृष्टि˚, श्रवण˚ स्वगोचरे दीप्ततरा बभूव Bu. Ch.1.13.
    -4 moving on earth.
    -5 accessible to, attainable; त्याग- सूक्ष्मानुगः क्षेम्यः शौचगो ध्यागोचरः Mb.12.236.12.
    -6 circulating, having a particular meaning, prevalent.
    (-रः) 1 the range of cattle, pasturage; उपारताः पश्चिम- रात्रिगोचरात् Ki.4.1.
    -2 (a) a district, department, province, sphere. (b) an abode, dwelling-place, a place of resort; Śi.1.21; Ms.1.39.
    -3 range of the organs of sense, an object of sense; श्रवणगोचरे तिष्ठ be within ear-shot; नयनगोचरं या to become visible.
    -4 scope, range, in general; हर्तुर्याति न गोचरम् Bh.2.16.
    -5 (fig.) grip, hold, power, influence, control; कः कालस्य न गोचरा- न्तरगतः Pt.1.146; गोचरीभूतमक्ष्णोः U.6.26; Māl.5.24; अपि नाम मनागवतीर्णो$सि रतिरमणबाणगोचरम् Māl.1.
    -6 horizon.
    -7 field for action, scope; इन्द्रियाणि हयानाहुर्विषयांस्तेषु गोचरान् Kaṭh.3.4.
    -8 the range of the planets from the Lagna or from each other.
    ˚पीडा in- auspicious position of stars within the ecliptic; गोचर- पीडायामपि राशिर्बलिभिः शुभग्रहैर्दृष्टः (पीडां न करोति) Bṛi.S.41.13. (गोचरीकृ to place within the range (of sight), make current).
    -चर्मन् n.
    1 a cow's hide.
    -2 a particular measure of surface thus defined by Vasiṣṭha:-- दशहस्तेन वंशेन दशवंशान् समन्ततः । पञ्च चाभ्यधिकान् दद्यादेतद्गोचर्म चोच्यते ॥ ˚वसनः an epithet of Śiva.
    -चर्या seeking food like a cow; गोचर्यां नैगमश्चरेत् Bhāg.11.18.29.
    -चारकः cowherd.
    -चरणम् the tending or feeding of cows; Bhāg.1.38.8.
    -ज a.
    1 born in the earth (rice &c.).
    -2 produced by milk; अब्जा गोजा...... Kaṭh.5.2.
    -जरः an old ox or bull; नाद्रियन्ते यथापूर्वं कीनाशा इव गोजरम् Bhāg.3.3.13.
    -जलम् the urine of a bull or cow.
    -जागरिकम् auspi- ciousness, happiness. (
    -कः) a preparer of food, baker.
    -जात a. born in the heaven (gods); गोजाता अप्या मृळता च देवाः Rv.6.5.11.
    -जिह्वा N. of a plant (Mar. पाथरी).
    -जिह्विका the uvula.
    -जीव a. living on cattle (milk- man); Hch.1.7.
    -तल्लजः an excellent bull or cow.
    -तीर्थम् a cowhouse.
    -त्रम् [गां भूमिं त्रायते त्रै-क]
    1 a cow-pen.
    -2 a stable in general.
    -3 a family, race, lineage; गोत्रेण माठरो$स्मि Sk.; so कौशिकगोत्राः, वसिष्ठगोत्राः &c.; Ms.3.19,9.141.
    -4 a name, appellation; जगाद गोत्र- स्खलिते च का न तम् N.1.3; Ś.6.5; see ˚स्खलित below; मद्गोत्राङ्कं विरचितपदं गेयमुद्गातुकामा Me.88.
    -5 a multitude.
    -6 increase.
    -7 a forest.
    -8 a field.
    -9 a road.
    -1 possessions, wealth.
    -11 an umbrella, a parasol.
    -12 knowledge of futurity.
    -13 a genus, class, species.
    -14 a caste, tribe, caste according to families. (
    -त्रः) a mountain; 'गोत्रं नाम्नि कुले$प्यद्रौ' इति यादवः; Śi.9.8. Hence गोत्रोद्दलनः means Indra; cf. इन्द्रे तु गोत्रोद्दलनः कुलघ्ने गिरिदारणे Nm.
    (-त्रा) 1 a multitude of cows.
    -2 the earth.
    ˚उच्चारः recitation of family pedigree.
    ˚कर्तृ, -कारिन् m. the founder of a family.
    ˚कीला the earth.
    ˚ज a. born in the same family, gentile, a relation; Bhāg.3.7.24; Y.2.135.
    ˚पटः a genealogical table, pedigree.
    ˚प्रवरः the oldest member or founder of a family.
    -भिद् m. an epithet of Indra; हृदि क्षतो गोत्रभिदप्यमर्षणः R.3.53;6.73; Ku.2.52.
    ˚स्खलनम्, ˚स्खलितम् blundering or mistaking in calling (one) by his name, calling by a wrong name; स्मरसि स्मर मेखलागुणैरुत गौत्रस्खलितेषु बन्धनम् Ku.4.8.
    -द a. giving cows; Ms.4.231. (
    -दः) brain. (
    -दा) N. of the river Godāvarī.
    -दत्र a. Ved. giving cows. (
    -त्रः) an epithet of Indra. (
    -त्रम्) a crown (pro- tecting the head).
    -दन्त a. armed with a coat of mail.
    (-तम्) 1 yellow orpiment.
    -2 a white fossil substance.
    -दानम् 1 the gift of a cow.
    -2 the ceremony of tonsure or cutting the hair; रामलक्ष्मणयो राजन् गोदानं कारयस्व ह Rām.1.71.23; अथास्य गोदानविधेरनन्तरम् R.3. 33; (see Mallinātha's explanation of the word); कृत- गोदानमङ्गलाः U.1; अतोनं गोदानं दारकर्म च Kau. A.1.5; (Rām. explains the word differently).
    -3 the part of the head close to the right ear.
    -दाय a. intending to give cows.
    -दारणम् 1 a plough.
