Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

ălĭēnum

  • 21 alienus

    I aliēnus, a, um [ alius ]
    1)
    а) принадлежащий другим, не свой, чужой ( pecuniae C); иноземный ( religio C); заимствованный
    б) занятый, взятый в долг
    aes alienum C etc. — долг, долги
    pavor a. L — чужой страх, но
    alienis pedibus ambulare погов. PMпрогуливаться чужими ногами (т. е. в носилках)
    2) (тж. a. sanguine L) не находящийся в родстве
    3) незнакомый, неизвестный
    familiaris? immo alienissimus C — близкий друг? да нет, совершенно незнакомый
    5) далёкий, несвойственный, посторонний, чуждый
    oratio aliena a cotidianā dicendi consuetudine C — речь, далёкая от тех, которые принято произносить
    a. metu alicujus L — свободный от страха перед кем-л.
    6) неудобный, неуместный, неблагоприятный, несообразный, ненадлежащий
    aliēnum tempus ad aliquid Cs — неблагоприятный для чего-л. момент
    a. dignitate alicujus C — несовместимый с чьим-л. достоинством
    7) незнакомый, несведущий ( in physicis C)
    joci non a. Q — человек, который не прочь пошутить
    8) нерасположенный, неблагосклонный ( alienissimus rusticae vitae Col)
    homo a. ab aliquo C — человек не расположенный к кому-л.
    aliēno animo esse in aliquem Cs — враждебно относиться к кому-либо. — см. тж. alienum
    II aliēnus, ī m.
    1) чужой человек, чужак, незнакомец ( propinqui et alieni C)

    Латинско-русский словарь > alienus

  • 22 aes

    aes, aeris (often used in plur. nom. and acc.; abl. aeribus, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll., and Lucr. 2, 636; gen. AERVM, Inscr. Orell. 3551), n. [cf. Germ. Eisen = iron, Erz = copper; Goth. aiz = copper, gold; Angl.Sax. ar, ær = ore, copper, brass; Eng. iron, ore; Lat. aurum; with the com. notion of brightness; cf. aurora, etc.].
    I.
    Any crude metal dug out of the earth, except gold and silver; esp.,
    a.
    Aes Cyprium, whence cuprum, copper: scoria aeris, copper dross or scoria, Plin. 34, 11, 24, § 107:

    aeris flos,

    flowers of copper, id. 34, 11, 24, § 107:

    squama aeris,

    scales of copper, Cels. 2, 12 init.:

    aes fundere,

    Plin. 33, 5, 30, § 94:

    conflare et temperare,

    id. 7, 56, 57, § 197:

    India neque aes neque plumbum habet,

    id. 34, 17, 48, § 163:

    aurum et argentum et aes,

    Vulg. Ex. 25, 3.—
    b.
    An alloy, for the most part of copper and tin, bronze (brass, an alloy of copper and zinc, was hardly known to the ancients. For their bronze coins the Greeks adhered to copper and tin till B.C. 400, after which they added lead. Silver is rare in Greek bronze coins. The Romans admitted lead into their bronze coins, but gradually reduced the quantity, and, under Calig., Nero, Vesp., and Domit., issued pure copper coins, and then reverted to the mixture of lead. In the bronze mirrors now existing, which are nearly all Etruscan, silver predominated to give a highly reflecting surface. The antique bronze had about 87 parts of copper to 13 of tin. An analysis of several objects has given the following centesimal parts: statua ex aere, Cic. Phil. 9, 6:

    simulacrum ex aere factum,

    Plin. 34, 4, 9, § 15:

    valvas ex aere factitavere,

    id. 34, 3, 7, § 13.—Hence:

    ducere aliquem ex aere,

    to cast one's image in bronze, id. 7, 37, 38, § 125; and in the same sense poet.:

    ducere aera,

    Hor. Ep. 2, 1, 240:

    aes Corinthium,

    Plin. 34, 2, 3, §§ 5-8; v. Corinthius.—
    II.
    Meton.
    A.
    (Esp. in the poets.) For everything made or prepared from copper, bronze, etc. ( statues, tables of laws, money), and (as the ancients had the art of hardening and tempering copper and bronze) weapons, armor, utensils of husbandry: aes sonit, franguntur hastae, the trumpet sounds, Enn. ap. Non. 504, 32 (Trag. v. 213 Vahl.):

    Et prior aeris erat quam ferri cognitus usus: Aere solum terrae tractabant, aereque belli Miscebant fluctus et vulnera vasta serebant, etc.,

    Lucr. 5, 1287:

    quae ille in aes incidit, in quo populi jussa perpetuasque leges esse voluit,

    Cic. Phil. 1, 17; cf. id. Fam. 12, 1; Tac. A. 11, 14; 12, 53; id. H. 4, 40: aere ( with the trumpet, horn) ciere viros, Verg. A. 6, 165:

    non tuba directi, non aeris cornua flexi,

    Ov. M. 1, 98 (hence also rectum aes, the tuba, in contr. with the crooked buccina, Juv. 2, 118); a brazen prow, Verg. A. 1, 35; the brazen age, Hor. Epod. 16, 64.—In plur.: aera, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll.; Verg. A. 2, 734; Hor. C. 4, 8, 2 al.—
    B.
    Money: the first Roman money consisted of small rude masses of copper, called aes rude, Plin. 33, 3, 13, § 43; afterwards as coined:

    aes signatum,

    Cic. Leg. 3, 3; Plin. 33, 3, 13, § 43;

    so aes alone: si aes habent, dant mercem,

    Plaut. As. 1, 3, 49:

    ancilla aere suo empta,

    Ter. Phorm. 3, 2, 26: aes circumforaneum. borrowed from the brokers in the forum, Cic. Att. 2, 1: Hic meret aera liber Sosiis, earns them money, Hor. A. P. [p. 61] 345:

    gravis aere dextra,

    Verg. E. 1, 36:

    effusum est aes tuum,

    Vulg. Ez. 16, 36:

    neque in zona aes (tollerent),

    ib. Maarc. 6, 8:

    etiam aureos nummos aes dicimus,

    Dig. 50, 16, 159.—Hence,
    1.
    Aes alienum, lit. the money of another; hence, in reference to him who has it, the sum owed, a debt, Plaut. Curc. 3, 1, 2:

    habere aes alienum,

    Cic. Fam. 5, 6:

    aes alienum amicorum suscipere,

    to take upon one's self, id. Off. 2, 16:

    contrahere,

    to run up, id. Q. Fr. 1, 1, 8:

    facere,

    id. Att. 13, 46:

    conflare,

    Sall. C. 14, 2; 24, 3:

    in aes alienum incidere,

    to fall into debt, Cic. Cat. 2, 9:

    in aere alieno esse,

    to be in debt, id. Verr. 2, 2, 4, § 6; so,

    aere alieno oppressum esse,

    id. Font. 1; so Vulg. 1 Reg. 22, 2:

    laborare ex aere alieno,

    Caes. B. C. 3, 22:

    liberare se aere alieno,

    to get quit of, Cic. Att. 6, 2; so,

    aes alienum dissolvere,

    id. Sull. 56:

    aere alieno exire,

    to get out of, id. Phil. 11, 6.—
    2.
    In aere meo est, trop., he is, as it were, among my effects, he is my friend (only in the language of common conversation):

    in animo habui te in aere meo esse propter Lamiae nostri conjunctionem,

    Cic. Fam. 13, 62; 15, 14.—
    * 3.
    Alicujus aeris esse, to be of some value, Gell. 18, 5.—
    * 4.
    In aere suo censeri, to be esteemed according to its own worth, Sen. Ep. 87.—
    C.
    Sometimes = as, the unit of the standard of money (cf. as); hence, aes grave, the old heary money (as weighed, not counted out):

    denis milibus aeris gravis reos condemnavit,

    Liv. 5, 12:

    indicibus dena milia aeris gravis, quae tum divitiae habebantur, data,

    id. 4, 60; so, aes alone and in the gen. sing., instead of assium:

    aeris miliens, triciens,

    a hundred millions, three millions, Cic. Rep. 3, 10:

    qui milibus aeris quinquaginta census fuisset,

    Liv. 24, 11.—Also for coins that are smaller than an as (quadrans, triens, etc.):

    nec pueri credunt, nisi qui nondum aere, i. e. quadrante, lavantur (those who bathed paid each a quadrans),

    Juv. 2, 152 (cf.:

    dum tu quadrante lavatum Rex ibis,

    Hor. S. 1, 3, 137).—
    D.
    Wages, pay.
    1.
    A soldier's pay = stipendium:

    negabant danda esse aera militibus,

    Liv. 5, 4. And soon after: annua aera habes: annuam operam ede.— Hence in plur., = stipendia, Cic. Verr. 2, 5, 13, § 33.—
    2.
    Reward, payment, in gen., Juv. 6, 125: nullum in bonis numero, quod ad aes exit, that has in view or aims at pay, reward, Sen. Ep. 88.—
    E.
    In plur.: aera, counters; hence also the items of a computed sum (for which, later, a sing. form aera, ae (q. v.), came into use): si aera singula probāsti, summam, quae ex his confecta sit, non probare? Cic. ap. Non. 3, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > aes

  • 23 contraho

    con-traho, trāxī, tractum, ere, zusammenziehen, beiziehen, I) vereinigend: 1) eig.: a) zusammen-, beiziehen = ziehend vereinigen, von lebl. Subjj., pituitam, semen, Cels. – mit in u. Akk., umorem in caput, Cels.: aquam intus in uterum, Cels.: in se caliginem, Plin.

    b) zusammenziehen, beiziehen = versammeln, sammeln, vereinigen, gew. leb. Wesen (Ggstz. dissipare, dispergere), captivos, Liv.: agrestes, Ov.: serpentes, Plin.: muscas, Plin.: undique fontes, Ov.: iumenta et camelos a Susis, Curt. – dispersos cives in unam urbem, Val. Max. – v. lebl. Subjj., contraxit eos non officii modo cura, sed etiam studium spectaculi, Liv. – Insbes.: α) (als milit. t. t.) Truppen, Schiffe usw. beiziehen, an sich ziehen, u. (mit u. ohne in unum locum, in unum) auf einen Punkt zusammenziehen, vereinigen, konzentrieren, auxilia, Suet. u. Iustin.: exercitum, Vell.: copias, Nep.: equitum et peditum copias, Pompei. in Cic. ep.: praesidia, quae in Umbria sunt, Pompei. in Cic. ep.: naves circiter LXXX cogere contrahereque, Caes.: magnam classem, Nep. – copias subito, Nep., celeriter, Nep. – undique exercitum, Liv., omnes copias, Curt., naves, Liv., od. auxilia a finitimis, Iustin.: ex omnibus oppidis copias, Pompei. in Cic. ep.: ex finitimis regionibus cohortes ex delectibus Pompeianis, Caes. – auxilia in Graecia, Iustin.: copias ad Bononiam, Suet. – illuc od. eo suas copias, Nep.: onerarias naves ex omni Graeciae ora eodem, Liv.: Luceriam omnes copias, Cic.: Veios ingentem exercitum, Liv.: in una castra decem legiones, Vell.: exercitum od. impedimenta in unum locum, Caes. u. Liv.: omnes od. omnia in unum, Liv. u. Cic.: dispersos milites in unum, Sall. – veteranos in suum auxilium, Suet.: naves ad exercitum traiciendum, Liv. – β) zur Unterredung, zur Beratung, zur Versammlung zusammenbringen, versammeln, kommen lassen, Scipionem et Hasdrubalem ad colloquium dirimendarum simultatium causā, Liv. – domum fidissimos amicorum, Iustin.: praefectos copiarum in praetorium, Curt.: in unum omnes copias ducesque, Liv. – bes. den Senat (b. Cic. cogere), pauci tantum patrum, quos casus obtulerat, contracti a consulibus, Liv.: senatus (Romanus) edicto contrahitur, Val. Max.: c. senatum (= βουλήν) in gymnasio, Iustin.: decuriones, Plin. ep. – γ) zu einer Korporation vereinigen, verbinden, ii, qui in idem contracti fuerint, Traian. in Plin. ep. 10, 34 (43), 1.

    c) einsammelnd zusammenbringen, zusammentragen, sammeln, omnis generis commeatum, Suet.: aurum, Plin.: exemplaria, Suet.: haec vetera (diese alten Schriftstücke), Tac. dial.: undique libros, Suet.: plures domos emptionibus per procuratores, Vell. – Insbes.: α) Früchte usw. zusammen-, einbringen, einheimsen, apes mella contrahunt, Plin.: venenum aliud ex radicibus herbarum contrahitur (vegetabilisches), aliud ex animalibus mortiferis reservatur (animalisches), Ps. Quint. decl. – β) Geld zusammenbringen, aufbringen, einnehmen, bes. als Erlös, c. pecuniam (Ggstz. erogare), Val. Max. – m. ex u. Abl., pecunia per quaestorem populi Romani ex praeda vendita contracta, Gell.: pecuniam ex viatico amicorum ipsiusque Caesaris, Tac.: ex pretio viridis olei plus quam multitudine mali nummorum contrahitur, Col. – m. Dat. (wozu?), pecuniam, quam tuae saluti contraxeram, Sen.

