Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

verbi+c

  • 1 Verbi causa

    = Verbi gratia; сокр. v. g.
    Например.

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Verbi causa

  • 2 Verbi gratia

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Verbi gratia

  • 3 verbi gratia

       por ejemplo
       Ver: exempli gratia

    Locuciones latinas > verbi gratia

  • 4 verbigena

    verbi-gena, ae f. [ gigno ]
    рождённый словом, т. е. Christus Eccl

    Латинско-русский словарь > verbigena

  • 5 verbum

    verbum, i, n. [st2]1 [-] mot, terme, expression, parole. [st2]2 [-] au plur. formule de serment. [st2]3 [-] injures, outrages (en paroles). [st2]4 [-] allégation, chose mise en avant. [st2]5 [-] mot, vain mot, apparence. [st2]6 [-] Quint. verbe (t. de gram). [st2]7 [-] Plaut. Ter. proverbe, adage, sentence. [st2]8 [-] Hier. le Verbe (traduction du grec Λόγος = le Christ).    - verba: la forme ([] fond, [res, sententia, summa).    - verbo, non re, Cic. Liv.: en parole, non en action.    - verbo... scripturā: de vive voix... par écrit.    - verbum nullum fecit, Plaut.: il n'a rien dit.    - verba publica: les mots de tout le monde.    - qui verbum numquam in publico fecerunt, Cic. Brut. 78: qui n'ont jamais parlé en public (qui n'ont jamais fait de discours).    - uno verbo: en un mot, bref, en somme, enfin.    - verba facere: parler.    - ad verbum, in verbum, verbum pro verbo: (traduire) mot pour mot, mot à mot.    - verbi causā (gratiā): par exemple.    - meis verbis, Cic.: en mon nom, de ma part.    - verbum voluptatis, Cic. Fin. 2: le mot "plaisir".    - uti verbo alicujus, Cic.: employer l'expression de qqn.    - verbis minoribus uti, Ov.: modérer son langage.    - pax, te tribus verbis volo, Plaut. Trin.: paix! je veux te dire seulement deux mots.    - liberi verbo, Cic.: libres de nom seulement.    - verba sunt! Ter.: ce ne sont que des sornettes!    - verba dare alicui: en faire accroire à qqn, payer qqn de mots, lui en conter.    - experior curis dare verba meis, Ov. Tr. 5, 7, 40: j'essaie de tromper mes ennuis.    - de quo ego verbum feci numquam, Cic.: je n'ai jamais parlé de lui.    - pactio verbis facta, Cic.: engagement verbal.    - vetus verbum hoc quidem est + prop. inf. Ter.: c'est un vieux dicton qui dit que....    - in principio erat Verbum et Verbum erat apud Deum et Deus erat Verbum, Hier.: au commencement était le Verbe et le Verbe était avec Dieu et le Verbe était Dieu.    - verbūm (= verborum) sat est, Plaut. Truc.: assez parlé!
    * * *
    verbum, i, n. [st2]1 [-] mot, terme, expression, parole. [st2]2 [-] au plur. formule de serment. [st2]3 [-] injures, outrages (en paroles). [st2]4 [-] allégation, chose mise en avant. [st2]5 [-] mot, vain mot, apparence. [st2]6 [-] Quint. verbe (t. de gram). [st2]7 [-] Plaut. Ter. proverbe, adage, sentence. [st2]8 [-] Hier. le Verbe (traduction du grec Λόγος = le Christ).    - verba: la forme ([] fond, [res, sententia, summa).    - verbo, non re, Cic. Liv.: en parole, non en action.    - verbo... scripturā: de vive voix... par écrit.    - verbum nullum fecit, Plaut.: il n'a rien dit.    - verba publica: les mots de tout le monde.    - qui verbum numquam in publico fecerunt, Cic. Brut. 78: qui n'ont jamais parlé en public (qui n'ont jamais fait de discours).    - uno verbo: en un mot, bref, en somme, enfin.    - verba facere: parler.    - ad verbum, in verbum, verbum pro verbo: (traduire) mot pour mot, mot à mot.    - verbi causā (gratiā): par exemple.    - meis verbis, Cic.: en mon nom, de ma part.    - verbum voluptatis, Cic. Fin. 2: le mot "plaisir".    - uti verbo alicujus, Cic.: employer l'expression de qqn.    - verbis minoribus uti, Ov.: modérer son langage.    - pax, te tribus verbis volo, Plaut. Trin.: paix! je veux te dire seulement deux mots.    - liberi verbo, Cic.: libres de nom seulement.    - verba sunt! Ter.: ce ne sont que des sornettes!    - verba dare alicui: en faire accroire à qqn, payer qqn de mots, lui en conter.    - experior curis dare verba meis, Ov. Tr. 5, 7, 40: j'essaie de tromper mes ennuis.    - de quo ego verbum feci numquam, Cic.: je n'ai jamais parlé de lui.    - pactio verbis facta, Cic.: engagement verbal.    - vetus verbum hoc quidem est + prop. inf. Ter.: c'est un vieux dicton qui dit que....    - in principio erat Verbum et Verbum erat apud Deum et Deus erat Verbum, Hier.: au commencement était le Verbe et le Verbe était avec Dieu et le Verbe était Dieu.    - verbūm (= verborum) sat est, Plaut. Truc.: assez parlé!
    * * *
        Verbum, verbi. Terent. Parolle, Mot, Verbe.
    \
        De exclusione verbum nullum. Terent. On n'en parle point, On n'en dit pas un mot.
    \
        Si verbo titubarint. Cic. S'ils ont failli à parler.
    \
        Verba istaec sunt. Terent. Ce ne sont que parolles.
    \
        Copia cassa verborum. Lucret. Grand language inutile.
    \
        Canina verba. Ouid. Injures, ou Detractions.
    \
        Indomita. Seneca. Parolles oultrageuses et injurieuses.
    \
        Minantia. Ouid. Menasses.
    \
        Ouantia. Sil. Parolles haultaines et glorieuses, ou superbes.
    \
        Suspensa semper et obscura verba. Tacit. Parolles à double visage, ou ambigues et ambagieuses.
    \
        Violenta. Ouid. Parolles audacieuses et oultrageuses.
    \
        Accommodare alicui verba. Quintil. Luy accommoder et bailler parolles à luy convenables.
    \
        Capta verbis puella. Ouid. Deceues par belles parolles.
    \
        Claudere verba pedibus. Horat. Composer des vers.
    \
        Claudere verba modis imparibus. Ouid. Composer vers elegiaques.
    \
        Cogere verba in pedes. Ouid. Composer des vers.
    \
        Tabellis verba committere. Ouid. Escrire en tablettes.
    \
        Compellare aliquem amicis verbis. Virgil. Parler à aucun amiablement.
    \
        Concipere verba. Ouid. Bastir une formule de parler.
    \
        Verbis grauibus confici ab aliquo et trucidari. Cic. Estre griefvement oultragé par aucun de grosses parolles et injurieuses.
    \
        Dare verba alicui. Ouid. Le tromper et abuser, Le paistre de parolles.
    \
        Dare verba ventis. Ouid. Parler en vain.
    \
        Dare verba in ventos. Ouid. Perdre ses parolles, Parler à un qui n'escoute point, Autant en emporte le vent.
    \
        Effingere verba alicuius. Quintil. Contrefaire, Imiter.
    \
        Exprimere verbum de, vel e verbo. Terent. Tourner d'un language en un autre de mot à mot.
    \
        Facere verba mortuo. Terentius. Perdre sa peine, Parler à un homme mort.
    \
        Fundere verba. Ouid. Parler copieusement.
    \
        Fundere verba. Cic. Parler sans cesse et sans propos, Perdre parolles, Ne faire que causer.
    \
        Ministrat verba vinum. Horat. Le vin fait parler des gents.
    \
        Modulanda verba fidibus. Horat. Vers ou chansons à jouer sur le luc.
    \
        Obuoluere vitium decoris verbis. Horatius. Cacher son vice par belles et honnestes parolles.
    \
        Parcite verbis male ominatis. Horat. Gardez vous de dire parolles, etc.
    \
        Perdere verba. Seneca. Parler en vain.
    \
        Posita verba in vsu quotidiano. Quintil. Mots communeement usitez.
    \
        Profundere verba ventis. Lucret. Parler en vain, Perdre ses parolles.
    \
        Totidem verbis recitare. Cic. De mot à mot.
    \
        Reddere verba. Ouid. Respondre.
    \
        Reddere verbum verbo. Horatius. Rendre et translater mot pour mot.
    \
        Verbum pro verbo reddere, Idem. Cic. Rendre mot pour mot.
    \
        Eisdem verbis, siue ad verbum reddere quod cogitauimus. Cic. En mesmes termes.
    \
        Repetere verba. Ouid. Repeter, Redire, Relire, Resumer, Dire de rechef.
    \
        Respondere verbum verbo. Terent. Respondre à chasque mot, et n'en laisser pas un.
    \
        Retentare intermissa verba. Ouid. Essayer de rechef à parler.
    \
        Retenta verba dolore. Ouid. Retenuz et arrestez.
    \
        Socianda verba chordis. Horat. Vers ou chansons à jouer sur les instruments de musique.
    \
        Trahere, verba. Sil. Parler à grande difficulté, Trainer sa parolle.
    \
        Verba de verbis trahere. Quintil. Faire entresuyvir un propos.
    \
        Transferre totidem verbis. Cicero. Rendre, ou translater mot pour mot.
    \
        Vincere verbis aliquid. Virgil. En venir au dessus, Descrire par bons vers une chose fort difficile.
    \
        Verbum. Terent. Un commun dict, Proverbe, Parolle qu'on dit communeement.
    \
        Vtinam istuc verbum ex animo ac vere diceres. Terent. Ceste parolle.
    \
        Quid istuc verbi est? Plaut. Que signifie ceste parolle?
    \
        Verbis meis salutem ei adscribito. Cic. Salue le en mon nom.
    \
        Atticae meis verbis suauium des. Cic. Baise la en mon nom.
    \
        Verbum sat est. Plaut. Il suffit d'un mot.
    \
        Verbi gratia, et Verbi causa, quod et Exempli gratia dicitur. Cic. En maniere de parler, Comme par maniere de parler, Pour exemple.
    \
        In verbo vestigia torsit. Virgil. A la derniere parolle, ou En disant le dernier mot il s'en alla.

    Dictionarium latinogallicum > verbum

  • 6 verbum

    verbum, i ( gen. plur. verbūm, Plaut. As. 1, 3, 1; id. Bacch. 4, 8, 37; id. Truc. 2, 8, 14), n. [from the root er; Gr. ERô, whence eirô and rhêma, what is spoken or said; cf. Goth. vaurd; Germ. Wort; Engl. word], a word; plur., words, expressions, language, discourse, conversation, etc. (cf.: vox, vocabulum).
    I.
    In gen.:

    verbum nullum fecit,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 58:

    si ullum verbum faxo,

    id. Men. 1, 2, 47:

    qui verbum numquam in publico fecerunt,

    Cic. Brut. 78, 270; so,

    facere,

    to talk, chat, discourse, converse, id. Verr. 2, 4, 65, § 147; id. Imp. Pomp. 10, 27; id. Planc. 8, 20 al.:

    spissum istud amanti est verbum veniet, nisi venit,

    Plaut. Cist. 1, 1, 77; cf. id. Most. 5, 1, 2:

    videtis hoc uno verbo unde significari res duas et ex quo et a quo loco,

    Cic. Caecin. 30, 88:

    verbum voluptatis,

    id. Fin. 2, 23, 75 (for which:

    vox voluptatis,

    id. ib. 2, 2, 6); cf.:

    libenter verbo utor Catonis (i. e. origines),

    id. Rep. 2, 1, 3:

    verbum usitatius et tritius,

    id. Ac. 1, 7, 27:

    verbum scribere... verbi litterae,

    id. de Or. 2, 30, 130:

    nec vero ullum (verbum) aut durum aut insolens, aut humile aut longius ductum, etc.,

    id. Brut. 79, 274: si pudor, si modestia, si pudicitia, si uno verbo temperantia (literally, in one word; cf. B. 2. infra), id. Fin. 2, 22, 73.— Plur.:

    verba rebus impressit,

    Cic. Rep. 3, 2, 3:

    in quo etiam verbis ac nominibus ipsis fuit diligens (Servius Tullius),

    id. ib. 2, 22, 40:

    quid verbis opu'st?

    Plaut. Am. 1, 1, 289:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    verba facere,

    to speak, Caes. B. G. 2, 14: contumelia verborum, insulting or abusive language, id. ib. 5, 58:

    ut verbis, quid sit, definiam,

    Cic. Rep. 1, 24, 38:

    verba ponenda sunt, quae vim habeant illustrandi, nec ab usu sint abhorrentia, grandia, plena, sonantia, etc.,

    id. Part. Or. 15, 53:

    dialecticorum verba nulla sunt publica: suis utuntur,

    id. Ac. 1, 7, 25:

    verborum delectum originem esse eloquentiae,

    id. Brut. 72, 253 et saep.:

    multis verbis ultro citroque habitis ille nobis est consumptus dies,

    much talk on both sides, id. Rep. 6, 9, 9; cf. id. ib. 3, 4, 7: accusabat Canutius Scamandrum verbis tribus, venenum esse deprehensum (literally, in three words; cf. B. 2. b. infra), Cic. Clu. 18, 50.—Prov.: verba facit emortuo, he talks to the dead, i. e. in vain, Plaut. Poen. 4, 2, 18;

    for which: verba fiunt mortuo,

    Ter. Phorm. 5, 8 (9), 26.—
    B.
    Adverbial phrases.
    1.
    Ad verbum, verbum e (de, pro), verbo, or simply verbum verbo, to a word, word for word, exactly, literally (Cic. uses verbum e or ex verbo where the exact equivalent of a single word is given; verbum pro verbo of the literal translation of a passage; v. infra):

    fabellae Latinae ad verbum de Graecis expressae,

    Cic. Fin. 1, 2, 4; cf. Suet. Caes. 30 fin.:

    ediscere ad verbum,

    Cic. de Or. 1, 34, 157:

    ea quae modo expressa ad verbum dixi,

    id. Tusc. 3, 19, 44:

    somnium mirifice ad verbum cum re convenit,

    id. Div. 1, 44, 99: quae Graeci pathê appellant:

    ego poteram morbos, et id verbum esset e verbo,

    id. Tusc. 3, 4, 7: istam katalêpsin, quam, ut dixi, verbum e verbo exprimentes, comprehensionem dicemus, id. Ac. 2, 10, 31; id. Fin. 3, 4, 15; id. Top. 8, 35; id. Ac. 2, 6, 17:

    verbum de verbo expressum extulit,

    Ter. Ad. prol. 11:

    verbum pro verbo reddere,

    Cic. Opt. Gen. 5, 14:

    nec verbum verbo curabis reddere fidus Interpres,

    Hor. A. P. 133; cf.: ea sine scripto eisdem verbis reddebat, quibus cogitaverat, Cic. Brut. 88, 301.—
    2.
    Verbi causā or gratiā, for the sake of example, for example, for instance:

    si quis, verbi causā, oriente Caniculā natus est,

    Cic. Fat. 6, 12: M. Quid dicis igitur! A. Miserum esse verbi causā M. Crassum, id. Tusc. 1, 4, 12; id. Mil. 22, 60:

    qui verbi causā post mortem amici liberos ejus custodiant,

    Auct. Her. 4, 47, 60:

    ut propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, nos amemus,

    Cic. Fin. 5, 11, 30.—
    3.
    Uno verbo, or tribus verbis, or paucis verbis, in one word, in a word, briefly.
    a.
    Quin tu uno verbo dic, quid est quod me velis, Ter. And. 1, 1, 18; Cato, R. R. 157, 7:

    praetores, praetorios, tribunos plebis, magnam partem senatūs, omnem subolem juventutis unoque verbo rem publicam expulsam atque extirminatam suis sedibus,

    Cic. Phil. 2, 22, 54.—
    b.
    Pa. Brevin' an longinquo sermoni? Mi. Tribus verbis, Plaut. Mil. 4, 2, 30:

    pax, te tribus verbis volo,

    Plaut. Trin. 4, 2, 121.—
    c.
    Sed paucis verbis te volo, Plaut. Mil. 2, 4, 22; cf.:

    verbis paucis quam cito Alium fecisti me,

    id. Trin. 1, 2, 123; cf. also paucus, II. B.—
    4.
    Verbo.
    a.
    Orally, by word of mouth (opp. scripturā): C. Furnio plura verbo quam scripturā mandata dedimus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8, 5:

    cui verbo mandabo, quid, etc.,

    Vulc. Gall. Avid. Cass. 10, § 10.—
    b.
    Briefly, in a word:

    postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur,

    Sall. C. 52, 1:

    aut verbo adsentiebatur, aut pedibus in sententiam ibat,

    Liv. 27, 34, 7 Weissenb. ad loc.; 3, 40, 6; cf. also: rogatus a me etiamne majus quam dedecus, verbo de sententiā destitisti, at a word from me, Cic. Tusc. 2, 12, 28 Ernest. ad loc.—
    5.
    Meis, tuis, suis verbis, in my, thy, or his name; for me, thee, or him:

    gratum mihi feceris, si uxori tuae meis verbis eris gratulatus,

    Cic. Fam. 15, 8; 5, 11, 2; id. Att. 16, 11, 8:

    anulum quem ego militi darem tuis verbis,

    Plaut. Mil. 3, 3, 38; id. Bacch. 4, 4, 79:

    denuntiatum Fabio senatus verbis, ne, etc.,

    Liv. 9, 36, 14.
    II.
    In partic.
    A.
    Verbum, in the sing.
    1.
    Of an entire clause, a saying, expression, phrase, sentence (mostly anteclass.; cf.: sententia, dictum): Me. Plus plusque istuc sospitent quod nunc habes. Eu. Illud mihi verbum non placet:

    quod nunc habes!

