Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

militaris

  • 101 praecipuus

    praecĭpŭus, a, um, adj. [praecipio], that is taken before other things (cf. princeps): excipuum quod excipitur, ut praecipuum, quod ante capitur, Paul. ex Fest. p. 80 Müll.—Hence,
    I.
    Particular, peculiar, especial (class.;

    opp. communis),

    Cic. Sull. 3, 9; cf. id. ib. 4, 12; id. Fam. 4, 15, 2; cf. also id. Prov. Cons. 1, 2:

    non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae conditionem subire,

    id. Rep. 1, 4, 7.—
    B.
    In partic., in jurid. lang., that is received beforehand (esp. as an inheritance), special:

    praecipua dos,

    Dig. 33, 4, 2 fin.:

    peculium,

    ib. 40, 5, 23; Ter. Ad. 2, 3, 5; Plaut. Rud. 1, 3, 6.— Subst.: praecĭpŭum, ĭi, n., that which is received from an inheritance before the general distribution of the property:

    sestertium quingenties cum praecipuum inter legatarios habuisset,

    Suet. Galb. 5.—
    II.
    Transf., like eximius, special, chief, principal, excellent, distinguished, extraordinary:

    hic homo'st hominum omnium praecipuos,

    Plaut. Trin. 5, 1, 1: opera praecipua, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

    jus,

    Cic. Imp. Pomp. 19, 58: quos praecipuo semper honore Caesar habuit, Caes. B. G. 5, 52:

    natura ingenerat praecipuum quendam amorem in eos, qui procreati sunt,

    Cic. Off. 1, 4, 12:

    Cicero praecipuus in eloquentiā vir,

    Quint. 6, 3, 3; cf.:

    praecipuus scientiā rei militaris,

    Tac. A. 12, 40:

    vir praecipuus corpore viribusque,

    Plin. 7, 48, 49, § 154: mox praecipuus cui secreta imperatorum inniterentur ( the first), Tac. A. 3, 30.— Absol.:

    ex quibus praecipuos attingemus,

    Quint. 8, 3, 89:

    ponendus inter praecipuos,

    id. 10, 1, 116.—With gen.:

    philosophorum Platonem esse praecipuum,

    Quint. 10, 1, 81:

    praecipui amicorum,

    Tac. A. 15, 56 fin.:

    remedia calculo humano,

    Plin. 11, 49, 109, § 261:

    herba dentibus,

    id. 25, 13, 107, § 170; cf.:

    herba ad serpentium ictus,

    id. 8, 27, 41, § 97.— Subst.: praecĭpŭum, i, n., excellence, superiority:

    homini praecipui a naturā nihil datum esse,

    Cic. Fin. 2, 33, 110.— Plur.: praecĭpŭa, ōrum, n.
    I.
    In gen., matters of special importance:

    duo statim praecipua ex imperatoriā mente monstravit,

    Vop. Aur. 23, 1:

    principum diversam esse sortem, quibus praecipua rerum ad famam dirigenda,

    Tac. A. 4, 40. —
    II.
    Points of superiority, of excellence:

    aurigarum equorumque praecipua vel delicta,

    Amm. 14, 6, 25.—
    III.
    Esp., in the philos. lang. of the Stoics, principal or considerable things, things that come next to absolute good, the Gr. proêgmena, Cic. Fin. 3, 16, 52 (v. the passage in connection).— Hence, adv.: praecĭpŭē, chiefly, principally, eminently (class.; cf.:

    inprimis, maxime, potissimum, praesertim),

    Plaut. Most. 1, 3, 31:

    praecipue de consularibus disputare,

    Cic. Sull. 29, 82:

    praecipue florere,

    id. de Or. 1, 8, 30:

    semper Aeduorum civitati praecipue indulserat,

    Caes. B. G. 7, 40; id. B. C. 3, 68:

    rationem praestat praecipue analogia,

    Quint. 1, 6, 1:

    praecipue quidem apud Ciceronem,

    id. 1, 8, 11:

    fortasse ubique, in narratione tamen praecipue,

    id. 10, 1, 51:

    inferioribus praecipueque adulescentulis parcere decet,

    id. 11, 1, 68:

    praecipue sanus,

    Hor. Ep. 1, 1, 108:

    quos praecipue fugiam,

    Juv. 3, 59:

    vivendum recte est cum propter plurima, tum his praecipue causis,

    id. 9, 119.—
    B.
    Transf., = praesertim, especially, particularly ( poet. and postAug.):

    sed perlectus liber utique ex integro resumendus, praecipueque oratio,

    Quint. 10, 1, 20:

    ostendunt admirabilem praecipue in aetate illā recti generis voluntatem,

    id. 10, 1, 89:

    pantheres, leones non attingunt perunctos eo, praecipue si et alium fuerit incoctum,

    Plin. 29, 4, 25, § 78; 29, 4, 34, § 107.—So with cum:

    sedulitas stulte urget, Praecipue cum se numeris commendat,

    Hor. Ep. 2, 1, 261; Quint. 9, 2, 85; Plin. Ep. 3, 10, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > praecipuus

  • 102 praerogativus

    I.
    Adj.:

    centuria praerogativa,

    Cic. Planc. 20, 49; cf. Fest. p. 249 Müll.; Becker, Antiq. II. 3, p. 3 sq., and the authorities there cited; Mommsen, Die Röm. Tribus, p. 64 sq.—More freq.,
    II.
    Subst.: praerŏgā-tīva, ae, f. (sc. tribus or centuria). Lit., the tribe or century to which it fell, by lot, to vote first in the Comitia, Cic. Div. 1, 45, 103:

    praerogativa Veturia juniorum (because it was double, juniorum and seniorum),

    Liv. 26, 22, 2; cf.:

    cum sors praerogativae Aniensi juniorum exisset,

    id. 24, 7 fin.; cf. id. 26, 22, 2:

    Q. Fabium et praerogativae et primo vocatae omnes centuriae consulem dicebant, i. e. the centuriae equitum who, in that ancient time, voted first,

    id. 10, 22, 1; cf.: praerogativae sunt tribus, quae primae suffragium ferunt ante jure vocatas. Mos enim fuerat, quo facilius in comitiis concordia populi firmaretur, bina omnia de iisdem candidatis comitia fieri: quorum tribus primae praerogativae dicebantur, quod primae rogarentur, quos vellent consules fieri, secundae jure vocatae, quod in his, sequente populo, ut saepe contigit, praerogativarum voluntatem, jure omnia complerentur, Ascon. ap. Cic. Verr. 1, 9, 26.—Collect. of the same; praerogativa, with plur.:

    praerogativa tribunum militum non petentem creant,

    Liv. 5, 18, 1.—In plur.:

    praerogativae of two comitia,

    Cic. Verr. 1, 9, 26: omen praerogativae, i. e. the choice of the century that voted first, which was regarded as an omen, id. Mur. 18, 38; cf.:

    praerogativam etiam majores omen justorum comitiorum esse voluerunt,

    id. Div. 1, 45, 103:

    praerogativam referre, said of the herald who informed the magistrate holding the comitia of the choice of the century that voted first,

    id. ib. 2, 35, 74;

    also praerogativam renuntiare,

    id. Phil. 2, 33, 82.—Because the other tribes or centuries readily followed the praerogativa; hence, transf.
    B.
    A previous choice or election:

    militaris,

    Liv. 21, 3, 1:

    comitiorum militarium,

    id. 3, 51, 8:

    equitum,

    id. 28, 9 fin.
    2.
    A sure sign, token, pregnostie, omen: quod si triumphi praerogativam putas supplicationem, Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:

    voluntatis suae,

    Cic. Verr. 1, 9, 26:

    fecunditatis in feminis,

    Plin. 7, 16, 14, § 67.—
    3.
    Preference, privilege, prerogative:

    decoris in gemmis,

    Plin. 37, 9, 46, § 129:

    magni enim faciunt provinciales, servari sibi consuetudinem istam, et hujusmodi praerogativas,

    Dig. 1, 16, 4; cf. ib. 26, 7, 11:

    vetus illa imperatoriae domūs praerogativa,

    Eum. Pan. ad Constant. 2; Ambros. in Psa. 43, 13; 118, Serm. 2, 14 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > praerogativus

  • 103 prudens

    prūdens, entis, adj. [contr. from providens].
    I.
    Foreseeing, foreknowing (very rare); constr. with an objective clause, or absol.:

    ille contra urinam spargit, prudens, hanc quoque leoni exitialem,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    quos prudentis possumus dicere, id est providentis,

    Cic. Div. 1, 49, 111: de futuro satis callidus satisque prudens, Ps.-Sall. ap. Cic. init.
    II.
    Transf.
    A.
    Knowing, skilled, experienced, versed, practised in a thing (class.; syn.: peritus, consultus); constr. with gen. or in; poet. and post-Aug. also with inf.
    (α).
    With gen.:

    ceterarum rerum pater familias et prudens et attentus,

    Cic. Quint. 3, 11:

    belli prudentes, Sall. Ep. Mith. (H. 4, 61, 16 Dietsch): rei militaris,

    Nep. Con. 1, 2:

    locorum,

    Liv. 34, 28 fin.:

    animus rerum prudens,

    Hor. C. 4, 9, 35:

    artis,

    Ov. H. 5, 150:

    animorum provinciae prudens,

    Tac. Agr. 19:

    doli prudens,

    id. H. 2, 25:

    agricolationis,

    Col. 2, 2, 15.— Comp.:

    prudentiores rerum rusticarum,

    Col. 4, 2, 1; so,

    earum rerum,

    Gell. 14, 2, 4.— Sup.:

    adulandi gens prudentissima,

    Juv. 3, 86.—
    (β).
    With in:

    prudens in jure civili,

    Cic. Lael. 2, 6.—
    (γ).
    With inf. or acc. and inf.:

    nec pauperum prudens anus Novemdialis dissipare pulveres,

    Hor. Epod. 17, 47:

    prudens otii vitia negotio discuti,

    Curt. 7, 1, 4:-ob ea se peti prudens, Plin. 8, 31, 49, § 111:

    sciens prudensque se praegnantem non esse,

    Dig. 25, 6, 1, § 2.—
    2.
    In partic.
    a.
    Juris prudens, also prudens alone (like juris peritus), skilled or learned in the law; as subst.: jūrisprūdens, ntis, m., one learned in the law, a lawyer, jurist, jurisconsult (only post-class.), Dig. 38, 15, 2 fin.; 1, 2, 2; 1, 1, 7; 40, 7, 30; Just. Inst. 1, 2.—
    b.
    Like sciens, knowing, wise, discreet, prudent; usually connected with sciens: prudens animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. 150, 8 (Ann. v. 216 Vahl.):

    quos prudens praetereo,

    Hor. S. 1, 10, 88; 2, 5, 58 (cf.:

    imprudens praeteriisse videris,

    Cic. Brut. 77, 269):

    ibis sub furcam prudens,

    Hor. S. 2, 7, 66:

    nequidquam deus abscidit Prudens Oceano terras,

    id. C. 1, 3, 22; 3, 29, 29; Ov. M. 3, 364:

    an prudens imprudensve rupisset,

    Gell. 20, 1, 34.—With sciens: amore ardeo:

    et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo,

    Ter. Eun. 1, 1, 27:

    ut in fabulis Amphiaraus sic ego prudens et sciens ad pestem ante oculos positam sum profectus,