    2) übtr.: a) Gemüter zusammenbringen, in der Zuneigung vereinigen, contrahit celeriter similitudo eos, Liv.: illa (Venus) rudes animos hominum contraxit in unum, Ov.

    b) eines Verbindung zusammenbringen, herbeiführen, α) eine freundschaftliche od. verwandtschaftliche knüpfen, eingehen, v. lebl. Subjj., c. amicitiam, Cic. de amic. 48 u. (mit Ggstz. dissipare discordiam) Cic. de amic. 24: vinculum amicitiae, Val. Max. 4, 7 in. – v. Pers., c. matrimonium (Ggstz. matrimonium solvere, dimittere), Iustin. u. Suet.: affinitas inter Caesarem et Pompeium contracta nuptiis, Vell. – β) eine geschäftliche Verbindung eingehen, abschließen, in etw. sich einlassen, rem, rationem, negotium, Cic.: emptionem ac venditionem, ICt.: res contractae, Verträge, Cic.: male contractae res, mißliche Umstände, in die wir verfangen sind, Cic. – m. cum u. Abl. od. m. inter se, cum multis res rationesque contractae, Geschäfts- u. Handelsverbindungen, Cic.: c. magnam rationem cum Mauritaniae rege, Cic.: c. nihil cum alqo, sich mit jmd. nichts zu schaffen machen, Cic.: res inter se c. emendo, vendendo, mutuum dando, Liv. – u. ohne Objekt, is qui od. ii quibuscum contrahebat, sich (in ein Geschäft) einließ, Cic.: neque si tecum agas aliquid neque si cum altero contrahas, vacare officio potes, Cic.

    c) einen Zustand jmdm. od. sich zuziehen, herbeiführen, verwirken, α) übh.: aes alienum u. aes alienum novum, Cic.: aes alienum in popina, Cic., od. luxu, Curt.: aes alienum cum creditore, Sen. – a nostra persona benevolentiam, von seiten unserer Person W. gewinnen, Cornif. rhet.: bellum, Liv.: alci od. sibi bellum cum alqo, Liv.: causas bellorum et bella, Mela. – causam certaminis cum alqo, Liv.: mortis sibi causam, Plin.: contracto iam inter Aetolos et Trallos certamine, sich entsponnen hatte, Liv.: clades suā temeritate contracta, Liv.: c. culpam, ICt. (u. so ea est contracta a nobis culpa, ut etc., Cic. ad Att. 11, 24, 1). – in maximis lucris paulum aliquid damni (v. Kaufhandel), Cic. – inimicitias domui, Quint.: plurimum invidiae alqā re, Suet.: numinis iram sibi, Ov. – aliquid litigii inter hos duos, Plaut.: lites, Plaut. u. Cic. – malum culpā, Cic.: molestias liberalitate suā, Cic. – necessitates ad bellum cum Romanis, Liv.: contrahitur mihi negotium, ich werde in Verlegenheit gebracht, Cic.: c. nefas celanda effando, Liv.: c. noxam, Schaden nehmen, Col. u. Apul.: odium hoc facinore, Vell.: tantum odium immoderati imperii crudelitate, Iustin. – incerti, morando an veniendo plus periculi contraherent, Liv.: conscientia contracti culpā periculi, Liv.: c. peregre habitando in singulas noctes tantum sibi reique publicae piaculi, verwirken, Liv.: c. sibi poenam, Hirt. b. G.: c. porcam, als Strafe verwirken, Cic. – c. rixam ex occursu, Vell. – v. lebl. Subjj., si mercatura quaestuosa in maximis rebus aliquid damni contraxerit, Cic.: apud Lacedaemonios virtus Alcibiadis plus invidiae quam gratiae contraxit, Iustin.: eiusmodi res et invidiam contrahunt in vita et odium in oratione, si inconsiderate tractes, Cornif. rhet.: si causae turpitudo contrahet offensionem, Cic.: illa, quae rabie contracta toleravimus, Sall. fr. – β) physische Übel zuziehen, herbeiführen, αα) an andern, v. lebl. Subjj., multorum dierum inopia contraxerat pestem, Iustin.: tristitia, quam videtur bilis atra contrahere, Cels. – ββ) an sich, sich zuziehen, v. Pers., stranguriae morbum, Plin.: cruditatem illic (dort = beim Mahle), Quint.: valetudinem adversam ferventissimis aestibus, Plin. ep.: dolor capitis vel vino vel cruditate contrahitur, Cels.: tussis multis modis contrahitur, Cels. – c. morbum ex aegritudine od. ex dolore, Iustin.: causam valetudinis ex profluvio alvi, Suet.: saginam corporis et valetudinem oculorum ex nimia luxuria, Iustin. – v. Lebl., situm aut mucorem (v. Essig), Col.: ne situ penora mucorem contrahant, Col.

    II) nach innen, verkürzend, verengernd, verdichtend zusammenziehen, 1) eig.: a) verkürzend zusammenziehen, einziehen, α) die Gliedmaßen usw. am Körper, αα) übh.: c. membrum (Ggstz. porrigere, extendere, Cic. u. Cels.: collum, cerviculam (Ggstz. tendere, extendere), Cic. u. Quint.: supercilia (Ggstz. remittere), Quint.: manum celeri motu (Ggstz. explicare), Quint.: tres digitos (Ggstz. explicare), Quint.: medium digitum in pollicem explicitis tribus, Quint.: digitos in pugnum, Plin.: crura, Ov.: brachia alci, für jmd. (um ihm Platz zu machen), Verg.: labra nimium, Cels.: rictum, Lact.: frontem, in Falten ziehen, vor Unwillen, Kummer usw. (Ggstz. frontem exporrigere, explicare, remittere; zuw. auch Ggstz. gaudere), Plaut., Cic., Quint. u. Plin. ep.: u. so vultum, Ov. – bina cornua, v. den Schnecken (Ggstz. protendere), Plin.: pinnarum oculos in acervum, v. Pfau (Ggstz. expandere colores), Plin.: habiliora sunt corpora, quae in arma (Rüstung) sua contrahi possunt (sich einschnüren lassen), quam quae superfunduntur (darüber hinausgehen), Sen. – u. se contrahere, sich zusammenziehen, sich verengern, zB. contrahit se millepeda tactu, Plin.: u. (Ggstz. se dilatare) tum pulmones se contrahunt aspirantes tum respiratu dilatant, Cic. – u. Passiv contrahi medial, sich zusammenziehen, sich verengern, nervi musculique contrahuntur (Ggstz. in suum locum veniunt), Cels.: contrahitur rictus, Ov.: cum spiritus (Atem) timore contrahitur, Sen.: u. Ggstz. dilatari, zB. stomachi partes eae, quae sunt infra id quod devoratur, dilatantur; quae autem supra, contrahuntur, Cic.: u. Ggstz. diffundi, zB. tumor frigore omni contrahitur, calore diffunditur, Cels.: und Ggstz. distendi (aufgetrieben werden), ovis sanguinariam herbam pasta toto ventre distenditur contrahiturque, Col. – contractum aliquo morbo bovis cor, Cic. de div. 2, 37. – contractum genibus tangas caput, so das du zusammengekauert mit den Knien den K. berührst, Hor. sat. 2, 7, 61: und so gravissimo frigore solus atque contractus vigilabit in lectulo, Hieron. epist. 53 (dagegen Hor. ep. 1, 7, 12 contractus leget, eingezogen, ungestört). – ββ) (besond. als mediz. t. t.) krampfhaft zusammenziehen, einziehen, bes. Passiv contrahi medial = sich zusammenziehen, sich einziehen, sich vor Krampf krümmen, sowohl momentan, saepe crura manusque contrahuntur, Cels.: ubi aegro crura contrahuntur, Cels.: contractis membris clamitans se vivere, Suet. – als dauernd, nervi qui contrahuntur, gelähmte Sehnen, Cels.: contracti aliquo morbo nervi, Cels.: recenti cicatrice contracti articuli, Cels.: contracti cruris aridi nervi, Sen. – Partiz. subst., contractī, ōrum, m., Gelähmte, Arnob. 1, 48. – β) andere Ggstde.: αα) übh.: appropinquante manu folia (v. einem Kraute), Plin.: arcum, spannen, Iuven. – ββ) als naut. t. t., c. vela, die S. einziehen, reffen, bildl. = sich im Glücke mäßigen, s. Cic. ad Att. 1, 16, 2. Quint. 12. prooem. § 4. Hor. carm. 2, 10, 23. – γγ) als t. t. der Baukunst, zusammenziehen, verjüngen, columnam, Vitr. 4, 3, 4 (vgl. 3, 3, 12 u. 4, 7, 2): pyramis XXIV gradibus in metae cacumen se contrahens, Plin. 36, 31.

    b) verdichtend zusammenziehen, α) Wunden usw., vulnera, cicatrices, Plin.: fibulae oras vulneris paulatim contrahunt, Cels. – β) den Stuhlgang hart machen, verstopfen (Ggstz. solvere), alvum, ventrem, Cels.: in senectute alvus contrahitur, tritt Verstopfung ein, Cels. – γ) Gliedmaßen starr-, steif machen, v. Frost, Todeskälte, gew. Partiz. contractus = starr, steif, digitus torpens contractusque frigore, taub u. steif durch Fr., Suet.: vermes rigore contracti decidunt, Col.: mori contractam cum te cogunt frigora (die Mücke im Winter), Phaedr. – u. v. Frost selbst, contracto frigore pigrae, träg von starren- der Kälte (von den Bienen), Verg. georg. 4, 259; vgl. pigrum est enim contractumque frigus, Sen. de ira 2, 19, 2. – δ) eine Flüssigkeit zusammenziehen, gerinnen machen, lac, Plin.: sanguinem, v. der Furcht (Ggstz. diffundere), Gell.

    2) übtr.: a) räumlich zusammenziehen, verkürzen, verengern, diffunditur mare latissimum iterumque contrahitur, Mart. Cap.: c. castra (milit. t. t., auch mit dem Zusatz in exiguum orbem), Caes. u. Liv.: lacum, Plin. ep.: spatia orae magis magisque (v. Hispanien), Mela: contracta aequora iactis in altum molibus, Hor.: c. lucis iter (v. der Sonne), Prop.: orbem (v. Monde), Ov.: umbras (v. Tage), Ov.: horrida tempestas contraxit caelum, verengte (für den Augenschein) den Horizont, d.i. umhüllte, umnachtete den H., Hor. epod. 13, 1.

    b) der Zeitdauer nach verkürzen, abkürzen (Ggstz. extendere), tempus epulandi, Plin. pan.: tempora dicendi, Quint.

    c) Rede u. Schrift zusammenziehen, zusammenfassen, verkürzen, kürzer sprechen, kurz ausdrücken, kurz fassen (Ggstz. extendere, dilatare), poëta inusitatius contraxerat meûm factûm pro meorum factorum, Cic.: orationem aut ex verbo dilatare aut in verbum contrahere, Cic.: sit nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, Quint.: c. nomina, verba, Cic.: mollia vocabula et Graeca ad lenitatem versus contrahere, extendere, inflectere (v. Homer), Plin. ep.: ut breviter contraham summam, Quint.: rerum notitia in artum contracta, Vell.: c. praecepta in unum, Ov.: quaelibet ex iis artibus in paucos libros, Quint.: opus in minores gyros, Stat.

    d) dem numerischen usw. Umfang nach in die Enge zusammenziehen, einschränken, beschränken, ermäßigen, α) übh.: c. universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulos, Cic.: ea contrahere in angustumque deducere, Cic. – u. scherzh., res tuae ita contractae, ut ›nec caput nec pedes‹, zusammengewickelt (= verwickelt), Cic. ep. 7, 31, 2. – β) Affekte: appetitus omnes contrahere sedareque, Cic.: cupidinem, Hor.

    e) Gemüt, Herz, Mut einengen, beengen, beklommen machen, pressen, c. animum (Ggstz. remittere), Cic.: animum c. ac demittere, Cic.: cui non animus formidine divûm contrahitur? Lucr.: cuius non contractum sollicitudine animum illius argutiae (kluge Einfälle) solvant? Sen. – u. übtr. auf die Pers., tum (sol) quasi tristitiā quādam contrahit terram tum vicissim laetificat, Cic.: ut et bonis amici (des Fr.) quasi diffundantur et incommodis contrahantur, daß man sich (das Herz) sowohl durch das Glück des Freundes erweitert als durch seine Unannehmlichkeiten beengt fühlt, Cic.

    lateinisch-deutsches > contraho

  • 24 I idée d'autrui

    [zapst]¶1 d'autrui: suos agros colebant, non alienos appetebant, Cic. Amer. 50: ils cultivaient leurs propres champs, loin de convoiter ceux d'autrui; (stella) luce lucebat aliena, Cic. Rep. 6, 16: (cette étoile) brillait d'une lumière empruntée; cito exarescit lacrima, præsertim in alienis malis, Cic. Part. 57: les larmes se sèchent vite, surtout quand il s'agit du malheur d'autrui; suo alienoque Marte pugnare, Liv. 3, 62, 9: combattre avec leurs méthodes propres et avec celles des autres II æs alienum, dette, v. æs II alienum, i, n., le bien d'autrui, ce qui appartient aux autres; ex alieno largiri, Cic. Fam. 3, 8, 8: faire des largesses avec le bien d'autrui; exstruere ædificium in alieno, Cic. Mil. 74: construire sur la propriété d'autrui; quicquam nec alieni curare nec sui, Cic. Div. 2, 104: ne s'occuper en rien ni des affaires des autres ni des leurs. [zapst]¶2 étranger: quem hominem? familiarem? immo alienissimum, Cic. Com. 49: quel homme est-ce? un ami intime? non, au contraire, un étranger au premier chef; per Staienum, hominem ab utroque alienissimum, Cic. Clu. 87: par l'intermédiaire de Staiénus, qui est complètement étranger à l'un et à l'autre; alienus alicui, Cic. Fam. 8, 12, 2; Liv. 1, 20, 3: étranger à qqn II [pris substt] æquabiliter in alienos, in suos inruebat, Cic. Mil. 76: il fonçait indistinctement sur les étrangers et sur les siens; alienissimos defendimus, Cic. de Or. 2, 192: nous défendons les personnes qui nous sont le plus étrangères [des gens tout à fait inconnus]. [zapst]¶3 étranger [de patrie]: aliena religio, Verr. 4, 114: culte qui vient de l'étranger; aliena instituta imitari, Sall. C. 51, 37: copier les institutions étrangères II [pris substt] non advenam nescio quem nec alienum, sed civem Romanum, Cic. Verr. 5, 156: [il dépose que tu as fait frapper de la hache] non pas je ne sais quel étranger domicilié (métèque) ou étranger de passage, mais un citoyen romain. [zapst]¶4 [rhét.] verbum alienum: terme qui n'est pas le mot propre; in propriis usitatisque verbis... ; in alienis... Cic. Or. 80: parmi les mots propres et usuels... ; parmi ceux qui ne le sont pas... ; (res) quam alieno verbo posuimus, Cic. de Or. 3, 155: (l'idée) que nous avons exprimée avec un mot qui n'est pas le sien.