    Plaut. Aul. 3, 6, 11; id. Cas. 2, 5, 39; id. Most. 1, 3, 18; 1, 3, 95; 1, 3, 139; Ter. And. 1, 5, 5; id. Eun. 1, 2, 95; id. Ad. 5, 8, 29.—
    2.
    Of a proverb:

    verum est verbum, quod memoratur: ubi amici, ibidem opus,

    Plaut. Truc. 4, 4, 32; so id. ib. 4, 5, 39; Ter. Ad. 5, 3, 17:

    quod verbum in pectus Jugurthae altius quam quisquam ratus erat descendit,

    Sall. J. 11, 7.—
    B.
    Pregn., mere talk, mere words (opp. to deed, fact, reality, etc.; cf.

    nomen): qui omnia verborum momentis, non rerum ponderibus examinet,

    Cic. Rep. 3, 8, 12; cf.:

    verbo et simulatione (opp. re verā),

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133; v. res: dolor est malum, ut disputas;

    existimatio, dedecus, infamia verba sunt atque ineptiae,

    empty words, id. Pis. 27, 65:

    verborum sonitus inanis,

    id. de Or. 1, 12, 51:

    in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes?

    in word, in name, id. Rep. 1, 31, 47. —Hence, verba dare (alicui), to give empty words, i. e. to deceive, cheat:

    cui verba dare difficile est,

    Ter. And. 1, 3, 6:

    vel verba mihi dari facile patior in hoc, meque libenter praebeo credulum,

    Cic. Att. 15, 16, A: descendit atque Gallis verba dedit, i. e. eluded, escaped from them, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24:

    curis dare verba,

    i. e. to beguile, drive away, Ov. Tr. 5, 7, 40.—
    C.
    In gram., a verb:

    Aristoteles orationis duas partes esse dicit, vocabula et verba, ut homo et equus, et legit et currit, etc.,

    Varr. L. L. 8, § 11 sq. Müll.; 9, § 95; 10, § 77 al.; Cic. de Or. 3, 49, 191.—
    D.
    In eccl. Lat. as a translation of logos, the second person of the Trinity, Vulg. Joan. 1, 1; id. 1 Joan. 5, 7; id. Apoc. 19, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > verbum

  • 7 verbum

        verbum ī, n    [cf. ρ)ῆμα; Eng. word], a word: pro his facit verba, speaks, Cs.: quod ego in senatu Graeco verba fecissem, had spoken: libenter verbo utor Catonis (i. e. origines): usitatius hoc verbum et tritius: si pudor, si modestia, si uno verbo temperantia, in a word: verba rebus impressit, i. e. names: contumelia verborum, abusive language, Cs.: verborum delectus, choice of language: multis verbis ultro citroque habitis, much talk on both sides: accusare verbis tribus, in three words: (dies) per quem tria verba silentur, i. e. the praetor's voice (in the official words do, dico, addico), O.—Prov.: verba flunt mortuo, i. e. that is idle talk, T.— Abl sing. adverb., briefly, in one word, by a word: postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur, S.: verbo de sententiā destitisti, at one word from me.—Orally, by speech: aut verbo adsentiebatur, aut pedibus in sententiam ibat, L.— Abl plur. with poss. pron., or gen, in the name of, in behalf of, for: si uxori tuae meis verbis eris gratulatus, for me: denuntiatum Fabio senatūs verbis, ne, etc., L.—In the phrase, uno verbo, in one word, in a word, briefly: Quin tu uno verbo dic, quid, etc., T.: praetores, praetorios, tribunos plebis... unoque verbo rem p., etc.—In phrases to express exact correspondence, verbum e verbo, precisely, exactly, literally: quae Graeci pa/thh appellant, ego poteram morbos, et id verbum esset e verbo.—Of a passage or work, translated or copied, ad verbum, verbum de verbo, verbum pro verbo, or verbum verbo, literally, word for word: fabellae Latinae ad verbum de Graecis expressae: verbum de verbo expressum extulit, T.: verbum pro verbo reddere: verbum verbo reddere, H.—In the phrase, verbi causā or verbi gratiā, for the sake of example, for example, for instance: si quis, verbi causā, oriente Caniculā natus est: quo die verbi causā esse oporteret Idūs.—A saying, expression, phrase, sentence: vetus verbum hoc quidemst, etc., an old saying, T.: quod verbum in pectus Iugurthae altius descendit, S.—Mere talk, mere words: dolor est malum, existimatio, dedecus, infamia verba atque ineptiae, empty words: verborum sonitus inanis.— Abl adv., verbally, in words, nominally: Ut beneficium verbis initum nunc re comprobes, T.: in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, in name.—Hence, the phrase, verba dare, to give mere words, deceive, cheat: Quoi verba dare difficile est, T.: vel verba mihi dari facile patior in hoc: curis dare verba, i. e. to beguile, O.—In grammar, a verb.
    * * *
    word; proverb

