Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

vita+pm

  • 1 vita

    vīta, ae ( gen. sing. vitaï, Lucr. 1, 415; 2, 79; 3, 396), f. [vivo; Sanscr. gīv, to live; Gr. bios, life], life.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu,

    Cic. N. D. 2, 54, 134:

    dare, adimere vitam alicui,

    id. Phil. 2, 3, 5:

    necessaria praesidia vitae,

    id. Off. 1, 17, 58:

    in liberos vitae necisque potestatem habere,

    Caes. B. G. 6, 19:

    exiguum vitae curriculum,

    Cic. Rab. Perd. 10, 30:

    ego in vitā meā nullā umquam voluptate tantā sum adfectus, etc.,

    id. Att. 5, 20, 6:

    vitam agere honestissime,

    id. Phil. 9, 7, 15; cf.:

    degere miserrimam,

    id. Sull. 27, 75:

    vitam in egestate degere,

    id. Rosc. Am. 49, 144:

    tutiorem vivere,

    id. Verr. 2, 2, 47, § 118:

    profundere pro aliquo,

    id. Phil. 14, 11, 30 fin.:

    amittere per summum dedecus,

    id. Rosc. Am. 11, 30:

    auferre alicui,

    id. Sen. 19, 71:

    in vitā manere,

    id. Fam. 5, 15, 3:

    in vitā diutius esse,

    id. Q. Fr. 1, 3, 5:

    e vitā discedere,

    id. Fam. 2, 2; cf.

    cedere,

    id. Brut. 1, 4:

    vitā cedere,

    id. Tusc. 1, 15, 35:

    de vitā decedere,

    id. Rab. Perd. 11:

    vitā se privare,

    id. de Or. 3, 3, 9:

    vitā aliquem expellere,

    id. Mur. 16, 34:

    si vita suppetet,

    id. Fin. 1, 4, 11: si mihi vita contigerit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 1:

    ne ego hodie tibi bonam vitam feci,

    a pleasant life, Plaut. Pers. 4, 8, 3:

    bonam vitam dare,

    id. Cas. 4, 4, 21; cf.

    , on the other hand: malae taedia vitae,

    Ov. P. 1, 9, 31.—
    B.
    In partic., life, as a period of time = aetas (post-Aug.):

    ii quadragensimum annum vitae non excedunt,

    Plin. 6, 30, 35, § 195; 7, 2, 2, § 30; 7, 49, 50, § 160:

    periit anno vitae septimo et quinquagesimo,

    Suet. Vit. 18:

    septem et triginta annos vitae explevit,

    Tac. A. 2, 88 fin.; Val. Max. 4, 1, 6; 8, 13, ext. 7; Gell. 15, 7, 1; Hier. in Dan. 6, 1.— Plur.:

    nec vero, si geometrae et grammatici... omnem suam vitam in singulis artibus consumpserint, sequitur, ut plures quasdam vitas ad plura discenda desideremus,

    Quint. 12, 11, 20; cf. also in the foll.—
    II.
    Transf.
    A.
    A living, support, subsistence (Plautinian;

    syn. victus): vitam sibi repperire,

    Plaut. Stich. 3, 2, 9; cf.:

    neque illi concedam quicquam de vitā meā,

    id. Trin. 2, 4, 76.—
    B.
    A life, i. e. a way or mode of life (class.): vita hominis [p. 1999] ex ante factis spectabitur, Auct. Her. 2, 3, 4:

    vita rustica honestissima atque suavissima,

    Cic. Rosc. Am. 17, 48:

    hanc usus, vita, mores respuit,

    id. Mur. 35, 74; cf.:

    inquirendo in utriusque vitam et mores,

    Liv. 40, 16, 2; so (with mores) Ov. H. 17, 172 Ruhnk.:

    neque ante philosophiam patefactam hac de re communis vita dubitavit,

    nor was it doubted in common life, Cic. Div. 1, 39, 86:

    vita, victusque communis,

    social life, id. Off. 1, 17, 58; cf.:

    omni vitā atque victu excultus,

    id. Brut. 25, 95.— Plur.:

    inspicere, tamquam in speculum, in vitas omnium,

    Ter. Ad. 3, 3, 61; cf.:

    per omnium vitas amicitia serpit,

    Cic. Leal. 23, 87:

    (Minos) vitas et crimina discit,

    Verg. A. 6, 433. —
    C.
    Life, real life (opp. fancy or fiction):

    ex quo est illud e vitā ductum ab Afranio,

    Cic. Tusc. 4, 20, 45:

    de vitā hominum mediā sumptum,

    Gell. 2, 23, 12:

    nil sine magno Vita labore dedit mortalibus,

    Hor. S. 1, 9, 60.—
    D.
    Like our life, to denote a very dear object:

    certe tu vita es mihi,

    Plaut. As. 3, 3, 24; cf. Ter. Ad. 3, 2, 33.—Hence, mea vita, or simply vita, my life, as a term of endearment, Plaut. Stich. 4, 2, 6; Cic. Fam. 14, 2, 3; 14, 4, 1; Prop. 1, 2, 1; 2, 20 (3, 13), 17.—
    E.
    The living, i. e. mankind, the world; like Gr. bios ( poet. and in postAug. prose):

    rura cano, rurisque deos, his vita magistris Desuevit quernā pellere glande famem,