    Dictionarium latinogallicum > I idée d'autrui

  • 25 contraho

    con-traho, trāxī, tractum, ere, zusammenziehen, beiziehen, I) vereinigend: 1) eig.: a) zusammen-, beiziehen = ziehend vereinigen, von lebl. Subjj., pituitam, semen, Cels. – mit in u. Akk., umorem in caput, Cels.: aquam intus in uterum, Cels.: in se caliginem, Plin.
    b) zusammenziehen, beiziehen = versammeln, sammeln, vereinigen, gew. leb. Wesen (Ggstz. dissipare, dispergere), captivos, Liv.: agrestes, Ov.: serpentes, Plin.: muscas, Plin.: undique fontes, Ov.: iumenta et camelos a Susis, Curt. – dispersos cives in unam urbem, Val. Max. – v. lebl. Subjj., contraxit eos non officii modo cura, sed etiam studium spectaculi, Liv. – Insbes.: α) (als milit. t. t.) Truppen, Schiffe usw. beiziehen, an sich ziehen, u. (mit u. ohne in unum locum, in unum) auf einen Punkt zusammenziehen, vereinigen, konzentrieren, auxilia, Suet. u. Iustin.: exercitum, Vell.: copias, Nep.: equitum et peditum copias, Pompei. in Cic. ep.: praesidia, quae in Umbria sunt, Pompei. in Cic. ep.: naves circiter LXXX cogere contrahereque, Caes.: magnam classem, Nep. – copias subito, Nep., celeriter, Nep. – undique exercitum, Liv., omnes copias, Curt., naves, Liv., od. auxilia a finitimis, Iustin.: ex omnibus oppidis copias, Pompei. in Cic. ep.: ex finitimis regionibus cohortes ex delectibus Pompeianis, Caes. – auxi-
    ————
    lia in Graecia, Iustin.: copias ad Bononiam, Suet. – illuc od. eo suas copias, Nep.: onerarias naves ex omni Graeciae ora eodem, Liv.: Luceriam omnes copias, Cic.: Veios ingentem exercitum, Liv.: in una castra decem legiones, Vell.: exercitum od. impedimenta in unum locum, Caes. u. Liv.: omnes od. omnia in unum, Liv. u. Cic.: dispersos milites in unum, Sall. – veteranos in suum auxilium, Suet.: naves ad exercitum traiciendum, Liv. – β) zur Unterredung, zur Beratung, zur Versammlung zusammenbringen, versammeln, kommen lassen, Scipionem et Hasdrubalem ad colloquium dirimendarum simultatium causā, Liv. – domum fidissimos amicorum, Iustin.: praefectos copiarum in praetorium, Curt.: in unum omnes copias ducesque, Liv. – bes. den Senat (b. Cic. cogere), pauci tantum patrum, quos casus obtulerat, contracti a consulibus, Liv.: senatus (Romanus) edicto contrahitur, Val. Max.: c. senatum (= βουλήν) in gymnasio, Iustin.: decuriones, Plin. ep. – γ) zu einer Korporation vereinigen, verbinden, ii, qui in idem contracti fuerint, Traian. in Plin. ep. 10, 34 (43), 1.
    c) einsammelnd zusammenbringen, zusammentragen, sammeln, omnis generis commeatum, Suet.: aurum, Plin.: exemplaria, Suet.: haec vetera (diese alten Schriftstücke), Tac. dial.: undique libros, Suet.: plures domos emptionibus per procuratores, Vell. –
    ————
    Insbes.: α) Früchte usw. zusammen-, einbringen, einheimsen, apes mella contrahunt, Plin.: venenum aliud ex radicibus herbarum contrahitur (vegetabilisches), aliud ex animalibus mortiferis reservatur (animalisches), Ps. Quint. decl. – β) Geld zusammenbringen, aufbringen, einnehmen, bes. als Erlös, c. pecuniam (Ggstz. erogare), Val. Max. – m. ex u. Abl., pecunia per quaestorem populi Romani ex praeda vendita contracta, Gell.: pecuniam ex viatico amicorum ipsiusque Caesaris, Tac.: ex pretio viridis olei plus quam multitudine mali nummorum contrahitur, Col. – m. Dat. (wozu?), pecuniam, quam tuae saluti contraxeram, Sen.
    2) übtr.: a) Gemüter zusammenbringen, in der Zuneigung vereinigen, contrahit celeriter similitudo eos, Liv.: illa (Venus) rudes animos hominum contraxit in unum, Ov.
    b) eines Verbindung zusammenbringen, herbeiführen, α) eine freundschaftliche od. verwandtschaftliche knüpfen, eingehen, v. lebl. Subjj., c. amicitiam, Cic. de amic. 48 u. (mit Ggstz. dissipare discordiam) Cic. de amic. 24: vinculum amicitiae, Val. Max. 4, 7 in. – v. Pers., c. matrimonium (Ggstz. matrimonium solvere, dimittere), Iustin. u. Suet.: affinitas inter Caesarem et Pompeium contracta nuptiis, Vell. – β) eine geschäftliche Verbindung eingehen, abschließen, in etw. sich einlassen, rem, rationem,
    ————
    negotium, Cic.: emptionem ac venditionem, ICt.: res contractae, Verträge, Cic.: male contractae res, mißliche Umstände, in die wir verfangen sind, Cic. – m. cum u. Abl. od. m. inter se, cum multis res rationesque contractae, Geschäfts- u. Handelsverbindungen, Cic.: c. magnam rationem cum Mauritaniae rege, Cic.: c. nihil cum alqo, sich mit jmd. nichts zu schaffen machen, Cic.: res inter se c. emendo, vendendo, mutuum dando, Liv. – u. ohne Objekt, is qui od. ii quibuscum contrahebat, sich (in ein Geschäft) einließ, Cic.: neque si tecum agas aliquid neque si cum altero contrahas, vacare officio potes, Cic.
    c) einen Zustand jmdm. od. sich zuziehen, herbeiführen, verwirken, α) übh.: aes alienum u. aes alienum novum, Cic.: aes alienum in popina, Cic., od. luxu, Curt.: aes alienum cum creditore, Sen. – a nostra persona benevolentiam, von seiten unserer Person W. gewinnen, Cornif. rhet.: bellum, Liv.: alci od. sibi bellum cum alqo, Liv.: causas bellorum et bella, Mela. – causam certaminis cum alqo, Liv.: mortis sibi causam, Plin.: contracto iam inter Aetolos et Trallos certamine, sich entsponnen hatte, Liv.: clades suā temeritate contracta, Liv.: c. culpam, ICt. (u. so ea est contracta a nobis culpa, ut etc., Cic. ad Att. 11, 24, 1). – in maximis lucris paulum aliquid damni (v. Kaufhandel), Cic. – inimicitias domui, Quint.: plurimum invidiae alqā re, Suet.: numinis iram sibi, Ov. –
    ————
    aliquid litigii inter hos duos, Plaut.: lites, Plaut. u. Cic. – malum culpā, Cic.: molestias liberalitate suā, Cic. – necessitates ad bellum cum Romanis, Liv.: contrahitur mihi negotium, ich werde in Verlegenheit gebracht, Cic.: c. nefas celanda effando, Liv.: c. noxam, Schaden nehmen, Col. u. Apul.: odium hoc facinore, Vell.: tantum odium immoderati imperii crudelitate, Iustin. – incerti, morando an veniendo plus periculi contraherent, Liv.: conscientia contracti culpā periculi, Liv.: c. peregre habitando in singulas noctes tantum sibi reique publicae piaculi, verwirken, Liv.: c. sibi poenam, Hirt. b. G.: c. porcam, als Strafe verwirken, Cic. – c. rixam ex occursu, Vell. – v. lebl. Subjj., si mercatura quaestuosa in maximis rebus aliquid damni contraxerit, Cic.: apud Lacedaemonios virtus Alcibiadis plus invidiae quam gratiae contraxit, Iustin.: eiusmodi res et invidiam contrahunt in vita et odium in oratione, si inconsiderate tractes, Cornif. rhet.: si causae turpitudo contrahet offensionem, Cic.: illa, quae rabie contracta toleravimus, Sall. fr. – β) physische Übel zuziehen, herbeiführen, αα) an andern, v. lebl. Subjj., multorum dierum inopia contraxerat pestem, Iustin.: tristitia, quam videtur bilis atra contrahere, Cels. – ββ) an sich, sich zuziehen, v. Pers., stranguriae morbum, Plin.: cruditatem illic (dort = beim Mahle), Quint.: valetudinem adversam ferventissimis aestibus, Plin. ep.: dolor capitis vel
    ————
    vino vel cruditate contrahitur, Cels.: tussis multis modis contrahitur, Cels. – c. morbum ex aegritudine od. ex dolore, Iustin.: causam valetudinis ex profluvio alvi, Suet.: saginam corporis et valetudinem oculorum ex nimia luxuria, Iustin. – v. Lebl., situm aut mucorem (v. Essig), Col.: ne situ penora mucorem contrahant, Col.
    II) nach innen, verkürzend, verengernd, verdichtend zusammenziehen, 1) eig.: a) verkürzend zusammenziehen, einziehen, α) die Gliedmaßen usw. am Körper, αα) übh.: c. membrum (Ggstz. porrigere, extendere, Cic. u. Cels.: collum, cerviculam (Ggstz. tendere, extendere), Cic. u. Quint.: supercilia (Ggstz. remittere), Quint.: manum celeri motu (Ggstz. explicare), Quint.: tres digitos (Ggstz. explicare), Quint.: medium digitum in pollicem explicitis tribus, Quint.: digitos in pugnum, Plin.: crura, Ov.: brachia alci, für jmd. (um ihm Platz zu machen), Verg.: labra nimium, Cels.: rictum, Lact.: frontem, in Falten ziehen, vor Unwillen, Kummer usw. (Ggstz. frontem exporrigere, explicare, remittere; zuw. auch Ggstz. gaudere), Plaut., Cic., Quint. u. Plin. ep.: u. so vultum, Ov. – bina cornua, v. den Schnecken (Ggstz. protendere), Plin.: pinnarum oculos in acervum, v. Pfau (Ggstz. expandere colores), Plin.: habiliora sunt corpora, quae in arma (Rüstung) sua contrahi possunt (sich einschnüren lassen), quam quae superfunduntur (dar-
    ————
    über hinausgehen), Sen. – u. se contrahere, sich zusammenziehen, sich verengern, zB. contrahit se millepeda tactu, Plin.: u. (Ggstz. se dilatare) tum pulmones se contrahunt aspirantes tum respiratu dilatant, Cic. – u. Passiv contrahi medial, sich zusammenziehen, sich verengern, nervi musculique contrahuntur (Ggstz. in suum locum veniunt), Cels.: contrahitur rictus, Ov.: cum spiritus (Atem) timore contrahitur, Sen.: u. Ggstz. dilatari, zB. stomachi partes eae, quae sunt infra id quod devoratur, dilatantur; quae autem supra, contrahuntur, Cic.: u. Ggstz. diffundi, zB. tumor frigore omni contrahitur, calore diffunditur, Cels.: und Ggstz. distendi (aufgetrieben werden), ovis sanguinariam herbam pasta toto ventre distenditur contrahiturque, Col. – contractum aliquo morbo bovis cor, Cic. de div. 2, 37. – contractum genibus tangas caput, so das du zusammengekauert mit den Knien den K. berührst, Hor. sat. 2, 7, 61: und so gravissimo frigore solus atque contractus vigilabit in lectulo, Hieron. epist. 53 (dagegen Hor. ep. 1, 7, 12 contractus leget, eingezogen, ungestört). – ββ) (besond. als mediz. t. t.) krampfhaft zusammenziehen, einziehen, bes. Passiv contrahi medial = sich zusammenziehen, sich einziehen, sich vor Krampf krümmen, sowohl momentan, saepe crura manusque contrahuntur, Cels.: ubi aegro crura contrahuntur, Cels.: contractis membris clamitans se vivere, Suet. – als
    ————
    dauernd, nervi qui contrahuntur, gelähmte Sehnen, Cels.: contracti aliquo morbo nervi, Cels.: recenti cicatrice contracti articuli, Cels.: contracti cruris aridi nervi, Sen. – Partiz. subst., contractī, ōrum, m., Gelähmte, Arnob. 1, 48. – β) andere Ggstde.: αα) übh.: appropinquante manu folia (v. einem Kraute), Plin.: arcum, spannen, Iuven. – ββ) als naut. t. t., c. vela, die S. einziehen, reffen, bildl. = sich im Glücke mäßigen, s. Cic. ad Att. 1, 16, 2. Quint. 12. prooem. § 4. Hor. carm. 2, 10, 23. – γγ) als t. t. der Baukunst, zusammenziehen, verjüngen, columnam, Vitr. 4, 3, 4 (vgl. 3, 3, 12 u. 4, 7, 2): pyramis XXIV gradibus in metae cacumen se contrahens, Plin. 36, 31.
    b) verdichtend zusammenziehen, α) Wunden usw., vulnera, cicatrices, Plin.: fibulae oras vulneris paulatim contrahunt, Cels. – β) den Stuhlgang hart machen, verstopfen (Ggstz. solvere), alvum, ventrem, Cels.: in senectute alvus contrahitur, tritt Verstopfung ein, Cels. – γ) Gliedmaßen starr-, steif machen, v. Frost, Todeskälte, gew. Partiz. contractus = starr, steif, digitus torpens contractusque frigore, taub u. steif durch Fr., Suet.: vermes rigore contracti decidunt, Col.: mori contractam cum te cogunt frigora (die Mücke im Winter), Phaedr. – u. v. Frost selbst, contracto frigore pigrae, träg von starren- der Kälte (von den Bienen), Verg. georg. 4, 259; vgl. pigrum est enim contractumque frigus, Sen. de ira 2, 19, 2. –
    ————
    δ) eine Flüssigkeit zusammenziehen, gerinnen machen, lac, Plin.: sanguinem, v. der Furcht (Ggstz. diffundere), Gell.
    2) übtr.: a) räumlich zusammenziehen, verkürzen, verengern, diffunditur mare latissimum iterumque contrahitur, Mart. Cap.: c. castra (milit. t. t., auch mit dem Zusatz in exiguum orbem), Caes. u. Liv.: lacum, Plin. ep.: spatia orae magis magisque (v. Hispanien), Mela: contracta aequora iactis in altum molibus, Hor.: c. lucis iter (v. der Sonne), Prop.: orbem (v. Monde), Ov.: umbras (v. Tage), Ov.: horrida tempestas contraxit caelum, verengte (für den Augenschein) den Horizont, d.i. umhüllte, umnachtete den H., Hor. epod. 13, 1.
    b) der Zeitdauer nach verkürzen, abkürzen (Ggstz. extendere), tempus epulandi, Plin. pan.: tempora dicendi, Quint.
    c) Rede u. Schrift zusammenziehen, zusammenfassen, verkürzen, kürzer sprechen, kurz ausdrücken, kurz fassen (Ggstz. extendere, dilatare), poëta inusitatius contraxerat meûm factûm pro meorum factorum, Cic.: orationem aut ex verbo dilatare aut in verbum contrahere, Cic.: sit nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, Quint.: c. nomina, verba, Cic.: mollia vocabula et Graeca ad lenitatem versus contrahere, extendere, inflectere (v. Homer), Plin. ep.: ut breviter contraham summam, Quint.: rerum notitia
    ————
    in artum contracta, Vell.: c. praecepta in unum, Ov.: quaelibet ex iis artibus in paucos libros, Quint.: opus in minores gyros, Stat.
    d) dem numerischen usw. Umfang nach in die Enge zusammenziehen, einschränken, beschränken, ermäßigen, α) übh.: c. universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulos, Cic.: ea contrahere in angustumque deducere, Cic. – u. scherzh., res tuae ita contractae, ut ›nec caput nec pedes‹, zusammengewickelt (= verwickelt), Cic. ep. 7, 31, 2. – β) Affekte: appetitus omnes contrahere sedareque, Cic.: cupidinem, Hor.
    e) Gemüt, Herz, Mut einengen, beengen, beklommen machen, pressen, c. animum (Ggstz. remittere), Cic.: animum c. ac demittere, Cic.: cui non animus formidine divûm contrahitur? Lucr.: cuius non contractum sollicitudine animum illius argutiae (kluge Einfälle) solvant? Sen. – u. übtr. auf die Pers., tum (sol) quasi tristitiā quādam contrahit terram tum vicissim laetificat, Cic.: ut et bonis amici (des Fr.) quasi diffundantur et incommodis contrahantur, daß man sich (das Herz) sowohl durch das Glück des Freundes erweitert als durch seine Unannehmlichkeiten beengt fühlt, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contraho