    verba dare alicui -- cheat/deceive someone

    Latin-English dictionary > verbum

  • 8 gratia

    grātĭa, ae, f. [gratus]    - Lebaigue P. 551 et P. 552. [st1]1 [-] agrément, charme, grâce, beauté (poet. et post-class.).    - gratia verborum, Quint.: la grâce des expressions.    - gratia villae, Plin.: l'agrément d'une villa.    - neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13: la grâce ne masque pas son éloquence.    - magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi, Quint. 9: les anciens mettaient beaucoup de soin à agrémenter leurs discours.    - gratia corporis, Suet. Vit. 3: agréments physiques.    - gratia in vultu, Quint. 6, pr. 7: grâce dans le visage.    - sincera sermonis Attici gratia, Quint. 10, 1, 65: la pure grâce du parler attique.    - vinis gratiam affert fumus, Plin. 14, 16: la fumée donne un goût agréable aux vins. [st1]2 [-] faveur, complaisance, obligeance, grâce.    - aliquid in beneficii et gratiae causa petere, Cic. Verr. 3, 189: demander qqch comme un bienfait et une grâce. --- cf. Verr. 3, 115.    - gratiae causā, Cic. Fam. 5, 12, 7: par faveur.    - alicui gratiam dare, Ter. Hec. 390: accorder une faveur à qqn.    - alicui gratiam dicendi facere, Liv. 3, 41, 4: accorder à qqn la faveur de parler. --- cf. Suet. Aug. 38.    - in gratiam alicujus, Liv. 28, 21, 4: pour complaire à qqn. --- cf. Liv. 28, 39, 12 ; 39, 26, 12.    - abl. gratiā: pour l'amour de, à cause de [placé après son régime].    - hominum gratiā, Cic. Nat. 2, 158, pour les hommes.    - Bruti conservandi gratiā, Cic. Ph. 14, 4: pour sauver Brutus.    - si exempli gratiā vir bonus... Cic. Off. 3, 50: si, pour prendre un exemple, un honnête homme...    - propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, Cic. 5, 30: en vue de n'importe quelle autre chose, par exemple, en vue du plaisir.    - ea gratia, quod... Sall. J. 54, 4 ; 80, 4: pour ce motif que....    - meā gratiā, Plaut. Bac. 97: à cause de moi.    - petivit in beneficii loco et gratiae ut... Verr. 2, 3: on demanda, comme une faveur et une grâce, la permission de...    - alicui gratiam dare, Ter. (alicui gratiam facere, Plaut.): accorder une faveur à qqn.    - facta Valerio dicendi gratia quae vellet, Liv. 3: on donna à Valérius l'autorisation de dire ce qu'il voulait. [st1]3 [-] remise accordée par complaisance.    - alicui jurisjurandi gratiam facere, Plaut. Rud. 1415: faire à qqn remise de son serment, l'en délier. --- cf. Suet. Tib. 35.    - gratiam, fecit conjurandi Bononiensibus, Suet. Aug. 17: il dispensa les habitants de Bologne de faire cause commune avec lui. --- cf. Suet. Dom. 14.    - de cena facio gratiam, Plaut. Most. 1130: quant au souper, je t'en fais grâce (= non, merci). [st1]4 [-] faveur d'autrui, bonnes grâces, bonne entente, relations amicales, amitié, accord, concorde; indulgence, pardon, grâce.    - inire gratiam ab aliquo: gagner l’amitié (la sympathie) de qqn, se concilier les bonnes grâces de qqn.    - magnam inire gratiam, Cic. Fin. 4. 31: se mettre en grande faveur (en grand crédit).    - gratiam inire ab aliquo, Cic. Verr. 4, 143: se mettre dans les bonnes grâces de qqn.    - gratiam inire ad aliquem, Liv. 33, 46, 7 ; apud aliquem, Liv. 36, 5, 3: auprès de qqn.    - ab aliquo gratiam inisse quod... Cic.: avoir mérité la faveur de qqn en...    - ab aliquo summam gratiam inire, Cic. Att. 7, 9, 3: gagner au plus haut point la faveur de qqn.    - in gratiam alicujus venire: trouver grâce auprès de qqn.    - gratiam alicujus sequi: rechercher les bonnes grâces de qqn.    - componere aliquid cum bona gratia, Ter.: régler une affaire à l'amiable.    - alicui delicti gratiam facere, Sall. J. 104, 5: pardonner à qqn une faute.    - gratiam alicujus sibi conciliare, Cic. Pomp. 70: se concilier la faveur de qqn.    - aliquam bonam gratiam sibi quaerere, Cic. Pomp. 71: rechercher pour soi quelques bonnes grâces avantageuses.    - aliquem apud aliquem in maxima gratia ponere, Cic. Att. 5, 11, 6: mettre qqn dans les meilleures grâces de qqn.    - plures ineuntur gratiae si... Cic. Br. 209: on se gagne plus souvent la faveur si (on se fait plus d'amis, si...). --- cf. Cic. Mur. 24 ; Agr. 2, 7.    - multas bonas gratias cum optima existimatione provincia afferre, Cic. Mur. 42: rapporter de sa province avec la meilleure réputation une quantité de bonnes sympathies.    - si suam gratiam Romani velint,... Caes. BG. 4, 7, 4: [ils disent] que si les Romains veulent leur amitié.    - in gratiam cum aliquo redire, Cic. Att. 1, 14, 7 ; Prov. 20, etc.: renouer des relations d'amitié avec qqn, se réconcilier avec qqn.    - restituere aliquem in gratiam cum aliquo, Cic. Prov 23: remettre qqn en amitié avec qqn. --- [reducere Cic. R. P. 19].    - Sallustium restituere in ejus veterem gratiam non potui, Cic. Att. 1, 3, 3: je n'ai pu ramener Sallustius à ses vieilles relations avec lui.    - cum aliquo in gratia esse, Fam. 1, 9, 4: être en bons termes avec qqn.    - mihi cum illo magna gratia erat, Cic. Fam. 1, 9, 20: j'étais en fort bons termes avec lui.    - cum bona gratia, cum mala, Ter. Ph. 621: en bonne, en mauvaise intelligence.    - istuc quod postulo inpetro cum gratia, Ter. And. 422: ce que je demande, je l'obtiens de bon gré.    - per gratiam, Plaut. Mil. 979: de bonne grâce. [st1]5 [-] crédit, pouvoir, influence, popularité.    - gratiā plurimum posse, Caes. BG. 1, 9, 3: avoir le plus grand pouvoir par son crédit (être très influent).    - cf. Caes. BG. 1, 20, 2 ; 7, 63, 2 ; BC. 2, 44, 1, etc.    - Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos, Caes. BG. 2 6, 4: le Rémois Iccius, qui tenait parmi les siens le plus haut rang par sa noblesse et son crédit.    - res contra nos faciunt, summa gratia et eloquentia, Cic. Quinct. 1: nous avons comme adversaires le crédit et l'éloquence au plus haut degré.    - cf. Cic. Cael. 19 ; Off. 2, 64.    - summā gratiā inter suos, Caes.: d'une très grande influence dans son pays.    - auctior est gratiā, Caes.: il grandit en influence.    - quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat, Liv. 40: ce triomphe, de toute évidence, il le devait plus à son influence qu'à l'importance de ses exploits.    - summa apud populum gratia, Cic. Rep 2, 60: la plus grande popularité.    - gratia alicujus, Cic Amer. 28: le crédit, l'influence de qqn.    - per gratiam contendere, ut... Cic. Verr. pr. 48: faire appel aux influences pour obtenir que... [st1]6 [-] reconnaissance, gratitude, actions de grâces, gré.    - gratiae, ārum: marques de reconnaissance, remerciement.    - gratias agere alicui, Cic. Phil. 1, 3: adresser des remerciements à qqn.    - gratiarum actio, Cic. Fam. 10, 19, 1: adresse (expression) de remerciements.    - maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus, Cic. Phil. 3, 25: nous devons tous et vous remercier vivement et éprouver pour vous la plus vive reconnaissance.    - gratias habere, Liv. 24, 37, 7: remercier.    - alicui gratias agere de re (pro re): rendre grâces à qqn au sujet de qqch, remercier qqn au sujet de qqch.    - gratiam habere alicui: savoir gré à qqn, avoir de la reconnaissance pour qqn.    - gratiam alicui referre, Cic. Br. 217 ; de Or. 3, 14: témoigner à qqn sa reconnaissance en retour.    - praeclaram gratiam alicui referre, Cic. Cat. 1, 28: montrer une belle reconnaissance à qqn.    - habere gratiam, Cic. Off. 2, 69: avoir de la reconnaissance.    - mais habebo apud posteros gratiam, Sen. Ep. 21, 5: j'aurai la faveur de la postérité.    - alicui gratias referre Cic. Planc. 101: donner à qqn des marques (preuves) de reconnaissance. --- cf. Cic. Phil. 3, 39.    - gratiam dis persolvere, Cic. Planc. 80: s'acquitter envers les dieux d'une dette de reconnaissance.    - alicui pro aliqua re gratias agere, Cic. Att. 16, 16, 16: remercier qqn pour [de] qqch.    - alicui in aliqua re gratias agere, Cic. Att. 2. 24. 2:    - alicui ob aliquam rem gratias agere: remercier qqn de qqch. --- Liv. 34, 50, 4; Plin. Ep. 9, 31, 2.    - est dis gratia, cum... Ter. Ad. 138: il y a à remercier les dieux, du moment que...    - dis gratia ! Ter. Ad. 121, dieu merci ! grâce aux dieux !    - gratiast, Plaut. Men. 387: bien obligé ! merci bien ! [st1]7 [-] grātĭā + gén.: à cause de, pour faire plaisir, en faveur de, pour l'amour de, à titre de.    - grātĭā + gérond. ou adj. verbal au gén.: en vue de, pour.    - verbi gratiā (exempli gratiā): par exemple, à titre d'exemple.    - patris gratiā: pour l'amour de la patrie.    - meā (tuā, nostrā) gratiā: pour moi (pour toi, pour nous).    - surrexit respondendi gratiā: il se leva pour répondre.    - pugnat servandae patriae gratiā: il combat pour sauver sa patrie.    - consolandi tui gratiā dicent: ils diront pour te consoler.    - legatos ad Caesarem sui purgandi gratia mittunt, Caes. BG. 7: ils envoient des députés auprès de César pour se disculper. [st1]8 [-] grātĭīs ou grātīs: sans rétribution, gratuitement, gratis.    - si non pretio, at gratiis, Ter. Ad.: sinon contre argent sonnant, du moins gratis.    - cave ne gratis hic tibi constet amor ! Ov.: prends garde que cet amour ne te rapporte rien!    - is repente, ut Romam venit, gratiis praetor factus est, Cic. Verr. 2, 1: cet homme, à peine arrivé de Rome, le voilà, tout à coup, devenu gratuitement préteur. [st1]9 [-] grâce (de Dieu); charisme.    - gratiae tuae deputo et misericordiae tuae, quod peccata mea tamquam glaciem solvisti, Aug. Conf. 2: à votre grâce, à votre miséricorde je rapporte d’avoir fondu la glace de mes péchés.    - prophetarum gratia, Ambr. de Off. 1, 1, 2: le charisme des prophètes. [st1]10 [-] grātiae, ārum, f.: les (trois) Grâces (Aglaé, Thalie, Euphrosyne).    - [gr]gr. Χάριτες.    - Sen. Ben. 1, 3, 3 ; Serv. En. 1, 720 ; Hor. O. 1, 30, 6, etc ; Quint. 10, 1, 82.    - sing. collect. Grātia, ae, Ov. M. 6, 429: les Grâces. - voir hors site les Charites / les Grâces.
    * * *
    grātĭa, ae, f. [gratus]    - Lebaigue P. 551 et P. 552. [st1]1 [-] agrément, charme, grâce, beauté (poet. et post-class.).    - gratia verborum, Quint.: la grâce des expressions.    - gratia villae, Plin.: l'agrément d'une villa.    - neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13: la grâce ne masque pas son éloquence.    - magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi, Quint. 9: les anciens mettaient beaucoup de soin à agrémenter leurs discours.    - gratia corporis, Suet. Vit. 3: agréments physiques.    - gratia in vultu, Quint. 6, pr. 7: grâce dans le visage.    - sincera sermonis Attici gratia, Quint. 10, 1, 65: la pure grâce du parler attique.    - vinis gratiam affert fumus, Plin. 14, 16: la fumée donne un goût agréable aux vins. [st1]2 [-] faveur, complaisance, obligeance, grâce.    - aliquid in beneficii et gratiae causa petere, Cic. Verr. 3, 189: demander qqch comme un bienfait et une grâce. --- cf. Verr. 3, 115.    - gratiae causā, Cic. Fam. 5, 12, 7: par faveur.    - alicui gratiam dare, Ter. Hec. 390: accorder une faveur à qqn.    - alicui gratiam dicendi facere, Liv. 3, 41, 4: accorder à qqn la faveur de parler. --- cf. Suet. Aug. 38.    - in gratiam alicujus, Liv. 28, 21, 4: pour complaire à qqn. --- cf. Liv. 28, 39, 12 ; 39, 26, 12.    - abl. gratiā: pour l'amour de, à cause de [placé après son régime].    - hominum gratiā, Cic. Nat. 2, 158, pour les hommes.    - Bruti conservandi gratiā, Cic. Ph. 14, 4: pour sauver Brutus.    - si exempli gratiā vir bonus... Cic. Off. 3, 50: si, pour prendre un exemple, un honnête homme...    - propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, Cic. 5, 30: en vue de n'importe quelle autre chose, par exemple, en vue du plaisir.    - ea gratia, quod... Sall. J. 54, 4 ; 80, 4: pour ce motif que....    - meā gratiā, Plaut. Bac. 97: à cause de moi.    - petivit in beneficii loco et gratiae ut... Verr. 2, 3: on demanda, comme une faveur et une grâce, la permission de...    - alicui gratiam dare, Ter. (alicui gratiam facere, Plaut.): accorder une faveur à qqn.    - facta Valerio dicendi gratia quae vellet, Liv. 3: on donna à Valérius l'autorisation de dire ce qu'il voulait. [st1]3 [-] remise accordée par complaisance.    - alicui jurisjurandi gratiam facere, Plaut. Rud. 1415: faire à qqn remise de son serment, l'en délier. --- cf. Suet. Tib. 35.    - gratiam, fecit conjurandi Bononiensibus, Suet. Aug. 17: il dispensa les habitants de Bologne de faire cause commune avec lui. --- cf. Suet. Dom. 14.    - de cena facio gratiam, Plaut. Most. 1130: quant au souper, je t'en fais grâce (= non, merci). [st1]4 [-] faveur d'autrui, bonnes grâces, bonne entente, relations amicales, amitié, accord, concorde; indulgence, pardon, grâce.    - inire gratiam ab aliquo: gagner l’amitié (la sympathie) de qqn, se concilier les bonnes grâces de qqn.    - magnam inire gratiam, Cic. Fin. 4. 31: se mettre en grande faveur (en grand crédit).    - gratiam inire ab aliquo, Cic. Verr. 4, 143: se mettre dans les bonnes grâces de qqn.    - gratiam inire ad aliquem, Liv. 33, 46, 7 ; apud aliquem, Liv. 36, 5, 3: auprès de qqn.    - ab aliquo gratiam inisse quod... Cic.: avoir mérité la faveur de qqn en...    - ab aliquo summam gratiam inire, Cic. Att. 7, 9, 3: gagner au plus haut point la faveur de qqn.    - in gratiam alicujus venire: trouver grâce auprès de qqn.    - gratiam alicujus sequi: rechercher les bonnes grâces de qqn.    - componere aliquid cum bona gratia, Ter.: régler une affaire à l'amiable.    - alicui delicti gratiam facere, Sall. J. 104, 5: pardonner à qqn une faute.    - gratiam alicujus sibi conciliare, Cic. Pomp. 70: se concilier la faveur de qqn.    - aliquam bonam gratiam sibi quaerere, Cic. Pomp. 71: rechercher pour soi quelques bonnes grâces avantageuses.    - aliquem apud aliquem in maxima gratia ponere, Cic. Att. 5, 11, 6: mettre qqn dans les meilleures grâces de qqn.    - plures ineuntur gratiae si... Cic. Br. 209: on se gagne plus souvent la faveur si (on se fait plus d'amis, si...). --- cf. Cic. Mur. 24 ; Agr. 2, 7.    - multas bonas gratias cum optima existimatione provincia afferre, Cic. Mur. 42: rapporter de sa province avec la meilleure réputation une quantité de bonnes sympathies.    - si suam gratiam Romani velint,... Caes. BG. 4, 7, 4: [ils disent] que si les Romains veulent leur amitié.    - in gratiam cum aliquo redire, Cic. Att. 1, 14, 7 ; Prov. 20, etc.: renouer des relations d'amitié avec qqn, se réconcilier avec qqn.    - restituere aliquem in gratiam cum aliquo, Cic. Prov 23: remettre qqn en amitié avec qqn. --- [reducere Cic. R. P. 19].    - Sallustium restituere in ejus veterem gratiam non potui, Cic. Att. 1, 3, 3: je n'ai pu ramener Sallustius à ses vieilles relations avec lui.    - cum aliquo in gratia esse, Fam. 1, 9, 4: être en bons termes avec qqn.    - mihi cum illo magna gratia erat, Cic. Fam. 1, 9, 20: j'étais en fort bons termes avec lui.    - cum bona gratia, cum mala, Ter. Ph. 621: en bonne, en mauvaise intelligence.    - istuc quod postulo inpetro cum gratia, Ter. And. 422: ce que je demande, je l'obtiens de bon gré.    - per gratiam, Plaut. Mil. 979: de bonne grâce. [st1]5 [-] crédit, pouvoir, influence, popularité.    - gratiā plurimum posse, Caes. BG. 1, 9, 3: avoir le plus grand pouvoir par son crédit (être très influent).    - cf. Caes. BG. 1, 20, 2 ; 7, 63, 2 ; BC. 2, 44, 1, etc.    - Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos, Caes. BG. 2 6, 4: le Rémois Iccius, qui tenait parmi les siens le plus haut rang par sa noblesse et son crédit.    - res contra nos faciunt, summa gratia et eloquentia, Cic. Quinct. 1: nous avons comme adversaires le crédit et l'éloquence au plus haut degré.    - cf. Cic. Cael. 19 ; Off. 2, 64.    - summā gratiā inter suos, Caes.: d'une très grande influence dans son pays.    - auctior est gratiā, Caes.: il grandit en influence.    - quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat, Liv. 40: ce triomphe, de toute évidence, il le devait plus à son influence qu'à l'importance de ses exploits.    - summa apud populum gratia, Cic. Rep 2, 60: la plus grande popularité.    - gratia alicujus, Cic Amer. 28: le crédit, l'influence de qqn.    - per gratiam contendere, ut... Cic. Verr. pr. 48: faire appel aux influences pour obtenir que... [st1]6 [-] reconnaissance, gratitude, actions de grâces, gré.    - gratiae, ārum: marques de reconnaissance, remerciement.    - gratias agere alicui, Cic. Phil. 1, 3: adresser des remerciements à qqn.    - gratiarum actio, Cic. Fam. 10, 19, 1: adresse (expression) de remerciements.    - maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus, Cic. Phil. 3, 25: nous devons tous et vous remercier vivement et éprouver pour vous la plus vive reconnaissance.    - gratias habere, Liv. 24, 37, 7: remercier.    - alicui gratias agere de re (pro re): rendre grâces à qqn au sujet de qqch, remercier qqn au sujet de qqch.    - gratiam habere alicui: savoir gré à qqn, avoir de la reconnaissance pour qqn.    - gratiam alicui referre, Cic. Br. 217 ; de Or. 3, 14: témoigner à qqn sa reconnaissance en retour.    - praeclaram gratiam alicui referre, Cic. Cat. 1, 28: montrer une belle reconnaissance à qqn.    - habere gratiam, Cic. Off. 2, 69: avoir de la reconnaissance.    - mais habebo apud posteros gratiam, Sen. Ep. 21, 5: j'aurai la faveur de la postérité.    - alicui gratias referre Cic. Planc. 101: donner à qqn des marques (preuves) de reconnaissance. --- cf. Cic. Phil. 3, 39.    - gratiam dis persolvere, Cic. Planc. 80: s'acquitter envers les dieux d'une dette de reconnaissance.    - alicui pro aliqua re gratias agere, Cic. Att. 16, 16, 16: remercier qqn pour [de] qqch.    - alicui in aliqua re gratias agere, Cic. Att. 2. 24. 2:    - alicui ob aliquam rem gratias agere: remercier qqn de qqch. --- Liv. 34, 50, 4; Plin. Ep. 9, 31, 2.    - est dis gratia, cum... Ter. Ad. 138: il y a à remercier les dieux, du moment que...    - dis gratia ! Ter. Ad. 121, dieu merci ! grâce aux dieux !    - gratiast, Plaut. Men. 387: bien obligé ! merci bien ! [st1]7 [-] grātĭā + gén.: à cause de, pour faire plaisir, en faveur de, pour l'amour de, à titre de.    - grātĭā + gérond. ou adj. verbal au gén.: en vue de, pour.    - verbi gratiā (exempli gratiā): par exemple, à titre d'exemple.    - patris gratiā: pour l'amour de la patrie.    - meā (tuā, nostrā) gratiā: pour moi (pour toi, pour nous).    - surrexit respondendi gratiā: il se leva pour répondre.    - pugnat servandae patriae gratiā: il combat pour sauver sa patrie.    - consolandi tui gratiā dicent: ils diront pour te consoler.    - legatos ad Caesarem sui purgandi gratia mittunt, Caes. BG. 7: ils envoient des députés auprès de César pour se disculper. [st1]8 [-] grātĭīs ou grātīs: sans rétribution, gratuitement, gratis.    - si non pretio, at gratiis, Ter. Ad.: sinon contre argent sonnant, du moins gratis.    - cave ne gratis hic tibi constet amor ! Ov.: prends garde que cet amour ne te rapporte rien!    - is repente, ut Romam venit, gratiis praetor factus est, Cic. Verr. 2, 1: cet homme, à peine arrivé de Rome, le voilà, tout à coup, devenu gratuitement préteur. [st1]9 [-] grâce (de Dieu); charisme.    - gratiae tuae deputo et misericordiae tuae, quod peccata mea tamquam glaciem solvisti, Aug. Conf. 2: à votre grâce, à votre miséricorde je rapporte d’avoir fondu la glace de mes péchés.    - prophetarum gratia, Ambr. de Off. 1, 1, 2: le charisme des prophètes. [st1]10 [-] grātiae, ārum, f.: les (trois) Grâces (Aglaé, Thalie, Euphrosyne).    - [gr]gr. Χάριτες.    - Sen. Ben. 1, 3, 3 ; Serv. En. 1, 720 ; Hor. O. 1, 30, 6, etc ; Quint. 10, 1, 82.    - sing. collect. Grātia, ae, Ov. M. 6, 429: les Grâces. - voir hors site les Charites / les Grâces.
    * * *
        Gratia, gratiae: pen. corr. Cic. Grace, Bien et plaisir qu'on fait à aucun qui ne l'a pas merité et desservi.
    \
        Postulare gratiam apponi sibi. Terent. Demander qu'on luy scache bon gré.
    \
        Aduersus animus gratiae. Quintil. Contraire et ennemi de faveur, Qui hait jugements et toutes autres choses faictes par faveur, Qui ne se laisse corrompre par faveur.
    \
        Obnoxius animus gratiae. Quintil. Subject et enclin à favoriser les grands, à complaire et porter faveur aux grands.
    \
        Gratia dis. Ouid. Graces à Dieu, Dieu merci.
    \
        Nullam ingenii sperantes gratiam. Quintil. Louange.
    \
        Improba. Iuuen. Faveur meschante, Quand un juge par faveur absould un meschant.
    \
        Iuuenilis. Stat. Grace et beaulté de jeunesse.
    \
        Siquid benefacias, leuior pluma est gratia. Plaut. Ils n'en scavent ne gré ne grace, ou bien peu.
    \
        Gratia magna Ioui. Tibull. Grand merci à Dieu.
    \
        Nulla mala gratia Senatus aliquid facere. Cic. Sans qu'on en scache mauvais gré au Senat.
    \
        Debita sit facto gratia nulla meo. Ouid. Qu'on ne me scache point de gré de ce que j'ay faict, et qu'on ne m'en donne aucune retribution.
    \
        Fratrum rara gratia. Ouid. Peu de freres s'entr'aiment et s'accordent.
    \
        Viuax gratia. Horat. Perpetuelle.
    \
        Abest gratia officio. Ouid. Quand le plaisir qu'on fait, n'est point aggreable, et qu'on n'en scait point de gré.
    \
        Capere gratiam, dicitur animus. Cic. Quand il entend bien la grandeur du plaisir qu'il luy a esté faict.
    \
        Colligere gratiam ex priuatorum negotiis. Cic. Acquerir credit et bon gré, et l'amitié de beaucoup de gens.
    \
        Commemorare gratiam. Cic. Raconter un bienfaict ou plaisir que nous avons receu d'aucun.
    \
        Cum bona gratia aliquid componere. Terent. Accorder et appoincter quelque different par amitié et amour, Amiablement, Gratieusement.
    \
        Componere gratiam inter aliquos. Terent. Faire l'appoinctement entre aucuns.
    \
        Cupio gratiam tuam. Plaut. Je desire d'estre en ta grace.
    \
        Debere gratiam. Cic. Estre tenu et obligé de scavoir bon gré à aucun, pour quelque bienfaict ou plaisir que nous avons receu de luy.
    \
        Cum bona gratia dimittere aliquem. Cic. Sans le courroucer ou fascher.
    \
        Dissiluit gratia fratrum. Horat. L'amitié a esté separee et rompue.
    \
        Exornare aliquid gratia et venere. Quintil. De grace et beaulté de langage.
    \
        Facere gratiam iusiurandi. Plaut. Tenir aucun quicte de son serment tout ainsi que s'il avoit juré, Ne le faire point jurer.
    \
        Facere gratiam delicti. Liu. Pardonner, N'en demander rien à aucun.
    \
        Per gratiam legem alicui ferre. Cic. Par faveur.
    \
        Habere gratiam senectuti. Plaut. En scavoir bon gré à vieillesse.
    \
        Habere gratiam. Terent. Se tenir obligé envers aucun de quelque plaisir, et luy en scavoir bon gré, et ne luy avoir pas encore rendu le plaisir.
    \
        Incessere. Quintil. Impugner la faveur.
    \
        Inire gratiam ab aliquo. Cic. Acquerir la bonne grace d'aucun pour luy avoir faict quelque plaisir.
    \
        Languet mihi gratia. Silius. Je ne suis plus en telle grace que je souloye, Mon credit se diminue.
    \
        Negligere gratiam alicuius. Plaut. Ne tenir compte de l'amitié d'aucun, Ne la priser rien.
    \
        Parare gratiam. Quintil. Acquerir.
    \
        Petere gratiam a patre. Plaut. Demander grace et pardon.
    \
        Ponere aliquem in gratiam apud alterum. Cic. Le mettre en grace.
    \
        Apud Lentulum ponam te in gratiam. Cic. Je feray l'appoinctement entre vous deux.
    \
        Non praecipiam gratiam publici beneficii. Liu. Je ne prendray point devant, Je ne preoccuperay ou anticiperay point.
    \
        Quaerere gratiam. Cic. Demander qu'on nous scache bon gré, et qu'on recongnoisse le plaisir qu'avons faict.
    \
        Recipere in gratiam. Cic. Aimer aucun et le recevoir en sa bonne grace.
    \
        Reddere gratiam. Cic. Rendre le plaisir ou desplaisir qu'on nous a faict, Rendre la pareille.
    \
        Redire in gratiam cum aliquo. Cic. Retourner en grace, Se reconcilier.
    \
        Redigere aliquos in gratiam. Terent. Les remettre d'accord, Remettre en amitié.
    \
        Referre gratiam. Terent. Rendre le plaisir ou desplaisir qu'on nous a faict, Rendre la pareille.
    \
        Restituere in gratiam. Cic. Remettre en grace.
    \
        Retinere alicuius gratiam. Cic. Entretenir son amitié.
    \
        Scribere gratias. Gell. Remercier par lettres.
    \
        Erat in Syria nostrum nomen in gratia. Cic. Ceulx de Syrie nous aimoyent, Nous estions en leur grace.
    \
        Esse in gratia cum aliquo. Cic. Estre aimé de luy, et avoir credit envers luy, Estre en sa grace.
    \
        Cum illo magna est mihi gratia. Cic. J'ay grande amitié avec luy.
    \
        Cum illo nulla est mihi gratia. Propert. Je n'ay nulle amitié avec luy.
    \
        Est gratia. Plaut. Je t'en remercie, Je t'en scay bon gré.
    \
        Neque veteranorum, neque possessorum gratiam tenuit. Suet. Il n'a obtenu, Il n'a acquis, Il n'a eu la grace, etc.
    \
        Trahere sibi gratiam recte factorum. Tacit. Tirer à soy, S'attribuer.
    \
        Tribuere gratiam alicuius rei inuentori. Cic. Attribuer honneur et louange.
    \
        Hic nunc credit ea me hic restitisse gratia. Terent. Pour ceste cause, Pour l'amour de cela.
    \
        Mitte hunc mea gratia. Plaut. Pour l'amour de moy.
    \
        Actio gratiarum. Cic. Remerciement, Regratiement.
    \
        Agere gratias et grates. Plaut. Cic. Liu. Remercier, Regratier, Rendre graces, Dire grand merci.
    \
        Bibulus Pompeium fecerat certiorem, vt caueret insidias. In quo ei Pompeius gratias egerat. Cic. Dequoy Pompee l'avoit remercié.