    Tib. 2, 1, 37:

    agnoscat mores vita legatque suos,

    Mart. 8, 3, 20:

    verum falsumne sit, vita non decrevit,

    Plin. 8, 16, 19, § 48:

    alias in tumultu vita erat,

    id. 13, 13, 27, § 89.—
    F.
    A life, i. e. a course of life, career, as the subject of biography: in hoc exponemus libro de vitā (al. vitam) excellentium imperatorum, Nep. praef. § 8; id. Epam. 4 fin.:

    vitae memoriam prosā oratione composuit,

    Suet. Claud. 1 fin.:

    propositā vitae ejus velut summā,

    id. Aug. 9:

    referam nunc interiorem ac familiarem ejus vitam,

    id. ib. 61; cf. Serv. Verg. A. 1, 368:

    qui vitas resque gestas clarorum hominum memoriae mandaverunt,

    Gell. 1, 3, 1.—
    G.
    The duration of life (in plants, etc.), duration:

    arborum immensa,

    Plin. 16, 44, 85, § 234; 16, 44, 90, § 241; Pall. 12, 7, 17.—
    H.
    An existence, a being, of spirits in the infernal regions:

    tenues sine corpore vitae,

    Verg. A. 6, 292; cf. id. ib. 12, 952.

    Lewis & Short latin dictionary > vita

  • 2 vīta

        vīta ae, f    [VIV-], life: tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, etc.: in liberos vitae necisque habent potestatem, Cs.: exiguum vitae curriculum: vitam in egestate degere: pro patriā vitam profundere: vitā discedere: de vitā decedere: vitam suam in periculum proicere: paene inlusi vitam filiae, have nearly fooled away, T.: malae taedia vitae, O.: nil sine magno Vita labore dedit mortalibus, H.—A life, way of life, way of living, manners: rustica: inquirendo in utriusque vitam, L.: vitae communis ignarus, i. e. good manners: illud e vitā ductum ab Afranio, from real life: Inspicere, tamquam in speculum, in vitas omnium, T.: (Minos) vitas et crimina discit, V.— As an expression of affection, life, dearest: Nostra omnium vita, T.: obsecro te, mea vita, etc.—A life, course of life, career, biography: in hoc exponemus libro de vitā excellentium imperatorum, N. —An existence, being, spirit: tenues sine corpore vitae, V.: Vita fugit sub umbras, V.—They who live, people, the world: neque hac de re communis vita dubitavit: vita desuevit pellere glande famem, Tb.
    * * *
    life, career, livelihood; mode of life

    Latin-English dictionary > vīta

  • 3 vita

    life, way of life.

    Latin-English dictionary of medieval > vita

  • 4 Vita non est vivere sed valere vita est

    Latin Quotes (Latin to English) > Vita non est vivere sed valere vita est

  • 5 Vita brevis, ars lunga

    Life is short, art is long

    Latin Quotes (Latin to English) > Vita brevis, ars lunga

  • 6 Vita contin git. Vive com eo

    Life happens. Live with it

    Latin Quotes (Latin to English) > Vita contin git. Vive com eo

  • 7 Vita luna!

    Crazy life!

    Latin Quotes (Latin to English) > Vita luna!

  • 8 Vita mutatur, non tollitur

    Life is changed, not taken away

    Latin Quotes (Latin to English) > Vita mutatur, non tollitur

  • 9 Vita sine libris mors est

    Latin Quotes (Latin to English) > Vita sine libris mors est

  • 10 Ars longa, vita brevis

    Art (work) is long, but life is short

    Latin Quotes (Latin to English) > Ars longa, vita brevis

  • 11 Brevior saltare cum deformibus mulieribus est vita

    Latin Quotes (Latin to English) > Brevior saltare cum deformibus mulieribus est vita

  • 12 Brevior saltare cum deformibus viris est vita

    Latin Quotes (Latin to English) > Brevior saltare cum deformibus viris est vita

  • 13 Brevis ipsa vita est sed malis fit longior

    Our life is short but is made longer by misfortunes. (Publilius Syrus)

    Latin Quotes (Latin to English) > Brevis ipsa vita est sed malis fit longior

  • 14 Dum vita est spes est

    While life is, hope is. / While there is life there is hope

    Latin Quotes (Latin to English) > Dum vita est spes est

  • 15 Hoc est vivere bis vita posse priore frvi

    To live twice is to make useful profit from one's past. Experience is the best teacher, so learn from it

    Latin Quotes (Latin to English) > Hoc est vivere bis vita posse priore frvi

  • 16 Nihil est--In vita priore ego imperator romanus fui

    Latin Quotes (Latin to English) > Nihil est--In vita priore ego imperator romanus fui

  • 17 Non est vivere sed valere vita est

    Life is not being alive but being well (life is more than just being alive)

    Latin Quotes (Latin to English) > Non est vivere sed valere vita est

  • 18 exeo

    ex-ĕo, ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50; perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre ( fut. [p. 683] exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.;

    exiet for exibit,

    Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), v. n. and a.
    I.
    Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    dum intro eo atque exeo,