  • 26 aes

        aes aeris, n    crude metal, base metal, copper: uti aere pro nummo, Cs.: aeris metalla, V.— Hence, bronze, an alloy of copper and tin: ex aere statua.—As symbol of indomitable courage: aes triplex Circa pectus, H.; of durability: monumentum aere perennius, H.: quae (acta) ille in aes incidit, i. e. engraved on a copper tablet for deposit in the aerarium: in aere incidere: aera legum, i. e. tablets inscribed with the laws.—Plur., works of art in bronze, bronzes: grata aera, H.: aera voltum simulantia, a bust, H.: aere ciere viros, a trumpet, V.: aeris cornua flexi, O.— Plur, cymbals, H.: aera micantia cerno, i. e. arms of bronze, V.: spumas salis aere ruebant, with the prow, V.: inquinavit aere tempus aureum, i. e. degeneracy, H.: aes exigitur, i. e. money, H.: meret aera, earns money, H.: gravis aere dextra, V.: danda aera militibus, L.: octonis referentes Idibus aera, i. e. carrying the teacher's fees, H.—Esp. in the phrases, aes alienum, another's money, i. e. debt: aes alienum suscipere amicorum, assume: in aere alieno esse: conflare, S.: aere alieno premi, Cs.: dissolvere, discharge: solvere, S.: te aere alieno liberare: ex aere alieno laborare, to be oppressed by debt, Cs.: nexus ob aes alienum, bound for debt, L. —Hence, librāque et aere liberatus, released from the debtor's bond, L.—Aes mutuum reddere, borrowed money, S.—Aes suum, one's own money: meosum pauper in aere, i. e. I am poor, but not in debt, H.—Fig. (colloq.): te in meo aere esse, i. e. at my service. — The unit of the coin standard (cf. as): aes grave, the old heavy money, a pound of copper: denis millibus aeris gravis reos condemnat, L.— And aes alone and in the gen sing. (cf assium): aeris miliens, triciens, C., L.—Fig., wages earned: annua aera habes, L.; hence, military service: istius aera illa vetera, campaigns.
    * * *
    money, pay, fee, fare; copper/bronze/brass, base metal; (w/alienum) debt; gong

    Latin-English dictionary > aes

  • 27 conflo

    conflo, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] souffler, enflammer (au pr. et au fig.). [st2]2 [-] faire fondre (un métal), fondre (une statue...), forger; qqf. détruire. [st2]3 [-] allumer, exciter. [st2]4 [-] former, rassembler, composer. [st2]5 [-] produire, faire, causer, susciter.    - conflare seditionem: exciter une sédition.    - conflare invidiam alicui: exciter la haine contre qqn.    - conflare exercitum: lever une armée.    - conflare pecuniam: ramasser, rafler de l’argent.    - conflare aes alienum: s'endetter.    - conflare accusationem: machiner une accusation.
    * * *
    conflo, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] souffler, enflammer (au pr. et au fig.). [st2]2 [-] faire fondre (un métal), fondre (une statue...), forger; qqf. détruire. [st2]3 [-] allumer, exciter. [st2]4 [-] former, rassembler, composer. [st2]5 [-] produire, faire, causer, susciter.    - conflare seditionem: exciter une sédition.    - conflare invidiam alicui: exciter la haine contre qqn.    - conflare exercitum: lever une armée.    - conflare pecuniam: ramasser, rafler de l’argent.    - conflare aes alienum: s'endetter.    - conflare accusationem: machiner une accusation.
    * * *
        Conflo, conflas, conflare. Stat. Souffler ensemble.
    \
        Conflare. Plin. Souffler.
    \
        Conflare. Seneca. Fondre du metail à force de souffler.
    \
        Conflari, Fabricari. Virgil. Estre forgé.
    \
        Conflare, per translationem: vt Conflare aes alienum. Sallust. S'endebter.
    \
        Bellum conflare. Cic. Quasi forger et machiner une guerre.
    \
        Exercitum conflare. Cic. Assembler une armee.
    \
        Familiaritas conflata. Terent. Faicte et comme forgee, ou accoinctee.
    \
        Inuidiam alicui conflare. Cic. Mettre aucun en haine, ou malle grace.
    \
        Accusationem et iudicium conflare. Cic. Forger et bastir une accusation.
    \
        Manum improborum conflare. Cic. Assembler, Amasser une bande de mauvais garsons.
    \
        Mendacium. Cic. Forger.
    \
        Negotium alicui. Cic. Faire de l'ennuy ou fascherie à aucun.
    \
        Pecuniam. Cic. Amasser argent.
    \
        Periculum alicui. Cic. Le mettre en danger.
    \
        Rem et diuitias. Lucret. Amasser des biens et richesses.
    \
        Seditionem. Cic. Esmouvoir sedition.
    \
        Societatem cum aliquo. Cic. Faire societé, S'associer.

    Dictionarium latinogallicum > conflo

  • 28 multiplico

    multĭplĭco, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] multiplier, augmenter, accroître, agrandir, grossir. [st2]2 [-] multiplier (arithm.).    - multiplicare aes alienum, Caes.: s'endetter de plus en plus.    - multiplicare numerum cum numero, Col.: additionner, faire une addition.    - multiplicare numerum in se, Col.: multiplier un nombre par lui-même.    - multiplicare verbis, Liv.: exagérer.    - multiplicare voces, Plin.: multiplier les sons, répéter les sons.    - alia honorum multiplicata, Tac.: d'autres honneurs réitérés.    - ter multiplicati quinquaginta fiunt centum quinquaginta, Aug.: cinquante multiplié par trois font cent cinquante.
    * * *
    multĭplĭco, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] multiplier, augmenter, accroître, agrandir, grossir. [st2]2 [-] multiplier (arithm.).    - multiplicare aes alienum, Caes.: s'endetter de plus en plus.    - multiplicare numerum cum numero, Col.: additionner, faire une addition.    - multiplicare numerum in se, Col.: multiplier un nombre par lui-même.    - multiplicare verbis, Liv.: exagérer.    - multiplicare voces, Plin.: multiplier les sons, répéter les sons.    - alia honorum multiplicata, Tac.: d'autres honneurs réitérés.    - ter multiplicati quinquaginta fiunt centum quinquaginta, Aug.: cinquante multiplié par trois font cent cinquante.
    * * *
        Multiplico, multiplicas, pe. cor. multiplicare. Plinius. Multiplier, Accroistre.
    \
        AEs alienum multiplicare. Caesar. S'endebter de plus en plus.