    Dictionarium latinogallicum > gratia

  • 9 controversia

    contrōversia, ae, f. (controversus), I) die entgegengesetzte Richtung, aquae, Ulp. dig. 39, 2, 24. § 5. – II) übtr., die Streitigkeit, insofern zwei Parteien gegeneinander gerichtet sind, deren jede recht zu haben glaubt, der Streit, in dem das pro u. contra erörtert wird, die Streitfrage, der Streitpunkt, strittige Punkt, a) der wirkliche: c. hereditaria, Cic.: magna, perparva, Cic.: legitima, Cic.: controversiae forenses, Cic.: controversiae verae (Ggstz. fictae, s. no. b), Quint. – m. Ang. worüber? durch obj. Genet., hereditatis, Cic.: iuris, iniuriarum, Quint.: verbi, Wortgezänke, Cic. – adducere rem in controversiam, Cic.: alere diutius controversiam, Caes.: avocare controversiam a propriis personis et temporibus, Cic. – cognoscere statuereque de controversiis regum, Liv.: publicas controversias cognoscere, Hirt. b. G.: pro (als) amico atque arbitro componere controversias regum, Caes.: componere controversias per colloquia, Caes.: constituere controversiam, Cic. – deducere rem in controversiam, Caes.: controversias suas litesque ad alqm deferre, Eutr. (u. so controversiae secreto deferebantur, Cic.): diligenter diiudicare eam controversiam, Cic.: diiudicare controversiam verbis, non aequitate, Cic.: dirimere controversiam, Cic.: disceptare eorum controversias, Cic.: disceptare inter se controversias iure ac iudicio aut bello, Liv.: ius dicere disceptareque controversias minimarum rerum, Liv.: distrahere controversias, Cic.: ducere (hinziehen) controversiam usque ad noctem, Cic. – est c. de hereditate, de finibus, Caes.: u. (Ggstz.) de verbo controversia est, de re quidem convenit, Cic.: est alci nulla controversia cum alqo, Plaut.: est alci c. cum alqo de annona, Cic.: sunt alci magnae rei familiaris controversiae cum alqo, Cic.: est c. inter alqos, Caes.: est inter scriptores de numero annorum c., Cic.: u. (Ggstz.) controversia autem inter hominum sententias aut est in illo, utrum sit utilius; aut etiam, cum id convenit, certatur, utrum... an etc., Cic.: c. non erat, quin verum dicerent, Cic.; vgl. nihil controversiae fuit, quin consules crearentur M. Geganius Macerinus et L. Sergius Fidenas, Liv.: agrum, qui in controversia erat, obtinebat, Liv. – controversia est m. folg. Acc. u. Inf., Gell. 12, 7, 3. – id est in controversia m. folg. indir. Fragesatz, zB. iurene fecerit et licueritne id facere, id est in controversia, Cornif. rhet.: perinde quasi id fuisset in controversia, quo illi nomine appellarentur, Cornif. rhet. – explicare controversias forenses dicendi genere apto ad dicendum, ad delectandum, ad permovendum, Cic.: exsistunt controversiae ex scripti interpretatione, Cornif. rhet. – nihil ambigi potest, in quo non aut res controversiam faciat aut verba, Cic. – facit alqs controversiam m. folg. indir. Fragesatz, zB. iustine magistratus summae rerum praesint, Liv. – aut alteri aut invicem utrique de iure fit controversia, Quint. – non facere se controversiam, quin priores partes consulis essent futurae, Val. Max. – habere controversiam de hereditate, Cic.: habere cum alqo controversiam hereditariam, Cic.: habere cum alqo controversiam de fundo, Cic.: habere controversias inter se, Caes.: habere inter se controversias de senatu cooptando, Cic.: u. (m. folg. indir. Fragesatz) perpetuas inter se controversias habere, quinam anteferatur, Caes. – disceptando finire controversias (Ggstz. ferro decernere), Liv.: finire controversias inter Achaeos ac Lacedaemonios, Liv. – infertur de loco et tempore eius rei c., Caes.: intendere controversiam propter nominum mutationem, Cornif. rhet.: hic dies de nostris controversiis iudicabit, Caes. – minuere controversias, Caes.: movere controversiam nominis, Tac. dial. 25: neque de re, sed de verbo controversiam movent, Cels. 3, 3. p. 78, 11 D. – oblivisci controversiarum ac dissensionis, Caes.: omittere controversiam, Cic.: oritur quaedam in callibus controversia pastorum, Cic.: orta est inter eos de principatu c., Caes. – omnis est contentio inter homines doctos in verbi controversia posita, Cic. – alqd nullam controversiam recipit, Cels.: alqd relinquitur in controversia (Ggstz. alqd nobis convenit cum adversariis), Cornif. rhet. – sedare controversias, Cic.: de nomine et vocabulo controversiam struere, Cornif. rhet. – tollere controversias, Cic.: torquet verbi c. iam diu Graeculos homines, Cic.: posse de controversiis colloquio transigi, Tac. – venit alqd in controversiam, Cic., od. aut in controversiam aut in contentionem, Quint.: ne illud quidem in controversiam venit, quin etc., Cels. – versatur alqd aut in controversia aut in contentione, Cic.: vocatur res in aliquam controversiam, Cic.: vocatur res in dicendi disceptationem aut controversiam, Cic. – sine controversia, ohne Streit, ohne Händel, ohne Widerspruch, zB. sine c. solvere (bezahlen), Cic.: sine c. rem conficere, Cic.: hunc... sine c. vicimus, ohne W., unzweifelhaft, Cic.: audivi sine c. magnos oratores, Cic.: so auch sine ulla c. fundum quadriennium possidere, Cic. ( aber Flor. 1, 18, 13 ist victoria sine controversia, ein Sieg ohne Kampf, ein unblutiger). – b) der erdichtete, als Thema in den Rhetorenschulen usw. aufgestellte u. erörterte Rechtsfall, die Kontroverse, vollst. c. ficta (Ggstz. c. vera), c. scholastica (griech. σύνταξις), Quint.: controversiarum sententiae, Sen. rhet.: controversiae ex historiis compositae, Quint.: unam de schola controversiam, non illam sane difficillimam aut novam, proponam in exemplum, Quint.: poscit controversias plures; electionem auditoribus permittit, saepe etiam partes, Plin. ep.: controversiam od. controversias declamare, Sen. rhet. u. Spart. – / Abl. Plur. synk. controversis, Corp. inscr. Lat. 1, 199, 45. – arch. controvorsia (controvosia), wov. Akk. Plur. controvorsias, Corp. inscr. Lat. 1, 199, 42. controvosias, ibid. lin. 2: Abl. Plur. controversieis, ibid. lin. 1. – Die Form contraversia, Tab. cerat. X II. col. 2, 5 im Corp. inscr. Lat. 3. p. 949 a. E.

    lateinisch-deutsches > controversia

  • 10 verbum

    verbum, ī, n. (Wz. *wer, *wre [erweitert *wer-dh] sagen, altind. vratám, Gebot, Satzung, griech. εἴρω [aus Ϝερjω], ῥημα, Wort [aus Ϝρημα], gotisch waúrd, ahd. wort), das Wort, der Ausdruck, im Plur. die Worte, Ausdrücke, die Rede, I) im allg.: a) übh.: v. durum, abiectum, inquinatum, Cic.: pudet dicere hāc praesente verbum turpe, Ter.: graviore enim verbo uti non licet, um keinen härteren Ausdruck zu gebrauchen (als Parenthese), Cic.: istuc verbum, dieser dein Ausdruck, Ter.: verbum ipsum voluptatis, das Wort »Lust«, Cic.: videtis hoc uno verbo unde significari res duas et ex quo loco et a quo loco, Cic.: in verbis ac nominibus ipsis erat diligens, Cic. – verba (Ausdrücke) mutare, Suet.: dolorem isdem verbis afficere quibus Epicurus, mit denselben Prädikaten belegen, Cic.: verba quaedam (gewisse Formeln) componere, Cic.: in alcis verba iurare, jmdm. den Eid leisten, Curt. – ullum verbum facere (vorbringen, sprechen), nisi quod etc., Plaut.: u. so numquam quoiquam nostrûm verbum fecit, Ter.: numquam hodie tecum commutaturum patrem unum esse verbum, kein Wort (des Vorwurfs) wechseln wird, Ter.: ut est ille bonus vir, tria non commutabitis verba hodie inter vos, Ter.: verbum numquam in publico facere, öffentlich sprechen, einen Vortrag halten, Cic.: de quo ego verbum feci numquam, ich habe über ihn nie ein Wort verloren, Cic.: cum ille verbum facere omnino non potuerit, kein Wort vorbringen konnte, Cic.: u. so verba facere, sowohl übh. = sprechen, schwatzen, Plaut., als insbes. v. Redner = den Sprecher machen, das Wort nehmen, sprechen, reden, einen Vortrag halten, absol., Cic. u.a., apud regem, Nep., pro alqo, Cic., de alqo, de alqa re, Cic.: si is postem aedium tenuisset et pauca verba fecisset, einige Worte (die Einweihungsformel) dazu gesprochen hätte, Cic.: verba secum facere, ein Selbstgespräch halten, Diom. 491, 26: verba facere m. folg. Acc. u. Infin., Sall. Iug. 33, 4; 38, 9. u.ö.: haec pactio non verbis (mündliche Versicherung), sed nominibus et perscriptionibus facta est, Cic.: multis verbis ultro citroque habitis, Reden, Cic. – ille (dies) nefastus erit, per quem tria verba silentur, die drei Worte (do, dico, addico, ich erteile das Klagrecht, spreche Recht, spreche zu), v. Prätor, Ov. fast. 1, 47 (vgl. Varro LL. 6, 30. Macr. sat. 1, 16, 14): u. so verba libera praetor habet, Ov. fast. 1, 52. – Sprichw., verba facere mortuo, zu einem Toten (= vergeblich) reden, Plaut. Poen. 840: verba fiunt mortuo, das sind vergebliche Worte, Ter. Phorm. 1015. – b) Bes. Verbindungen: α) verbo, αα) = durch ein einziges Wort, verbo de sententia destitisti, auf ein W. von mir, Cic.: verbo expedi, mit einem einzigen W., Ter. – ββ) mündlich (Ggstz. scripturā), C. Furnio plura verbo quam scrip turā mandata dedimus, Planc. in Cic. ep. 10, 8, 5: cui verbo mandabo, quid etc., Vulc. Gallic. Avid. Cass. 10. § 10. – β) uno verbo, mit einem Worte = um es mit einem Worte auszudrücken, -zu sagen (wenn man verschiedene genannte Teile od. Einzelbegriffe in ein Ganzes od. in einen Kollektivbegriff zusammenfaßt), si iecur aut pulmones, uno verbo omnia sana faciet, Cato: ut uno verbo complectar, diligentia, Cic.: uno verbo die quid est, Ter.: oloquar uno verbo; mittin me intro? Plaut. – γ) verbis, durch (bloße) Worte, Ggstz. re (durch die Tat), Ter. Andr. 824 u. Phorm. 164: ebenso Ggstz. opere (durch die Tat), Cic. de amic. 72. – δ) ad verbum, e verbo, de verbo, pro verbo, aufs Wort, wörtlich, genau, somnium mirifice ad verbum cum re convenit, Cic.: ad verbum ediscere, Cic.: fabellas Latinas ad verbum de Graecis exprimere, wörtlich übersetzen, Cic.: u. so exprimere verbum e verbo, Cic., od. de verbo, Ter.: reddere verbum pro verbo, Cic., od. verbum verbo, Hor.: id esset verbum e verbo, wörtlich, Cic. – ε) verbi causā od. gratiā, beispielsweise, zum Beispiel, si quis verbi causā oriente Caniculā natus est, Cic.: ut propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, nos amemus, Cic. – ζ) meis, tuis, alcis verbis, in meinem, deinem, in jmds. Namen, für mich, dich, für jmd., si uxori tuae meis verbis eris gratulatus, Cic.: anulum, quem ego militi darem tuis verbis, Plaut.: denuntiatum Fabio senatus verbis, ne etc., Cic. – η) quid verbis opus est? was bedarf es der Worte? Ter.: so auch quid multa verba (sc. faciam)? was soll ich viele Worte machen, kurz, Ter. – θ) te tribus verbis volo! nur auf drei (auf ein paar) Worte! = ich will nur ein paar W. mit dir sprechen, Plaut. trin. 963: so auch paucis verbis te volo, Plaut. mil. 375. – ι) bona verba, quaeso! nur gnädig! nur gemach! Ter. Andr. 204.