    Cic. Fam. 6, 6, 6; Cael. ap. Cic. Att. 10, 9, A, 5; Suet. Ner. 2 fin.
    B.
    In gen., sagacious, sensible, intelligent, clever, judicious, etc. (very freq.):

    vir naturā peracutus et prudens,

    Cic. Or. 5, 18:

    quis P. Octavio ingenio prudentior, jure peritior,

    id. Clu. 38, 107:

    prudentem et, ut ita dicam, catum,

    id. Leg. 1, 16, 45:

    in existimando admodum prudens,

    id. Brut. 68, 239; cf.:

    prudentissimi in disserendo,

    id. ib. 31, 118:

    virum ad consilia prudentem,

    id. Font. 15, 43:

    quo nemo prudentior,

    id. Lael. 1, 5:

    homines amicissimi ac prudentissimi,

    id. Rep. 1, 46, 10:

    vir bonus et prudens,

    Hor. Ep. 1, 16, 32; cf. id. A. P. 445:

    si divitiae prudentem reddere possent,

    id. Ep. 2, 2, 155:

    prudentior ille consilio, hic animo magnificentior,

    Just. 9, 8, 13.—With adverb. acc.:

    prudens alia,

    Amm. 15, 13, 2.—Of abstract things:

    prudens, temperata, fortis, justa ratio,

    Cic. Fin. 5, 21, 58:

    prudens animi sententia,

    Ov. H. 21, 137: consilium, quod si non fuerit prudens, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 1; Ov. M. 13, 433:

    prudentissimum consilium,

    Nep. Eum. 3, 4; Hirt. B. Alex. 24. —
    C.
    Cautious, circumspect (very rare):

    malebant me nimium timidum quam satis prudentem existimari,

    Cic. Fam. 4, 14, 2.— Hence, adv.: prūdenter, sagaciously, intelligently, discreetly, wisely, skilfully, learnedly, prudently, etc.: loqui, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 255 Vahl.):

    facere,

    Cic. Fin. 5, 6, 15; cf. id. Rep. 3, 9, 16:

    rationem excogitare,

    id. ib. 2, 12, 23:

    multa ab eo prudenter disputata,

    id. Lael. 1, 1:

    multa provisa prudenter,

    id. ib. 2, 6.— Comp., Aug. in Suet. Tib. 21; Quint. 9, 2, 44.— Sup.:

    defendere,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    scribere,

    id. Att. 13, 1, 1; Val. Max. 3, 3, 4 ext. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > prudens

  • 104 prudenter

    prūdens, entis, adj. [contr. from providens].
    I.
    Foreseeing, foreknowing (very rare); constr. with an objective clause, or absol.:

    ille contra urinam spargit, prudens, hanc quoque leoni exitialem,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    quos prudentis possumus dicere, id est providentis,

    Cic. Div. 1, 49, 111: de futuro satis callidus satisque prudens, Ps.-Sall. ap. Cic. init.
    II.
    Transf.
    A.
    Knowing, skilled, experienced, versed, practised in a thing (class.; syn.: peritus, consultus); constr. with gen. or in; poet. and post-Aug. also with inf.
    (α).
    With gen.:

    ceterarum rerum pater familias et prudens et attentus,

    Cic. Quint. 3, 11:

    belli prudentes, Sall. Ep. Mith. (H. 4, 61, 16 Dietsch): rei militaris,

    Nep. Con. 1, 2:

    locorum,

    Liv. 34, 28 fin.:

    animus rerum prudens,

    Hor. C. 4, 9, 35:

    artis,

    Ov. H. 5, 150:

    animorum provinciae prudens,

    Tac. Agr. 19:

    doli prudens,

    id. H. 2, 25:

    agricolationis,

    Col. 2, 2, 15.— Comp.:

    prudentiores rerum rusticarum,

    Col. 4, 2, 1; so,

    earum rerum,

    Gell. 14, 2, 4.— Sup.:

    adulandi gens prudentissima,

    Juv. 3, 86.—
    (β).
    With in:

    prudens in jure civili,

    Cic. Lael. 2, 6.—
    (γ).
    With inf. or acc. and inf.:

    nec pauperum prudens anus Novemdialis dissipare pulveres,

    Hor. Epod. 17, 47:

    prudens otii vitia negotio discuti,

    Curt. 7, 1, 4:-ob ea se peti prudens, Plin. 8, 31, 49, § 111:

    sciens prudensque se praegnantem non esse,

    Dig. 25, 6, 1, § 2.—
    2.
    In partic.
    a.
    Juris prudens, also prudens alone (like juris peritus), skilled or learned in the law; as subst.: jūrisprūdens, ntis, m., one learned in the law, a lawyer, jurist, jurisconsult (only post-class.), Dig. 38, 15, 2 fin.; 1, 2, 2; 1, 1, 7; 40, 7, 30; Just. Inst. 1, 2.—
    b.
    Like sciens, knowing, wise, discreet, prudent; usually connected with sciens: prudens animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. 150, 8 (Ann. v. 216 Vahl.):

    quos prudens praetereo,

    Hor. S. 1, 10, 88; 2, 5, 58 (cf.:

    imprudens praeteriisse videris,

    Cic. Brut. 77, 269):

    ibis sub furcam prudens,

    Hor. S. 2, 7, 66:

    nequidquam deus abscidit Prudens Oceano terras,

    id. C. 1, 3, 22; 3, 29, 29; Ov. M. 3, 364:

    an prudens imprudensve rupisset,

    Gell. 20, 1, 34.—With sciens: amore ardeo:

    et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo,

    Ter. Eun. 1, 1, 27:

    ut in fabulis Amphiaraus sic ego prudens et sciens ad pestem ante oculos positam sum profectus,

    Cic. Fam. 6, 6, 6; Cael. ap. Cic. Att. 10, 9, A, 5; Suet. Ner. 2 fin.
    B.
    In gen., sagacious, sensible, intelligent, clever, judicious, etc. (very freq.):

    vir naturā peracutus et prudens,

    Cic. Or. 5, 18:

    quis P. Octavio ingenio prudentior, jure peritior,

    id. Clu. 38, 107:

    prudentem et, ut ita dicam, catum,

    id. Leg. 1, 16, 45:

    in existimando admodum prudens,

    id. Brut. 68, 239; cf.:

    prudentissimi in disserendo,

    id. ib. 31, 118:

    virum ad consilia prudentem,

    id. Font. 15, 43:

    quo nemo prudentior,

    id. Lael. 1, 5:

    homines amicissimi ac prudentissimi,

    id. Rep. 1, 46, 10:

    vir bonus et prudens,

    Hor. Ep. 1, 16, 32; cf. id. A. P. 445:

    si divitiae prudentem reddere possent,

    id. Ep. 2, 2, 155:

    prudentior ille consilio, hic animo magnificentior,

    Just. 9, 8, 13.—With adverb. acc.:

    prudens alia,

    Amm. 15, 13, 2.—Of abstract things:

    prudens, temperata, fortis, justa ratio,

    Cic. Fin. 5, 21, 58:

    prudens animi sententia,

    Ov. H. 21, 137: consilium, quod si non fuerit prudens, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 1; Ov. M. 13, 433:

    prudentissimum consilium,

    Nep. Eum. 3, 4; Hirt. B. Alex. 24. —
    C.
    Cautious, circumspect (very rare):

    malebant me nimium timidum quam satis prudentem existimari,

    Cic. Fam. 4, 14, 2.— Hence, adv.: prūdenter, sagaciously, intelligently, discreetly, wisely, skilfully, learnedly, prudently, etc.: loqui, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 255 Vahl.):

    facere,

    Cic. Fin. 5, 6, 15; cf. id. Rep. 3, 9, 16:

    rationem excogitare,

    id. ib. 2, 12, 23:

    multa ab eo prudenter disputata,

    id. Lael. 1, 1:

    multa provisa prudenter,

    id. ib. 2, 6.— Comp., Aug. in Suet. Tib. 21; Quint. 9, 2, 44.— Sup.:

    defendere,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    scribere,

    id. Att. 13, 1, 1; Val. Max. 3, 3, 4 ext. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > prudenter

  • 105 quin

    quīn, conj. [abl. quī and ne].
    I.
    As an interrog. particle, why not? wherefore not? (only in exhortation or remonstrance; not in inquiring for a fact; cf.: quidni, cur non).
    1.
    Usu. with indic. pres.:

    quid stas, lapis? Quin accipis?

    Ter. Heaut. 4, 7, 4:

    quin experimur,

    id. Phorm. 3, 3, 5 Fleck. (Umpf experiemur):

    quin continetis vocem?

    Cic. Rab. Perd. 6, 18:

    quin potius pacem aeternam Exercemus?

    Verg. A. 4, 99:

    quin igitur ulciscimur Graeciam?

    Curt. 5, 7, 4:

    quin conscendimus equos?

    why not mount our horses? Liv. 1, 57.—
    2.
    With imper.:

    quin me aspice et contempla,

    Plaut. Most. 1, 3, 16:

    quin uno verbo dic, quid est, quod me velis,

    just say in one word! Ter. And. 1, 1, 18:

    quin tu hoc crimen obice ubi licet agere,

    i. e. you had better, Cic. Rosc. Com. 9, 25. —
    3.
    With subj. only in orat. obliq.:

    quin illi congrederentur acie inclinandamque semel fortunae rem darent,

    Liv. 3, 61, 14; 4, 43, 11; 40, 40, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    As a rel. particle, prop. quī or qui ne, and mostly where the rel. stands for a nom. masc. or for abl. of time, who... not, that not, but that, but, often = Engl. without and a participial clause.
    1.
    In gen.:

    curiosus nemo est quin sit malevolus,

    Plaut. Stich. 2, 1, 54:

    neque aequom est occultum id haberi, quin participem te,

    id. Aul. 2, 1, 13; id. Cas. 2, 8, 68:

    nulla causast quin me condones cruci,

    id. Rud. 4, 4, 26:

    ut nullo modo Introire possem, quin me viderent,

    Ter. Eun. 5, 2, 2:

    facere non possum, quin ad te mittam,

    I cannot forbear sending to you, Cic. Att. 12, 27, 3:

    cum causae nihil esset, quin secus indicaret,

    id. Quint. 9, 32:

    nihil abest, quin sim miserrimus,

    id. Att. 11, 15, 3:

    neminem conveni, quin omnes mihi maximas gratias agant,

    id. Fam. 9, 14, 1:

    nemo est, quin ubivis quam ibi ubi est, esse malit,

    id. ib. 6, 1, 1:

    repertus est nemo quin mori diceret satius est,

    id. Verr. 2, 2, 36, § 88:

    nemo, qui aliquo esset in numero, scripsit orationem quin redigeret omnis sententias, etc.,

    id. Or. 61, 208:

    nihil praetermisi, quin enucleate ad te scriberem,

    id. Q. Fr. 3, 3, 1:

    neque ullus flare ventus poterat quin aliquā ex parte secundum cursum haberent,

    Caes. B. C. 3, 47:

    nulli ex itinere excedere licebat quin ab equitatu Caesaris exciperetur,

    without being cut off, id. ib. 1, 79:

    nullum fere tempus intermiserunt, quin trans Rhenum legatos mitterent,

    without sending, id. B. G. 5, 55:

    in castello nemo fuit omnino militum quin vulneraretur,

    id. B. C. 3, 53:

    quid recusare potest, quin et socii sibi consulant,

    Liv. 32, 21: vix superat, quin triumphus decernatur, it wants little that, Quadrig. ap. Gell. 17, 13, 5:

    paene factum est, quin castra relinquerentur,

    i.e. they were very near deserting their camp, id. ib. 17, 13, 5.— So quin (= quī non) stands for a rel. abl. of time:

    neque ullum fere tempus intercessit quin aliquem de motu Gallorum nuntium acciperet,

    Caes. B. G. 5, 53.— More rarely quin stands for quae non, quod non, etc.: nulla est civitas quin ad id tempus partem senatus Cordubam mitteret. Caes. B. C. 2, 19:

    nulla fuit Thessaliae civitas quin Caesari pareret,

    id. ib. 3, 81:

    nulla (natura), quin suam vim retineat,

    Cic. Fin. 4, 13, 32:

    horum autem nihil est quin intereat,

    id. N. D. 3, 12, 30; id. Rep. 1, 2, 2: nihil est quin male narrando possit depravari, Ter. [p. 1513] Phorm. 4, 4, 16:

    nihil tam difficilest quin investigare possiet,

    id. Heant. 4, 2, 8:

    cum nemo esset, quin hoc se audisse liquido diceret,

    Cic. Verr. 2, 3, 59, § 136:

    Messanam nemo venit, quin viderit,

    id. ib. 2, 4, 4, §

    7: nego ullam picturam fuisse, quin inspexerit,

    id. ib. 2, 4, 1, § 1; cf. Gell. 17, 13, 2 sq., and Cato ap. Gell. ib. § 3.— 2. Esp. after words expressing hesitation (usu. with neg.):

    non dubitaturum, quin cederet, Cic Mil. 23, 63: nolite dubitare, quin,

    id. Imp. Pomp. 23, 68:

    et vos non dubitatis, quin,

    id. Agr. 2, 26, 69:

    dubitatis, Quirites, quin hoc tantum boni in rem publicam conferatis?