    -2 a spade, hoe.
    -दा, -दावरी N. of a river in the south.
    -दुह् m.,
    -दुहः 'cow-milker', a cowherd; सुदुघामिव गोदुहे R.1.4.1; चिरं निदध्यौ दुहतः स गोदुहः Śi.
    -दोहः 1 the milking of cows.
    -2 the milk of cows.
    -3 the time of milking cows.
    -दोहनम् 1 the time of milking cows.
    -2 the milking of cows; न लक्ष्यते ह्यवस्थानमपि गोदोहनं क्वचित् Bhāg.1.19. 4.
    -दोहनी a milk-pail.
    -द्रवः the urine of a bull or cow.
    -धनम् 1 a herd or multitude of cows, cattle.
    -2 possession of cows. (
    -नः) a broad-pointed arrow.
    -धरः a mountain.
    -धर्मः the law of cattle, rules relating to cattle; (open and unconcealed intercourse of the sexes); गोधर्मं सौरभेयाच्च सो$धीत्य निखिलं मुनिः । प्रावर्तत तदा कर्तुं श्रद्धावांस्तमशङ्कया ॥ Mb.1.14.26.
    -धुमः, -धूमः 1 wheat; Bṛi. Up.6.3.13.
    -2 the orange. ˚चूर्णम् wheat flour;
    -सम्भवम् a sour paste.
    -धूलिः 'dust of the cows', the time of sunset or evening twilight (so called be- cause cows, which generally return home at about sunset, raise up clouds of dust by their treading on the earth).
    -धेनुः a milch-cow with a calf.
    -भ्रः a mountain.
    -नन्दा an epithet of the wife of Śiva.
    -नन्दी the female of the Sārasa bird.
    -नर्दः 1 the (Indian) crane.
    -2 an epithet of Śiva (bellowing like a bull).
    -3 N. of a country.
    -नर्दीयः an epithet of Patañjali, author of the Mahābhāṣya.
    -नसः, -नासः 1 a kind of snake.
    -2 a kind of gem.
    -नसा the mouth of a cow.
    -नाथः 1 a bull.
    -2 an owner of land.
    -3 a herdsman.
    -4 an owner of kine.
    -नायः a cowherd; तद्यथा गोनायो$श्वनायः पुरुषनाय इत्येवं तदप आचक्षते$शनायेति Ch. Up.6.8.3.
    -नाशनः a wolf.
    -नासा the projecting snout of a cow or ox.
    -नासम् a kind of gem.
    -निष्यन्दः cow's urine.
    -पः 1 a cowherd (considered as belonging to a mixed tribe); गोपवेशस्य विष्णोः Me.15.
    -2 the chief of a cowpen.
    -3 the superintendent of a village.
    -4 a king.
    -5 a protector, guardian; Rv.1.61.1.
    ˚अनसी the wood of a thatch; गोपानसीषु क्षणमास्थितानाम् Śi.3.49.
    ˚अष्टमी the eighth day of the bright fortnight of Kārttika when Kṛiṣṇa is said to have worn the dress of a cowherd.
    ˚आटविका a cowherd.
    ˚कन्या 1 the daughter of a cowherd.
    -2 a nymph of Vṛindāvana.
    ˚अध्यक्षः, ˚इन्द्रः, ˚ईशः the chief of herdsmen, an epithet of Kṛiṣṇa.
    ˚चापः the rainbow.
    ˚दलः the betel-nut tree.
    ˚भद्रम् the fibrous root of a water-lily.
    ˚रसः gum myrrh.
    ˚राष्ट्राः (pl.) N. of a people. ˚वधूः f. a cowherd's wife; Bhāg.1.9.4. ˚वधूटी a young cowherdess, a young wife of a cowherd; गोपवधूटीदुकूलचौराय Bhāṣā P.1.
    (-पकः) 1 the superin- tendent of a district.
    -2 myrrh.
    (-पिका) 1 a cowher- dess; Bhāg.1.9.14-15.
    -2 protectress. (
    -पी) a cowherd's wife (especially applied to the cowherdesses of Vṛindāvana, the companions of Kṛiṣṇa in his juvenile sports).
    -2 a milk-maid.
    -3 a protectress.
    -4 Nature, elementary nature.
    -पतिः 1 an owner of cows.
    -2 a bull.
    -3 a leader, chief.
    -4 the sun; नीहारमिव गोपतिः Bhāg.1.12.1; Mb.1.173.32.
    -5 Indra; सुराङ्गना गोपतिचापगोपुरं पुरम् (जहुः) Ki.8.1.
    -6 N. of Kṛiṣṇa.
    -7 N. of Śiva.
    -8 N. of Varuṇa; एष पुत्रो महाप्रज्ञो वरुणस्येह गोपतेः Mb.5.98.11.
    -9 a king; नासतो विद्यते राजन् स ह्यरण्येषु गोपतिः Mb.12.135.26.
    -पथः N. of a Brāhmaṇa of Av.
    -पर्वतम् the name of the place where Pāṇini is said to have performed penance and propitiated Śiva; गोपर्वतमिति स्थानं शम्भोः प्रख्यापितं मया । यत्र पाणिनिना लेभे वैयाकरणिकाग्ऱ्यता ॥ अरुणाचलमाहात्म्यम्- उत्तरार्धः 2 अ. 68 श्लो.
    -पशुः a sacrificial cow.
    -पाः m. Ved.
    1 a herdsman.
    -2 protector, or guardian; मन्द्राग्रे- त्वरी भुवनस्य गोपा Av.2.1.57.
    -पानसी a curved beam which supports a thatch; गोपानसी तु वलभिच्छादने वक्रदारुणि Ak.2.2.15.
    -पालः 1 a cowherd; Ms.4.253.
    -2 a king.
    -3 an epithet of Śiva.
    -4 an epithet of Kṛ&iṣṇa. ˚धानी a cow-pen, cow-shed.
    -पालकः 1 a cowherd.
    -2 a king.
    -3 an epithet of Śiva; also of Kṛiṣṇa.
    -पालिः an epithet of Śiva.