    II) prägn.: A) die bloße Rede, das leere Wort, der Schein, verba sunt! Ter.: existimatio, decus, infamia verba sunt atque ineptiae, Cic.: cum hoc verbo atque simulatione Apronio, revera tibi obiectum esset, Cic.: in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, dem Worte nach, Cic.: alci dare verba, leere Worte bieten = etwas aufbinden, anführen, hintergehen, überlisten, betrügen, hinters Licht führen, täuschen, ein Schnippchen schlagen, Komik., Cic. u.a.; vgl. Spengel Ter. Andr. 211.

    B) Plur. verba, Witze, Späße, quibus sunt verba sine penu ac pecunia, die spaßreich sind, aber arm an Geld u. Proviant, Plaut. capt. 472.

    C) kollektiv, das Wort, der Ausdruck, a) übh. = der Ausspruch, die Äußerung, illud mihi verbum non placet, Plaut.: quod verbum audio! Ter.: quod verbum in pectus Iugurthae altius, quam quisquam ratus erat, descendit, Sall. Iug. 11, 7. – b) derSpruch, Sinnspruch, das Sprichwort, verum est verbum, quod memoratur, ubi amici, ibi opus, Plaut.: nam vetus verbum hoc quidem est, communia esse amicorum inter se omnia, Ter.

    D) als gramm. t.t., das Verbum, das Zeitwort, verba temporalia, Varro LL.: vocabula et verba, ut homo et equus, et legit et currit, Varro LL.: ut sententiae verbis finiantur, Cic.: – / Genet. Plur. verbûm, zB. verbûm paucûm, Enn. ann. 246: unum quodque istorum verbûm, Plaut. asin. 153: bes. in der Verbindung verbûm sat est, Plaut. Bacch. 878; rud. 866; truc. 644. – vulg. Nbff. berbum, Corp. inscr. Lat. 10, 410, 6. – verbus, Itala (Cant.) Luc. 4, 32. Itala (Brix.) Ioh. 4, 50 u.ö., s. Rönsch Itala p. 266.

    lateinisch-deutsches > verbum

  • 11 causa

    causa (caussa), æ, f.    - voir l'article causa de Gaffiot. [st1]1 [-] cause, origine, source, principe, occasion.    - nihil potest evenire nisi causa antecedente, Cic. rien ne peut exister sans une cause préexistente.    - in seminibus est causa arborum, Cic.: le principe des arbres est dans la semence.    - causæ rerum, Virg.: causes premières des choses. [st1]2 [-] raison, motif allégué, prétexte, excuse.    - causam bellandi reperire: trouver un prétexte pour faire la guerre.    - eadem causā: pour la même raison.    - quid est causæ, cur: quelle raison y a-t-il pour que...? pourquoi?    - haud causast, quod nunc voluisti facere quin facias mihi, Plaut. Most.: il n'y a pas de raison que tu ne me fasses pas ce que tu as voulu me faire maintenant.    - nulla est causa quin: rien n'empêche de.    - causa ut ne (ne, quin, quominus): une raison de ne pas..., une raison pour ne pas...    - ob eam causam ut (ob eam causam quo): afin que.    - justis de causis: pour de justes raisons.    - gravi de causā, Cic.: pour de fortes raisons.    - causam alicui adjudicare: donner raison à qqn.    - quæ causa fuit, consurgere in arma Europamque Asiamque, Virg. En. 10: pour quelle raison l'Europe et l'Asie en bloc ont-elles pris les armes? [st1]3 [-] causā + gén. = à cause de, en vue de, pour, dans l'intérêt de.    - verbi causā: par exemple.    - honoris causā: pour honorer, par honneur.    - morbi causā: pour cause de maladie.    - dissimulandi causā: pour dissimuler. [st1]4 [-] affaire judiciaire, procès, cause, thèse du plaideur.    - causam agere (dicere, orare): plaider une cause.    - causam Dionis agere, Cic.: plaider la cause de Dion.    - indictā causā: sans jugement.    - causam obtinere: gagner son procès, avoir gain de cause.    - causam alicui inferre: intenter un procès à qqn.    - causā cadere (causam perdere): perdre son procès.    - causā desistere: renoncer à un procès, abandonner l’accusation.    - causam accipere (amplecti, aggredi): se charger d'une cause, défendre une cause.    - causam transferre in aliquem: rejeter la faute sur qqn.    - aliquem causā incognitā condemnare: condamner un citoyen sans procès. [st1]5 [-] point débattu, sujet, matière, question, affaire; mission, charge, délégation.    - causa disserendi, Cic.: sujet de controverse.    - tria sunt causarum genera, Cic.: il y a trois sortes de sujets (pour l'orateur).    - in causam descendere, Liv.: entrer dans le débat.    - senatus dederat causam, ut mihi gratias ageret, Cic. Verr. 2: le sénat l'avait chargé de me remercier.    - qui super tali causa missi erant, Nep.: ceux qui avaient été envoyés pour cette mission. [st1]6 [-] cas, circonstance, état, situation, condition, position.    - incidunt causæ cum...: il y a des cas où...    - in eadem causā esse: être dans le même cas, être dans la même situation.    - suam causam non nosse, alienas facile discere, Cic.: ne pas connaître sa situation, et se rendre facilement compte de celle des autres.    - erat in meliore causa, quam si remansisset, Cic.: sa situation était meilleure que s'il était resté. [st1]7 [-] la cause d'un homme politique, parti, faction.    - causam optimatium agere, Nep.: suivre le parti de l'aristocratie.    - in causam plebis inclinare, Quint.: pencher vers le parti populaire. [st1]8 [-] cas, maladie (qui sert d'excuse).    - sontica causa, Tibul.: cas grave, maladie grave.    - hæc facienda sunt causam metuentibus, Cels.: telles sont les règles à suivre pour ceux qui craignent d'être malades. [st1]9 [-] relation, rapport, liaison.    - causam amicitiæ cum aliquo habere, Cæs. BG. 5: avoir des relations d'amitié avec qqn.    - quīcum tibi omnes causæ intercedebant, Cic. Quint. 15: avec qui tu avais toutes les relations possibles.    - explicare quæ mihi sit causa cum Cæsare, Cic. Prov. Cons. 17: expliquer quelles sont mes relations avec César. [st1]10 [-] avantage, utilité, profit, intérêt.    - meā (tuā) causā: dans mon (ton) intérêt.    - omnis familiæ causa consistit tibi, Plaut.: l'intérêt de toute ta maison est compromis. [st1]11 [-] valeur explétive.    - causa bonorum, Dig.: les biens.    - causa dotis, Dig.: la dot.    - causa emptionis, Dig.: l'achat.
    * * *
    causa (caussa), æ, f.    - voir l'article causa de Gaffiot. [st1]1 [-] cause, origine, source, principe, occasion.    - nihil potest evenire nisi causa antecedente, Cic. rien ne peut exister sans une cause préexistente.    - in seminibus est causa arborum, Cic.: le principe des arbres est dans la semence.    - causæ rerum, Virg.: causes premières des choses. [st1]2 [-] raison, motif allégué, prétexte, excuse.    - causam bellandi reperire: trouver un prétexte pour faire la guerre.    - eadem causā: pour la même raison.    - quid est causæ, cur: quelle raison y a-t-il pour que...? pourquoi?    - haud causast, quod nunc voluisti facere quin facias mihi, Plaut. Most.: il n'y a pas de raison que tu ne me fasses pas ce que tu as voulu me faire maintenant.    - nulla est causa quin: rien n'empêche de.    - causa ut ne (ne, quin, quominus): une raison de ne pas..., une raison pour ne pas...    - ob eam causam ut (ob eam causam quo): afin que.    - justis de causis: pour de justes raisons.    - gravi de causā, Cic.: pour de fortes raisons.    - causam alicui adjudicare: donner raison à qqn.    - quæ causa fuit, consurgere in arma Europamque Asiamque, Virg. En. 10: pour quelle raison l'Europe et l'Asie en bloc ont-elles pris les armes? [st1]3 [-] causā + gén. = à cause de, en vue de, pour, dans l'intérêt de.    - verbi causā: par exemple.    - honoris causā: pour honorer, par honneur.    - morbi causā: pour cause de maladie.    - dissimulandi causā: pour dissimuler. [st1]4 [-] affaire judiciaire, procès, cause, thèse du plaideur.    - causam agere (dicere, orare): plaider une cause.    - causam Dionis agere, Cic.: plaider la cause de Dion.    - indictā causā: sans jugement.    - causam obtinere: gagner son procès, avoir gain de cause.    - causam alicui inferre: intenter un procès à qqn.    - causā cadere (causam perdere): perdre son procès.    - causā desistere: renoncer à un procès, abandonner l’accusation.    - causam accipere (amplecti, aggredi): se charger d'une cause, défendre une cause.    - causam transferre in aliquem: rejeter la faute sur qqn.    - aliquem causā incognitā condemnare: condamner un citoyen sans procès. [st1]5 [-] point débattu, sujet, matière, question, affaire; mission, charge, délégation.    - causa disserendi, Cic.: sujet de controverse.    - tria sunt causarum genera, Cic.: il y a trois sortes de sujets (pour l'orateur).    - in causam descendere, Liv.: entrer dans le débat.    - senatus dederat causam, ut mihi gratias ageret, Cic. Verr. 2: le sénat l'avait chargé de me remercier.    - qui super tali causa missi erant, Nep.: ceux qui avaient été envoyés pour cette mission. [st1]6 [-] cas, circonstance, état, situation, condition, position.    - incidunt causæ cum...: il y a des cas où...    - in eadem causā esse: être dans le même cas, être dans la même situation.    - suam causam non nosse, alienas facile discere, Cic.: ne pas connaître sa situation, et se rendre facilement compte de celle des autres.    - erat in meliore causa, quam si remansisset, Cic.: sa situation était meilleure que s'il était resté. [st1]7 [-] la cause d'un homme politique, parti, faction.    - causam optimatium agere, Nep.: suivre le parti de l'aristocratie.    - in causam plebis inclinare, Quint.: pencher vers le parti populaire. [st1]8 [-] cas, maladie (qui sert d'excuse).    - sontica causa, Tibul.: cas grave, maladie grave.    - hæc facienda sunt causam metuentibus, Cels.: telles sont les règles à suivre pour ceux qui craignent d'être malades. [st1]9 [-] relation, rapport, liaison.    - causam amicitiæ cum aliquo habere, Cæs. BG. 5: avoir des relations d'amitié avec qqn.    - quīcum tibi omnes causæ intercedebant, Cic. Quint. 15: avec qui tu avais toutes les relations possibles.    - explicare quæ mihi sit causa cum Cæsare, Cic. Prov. Cons. 17: expliquer quelles sont mes relations avec César. [st1]10 [-] avantage, utilité, profit, intérêt.    - meā (tuā) causā: dans mon (ton) intérêt.    - omnis familiæ causa consistit tibi, Plaut.: l'intérêt de toute ta maison est compromis. [st1]11 [-] valeur explétive.    - causa bonorum, Dig.: les biens.    - causa dotis, Dig.: la dot.    - causa emptionis, Dig.: l'achat.
    * * *
        Causa, siue caussa (vt scripserunt Virgilius et Cicero, teste Quintiliano), Ce qui fait faire quelque chose, La cause, La chose.
    \
        In ea causa res est. Vlpian. La chose est telle.
    \
        Ad eam causam scripta interpretari. Cic. Selon etc.
    \
        Causa est cur. Cic. Cause pourquoy.
    \
        Erit causa, qua consilium maiorum laudare possimus. Ci. Il y aura cause pourquoy, etc.
    \
        Ne causae quid sit, quo te quisquam quaeritet. Plaut. A fin que personne n'ait cause de te cercher.
    \
        Haec causa est, quod sic statuo. Cic. La cause est, pource que etc.
    \
        Quod si rarius fiet, id erit causae, quod non eius generis meae literae sunt, etc. Cic, La cause sera, pource que etc.
    \
        Ea te causa huc introire nolo. Terent. Pour ceste cause.
    \
        His de causis credere. Cic. Pour ces causes.
    \
        In causa damnationis fuisti. Quintil. Tu as esté cause etc.
    \
        Non est causa Zenoni quum Polemonem audisset, cur et ab eo ipso, et a superioribus dissideret. Cic. Il n'y a point de cause pourquoy. etc. Zeno n'ha raison ne excuse pourquoy, etc.
    \
        Non sine causa exquirere. Cic. Non sans cause.
    \
        Nulla causa est quin me condones cruci. Plaut. Je n'empesche point, et ne refuse point que tu ne me face crucifier, Je suis content que, etc.
    \
        Causa nulla est cur mentiar. Ci. Je n'ay aucune occasion de mentir.
    \
        Si doceo illa quae dixi, nunquid causae est Quirites, quin etc. Ci. Y a il chose qui peust estre dicte au contraire?
    \
        Ob eam ipsam causam. Cic. Pour ceste mesme cause.
    \
        Per causam exigendae pecuniae. Caes. Soubz couleur, Soubz ombre.
    \
        Pro causa supplementi, ab exercitu discedit. Caesar. Pour fournir ses bandes de gensdarmes.
    \
        Pro magnis causis nostrae necessitudinis. Cic. Pour les grandes raisons de nostre amitié.
    \
        Quid causae est, quin. Horat. Pourquoy ne, etc.
    \
        Libertatis causa fuit ciuitati. Cic. Cause que la ville s'est mise en liberté.
    \
        Malorum causa fuit adolescenti. Cic. Cause, ou occasion de tous ses maulx.
    \
        Adipiscendarum voluptatum causa. Cic. Pour avoir ses plaisirs et voluptez.
    \
        Breuitatis causa. Cic. A cause de briefveté.
    \
        Contumeliae causa. Terent. Par injure.
    \
        Mea quidem causa saluos sis licet. Plaut. Quant à moy, De par moy, De ma part.
    \
        Causa mea, causa tua, causa vestra, Quod vulgus dicit, Amore mei, tui, vestri. Plaut. Terent. Pour l'amour de moy, de toy, etc.
    \
        Tua causa velim. Cic. Je vouldroye pour l'amour de toy.
    \
        Trium nummorum causa subeunt sub hasta. Plaut. Pour trois tournois ils etc.
    \
        Qui simulatione amicitiae coluntur, et obseruantur causa temporis. Cic. Pour l'affaire qu'on en ha.
    \
        Verbi causa. Cic. Pour exemple.
    \
        Videndi causa. Virgil. Pour veoir.
    \
        Vtendi causa. Lucret. Pour en user, Pour s'en servir.
    \
        Vtilitatis causa. Lucret. Pour le prouffit et utilité.
    \
        Abdita causa. Celsus. Occulte.
    \
        Apparentes causae. Ouid. Evidentes.
    \
        Certis de causis aliter existimare. Cic. Pour certaines causes.
    \
        Graui de causa. Cic. Pour grande cause.
    \
        Iusta causa nulla cuiquam esse potest contra patriam arma capiendi. Cic. Cause juste et raisonnable.
    \
        Latens causa. Ouid. Incogneue.
    \
        Leuis. Terent. Legiere, et de petite importance.
    \
        Pudenda causa. Ouid. Deshonneste.
    \
        Recens accedit causa. Ouid. Nouvelle.
    \
        Repens causa. Tacit. Souldaine.
    \
        Speciosas causas habere. Cic. Belles.
    \
        Victa causa. Lucan. Le parti du vaincu.
    \
        Victrix causa. Lucan. Le parti du vainqueur.
    \
        Accipere causam quaesiti. Ouid. Ouir, Entendre, Escouter.
    \
        Accumulare causas. Ouid. Adiicere causam. Ouid. Adjouster.
    \
        Probabilem causam afferre. Ci. Amener, Alleguer cause et raison probable.
    \
        Afferre causam faciendi aliquid dicitur res aliqua. Ci. Apporter ou donner occasion.
    \
        Aperire causas. Propert. Declarer.
    \
        Attribuere causam calamitatis. Cic. Attribuer.
    \
        Valetudinis causas saepe attulerunt cibi. Quintil. Les viandes ont souvent esté cause de maladie.
    \
        Conferre causas. Cic. Comparer, Accomparager.
    \
        Congerere causas in aliquem. Liu. Rejecter les causes sur luy.
    \
        Constat causa belli huius in tua persona. Cic. Tu es cause de ceste guerre.
    \
        Contrahere sibi causam mortis. Plin. Estre cause de sa mort.
    \
        Dicere causas alicuius rei. Lucret. Dire et alleguer les causes et raisons pourquoy il est ainsi.
    \
        Exigere causam rei alicuius. Seneca. Demander.
    \
        Hortandi causas eximere. Tacit. Oster.
    \
        Expedire causam morbi. Virgil. Exposer, Declarer.
    \
        Explorare causas. Stat. Enquerir.
    \
        Exponere causam. Horat. Exposer.
    \
        Expromere veras causas. Lucan. Declarer,
    \
        Fluunt inde causae. Quintil. Viennent de là.
    \
        Incidunt causae. Cic. Il advient, le cas advient.
    \
        Inire causam alicuius rei. Liu. Trouver et entendre la raison pourquoy quelque chose se fait.
    \
        Retro causas legere. Quintil. Repeter ou redire depuis le commencement.
    \
        Manent causae. Cic. Durent, Sont encores.
    \
        Memorare causas alicui. Virgil. Raconter.
    \
        Nactus causam moriendi. Ci. Qui a trouvé l'occasion de mourir.
    \
        Perstare in causam damni. Ouid. Perseverer.
    \
        Repetere causas ab vltimo. Quint. Repeter depuis le commencement.
    \
        Causas sequi. Lucan. Suyvre le bon droict.
    \
        Ne miretur cur idem iterum facerem, hoc causae sumpsi, quod etc. Cic. J'ay prins ceste excuse.
    \
        Sustulit causas rerum efficientium. Cic. Il a osté.
    \
        Tegere causam alicuius rei. Ouid. Celer.
    \
        Tentare causas. Virgil. Cercher, Enquerir.
    \
        Videre causas. Lucret. Cognoistre.
    \
        Causa. Matiere, ou Question, ou Different, Cause, Proces.
    \
        Actor causae. Quintil. Celuy qui plaide une cause, Advocat.
    \
        Cardo causae. Quintil. Le neud, le principal point de la matiere.
    \
        Frons causae. Quintil. Maxime vbi frons causae non satis honesta est. Quand de prime face la cause ne semble point honneste.
    \
        Absoluta causa. Vlpian. Qui n'ha point de difficulté.
    \
        Certissima causa. Cic. Cause de laquelle il n'y a point de debat, Cause toute clere.
    \
        Accedere ad causam. Cic. Prendre la charge de la matiere, ou du proces, Se mesler de la matiere.
    \
        Acuere linguam causis. Horat. Exerciter sa langue à plaider.
    \
        Admissus reus ad causam dicendam. Ci. Qui est receu en ses deffenses et justifications.
    \
        Agere causam. Quintil. Plaider une cause.
    \
        Tu adhuc causam meam agis. Cic. Tu parles pour moy. B.
    \
        Amittere causam. Cic. Perdre son proces.
    \
        Cadere causa. Cic. Perdre sa cause, ou son proces.
    \
        Cognoscere causam alicuius ab altero. Cic. Par un autre.
    \
        Complecti causam. Cic. Prendre une querelle, Se formalizer.
    \
        Componere causam cum causa. Quintil. Comparer. Accomparager.
    \
        Credere causam alicui. Lucan. Commettre, Bailler en charge, à aucun, S'en fier en luy.
    \
        In causam se deducere. Liu. Prendre la querelle, et se formalizer, Se mettre en la meslee.
    \
        Demittere se in causam. Ci. Suyvir du tout un parti, et une querelle. Se formalizer, Se mesler de la matiere.
    \
        Causam dicere. Curt. Proposer ses defenses, Se defendre.
    \
        Causam dixisse quis dicitur, qui inter reos receptus est. Plin. Cic. Avoir esté attainct de justice, ou accusé de quelque cas en justice.
    \
        Causam dicere ex vinculis. Liu. Estre en prison, ou tenir prison fermee pendant qu'on se defend, et qu'on fait le proces.
    \
        Causae dictio. Caesar. Defense.
    \
        Causam haud dico. Plaut. Je ne contredy point, Je m'y accorde, Je ne vueil nier.
    \
        Causae nihil dicimus quin tibi vadimonium promiserit. Cic. Je ne dy point le contraire.
    \
        Non causam dico quin quod meritus est, ferat. Terent. Je n'empesche point.
    \
        In meliore causa esse. Cic. Estre mieulx.
    \
        Exudare causas. Horat. Plaider une cause en suans d'ahan, Suer en plaidant.
    \
        Fidere causae. Cic. Se fier en son bon droict.
    \
        Incumbere in causam. Cic. Incliner et s'addonner à un parti et querelle, Se mesler de la matiere.
    \
        Indicta causa damnari. Cic. Estre condamné sans estre ouy en ses defenses.
    \
        Indormire causae. Cic. S'endormir en un affaire, Le conduire negligemment.
    \
        Inedita causa. Ouid. Qui n'est point encore mise en avant, ne manifestee.
    \
        Ingredi in causam. Cic, Entrer en querelle, et suyvre un parti, Se formalizer pour un parti.
    \
        Insinuare se in causam. Cic. Entendre profondement la matiere.
    \
        Laborare causa. Quintil. N'avoir gueres bonne matiere, Quand nostre droict est bien malade.
    \
        Obtinere causam. Cic. Gaigner son proces, ou sa cause.
    \
        Vt causam certissimam obtineret. Cic. Pour gaigner sa cause toute clere.
    \
        Orare causas. Virgil. Plaider une cause.
    \
        Perdere causam. Cic. Perdre son proces.
    \
        Periclitari causa. Quintil. Estre en danger de perdre son proces.
    \
        Perorare causam. Cic. Faire fin à son plaidoyer.
    \
        Postulat causa. Cic. La matiere le requiert.
    \
        Recognoscere causam. Cic. Reveoir le proces.
    \
        Remittere causam ad Senatum. Tacit. Renvoyer.
    \
        Repetere ab vltimo causas. Quintil. Repeter depuis le commencement.
    \
        Superior causa. Cic. Le droict plus apparent, Le meilleur droict.
    \
        Sustinere causam. Cic. Quand le blasme vient sur quelcun, Estre fort souspeconné de quelque cas.
    \
        Tenere causam apud iudices. Tranquil. Gaigner sa cause.
    \
        Tradere causam aduersariis. Terent. Donner gaigné, Quicter, Trahir celuy de qui on meine la cause, et s'entendre avec partie adverse.
    \
        Vincere causam. Ouid. Gaigner sa cause.
    \
        Omnis familiae causa consistit tibi. Plaut. La charge, Le faiz, L'estat.
    \
        Accipere causam. Cic. Tenir pour excusé, Accepter l'excuse.
    \
        Fingere causas. Terent. Controuver des excuses ou menteries.
    \
        Inferre causam. Hirtius. Donner occasion.
    \
        Nectere causas. Virgil. Delayer et alleguer plusieurs excuses.
    \
        Obtendere fugae causas. Tacit. Alleguer des raisons pour couvrir et excuser la faulte qu'on a faict de s'en estre fuy.
    \
        Causa est tibi de hac re. Terent. Tu as excusation et dequoy te defendre.
    \
        Causa, Occasio: vt Causa adempta. Terent. Occasion ostee.
    \
        Capere causam. Terent. Prendre occasion.
    \
        Viro fit causa, exigitur matrimonio. Plaut. Le mari ha occasion.
    \
        Inuenta est causa qua te expellerent. Terent. Ils ont trouvé le moyen de te, etc.
    \
        Quamobrem insigne aliquid faceret. Terent. Il cercheoit occasion.
    \
        Causa, Status et conditio. Cicero. Qui in eadem causa, in qua ego, fuisset, Qui avoit suyvi le mesme parti que moy.
    \
        Eadem suam causam videbat esse, quam illorum qui innocentes peribant Ci. Il voyoit que son affaire estoit pareil, etc.
    \
        Negat Platonem, si sapiens non sit, eadem esse in causa qua Dionysium tyrannum. Cic. De mesme facon et condition.
    \
        In causam suam recidere. Pompon. Retourner en son estat, condition, et qualité.
    \
        Reuerti in pristinam causam. Martianus iuriscon. Retourner en son premier estat.
    \
        In ea causa res est. Vlpian. La chose est telle, ou en tel estat.
    \
        Sistere in eadem causa. Vlpian. Representer quelcun en mesme estat.
    \
        In eam causam venire. Triphoni. En cest estat et condition.
    \
        Causa, pro Partibus. Cic. Diutius in causa est, quam nos, commoratus. Il a plus long temps suyvi le parti de Pompee.
    \
        Quorum erat vna causa. Cic. Qui suyvoyent un mesme parti.
    \
        Causa, pro Accessione. Vlpian. Prouffit et emolument de quelque chose.