    id. Imp. Pomp. 16, 49. —
    3.
    Much more freq. after words expressing doubt, ignorance, etc.:

    non dubitabat, quin,

    Cic. Att. 6, 2, 3:

    cave dubites, quin,

    id. Fam. 5, 20, 6:

    non dubitabat quin... non posset,

    id. Att. 5, 11, 7; id. Tusc. 1, 36, 88:

    non esse dubium, quin... possent,

    no doubt that, Caes. B. G. 1, 4; Ter. And. 2, 3, 17:

    neque abest suspicio, quin,

    a suspicion that, Caes. B. G. 1, 4:

    quis ignerat, quin?

    who is ignorant that? who does not know that? Cic. Fl. 27, 64:

    dies fere nullus est, quin hic Satyrus domum meam ventitet,

    hardly a day passes that he does not come, id. Att. 1, 1, 3.—
    B.
    That not, as if not, as though not:

    non quin ipse dissentiam, sed quod,

    not but that, Cic. Fam. 4, 7, 1: non quin breviter reddi responsum potuerit, Liv 2, 15. —
    C.
    For corroboration.
    1.
    But, indeed, really, verily, of a truth:

    Hercle quin tu recte dicis,

    Plaut. Merc. 2, 3, 77: credo;

    neque id injuria: quin Mihi molestum est,

    Ter. Heaut. 3, 3, 20:

    te nec hortor, nec rogo, ut domum redeas, quin hinc ipse evolare cupio,

    Cic. Fam. 7, 30, 1.— Esp. in reaching a climax or adding a stronger assertion or proof: quin etiam, yea indeed, nay even:

    credibile non est, quantum scribam die: quin etiam noctibus,

    Cic. Att. 13, 26, 3; 14, 21, 3:

    quin etiam necesse crit cupere et optare, ut, etc.,

    id. Lael. 16, 59:

    quin etiam voces jactare,

    Verg. A. 2, 768: mortem non esse metuendam, quin etiam si, etc., nay, not even if, etc., Lact. 3, 27 fin.; cf.:

    quin et Atridas Priamus fefellit,

    Hor. C. 1, 10, 13.—
    2.
    Rather, yea rather:

    nihil ea res animum militaris viri imminuit, quin contra plus spei naotus,

    Liv. 35, 26.—
    D.
    In corrections, nay, rather:

    non potest dici satis quantum in illo sceleris fuerit, Quin sic attendite, judices, etc.,

    Cic. Mil. 29, 78 sq. (cf. Halm ad loc., and Lorenz ad Plaut. Most. 164).

    Lewis & Short latin dictionary > quin

  • 106 rudis

    1.
    rŭdis, e, adj. [cf. crudus], unwrought, untilled, unformed, unused, rough, raw, wild (cf. crudus): omnis fere materia non deformata, rudis appellatur, sicut vestimentum rude, non perpolitum: sic aes infectum rudusculum, Cincius ap. Fest. p. 265 Müll. (class.; esp. freq. in the trop. signif.).
    I.
    Lit.:

    terra (opp. restibilis),

    Varr. R. R. 1, 44, 2; so,

    terra,

    id. ib. 1, 27, 2:

    ager,

    Col. 3, 11, 1:

    campus,

    Verg. G. 2, 211:

    humus,

    Ov. M. 5, 646:

    rudis atque infecta materies,

    Petr. 114, 13; cf.:

    rudis indigestaque moles (Chaos),

    Ov. M. 1, 7:

    marmor,

    Quint. 2, 19, 3:

    saxum,

    id. 9, 4, 27; cf.:

    signa (de marmore coepto),

    Ov. M. 1, 406:

    aes (opp. signatum),

    Plin. 33, 3, 13:

    hasta,

    rudely finished, ill-made, Verg. A. 9, 743; cf.:

    novacula (with retusa),

    Petr. 94, 14:

    circumjectus parietum,

    Plin. 11, 51, 112, § 270:

    caementum,

    Tac. Or. 20 (with informes tegulae):

    lana,

    Ov. M. 6, 19:

    textum,

    rough, coarse, id. ib. 8, 640; so,

    vestis,

    id. F. 4, 659:

    herba,

    wild, Mart. 2, 90, 8: cf.

    uva,

    unripe, green, hard, id. 13, 68.— Neutr. plur. as subst.: detrahit doctrina aliquid, ut lima rudibus et cotes hebetibus, Quint. 2, 12, 8. —
    B.
    Poet., transf., young, new (cf. integer):

    illa (carina, sc. Argo) rudem cursu prima imbuit Amphitriten,

    untried, not yet sailed on, Cat. 64, 11;

    hence, also, Argo,

    Luc. 3, 193:

    agna,

    Mart. 9, 71, 6:

    filia,

    id. 7, 95, 8:

    dextram cruore regio imbuit,

    Sen. Troad. 217:

    pannas,

    new, Vulg. Matt. 9, 16. —
    II.
    Trop., rude, unpolished, uncultivated, unskilled, awkward, clumsy, ignorant; hence (like ignarus), with gen., unacquainted with, inexperienced in, etc. (cf. imperitus).
    (α).
    Absol.:

    consilium,

    Plaut. Poen. 1, 1, 61; cf.:

    forma ingenii impolita et plane rudis,

    Cic. Brut. 85, 294:

    incohata ac rudia,

    id. de Or. 1, 2, 5:

    quae rudia atque imperfecta adhuc erant,

    Quint. 3, 1, 7:

    rudia et incomposita,

    id. 9, 4, 17:

    vox surda, rudis, immanis, dura, etc.,

    id. 11, 3, 32:

    modulatio,

    id. 1, 10, 16; cf.:

    modus (tibicinis),

    Ov. A. A. 1, 111:

    rude et Graecis intactum carmen,

    Hor. S. 1, 10, 66:

    stilus (with confusus),

    Quint. 1, 1, 28; 12, 10, 3:

    animi,

    id. 1, 10, 9 (with agrestes);

    1, 1, 36: adhuc ingenia,

    id. 1, 2, 27; cf.

    ingenium,

    Hor. A. P. 410:

    rudis fuit vita priscorum et sine litteris,

    Plin. 18, 29, 69, § 284:

    saeculum,

    Quint. 2, 5, 23; 12, 11, 23; Tac. H. 1, 86:

    anni,

    i. e. young, early, Quint. 1, 1, 5; Tac. A. 13, 16 fin.; cf.:

    adhuc aetas,

    id. ib. 4, 8:

    rudem me et integrum discipulum accipe et ea, quae requiro, doce,

    Cic. N. D. 3, 3, 7; Quint. 2, 3, 3; 3, 6, 83:

    Aeschylus rudis in plerisque et incompositus,

    id. 10, 1, 66:

    tam eram rudis? tam ignarus rerum? etc.,

    Cic. Sest. 21, 47; so (with ignarus) Quint. 1, 8, 4:

    rudis ac stultus,

    id. 11, 3, 76:

    illi rudes homines primique,

    id. 8, 3, 36; 10, 2, 5:

    illi rudes ac bellicosi,

    id. 1, 10, 20:

    nescit equo rudis Haerere ingenuus puer,

    Hor. C. 3, 24, 54.—
    (β).
    With in and abl.:

    cum superiores alii fuissent in disputationibus perpoliti, alii in disserendo rudes,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    (oratorem) nullā in re tironem ac rudem esse debere,

    id. de Or. 1, 50, 218; (with hebes) id. ib. 1, 58, 248:

    rudis in re publicā,

    id. Phil. 6, 6, 17:

    in causā,

    id. Fam. 4, 1, 1:

    in jure civili,

    id. de Or. 1, 10, 40:

    in minoribus navigiis,

    id. ib. 1, 38, 174:

    omnino in nostris poëtis,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    sermo nullā in re,

    id. de Or. 1, 8, 32.—With simple abl. (very rare):

    Ennius ingenio maximus, arte rudis,

    Ov. Tr. 2, 424:

    arte,

    Stat. Th. 6, 437:

    studiis,

    Vell. 2, 73, 1.—
    (γ).
    With gen.:

    imperiti homines rerum omnium rudes ignarique,

    Cic. Fl. 7, 16:

    dicat se non imperitum foederis, non rudem exemplorum, non ignarum belli fuisse,

    id. Balb. 20, 47:

    provinciae rudis,

    id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    Graecarum litterarum,

    id. Off. 1, 1, 1; Nep. Pelop. 1, 1:

    rei militaris,

    Cic. Ac. 2, 1, 2:

    harum rerum,

    id. Verr. 2, 2, 35, § 87:

    artium,

    Liv. 1, 7:

    bonarum artium,

    Tac. A. 1, 3:

    facinorum,

    id. ib. 12, 51:

    agminum,

    Hor. C. 3, 2, 9:

    civilis belli,

    id. Ep. 2, 2, 47; cf.:

    bellorum (elephanti),

    Flor. 4, 2, 67:

    operum conjugiique,

    Ov. F. 4, 336:

    somni,

    i. e. sleepless, id. M. 7, 213:

    dicendi,

    Tac. A. 1, 29.—
    (δ).
    With ad (very rare):

    rudem ad pedestria bella Numidarum gentem esse,

    Liv. 24, 48, 5:

    ad quae (spectacula) rudes tum Romani erant,

    id. 45, 32, 10; 10, 22, 6; 21, 25, 6:

    ad partus,

    Ov. H. 11, 48:

    ad mala,

    id. P. 3, 7, 18:

    rudes adhuc ad resistendum populos,

    Just. 1, 1, 5:

    rudis natio ad voluptates,

    Curt. 6, 21, 9; 8, 8, 24.—
    (ε).
    With dat. (very rare):

    fontes rudes puellis,

    i. e. strange, Mart. 6, 42, 4.—
    (ζ).
    With inf.:

    nec ferre rudis medicamina,

    Sil. 6, 90:

    Martem rudis versare,

    id. 8, 262.— Comp., sup., and adv. do not occur.
    2.
    rŭdis, is, f. ( abl. sing. rudi, Capitol. Opil. Macr. 4, 5), a slender stick or rod.
    I.
    To stir with in cooking; a stirring-stick, spatula:

    versato crebro duabus rudibus,

    Cato, R. R. 79; so,

    ferreae,

    Plin. 34, 18, 50, § 170; cf. rudicula.—
    II.
    A staff used by soldiers and gladiators in their exercises (perh. a wooden sword), answering to a quarter-staff, a foil (freq. and class.):

    (milites) rudibus inter se in modum justae pugnae concurrerunt,

    Liv. 26, 51; 40, 6 and 9 Drak. N. cr. (al. sudibus); Ov. Am. 2, 9, 22; id. A. A. 3, 515:

    rudibus batuere,

    Suet. Calig. 32.—Hence, transf.: PRIMA or SVMMA RVDIS (also in one word, SVMMARVDIS), the first or head fencer, the fencing-master, Inscr. Orell. 2575; 2584: SECVNDA RVDIS, the second fencer, the fencing-master ' s assistant, ib. 2573 sq.—A gladiator received such a rudis when honorably discharged (whence he was called rudiarius):

    tam bonus gladiator rudem tam cito accepisti?

