-
1 кодтай
2 л. ед. ч. прош. вр. гл. кæнын -
2 кæнын
I1) делать; творить; создаватьЦы ми кæныс? – Что ты делаешь? Чем ты занимаешься?
Цы кæныс? – Что с тобой?
Цы кодтай? – Что с тобой случилось?
2) строитьхæдзар кæнын – строить дом
3) изготовлять, производить4) вести, водитьсывæллоны скъоламæ кæнын – водить ребенка в школу
5) лить, наливатьфæтæген авджы кæнын – наливать керосин в бутыль
6) сыпать, насыпать; ссыпатькартоф уæрмы кæнын – ссыпать картофель в яму
7) надеватьхуд сæрыл кæнын – надевать шапку
8) открыватьдуар кæнын – открывать дверь
9) делаться, становитьсяIIпереводится по семантике имени, напр.:хуым кæнын – пахать
сыгъдæг кæнын – очищать, чистить
тæлмац кæнын – переводить (с одного языка на другой)
2) в сочетании с инфинитивом спрягаемого глагола образует побудительный залог глагола, напр.:зонын кæнын – знакомить
бадын кæнын – усаживать
хæрын кæнын – кормить
СПРЯЖЕНИЕ:кæндзæн (кæндзæни, кæндзæнис) — будет делатьУсловное наклонение (имеется только будущее время!)(с частицей «уадз» или «уадз æмæ» (пусть))(с союзами «кæд», «куы» (если)) -
3 вообразить
совер. æрхъуыды кæнын, хъуыдыйы райcын, рафæлгæнын, æрымысынчто ты вообразил? – цы æрхъуыды кодтай?, цы æрымысыдтæ?, цы рафæлгæдтай?
-
4 выгадать
совер. спайда кæнын, фæпайда кæнын, æфтиаг скæнын, фæкæнынмного ты выгадал в этом деле? – ацы хъуыддагæй бирæ спайда кодтай?
-
5 девать
-
6 деть
куда ты дел книгу? – чиныг цы фæкодтай?
он не знал, куда деть свои силы – йæ тыхтæ цы фæкодтаид, уый нæ зыдта
-
7 добыть
совер. самал кæнын, сфæрæз кæнын, ссарынгде ты добыл эту лошадь? – ацы бæх кæм сфæрæз кодтай?, ацы бæх дæ къухы кæм бафтыд?
-
8 ой
межд. уæу!Ой! Как напугал ты меня! – Уæу! Куыд мæ фæтæрсын кодтай!
-
9 уæлæхох уын
пренебрегать, смотреть свысокаДæ адæмыл нæ кодтай мæт, Уæлæхох дæ сæ рис, сæ артыл. – Ты не заботился о своем народе, смотришь свысока на их (соплеменников) душевные переживания, на их костер. (Хаджеты Т., «Цыма мæ удисыны бон…»)
см. уæлæхох кæнын -
10 цæмæн
I дат. п.см. цыII нареч. причины и целипочему; зачемцæмæн нæм фæзивæг кодтай знон? – почему ты вчера не зашел к нам?