    Dictionarium latinogallicum > causa

  • 12 controversia

    contrōversia, ae, f. (controversus), I) die entgegengesetzte Richtung, aquae, Ulp. dig. 39, 2, 24. § 5. – II) übtr., die Streitigkeit, insofern zwei Parteien gegeneinander gerichtet sind, deren jede recht zu haben glaubt, der Streit, in dem das pro u. contra erörtert wird, die Streitfrage, der Streitpunkt, strittige Punkt, a) der wirkliche: c. hereditaria, Cic.: magna, perparva, Cic.: legitima, Cic.: controversiae forenses, Cic.: controversiae verae (Ggstz. fictae, s. no. b), Quint. – m. Ang. worüber? durch obj. Genet., hereditatis, Cic.: iuris, iniuriarum, Quint.: verbi, Wortgezänke, Cic. – adducere rem in controversiam, Cic.: alere diutius controversiam, Caes.: avocare controversiam a propriis personis et temporibus, Cic. – cognoscere statuereque de controversiis regum, Liv.: publicas controversias cognoscere, Hirt. b. G.: pro (als) amico atque arbitro componere controversias regum, Caes.: componere controversias per colloquia, Caes.: constituere controversiam, Cic. – deducere rem in controversiam, Caes.: controversias suas litesque ad alqm deferre, Eutr. (u. so controversiae secreto deferebantur, Cic.): diligenter diiudicare eam controversiam, Cic.: diiudicare controversiam verbis, non aequitate, Cic.: dirimere controversiam, Cic.: disceptare eorum controversias, Cic.: disceptare inter se controversias iure ac iudicio aut bello, Liv.: ius dicere disceptareque
    ————
    controversias minimarum rerum, Liv.: distrahere controversias, Cic.: ducere (hinziehen) controversiam usque ad noctem, Cic. – est c. de hereditate, de finibus, Caes.: u. (Ggstz.) de verbo controversia est, de re quidem convenit, Cic.: est alci nulla controversia cum alqo, Plaut.: est alci c. cum alqo de annona, Cic.: sunt alci magnae rei familiaris controversiae cum alqo, Cic.: est c. inter alqos, Caes.: est inter scriptores de numero annorum c., Cic.: u. (Ggstz.) controversia autem inter hominum sententias aut est in illo, utrum sit utilius; aut etiam, cum id convenit, certatur, utrum... an etc., Cic.: c. non erat, quin verum dicerent, Cic.; vgl. nihil controversiae fuit, quin consules crearentur M. Geganius Macerinus et L. Sergius Fidenas, Liv.: agrum, qui in controversia erat, obtinebat, Liv. – controversia est m. folg. Acc. u. Inf., Gell. 12, 7, 3. – id est in controversia m. folg. indir. Fragesatz, zB. iurene fecerit et licueritne id facere, id est in controversia, Cornif. rhet.: perinde quasi id fuisset in controversia, quo illi nomine appellarentur, Cornif. rhet. – explicare controversias forenses dicendi genere apto ad dicendum, ad delectandum, ad permovendum, Cic.: exsistunt controversiae ex scripti interpretatione, Cornif. rhet. – nihil ambigi potest, in quo non aut res controversiam faciat aut verba, Cic. – facit alqs controversiam m. folg. indir. Fragesatz, zB. iustine magistratus summae rerum praesint, Liv. – aut alteri aut
    ————
    invicem utrique de iure fit controversia, Quint. – non facere se controversiam, quin priores partes consulis essent futurae, Val. Max. – habere controversiam de hereditate, Cic.: habere cum alqo controversiam hereditariam, Cic.: habere cum alqo controversiam de fundo, Cic.: habere controversias inter se, Caes.: habere inter se controversias de senatu cooptando, Cic.: u. (m. folg. indir. Fragesatz) perpetuas inter se controversias habere, quinam anteferatur, Caes. – disceptando finire controversias (Ggstz. ferro decernere), Liv.: finire controversias inter Achaeos ac Lacedaemonios, Liv. – infertur de loco et tempore eius rei c., Caes.: intendere controversiam propter nominum mutationem, Cornif. rhet.: hic dies de nostris controversiis iudicabit, Caes. – minuere controversias, Caes.: movere controversiam nominis, Tac. dial. 25: neque de re, sed de verbo controversiam movent, Cels. 3, 3. p. 78, 11 D. – oblivisci controversiarum ac dissensionis, Caes.: omittere controversiam, Cic.: oritur quaedam in callibus controversia pastorum, Cic.: orta est inter eos de principatu c., Caes. – omnis est contentio inter homines doctos in verbi controversia posita, Cic. – alqd nullam controversiam recipit, Cels.: alqd relinquitur in controversia (Ggstz. alqd nobis convenit cum adversariis), Cornif. rhet. – sedare controversias, Cic.: de nomine et vocabulo controversiam struere, Cornif. rhet. – tollere controversias, Cic.: torquet
    ————
    verbi c. iam diu Graeculos homines, Cic.: posse de controversiis colloquio transigi, Tac. – venit alqd in controversiam, Cic., od. aut in controversiam aut in contentionem, Quint.: ne illud quidem in controversiam venit, quin etc., Cels. – versatur alqd aut in controversia aut in contentione, Cic.: vocatur res in aliquam controversiam, Cic.: vocatur res in dicendi disceptationem aut controversiam, Cic. – sine controversia, ohne Streit, ohne Händel, ohne Widerspruch, zB. sine c. solvere (bezahlen), Cic.: sine c. rem conficere, Cic.: hunc... sine c. vicimus, ohne W., unzweifelhaft, Cic.: audivi sine c. magnos oratores, Cic.: so auch sine ulla c. fundum quadriennium possidere, Cic. ( aber Flor. 1, 18, 13 ist victoria sine controversia, ein Sieg ohne Kampf, ein unblutiger). – b) der erdichtete, als Thema in den Rhetorenschulen usw. aufgestellte u. erörterte Rechtsfall, die Kontroverse, vollst. c. ficta (Ggstz. c. vera), c. scholastica (griech. σύνταξις), Quint.: controversiarum sententiae, Sen. rhet.: controversiae ex historiis compositae, Quint.: unam de schola controversiam, non illam sane difficillimam aut novam, proponam in exemplum, Quint.: poscit controversias plures; electionem auditoribus permittit, saepe etiam partes, Plin. ep.: controversiam od. controversias declamare, Sen. rhet. u. Spart. – Abl. Plur. synk. controversis, Corp. inscr. Lat. 1, 199, 45. – arch. controvorsia (controvosia), wov. Akk.
    ————
    Plur. controvorsias, Corp. inscr. Lat. 1, 199, 42. controvosias, ibid. lin. 2: Abl. Plur. controversieis, ibid. lin. 1. – Die Form contraversia, Tab. cerat. X II. col. 2, 5 im Corp. inscr. Lat. 3. p. 949 a. E.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > controversia