    -पालिका, -पाली the wife of a cowherd; पार्थः प्रस्थापयामास कृत्वा गोपालिकावपुः Mb.1.221.19.
    -पालितः N. of a lexicographer.
    -पित्तम् bile of cows, ox-bile (from which the yellow pigment गोरोचना is prepared; गोपित्ततो रोचना Pt.1.94.).
    -पीतः a species of wagtail.
    -पीथः protection; अस्माकमृषीणां गोपीथे न उरुष्यतम् Rv.5.65.6. (
    -थम्) a holy place, a place of pilgrimage.
    -पुच्छम् a cow's tail.
    -2 a particular point of an arrow.
    (-च्छः) 1 a sort of monkey; Bhāg.8.2.22.
    -2 a sort of necklace consisting of two or four or thirty-four strings.
    -3 a kind of drum.
    -पुटिकम् the head of Śiva's bull.
    -पुत्रः 1 a young bull.
    -2 an epithet of Karṇa.
    -पुरम् 1 a town-gate; उत्तुङ्गसौधसुरमन्दिरगोपुरम् Māl.9.1.
    -2 a principal gate; दधतमुच्चशिलान्तरगोपुराः Ki.5.5.
    -3 the ornamental gate- way of a temple.
    -पुरीषम् cowdung.
    -प्रकाण्डम् an ex- cellent cow or bull.
    -प्रचारः pasture-ground, pasturage for cattle; ग्राम्येच्छया गोप्रचारो भूमी राजवशेन वा Y.2.166.
    -प्रत (ता) रः 1 a ford for cattle.
    -2 a place of pilgrimage on the Śarayū; यद्गोप्रतरकल्पो$भूत्संमर्दस्तत्र मज्जताम् । अतस्तदाख्यया तीर्थं पावनं भुवि पप्रथे ॥ R.15.11.
    -प्रदानम् same as गोदान.
    -प्रवेशः the time when cows return home, sunset or evening-twilight; गोप्रवेशसमये Bṛi. S.24.35.
    -फणा 1 a bandage hollowed out so as to fit the chin or nose &c.
    -2 a sling.
    -बालः the hair of cows.
    -भुज् m. a king; गोभुजां वल्लभा लक्ष्मीः Rāj. T.5.6.
    -भृत् m.
    1 a mountain.
    -2 a king.
    -मक्षिका a gadfly.
    -मघ a. granting cattle or cows कदा गोमघा हवनानि गच्छाः Rv.6.35.3.
    -मंडलम् 1 the globe.
    -2 a multitude of cows.
    -मण़्डीरः a kind of an aquatic bird; L. D. B.
    -मतम् = गव्यूति q. v.
    -मतल्लिका a tract- able cow, an excellent cow; अरिर्मधोरैक्षत गोमतल्लिकाम् Śi.12.41.
    -मथः a cowherd.
    -मध्यमध्य a. slender in the waist.
    -महिषदा N. of one of the Mātṛis attending on कार्तिकेय.
    -मांसम् beef.
    -मायु 1 a kind of frog.
    -2 a jackal; अनुहंकुरुते घनध्वनिं न हि गोमायुरुतानि केसरी Śi.16. 25.
    -3 bile of a cow.
    -4 N. of a Gandharva.
    -मीनः a kind of fish.
    -मुखः, -मुखम् [गोर्मुखमिव मुखमस्य] a kind of musical instrument; Bg.1.13; गोमुखानां च शृङ्गाणाम- नीकद्वयवर्तिनाम् Śiva. B.24.55.
    (-खः) 1 a crocodile, shark.
    -2 a hole of a particular shape in a wall made by thieves.
    (-खम्) 1 a house built unevenly.
    -2 spreading unguents, smearing; 'गोमुखं कुटिलाकारे वाद्यभाण्डे विलेपने' इति विश्वः; यस्यामलिन्देषु न चक्रुरेव मुग्धाङ्गना गोमयगो- मुखानि Śi.3.48. (
    -खम्, -खी) a cloth-bag of the shape of a gnomon containing a rosary, the beads of which are counted by the hand thrust inside.
    -2 a house built unevenly.
    -3 a particular method of sitting (a योगासन) (
    -खी) the chasm in the Himālaya mountains through which the Ganges flows.
    -मूढ a. stupid as a bull.
    -मूत्रम् cow's urine.
    -मूत्रकः a variety of lapis lazuli (बैदूर्य); Kau. A.2.11.
    -कम् a particular attitude (मण्डल) in गदायुद्ध; दक्षिणं मण्डलं सव्यं गोमूत्रकमथापि च । व्यचर- त्पाण्डवो राजन्नरिं संमोहयन्निव ॥ Mb.9.58.23. -a. zigzagging, going unevenly.
    -मूत्रिका 1 an artificial verse, the second of which repeats nearly all the syllables of the first. (Malli. thus defines it:-- वर्णानामेकरूपत्वं यद्येकान्तरमर्धयोः गोमूत्रिकेति तत्प्राहुर्दुष्करं तद्विदो विदुः ॥ see Śi.19.46.)
    -2 a form of calculation.
    -मृगः a kind of ox (गवय).
    -मेदः a gem brought from the Himālaya and Indus, des- cribed as of four different colours:-- white, pale-yellow, red, and dark-blue.
    -मेदकः 1 see गोमेद.
    -2 a kind of poison (काकोल).
    -3 smearing the body with unguents.
    -मेधः, -यज्ञः a cow-sacrifice; Rām.7.25.8.
    -यानम्, -रथः a carriage drawn by oxen; Rām.2.82.26; Ms. 11.174.
    -युक्त a. drawn by oxen.
    -युतम् 1 a cattle station.
    -2 a measure of two Krośas (गव्यूत); गोयुते गोयुते चैव न्यवसत्पुरुषर्षभः Mb.14.65.22.
    -रक्षः 1 a cow- herd.
    -2 keeping or tending cattle.
    -3 the orange.
    -4 an epithet of Śiva. ˚जम्बू f. wheat.
    -रक्षणम् tending cattle (with religious faith).