-
11 цæуыл
-
12 дугъæ
IIIдæхе ци ниддугъæ кодтай − что ты как девочка (ведешь себя)
-
13 нардиуарæ
1) этногр. раздача жирного (мяса)нардиуарæ кодтай дæхуæдæг парахаттæй − а сам ты раздавал жирное (мясо) вдоволь (8; 39)
2) перен. щедрость -
14 მგონია
ӕнхъӕл дӕнმგონი, შენ მოსკოვში სწავლობდი – ӕнхъӕл дӕн, ды Мӕскуыйы ахуыр кодтайარა მგონია – ненхъӕлдӕнქართულ-ოსური ლექსიკონი (Грузинско-Осетинский словарь) > მგონია
См. также в других словарях:
кæнын — ↓ акæнын, бакæнын, æркæнын, æрбакæнын, ракæнын, ныккæнын, скæнын, фæкæнын Хуымæтæг, æнæаразгæ, цæугæ мивдисæг. Æнæххæст х … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
фæкæнын — ↑ кæнын Хуымæтæг, аразгæ, цæугæ мивдисæг. Æххæст хуыз. Æбæлвырд формæ бирæон нымæцы: фæкæнынтæ Æбæлвырд формæ æн ыл: фæкæнæн Æбæлвырд формæ æн ыл бирæон нымæцы: фæкæнæнтæ йедтæ Ифтындзæг: Æргомон здæхæн. Нырыккон афон. æз фæкæнын … … Словарь словообразований и парадигм осетинского языка
БЕДУХА — Нарты Сосланы ус. Хызы фырт Челæхсæртæджы чызг. Сослан æй куырдта, фæлæ йын æй йæ фыд нæ лæвæрдта, уæд ын æй уый Алæгаты стыр куывды сæ быцæу, чи хуыздæр акафдзæнис, зæгъгæ, уым амбылдта. Хызы фырт мæстæй дзагæй фестади, абадтис йæ бæхыл æмæ… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
МÆРГЪУЫДЗ — Нæртон æнæфындз Мæргъуыдз – ахæмæй йæ зонæм кадджыты æддаг бакастæй. Æнæуый та дзы Уастырджийы кæстæр ус хистæрæн афтæ зæгъы: «Цас тæрсыс нæ лæгæй, Нарты Мæргъуыдз, мыййаг дын куынæ у!» Уастырджимæ уыцы ныхас йæ хистæр ус фæхæццæ кодта, æмæ йын… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ХАИРХЪЫЗ — Æфсатийы иунæг чызг, хонынц æй Бæстырæсугъд, стæй Аханат дæр. Иуахæмы йæ хъæдсур, гъорыхор, цъæх бирæгъ хæйрæг (Зарæг «Комиайы фырт») аскъæфы. Æфсати фæфæдис таурæгъон цуанон Комиайы фыртмæ. Уый тыхгæнæджы йæ сыгъзæрин саутæфтыд хæтæлæй мæлæтдзаг … Словарь по этнографии и мифологии осетин
Хохаг куывд — см. Хохаг куывд – перевод – Хуыцау, Дæу зонæм, Дæ кувæг адæм стæм, Нæ кувинæгтæ нын райс адджынæн æмæ кадджынæн. – Оммен, Хуыцау! – Адæмы мад дæ, Мады Майрæм! Нæ кувинæгтæ нын адджынæн райс. Дæ ном дын адджынæй æмæ кадджынæй куыд арæм, Цы сабиты… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
БАСТ ХÆРÆГ НÆ ФÆЛÆУУЫН — Искæй æвзæрдзинæдтæм, мастдзæуæн митæм хи нæ бауромын. Йæ ком ивазы бон изæрмæ, баст хæрæг дæр æм нæ фæлæудзæн. (Букуылты А. Хæхты – дидинæг.) Федтон дæ мæхи цæстæй, абон райсомæй комы доны былы цы митæ кодтай, уый. Дæ митæм баст хæрæг дæр нæ… … Фразеологический словарь иронского диалекта
БЫНДУР НЫЗЗИЛЫН — (Быны бындур ныззилын.) Амæлын, сыскъуийын, быны сæфт фæуын. Мæ бындур ныззылди, мæ уарзон æфсымæр, цасыл мæ ауæй кодтай? (Брытъиаты Е. Дыууæ хойы.) Мæ бындур разылди, ацы хъуыддаг та мæм кæцæй касти. (Беджызаты Ч. Мæсгуытæ дзурынц.) Ирон… … Фразеологический словарь иронского диалекта
ГÆДЫ РУВАС — Мæнгард, хинæйдзаг чи у, ахæм адæймаг. Гæды рувас, ныртæккæ дæр ма дзæбæх куы уыдтæ, цы та æрхъуыды кодтай? (Цæгæраты М. Хæххон барæг.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ДЗЫХ БÆЛÆГЪ КÆНЫН — 1. Хуым. Кæуын. Цæуыл кæуыс, дæ дзых цы ныббæлæгъ кодтай? (Ф. 1987, 12.) 2. Дзæгъæлы дзурын, хыл кæнын. Йæ дзых ныббæлæгъ кодта æмæ алывыд калы. (Ф. 1987, 12.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ДÆ ФÆХЪХЪАУ ФÆУОН — Æвдисы кæйдæр хорз ахаст кæмæдæр. Адджын цард кæн, дæ фæхъау фæуон, цы æфсæрмы кодтай, йæхи бакъултæ кодта Гано. (Хъодалаты Г. Хуыцауы «минæвар».) … Фразеологический словарь иронского диалекта