    Cic. Phil. 2, 29, 74:

    acceptā rude,

    Juv. 6, 113:

    essedario rudem indulgere,

    Suet. Claud. 21.—And hence transf. to other persons who receive an honorable discharge:

    tardā vires minuente senectā, Me quoque donari jam rude tempus erat,

    i. e. to dismiss, discharge, Ov. Tr. 4, 8, 24; id. Am. 2, 9, 22; cf.:

    spectatum satis et donatum jam rude,

    Hor. Ep. 1, 1, 2 (v. Orell. ad h. l.):

    ergo sibi dabit ipse rudem,

    Juv. 7, 171; Mart. 3, 36, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > rudis

  • 107 scientia

    scĭentĭa, ae, f. (plur. only Vitr. 1, 1, 18; 3, praef. 1) [sciens], a knowing or being skilled in any thing, knowledge, science, skill, expertness, = cognitio, eruditio (freq. and class.).
    (α).
    Absol.:

    aut scire istarum rerum nihil, aut, etiamsi maxime sciemus, nec meliores ob eam scientiam nec beatiores esse possumus,

    Cic. Rep. 1, 19, 32:

    se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem referre,

    id. ib. 5, 3, 5:

    Antiochus ingenio scientiāque putatur excellere,

    id. Ac. 2, 2, 4:

    omnes trahimur ad cognitionis et scientiae cupiditatem... omnis autem cogitatio aut in consiliis capiendis aut in studiis scientiae cognitionisque versabitur,

    id. Off. 1, 6, 18 sq.; so (with cognitio) id. ib. 1, 44, 158; id. Fin. 5, 12, 34; 5, 18, 48 al.:

    exercere altissimam eruditionem ac scientiam,

    Quint. 1, 4, 6:

    his difficultatibus duae res erant subsidio, scientia atque usus militum,

    Caes. B. G. 2, 20; cf. so (with usus) infra, b:

    nullam rem esse declarant in usu positam militari, quae hujus viri scientiam fugere possit,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

    notabo singulas res: etsi nullo modo poterit oratio mea satisfacere vestrae scientiae,

    id. Phil. 2, 23, 57; id. de Or. 1, 20, 92: tuae scientiae excellenti ac singulari non multo plus quam nostri relictum est loci, i. e. for jurisprudence than for oratory, id. Fam. 4, 3, 4:

    ars earum rerum est, quae sciuntur: oratoris autem omnis actio opinionibus, non scientiā continetur,

    id. de Or. 2, 7, 30:

    etsi ars, cum eā non utare, scientiā tamen ipsā teneri potest,

    in theory, theoretically, id. Rep. 1, 2, 2; so (opp. ars) id. Fin. 5, 9, 26; id. Ac. 2, 47, 146:

    alter (Cratippus) te scientiā augere potest, altera (urbs Athenarum) exemplis,

    id. Off. 1, 1, 1; id. de Or. 1, 14, 59:

    jam efficaci do manus scientiae,

    Hor. Epod. 17, 1:

    trivialis scientia,

    Quint. 1, 4, 27: cum tanta sit celeritas animorum... tot artes tantae scientiae, tot inventa, requiring so great knowledge (scientiae is gen. sing.), Cic. Sen. 21, 78 (dub.; B. and K. bracket the words tantae scientiae); cf.:

    physica ipsa et mathematica scientiae sunt eorum, qui, etc.,

    id. de Or. 1, 14, 61.— Plur.: disciplinarum scientiae, Vitr. 3, praef. § 1. —
    (β).
    With gen. obj.:

    rerum magnarum atque artium scientiam consequi,

    Cic. de Or. 1, 6, 20; (with cognitio rei) id. ib. 3, 29, 112:

    Veneti scientiā atque usu nauticarum rerum reliquos antecedunt,

    Caes. B. G. 3, 8:

    sine regionum terrestrium aut maritimarum scientiā,

    Cic. de Or. 1, 14, 60:

    ignoratio futurorum malorum utilior est quam scientia,

    id. Div. 2, 9, 23; so (opp. ignoratio) id. Leg. 1, 6, 18; id. Sull. 13, 39; id. Rep. 1, 6, 11:

    astrologiae scientia,

    id. ib. 1, 14, 22:

    dialecticorum,

    id. Or. 32, 113:

    juris,

    id. Leg. 1, 6, 18:

    rei militaris,

    id. Imp. Pomp. 10, 28; Caes. B. G. 3, 23; 7, 57:

    oppugnationis (with artificium),

    id. ib. 7, 29:

    linguae Gallicae,

    id. ib. 1, 47:

    colendorum deorum (sanctitas),

    Cic. N. D. 1, 41, 116:

    verborum aut faciendorum aut deligendorum,

    id. de Or. 2, 9, 36: qui in alienis morbis profitentur tenere se medicinae scientiam, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 5:

    fundendi aeris,

    Plin. 34, 7, 18, § 46; 35, 12, 44, § 153 et saep.—
    (γ).
    With in or de and abl. (rare):

    scientia in legibus interpretandis,

    Cic. Phil. 9, 5, 10:

    in affectibus omnis generis movendis,

    Quint. 10, 2, 27:

    cujus scientiam de omnibus constat fuisse, ejus ignoratio de aliquo purgatio debet videri,

    Cic. Sull. 13, 39.

    Lewis & Short latin dictionary > scientia

  • 108 scrutans

    scrūtor, āri, ātus, v. dep. a. [scruta; cf.: gruteuei, scrutatur, Gloss. Philox.], qs. to search even to the rags, i. e. to search carefully, examine thoroughly, explore a thing; to search, examine a person (syn.: indago, rimo).
    I.
    Lit., of things:

    domos, naves,

    Cic. Vatin. 5, 12:

    loca abdita,

    Sall. J. 12, 5:

    omnia foramina parietum scrutatur,

    Petr. 98, 1:

    paleam,

    id. 33, 4:

    terraï abdita ferro,

    Lucr. 6, 809:

    ignem gladio,

    Hor. S. 2, 3, 276:

    lumina manibus,

    Sen. Oedip. 965:

    scrutatus sum quae potui et quae vidi omnia: inveni duos solos libellos, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182; cf. Tac. H. 4, 1:

    L. Crassus spiculis prope scrutatus est Alpes,

    Cic. Pis. 26, 62:

    occulta saltuum,

    Tac. A. 1, 61:

    mare,

    id. Agr. 30; id. G. 45; cf.:

    scrutandi orbis gratiā,

    Plin. 5, 1, 1, § 9:

    canis scrutatur vestigia (ferarum),

    id. 8, 40, 61, § 147:

    venantium latibula scrutatus,

    Curt. 6, 5, 17:

    vias presso ore (canis),

    Sen. Thyest. 499:

    equorum delicta scrutantes,

    Amm. 14, 6, 25.—Of personal objects: Eu. Ostende huc manum dexteram... Nunc laevam ostende... Jam scrutari mitto, to search you, Plaut. Aul. 4, 4, 24:

    non excutio te, non scrutor,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97; so of searching, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 1:

    consuetudinem salutantes scrutandi,

    Suet. Vesp. 12 fin.;

    and of a searching for spoil,

    Tac. H. 3, 25.—
    B.
    Transf., to seek for, search out a thing (post-Aug. and very rare):

    venas melini inter saxa,

    Plin. 35, 6, 19, § 37:

    iter,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 172; cf. infra, II. B.—
    II.
    Trop., to examine thoroughly; to explore, investigate: quod est ante pedes nemo spectat: caeli scrutantur plagas, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 18, 30; Cic. Div. 2, 13, 30 (Trag. v. 277 Vahl.):

    omnes sordes,

    id. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11;

    cf: nomina ac vultus, alacritatem tristitiamque coëuntium,

    Tac. A. 16, 5:

    animos ceterorum secretis sermonibus,

    id. H. 4, 55:

    voluntatem,

    Quint. 2, 4, 26:

    locos, ex quibus argumenta eruamus,

    Cic. de Or 2, 34, 146; cf. id. Part. 3, 8:

    desinamus aliquando ea scrutari, quae sunt inania,

    id. Rosc. Am. 30, 83; cf.:

    quod non ratione scrutabimur, non poterimus invenire nisi casu,

    Quint. 5, 10, 22:

    interiores et reconditas litteras,

    Cic. N. D. 3, 16, 42:

    origines nominum,

    Quint. 1, 4, 25:

    omnia minutius et scrupulosius,

    id. 5, 14, 28:

    inferiora quoque,

    id. 7, 1, 27:

    exoletos auctores,

    id. 8, 2, 12:

    scripturas,

    Vulg. Johan. 5, 39.— Absol.:

    totum diem mecum scrutor, facta ac dicta mea remetior,

    Sen. Ira, 3, 36, 3.—
    B.
    Transf. (cf. supra, I. B.), to search into; to search out, find out a thing (so not till after the Aug. per.):

    fibras Inspiciunt, mentes deum scrutantur in illis,

    Ov. M. 15, 137:

    finem principis per Chaldaeos,

    Tac. A. 12, 52:

    sua Caesarisque fata,

    id. ib. 16, 14:

    arcanum ullius,

    Hor. Ep. 1, 18, 37:

    ut causas hujus infinitae differentiae scrutetur,

    Tac. Or. 15; cf. Plin. Ep. 4, 30, 11:

    harenarum numerum et montium pondera scrutari,

    Amm. 14, 11, 34.— P. a.: scrūtans, antis (late Lat.), perh. only in sup., that most closely examines:

    militaris rei ordinum scrutantissimus,

    Amm. 30, 9, 4.— Hence, adv.: scrūtanter, searchingly, Ambros. Ep. 80. Act. collat. form scrūto, āre, acc. to Prisc. p. 799 P; cf. gruteuô, scruto, Gloss. Philox.—Hence,
    b.
    scrūtor, ātus, pass., Amm. 28, 1, 10; 15, 8, 16; Aur. Vict. Orig. 6, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > scrutans

  • 109 scrutor

    scrūtor, āri, ātus, v. dep. a. [scruta; cf.: gruteuei, scrutatur, Gloss. Philox.], qs. to search even to the rags, i. e. to search carefully, examine thoroughly, explore a thing; to search, examine a person (syn.: indago, rimo).
    I.
    Lit., of things:

    domos, naves,

    Cic. Vatin. 5, 12:

    loca abdita,

    Sall. J. 12, 5:

    omnia foramina parietum scrutatur,

    Petr. 98, 1:

    paleam,

    id. 33, 4:

    terraï abdita ferro,

    Lucr. 6, 809:

    ignem gladio,

    Hor. S. 2, 3, 276:

    lumina manibus,

    Sen. Oedip. 965:

    scrutatus sum quae potui et quae vidi omnia: inveni duos solos libellos, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182; cf. Tac. H. 4, 1:

    L. Crassus spiculis prope scrutatus est Alpes,

    Cic. Pis. 26, 62:

    occulta saltuum,

    Tac. A. 1, 61:

    mare,

    id. Agr. 30; id. G. 45; cf.:

    scrutandi orbis gratiā,

    Plin. 5, 1, 1, § 9:

    canis scrutatur vestigia (ferarum),

    id. 8, 40, 61, § 147:

    venantium latibula scrutatus,

    Curt. 6, 5, 17:

    vias presso ore (canis),

    Sen. Thyest. 499:

    equorum delicta scrutantes,

    Amm. 14, 6, 25.—Of personal objects: Eu. Ostende huc manum dexteram... Nunc laevam ostende... Jam scrutari mitto, to search you, Plaut. Aul. 4, 4, 24:

    non excutio te, non scrutor,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97; so of searching, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 1:

    consuetudinem salutantes scrutandi,

    Suet. Vesp. 12 fin.;

    and of a searching for spoil,

    Tac. H. 3, 25.—
    B.
    Transf., to seek for, search out a thing (post-Aug. and very rare):

    venas melini inter saxa,

    Plin. 35, 6, 19, § 37:

    iter,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 172; cf. infra, II. B.—
    II.
    Trop., to examine thoroughly; to explore, investigate: quod est ante pedes nemo spectat: caeli scrutantur plagas, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 18, 30; Cic. Div. 2, 13, 30 (Trag. v. 277 Vahl.):

    omnes sordes,

    id. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11;

    cf: nomina ac vultus, alacritatem tristitiamque coëuntium,

    Tac. A. 16, 5:

    animos ceterorum secretis sermonibus,

    id. H. 4, 55:

    voluntatem,

    Quint. 2, 4, 26:

    locos, ex quibus argumenta eruamus,

    Cic. de Or 2, 34, 146; cf. id. Part. 3, 8:

    desinamus aliquando ea scrutari, quae sunt inania,

    id. Rosc. Am. 30, 83; cf.:

    quod non ratione scrutabimur, non poterimus invenire nisi casu,

    Quint. 5, 10, 22:

    interiores et reconditas litteras,

    Cic. N. D. 3, 16, 42:

    origines nominum,

    Quint. 1, 4, 25:

    omnia minutius et scrupulosius,

    id. 5, 14, 28:

    inferiora quoque,

    id. 7, 1, 27:

    exoletos auctores,

    id. 8, 2, 12:

    scripturas,

    Vulg. Johan. 5, 39.— Absol.:

    totum diem mecum scrutor, facta ac dicta mea remetior,

    Sen. Ira, 3, 36, 3.—
    B.
    Transf. (cf. supra, I. B.), to search into; to search out, find out a thing (so not till after the Aug. per.):

    fibras Inspiciunt, mentes deum scrutantur in illis,

    Ov. M. 15, 137:

    finem principis per Chaldaeos,

    Tac. A. 12, 52:

    sua Caesarisque fata,

    id. ib. 16, 14:

    arcanum ullius,

    Hor. Ep. 1, 18, 37:

    ut causas hujus infinitae differentiae scrutetur,

    Tac. Or. 15; cf. Plin. Ep. 4, 30, 11:

    harenarum numerum et montium pondera scrutari,

    Amm. 14, 11, 34.— P. a.: scrūtans, antis (late Lat.), perh. only in sup., that most closely examines:

    militaris rei ordinum scrutantissimus,

    Amm. 30, 9, 4.— Hence, adv.: scrūtanter, searchingly, Ambros. Ep. 80. Act. collat. form scrūto, āre, acc. to Prisc. p. 799 P; cf. gruteuô, scruto, Gloss. Philox.—Hence,
    b.
    scrūtor, ātus, pass., Amm. 28, 1, 10; 15, 8, 16; Aur. Vict. Orig. 6, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > scrutor

  • 110 scurra

    scurra, ae, m.
    I.
    Orig., an elegant, town-bred man; a fine gentleman, gallant, dandy:

    tu urbanus vero scurra, deliciae popli, Rus mihi tu objectas?