    Dictionarium latinogallicum > multiplico

  • 29 suscipio

    suscĭpĭo, ĕre, cēpi, ceptum [subs + capio] - tr. -    - succĭpĭo, ĕre: Virg. Lucr. c. suscĭpĭo, ĕre. [st1]1 [-] prendre par-dessous, recevoir par-dessous, soutenir, porter, recueillir (ce qui tombe), empêcher de tomber, étayer.    - suscipere theatrum, Plin.: étayer un théâtre.    - suscipere dominam ruentem, Virg.: soutenir sa maîtresse qui chancelle.    - suscipere labentem domum, Sen.: soutenir une famille qui menace ruine. [st1]2 [-] soulever (un enfant pour le reconnaître comme son fils), relever, élever; avoir (un enfant en parl. du père), mettre au monde.    - suscipere liberos ex filia alicujus, Cic.: avoir des enfants avec la fille de qqn.    - ex qua filiam suscepit, Ter.: il a eu une fille de cette femme.    - res publica cui susceptus es, Cic.: la république, pour laquelle tu as été mis au monde.    - quo die utinam susceptus non essem! Cic.: plût aux dieux que ce jour-là je ne fusse pas né! [st1]3 [-] prendre sur soi, entreprendre, se charger de, assumer (une responsabilité), soutenir.    - suscipere aes alienum, Cic.: se charger d'une dette, payer une dette.    - gloriam Africani tuendam suscipere: se charger de défendre la gloire de l'Africain.    - suscipere scelus in se, Cic.: se charger d'un crime, se rendre coupable d'un crime.    - gratias ago quod agellum colendum suscepisti, Plin. Ep. 6: je te remercie de t'être chargé de faire valoir la petite terre.    - negotium suscipere: entreprendre une affaire.    - non necessarium bellum suscipere, Caes. BC. 1: entreprendre une guerre sans nécessité.    - rem publicam suscipere, Caes. BC. 1: prendre en main la république.    - rem difficillimam suscepi, Caes. BG. 8: je me suis engagé dans une entreprise bien difficile.    - suscipitur, impers. Ov.: on entreprend.    - vos populi Romani causam suscipite atque defendite, Cic.: vous, soutenez et défendez la cause du peuple romain.    - suscipere inimicum aliquem, Cic.: s'attirer l'inimitié de qqn.    - videte quem vobis animum suscipiendum putetis, Cic.: voyez quel état d'esprit vous pensez devoir garder.    - succepit (= suscepit) ignem foliis, Virg.: il mit le feu aux feuilles. [st1]4 [-] recevoir, admettre, accepter, accueillir, soutenir, protéger, défendre.    - aliquem in civitatem sustinere: admettre qqn comme citoyen, donner le droit de cité à qqn.    - in populi Romani civitatem susceptus est, Cic. Leg. 2: il fut admis comme citoyen du peuple romain.    - pecuniam suscipere, Dig.: recevoir de l'argent.    - suscipere aliquem erudiendum, Quint.: accepter d'instruire qqn.    - suscepi candidatum, Plin. Ep. 6: j'ai appuyé sa candidature.    - plebem suscipere, Cod.-Just.: prendre le peuple sous sa protection. [st1]5 [-] s'exposer (à un danger), contracter ou subir (un mal), supporter, subir, affronter, encourir.    - morbos suscipere: contracter des maladies.    - odium alicujus suscipere: encourir la haine de qqn.    - facinus suscipere: commettre un crime. [st1]6 [-] se charger (d'une cérémonie religieuse), accomplir (un acte religieux), faire un sacrifice, immoler.    - vota pro illo per Italiam publice suscepta sunt, Aur.-Vict.: on fit officiellement des voeux pour lui dans toute l'Italie.    - Telluri porcam suscipere, Varr.: immoler une truie à la Terre.    - pulvinar suscipere, Liv.: célébrer un lectisterne. [st1]7 [-] prendre (la parole), reprendre, répondre, interrompre.    - suscipere (sermonem): prendre (la parole), reprendre, répondre, interrompre.    - suscipit Stolo: tu, inquit, invides tanto scriptori, Varr. RR. 1: Stolon m’interrompit: tu es jaloux de ce grand auteur, dit-il.
    * * *
    suscĭpĭo, ĕre, cēpi, ceptum [subs + capio] - tr. -    - succĭpĭo, ĕre: Virg. Lucr. c. suscĭpĭo, ĕre. [st1]1 [-] prendre par-dessous, recevoir par-dessous, soutenir, porter, recueillir (ce qui tombe), empêcher de tomber, étayer.    - suscipere theatrum, Plin.: étayer un théâtre.    - suscipere dominam ruentem, Virg.: soutenir sa maîtresse qui chancelle.    - suscipere labentem domum, Sen.: soutenir une famille qui menace ruine. [st1]2 [-] soulever (un enfant pour le reconnaître comme son fils), relever, élever; avoir (un enfant en parl. du père), mettre au monde.    - suscipere liberos ex filia alicujus, Cic.: avoir des enfants avec la fille de qqn.    - ex qua filiam suscepit, Ter.: il a eu une fille de cette femme.    - res publica cui susceptus es, Cic.: la république, pour laquelle tu as été mis au monde.    - quo die utinam susceptus non essem! Cic.: plût aux dieux que ce jour-là je ne fusse pas né! [st1]3 [-] prendre sur soi, entreprendre, se charger de, assumer (une responsabilité), soutenir.    - suscipere aes alienum, Cic.: se charger d'une dette, payer une dette.    - gloriam Africani tuendam suscipere: se charger de défendre la gloire de l'Africain.    - suscipere scelus in se, Cic.: se charger d'un crime, se rendre coupable d'un crime.    - gratias ago quod agellum colendum suscepisti, Plin. Ep. 6: je te remercie de t'être chargé de faire valoir la petite terre.    - negotium suscipere: entreprendre une affaire.    - non necessarium bellum suscipere, Caes. BC. 1: entreprendre une guerre sans nécessité.    - rem publicam suscipere, Caes. BC. 1: prendre en main la république.    - rem difficillimam suscepi, Caes. BG. 8: je me suis engagé dans une entreprise bien difficile.    - suscipitur, impers. Ov.: on entreprend.    - vos populi Romani causam suscipite atque defendite, Cic.: vous, soutenez et défendez la cause du peuple romain.    - suscipere inimicum aliquem, Cic.: s'attirer l'inimitié de qqn.    - videte quem vobis animum suscipiendum putetis, Cic.: voyez quel état d'esprit vous pensez devoir garder.    - succepit (= suscepit) ignem foliis, Virg.: il mit le feu aux feuilles. [st1]4 [-] recevoir, admettre, accepter, accueillir, soutenir, protéger, défendre.    - aliquem in civitatem sustinere: admettre qqn comme citoyen, donner le droit de cité à qqn.    - in populi Romani civitatem susceptus est, Cic. Leg. 2: il fut admis comme citoyen du peuple romain.    - pecuniam suscipere, Dig.: recevoir de l'argent.    - suscipere aliquem erudiendum, Quint.: accepter d'instruire qqn.    - suscepi candidatum, Plin. Ep. 6: j'ai appuyé sa candidature.    - plebem suscipere, Cod.-Just.: prendre le peuple sous sa protection. [st1]5 [-] s'exposer (à un danger), contracter ou subir (un mal), supporter, subir, affronter, encourir.    - morbos suscipere: contracter des maladies.    - odium alicujus suscipere: encourir la haine de qqn.    - facinus suscipere: commettre un crime. [st1]6 [-] se charger (d'une cérémonie religieuse), accomplir (un acte religieux), faire un sacrifice, immoler.    - vota pro illo per Italiam publice suscepta sunt, Aur.-Vict.: on fit officiellement des voeux pour lui dans toute l'Italie.    - Telluri porcam suscipere, Varr.: immoler une truie à la Terre.    - pulvinar suscipere, Liv.: célébrer un lectisterne. [st1]7 [-] prendre (la parole), reprendre, répondre, interrompre.    - suscipere (sermonem): prendre (la parole), reprendre, répondre, interrompre.    - suscipit Stolo: tu, inquit, invides tanto scriptori, Varr. RR. 1: Stolon m’interrompit: tu es jaloux de ce grand auteur, dit-il.
    * * *
        Suscipio, suscipis, pen. corr. suscepi, pen. prod. susceptum, suscipere. Entreprendre.
    \
        AEs alienum amicorum suscipere. Cic. Prendre sur soy les debtes de ses amis, et se charger de les acquicter de leurs debtes.
    \
        Aliquem suscipere et tueri. Cic. Prendre en sa charge et en sa defense.
    \
        Authoritatem suscipere. Cic. Tantum sibi authoritatis in Rep. suscepit. A usurpé.
    \
        In amicitiam suscipere. Liu. Recevoir en son amitié.
    \
        Bellum suscipere. Cic. Entreprendre.
    \
        Casum suscipere. Cic. Se mettre en danger.
    \
        Cicatrices pectore aduerso suscipere. Quintil. Recevoir.
    \
        In ciuitatem suscipi. Cic. Estre faict bourgeois.
    \
        Cogitationem de re aliqua suscipere. Cic. Penser à quelque chose, Se mettre à penser, etc.
    \
        Consilium suscipere. Entreprendre. Cui opponitur, Consilium ponere. Plin. iunior.
    \
        Suscepit consuetudo communis, vt beneficiis, etc. Cic. La coustume est, La coustume a receu que, etc.
    \
        Consulatum suscipere. Plin. iunior. Recevoir.
    \
        Constantiam suscipere. Cic. Estre entier en fermeté de propos.
    \
        Crimen suscipere. Cic. Advouer et confesser avoir commis quelque faulte, Advouer le faict, En prendre l'adveu et garantie.
    \
        Crimen suscipere, vel Suscipere crimen defensione. Plin. iunior. Prendre à defendre.
    \
        Crimen culpae suscipere. Cic. Prendre sur soy le blasme de quelque faulte.
    \
        Culpam suscipere. Cic. Faire une chose qui est à blasmer.
    \
        Curam suscipere. Colum. Prendre soing.
    \
        Defensionem suscipere. Cic. Defendre, Entreprendre de defendre.
    \
        Exercitationem suscipere. Cic. S'exercer.
    \
        Exilium suscipere. Cic. Se bannir soymesme, Quand aucun guerpit son pais de son bon gré.
    \
        Facinus in se suscipere. Cic. Commettre quelque meschant faict.
    \
        Fidem suscipere. Plin. iunior. Se charger de quelque promesse.
    \
        Inimicitias suscipere. Cic. Se mettre en l'inimitié d'aucun.
    \
        Inimicum aliquem suscipere. Brutus Attico. Se mettre en la male grace d'aucun. \ Iniquitatem suscipere. Cic. Faire iniquité.
    \
        Inuidiam et odium. Cic. Se faire hair.
    \
        Iter. Cic. Entreprendre quelque voyage.
    \
        Legationem suscipere. Cic. Se charger de quelque embassade, et l'entreprendre.
    \
        Liberos suscipere. Cic. Avoir des enfants.
    \
        Maculam suscipere. Cic. Recevoir une honte.
    \
        Nequa huic imperio macula atque ignominia suscipiatur. Cic. Que nostre empire ne receust honte et vitupere.
    \
        Miseriam voluntariam suscipere. Cic. Prendre.
    \
        Munera suscipere sanguinei Martis. Ouid. Se mettre à suyvre la guerre.
    \
        Negotia atque controuersias alicuius suscipere. Cic. Prendre à defendre.
    \
        Odium alicuius. Cic. Se mettre en sa haine.
    \
        Offensas in eligendo aliquo. Plin. iunior. Se mettre en la male grace d'aucuns à cause qu'on a esleu un autre.
    \
        Onus. Cic. Prendre charge.
    \
        Parricidium suscipere. Cic. Commettre quelque meurtre.
    \
        Partes suscipere. Cic. Prendre quelque charge.
    \
        Patrocinium rei alicuius suscipere. Cic. La prendre à defendre.
    \
        Periculum pro salute alicuius suscipere. Cic. Se mettre en danger.
    \
        Personam viri boni suscipere. Cic. Contrefaire de l'homme de bien.
    \
        Poenam dignam scelere suscipere. Cic. Estre puni selon qu'on l'a merité.
    \
        Profectionem suscipere. Cic. Aller en quelque peregrination, Entreprendre quelque voyage.
    \
        Res aliquas sibi gloriae causa suscipere. Cicero. Entreprendre quelques besongnes, cuidant en avoir du loz.
    \
        Reip. suscipi. Cic. Estre né pour prouffiter à la Republique.
    \
        Scelus in se suscipere. Cic. Commettre quelque meschanceté.
    \
        Sermonem suscipere. Quintil. Prendre la parolle.
    \
        Simultates suscipere. Cic. Prendre debat à l'encontre d'aucun, et avoir une haine couverte contre luy.
    \
        Turpitudinem suscipere. Cic. Commettre quelque vilenie.
    \
        Vigilias discendi causa suscipere. Cic. Veiller.
    \
        Voluntatem erga aliquem. Cic. Prendre affection et amour envers aucun.
    \
        Suscipere Deo vota pro re aliqua vel pro aliquo. Plin. iunior. Faire priere à Dieu pour aucun, S'obliger à Dieu par veu, et se charger d'un veu.
    \
        Suscipere. Virg. Prendre la parolle et respondre.
    \
        Suscipi in lucem. Cic. Naistre.

    Dictionarium latinogallicum > suscipio

  • 30 suscipere

    1) брать на себя (1. 17 § 2. 5 D. 26, 1);

    suscepta tutela (1. 40. 41 § 2. 1. 45 § 1 eod. I. 30 § 1 eod. 1. 39 § 8 D. 27, 7. 1. 5 pr. D. 44, 7. 1. 33 § 4 D. 3, 3. 1. 27 pr. D. 9, 4. 1 58 pr. D. 17, 1. 1. 5 pr. § 1 D. 46, 7);

    causam. litem (1. 19 pr. D. 2, 1. 1. 8 § 2. 3. 1. 64. 69 D. 3, 3);

    actionem, indicium, = excipere s. 2. I. 2 § 3. 1. 3. 52 pr. D. 5, 1. 1. 7 § 1. 1. 20 § 5 D. 5, 3);

    intentionem (1. 9 § 6 D. 10, 4. 1. 7 § 6 D. 26, 7);

    onus (1. 61. 99 D. 29, 2. 1. 76 § 1 D. 31);

    aes alienum (1. 32 pr. D. 16, 1. 1. 8 D. 14, 5. 1. 17 D. 4, 2. 1. 2 § 5 D. 16, 1. 1. 45 pr. D. 17, I. 1. 9 § 1 D. 45, 2);

    fideiussionem (1. 94 § 3 D. 46, 3. 1. 13 § 7. cf. 1. 46 § 1. D. 49, 14. 1. 1 § 1 D. 3, 3. ?. 1 § 1. 1. 6 § 1. 1. 12 § 7. 1. 17 § 3. 1. 22 § 11. D. 17, 1);

    depositum (1. 5 pr. D. 16, 3. 1. 8 § 3 D. 43, 26).

    2) принимать, признавать, suscip. hereditatem (1. 1 D. 5, 6. 1. 57 § 1 D. 36, 1. 1. 16 § 8. 1. 79 eod.);

    bona (1. 50 § 1 D. 40, 4);

    pignora (1. 2 D. 20, 1);

    nomina (1. 35. 44 pr. D. 26, 7).

    3) брать, получать (1. 55 D. 3, 3. 1. 4 pr. D. 12, 1);

    res donatas (1. 32 § 1 D. 3, 5);

    suscip. annonam (1. 18 § 8 D. 50, 4);

    aurnm, species (1. 1. 3 C. 10, 70. 1. 4 C. 11, 64).