    -रङ्कुः 1 a water-fowl
    -2 a prisoner.
    -3 a naked man, a mendicant wandering about without clothes.
    -4 a chanter.
    -रवम् saffron.
    -रसः cow's milk.
    -2 curds.
    -3 buttermilk.
    -4 the flavour of a sentence; को रसो गोरसं विना Udb. ˚जम् buttermilk.
    -राजः an excellent bull.
    -राटिका, -राटी the Sārikā bird.
    -रुतम् a measure of dis- tance equal to two Krośas.
    -रूपम् the form of a cow. (
    -पः) N. of Śiva.
    -रोचम् yellow orpiment.
    -रोचना a bright yellow pigment prepared from the urine or bile of a cow, or found in the head of a cow.
    -लवणम् a measure of salt given to a cow.
    -लाङ्गु- (गू) लः a kind of monkey with a dark body, red cheeks and a tail like that of a cow; गोलाङ्गूलः कपोलं छुरयति रजसा कौसुमेन प्रियायाः Māl.9.3.
    -लोकः a part of heaven, cow-world.
    -लोभिका, -लोभी 1 a prostitute.
    -2 white Dūrvā grass.
    -3 Zedoary.
    -4 N. of a shrub.
    -वत्सः a calf. ˚आदिन m. a wolf.
    -वधः the killing of a cow; Ms.11.59.
    -वर्धनः a celebrated hill in वृन्दावन the country about Mathurā. ('This hill was lifted up and supported by Kṛiṣṇa upon one finger for seven days to shelter the cowherds from a storm of rain sent by Indra to test Kṛiṣṇa's divinity.') ˚धरः, ˚धरिन् m. an epithet of Kṛiṣṇa.
    -वरम् pounded cowdung.
    -वशा a barren cow.
    -वाटम्, -वासः a cow-pen.
    -वासन a. covered with an ox-hide.
    -विकर्तः, -विकर्तृ m.
    1 the killer of a cow; Mb.4.2.9.
    -2 a hus- bandman.
    -विततः a horse-sacrifice having many cows.
    -विन्दः 1 a cowkeeper, a chief herdsman.
    -2 N. of Kṛiṣṇa.
    -3 Bṛihaspati. ˚द्वादशी the twelfth day in the light half of the month of फाल्गुन
    -विष् f.,
    -विष्ठा cowdung.
    -विषाणिकः a kind of musical instrument; Mb.6.44.4.
    -विसर्गः day-break (when cows are let loose to graze in forests); Rām.7.111.9.
    -वीथिः f. N. of that portion of the moon's path which contains the asterisms भाद्रपदा, रेवती and अश्विनी, or according to some, हस्त, चित्रा and स्वाती Bṛi. S.9.2.
    -वीर्यम् the price received for milk.
    -वृन्दम् a drove of cattle.
    -वृन्दारकः an excellent bull or cow.
    -वृषः, -वृषभः an excellent bull; न तां शेकुर्नृपा वोढुमजित्वा सप्त गोवृषान् Bhāg 1.58.33. ˚ध्वजः an epithet of Śiva.
    -वैद्यः a quack docter.
    -व्रजः 1 a cow-pen.
    -2 a herd of cows.
    -3 a place where cattle graze.
    -व्रत, -व्रतिन् a. one who imitates a cow in fru- gality;...अत्र गोव्रतिनो विप्राः... ॥ यत्रपत्रशयो नित्यं येन केन- चिदाशितः । येन केनचिदाच्छन्नः स गोव्रत इहोच्यते ॥ Mb.5.99. 13-14.
    -शकृत् n. cowdung; Ms.2.182.
    -शतम् a present of a hundred cows to a Brāhmaṇa.
    -शालम्, -ला a cow-stall.
    -शीर्षः, -र्षम् a kind of sandal; Kau. A.2.11.
    -2 a kind of weapon (arrow ?); Mb.7.178. 23.
    -षड्गवम् three pairs of kine.
    -षन्, -षा a. Ved. acquiring or bestowing cows.
    -षा (सा) तिः 1 acquiring cattle; or fighting for cattle. गोषाता यस्य ते गिरः Rv.8.84.7.
    -2 giving cattle.
    -ष्टोमः a kind of sacri- fice fasting for one day.
    -संख्यः a cowherd.
    -सदृक्षः a species of ox (गवय).
    -सर्गः the time at which cows are usually let loose, day-break; see गोविसर्ग.
    -सवः a kind of cow-sacrifice (not performed in the Kali age); Mb.3.3.17.
    -सहस्रम् a kind of present (महादान). (
    -स्त्री) N. of two holidays on the fifteenth day of the dark half of कार्तिक and ज्येष्ठ.
    -सावित्री N. of a hymn (cf. गायत्री).
    -सूत्रिका a rope fastened at both ends having separate halters for each ox or cow.
    -स्तनः 1 the udder of a cow.
    -2 a cluster of blossoms, nosegay &c.
    -3 a pearl-necklace of four strings.
    -4 a kind of fort.
    -स्तना, -नी a bunch of grapes.
    -स्थानम्, -क्रम् a cow-pen.
    -स्वामिन् m.
    1 an owner of cows.
    -2 a religious mendicant.
    -3 an honorary title affixed to proper names; (e. g. वोपदेवगोस्वामिन्).
    -हत्या cow-slaughter.
    -हल्लम् (sometimes written हन्नम्) cow-dung.
    -हरः, -हरणम् stealing of cows; गोष्ठमुत्किरति गोहरं वदेत् Bṛi. S.89.9. (v. l.)
    -हित a. cherishing or protecting kine. (
    -तः) N. of Viṣṇu.