    Plaut. Ep. 5, 1, 43:

    jam ad te exeo,

    id. Bacch. 4, 6, 24; 4, 9, 129:

    foras,

    id. Cas. 5, 2, 51; cf. id. Rud. 2, 2, 2:

    ex urbe,

    id. Am. 1, 3, 35:

    ex urbe, oppido,

    Cic. Fam. 4, 1, 2; Caes. B. G. 2, 33, 1:

    e patria,

    Cic. Pis. 14, 33:

    e finibus suis,

    Caes. B. G. 1, 5, 1:

    clam ex castris,

    id. ib. 7, 20, 10:

    ab aliquo,

    from one's house, Ter. Eun. 3, 4, 7 (v. ab, I. a.):

    ab urbe,

    away from, Liv. 10, 37, 6 Weissenb. ad loc.; 21, 13, 7; 23, 18, 14;

    al. a villa sua,

    Quint. 6, 3, 49:

    de triclinio, de cubiculo,

    Cic. de Or. 2, 65, 263:

    de balneis,

    id. de Or. 2, 55, 223:

    de navi,

    id. Att. 2, 7, 4:

    (cornix) a cauda de ovo,

    tail first, Plin. 10, 16, 18, § 38:

    portā,

    Plaut. Mil. 5, 39:

    domo,

    Cic. Rep. 1, 12; cf.:

    erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent,

    i. e. withdraw from, leave their country, Caes. B. G. 1, 6, 1; so,

    domo,

    id. ib. 1, 12, 5;

    1, 29, 1: castris,

    id. B. C. 1, 69, 3:

    in solitudinem,

    to withdraw, Cic. Off. 1, 32, 118:

    in alias domos tamquam in colonias,

    id. ib. 1, 17, 54:

    in provinciam,

    Caes. B. G. 1, 33, 4:

    in terram,

    i. e. to land, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 433:

    in luminis oras,

    i. e. to be born, Lucr. 1, 170:

    ad aliquem,

    i. e. to go from home to visit a person, Ter. Hec. 4, 1, 6 et saep.—Prov.:

    exeat aulā, qui vult esse pius,

    Luc. 8, 493.— Poet., with inf.:

    exierant dare veris opes,

    Stat. Ach. 1, 288.—Of inanim. or abstr. subjects:

    cum de consularibus mea prima sors exisset,

    Cic. Att. 1, 19, 3; so,

    sors,

    Hor. C. 2, 3, 27; cf.:

    cujus nomen exisset,

    Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:

    nummi, qui per simulationem ab isto exierant,

    id. ib. 2, 2, 25, §

    61: per septem portus in maris exit aquas (Nilus),

    flows out, empties, Ov. Am. 2, 13, 10:

    septem aquis (Ister),

    Val. Fl. 8, 187:

    populo albae folia vetustiora in angulos exeunt,

    terminate, Plin. 16, 23, 35, § 86:

    color in florem heliotropii,

    id. 37, 6, 22, § 83; cf.:

    masculina nomina in A atque S litteras,

    to end, terminate, Quint. 1, 5, 61.— Pass. impers.:

    uti inde exiri possit,

    Cato, R. R. 1, 2:

    crepuit ostium: exitur foras,

    Plaut. Cas. 4, 3, 15:

    in Velabro, qua in Novam viam exitur,

    Varr. L. L. 6, § 24 Müll.—
    2.
    In partic.
    a.
    In milit. lang., to move out, march out:

    milites, qui de tertia vigilia exissent,

    Caes. B. C. 1, 64 fin.:

    ut paludati (praetores) exeant,

    depart for the battle-field, id. ib. 1, 6, 6:

    ad pugnam,

    Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67:

    ex Italia ad bellum civile,

    Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.— Pass. impers.:

    non posse clam exiri,

    Caes. B. C. 1, 67, 2:

    postquam exitum est maximā copiā,

    Plaut. Am. 1, 1, 64.—
    b.
    In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one's power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).—
    c.
    De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita):

    quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita,

    Cic. Cael. 4, 15; so,

    de vita,

    Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.:

    e vita tamquam e theatro,

    Cic. Fin. 1, 15, 49:

    vitā exire,

    Val. Max. 9, 12, ext. 1.—
    d.
    To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare):

    cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt,

    Cic. de Or. 2, 22, 94:

    hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat,

    Vell. 2, 82, 3.—Of inanimate subjects:

    currente rota cur urceus exit?

    Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.—
    e.
    Of plants, to come up, spring forth, sprout out:

    plerumque e terra exit hordeum diebus VII.,

    Varr. R. R. 1, 45, 1:

    ne semina in frugem exeant e terra,

    Plin. 11, 30, 36, § 109:

    folia a radice,

    id. 25, 4, 9, § 28:

    lupinus agro limoso,

    Col. 2, 10, 3:

    fabae in folia,

    Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.:

    ut vix ulla herba exeat,

    Col. 2, 11, 3; so,

    lens sata (with grandescere),

    Pall. Febr. 4;

    and, messis,

    Val. Fl. 7, 549.—
    f.
    To mount upwards, ascend, rise ( poet. and postAug. prose):

    in auras (ignis),

    Lucr. 6, 886:

    ad caelum (arbor),

    Verg. G. 2, 81:

    in altitudinem (comae palmarum),

    Plin. 13, 4, 8, § 37.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen.:

    exisse ex potestate dicimus eos, qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia, etc.... Qui igitur exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sunt in potestate mentis,

    Cic. Tusc. 3, 5, 11; cf.:

    itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente,

    id. ib. 4, 36, 77;

    for which: a se,

    Petr. 90: ex hac aerumna, Lucil. ap. Non. 296, 16; cf.:

    exire aere alieno,

    Cic. Phil. 11, 6, 13 (dub. al. se exserere):

    quam nihil non consideratum exibat ex ore!