    4) принимать дождевую воду в каплях, при городском сервитуте (1. 17 § 3 D. 8, 2). 5) = recipere, напр. suscip. servum, fugitivum alienum (1. I § 2 D. 11, 3. 1. 49. § 3 D. 47, 2. 1. 1 C. 12, 46). 6) защищать, помогать (1. 1 C. 9, 30). 7) зачать, приживать, partus suscepti (1. 77 § 17 D. 31);

    suscip. liberos (1. 5 § 7 D. 50, 6. 1. 12 § 3. 1. 25 D. 23, 2. 1. 9 D. 49, 15. 1. 7 D. 37, 8. 1. 7 pr. D. 38, 6).

    8) усыновлять, взять на себя воспитание, suscip. filium alienum (1. 132 pr. D. 45, 1. 1. 17 § 9 D. 50, 1). 9) выражать, заявлять vota susc. (1, 233 § 1 D. 50, 16).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > suscipere

  • 31 aes

    aeris n. (арх. dat. aere C, L ; pl.: преим. nom. /acc. aera, редко gen. um и dat. /abl. ibus)
    1) медь, бронза ( simulacrum ex aere factum L)
    3)
    а) медное или бронзовое изделие
    б) кимвалы (aeris crepitus L)
    (тж. legum aera C) доски (скрижали) с начертанными на них законами (aes figere T, Pl, O)
    г) оружие, доспехи (aes triplex H; aera fulgent V)
    4) монета, деньги
    aes rude PM — медь в слитках (весовая); сто тысяч ассов
    5) мелкая монета, «грош» ( после обесценения) O, M etc.
    parvo aere L, Pt — за небольшие деньги, дёшево
    aes suum Dig — денежный капитал, актив
    aes alienum или mutuum Sl, C etc. — долги, пассив
    aes alienum facere (conflare, contrahere) C Slделать долги
    meo sum pauper in aere H я — беден, но долгов не имею
    aes circumforaneum C — деньги, взятые в долг у менял
    7) солдатское жалованье, заработная плата ( aes militare Pl); pl. военная служба, походы ( vetera aera C)
    aes equestre G — сумма, выдававшаяся в армии на покупку лошади

    Латинско-русский словарь > aes

  • 32 persolvo

    per-solvo, solvī, solūtum, ere, I) auflösen, bildl. = entwickeln, deutlich erklären, alci hoc ζήτημα (Problem), Cic. ad Att. 7, 3, 10. – II) bezahlen, auszahlen, abzahlen, abtragen, a) eig.: stipendium militibus, Cic.: aes alienum, Plin. ep. 9, 37, 2: aes alienum alienis nominibus (Abl.) suis copiis, Schulden, wenn sie anderen zur Last geschrieben sind = die Schulden anderer aus seinen Mitteln bezahlen, Catilina bei Sall. Cat. 35, 3: debitum (bildl.), Colum.: pecuniam ab alqo, durch Anweisung auf jmd. bezahlen, Cic. – b) übtr., bezahlen, abtragen, erweisen, was man schuldig ist, grates, Verg.: gratiam dis, Cic.: honorem (= sacrificium) dis, Verg.: alci mortem, töten, Suet.: poenas alci, Cic.: bl. poenas, Strafe leiden, Caes.: aber poenae alci ab alqo persolutae, ihm von jmd. angetane, Cic.: vota, Gelübde erfüllen, Cic.: quod promisi, ei persolvere, Cic.: primae epistulae, das Nötige auf den ersten B. erwidern, antworten, Cic.: naturae debitum, Corp. inscr. Lat. 6, 3580, u. bl. debitum, ibid. 6, 11693.

    lateinisch-deutsches > persolvo

  • 33 proprius

    proprius, a, um ( aus *pro-p(a)trios, also ›dem προπάτωρ gehörig, von ihm herstammend‹), jmdm. ausschließlich eigen, eigentümlich, mir ( dir usw.) allein angehörig, I) eig., und zwar a) im Ggstz. zu communis (gemeinschaftlich), tria praedia vel nobilissima Capitoni propria traduntur, Cic.: propriis viribus consiliisque bella gerere, Liv.: ista calamitas communis est utriusque nostrûm, sed culpa mea propria est, Cic.: proprio sumptu ludos edere, Tac.: propriā pecuniā militem iuvare, Tac.: propriā impensā aes alienum omnium solvere, Iustin.: propriā morte obire, eines natürlichen Todes sterben, Ruf. Fest.: u. so propriā morte mori, Firm.: omnia ex proprio usu agere, eigennützig handeln, Vell. – oft mit dem Pronom. poss. verb., proprius et suus, suus et proprius, auch suus proprius, noster proprius, s. Jordan Cic. Caecin. p. 221. Moser und Osann Cic. de rep. 1, 7. – u. proprius aut suus, s. Cic. de rep. 4, 5. – b) im Ggstz. zu aliunde sumptus (entlehnt) u. alienus (einem anderen angehörig, fremd), assumpto aliunde uti bono, non proprio, non suo, Cic.: familia pr., Liv.: horreum pr., Hor.: cultello proprios purgare ungues, Hor.: et propria studia verecunde et aliena callide aestimare, Val. Max. – subst., proprium, iī, n., das Eigene, das Eigentum (Ggstz. alienum), Phaedr., Mart. u.a.: Plur., propria (das Eigentum) retinere, Amm.: ad propria remeare od. reverti, nach Hause zurückehren, Amm.

    II) übtr.: A) im allg., einer einzelnen Person od. Sache eigen, a) eigentümlich, individuell, persönlich, charakteristisch, wesentlich, bei jmd. od. etwas gewöhnlich (Ggstz. communis, universus), at id non proprium est senectutis vitium, sed commune valetudinis, Cic.: sic enim est faciendum, ut contra universam naturam nihil contendamus, eā tamen conservatā propriam naturam sequamur, Cic.: libertas propria Romani et generis et nominis, Cic.: id quod primum atque huius imperii disciplinaeque maiorum proprium est, Cic. – mit Pronom. poss. verb., suā quādam propriā facultate (Ggstz. communi oratorum), Cic.: tua solius et propria consuetudo (Ggstz. nostra, communis), Luccei. in Cic. ep. – m. peculiaris verb., Caesari proprium et peculiare sit clementiae insigne, quod etc., Plin.: propria ac peculiaria huius urbis vitia, Tac. – m. vernaculus verb., haec propria ac vernacula vitia, Tac. – dah. proprium est alcis mit folg. Infin. od. ut u. Konj., es ist jmdm. od. einer Sache eigentümlich = das wesentliche Merkmal, -Kennzeichen jmds., es kennzeichnet jmd. od. etw., fuit hoc proprium populi Romani longe a domo bellare, Cic.: harum virtutum proprium est nihil extimescere, Cic.: Zeno censet artis maxime proprium esse creare et gignere, Cic.: hoc est epistulae proprium, ut is, ad quem scribitur de his rebus, quas ignorat, certior fiat, Cic. – b) besonder, ausschließlich, alleinig, ausdrücklich, nulla est enim in republica causa mea propria; tempus agendi fuit magis mihi proprium quam ceteris, Cic.: pabulatoribus praesidio p oprio (zum besonderen, alleinigen Schutze für die F.) flumen transisse, Caes.: u. so lex pr., Cic.: remedia pr., Scrib. Larg.: propria ipsius veneratio, Curt.: tribuni plebi, quasi proprii (alleinige) iudices et detensores, Eutr.: propriis nominibus incusant vallum, Tac.: offensus urbi propriā irā, hatte einen besonderen Groll auf die St., Tac.: superbo decreto addidit propriam ignominiam, Liv.: nisi fortuna mihi proprium consilium extorsisset, Lentul. in Cic. ep. – dah. c) v. Wörtern, einem Begriffe eigentümlich-, besonders beigelegt, eigentümlich, eigentlich, translatione utens discedebat a verbis propriis rerum ac suis, Cic.: u. so öfter verbum pr., Cic.: nomen pr., Cic. u. (Ggstz. tralaticium) Varro LL. u. (Ggstz. appellativum) Gramm. B) insbes., gleichs. als bleibendes Eigentum angehörig = bleibend, beständig, unvergänglich, a) v. Lebl., munera (Ggstz. diutina), Nep. u. Hor.: quies, Sisenn. fr.: voluptates, Ter.: nil esse proprium quoiquam, Ter. (u. so proprium est nihil, Corp. inscr. Lat. 1, 1010): neque quicquam ulli proprium in vita est, Acc. fr.: verb., quod ut illi proprium sit atque perpetuum optare debetis, Cic.: si illud de duobus consulibus perenne ac proprium manere potuisset, Cic. Vgl. die Auslgg. zu Ter. Andr. 4, 3, 1 (716) u. zu Hor. ep. 2, 2, 172. – b) v. Pers., amator, beständiger, zuverlässiger, Plaut. most. 225. – / Compar., uno verbo propriore usus, Sen. contr. 10, 33, 19 B. (Kießling proprio): propriore vocabulo, Hilar. in psalm. 118, 113.

    lateinisch-deutsches > proprius

  • 34 appeto

    appĕto (adpĕto), ĕre, pĕtīvi (pĕtĭi), pĕtītum - tr. - [st2]1 [-] chercher à prendre, chercher à saisir. [st2]2 [-] aller vers, empiéter sur, s'approcher de. [st2]3 [-] attaquer, assaillir, envahir. [st2]4 [-] rechercher, désirer. [st2]5 [-] approcher (en parl. du temps).    - lux appetit: le jour approche.    - appetit meridies, Plaut.: il est bientôt midi.    - regnum appetere: aspirer à la royauté.    - appeti ignominiis, Cic.: être accablés d'outrages.    - humerum apertum gladio appetit, Cæs. BC. 2, 35: il lui donna un coup d’épée sur l'épaule découverte.    - alienum appetere: convoiter le bien d'autrui.    - quid in illā appetitur? Mart.: qu'a-t-elle de si attrayant?
    * * *
    appĕto (adpĕto), ĕre, pĕtīvi (pĕtĭi), pĕtītum - tr. - [st2]1 [-] chercher à prendre, chercher à saisir. [st2]2 [-] aller vers, empiéter sur, s'approcher de. [st2]3 [-] attaquer, assaillir, envahir. [st2]4 [-] rechercher, désirer. [st2]5 [-] approcher (en parl. du temps).    - lux appetit: le jour approche.    - appetit meridies, Plaut.: il est bientôt midi.    - regnum appetere: aspirer à la royauté.    - appeti ignominiis, Cic.: être accablés d'outrages.    - humerum apertum gladio appetit, Cæs. BC. 2, 35: il lui donna un coup d’épée sur l'épaule découverte.    - alienum appetere: convoiter le bien d'autrui.    - quid in illā appetitur? Mart.: qu'a-t-elle de si attrayant?
    * * *
        Appeto, appetis, pen. cor. appetiui, et appetii per syncopam, appetitum, pen. pro. appetere. Stat. Convoiter, Desirer une chose desordonneement, Appeter.
    \
        Non plus victoria Marcelli Pop. Romano appetiuit, quam humanitas Syracusanis reseruauit. Cic. N'a point plus acquis aux Romains.
    \
        Appetere amicitiam alicuius. Caesar. Desirer.
    \
        Mortem. Cic. Soubhaiter d'estre mort.
    \
        Appetere per auaritiam. Cic. Convoiter par avarice.
    \
        Rursus appetere conditiones quas reiecimus. Hir. Redemander.
    \
        Appetere Europam conatur. Cic. Il tasche de parvenir en Europe.
    \
        Os oculosque hostis rostro et vnguibus appetit. Liu. Il frappe du bec et des ongles, Il fiert, etc.
    \
        Humerum gladio appetit. Caes. Il le frappe de l'espee sur l'espaule.
    \
        Appetere ferro, aut lapidibus, aut re alia. Cic. Frapper, Assailler, Tascher à frapper.
    \
        Appetit me amor. Plaut. M'assault, Me pourchasse.
    \
        Appetere dextram osculis. Plin. Baiser.
    \
        Appetere aliquid manibus. Cic. Tascher à prendre.
    \
        Appetere mammam dicitur puer lactens. Cic. Bayer à la mamelle.
    \
        Appetere genas vngue. Ouid. Esgratigner.
    \
        Comitiorum iam appetebat tempus. Liu. Approchoit.
    \
        Nox appetit. Liu. Approche.
    \
        Appetebant fata Veiorum. Liu. Leur destinee, et ruine fatale approchoit.