    Sanskrit-English dictionary > गो _gō

  • 16 प्रकाश _prakāśa

    प्रकाश a.
    1 Bright, shining, brilliant; प्रकाशश्चाप्रकाशश्च लोकलोक इवाचलः R.1.68; 5.2.
    -2 Clear, visible, mani- fest; Śi.12.56; नाहं प्रकाशः सर्वस्य योगमायासमावृतः Bg.7.25.
    -3 Vivid, perspicuous; नयन्ति तेष्वप्युपपन्ननैपुणा गभीरमर्थं कतिचित् प्रकाशताम् Ki.14.4.
    -4 Famous, renowned, celebrated, noted; जगत्प्रकाशं यशः R.3.48; पितुः प्रकाशस्य तव द्वितीयः Pratimā4.9.
    -5 Open, public.
    -6 Cleared of trees, open; विपिनानि प्रकाशानि शक्तिमत्त्वाच्चकार सः R.4.31.
    -7 Blown, expanded.
    -8 (At the end of comp.) Looking like, like, resembling; महावनं चैत्ररथप्रकाशम् Mb. 3.177.17.
    -शः 1 Light, lustre, splendour, brightness; यथा प्रकाशतमसोः सम्बन्धो नोपपद्यते Smṛiti.
    -2 (Fig.) Light, elucidation, explanation (mostly at the end of titles of works); काव्यप्रकाश, भावप्रकाश, तर्कप्रकाश &c.
    -3 Sunshine; मेघान्तरे सूर्य इव प्रकाशः Mb.8.7.16.
    -4 Display, mani- festation; Śi.9.5.
    -5 Fame, renown, celebrity, glory.
    -6 Expansion, diffusion.
    -7 Open spot of air; प्रकाशं निर्गतो$वलोकयामि Ś.4.
    -8 A golden mirror.
    -9 A chapter or section (of a book).
    -1 The gloss on the upper part of a horse's body.
    -11 Knowledge (ज्ञान); सर्वद्वारेषु देहे$स्मिन् प्रकाश उपजायते Bg.14.11.
    -12 Laughter.
    -शम् Bell-metal, brass.
    -शम् ind.
    1 Openly, publicly; प्रतिभू- र्दापितो यत् तु प्रकाशं धनिनो धनम् Y.2.56; Ms.8.193;9.228.
    -2 Aloud, audibly (used as a stage-direction in drama; opp. आत्मगतम्).
    -शे ind. Openly, publicly.
    -2 Visibly.
    -3 In the presence of.
    -Comp. -आत्मक a. shining, brilliant.
    -आत्मन् a. bright, shining. (-m.) an epithet of (1) Viṣṇu; (2) of Śiva; (3) the sun.
    - इतर a. invisible.
    -कर a. causing manifestation; करणं त्रयोदशविधं तदाहरणधारणप्रकाशकरम् Sāṅ. K.32.
    -कर्तृ, -कर्मन् N. of the sun.
    -क्रयः an open purchase.
    -नारी a public woman, prostitute, harlot; अलं चतुःशालमिमं प्रवेश्य प्रकाशनारीधृत एष यस्मात् Mk.3.7.
    -वञ्चकः an open cheat.