    Plaut. Most. 1, 1, 14; cf. (opp. militaris) id. Ep. 1, 1, 13; id. Curc. 2, 3, 17.—Also of an elegant debauchee, Cic. Sest. 17, 39; Auct. Har. Resp. 20, 42.—
    II.
    Transf.
    1.
    A city buffoon, droll, jester (usually in the suite of wealthy persons, and accordingly a kind of parasite;

    syn.: sannio, parasitus): urbani assidui cives, quos scurras vocant,

    Plaut. Trin. 1, 2, 165; id. Poen. 3, 2, 35; 5, 5, 2; id. Truc. 2, 6, 10; Cic. Quint. 3, 11; id. de Or. 2, 60, 247; id. Verr. 2, 3, 62, § 146; Auct. Her. 4, 10, 14: Hor. S. 1, 5, 52, 1, 8, 11; id. Ep. 1, 15, 28; 1, 18, 4; Vulg. 2 Reg. 6, 20.—Zeno sarcastically called Socrates scurra Atticus, Cic. N. D. 1, 34, 93:

    Sabinus Asilius, venustissimus inter rhetores scurra,

    Sen. Suas. 2, 12.—Of the clown in a pantomime, Juv. 13, 111.—Prov.:

    vetus est: De scurrā multo facilius divitem quam patremfamilias fieri posse,

    Cic. Quint. 17, 55. —
    2.
    In the times of the later emperors, one of the guard, a soldier of the guard, a guardsman, Lampr. Alex. Sev. 61; 62 fin.; id. Heliog. 33; Treb. Poll. Trig. Tyr. 30.

    Lewis & Short latin dictionary > scurra

  • 111 sedator

    sēdātor, ōris, m. [id.], an allayer, calmer, quieter:

    militaris insaniae,

    Arn. 3, 115.

    Lewis & Short latin dictionary > sedator

  • 112 semestria

    1.
    sēmestris, e, adj. [sex-mensis].
    I.
    Of six months, half-yearly, semi-annual: dies, nox, lasting six months (far in the north), Varr. R. R. 1, 2, 5:

    regnum,

    Cic. Att. 10, 8, 7:

    imperium,

    Caes. B. C. 1, 9:

    dux,

    Liv. 21, 43, 15:

    consulatus,

    Suet. Ner. 14:

    tribunatus (militaris),

    Plin. Ep. 4, 4, 2; hence also, aurum, the ring of the tribunes (worn for six months):

    semestri vatum digitos circumligat auro,

    Juv. 7, 89; cf.

    also, consilia,

    Suet. Aug. 35:

    spatium,

    Plin. 18, 29, 69, § 280:

    filius,

    six months old, id. 11, 51, 112, § 270; so,

    leones,

    id. 8, 16, 17, § 45; cf.

    vita,

    id. 8, 39, 60, § 141:

    aves, hirundines,

    id. 10, 25, 36, § 73.—
    II.
    Plur. subst.: sē-mestrĭa, ium, n., the semi-annual collection of imperial ordinances, Dig. 2, 14, 46; 18, 7, 10 fin.; 29, 2, 12.
    2.
    sēmestris, e, adj. [semi-mensis], semi-monthly:

    luna,

    i. e. the full moon, App. M. 11, p. 258, 29:

    species (lunae),

    Amm. 20, 3, 1; cf. semestrium.

    Lewis & Short latin dictionary > semestria

  • 113 semestris

    1.
    sēmestris, e, adj. [sex-mensis].
    I.
    Of six months, half-yearly, semi-annual: dies, nox, lasting six months (far in the north), Varr. R. R. 1, 2, 5:

    regnum,

    Cic. Att. 10, 8, 7:

    imperium,

    Caes. B. C. 1, 9:

    dux,

    Liv. 21, 43, 15:

    consulatus,

    Suet. Ner. 14:

    tribunatus (militaris),

    Plin. Ep. 4, 4, 2; hence also, aurum, the ring of the tribunes (worn for six months):

    semestri vatum digitos circumligat auro,

    Juv. 7, 89; cf.

    also, consilia,

    Suet. Aug. 35:

    spatium,

    Plin. 18, 29, 69, § 280:

    filius,

    six months old, id. 11, 51, 112, § 270; so,

    leones,

    id. 8, 16, 17, § 45; cf.

    vita,

    id. 8, 39, 60, § 141:

    aves, hirundines,

    id. 10, 25, 36, § 73.—
    II.
    Plur. subst.: sē-mestrĭa, ium, n., the semi-annual collection of imperial ordinances, Dig. 2, 14, 46; 18, 7, 10 fin.; 29, 2, 12.
    2.
    sēmestris, e, adj. [semi-mensis], semi-monthly:

    luna,

    i. e. the full moon, App. M. 11, p. 258, 29:

    species (lunae),

    Amm. 20, 3, 1; cf. semestrium.

    Lewis & Short latin dictionary > semestris

  • 114 subfragatio

    suffrāgātĭo ( subf-), ōnis, f. [suffragor], a voting for one or in one ' s favor, interest, favor, support, suffrage (class.):

    suffragationem, observantiam, et gratiam tollere,

    Cic. Planc. 18, 44; cf.:

    sublata sunt studia, exstinctae suffragationes,

    id. ib. 6, 15:

    in consule declarando multum etiam apud universum populum Romanum auctoritatis habet suffragatio militaris,

    id. Mur. 18, 38:

    urbana,

    id. ib. 19, 38; cf. Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

    justa,

    Liv. 10, 13, 13:

    nec potestas nec suffragatio horum valuit,

    id. 4, 44, 2; Suet. Claud. 11:

    materna,

    Sen. Cons. ad Marc. 24, 3:

    divina,

    Val. Max. 4, 7, 1:

    credula,

    id. 9, 15, ext. 2. —With gen. - obj.:

    suffragationem consulatus perdere,

    the recommendation to the consulship, Cic. Mil. 13, 34:

    consulatūs,

    Sall. J. 65, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > subfragatio

  • 115 suffragatio

    suffrāgātĭo ( subf-), ōnis, f. [suffragor], a voting for one or in one ' s favor, interest, favor, support, suffrage (class.):

    suffragationem, observantiam, et gratiam tollere,

    Cic. Planc. 18, 44; cf.:

    sublata sunt studia, exstinctae suffragationes,

    id. ib. 6, 15:

    in consule declarando multum etiam apud universum populum Romanum auctoritatis habet suffragatio militaris,

    id. Mur. 18, 38:

    urbana,

    id. ib. 19, 38; cf. Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

    justa,

    Liv. 10, 13, 13:

    nec potestas nec suffragatio horum valuit,

    id. 4, 44, 2; Suet. Claud. 11:

    materna,

    Sen. Cons. ad Marc. 24, 3:

    divina,

    Val. Max. 4, 7, 1:

    credula,

    id. 9, 15, ext. 2. —With gen. - obj.:

    suffragationem consulatus perdere,

    the recommendation to the consulship, Cic. Mil. 13, 34:

    consulatūs,

    Sall. J. 65, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > suffragatio

  • 116 tribunus

    trĭbūnus, i, m. [tribus, prop. the chief of a tribe; hence, in gen.], a chieftain, commander, tribune.
    I.
    Tribuni aerarii, paymasters, who assisted the quaestors, Cato ap. Gell. 7, 10, 2; cf. Varr. L. L. 5, § 181 Müll.; Fest. p. 2 ib.;

    called also tribuni aeris,

    Plin. 33, 2, 7, § 31. By the Lex Aurelia these tribuni aerarii were made judges on the part of the people:

    (Milonem) tribuni aerarii condemnarunt,

    Cic. Q. Fr. 2, 6, 6; id. Cat. 4, 7, 15:

    a tribunis aerariis absolutus,

    id. ib. 2, 16, 3; cf.

    in a pun with aerati (rich),

    id. Att. 1, 16, 8. This judicial office was taken from them by Julius Cæsar, Suet. Caes. 41.—
    II.
    Tribuni Celerum, captains or commanders of the Celeres, Liv. 1, 59, 7; cf. Dig. 1, 2, 2, § 15; Weissenb. ad Liv. 1, 15, 8. —
    III.
    Tribuni militares or militum, tribunes of the soldiers, military tribunes; these were officers of the army, six to each legion, who commanded in turn, each two months at a time:

    qui M. Aemilio legati et praefecti et tribuni militares fuerunt,

    Cic. Clu. 36, 99; so,

    militares,

    Plin. 34, 3, 6, § 11; cf. in sing.:

    cum tribunus militaris depugnavi apud Thermopylas,

    Cic. Sen. 10, 32:

    a tribunis militum, praefectis reliquisque, qui, etc.,

    Caes. B. G. 1, 39; so,

    militum,

    id. ib. 3, 7; cf. in sing.:

    tribunus militum,

    id. ib. 3, 5; Cic. Fam. 15, 4, 2:

    tribuni cohortium,

    Caes. B. C. 2, 20.— Sing.:

    Stilonius Priscus qui tribunus cohortis, sub Classico fuerat,

    Plin. Ep. 3, 9, 18; cf.:

    tribunus minor,

    Veg. Mil. 2, 7;

    and tribunus legionis,

    Val. Max. 3, 2, 20.—
    IV.
    Tribuni militum consulari potestate, military tribunes with consular power; these were the highest officers of the State from A.U.C. 310 to A.U.C. 388. They were chosen from the patrician and plebeian orders, and were at first three, then six, and, after the year 352, eight in number, Liv. 4, 6, 8; 4, 7, 1; 5, 1, 2;

    called tribuni consulares,

    id. 8, 33; Becker, Antiq. 2, 2, p. 136 sq.—
    V.
    Tribuni plebis, and more freq. simply tribuni, tribunes of the people, whose office it was to defend the rights and interests of the Roman plebeians against the encroachments of the patricians, Liv. 2, 33, 2; 2, 56, 3 sq.; Cic. Rep. 2, 33, 58 sq.; id. Leg. 3, 7, 16; cf. Becker, Antiq. 2, 2, p. 247 sq.; Lange, Antiq. 1, 1, p. 592 sq., and the authorities cited by both.