    Dictionarium latinogallicum > appeto

  • 35 aro

    ăro, āre, āvi, ātum - tr. -    - [gr]gr. ἀρόω-ῶ. [st1]1 [-] labourer.    - agrum arare, Cic. de Or. 2, 131: labourer un champ.    - arborem arare, Col. 5, 7, 4: labourer autour d'un arbre.    - litus arare, Ov. Tr. 5, 4: labourer un rivage (perdre son temps).    - absol. arare mavelim quam sic amare, Plaut. Merc. 2, 3, 21: j'aimerais mieux labourer que d'aimer de cette façon.    - Cincinnato aranti nuntiatum est eum dictatorem factum esse, Cic. Sen. 16, 56: Cincinnatus était en train de labourer quand on lui annonça qu'il était nommé dictateur.    - cf. Cato, R. 61, 1; Plin. 18, 19, 49, § 174; Hor. Ep. 1, 7, 87; Vulg. Exod. 34, 21; ib. Luc. 17, 7; ib. 1 Cor. 9, 10. [st1]2 [-] cultiver, faire valoir.    - publicos agros arare, Cic. Verr. 5, 55: cultiver le domaine publique. --- cf. 3, 93; Liv. 43, 6, 3.    - fundum alienum arat, Plaut. As.: il cultive un champ étranger (en parl. de qqn qui découche). [st1]3 [-] labourer, sillonner.    - aequor maris arare, Virg. En. 2, 780: sillonner la plaine liquide de la mer. --- Ov. Tr. 1, 2, 76; Am. 2, 10, 33; Ov. Tr. 3, 12, 36.    - arare osse campum cereum, Titin. com. 160: tracer avec un poinçon en os des sillons sur un champ de cire (= écrire avec un poinçon en os).    - rugae corpus arant, Ov.: les rides sillonnent le visage. [st1]4 [-] absol. être cultivateur, faire valoir (une terre).    - in Sicilia arare: être cultivateur en Sicile.
    * * *
    ăro, āre, āvi, ātum - tr. -    - [gr]gr. ἀρόω-ῶ. [st1]1 [-] labourer.    - agrum arare, Cic. de Or. 2, 131: labourer un champ.    - arborem arare, Col. 5, 7, 4: labourer autour d'un arbre.    - litus arare, Ov. Tr. 5, 4: labourer un rivage (perdre son temps).    - absol. arare mavelim quam sic amare, Plaut. Merc. 2, 3, 21: j'aimerais mieux labourer que d'aimer de cette façon.    - Cincinnato aranti nuntiatum est eum dictatorem factum esse, Cic. Sen. 16, 56: Cincinnatus était en train de labourer quand on lui annonça qu'il était nommé dictateur.    - cf. Cato, R. 61, 1; Plin. 18, 19, 49, § 174; Hor. Ep. 1, 7, 87; Vulg. Exod. 34, 21; ib. Luc. 17, 7; ib. 1 Cor. 9, 10. [st1]2 [-] cultiver, faire valoir.    - publicos agros arare, Cic. Verr. 5, 55: cultiver le domaine publique. --- cf. 3, 93; Liv. 43, 6, 3.    - fundum alienum arat, Plaut. As.: il cultive un champ étranger (en parl. de qqn qui découche). [st1]3 [-] labourer, sillonner.    - aequor maris arare, Virg. En. 2, 780: sillonner la plaine liquide de la mer. --- Ov. Tr. 1, 2, 76; Am. 2, 10, 33; Ov. Tr. 3, 12, 36.    - arare osse campum cereum, Titin. com. 160: tracer avec un poinçon en os des sillons sur un champ de cire (= écrire avec un poinçon en os).    - rugae corpus arant, Ov.: les rides sillonnent le visage. [st1]4 [-] absol. être cultivateur, faire valoir (une terre).    - in Sicilia arare: être cultivateur en Sicile.
    * * *
        Aro, aras, arare. Labourer la terre à la charrue.
    \
        Arare oliuetum. Colum. Cultiver les oliviers.
    \
        Arare decem medimna ex iugere. Cic. Recueillir dix muis en un arpent.
    \
        Arare in singulis iugis. Cic. Labourer à une charrue.
    \
        Aratur, Impersonale. Plin. On laboure.
    \
        Arare aequor. Virgil. Naviger sur la mer.
    \
        Arandi praeceptor. Ouid. Qui enseigne l'art de labourer.

    Dictionarium latinogallicum > aro

  • 36 concipio

    concĭpĭo, ĕre, cēpi, ceptum, tr. [st1]1 [-] prendre ensemble, réunir, contracter.    - nuces sesquimodio concipere, Varr. R. R. 1, 7, 3: faire tenir des noix dans un boisseau.    - concipere aquas, Ov.: aspirer l'eau.    - patere concipi medicamentum venis, Curt. 3, 6, 11: laisse le breuvage se répandre dans les veines.    - buccina concepit aera, Ov.: le cornet de bouvier retentit (le cornet de bouvier s'est rempli de vent).    - vela magnam vim venti concipiunt, Curt.: les voiles prennent beaucoup de vent.    - flammam (ignem) concipere: prendre feu, s'enflammer.    - aes alienum concipere, Dig.: s'endetter.    - concipere morbum, Col. 7, 5, 14: contracter une maladie. [st1]2 [-] concevoir, engendrer (en parlant des animaux et des végétaux).    - arbores concipiunt, Plin. 16, 25, 39, § 94: les arbres donnent des bourgeons.    - quae terra concipit, Cic.: les germes que la terre reçoit.    - concipere radices, Dig.: prendre racine, s'enraciner. [st1]3 [-] contracter (une passion), concevoir (un sentiment), former (un projet).    - vitia concipere, Cic.: contracter des vices.    - scelus in se concipere, Cic.: concevoir l'idée d'un crime, méditer un forfait.    - concipere iram, Curt.: s'irriter. [st1]4 [-] saisir (par les sens ou par l'esprit), concevoir, s'imaginer.    - concipere aliquid oculis, Plaut.: voir qqch.    - de aliquo summa concipere, Quint. 6, prooem. § 2: concevoir de grandes espérances de qqn.    - concepisti auribus tantam cupiditatem, Cic. Verr. 2.4.45.§ 101: c'est par les oreilles que t'est venue une telle passion.    - concipere animo non potes, quam... Plin-jn.: tu ne peux te figurer combien...    - concepit eos homines posse... Vell.: il se persuada que ces hommes pouvaient... [st1]5 [-] rédiger, formuler, énoncer, déclarer.    - concipere verba: prononcer une formule.    - sicut (id) verbis concipitur more nostro, Cic.: suivant la formule consacrée parmi nous.    - verba jurisjurandi concipere: prononcer la formule d'un serment.    - concipere vadimonium, Cic.: rédiger une assignation.    - concipere foedus, Virg.: conclure un traité.    - concipere votum ut... Flor.: faire le voeu de...    - concipere Latinas, Liv.: annoncer solennellement les féries latines.    - concipere templum, Varr.: marquer dans le ciel, avec les termes requis, un espace propre aux augures.    - concipere bellum, Varr.: déclarer la guerre avec les formules prescrites.
    * * *
    concĭpĭo, ĕre, cēpi, ceptum, tr. [st1]1 [-] prendre ensemble, réunir, contracter.    - nuces sesquimodio concipere, Varr. R. R. 1, 7, 3: faire tenir des noix dans un boisseau.    - concipere aquas, Ov.: aspirer l'eau.    - patere concipi medicamentum venis, Curt. 3, 6, 11: laisse le breuvage se répandre dans les veines.    - buccina concepit aera, Ov.: le cornet de bouvier retentit (le cornet de bouvier s'est rempli de vent).    - vela magnam vim venti concipiunt, Curt.: les voiles prennent beaucoup de vent.    - flammam (ignem) concipere: prendre feu, s'enflammer.    - aes alienum concipere, Dig.: s'endetter.    - concipere morbum, Col. 7, 5, 14: contracter une maladie. [st1]2 [-] concevoir, engendrer (en parlant des animaux et des végétaux).    - arbores concipiunt, Plin. 16, 25, 39, § 94: les arbres donnent des bourgeons.    - quae terra concipit, Cic.: les germes que la terre reçoit.    - concipere radices, Dig.: prendre racine, s'enraciner. [st1]3 [-] contracter (une passion), concevoir (un sentiment), former (un projet).    - vitia concipere, Cic.: contracter des vices.    - scelus in se concipere, Cic.: concevoir l'idée d'un crime, méditer un forfait.    - concipere iram, Curt.: s'irriter. [st1]4 [-] saisir (par les sens ou par l'esprit), concevoir, s'imaginer.    - concipere aliquid oculis, Plaut.: voir qqch.    - de aliquo summa concipere, Quint. 6, prooem. § 2: concevoir de grandes espérances de qqn.    - concepisti auribus tantam cupiditatem, Cic. Verr. 2.4.45.§ 101: c'est par les oreilles que t'est venue une telle passion.    - concipere animo non potes, quam... Plin-jn.: tu ne peux te figurer combien...    - concepit eos homines posse... Vell.: il se persuada que ces hommes pouvaient... [st1]5 [-] rédiger, formuler, énoncer, déclarer.    - concipere verba: prononcer une formule.    - sicut (id) verbis concipitur more nostro, Cic.: suivant la formule consacrée parmi nous.    - verba jurisjurandi concipere: prononcer la formule d'un serment.    - concipere vadimonium, Cic.: rédiger une assignation.    - concipere foedus, Virg.: conclure un traité.    - concipere votum ut... Flor.: faire le voeu de...    - concipere Latinas, Liv.: annoncer solennellement les féries latines.    - concipere templum, Varr.: marquer dans le ciel, avec les termes requis, un espace propre aux augures.    - concipere bellum, Varr.: déclarer la guerre avec les formules prescrites.
    * * *
        Concipio, concipis, pen. corr. concepi, pen. prod. conceptum, concipere, Ex Con, et capio. Empoigner plusieurs choses ensemble.
    \
        Animo non seruili aliquid concipere. Tacit. Le prendre fort à cueur, et autrement que la condition servile ne porte.
    \
        Verbis concipere aliquid. Cic. Exprimer.
    \
        Buccina aerem concipit. Ouid. Quand on souffle dedens un cornet.
    \
        AEthera concipere mente. Ouid. Penser de monter au ciel.
    \
        Bella concipere cum aliquibus. Silius. Entreprendre, Faire.
    \
        Curam. Virgil. Prendre soing, ou charge.
    \
        Dedecus. Cic. Recevoir deshonneur.
    \
        Flagitia animo. Cic. Concevoir.
    \
        Flagitium cum aliquo. Cic. Entreprendre.
    \
        Flammam. Caesar. S'enflammer, S'allumer.
    \
        Foedus. Virgil. Prendre ou faire alliance.
    \
        In Rep violanda fraudes inexplicabiles conceperunt. Cic. Ils ont faict et inventé beaucoup de tromperies.
    \
        Furias concipere. Virgil. Entrer en furie.
    \
        Furorem. Sil. Devenir furieux, Entrer en furie.
    \
        Habitus in pronuntiando. Quintil. Faire ou tenir gestes et contenances, ou maintiens. \ Ignem. Lucret. S'allumer.
    \
        Irarum saeuos ignes. Valer. Flac. Se courroucer fort.
    \
        Imperium Tacit. Prendre.
    \
        Inimicitias cum aliquo ex re aliqua. Caesar. Concevoir inimitiez.
    \
        Iram acerbiorem intimo odio et corde. Cic. Concevoir un grand courroux.
    \
        Iusiurandum. Tacitus. Bastir et inventer, ou composer certaine forme de serment ou jurement.
    \
        Concipere lucem diei dicitur locus. Lucret. Recevoir.
    \
        Ex quo si qua macula concepta est. Cic. Si on a receu quelque macule ou tache.
    \
        Metum in se concipere. Plaut. Entrer en crainte.
    \
        Morbum. Colum. Prendre maladie, Engendrer maladie.
    \
        Noxam. Colum. Prendre mal, Recevoir dommage.
    \
        Concipere radices dicitur arbor. Vlpian. Prendre.
    \
        Scelus magnum concipere. Cic. Entreprendre quelque grande meschanceté et forfaict.
    \
        Semina concipit terra. Cic. Recoit.
    \
        Sitim concipere. Ouid. Prendre ou avoir soif.
    \
        Spem. Ouid. Esperer.
    \
        Spem alicuius regni. Columel. Concevoir esperance de parvenir à estre roy.
    \
        Summas. Liu. Assembler les sommes, Sommer, ou Exprimer les sommes.
    \
        Vadimonium concipere. Cic. Bastir ou composer et coucher par escript la stipulation par laquelle l'on interrogue celuy qu'on veult venir, et se representer à certain jour en jugement.
    \
        Ventum concipere. Plin. Recevoir le vent.
    \
        Concipere verba iurisiurandi. Liu. Bastir à autruy la forme en laquelle il jurera.
    \
        Conceptis verbis iurare. Plaut. Jurer selon la forme qu'on nous a baillé.
    \
        Conceptis verbis peierare. Cic. Se parjurer sur la forme du serment qui estoit deferé par le juge, ou la partie.
    \
        Vires concipere. Plin. Prendre force.
    \
        Vitium concipere. Cic. Commettre meschanceté.
    \
        Pars animae concipitur, cordis parte quadam, quam ventriculum cordis appellant. Cic. Est contenue, Est dedens, Est conservee et gardee dedens.