    Sanskrit-English dictionary > प्रकाश _prakāśa

  • 17 बाल _bāla

    बाल a.
    1 Young, infantine, not full-grown or deve- loped (of persons or things); बालेन स्थविरेण वा Ms. 8.7; बालाशोकमुपोढरागसुभगं भेदोन्मुखं तिष्ठति V.2.7; so बालमन्दारवृक्षः Me.77; R.2.45;13.24.
    -2 Newly risen, young (as the sun or its rays); बालार्कप्रतिमे- वाप्सु वीचिभिन्ना पतिष्यतः R.12.1.
    -3 New, waxing (as the moon); पुपोष वृद्धिं हरिदश्वदीधितेरनुप्रवेशादिव बाल- चन्द्रमाः R.3.22; Ku.3.29.
    -4 Puerile.
    -5 Ignorant, unwise; अनर्थकुशला ह्येते बालाः पण्डितमानिनः Rām.2.1.38.
    -6 Pure (as an animal fit for sacrifice).
    -लः 1 A child, an infant; बालादपि सुभाषितम् (ग्राह्यम्); Ms.2.239.
    -2 A boy, youth, young person.
    -3 A minor (under 16 years of age); बाल आषोडशाद्वर्षात् Nārada.
    -4 A colt, foal.
    -5 A fool, simpleton; नीरसायां रसं बालो बालिकायां विकल्पयेत् Pt.4.91.
    -6 (a) A tail. (b) An elephant's or a horse's tail.
    -7 Hair; तं केशपाशं प्रसमीक्ष्य कुर्युर्बालप्रियत्वं शिथिलं चमर्यः Ku.1.48.
    -8 An elephant five years old; 'पञ्चवर्षो गजो बालः पोतस्तु दशवार्षिकः' Vaijayantī. According to Mātaṅga L. (5.2.) however it means an elephant in the first year.
    -9 A kind of perfume.
    -1 The cocoa-nut.
    -Comp. -अग्रम् 1 the point of a hair.
    -2 A dove-cot; प्रासादबालाग्रकपोतपालिकायामुपविष्टः शृणोमि Mk.1.51/ 52.
    -अध्यापकः a tutor of youths or children.
    -अपत्यम् youthful progeny.
    -अभ्यासः study during childhood, early application (to study).
    -अरुण a. red like early dawn. (
    -णः) early dawn; morning sun.
    -अर्कः the newly-risen sun; R.12.1.
    -अवबोधः, -नम् instruc- tion of the young; Pt.1.
    -अवस्थ a. juvenile, young; भुवमधिपतिर्बालाबस्थो$प्यलं परिरक्षितुम् V.5.18.
    -अवस्था child- hood.
    -आतपः morning sunshine.
    -आमयः a child's disease.
    -इन्दुः the new or waxing moon; बालेन्दुवक्राप्य- विकाशभावाद् बभुः पलाशान्यतिलोहितानि Ku.3.29.
    -इष्टः the jujube tree.
    -उपचारः, -चरणम् (medical) treatment of children.
    -उपवीतम् 1 a piece of cloth used to cover the privities.
    -2 The sacrificial cord.
    -कदली a young plantain tree.
    -काण्डम् the first book of the Rāmāyaṇa.
    -कुन्दः, -दम् a kind of young jasmine. (
    -दम्) a young jasmine blossom; अलके बालकुन्दानुविद्धम् Me.67.
    -कृमिः a louse.
    -कृष्णः Kṛiṣṇa as a boy.
    -केलिः, -ली f. child's play or amusement.
    -क्रीडनम् a child's play or toy.
    -क्रीडनकम् a child's toy.
    -कः 1 a ball.
    -2 an epithet of Śiva.
    -क्रीडा a child's play, childish or juvenile sport.
    -खिल्यः a class of divine personages of the size of a thumb and produced from the creator's body and said to precede the sun's chariot (their number is said to be sixty thousand); cf. R.15.1; क्रतोश्च सन्ततिर्भार्या बालखिल्यानसूयत । षष्टिर्यानि सहस्राणि ऋषिणामूर्ध्व- रेतसाम् ॥ Mārk. P.
    -गर्भिणी a cow with calf for the first time.
    -गोपालः 'the youthful cowherd', an epithet of Kṛiṣṇa, as the boycowherd.