    id. Brut. 76, 265; id. de Or. 2, 22 fin.:

    nequaquam similiter oratio mea exire atque in vulgus emanare poterit,

    id. Rosc. Am. 1, 3; Plin. Pan. 75, 3:

    ea res prodita est et in vulgus exivit,

    Gell. 12, 12, 3; cf. with object-clause:

    exiit opinio, descensurum eum ad Olympia inter athletas,

    Suet. Ner. 53; for which also with a subject-clause:

    quod ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, respondisse eum, etc.,

    id. Galb. 20:

    ob hoc exivit proverbium, etc.,

    became current, Vulg. Gen. 10, 9.—
    2.
    In partic.
    a.
    Of time, to run out, end, expire:

    quinto anno exeunte,

    Cic. Div. 1, 25, 53:

    indutiarum dies exierat,

    Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10:

    dies censurae, stipendii,

    id. 9, 34, 22; 22, 33, 5:

    nullus mihi per otium dies exit,

    Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.—
    b.
    To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.):

    extra aliquid,

    Varr. R. R. 2, 1, 25:

    vestra vita, licet supra mille annos exeat,

    run out, extend, Sen. Brev. Vit. 6:

    probationes in tertium diem exierunt,

    Plin. Ep. 2, 11, 18:

    digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat,

    Quint. 11, 2, 11; cf.:

    continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit,

    id. 8, 6, 14:

    in longum exierit ordo rerum,

    id. 4, 2, 51.—
    c.
    To pass away, perish:

    opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum,

    Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause:

    an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse?

    Liv. 6, 37, 5.—
    II.
    Act. ( poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    limen,

    Ter. Hec. 3, 3, 18:

    Avernas valles,

    Ov. M. 10, 52:

    flumen,

    Val. Fl. 4, 698:

    quantum diurni itineris miliariorum numero in reda possit exiri,

    Vitr. 10, 9, 3:

    donec minor filius lubricum juventae exiret,

    Tac. A. 6, 49 (55) fin.
    2.
    Pregn., to avoid, evade, ward off:

    corpore tela atque oculis vigilantibus exit,

    avoids the blows, Verg. A. 5, 438; cf.:

    feros exibant dentis adactus (jumenta),

    Lucr. 5, 1330; Stat. Th. 6, 802:

    procul absiliebat, ut acrem exiret odorem,

    Lucr. 6, 1217:

    profluvium sanguinis,

    id. 6, 1206:

    vim viribus,

    Verg. A. 11, 750 et saep.—
    B.
    Trop.
    1.
    To exceed:

    modum,

    Ov. M. 9, 632.—
    2.
    Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > exeo

  • 19 relinquo

    rĕ-linquo, līqui, lictum, 3, v. a.
    I.
    (With the idea of the re predominating.) To leave behind (cf. desero, omitto).
    A.
    In gen., to leave behind by removing one's self; to leave, move away from; to leave, abandon (a person or thing).
    1.
    Lit.:

    puerum apud matrem domi,

    Plaut. Men. prol. 28:

    ipse abiit foras, me reliquit pro atriensi in sedibus,

    id. Poen. 5, 5, 4:

    me filiis Relinquont quasi magistrum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 22:

    dicerent non me plane de provinciā decessisse, quoniam alterum me reliquissem,

    Cic. Fam. 2, 15, 4:

    C. Fabium legatum cum legionibus II. castris praesidio relinquit,

    Caes. B. G. 7, 40:

    cum me servum in servitute pro te hic reliqueris,

    Plaut. Capt. 2, 3, 75; cf. id. ib. 5, 1, 18:

    fratrem, sc. in provinciā,

    Cic. Fam. 2, 15, 4:

    post tergum hostem relinquere,

    Caes. B. G. 4, 22; cf. id. ib. 7, 11:

    ille omnibus precibus petere contendit, ut in Galliā relinqueretur,

    might be left behind, id. ib. 5, 6:

    greges pecorum... sub opacā valle reliquit,

    Ov. M. 11, 277 et saep.:

    ea causa miles hic reliquit symbolum,

    Plaut. Ps. 1, 1, 53:

    hic exemplum reliquit ejus,

    id. ib. 2, 2, 56:

    (Hecuba) Hectoris in tumulo canum de vertice crinem... relinquit,

    leaves behind, Ov. M. 13, 428:

    (cacumina silvae) limum tenent in fronde relictum,

    left behind, remaining, id. ib. 1, 347.— To leave behind one's self by moving away:

    longius delatus aestu, sub sinistrā Britanniam relictam conspexit,

    Caes. B. G. 5, 8:

    jamque hos, jamque illos, populo mirante, relinquit,

    Sil. 16, 503; cf. in pass., to remain or be left behind, Lucr. 5, 626.—
    2.
    Trop.: hanc eram ipsam excusationem relicturus ad Caesarem, was about to leave behind me just this excuse (for my departure), Cic. Att. 9, 6, 1:

    aculeos in animis,

    id. Brut. 9, 38:

    quod coeptum est dici, relinquitur in cogitatione audientium,

    Auct. Her. 4, 30, 41:

    aetate relictā,

    Ov. M. 7, 170:

    repetat relicta,

    Hor. Ep. 1, 7, 97.—

    Of rank or merit: (Homerus) omnes sine dubio et in omni genere eloquentiae procul a se reliquit,