    Lewis & Short latin dictionary > tribunus

  • 117 tuitio

    tŭĭtĭo, ōnis, f. [tueor, II.], a taking care of, keeping, guarding, preserving, defense, protection, preservation; with gen. subj. praetoris, Dig. 7, 4, 1 pr.; with gen. obj.:

    tuitio sui,

    Cic. Top. 23, 90:

    pudoris,

    Macr. S. 2, 2 med.; Dig. 37, 11, 2; 7, 9, 9:

    militaris,

    Cod. Just. 1, 46, 1:

    aedium,

    Hier. in Isa. 16, 57, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > tuitio

  • 118 turba

    turba, ae, f. [= turbê; cf. Sanscr. turāmi, to hasten; turas, hasty; Lat. turma], a turmoil, hubbub, uproar, disorder, tumult, commotion, disturbance, of a crowd of people (syn. tumultus): praetor ait: cujus dolo malo in turbā damnum quod factum esse dicetur... Turbam appellatam Labeo ait ex genere tumultūs, idque verbum ex Graeco tractum apo tou thorubein. Turbam autem ex quo numero admittimus? Si duo rixam commiserint, utique non accipiemus in turbā id factum, quia duo turba non proprie dicentur. Enimvero si plures fuerint, decem aut quindecim homines, turba dicentur. Quid ergo, si tres aut quattuor? Turba utique non erit. Et rectissime Labeo inter turbam et rixam multum interesse ait;

    namque turbam multitudinis hominum esse turbationem et coetum, rixam etiam duorum,

    Dig. 47, 8, 4:

    turba et confusio rerum,

    Cic. Fam. 6, 6, 13; cf.:

    ut exsistat ex populo turba et confusio,

    id. Rep. 1, 45, 69:

    vis belli ac turba,

    id. Rosc. Am. 32, 91:

    multitudo ac turba fugientium,

    Caes. B. C. 2, 35:

    turbā atque seditionibus sine curā aluntur,

    Sall. C. 37, 3.— Plur.:

    seditiones turbaeque populares,

    Quint. 2, 16, 2; cf. Tac. H. 4, 1 fin.:

    efficere turbas in castris,

    Cic. Verr. 2, 5, 12, § 31:

    turba est nunc apud aram,

    Plaut. Poen. 1, 2, 53:

    inter Officium turbamque sacri vocesque precantūm,

    Ov. M. 12, 33:

    festaque confusā resonabat regia turbā,

    id. ib. 12, 214 et saep.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., for a disturbance made by a few or a single person, a brawl, confusion, disturbance, quarrel (in good prose rare): non vides, quam turbam quosve fluctus concites? Att. ap. Non. 524, 26:

    turba atque rixa,

    Cic. Verr. 2, 4, 66, § 149:

    fugiam intro, ne quid hic turbae fiat itidem,

    Plaut. Aul. 2, 9, 9:

    Amphitruo actutum uxori turbas conciet,

    id. Am. 1, 2. 14:

    quas mihi filius turbas turbet,

    id. Bacch. 4, 10, 1: ebrius turbam aliquam dare, Caecil. ap. Non. 525, 4:

    jam tum inceperat Turba inter eos,

    Ter. Eun. 4, 4, 59; 4, 1, 2; 4, 3, 11; id. Heaut. 1, 2, 16; 5, 2, 17. —
    B.
    Concr., a crowd, throng, multitude, mob; a band, train, troop, etc.
    1.
    Of persons (freq. and class.; cf.:

    multitudo, vulgus): in foro turbāque,

    Cic. Rep. 1, 17, 28:

    domus praetoria turbā referta,

    id. Verr. 2, 1, 52, § 137:

    ut te eripias ex eā, quam ego congessi in hunc sermonem, turbā patronorum,

    id. Brut. 97, 332:

    admiratio vulgi atque turbae,

    id. Fam. 7, 1, 13:

    cum ex hac turbā et colluvione discedam,

    id. Sen. 23, 85:

    videt in turbā Verrem,

    id. Verr. 1, 7, 19:

    turbae carmina,

    Manil. 2, 136.—With gen.:

    Iliadum turbā comitata,

    Verg. A. 2, 580:

    omnis Circi,

    Quint. 1, 6, 45:

    hominum ejus aetatis,

    id. 1, 2, 2:

    discipulorum,

    id. 10, 5, 21:

    omnis eum stipata tegebat Turba ducum,

    Verg. A. 11, 13:

    scriptorum,

    Prop. 3 (4), 1, 12:

    Dario majorem turbam hominum esse, virorum sibi,

    Just. 11, 14, 10:

    forensem turbam in quattuor tribus conjecit,

    Liv. 9, 46, 14: consul alter velut unus, militaris [p. 1917] turba erat, id. 22, 42, 3:

    conferta turba iter reliquum clauserat,

    id. 39, 49, 9:

    Quiritium,

    Hor. C. 1, 1, 7:

    clientium,

    id. ib. 3, 1, 13:

    poëtarum seniorum,

    id. S. 1, 10, 67:

    pauperiorum,

    id. ib. 1, 1, 111:

    mea turba,

    Liv. 6, 15, 10.—Esp., the common crowd, = vulgus:

    turba patronorum,

    Cic. Brut. 97, 332.—
    2.
    Without the notion of a crowd or confusion, a great number, multitude:

    quid tibi de turbā narrem numeroque virorum?

    Ov. H. 15 (16), 181:

    plebes, turbā conspectior cum dignitates deessent,

    Liv. 22, 40, 4. —
    3.
    Of other things, animate or inanimate, a crowd, throng, troop, multitude, number:

    turba ignotorum deorum,

    Cic. N. D. 1, 15, 39:

    praeter vulgum turbamque animantum,

    Lucr. 2, 920:

    ferarum,

    Ov. M. 11, 44:

    canum,

    id. ib. 4, 722:

    volucrum,

    id. ib. 10, 144:

    luporum,

    Sil. 7, 129:

    materiaï,

    Lucr. 1, 1113; 2, 127:

    refertis itineribus agrestium turbā pecorumque,

    Liv. 26, 10, 8; cf. Ov. M. 10, 106:

    rotarum,

    id. ib. 6, 219:

    jaculorum,

    id. P. 4, 7, 35:

    vulnerum,

    Plin. 11, 37, 61, § 162:

    castrensium negotiorum,

    Plin. Ep. 9, 25, 1.—Of a speech:

    mediocria in mediam turbam atque in gregem coiciantur,

    Cic. de Or. 2, 77, 314:

    inanium verborum,

    Quint. 8, 2, 17:

    argumentorum,

    id. 4, 2, 82; cf. id. 6, 1, 1; 4, 5, 7; 5, 13, 12.

    Lewis & Short latin dictionary > turba

  • 119 unus

    ūnus (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned gen. sing. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.:

    unīus,

    Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. sing. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, Cato, R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. [cf. Gr. oinê, oios; Goth. ains; Germ. eins; Engl. one].
    I.
    Prop.
    A.
    In gen., one, a single.
    1.
    Sing.:

    dabitur tibi amphora una et una semita, Fons unus, unum aënum et octo dolia,

    Plaut. Cas. 1, 33 sq.:

    mulieres duas pejores esse quam unam,

    id. Curc. 5, 1, 2:

    pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem,

    id. Truc. 2, 6, 8:

    unius esse negotium diei,

    Caes. B. C. 3, 82:

    mors Tiberii Gracchi... divisit populum unum in duas partes,

    Cic. Rep. 1, 19, 31:

    cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,

    id. ib. 1, 26, 42:

    qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus,

    id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to alter:

    Helvetii continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā,

    Caes. B. G. 1, 2:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat,

    Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76:

    exercituum unus... alter,

    Liv. 24, 44, 1:

    ratio triplex: una de vitā et moribus, altera de naturā,

    Cic. Ac. 1, 5, 19:

    cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis,

    id. Off. 1, 32, 118:

    unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit,

    Just. 12, 8, 8; and, connected with alter:

    habetur una atque altera contio vehemens,

    repeated, several, Cic. Clu. 28, 77:

    neque in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus,

    one or two, id. Mur. 21, 43:

    meae verecundiae sufficit unus aut alter, ac potius unus,

    Plin. Ep. 2, 13. 3;

    4, 3, 1: excepto patre tuo, praeterea uno aut altero,

    id. Pan. 45:

    unus atque alter et mox plures,

    Suet. Claud. 12:

    unus et alter assentiuntur,

    Curt. 5, 7, 4:

    sed postquam amans accessit... Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1. 50:

    amici, Qui modo de multis unus et alter erant,

    Ov. Tr. 1, 3, 16;

    rarely unus post unum (= singuli deinceps): interiere,

    Aur. Vict. Epit. 26, 41:

    uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum),

    Liv. 2, 7, 2; cf.:

    legem unā plures tribus antiquarunt quam jusserunt,

    id. 5, 30, 7.—
    b.
    With gen. part.: Gallia est omnis divisa in partes tres: quarum unam incolunt Belgae, aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1:

    totam philosophiam tres in partes diviserunt... quarum cum una sit, etc.,

    Cic. Fin. 4, 2, 5:

    superiores tres erant, quarum est una sola defensa,

    id. ib. 5, 7, 20:

    orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent,

    Liv. 42, 23, 5.—
    2.
    Plur.:

    ex unis geminas mihi conficies nuptias,

    Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. Cato, R. R. 10, 4; so,

    molae,

    id. ib. 13, 1:

    quadrigae,

    Varr. R. R. 2, 1, 14:

    similitudines, unae rerum, alterae verborum,

    Auct. Her. 3, 20, 33:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    Cic. Att. 14, 18, 1:

    decumae,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    tibi invideo, quod unis vestimentis tam diu lautus es,

    id. Fl. 29, 70:

    satis una superque Vidimus excidia,

    Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—
    b.
    With gen. part.:

    tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc.,

    Cic. Fl. 27, 64.—
    B.
    Esp.
    1.
    Adverbial expressions.
    a.
    Ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception:

    amplius duūm milium numero ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit senatus cum clamore ad unum,

    Cic. Q. Fr. 3, 2, 2:

    Juppiter, si nondum exosus ad unum Trojanos,

    Verg. A. 5, 687:

    cui sunt adsensi ad unum (senatores),

    Cic. Fam. 10, 16, 2:

    ipsos ad unum caedere,

    Curt. 7, 5, 32;

    usu. with omnes,

    Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—
    b.
    In unum, into one, to one place, together:

    Fibrenus divisus aequaliter in duas partes latera haec alluit, rapideque dilapsus cito in unum confluit,

    Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—
    2.
    Of that which is common to several persons or things, one and the same.
    a.
    Alone.
    (α).
    Sing.:

    cum suo sibi gnato unam ad amicam de die Potare,

    Plaut. As. 4, 2, 16:

    uno exemplo ne omnes vitam viverent,

    id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20:

    unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    illa cum uno tempore audīsset, etc.,

    id. Clu. 9, 28:

    atque uno etiam tempore accidit, ut, etc.,

    Caes. B. C. 3, 15:

    omnibus hic erit unus honos,

    Verg. A. 5, 308:

    omnes una manet nox,

    Hor. C. 1, 28, 15:

    unus utrique Error,

    id. S. 2, 3, 51:

    parentum injuriae Unius modi sunt ferme,

    Ter. Heaut. 1, 2, 31:

    noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi fore,

    Cic. Att. 9, 7, 5; so,

    unius modi,

    id. Univ. 7.—Esp., uno ore, with one voice, all together, unanimously:

    ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 3, 20:

    de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt,

    Cic. Lael. 23, 86:

    unoque omnes eadem ore fremebant,

    Verg. A. 11, 132.—
    (β).
    Plur.:

    aderit una in unis aedibus,

    Ter. Eun. 2, 3, 76:

    unis moribus et nunquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 26, 63.—
    b.
    Connected with idem:

    exitus quidem omnium unus et idem fuit,

    Cic. Div. 2, 47, 97:

    in quā (sc. causā) omnes sentirent unum atque idem,

    id. Cat. 4, 7, 14:

    ferar unus et idem,

    Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—
    c.
    Corresponding to idem:

    non semper idem floribus est honor Vernis, neque uno Luna rubens nitet Vultu,

    Hor. C. 2, 11, 10.—
    3.
    For solus, of that which is alone, by itself; one, alone, only, sole, single.
    a.
    Sing.
    (α).
    Alone:

    hic unus, ut ego suspicor, servat fidem,

    Plaut. Trin. 4, 4, 21:

    unum hoc scio, hanc meritam esse, ut memor esses sui,

    Ter. And. 1, 5, 46; cf.:

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum,

    id. ib. 1, 22, 35:

    nunc vero eversis omnibus rebus, una ratio videtur,

    id. Fam. 6, 21, 1:

    itaque unum illud erat insitum priscis illis,

    id. Tusc. 1, 12, 27:

    quove praesidio unus per tot gentes pervenisset?