  • 13 verbum

    verbum, ī, n. (Wz. *wer, *wre [erweitert *wer-dh] sagen, altind. vratám, Gebot, Satzung, griech. εἴρω [aus ερjω], ῥημα, Wort [aus ρημα], gotisch waъrd, ahd. wort), das Wort, der Ausdruck, im Plur. die Worte, Ausdrücke, die Rede, I) im allg.: a) übh.: v. durum, abiectum, inquinatum, Cic.: pudet dicere hāc praesente verbum turpe, Ter.: graviore enim verbo uti non licet, um keinen härteren Ausdruck zu gebrauchen (als Parenthese), Cic.: istuc verbum, dieser dein Ausdruck, Ter.: verbum ipsum voluptatis, das Wort »Lust«, Cic.: videtis hoc uno verbo unde significari res duas et ex quo loco et a quo loco, Cic.: in verbis ac nominibus ipsis erat diligens, Cic. – verba (Ausdrücke) mutare, Suet.: dolorem isdem verbis afficere quibus Epicurus, mit denselben Prädikaten belegen, Cic.: verba quaedam (gewisse Formeln) componere, Cic.: in alcis verba iurare, jmdm. den Eid leisten, Curt. – ullum verbum facere (vorbringen, sprechen), nisi quod etc., Plaut.: u. so numquam quoiquam nostrûm verbum fecit, Ter.: numquam hodie tecum commutaturum patrem unum esse verbum, kein Wort (des Vorwurfs) wechseln wird, Ter.: ut est ille bonus vir, tria non commutabitis verba hodie inter vos, Ter.: verbum numquam in publico facere, öffentlich sprechen, einen Vortrag halten, Cic.: de quo ego verbum feci numquam, ich habe über ihn
    ————
    nie ein Wort verloren, Cic.: cum ille verbum facere omnino non potuerit, kein Wort vorbringen konnte, Cic.: u. so verba facere, sowohl übh. = sprechen, schwatzen, Plaut., als insbes. v. Redner = den Sprecher machen, das Wort nehmen, sprechen, reden, einen Vortrag halten, absol., Cic. u.a., apud regem, Nep., pro alqo, Cic., de alqo, de alqa re, Cic.: si is postem aedium tenuisset et pauca verba fecisset, einige Worte (die Einweihungsformel) dazu gesprochen hätte, Cic.: verba secum facere, ein Selbstgespräch halten, Diom. 491, 26: verba facere m. folg. Acc. u. Infin., Sall. Iug. 33, 4; 38, 9. u.ö.: haec pactio non verbis (mündliche Versicherung), sed nominibus et perscriptionibus facta est, Cic.: multis verbis ultro citroque habitis, Reden, Cic. – ille (dies) nefastus erit, per quem tria verba silentur, die drei Worte (do, dico, addico, ich erteile das Klagrecht, spreche Recht, spreche zu), v. Prätor, Ov. fast. 1, 47 (vgl. Varro LL. 6, 30. Macr. sat. 1, 16, 14): u. so verba libera praetor habet, Ov. fast. 1, 52. – Sprichw., verba facere mortuo, zu einem Toten (= vergeblich) reden, Plaut. Poen. 840: verba fiunt mortuo, das sind vergebliche Worte, Ter. Phorm. 1015. – b) Bes. Verbindungen: α) verbo, αα) = durch ein einziges Wort, verbo de sententia destitisti, auf ein W. von mir, Cic.: verbo expedi, mit einem einzigen W., Ter. – ββ) mündlich (Ggstz. scripturā), C. Furnio plura verbo quam scrip-
    ————
    turā mandata dedimus, Planc. in Cic. ep. 10, 8, 5: cui verbo mandabo, quid etc., Vulc. Gallic. Avid. Cass. 10. § 10. – β) uno verbo, mit einem Worte = um es mit einem Worte auszudrücken, -zu sagen (wenn man verschiedene genannte Teile od. Einzelbegriffe in ein Ganzes od. in einen Kollektivbegriff zusammenfaßt), si iecur aut pulmones, uno verbo omnia sana faciet, Cato: ut uno verbo complectar, diligentia, Cic.: uno verbo die quid est, Ter.: oloquar uno verbo; mittin me intro? Plaut. – γ) verbis, durch (bloße) Worte, Ggstz. re (durch die Tat), Ter. Andr. 824 u. Phorm. 164: ebenso Ggstz. opere (durch die Tat), Cic. de amic. 72. – δ) ad verbum, e verbo, de verbo, pro verbo, aufs Wort, wörtlich, genau, somnium mirifice ad verbum cum re convenit, Cic.: ad verbum ediscere, Cic.: fabellas Latinas ad verbum de Graecis exprimere, wörtlich übersetzen, Cic.: u. so exprimere verbum e verbo, Cic., od. de verbo, Ter.: reddere verbum pro verbo, Cic., od. verbum verbo, Hor.: id esset verbum e verbo, wörtlich, Cic. – ε) verbi causā od. gratiā, beispielsweise, zum Beispiel, si quis verbi causā oriente Caniculā natus est, Cic.: ut propter aliam quampiam rem, verbi gratiā propter voluptatem, nos amemus, Cic. – ζ) meis, tuis, alcis verbis, in meinem, deinem, in jmds. Namen, für mich, dich, für jmd., si uxori tuae meis verbis eris gratulatus, Cic.: anulum, quem ego militi darem tuis verbis,
    ————
    Plaut.: denuntiatum Fabio senatus verbis, ne etc., Cic. – η) quid verbis opus est? was bedarf es der Worte? Ter.: so auch quid multa verba (sc. faciam)? was soll ich viele Worte machen, kurz, Ter. – θ) te tribus verbis volo! nur auf drei (auf ein paar) Worte! = ich will nur ein paar W. mit dir sprechen, Plaut. trin. 963: so auch paucis verbis te volo, Plaut. mil. 375. – ι) bona verba, quaeso! nur gnädig! nur gemach! Ter. Andr. 204.
    II) prägn.: A) die bloße Rede, das leere Wort, der Schein, verba sunt! Ter.: existimatio, decus, infamia verba sunt atque ineptiae, Cic.: cum hoc verbo atque simulatione Apronio, revera tibi obiectum esset, Cic.: in quibus (civitatibus) verbo sunt liberi omnes, dem Worte nach, Cic.: alci dare verba, leere Worte bieten = etwas aufbinden, anführen, hintergehen, überlisten, betrügen, hinters Licht führen, täuschen, ein Schnippchen schlagen, Komik., Cic. u.a.; vgl. Spengel Ter. Andr. 211.
    B) Plur. verba, Witze, Späße, quibus sunt verba sine penu ac pecunia, die spaßreich sind, aber arm an Geld u. Proviant, Plaut. capt. 472.
    C) kollektiv, das Wort, der Ausdruck, a) übh. = der Ausspruch, die Äußerung, illud mihi verbum non placet, Plaut.: quod verbum audio! Ter.: quod verbum in pectus Iugurthae altius, quam quisquam ratus erat, descendit, Sall. Iug. 11, 7. – b) der
    ————
    Spruch, Sinnspruch, das Sprichwort, verum est verbum, quod memoratur, ubi amici, ibi opus, Plaut.: nam vetus verbum hoc quidem est, communia esse amicorum inter se omnia, Ter.
    D) als gramm. t.t., das Verbum, das Zeitwort, verba temporalia, Varro LL.: vocabula et verba, ut homo et equus, et legit et currit, Varro LL.: ut sententiae verbis finiantur, Cic.: – Genet. Plur. verbûm, zB. verbûm paucûm, Enn. ann. 246: unum quodque istorum verbûm, Plaut. asin. 153: bes. in der Verbindung verbûm sat est, Plaut. Bacch. 878; rud. 866; truc. 644. – vulg. Nbff. berbum, Corp. inscr. Lat. 10, 410, 6. – verbus, Itala (Cant.) Luc. 4, 32. Itala (Brix.) Ioh. 4, 50 u.ö., s. Rönsch Itala p. 266.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > verbum

  • 14 Gratia

    grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].
    I.
    (Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

    pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

    Plaut. Trin. 1, 1, 12:

    perspicio nihili meam vos facere gratiam,

    id. Curc. 1, 2, 68:

    ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

    Cic. Planc. 13, 32; cf.:

    Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

    id. Rosc. Am. 6, 15:

    deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

    id. N. D. 1, 44, 124:

    neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

    id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

    aliquem restituere in gratiam,

    id. Prov. Cons. 9, 23:

    aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

    id. Att. 1, 3, 3:

    in gratiam reducere,

    id. Rab. Post. 8, 19; cf.

    also: cum aliquo in gratiam redire,

    to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

    alicujus gratiam sequi,

    Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

    si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

    id. B. G. 4, 7, 4:

    ab aliquo inire gratiam,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

    a bonis omnibus summam inire gratiam,

    id. Att. 7, 9, 3:

    magnam inire gratiam,

    id. Fin. 4, 12, 31:

    quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

    Liv. 33, 46, 7:

    apud regem gratiam initam volebant,

    id. 36, 5, 3:

    at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

    Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

    with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

    Cic. Att. 5, 3, 3:

    cum aliquo in laude et in gratia esse,

    id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

    Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

    plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

    Dig. 24, 1, 32, § 10;

    without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

    with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

    omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

    credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

    Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

    Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

    gratiā plurimum posse,

    id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

    quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

    id. ib. 7, 63, 1:

    gratiā valere,

    id. B. C. 2, 44, 1:

    inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

    Juv. 13, 4:

    quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

    Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

    L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

    tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

    cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

    id. ib. 11, 24:

    non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

    id. Agr. 2, 3, 7.—
    B.
    Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

    esp. freq. in Quint.): gratia formae,

    Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

    corporis,

    id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

    quid ille gratiae in vultu ostenderit,

    Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

    unica nec desit jocundis gratia verbis,

    charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

    plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

    Quint. 10, 1, 96:

    sermonis Attici,

    id. ib. 65;

    12, 10, 35: dicendi,

    id. 9, 3, 74:

    brevitatis novitatisque,

    id. ib. 58:

    omnis bene scriptorum,

    id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

    uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

    Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,
    2.
    As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.
    II. A.
    In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

    ergo ab eo petito gratiam istam,

    Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

    gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

    id. Stich. 1, 2, 23:

    petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

    quod beneficii gratiaeque causa concessit,

    id. ib. 2, 3, 48 fin.:

    hanc gratiam ut sibi des,

    Ter. Hec. 3, 3, 30:

    juris jurandi volo gratiam facias,

    excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

    alicui delicti gratiam facere,

    to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

    qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

    id. Cat. 52, 8; cf.

    also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

    id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

    alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

    to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

    deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

    id. 28, 39, 12 Drak.:

    in gratiam alicujus,

    id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

    also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

    for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

    nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

    Juv. 8, 64.—
    B.
    In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

    quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

    Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

    gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

    id. ib. 2, 53, 161:

    immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

    id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

    renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

    dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

    Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

    L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

    Cic. Fam. 13, 42, 1:

    eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

    id. Phil. 1, 1, 3:

    Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

    id. Fam. 1, 10:

    justissimas gratias agere,

    id. Leg. 2, 3, 6:

    quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

    id. Fam. 10, 19, 1:

    nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

    to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

    magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

    id. Fam. 13, 4, 1:

    praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

    id. Cat. 1, 11, 28:

    ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

    id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

    me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

    if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

    gratias habere,

    Liv. 24, 37, 7:

    alicui summas gratias habere,

    Plaut. Trin. 3, 2, 33:

    alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

    Vitr. 6 praef. 4:

    merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

    id. Planc. 33, 80:

    pro beneficio gratiam repetere,

    Liv. 1, 47, 7:

    gratias ob hoc agere, quod, etc.,

    Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

    pro tuo summo beneficio gratias agere,

    Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

    dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

    Tib. 2, 1, 36; cf.:

    hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

    Sen. Ep. 81 med.;

    rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

    to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

    unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

    I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

    discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

    thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

    dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:
    A.
    grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).
    (α).
    With gen.:

    sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

    lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

    tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

    Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

    honoris gratia nomino,

    Cic. Quint. 7, 28:

    nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

    Ter. And. 5, 1, 17:

    simulabat sese negotii gratia properare,

    Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

    non praedae gratia: quia inspoliatus est,

    Quint. 7, 1, 33; cf.:

    hereditatis gratia,

    id. 5, 12, 5:

    quem censores senatu probri gratia moverant,

    Sall. C. 23, 1:

    profectus gratia dicere,

    Quint. 2, 10, 9:

    brevitatis gratia,

    id. 4, 2, 43:

    decoris gratia,

    id. 8, 6, 65:

    difficultatis gratia,

    id. 9, 2, 77:

    aut invidiae gratia... aut miserationis,

    id. 9, 2, 8:

    praesentis gratia litis,

    id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

    ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

    Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

    tentandi gratia,

    Sall. J. 47, 2:

    hiemandi gratia,

    id. ib. 61, 3:

    colloquendi gratia,

    id. ib. 61, 4:

    placandi gratia,

    id. ib. 71, 5:

    simulandi gratia,

    id. ib. 37, 4:

    sui exposcendi gratia,

    Nep. Hann. 7, 6:

    amplificandi gratia... vel miserandi,

    Quint. 9, 3, 28:

    elevandae invidiae gratia,

    id. 5, 13, 40:

    recuperandae dignitatis gratia,

    id. 11, 1, 79:

    vitandae similitudinis gratia,

    id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

    verbi gratia, for verbi causa, infra),

    Cic. Off. 3, 12, 50; so,

    exempli gratia,

    Plin. 2, 41, 41, § 110;

    for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

    Quint. 6, 5, 6:

    eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

    Plin. 18, 25, 57, § 213:

    propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

    for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

    gratiā decoris,

    Quint. 8 praef. §

    18: compositionis,

    id. 9, 4, 58:

    lenitatis,

    id. 9, 4, 144:

    significationis,

    id. 8, 6, 2.—
    (β).
    With pron. (mostly ante-class.):

    meā gratiā,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

    qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

    id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

    abire istac gratia,

    id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

    eā gratiā,

    Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

    sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

    id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

    id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

    Sall. J. 54, 4:

    id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

    id. ib. 80, 4.—
    B.
    grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

    gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

    Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

    si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

    id. As. 1, 3, 38 sq.:

    quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

    into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

    quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

    Cic. Verr. 1, 46, 118:

    hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

    id. Rosc. Com. 10, 27:

    gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

    Mart. 14, 175, 2:

    id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

    gratis rei publicae servire,

    id. Clu. 26, 71:

    tantum gratis pagina nostra placet,

    Mart. 5, 16, 10:

    virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

    Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

    is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

    Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

    48: habitent gratis in alieno?