    Quint. 10, 1, 51.—
    B.
    In partic.
    1. a.
    Lit.:

    ea mortua est: reliquit filiam adulescentulam,

    Ter. Heaut. 3, 3, 41:

    cum pauper cum duobus fratribus relictus essem,

    Varr. R. R. 3, 16, 2; cf.:

    pauper jam a majoribus relictus,

    Nep. Epam. 2, 1:

    agri reliquit ei non magnum modum,

    Plaut. Aul. prol. 13:

    heredem testamento reliquit hunc P. Quintium,

    Cic. Quint. 4, 15:

    cum ei testamento sestertiūm milies relinquatur,

    id. Off. 3, 24, 93:

    non, si qui argentum omne legavit, videri potest signatam quoque pecuniam reliquisse,

    Quint. 5, 11, 33:

    qui mihi reliquit haec quae habeo omnia,

    Ter. Eun. 1, 2, 40:

    cedo, quid reliquit Phania,

    id. Hec. 3, 5, 8 and 13:

    fundos decem et tres reliquit,

    Cic. Rosc. Am. 7, 20:

    aliquantum aeris alieni,

    id. Quint. 4, 15:

    servus aut donatus aut testamento relictus,

    Quint. 5, 10, 67:

    alicui arva, greges, armenta,

    Ov. M. 3, 585:

    se testamento liberum relictum,

    Dig. 21, 1, 17, § 16.—
    b.
    Trop., to leave, leave behind one:

    consiliorum ac virtutum nostrarum effigiem,

    Cic. Arch. 12, 30:

    qui sic sunt, haud multum heredem juvant, Sibi vero hanc laudem relinquont: vixit, dum vixit, bene,

    Ter. Hec. 3, 5, 11:

    rem publicam nobis,

    Cic. Rep. 1, 46, 70; cf.:

    statum civitatis,

    id. ib. 1, 21, 34; id. Par. 1, 2, 10:

    opus alicui,

    id. Rep. 1, 22, 35: memoriam [p. 1558] aut brevem aut nullam, id. Off. 2, 16, 55:

    monumentum audaciae suae aeternum,

    id. Verr. 2, 1, 49, § 129:

    quae scripta nobis summi ex Graeciā sapientissimique homines reliquerunt,

    id. Rep. 1, 22, 35:

    scriptum in Originibus,

    id. Brut. 19, 75:

    scripta posteris,

    Quint. 1, praef. 1:

    in scriptis relictum,

    Cic. de Or. 2, 46, 194:

    orationes reliquit et annales,

    id. Brut. 27, 106:

    duo tantum volumina,

    Suet. Gram. 7:

    librum de suis rebus imperfectum,

    id. ib. 12; cf.:

    si non omnia vates Ficta reliquerunt,

    Ov. M. 13, 734:

    pater, o relictum Filiae nomen,

    Hor. C. 3, 27, 34.—
    2.
    To leave a thing behind; to leave remaining; to allow or permit to remain, to let remain, leave; pass., to be left, to remain.
    a.
    Lit.:

    nihil relinquo in aedibus, Nec vas, nec vestimentum,

    Ter. Heaut. 1, 1, 88:

    multis autem non modo granum nullum, sed ne paleae quidem ex omni fructu atque ex annuo labore relinquerentur,

    Cic. Verr. 2, 3, 48, § 114:

    nihil de tanto patrimonio,

    id. Rosc. Am. 3, 10:

    equitatus partem illi adtribuit, partem sibi reliquit,

    Caes. B. G. 7, 34:

    angustioribus portis relictis,

    id. ib. 7, 70;

    41: unam (filiam) minimamque relinque,

    leave to me, Ov. M. 6, 299:

    jam pauca aratro jugera regiae Moles relinquent,

    Hor. C. 2, 15, 2:

    dapis meliora relinquens,

    id. S. 2, 6, 89:

    magis apta tibi tua dona relinquam,

    id. Ep. 1, 7, 43:

    haec porcis hodie comedenda relinquis,

    id. ib. 1, 7, 19; cf.:

    habitanda fana Apris reliquit,

    id. Epod. 16, 20:

    relinquebatur una per Sequanos via,

    remained, Caes. B. G. 1, 9; cf.:

    unā ex parte leniter acclivis aditus relinquebatur,

    id. ib. 2, 29:

    se cum paucis relictum videt,

    Sall. C. 60, 7:

    nec aliud dicionis Atheniensium praeter ipsam urbem reliquit,

    Just. 5, 7, 3.—
    b.
    Trop.:

    quasi corpori reliqueris Tuo potestatem coloris ulli capiendi mala,

    Plaut. Truc. 2, 2, 37:

    quam igitur relinquis populari rei publicae laudem?

    Cic. Rep. 3, 35, 48:

    ut vobis non modo dignitatis retinendae, sed ne libertatis quidem recuperandae spes relinquatur,

    id. Agr. 1, 6, 17:

    ceterorum sententiis semotis, relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum voluptate certatio,

    id. Fin. 2, 14, 44; cf.:

    ne qua spes in fugā relinqueretur,

    Caes. B. G. 1, 51:

    nullā provocatione ad populum contra necem et verbera relicta,

    Cic. Rep. 2, 37, 62; Hor. S. 1, 10, 51:

    quis igitur relictus est objurgandi locus?