    Dictionarium latinogallicum > concipio

  • 37 dono

    dono, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] donner. [st2]2 [-] sacrifier (au fig.). [st2]3 [-] tenir quitte de, faire remise de, pardonner. [st2]4 [-] gratifier de, faire des présents à.    - aliquid alicui donare: gratifier qqn de qqch.    - donare praedam militibus, Caes.: abandonner le butin aux soldats.    - donare alicui aes alienum: faire remise à qqn de sa dette.    - donare aliquem civitate, Cic.: accorder le droit de cité à qqn.    - inimicitias rei publicae donare, Cic.: sacrifier son ressentiment à l'Etat.    - mercedes habitationum annuas conductoribus donavit, Caes. B. C. 3, 21, 1: il tint quitte les fermiers d’une année de fermage.    - divinare mihi donat Apollo, Hor. S. 2, 5, 60: Apollon m'accorde le don de la divination.    - culpa precibus donatur, Ov. Pont. 2, 7, 51: les prière font pardonner la faute.    - noxae damnatus donatur populo Romano, Liv.: condamné pour son crime, il doit son pardon au peuple romain.    - quem fari donavit, Enn.: (Anchise) à qui (Vénus) donna la science de l'avenir.
    * * *
    dono, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] donner. [st2]2 [-] sacrifier (au fig.). [st2]3 [-] tenir quitte de, faire remise de, pardonner. [st2]4 [-] gratifier de, faire des présents à.    - aliquid alicui donare: gratifier qqn de qqch.    - donare praedam militibus, Caes.: abandonner le butin aux soldats.    - donare alicui aes alienum: faire remise à qqn de sa dette.    - donare aliquem civitate, Cic.: accorder le droit de cité à qqn.    - inimicitias rei publicae donare, Cic.: sacrifier son ressentiment à l'Etat.    - mercedes habitationum annuas conductoribus donavit, Caes. B. C. 3, 21, 1: il tint quitte les fermiers d’une année de fermage.    - divinare mihi donat Apollo, Hor. S. 2, 5, 60: Apollon m'accorde le don de la divination.    - culpa precibus donatur, Ov. Pont. 2, 7, 51: les prière font pardonner la faute.    - noxae damnatus donatur populo Romano, Liv.: condamné pour son crime, il doit son pardon au peuple romain.    - quem fari donavit, Enn.: (Anchise) à qui (Vénus) donna la science de l'avenir.
    * * *
        Dono, donas, donare. Plaut. Bailler en don, Donner sans rappel, Donner liberalement, purement et franchement.
    \
        Donare aliquem aeternitate. Plin. Rendre la memoire d'aucun immortelle.
    \
        Ciuitate aliquem donare. Cic. Faire aucun citoyen, Bailler lettres de naturalité, ou de bourgeoisie.
    \
        Culpa grauis precibus donatur. Ouid. Est pardonnee à cause des prieres.
    \
        Donare fugam alicui. Sil. Luy donner loisir et espace de s'enfuir.
    \
        Funera alicui donare. Sil. Estre cause de la mort de ses gens.
    \
        Inimicitias suas Reipublicae donare. Cic. Remettre en faveur et pour l'amour de la Republique les inimitiez qu'on avoit contre quelqu'un, et pacifier avec luy, à fin que par leur discord il n'advienne aucun dommage à la Republique.
    \
        Salute donare aliquem. Tibul. Saluer.
    \
        Donare vacatione. Cic. Exempter aucun de faire quelque charge.

    Dictionarium latinogallicum > dono

  • 38 exhaurio

    exhaurĭo, ĕre, hausi, haustum - tr. - [st2]1 [-] vider en puisant, enlever en creusant, creuser, tirer hors de, retirer, enlever. [st2]2 [-] vider, boire entièrement, avaler, épuiser, tarir. [st2]3 [-] rendre vide, dépeupler. [st2]4 [-] épuiser (les forces, épuiser (la fortune...). [st2]5 [-] épuiser, employer tout. [st2]6 [-] accomplir entièrement, achever; acquitter. [st2]7 [-] supporter jusqu'au bout, souffrir.    - poculum exhaurire: vider une coupe, boire une coupe.    - exhaustum poculum, Cic. Clu. 11.31: coupe vidée.    - sentinam exhaurire: vider la sentine, vider la cale (du bateau)    - exhaustum flumen, Prop. 4 (5), 9, 63: fleuve tari.    - exhaurire terram manibus, Caes. B. G. 5.42.3: retirer la terre avec les mains    - exhaurire pecuniam ex aerario, Cic. Agr. 2.36.98: vider l'argent du trésor.    - exhaurire vires, Plin. Ep. 3, 19, 6: épuiser les forces.    - exhaurire aes alienum: [épuiser ses dettes] = s'acquitter de ses dettes.    - exhaurire sibi vitam, Cic. Sest. 21.48: s'ôter la vie, se suicider    - exhaustis tectis ignem injecit, Liv. 10.44.2: une fois les maisons pillées entièrement, il fit mettre le feu.    - exhaurire labores: venir à bout des fatigues.    - exhausta nocte, Tac. H. 4, 29: une fois la nuit achevée.
    * * *
    exhaurĭo, ĕre, hausi, haustum - tr. - [st2]1 [-] vider en puisant, enlever en creusant, creuser, tirer hors de, retirer, enlever. [st2]2 [-] vider, boire entièrement, avaler, épuiser, tarir. [st2]3 [-] rendre vide, dépeupler. [st2]4 [-] épuiser (les forces, épuiser (la fortune...). [st2]5 [-] épuiser, employer tout. [st2]6 [-] accomplir entièrement, achever; acquitter. [st2]7 [-] supporter jusqu'au bout, souffrir.    - poculum exhaurire: vider une coupe, boire une coupe.    - exhaustum poculum, Cic. Clu. 11.31: coupe vidée.    - sentinam exhaurire: vider la sentine, vider la cale (du bateau)    - exhaustum flumen, Prop. 4 (5), 9, 63: fleuve tari.    - exhaurire terram manibus, Caes. B. G. 5.42.3: retirer la terre avec les mains    - exhaurire pecuniam ex aerario, Cic. Agr. 2.36.98: vider l'argent du trésor.    - exhaurire vires, Plin. Ep. 3, 19, 6: épuiser les forces.    - exhaurire aes alienum: [épuiser ses dettes] = s'acquitter de ses dettes.    - exhaurire sibi vitam, Cic. Sest. 21.48: s'ôter la vie, se suicider    - exhaustis tectis ignem injecit, Liv. 10.44.2: une fois les maisons pillées entièrement, il fit mettre le feu.    - exhaurire labores: venir à bout des fatigues.    - exhausta nocte, Tac. H. 4, 29: une fois la nuit achevée.
    * * *
        Exhaurio, exhauris, exhausi, exhaustum, exhaurire. Cic. Espuiser, Evacuer, Tarir.
    \
        Exhaurire poculum. Liu. Avaller tout un breuvage, Vuider le gobelet.
    \
        Exhaurire, per translationem: vt Exhaurire aerarium. Cic. Despendre tout l'argent public.
    \
        Exhaurit aegrum cubantem fluens aluus. Celsus. Le flux de ventre use et consume le malade.
    \
        Exhaurire et pene perdere aratores. Cic. Les espuiser d'argent.
    \
        Ciuitatem aliquam exhaurire. Lucan. Mettre hors tous les habitans.
    \
        Ciuitates bonis exhaurire. Cic. Piller et mettre à pauvreté, N'y rien laisser, Les espuiser de biens.
    \
        Exhaurire maximas copias. Cic. Despendre.
    \
        Dolorem. Cic. Porter, Endurer.
    \
        Exhaurire haeredem legatis, ita vt apud eum non amplius quam quarta remaneat. Plin. iunior. Charger son heritier de tant de laiz testamentaires, qu'il ne luy demeure que la quarte partie.
    \
        Ligonibus humum exhaurire. Stat. Ouvrir ou fouir la terre.
    \
        Ictum exhaurire. Stat. Eviter un coup en se destournant.
    \
        Laborem. Silius. Endurer.
    \
        Labores in re aliqua. Plin. iunior. Prendre et endurer peines et travaulx à quelque chose.
    \
        Partem aliquam laudum alicuius. Cicero. Oster, Prendre, S'attribuer.
    \
        Mandata alicuius. Cic. Vuider et achever les affaires desquels on ha charge d'autruy.
    \
        Fluuius aliquam regionem exhaurire dicitur. Lucan. Quand une riviere desbordee ravit et emporte tout.
    \
        Exhaurire sentinam furum ex vrbe. Cic. Jecter hors et chasser touts les larrons, Vuider et evacuer la ville de, etc. Espuiser de, etc. Vuider hors.
    \
        Supplicia exhaurire. Silius. Porter, Endurer, Souffrir.
    \
        Vires. Plin. iunior. Oster toute la force.
    \
        Exhaurire sibi vitam. Cic. Se tuer.
    \
        Poenarum exhaustum satis est. Virgil. On a assez enduré de peines.

    Dictionarium latinogallicum > exhaurio

  • 39 exonero

    exonero, āre, āvi, ātum [st2]1 [-] dégager d'un fardeau, décharger. [st2]2 [-] soulager, délivrer.    - exonerare aliquem metu: délivrer qqn de la crainte.    - dolorem convicio exonerare, Petr. 123: soulager sa douleur par des injures.    - aes alienum exonerare, Dig. 23, 3, 5, § 10: se libérer de ses dettes.    - exonerare aliquid in quaslibet aures, Sen. Ep. 3: confier des secrets à l'oreille du premier venu.
    * * *
    exonero, āre, āvi, ātum [st2]1 [-] dégager d'un fardeau, décharger. [st2]2 [-] soulager, délivrer.    - exonerare aliquem metu: délivrer qqn de la crainte.    - dolorem convicio exonerare, Petr. 123: soulager sa douleur par des injures.    - aes alienum exonerare, Dig. 23, 3, 5, § 10: se libérer de ses dettes.    - exonerare aliquid in quaslibet aures, Sen. Ep. 3: confier des secrets à l'oreille du premier venu.
    * * *
        Exonero, exoneras, pen. corr. exonerare. Plin. Descharger.
    \
        Plenas colos exonerare. Ouid. Filer tout ce qui est en sa quenouille.
    \
        Exonerare aliquid in aurem alterius. Sene. Dire à aucun ce qu'on scait, Se descharger à aucun de ce qu'on ha en l'esprit.
    \
        Liberare et exonerare fidem suam. Liu. Accomplir sa promesse.

    Dictionarium latinogallicum > exonero

  • 40 humanus

    hūmānus, a, um [st2]1 [-] d'homme, humain. [st2]2 [-] aimant, affectueux, humain, bon, doux, obligeant, courtois, bien élevé. [st2]3 [-] cultivé, instruit, civilisé, qui a du goût, spirituel.    - res humanae: la destinée, la condition humaine (sujette à tous les accidents).    - erga aliquem humanus: bienveillant pour qqn.    - humani nil a me alienum puto, Ter. Haut. 77: j'estime que rien de ce qui intéresse l'humanité ne m'est étranger.
    * * *
    hūmānus, a, um [st2]1 [-] d'homme, humain. [st2]2 [-] aimant, affectueux, humain, bon, doux, obligeant, courtois, bien élevé. [st2]3 [-] cultivé, instruit, civilisé, qui a du goût, spirituel.    - res humanae: la destinée, la condition humaine (sujette à tous les accidents).    - erga aliquem humanus: bienveillant pour qqn.    - humani nil a me alienum puto, Ter. Haut. 77: j'estime que rien de ce qui intéresse l'humanité ne m'est étranger.
    * * *
        Humanus, pen. prod. Adiectiuum. Terent. Humain, Appartenant à l'homme.
    \
        Humanum est. Terent. C'est chose qui advient aux hommes.
    \
        Humanus calculus. Pli. La pierre engendree au corps de l'homme.
    \
        Humana gens, pro Humano genere. Sallust. Ci. Genre humain.
    \
        Quod est aliud in illa prouincia genus humanum? Cice. Quels hommes y a il autres en, etc.
    \
        Humana specie et figura esse. Cice. Avoir la face et forme d'un homme.
    \
        Humanus, Bening, Doulx et courtois, Affable, Debonnaire.
    \
        Humanus. Varro. Scavant, Docte.

    Dictionarium latinogallicum > humanus

См. также в других словарях:

  • Aliēnum est — (lat.), Formel, d. h. es gehört nicht vor dieses Gericht …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Alienum aes homini ingenuo acerba est servitus. — См. Долг есть тягостное бремя, отнимает сон и время …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Neoamblyolpium alienum —   Neoamblyolpium alienum Clasificación científica Reino …   Wikipedia Español

  • Homo sum, humani nihil a me alienum puto — es un proverbio latino que significa Hombre soy; nada humano me es ajeno . Esta frase fue escrita por Publio Terencio Africano en su comedia Heauton Timoroumenos (El enemigo de sí mismo), del año 165 a.C., donde es pronunciada por el personaje… …   Wikipedia Español

  • NIHIL HUMANI MIHI ALIENUM —         (лат.) см. Homo sum. Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983. NIHIL HUMANI MIHI ALIENUM …   Философская энциклопедия

  • Homo sum, humani nihil a me alienum puto — bzw. Homo sum, humani nil a me alienum puto (lat., zu deutsch: Ich bin ein Mensch, ich glaube, mir ist nichts Menschliches fremd.) ist ein Geflügeltes Wort. Der Ausspruch geht auf die Komödie Heauton Timorumenos (dt. Der Selbstquäler ) von Terenz …   Deutsch Wikipedia

  • HOMO SUM, HUMANI NIHIL A ME ALIENUM PUTO — (лат. – я человек, и ничто человеческое мне не чуждо) по словам греч. комического поэта Менандра, высказывание св. Теренция; Цицерон и Сенека считали это высказывание принципом гуманности. Философский энциклопедический словарь. 2010 …   Философская энциклопедия

  • Aes aliēnum — (lat.), fremdes Geld, Schulden …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Homo sum, humani nihil a me aliēnum puto — (lat.), ich bin ein Mensch u. halte uichts Menschliches mir fremd, Ausspruch des alten Chremes bei Terenz (Heaut. 1,1,25), den auch die Philosophen des Alterthums zu dem ihrigen machten …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Homo sum, nil humani a me alienum puto — (lat.), »Ich bin ein Mensch, ich halte nichts Menschliches mir für fremd«, Ausspruch des alten Chremes in Terenz »Heautontimorumenos« (I, 1, 25). Die Anfangsworte (»Homo sum«) Titel eines Romans von Georg Ebers …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Homo sum, humani nihil a me alienum puto — Homo sum, humāni nihil a me aliēnum puto, (lat.), Ich bin ein Mensch, nichts Menschliches schätze ich mir fremd; Zitat aus Terenz »Heautontimorumenos« (I, 1) …   Kleines Konversations-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»