    Liv. 1, 18, 3:

    erat omnino in Galliā ulteriore legio una,

    Caes. B. G. 1, 7:

    Pompejus plus potest unus, quam ceteri omnes,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    cui (sc. mihi) semper uni magis, quam universis, placere voluisti,

    id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:

    qui (sc. Demosthenes) unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

    id. Or. 29, 104:

    te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem,

    id. Fam. 6, 21, 1.— Absol.:

    de Antonio nihil dico praeter unum,

    Cic. Sest. 3, 8.—
    (β).
    With ex:

    cum te unum ex omnibus ad dicendum maxime natum aptumque cognōssem,

    Cic. de Or. 1, 22, 99: illc unus ex omnibus Italicis intactus profugit, [p. 1934] Sall. J. 67, 3; 69, 4.—
    (γ).
    With gen.:

    ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit,

    Cic. Sest. 64, 133:

    quod post Cannensem cladem unus Romanorum imperatorum prospere rem gessisset,

    Liv. 23, 30, 19.—
    (δ).
    With sup.:

    tu, quam ego unam vidi mulierem audacissumam,

    Plaut. As. 3, 1, 16:

    unus istic servos est sacerrumus,

    id. Most. 4, 2, 67:

    rem unam esse omnium difficillimam,

    Cic. Brut. 6, 25:

    urbem unam mihi amicissimam declinavi,

    id. Planc. 41, 97:

    quo ego uno equite Romano familiarissime utor,

    id. Fam. 13, 43, 1:

    virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus,

    id. Rab. Post. 9, 23.—
    (ε).
    With magis:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo,

    Verg. A. 1, 15.—
    (ζ).
    With comp.:

    sagacius unus odoror,

    Hor. Epod. 12, 4.—
    (η).
    Strengthened by solus:

    unus est solus inventus, qui, etc.,

    Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13:

    ex uno oppido solo,

    id. ib. 2, 2, 75, §

    185: nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc.,

    Hor. Ep. 1, 6, 1:

    te unum, solum suum depeculatorem, vexatorem... venisse senserunt,

    Cic. Pis. 40, 96:

    unus solusque censebat,

    Plin. Pan. 76.—
    (θ).
    Strengthened by tantum (rare before the Aug. age; once in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62):

    inter bina castra... unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    excepit unum tantum, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unius tantum criminis in vincla te duci jubeo,

    Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.:

    unā tantum perforatā navi,

    id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.:

    unum defuisse tantum superbiae, quod, etc.,

    Liv. 6, 16, 5.—
    (ι).
    Strengthened by modo (class.):

    nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur,

    Cic. Or. 54, 180:

    hi unum modo quale sit suspicantur,

    id. ib. 9, 28:

    hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum videtur,

    id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—
    (κ).
    Unus for unus omnium maxime:

    quae tibi una in amore atque in deliciis fuit,

    Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so,

    Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit,

    Verg. A. 5, 704.—
    (λ).
    Emphat., with negatives, no one person or thing, not a single one, none whatever:

    eum si reddis mihi, praeterea unum nummum ne duis,

    Plaut. Capt. 2, 2, 81:

    nemo de nobis unus excellat,

    Cic. Tusc. 5, 36, 105:

    ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent,

    id. Prov. Cons. 4, 7:

    nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc.,

    id. Brut. 59, 216:

    haec adhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non... sed),

    Liv. 32, 20, 7:

    quia nemo unus satis dignus regno visus est,

    id. 2, 6, 3:

    eo mortuo ad neminem unum summa imperii redit,

    Caes. B. C. 3, 18:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—
    b.
    Plur.:

    sequere me Tres unos passus,

    three single steps, only three steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34:

    unae quinque minae,

    id. Ps. 1, 1, 52:

    ruri dum sum ego unos sex dies,

    id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    Ubii, qui uni legatos miserant,

    id. ib. 4, 16:

    ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem,

    Cic. Fam. 2, 7, 3:

    abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse,

    id. Att. 1, 5, 4.
    II.
    Transf., indef., a or an, one, some, some one.
    A.
    Without a pron.
    1.
    Absol.:

    inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc.,

    Ter. And. 1, 1, 91:

    ibi una aderit mulier lepida, etc.,

    Plaut. Ps. 4, 1, 38:

    sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

    Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.:

    me una haec res torquet, quod non Pompejum tanquam unus manipularis secutus sim,

    id. Att. 9, 10, 2.—
    2.
    With ex:

    ut me sic audiatis ut unum e togatis,

    Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.:

    qui non fuit orator unus e multis: potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    ex principibus unus nomine Polyaenus,

    Liv. 24, 22, 1:

    unus ex ultimā turbā,

    id. 24, 27, 1.—
    3.
    With de:

    tenuis L. Verginius unusque de multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 66. —
    4.
    With gen. part. (not in Cic.):

    eregione unius eorum pontium,

    Caes. B. G. 7, 35:

    Apollonides principum unus orationem habuit,

    Liv. 24, 28, 1:

    pastorum unus,

    id. 10, 4, 8:

    servus unus exulum initium fecit,

    id. 25, 23, 6:

    scortum transfugarum unius,

    id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7;

    40, 5, 10: unus turbae militaris,

    id. 22, 42, 4; 6, 40, 6:

    unus hostium Latinae linguae sciens,

    Tac. A. 2, 13:

    una Amazonum,

    id. ib. 4, 56:

    unum se civium (esse) respondit,

    id. ib. 12, 5.—
    5.
    With sup.:

    est huic unus servos violentissimus, Qui, etc.,

    Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.:

    tanquam mihi cum M. Crasso contentio esset, non cum uno gladiatore nequissimo,

    Cic. Phil. 2, 3, 7.—
    B.
    With,
    1.
    Aliquis:

    ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.:

    ad unum aliquem confugere,

    id. Off. 2, 12, 41:

    unius alicujus,

    id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the order aliquis unus, Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    2.
    Quidam:

    est enim eloquentia una quaedam de summis virtutibus,

    Cic. de Or. 3, 14, 55:

    unius cujusdam,

    id. ib. 2, 10, 40.—
    3.
    Quivis:

    si tu solus aut quivis unus, etc.,

    Cic. Caecin. 22, 62.—
    4.
    Quilibet:

    queratur unus quilibet militis mei injuriam,

    Liv. 42, 42, 3:

    unus Quiritium quilibet,

    id. 6, 40, 6:

    quilibet unus ex iis, quos, etc.,

    id. 9, 17, 15.—
    5.
    Quisque:

    ponite ante oculos unum quemque regum,

    Cic. Par. 1, 2, 11; so,

    unus quisque (and sometimes in one word, unusquisque): unāquāque de re,

    id. Font. 10, 21:

    unum quodque,

    id. Rosc. Am. 30, 83:

    unum quidque,

    id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29:

    domini capitis unius cujusque,

    Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    6.
    Quisquis:

    sin unum quicquid singillatim et placide percontabere,

    Plaut. Trin. 4, 2, 39:

    unum quicquid,

    Lucr. 5, 1388.—
    C.
    Private, un official, a private person, a private citizen (post-class.):

    dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui sanguine,

    Vell. 2, 1, 5:

    pro uno homine jactura publica pacisceris,

    Sen. Suas. 7, 3.— Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the same place, at the same time, in company, together:

    qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum,

    Plaut. Am. 1, 1, 248:

    hic Juppiter hodie ipse aget, Et ego una cum illo,

    id. ib. prol. 95:

    quod summi puerorum amores saepe una cum praetextā togā ponerentur,

    Cic. Lael. 10, 33:

    i mecum, obsecro, una simul,

    Plaut. Most. 4, 3, 43:

    mandata eri perierunt, una et Sosia,

    id. Am. 1, 1, 182:

    si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 1:

    qui una venerant,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    cum et ego essem una et pauci admodum familiares,

    id. Lael. 1, 2:

    si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una,

    id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.— Poet., with dat.:

    Pallas huic filius una, Una omnes juvenum primi pauperque senatus Tura dabant,

    at the same time, along with him, Verg. A. 8, 104 sq.

    Lewis & Short latin dictionary > unus

  • 120 usus

    1.
    ūsus, a, um, Part. of utor.
    2.
    ūsus, ūs, m. [utor], the use or using of any thing, in the widest sense (cf.: consuetudo, mos).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    1.
    The use, employment, exercise of any thing; with gen. obj.:

    virtus in usu sui tota posita est: usus autem ejus est maximus civitatis gubernatio,

    Cic. Rep. 1, 2, 2:

    cetera, ad virtutis usum idonea,

    id. Ac. 1, 6, 22.— Absol.:

    Quaeque ipsi doceant in usu habere,

    Plin. Ep. 1, 10, 10:

    nec rhus Latinum nomen habet, cum in usum pluribus modis veniat,

    Plin. 24, 11, 54, § 91.—
    2.
    Wear, a wearing out or away ( poet.):

    ferreus adsiduo consumitur anulus usu,

    Ov. A. A. 1, 473:

    silices tenuantur ab usu,

    id. ib. 3, 91.—
    3.
    Use, enjoyment, [p. 1939] fruition:

    et usu rerum necessarium et dignitate spoliatum iri,

    Caes. B. G. 7, 66:

    tantumque nobis in nostrum privatum usum, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    cave sis ne tu te usu perduis (i. e. ex usu tui),

    lose control of yourself, Plaut. Am. 2, 2, 225 Ussing ad loc.—
    4.
    Use, practice, exercise:

    tantum usu cottidiano et exercitatione efficiunt, uti, etc.,

    Caes. B. G. 4, 33:

    quod adsiduus usus uni rei deditus et ingenium et artem saepe vincit,

    Cic. Balb. 20, 45:

    cum rerum magnarum tractatio atque usus cum illarum artium studiis et cognitione conjungitur,

    id. Rep. 3, 3, 5:

    ad eam doctrinam, quam suo quisque studio adsecutus esset, adjungeretur usus frequens,

    id. de Or. 1, 4, 15:

    docuit nos longa vita ususque rerum maximarum,

    id. ib. 2, 50, 204:

    usu quidem in re publicā rerum maximarum facile omnis viceris,

    id. Rep. 1, 23, 37.—
    5.
    Use, experience, discipline, skill acquired by practice (cf. experientia): Da. O Geta, provinciam Cepisti duram. Ge. Mi usus venit, hoc scio, i. e. I have found it so by experience, Ter. Phorm. 1, 2, 23 (al. usu venit; v. infra, II. C. 2.):

    vir tali prudentiā, etiam usu atque exercitatione praeditus,

    Cic. Clu. 31, 84:

    res posita in usu militari,

    id. Imp. Pomp. 10, 28:

    usum in re publicā magnum habere,

    id. Phil. 10, 2, 6: magnum in re militari usum habere, Caes B G. 1, 39; id. B. C. 2, 34:

    non recusare se, quin nullius usus imperator existimaretur,

    id. ib. 3, 45:

    nullo usu rei militaris percepto,

    id. B. G. 6, 40; id. B. C. 3, 84:

    usu nauticarum rerum ceteros antecedunt,

    id. B. G. 3, 8:

    ne usu manuque reliquorum opinionem fallerent,

    id. B. C. 3, 86:

    et Marius aut belli usum aut studia volgi amissurus,

    Sall. J. 84, 3; cf. id. ib. 89, 6:

    dantur duo usu sapientiāque praestantes,

    Nep. Timoth. 3, 2:

    seris venit usus ab annis,

    Ov. M. 6, 29:

    tum foeda clades, Romanisque usu incognita,

    Flor. 2, 2, 23. —Personified:

    adiciam quod me docuit usus, magister egregius,

    experience, Plin. Ep. 1, 20, 12:

    usum et esse et haberi optimum dicendi magistrum,

    id. ib. 6, 29, 4.—
    6.
    Use, habit, usage, custom, practice:

    usum loquendi populo concessi: scientiam mihi reservavi,

    Cic. Or. 48, 160:

    dicendi omnis ratio in medio posita communi quodam in usu,

    id. de Or. 1, 3, 12:

    neque quem usum belli haberent, aut quibus institutis uterentur,

    Caes. B. G. 4, 20:

    (vitulos) ad studium atque usum formabis agrestem,

    Verg. G. 3, 163:

    est omnino Capitoni in usu claros viros colere,

    it is his custom, Plin. Ep. 1, 17, 3:

    populum auctoritate suā ad usum frugalitatis revocavit,

    Just. 20, 4, 5:

    ab his Galli usum vitae cultioris didicerunt,

    id. 43, 4, 1:

    at horum recitatio usu jam recepta est,

    Plin. Ep. 7, 17, 3:

    cadent vocabula, si volet usus,

    Hor. A. P. 71.—
    B.
    In partic.
    1.
    In jurid. lang.
    a.
    Usus et fructus, usus fructusque, and more frequently in one word, ūsusfructus, the use and enjoyment of property belonging to another, usufruct:

    usus enim ejus fundi et fructus testamento viri fuerat Caesenniae,

    Cic. Caecin. 7, 19:

    sibi horum usus fructusque contingat,

    Sen. Ep. 73, 9:

    rem nobis eripit casus, usum fructumque apud nos relinquit,

    id. ib. 98, 11:

    usumfructum omnium bonorum suorum Caesenniae legat, ut frueretur una cum filio,

    Cic. Caecin. 4, 11; cf.:

    ususfructus est jus alienis rebus utendi fruendi, salvā rerum substantiā,

    Dig. 7, 1, 1; v. the entire title, usufructu: dominus proprietatis alii usumfructum in jure cedere potest, Gai inst. 2, 30 sqq.; 2, 86; Ulp. Fragm. 15, 3.—
    b. (α).
    In the connection usus et auctoritas, or without the copula, usus auctoritas; v. auctoritas; and cf. Rein, Röm. Privatr. p. 144 sq.—
    (β).
    In the phrase usu capere, to acquire by prescription (often as one word; v. 1. usucapio); hence, com.: Mer. Quojus nunc es? Sos. Tuos:

    nam pugnis usu fecisti tuom,

    Plaut. Am. 1, 1, 218.—
    2.
    Intercourse, familiarity, association, intimacy, society (cf.:

    consuetudo, conversatio): domesticus usus et consuetudo,

    Cic. Rosc. Am. 6, 15:

    quocum mihi est magnus usus,

    id. Fam. 7, 32, 1; 9, 25, 2:

    conjunctus magno usu familiaritatis,

    id. ib. 13, 52:

    in tanto usu nostro tantāque amicitiā,

    id. Planc. 2, 5:

    inter nosmet ipsos vetus usus intercedit,

    id. Fam. 13, 23, 1: ut insinuaret se in quam maxime familiarem usum, Liv. 40, 21, 11:

    recens praestat nec longo cognitus usu,

    Ov. Tr. 3, 5, 9:

    natio nullo commercio colens mutuos usus,

    Curt. 7, 3, 5:

    neminem in usu habes nisi tibi dilectum,

    Plin. Pan. 88.—Hence,
    b.
    In mal. part., Tib. 1, 9, 55; Ov. R. Am. 357.—
    3.
    Use, practice, reality (opp. species):

    ut (liberi) in usum boni sint et in speciem populo,

    Plaut. Most. 1, 2, 42:

    illam alteram (partem Numidiae) specie quam usu potiorem Adherbal possedit,

    Sall. J. 16, 5:

    ut non in usum sic ad speciem imperii,

    Flor. 3, 13, 4.
    II.
    Transf.
    A.
    Use, usefulness, value, utility, benefit, profit, advantage:

    levis fructus, exiguus usus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    (arborum) consectio magnos usus affert ad navigia facienda,

    id. N. D. 2, 60, 152:

    propter lini inopiam atque ejus usus inscientiam,

    Caes. B. G. 3, 13:

    naves factae subito ex umidā materiā non eundem usum celeritatis habebant,

    capacity, fitness, id. B. C. 1, 58:

    natis in usum laetitiae scyphis Pugnare,

    service, Hor. C. 1, 27, 1:

    aurum cogere humanos in usus,

    id. ib. 3, 3, 51:

    pater, si das hujus mihi nominis usum,

    Ov. M. 2, 36:

    nescis, quo valeat numus? quem praebeat usum?

    Hor. S. 1, 1, 73:

    quidve ad amicitias, usus rectumne trahat nos,

    id. ib. 2, 6, 75:

    neque quisquam omnium libidini simul et usui paruit,

    Sall. C. 51, 2:

    plures quam quot satis in usum erant ignes,

    Liv. 36, 10, 12:

    servos quos domum quis ducet suo usu,

    Dig. 50, 16, 203:

    cicuta quoque venenum est... ad multa tamen usus non omittendi,

    Plin. 25, 13, 95, § 151.—In partic., usui or ex usu esse, to be of use, service, or benefit, to be useful, serviceable, advantageous, or profitable:

    esse usui civitati, ea, quae sunt usui ad armandas naves,

    Caes. B. G. 5, 1; id. B. C. 1, 19; Liv. 3, 33, 5; cf.:

    (Satrius) fuit et mihi et Quinto fratri magno usui in nostris petitionibus,

    Cic. Att. 1, 1, 3:

    magno usui rei publicae esse,

    id. Phil. 10, 11, 26; Caes. B. G. 3, 14:

    bono usui esse,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    peritos legum ad condenda nova jura usui fore credebant,

    Liv. 3, 33, 5:

    declararent, utrum proelium ex usu esset necne,

    Caes. B. G. 1, 50; so,

    ex usu esse,

    Cic. Tusc. 4, 7, 14; Plin. 25, 13, 110, § 175:

    ad omnia haec magis opportunus nec magis ex usu tuo Nemo'st,

    Ter. Eun. 5, 9 (8), 47. —
    B.
    Use, occasion, need, want, necessity:

    non te instruere domum tuam voluerunt in provinciā, sed illum usum provinciae supplere,

    Cic. Verr. 2, 4, 5, § 9:

    quae belli usus poscunt, suppeditare,

    Liv. 26, 43, 7:

    illuc euntium, quā quemque suorum usuum causae ferrent,

    id. 6, 25, 9.—
    2.
    Usus est, or usus venit, there is need, it is necessary, becomes requisite.
    a.
    Usus est (most freq. ante-class., esp. after the analogy of opus est with the abl.).
    (α).
    Absol.:

    egomet mihi fero, quod usu'st,

    Plaut. Merc. 5, 2, 13:

    ubicumque usus siet,

    id. Bacch. 4, 4, 9; and, with ellipsis of subst. verb:

    dico ut usus fieri,

    id. As. 2, 2, 109:

    si quando usus esset,

    Cic. Off. 1, 26, 92: Me. Mihi sic est usus: tibi ut opus facto'st, face. Ch. An cuiquam est usus homini, se ut cruciet? Me. Mihi, Ter. Heaut. 1, 1, 28 sq.; cf.:

    ut equites Pompeianorum impetum, cum adesset usus, sustinere non possent,

    Caes. B. C. 3, 84, 4.—
    (β).
    With abl.:

    viginti jam usu'st filio argenti minis,

    Plaut. As. 1, 1, 76; cf. id. Bacch. 4, 4, 55; 4, 9, 47:

    mulier quae se suamque aetatem spernit, speculo ei usus est,

    id. Most. 1, 3, 93:

    curatore usus est,

    Cic. Leg. 3, 4, 10:

    ad eam rem usus est tuā mihi operā,

    Plaut. Pers. 2, 5, 27:

    tacere nequeo misera, quod tacito usus est,

    id. Cist. 1, 2, 10:

    argento invento,

    id. Ps. 1, 1, 48:

    facto,

    id. Am. 1, 3, 7; id. Rud. 2, 3, 67; id. Stich. 1, 1, 56 al.:

    dicto,

    id. Trin. 2, 4, 102:

    navis, quibus usus non est, omnis praecidisse,

    Cic. Att. 9, 6, 3:

    quibus (navibus) consuli usus non esset,

    Liv. 30, 41, 8:

    nunc viribus usus, Nunc manibus rapidis, omni nunc arte magistrā,

    Verg. A. 8, 441:

    ad eam rem usu'st homine astuto, docto, scito et callido,

    Plaut. Ps. 1, 3, 151.—Pleonast.:

    non usus facto'st mihi nunc hunc intro sequi,

    Ter. Hec. 3, 1, 47.—
    (γ).
    With ut:

    nunc ad me ut veniat usu'st Acroteleutium,

    Plaut. Mil. 4, 3, 39; cf. Ter. Heaut. 1, 1, 28 supra.—
    (δ).
    With gen.:

    alii offerunt se, si quo usus operae sit,

    Liv. 26, 9, 9.—
    b.
    Usus venit (not in Cic.):

    si quis usus venerit, Meminisse ego hanc rem vos volo,

    Plaut. Cist. 1, 2, 28: quom ad praetorem usus veniet, id. Poen. 3, 4, 17; id. Bacch. 2, 3, 129:

    si usus vene rit,

    id. Merc. 3, 1, 20:

    non usus veniet, spero,

    Ter. Heaut. 3, 2, 42:

    ut, si usus veniat, suum quisque locum teneat,

    if occasion should arise, Caes. B. G. 7, 80.—
    (β).
    With abl.:

    ubi usus veniat contra consertā manu,

    Plaut. Mil. 1, 1, 3.—
    C.
    A fit occasion or opportunity to be used.
    1.
    Usus est or adest, an occasion or opportunity offers:

    de ceteris studiis alio loco dicemus, si usus fuerit,

    Cic. Tusc. 4, 3, 5.—
    2.
    Esp.: usu venit, it happens, occurs, befalls, chances:

    nam quid homini potest turpius, quid viro miserius aut acerbius usu venire?

    Cic. Quint. 15, 49; id. Verr. 2, 5, 39, § 101:

    si id culpa senectutis accideret, eadem mihi usu venirent,

    id. Sen. 3, 7:

    idem solet in demonstratione usu venire,

    id. Inv. 1, 10, 14; 1, 54, 104:

    quod item in poëmatis, in picturis usu venit,

    id. Off. 3, 3, 15:

    hoc illud eis usu venire solet, ut, etc.,

    id. Ac. 2, 11, 35:

    cum praesertim mihi usu venturum non arbitrarer, ut, etc.,

    id. Fam. 3, 8, 6: et, id quod usu venerat, Eumolpidas demigravit, actually occurred (however strange), Nep. Alcib. 4, 5:

    id quod numquam antea usu venerat,

    id. ib. 6, 3:

    praemeditatus, quid sibi esset usu venturum,

    Auct. Her. 2, 5, 8:

    Caesar biduum in iis locis moratus, quod haec de Vercingetorige usu ventura opinione perceperat,

    Caes. B. G. 7, 9:

    usu venire ut abhorreant, etc.,

    Cic. Fin. 1, 3, 8.—Separated or in a reversed order:

    non venit idem usu mihi quod tu tibi scribis,

    Cic. Att. 7, 26, 1:

    quod cuipiam Thraco venisse usu fabula est,

    Gell. 19, 12, 6:

    quid, quod usu memoria patrum venit, ut, etc.,

    Cic. de Or. 1, 40, 183.

    Lewis & Short latin dictionary > usus

См. также в других словарях:

  • Militaris — may refer to: Via Militaris, an ancient Roman road Vir militaris, a Roman legate that governed a consular military province of the Roman Empire Species Species Latin binomial name abbreviations A. militaris B. militaris D. militaris G. militaris… …   Wikipedia

  • Militaris — MILITARIS, is, Gr. Στράτιος, ου, ein Beynamen des Jupiters, unter welchem er zu Labranda oder Labraunda in Karien einen Tempel hatte. Herod. V. s. Terpsich. 119. Strab. l. XIV. p. 659. Er soll daher auch Labrandeus oder Labradeus seyn genannt… …   Gründliches mythologisches Lexikon

  • MILITARIS Ars — apud Vegetium, l. 1. c. 13. eadem est cum Armaturae Arte, de qua supra …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MILITARIS Corona — non una apud Romanos fuit. Et quidem priscô more duces, cum exercitum lustrarent, coronatos fuisse, discimus ex Appiano Bell Civil. l. 4. ubi Cassio, exercitum lustranti, lictorem coronam inversam veposuisse, memorat. Et Statio l. 4. Sylv. 2. v.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MILITARIS Statura — agud Ael. Lamprid. in Alexandro Severo, c. 4. Fuit et staturaemilitaris; i. e. qualis in milite exigebatur. Erat autem haec in probatione Tyronum legitima sex pedum, aut quinque cum denis unciis. Symphosius in Aenigmatis. Bellipotens olim saevis… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Militaris aizoides — Krebsschere Krebsschere (Stratiotes aloides) Systematik Klasse: Einkeimblättrige (Liliopsida) …   Deutsch Wikipedia

  • Via Militaris (Balkan) — Südosteuropa und das römische Straßennetz, unter anderem mit der Via Militaris und ihren Siedlungen (Karte aus dem Allgemeinen Historischem Handatlas von Gustav Droysen aus dem Jahre 1886) …   Deutsch Wikipedia

  • Orchis militaris — Helm Knabenkraut Helm Knabenkraut (Orchis militaris) Systematik Familie: Orchideen (Orchidaceae) …   Deutsch Wikipedia

  • Terra Militaris — Éditeur gPotato Europe Développeur Suzhou Snail Electronic Co …   Wikipédia en Français

  • Orchis militaris — L. 1753 Orchis militaris L. 1753 Clasificación científica Reino: Plantae División …   Wikipedia Español

  • Liste der Wegepunkte der Via Militaris — Die nördlichen Balkanhalbinsel mit der Via Militaris im späten Mittelalter (6. Jahrhundert) Diese Liste gibt die Wegpunkte: Städte, Siedlungenen, Wegstationen, Kreuzungen, Flüsse oder Flussüberquerungen an, die entlang der Via Militaris… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»