    Ter. And. 1, 1, 127; cf.:

    nihil est preci loci relictum,

    id. ib. 3, 4, 22; id. Phorm. 3, 3, 14;

    and, in another sense: plane nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum,

    i. e. he leaves no occasion for them, renders them superfluous, Cic. Fam. 1, 1, 2:

    ne cui iniquo relinqueremus vituperandi locum,

    id. Q. Fr. 2, 4, 1:

    Aedui nullum sibi ad cognoscendum spatium relinquunt,

    Caes. B. G. 7, 42:

    spatium deliberandi,

    Nep. Eun, 12, 3:

    vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit,

    Cic. Quint. 15, 49; Plaut. Cas. 2, 3, 33; cf. Cic. Brut. 72, 253 (v. Bernhardy ad loc.):

    vita relicta est tantum modo,

    Ov. P. 4, 16, 49:

    quod munitioni castrorum tempus relinqui volebat,

    Caes. B. G. 5, 9 fin.:

    mihi consilium et virtutis vestrae regimen relinquite,

    Tac. H. 1, 84:

    suspicionem alicui relinquere,

    Suet. Caes. 86:

    aliquem veniae vel saevitiae alicujus,

    Tac. H. 1, 68 fin.:

    aliquem poenae,

    Plin. Ep. 2, 11, 20:

    aliquem poenae,

    Ov. M. 7, 41: leto, poenaeque, id. id. 14, 217; cf.:

    urbem direptioni et incendiis,

    to give up, surrender, abandon, Cic. Fam. 4, 1, 2:

    neu relinquas hominem innocentem ad alicujus tui dissimilis quaestum,

    do not leave, id. ib. 13, 64:

    aliquid in alicujus spe,

    id. Div. in Caecil. 8, 26; cf. id. ib. 4, 16. — Poet., with obj.-clause:

    (metus) Omnia suffundens mortis nigrore, neque ullam Esse voluptatem liquidam puramque relinquit,

    Lucr. 3, 40; 1, 703; Ov. M. 14, 100:

    dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,

    Hor. S. 1, 1, 52; Sil. 3, 708: nihil relinquitur nisi fuga, there is nothing left, nothing remains, but, etc., Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6:

    relinquitur illud, quod vociferari non destitit, non debuisse, etc.,

    Cic. Fl. 34, 85; cf.:

    mihi nihil relicti quicquam aliud jam esse intellego,

    Plaut. Merc. 3, 4, 81.— Impers. relinquitur, with ut (Zumpt, Gram. §

    621): relinquitur, ut, si vincimur in Hispaniā, quiescamus,

    it remains, that, Cic. Att. 10, 8, 2; cf.: relinquebatur, ut neque longius ab agmine legionum discedi Caesar pateretur, Caes. B. G. 5, 19 fin. — In a logical conclusion: relinquitur ergo, ut omnia tria genera sint causarum, hence it follows that, etc., Cic. Inv. 1, 9, 12; id. Div. 2, 5, 14.—
    3.
    With double predicate, to leave a thing behind in a certain state; to leave, let remain, suffer to be, etc.:

    eum Plautus locum Reliquit integrum,

    has left untouched, Ter. Ad. prol. 10:

    praesertim cum integram rem et causam reliquerim,

    have left unaltered, Cic. Att. 5, 21, 13; cf.:

    Scaptius me rogat, ut rem sic relinquam,

    id. ib. 5, 21, 13, §

    12: Morini, quos Caesar in Britanniam proficiscens pacatos reliquerat,

    Caes. B. G. 4, 37; cf.:

    amici, quos incorruptos Jugurtha reliquerat,

    Sall. J. 103, 2:

    reliquit (eam) Incertam et tristi turbatam volnere mentis,

    Verg. A. 12, 160:

    (naves) in litore deligatas ad ancoram relinquebat,

    Caes. B. G. 5, 9:

    erat aeger in praesidio relictus,

    id. ib. 6, 38:

    in mediis lacerā nave relinquor aquis,

    Ov. P. 2, 3, 28:

    quod insepultos reliquissent eos, quos, etc.,

    Cic. Rep. 4, 8, 26; 2, 11, 21:

    aliquid incohatum,

    id. ib. 1, 35, 55; cf.:

    inceptam oppugnationem,

    to give up, abandon, quit, Caes. B. G. 7, 17:

    incoepta fila,

    Ov. M. 6, 34:

    infecta sacra,

    id. ib. 6, 202:

    opus incoeptum,

    id. A. A. 2, 78:

    verba imperfecta,

    id. H. 13, 13:

    pro effectis relinquunt, vixdum incohata,

    Quint. 5, 13, 34:

    aliquid injudicatum,

    id. 10, 1, 67:

    aliquid neglectum,

    id. 1, 1, 29:

    incertum,

    id. 2, 10, 14:

    tantas copias sine imperio,

    Caes. B. G. 7, 20 init.; cf.:

    sine ture aras,

    Ov. M. 8, 277:

    verbum in ambiguo,

    Lucr. 4, 1137:

    mulierem nullam nominabo: tantum in medio relinquam,

    Cic. Cael. 20, 48; cf.:

    correptio in dubio relicta,

    Quint. 7, 9, 13.
    II.
    (With the idea of the verb predominant.) To leave behind one, to leave, go away from; to forsake, abandon, desert a person or thing.
    A.
    In gen.
    1.
    Lit.:

    ubi illaec obsecrost quae me hic reliquit,

    Plaut. Truc. 2, 6, 32: relinquamus nebulonem hunc, Scip. Afr. ap. Gell. 4, 18, 3; cf.:

    non ego te hic lubens relinquo neque abeo abs te,

    Plaut. Am. 1, 3, 33:

    domum propinquosque reliquisse,

    Caes. B. G. 1, 44; cf. id. ib. 1, 30:

    relictis locis superioribus,

    Hirt. B. G. 8, 36:

    loci relinquendi facultas,

    Caes. B. G. 3, 4 fin.:

    Ilio relicto,

    Hor. C. 1, 10, 14:

    urbes,

    id. ib. 2, 20, 5:

    moenia,

    id. Epod. 17, 13:

    litus relictum Respicit,

    Ov. M. 2, 873:

    Roma relinquenda est,

    id. Tr. 1, 3, 62:

    colles clamore relinqui (sc.: a bubus),

    were left behind, Verg. A. 8, 216 Wagn.:

    limen,

    id. ib. 5, 316:

    mensas,

    id. ib. 3, 213:

    dominos,

    Cat. 61, 51:

    volucres Ova relinquebant,

    Lucr. 5, 802 et saep.—
    2.
    Trop.: me somnu' reliquit, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 52 Vahl.); cf.:

    quem vita reliquit,

    Lucr. 5, 63: reliquit aliquem vita, for to die, Ov. M. 11, 327:

    ubi vita tuos reliquerit artus,

    id. Ib. 339;

    for which, also, reversely: animam relinquam potius, quam illas deseram,

    Ter. Ad. 3, 4, 52; so,

    vitam,

    Verg. G. 3, 547; cf. Tac. A. 4, 34:

    lucem,

    Verg. A. 4, 452:

    lumen vitale,

    Ov. M. 14, 175:

    consitus sum senectute, vires Reliquere,

    Plaut. Men. 5, 2, 6:

    aliquem animus,

    id. Mil. 4, 8, 37; Caes. B. G. 6, 38:

    animus reliquit euntem,

    Ov. M. 10, 459:

    aliquem anima,

    Nep. Eum. 4, 2:

    ab omni honestate relictus,

    abandoned, destitute of, Cic. Rab. Perd. 8, 23:

    ab alterā (quartanā) relictum esse,

    id. Att. 8, 6, 3; cf. Hor. S. 2, 3, 290.—
    B.
    In partic., pregn., to leave in the lurch; to forsake, abandon, desert, etc. (v. desero, destituo, prodo).
    1.
    Lit.:

    qui... Reliquit deseruitque me,

    has forsaken me, has given me the slip, Plaut. Most. 1, 3, 45; cf.:

    reliquit me homo atque abiit,

    Ter. And. 4, 4, 5:

    succurrere relictae,

    Verg. A. 9, 290.—

    Of the forsaking of a lover by his mistress,

    Plaut. Truc. 2, 4, 64; Tib. 3, 6, 40; Prop. 1, 6, 8; Ov. H. 10, 80; id. M. 8, 108:

    paucos, qui ex fugā evaserant, reliquerunt,

    i. e. let them escape, Caes. B. G. 3, 19. — Of things, to leave, give up, abandon, etc.:

    argentum si relinquo ac non peto, etc.,

    Plaut. Aul. 1, 2, 31:

    auctores signa relinquendi et deserendi castra,

    Liv. 5, 6; cf.:

    relictā non bene parmulā,

    Hor. C. 2, 7, 10.—
    2.
    Trop., to leave, let alone, give up, resign, neglect, forsake, abandon, relinquish:

    rem et causam et utilitatem communem non relinquere solum, sed etiam prodere,

    Cic. Caecin. 18, 50 (for which:

    derelinquo jam communem causam,

    id. ib. 35, 103):

    jus suum dissolute,

    id. ib. 36, 103:

    affectum, cum ad summum perduxerimus,

    Quint. 6, 1, 29:

    (puella) Quod cupide petiit, mature plena reliquit,

    Hor. Ep. 2, 1, 100: eum rogato, ut relinquat alias res et huc veniat, to leave or lay aside every thing else, Plaut. Rud. 4, 6, 8; cf.:

    omnibus relictis rebus,

    id. Cist. 1, 1, 6; so,

    relictis rebus (omnibus),

    id. Ep. 4, 2, 35; id. Truc. 2, 1, 25; Ter. And. 2, 5, 1; id. Eun. 1, 2, 86; id. Heaut. 4, 7, 12; Lucr. 3, 1071; Cic. de Or. 3, 14, 51; Caes. B. C. 3, 102; cf.

    also: res omnes relictas habeo prae quod tu velis,

    Plaut. Stich. 2, 2, 38:

    omnia relinques, si me amabis, cum, etc.,

    Cic. Fam. 2, 14:

    et agrorum et armorum cultum,

    to give up, abandon, neglect, id. Rep. 2, 4, 7:

    si tu ea relinquis et deseris,

    id. Verr. 2, 4, 36, § 80:

    studium exquirendi,

    id. Ac. 1, 3, 7:

    agrum alternis annis,

    to suffer to lie fallow, Varr. R. R. 1, 44, 3:

    loca relicta,

    uncultivated, wild lands, Front. Limit. p. 42 Goes.; so,

    relictae possessiones,

    Cic. Agr. 1, 1, 3:

    milites bellum illud, quod erat in manibus, reliquisse,

    abandoned, relinquished, id. Rep. 2, 37, 63; cf. possessionem, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    obsidionem,

    to raise the siege, Liv. 5, 48:

    caedes relinquo, libidines praetereo,

    leave unmentioned, Cic. Prov. Cons. 3, 6:

    consulto relinquere (locum), opp. praetermittere,

    id. Off. 3, 2, 9; cf.:

    hoc certe neque praetermittendum neque relinquendum est,

    id. Cat. 3, 8, 18; and:

    audistis haec, judices, quae nunc ego omnia praetereo et relinquo,

    id. Verr. 2, 3, 44, § 106;

    in this sense also,

    id. Brut. 45, 165; cf. id. ib. 19, 76; Hor. A. P. 150:

    cur injurias tuas conjunctas cum publicis reliquisti?