    -ग्रहः any demon (or planetary influence) teasing or injuring children; बालग्रहस्तत्र विचिन्वती शिशून् Bhāg.1.6.7.
    -घ्नः a child- slayer, infanticide; Ms.11.19.
    -चन्द्रः -चन्द्रमस् m.
    1 the young or waxing moon; इह जगति महोत्सवस्य हेतुर्नयनवतामुदियाय बालचन्द्रः Māl.2.1.
    -2 a cavity of a particular shape; Mk.3.13.
    -चरितम् 1 juvenile sports.
    -2 early life or actions; U.6.
    -चर्यः N. of Kārtikeya. (
    -र्या) the bahaviour of a child.
    -चुम्बालः a fish; Nigh. Ratn.
    -चतः a young mango-tree; धत्तेचक्षुर्मुकुलिनि रणत्कोकिले बालचूते Māl.3.12.
    -ज a. produced from hair.
    -जातीय a. childish, foolish, simple.
    -तनयः the Kha- dira tree.
    -तन्त्रम् midwifery.
    -तृणम् young grass.
    -दलकः the Khadira.
    -धनम् the property of a minor; Ms.8.149.
    -धिः (also बालधिः) a hairy tail; तुरंगमैरा- यतकीर्णवालधिः Śi.12.73; Ki.12.47.
    -नेत्र a. guided or steered by a fool.
    -पत्रः, -पत्रकः the Khadira tree.
    -पाश्या 1 an ornament worn in the hair when parted.
    -2 a string of pearls binding or intertwining the braid of hair.
    -पुष्टिका, -पुष्टी, -पुष्पी a kind of jasmine.
    -बोधः 1 instructing the young.
    -2 any work adapted to the capacities of the young or inexperienced.
    -भद्रकः a kind of poison.
    -भारः a large bushy tail; बाधेतोल्का- क्षपितचमरीबालभारो दवाग्निः Me.55.
    -भावः 1 child-hood, infancy.
    -2 a hairy growth; एतद्भ्रुवौ जन्म तदाप युग्मं लीलाचलत्वोचितबालभावम् N.7.26.
    -3 inattention; Ms. 8.118. (Kull.)
    -4 children (collectively).
    -5 recent rise (of a planet).
    -भृत्यः a servant from childhood.
    -भैषज्यम् a kind of collyrium.
    -भोज्यः pease.
    -मनो- रमा N. of several grammars.
    -मरणम् (with Jainas) a fool's manner of dying (12 in number).
    -मित्रः a friend from boyhood.
    -मृगः a fawn.
    -मूलम् a young radish.
    -मूषिका a small mouse.
    -मृणालः a tender filament or fibre (of lotus); व्यालं बालमृणालतन्तुभिरसौ रोद्धुं समुज्<?>म्भते Bh.2.6.
    -यज्ञोपवीतकम् the sacred thread worn across the breast.
    -राजम् lapis lazuli.
    -रोगः a child's disease; अथ बालरोगाणां निदानानि लक्षणानि चाह । धात्र्यास्तु गुरुभिर्भोज्यैर्विषमैर्दोषलैस्तथा...... Bhāva. P.
    -लता a young creeper; अवाकिरन् बाललताः प्रसूनैः R.2.1.
    -लीला child's play, juvenile pastime.
    -वत्सः 1 a young calf.
    -2 a pigeon.
    -वायजम् lapis lazuli.
    -वासस् n. a woollen garment.
    -वाह्यः a young or wild goat.
    -विधवा a child-widow.
    -वैधव्यम् child-widowhood.
    -व्यजनम् a chowrie or fly-flapper (usually made of the tail of the yāk or Bos Grunniens and used as one of the royal insignia); यस्यार्थयुक्तं गिरिराजशब्दं कुर्वन्ति बाल- व्यजनैश्चमर्यः Ku.1.13; R.9.66;14.11;16.33,57.
    -व्रतः an epithet of a Buddha saint Mañjughoṣa.
    -सखि m. a friend from childhood.
    -संध्या early twilight.
    -सात्म्यम् milk.
    -सुहृद् m. a friend of one's youth.
    -सूर्यः, -सूर्यकः lapis lazuli.
    -स्थानम् 1 childhood.
    -2 youth.
    -3 inexperience.
    -हत्या infanticide.
    -हस्तः a hairy tail.