    left unnoticed, uncensured, Cic. Verr. 2, 1, 33, § 84; cf.:

    vim et causam efficiendi reliquerunt,

    id. Fin. 1, 6, 18:

    vos legatum omni supplicio interfectum relinquetis?

    id. Imp. Pomp. 5, 11:

    quis est, qui vim hominibus armatis factam relinqui putet oportere,

    id. Caecin. 3, 9.— Poet., with obj.clause:

    quod si plane contueare, mirari multa relinquas,

    leave off, cease, Lucr. 6, 654.

    Lewis & Short latin dictionary > relinquo

  • 20 victus

    1.
    victus, a, um, Part. of vinco.
    2.
    victus, ūs (ante-class. collat. form of the gen. sing. victuis, Varr. ap. Non. p. 494, 11:

    victi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 75; also cited ap. Non. p. 484, 10), m. [vivo].
    I.
    That upon which one lives; sustenance, nourishment, provisions, victuals:

    tenuis victus cultusque,

    Cic. Lael. 23, 86:

    tenuissimus,

    id. Fin. 2, 28, 90; id. Quint. 15, 49; id. Tusc. 5, 34, 99; id. Off. 1, 4, 12; Caes. B. G. 6, 22; 6, 23 fin.; Hor. S. 1, 1, 98; 2, 2, 53; dat. victu, Lucil. ap. Gell. 4, 16, 6; Verg. G. 4, 158.— Plur., Plaut. Mil. 3, 1, 142; Cic. Fin. 5, 4, 10; Ov. M. 15, 104 al.—
    B.
    In jurid. lang., necessaries of life, inclusive of clothing, Dig. 50, 16, 43; 50, 16, 44.—
    II.
    A way of life, mode of living, with reference to the necessities of life (class.; cf.

    vita): in victu considerare oportet, apud quos et quo more et cujus arbitratu sit educatus, etc.,

    Cic. Inv. 1, 25, 35: consuetudo victūs, manner of living or subsisting, Caes. B. G. 1, 31:

    quali igitur victu sapiens utetur?

    Hor. S. 2, 2, 63.—Esp., with vita:

    Gaius Tuditanus, omni vitā atque victu excultus atque expolitus,

    Cic. Brut. 25, 95:

    ego autem nobilium vitā victuque mutato mores mutari civitatem puto,

    id. Leg. 3, 14, 32:

    splendidus non minus in vitā quam victu,

    Nep. Alcib. 1, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > victus

См. также в других словарях:

  • vita (1) — {{hw}}{{vita (1)}{{/hw}}s. f. 1 (biol.) Complesso delle proprietà quali la nutrizione, la respirazione e la riproduzione, che caratterizzano la materia vivente: vita animale, vegetale; vita vegetativa, sensitiva | (gener.) Condizione, stato di… …   Enciclopedia di italiano

  • VITA 34 — International Unternehmensform Aktiengesellschaft[1] ISIN DE000A0BL849 …   Deutsch Wikipedia

  • Vita 34 — International Unternehmensform Aktiengesellschaft[1] ISIN DE000A0BL849 …   Deutsch Wikipedia

  • Vita 34 AG — Vita 34 International Unternehmensform Aktiengesellschaft[1] ISIN DE000A0BL849 …   Deutsch Wikipedia

  • Vita — or VITA may refer to:* Vita (Latin and Italian language for life ), a brief biography, often that of a saint (i.e. a hagiography) * A curriculum vitae * Vita (β), the 2nd letter of the Greek alphabet * VITA, a brand name of beverages in Hong Kong …   Wikipedia

  • viţă — VÍŢĂ, viţe, s.f. I. (Adesea determinat prin de vie ) Nume dat mai multor plante perene cu rădăcina puternică, cu tulpina lipsită de susţinere proprie, din care ies mlădiţe cu cârcei agăţători, cu frunze mari, crestate adânc şi cu fructele în… …   Dicționar Român

  • Vita TV — Страна  Россия Дата начала вещания ноябрь 2008 года Руководители Пётр Попов, Артём Каверин …   Википедия

  • VITA — inter nomina S. Cenae, apud Scriptores Ecclesiasticos occurrentia. Augustin. de remiss. peccator. contra Pelagium, l. 1. c. 24. optime Punici Christiani, Baptismum ipsum nihil aliud, quam Salutem. et sacramentum corporis Christi nihil aliud,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • vită — VÍTĂ, vite, s.f. Nume generic dat animalelor domestice mari, mai ales cornutelor; p. gener. animal. ♢ Vite mari (sau albe) = denumire generică pentru boi şi vaci. Vite mici (sau mărunte) = denumire generică pentru oi şi capre. ♦ Epitet dat unui… …   Dicționar Român

  • Vita — f English and Danish: 19th century coinage, either directly from Latin vita life, or else as a feminine form of VITUS (SEE Vitus). It has been borne most notably by the English writer Vita Sackville West (1892–1962), in whose case it was a pet… …   First names dictionary

  • Vita — Vita,die:1.⇨Leben(3)–2.⇨Lebensbeschreibung Vita→Biografie …   Das Wörterbuch der Synonyme

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»