    Sanskrit-English dictionary > बाल _bāla

  • 18 भूमिः _bhūmiḥ

    भूमिः f. [भवन्त्यस्मिन् भूतानि, भू-मि किच्च वा ङीप्]
    1 The earth (opp. स्वर्ग, गगन or पाताल); द्यौर्भूमिरापो हृदयं यमश्च Pt. 1.182; R.2.74.
    -2 Soil, ground; उत्खातिनी भूमिः Ś.1; विदूरभूमिः Ku.1.24.
    -3 A territory, district, country, land; विदर्भभूमिः.
    -4 A place, spot, ground, plot of ground; प्रमदवनभूमयः Ś.6; अधित्यकाभूमिः N.22.41; R.1. 52;3.61; Ku.3.58.
    -5 A site, situation.
    -6 Land, landed property.
    -7 A story, the floor of a house; as in सप्तभूमिकः प्रासादः; प्रासादैर्नैकभूमिभिः Rām.4.33.8.
    -8 Attitude, posture.
    -9 A character or part (in a play); cf. भूमिका.
    -1 Subject, object, receptacle; विश्वासभूमि, स्नेहभूमि &c.; मात्राणि कर्माणि पुरं च तासां वदन्ति हैकादशवीर भूमिः Bhāg.5.11.9.
    -11 Degree, extent, limit; प्रकुपितमभिसारणे- $नुनेतुं प्रियमियती ह्यबलाजनस्य भूमिः Ki.1.58.
    -12 The tongue.
    -13 The number 'one'.
    -14 The area.
    -15 The base of any geometrical figure.
    -Comp. -अनन्तरः a king of an adjacent district.
    -अनृतम् false evidence concerning land; सर्वं भूम्यनृते हन्ति मा स्म भूम्यनृतं वदीः Ms.8.99.
    -आमलकी, -आली N. of a plant; स्याद् भूम्यामलकी तिक्ता कषाया मधुरा हिमा Bhāva. P.
    -इच्छा a desire for lying on the ground.
    -इन्द्रः, -ईश्वरः 1 a king, sovereign; सभा ते भाति भूमिन्द्र सुधर्मातो$धिका क्षितौ Sūktisundara 5.28.
    -2 a mountain; आस्ते गुरुः प्रायशः सर्वराज्ञां पश्चाच्च भूमीन्द्र इवा- भियाति Mb.6.2.11.
    -कदम्बः a kind of Kadamba.
    -कम्पः an earthquake.
    -कूश्मण्डः liquorice (Mar. ज्येष्ठी- मध).
    -खर्जूरिका, -खर्जूरी a variety of date tree; 'भूमि- खर्जूरिका...... दुरारोहा मृदुच्छदा' Bhāva. P.
    -गत a. fallen to the earth.
    -गर्तः, -गुहा a hole in the ground.
    -गृहम् a cellar, an underground chamber.
    -गोचरः a man.
    -चलः, -चलनम् an earthquake; दशग्रीवः समाधूतो यथा भूमिचले$चलः Rām.6.59.61.
    -छत्रम् a mushroom.
    -ज a. earth-born, born or produced from the earth.
    (-जः) 1 the planet Mars.
    -2 an epithet of the demon Naraka.
    -3 a man.
    -4 the plant भूनिम्ब. (
    -जा) an epithet of Sītā.
    -जीविन् a. living on (the produce of) land; an agricul- turist. (-m.) a Vaiśya.
    -(र्भि)जयः Uttara, the son of Virāṭa; Mb.4.
    -तनयः the planet Mars.
    -तलम् the surface of the earth.
    -दानम् a grant of land.
    -दुन्दुभिः 'earth-drum', as a pit covered over with skins.
    -देवः a Brāhmaṇa; शिष्ट्वा वा भूमिदेवानां नरदेवसमागमे Ms.11.82.
    -धरः 1 a mountain.
    -2 a king.
    -3 the number 'seven'.
    -नाथः, -पः, -पतिः, -पालः, -भुज् m.
    1 a king, sovereign; तत्तत् भूमिपतिः पत्न्यै दर्शयन् प्रियदर्शनः R.1.47.
    -2 a Kṣatriya.
    -पक्षः a swift or fleet horse.
    -परिमाणम् square measure.
    -पिशाचम् the wine-palm.
    -पुत्रः the planet Mars.
    -पुरंदरः 1 a king.
    -2 N. of Dilīpa.
    -प्रः a. filling the earth; भूमिप्रा$स्य कीर्तिर्भवति Ait. Ār.2.5.3.
    -बुध्न a. having the earth for a bottom; Ch. Up.
    -भागः a spot or portion of ground.
    -भृत् m.
    1 a mountain.
    -2 a king.
    -मण़्डा a kind of jasmine.
    -रक्षकः 1 a guardian of a country.
    -2 a swift or fleet horse.
    -रथिकः a ground charioteer; तद् यथा भूमिरथिको भूमौ रथमालिख्य योग्यां करोति । सा तस्य योग्या प्रयोगकाले सौकर्यमुत्पादयति ŚB. on MS.7.2.15.
    -रुहः a tree; A. Rām.7.4.21.
    -लाभः death (lit. returning to the dust of the earth).
    -लेपनम् cow-dung.
    -वर्धनः, -नम् a dead body, corpse; यो न याति प्रसंख्यानमस्पष्टो भूमिवर्धनः Mb.3.35.7.
    -शय a. sleeping on the ground.
    (-यः) 1 a wild pigeon.
    -2 a child, boy.
    -3 any animal living in the earth.
    -4 N. of Viṣṇu; भूशयो भूषणो भूतिः V. Sah.
    -शयनम्, -शय्या sleeping on the ground.
    -सत्रम् an offering of land; अक्षयान् लभते लोकान् भूमिसत्रं हि तस्य तत् Mb.
    -समीकृत a. thrown to the ground, floored (Mar. जमीनदोस्त), वानरै राक्षसाश्चापि द्रुमैर्भूमिसमीकृताः Rām.6.52.3.
    -संनिवेशः the general appearance of a country.
    -संभवः, -सुतः 1 the planet Mars.
    -2 an epithet of the demon Naraka. (
    -वा, -ता) an epithet of Sītā.
    -स्थ a. being, standing on the ground; भूमिष्ठं नोत्सहे योद्धुं भवन्तं रथमास्थितः Mb.5. 179.1.
    -स्नुः an earth-worm.
    -स्पृश् a.
    1 blind.
    -2 lame, cripple. (-m.)
    1 a man.
    -2 mankind.
    -3 a Vaiśya.
    -4 a thief.
    -स्पोटः a mushroom.

    Sanskrit-English dictionary > भूमिः _bhūmiḥ

  • 19 वार्धीणसः _vārdhīṇasḥ

    वार्धीणसः 1 A rhinoceros; see वार्ध्रीणस also.
    -2 A wild goat with long ears; also a white old goat; वार्ध्रीण- सस्य मांसेन तृप्तिर्द्वादशवार्षिकी Ms.3.271 (com. वार्ध्रीणसश्च निगमे व्याख्यातः -- 'त्रिपिवं त्विन्द्रियक्षीणं श्वेतं वृद्धमजापतिम् । वार्ध्रीणसं तु तं प्राहुर्याज्ञिकाः पितृकर्मणि' ॥).

    Sanskrit-English dictionary > वार्धीणसः _vārdhīṇasḥ

  • 20 वार्षिक _vārṣika

    वार्षिक a. (
    -की f.) [वर्षे वर्षासु वा भवः ठञ्]
    1 Belonging to the rains or rainy season; पूर्वो$यं वार्षिको मासः श्रावणः सलिलागमः । प्रवृत्ताः सौम्य चत्वारो मासा वार्षिकसंज्ञिताः ॥ Rām.4.26.14; वार्षिकं संजहारेन्द्रो धनुर्जैत्रं रघुर्दधौ R. 4.16.
    -2 Annual, yearly.
    -3 Lasting for one year; मानुषाणां प्रमाणं स्याद् मुक्तिर्वै दशवार्षिकी; so वार्षिकमन्नम् Y.1.124; Mb.12.168.32.
    -कम् N. of a medicinal plant (त्राय- माणा).
    -की A river, the water of which lasts the whole year; नदी भविष्यसि... वार्षिकी नाष्टमासिकी Mb.5.186.36.

    Sanskrit-English dictionary > वार्षिक _vārṣika

Страницы
  • 1
  • 2

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»