    id. Off. 2, 23, 83; so,

    habitare in aedibus alienis,

    Dig. 39, 5, 9:

    habitationem cui dare,

    free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > Gratia

  • 15 gratia

    grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].
    I.
    (Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

    pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

    Plaut. Trin. 1, 1, 12:

    perspicio nihili meam vos facere gratiam,

    id. Curc. 1, 2, 68:

    ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

    Cic. Planc. 13, 32; cf.:

    Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

    id. Rosc. Am. 6, 15:

    deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

    id. N. D. 1, 44, 124:

    neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

    id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

    aliquem restituere in gratiam,

    id. Prov. Cons. 9, 23:

    aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

    id. Att. 1, 3, 3:

    in gratiam reducere,

    id. Rab. Post. 8, 19; cf.

    also: cum aliquo in gratiam redire,

    to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

    alicujus gratiam sequi,

    Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

    si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

    id. B. G. 4, 7, 4:

    ab aliquo inire gratiam,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

    a bonis omnibus summam inire gratiam,

    id. Att. 7, 9, 3:

    magnam inire gratiam,

    id. Fin. 4, 12, 31:

    quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

    Liv. 33, 46, 7:

    apud regem gratiam initam volebant,

    id. 36, 5, 3:

    at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

    Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

    with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

    Cic. Att. 5, 3, 3:

    cum aliquo in laude et in gratia esse,

    id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

    inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

    Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

    plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

    Dig. 24, 1, 32, § 10;

    without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

    with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

    omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

    credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

    Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

    Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

    gratiā plurimum posse,

    id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

    quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

    id. ib. 7, 63, 1:

    gratiā valere,

    id. B. C. 2, 44, 1:

    inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

    Juv. 13, 4:

    quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

    Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

    L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

    tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

    cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

    id. ib. 11, 24:

    non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

    id. Agr. 2, 3, 7.—
    B.
    Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

    esp. freq. in Quint.): gratia formae,

    Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

    corporis,

    id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

    quid ille gratiae in vultu ostenderit,

    Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

    unica nec desit jocundis gratia verbis,

    charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

    plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

    Quint. 10, 1, 96:

    sermonis Attici,

    id. ib. 65;

    12, 10, 35: dicendi,

    id. 9, 3, 74:

    brevitatis novitatisque,

    id. ib. 58:

    omnis bene scriptorum,

    id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

    uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

    Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,
    2.
    As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.
    II. A.
    In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

    ergo ab eo petito gratiam istam,

    Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

    gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

    id. Stich. 1, 2, 23:

    petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

    quod beneficii gratiaeque causa concessit,

    id. ib. 2, 3, 48 fin.:

    hanc gratiam ut sibi des,

    Ter. Hec. 3, 3, 30:

    juris jurandi volo gratiam facias,

    excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

    alicui delicti gratiam facere,

    to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

    qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

    id. Cat. 52, 8; cf.

    also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

    id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

    alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

    to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

    deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

    id. 28, 39, 12 Drak.:

    in gratiam alicujus,

    id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

    also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

    for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

    nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

    Juv. 8, 64.—
    B.
    In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

    quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

    Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

    gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

    id. ib. 2, 53, 161:

    immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

    id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

    renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

    Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

    dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

    Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

    L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

    Cic. Fam. 13, 42, 1:

    eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

    id. Phil. 1, 1, 3:

    Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

    id. Fam. 1, 10:

    justissimas gratias agere,

    id. Leg. 2, 3, 6:

    quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

    id. Fam. 10, 19, 1:

    nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

    to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

    magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

    id. Fam. 13, 4, 1:

    praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

    id. Cat. 1, 11, 28:

    ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

    id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

    me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

    if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

    gratias habere,

    Liv. 24, 37, 7:

    alicui summas gratias habere,

    Plaut. Trin. 3, 2, 33:

    alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

    Vitr. 6 praef. 4:

    merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

    id. Planc. 33, 80:

    pro beneficio gratiam repetere,

    Liv. 1, 47, 7:

    gratias ob hoc agere, quod, etc.,

    Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

    pro tuo summo beneficio gratias agere,

    Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

    dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

    Tib. 2, 1, 36; cf.:

    hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

    Sen. Ep. 81 med.;

    rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

    to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

    unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

    I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

    discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

    thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

    dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:
    A.
    grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).
    (α).
    With gen.:

    sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

    lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

    tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

    Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

    honoris gratia nomino,

    Cic. Quint. 7, 28:

    nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

    Ter. And. 5, 1, 17:

    simulabat sese negotii gratia properare,

    Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

    non praedae gratia: quia inspoliatus est,

    Quint. 7, 1, 33; cf.:

    hereditatis gratia,

    id. 5, 12, 5:

    quem censores senatu probri gratia moverant,

    Sall. C. 23, 1:

    profectus gratia dicere,

    Quint. 2, 10, 9:

    brevitatis gratia,

    id. 4, 2, 43:

    decoris gratia,

    id. 8, 6, 65:

    difficultatis gratia,

    id. 9, 2, 77:

    aut invidiae gratia... aut miserationis,

    id. 9, 2, 8:

    praesentis gratia litis,

    id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

    ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

    Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

    tentandi gratia,

    Sall. J. 47, 2:

    hiemandi gratia,

    id. ib. 61, 3:

    colloquendi gratia,

    id. ib. 61, 4:

    placandi gratia,

    id. ib. 71, 5:

    simulandi gratia,

    id. ib. 37, 4:

    sui exposcendi gratia,

    Nep. Hann. 7, 6:

    amplificandi gratia... vel miserandi,

    Quint. 9, 3, 28:

    elevandae invidiae gratia,

    id. 5, 13, 40:

    recuperandae dignitatis gratia,

    id. 11, 1, 79:

    vitandae similitudinis gratia,

    id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

    verbi gratia, for verbi causa, infra),

    Cic. Off. 3, 12, 50; so,

    exempli gratia,

    Plin. 2, 41, 41, § 110;

    for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

    Quint. 6, 5, 6:

    eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

    Plin. 18, 25, 57, § 213:

    propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

    for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

    gratiā decoris,

    Quint. 8 praef. §

    18: compositionis,

    id. 9, 4, 58:

    lenitatis,

    id. 9, 4, 144:

    significationis,

    id. 8, 6, 2.—
    (β).
    With pron. (mostly ante-class.):

    meā gratiā,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

    qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

    id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

    abire istac gratia,

    id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

    eā gratiā,

    Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

    sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

    id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

    id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

    Sall. J. 54, 4:

    id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

    id. ib. 80, 4.—
    B.
    grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

    gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

    Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

    si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

    id. As. 1, 3, 38 sq.:

    quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

    into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

    quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

    Cic. Verr. 1, 46, 118:

    hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

    id. Rosc. Com. 10, 27:

    gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

    Mart. 14, 175, 2:

    id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

    gratis rei publicae servire,

    id. Clu. 26, 71:

    tantum gratis pagina nostra placet,

    Mart. 5, 16, 10:

    virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

    Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

    is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

    Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

    48: habitent gratis in alieno?

    id. Off. 2, 23, 83; so,

    habitare in aedibus alienis,

    Dig. 39, 5, 9:

    habitationem cui dare,

    free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > gratia

  • 16 informatio

    īnfōrmātio, ōnis, f. (informo), die Bildung, a) durch Unterricht, α) der Unterricht, die Unterweisung, Belehrung, ad eruditionem informationemque nostram, Augustin. epist 12 extr.: ad informationem eorum, qui etc., Vulg. 1. Timoth. 1, 16. – β) die erlangte Bildung, o praeclara informatio doctrinarum, o herrliche Weltweisheit! Amm. 29, 2, 18. – b) durch Darlegung, die Darlegung, Erläuterung, Deutung, verbi, des W. (auf das es ankommt), Cic. part. or. 102. – u. als rhet. Fig. = χαρακτερισμός (s. charactērismos), Auct. de schem. dian. 10. p. 72, 31 H. – c) das Bild in der Vorstellung, α) die im Geiste a priori (ursprünglich) vorhandene Vorstellung, antecepta animo quaedam inf., Cic. de nat. deor. 1, 43: in animo insita inf. quaedam dei, ibid. 1, 100. – β) das aus der objektiven Erkenntnis hervorgehende Bild, die a posteriori vorhandene Vorstellung, unius verbi imagine totius sententiae inf., die Vorstellung von einem vollständigen Gedanken unter dem Bilde eines einzigen Wortes, Cic. de or. 2, 358.

    lateinisch-deutsches > informatio

  • 17 iteratio

    iterātio, ōnis, f. (itero), die Wiederholung, I) im allg.: it. ludorum, Min. Fel. 7, 3: lectio non cruda, sed multā iteratione mollita, Quint. 10, 1, 19. – II) insbes.: a) als t. t. des Landbaues, it. arationis u. bl. it., das zweite Pflügen, das Zweibrachen, Wenden, Colum. – u. = das zweite Auspressen der Oliven (Ggstz. prima pressura u. tertiatio), Colum. 12, 52 (50), 11. – b) die Wiederholung des Beischlafs, non fuit contentus iteratione, Petron. 87, 7. – c) als rhet. t. t., die Wiederholung der Worte in Rede u. Schrift, eiusdem verbi aut sermonis, Quint.: verborum, Quint.: iterationes verborum, Cic. – als rhet. Fig. = επανάληψις, Cic. de or. 3, 203. Aquil. Rom. 29. Iul. Rufin. de schem. lex. 6. Auct. schem. dian. 8. p. 72, 25 H. Mart. Cap. 5. § 533. – d) als gramm. t. t., verbi, die Gestaltung des Verbums zu einem Verbum iterativum od. frequentativum, Diom. 345, 19.

    lateinisch-deutsches > iteratio

  • 18 asperitas

    aspĕrĭtās, ātis, f. [st1]1 [-] aspérité, inégalité; relief, saillie.    - saxorum asperitates, Nat. 2, 98: les aspérités des rochers.    - asperitas viarum, Cic. Phil. 9, 2: le mauvais état des routes.    - nihil asperitatis habere, Cic. Nat. 2, 47: ne présenter aucune aspérité. [st1]2 [-] âpreté, dureté, âcreté.    - asperitas frigorum, Tac. Agr. 12, l'âpreté du froid (froid rigoureux).    - asperitas vini, Plin. 14, 120, âpreté (dureté) du vin. [st1]3 [-] rencontre désagréable de sons.    - Cic. Or. 158 ; Quint. 1, 5, 42.    - adfectatur asperitas soni, Tac. G. 3: on recherche les sons rauques. [st1]4 [-] fig. âpreté, dureté, rudesse.    - propter verbi asperitatem, Cic. Phil. 8, 1: à cause de la dureté du mot [le mot « guerre »].    - asperitatem Galba habuit, Cic. de Or. 3, 28: Galba avait une éloquence âpre (rude).    - in his asperitatibus rerum, Cic. de Or. 1, 3: dans les difficultés actuelles.    - Stoicorum tristitiam atque asperitatem fugiens, Cic. Fin, 4, 79: fuyant la philosophie triste et dure des Stoïciens.    - si quis asperitate ea est ut... Cic. Lael. 87: si qqn a un caractère assez rude (âpre) pour... [st1]5 [-] dureté, grossièreté, cruauté, sauvagerie (en parl. du caractère).    - ferarum asperitatem excutere, Sen. Ep. 85, 41: dépouiller les bêtes sauvages de leur caractère farouche.
    * * *
    aspĕrĭtās, ātis, f. [st1]1 [-] aspérité, inégalité; relief, saillie.    - saxorum asperitates, Nat. 2, 98: les aspérités des rochers.    - asperitas viarum, Cic. Phil. 9, 2: le mauvais état des routes.    - nihil asperitatis habere, Cic. Nat. 2, 47: ne présenter aucune aspérité. [st1]2 [-] âpreté, dureté, âcreté.    - asperitas frigorum, Tac. Agr. 12, l'âpreté du froid (froid rigoureux).    - asperitas vini, Plin. 14, 120, âpreté (dureté) du vin. [st1]3 [-] rencontre désagréable de sons.    - Cic. Or. 158 ; Quint. 1, 5, 42.    - adfectatur asperitas soni, Tac. G. 3: on recherche les sons rauques. [st1]4 [-] fig. âpreté, dureté, rudesse.    - propter verbi asperitatem, Cic. Phil. 8, 1: à cause de la dureté du mot [le mot « guerre »].    - asperitatem Galba habuit, Cic. de Or. 3, 28: Galba avait une éloquence âpre (rude).    - in his asperitatibus rerum, Cic. de Or. 1, 3: dans les difficultés actuelles.    - Stoicorum tristitiam atque asperitatem fugiens, Cic. Fin, 4, 79: fuyant la philosophie triste et dure des Stoïciens.    - si quis asperitate ea est ut... Cic. Lael. 87: si qqn a un caractère assez rude (âpre) pour... [st1]5 [-] dureté, grossièreté, cruauté, sauvagerie (en parl. du caractère).    - ferarum asperitatem excutere, Sen. Ep. 85, 41: dépouiller les bêtes sauvages de leur caractère farouche.
    * * *
        Asperitas, pen. corr. asperitatis. Cic. Aspreté, Rudesse, Rigueur, Austerité.
    \
        Asperitas aceti. Plin. Force de vin aigre.
    \
        Asperitas animi. Plin. Quand en inspirant ou respirant on sent une aspreté en l'artere.
    \
        Asperitas imbricata. Plin. Aspreté rude comme une tuile.
    \
        Asperitatem contentionis humanitate condire. Cic. Addoulcir, etc.
    \
        Verborum asperitas. Ouid. Rigoreux parler.
    \
        Asperitas orationis. Liu. Rude langage.
    \
        Asperitas viarum. Cic. Chemins pierreux et malaisez.

    Dictionarium latinogallicum > asperitas

  • 19 atrocitas

    ătrōcĭtās, ātis, f. [atrox] [st1]1 [-] atrocité, horreur, cruauté, monstruosité.    - rei atrocitas, Cic. Verr. 4, 87: horreur d'un fait.    - criminis atrocitas, Cic. Verr. 4, 105: cruauté d'une accusation.    - verbi atrocitas, Cic. Phil. 8, 1: ce qu'un mot comporte de cruel (d'odieux).    - temporis atrocitas, Phil. 8, 32: conjonctures terribles. [st1]2 [-] caractère farouche, rudesse, dureté, violence.    - non atrocitate animi moveor, Cic. Cat. 4, 11: ce n'est pas une dureté de sentiments qui me pousse.    - habet atrocitatis aliquid legatio, Cic. Phil. 6, 7: [l'envoi de] cette députation a qqch de dur (rigoureux).    - invidiosa atrocitas verborum, Cic. ad. Q. Fr. 1: l'âpreté révoltante de l'expression.    - atrocitas ista quo modo irruperit, nescio, Cic. Ac. 2, 44, 136: comment cette rigidité de principes a fait irruption, je l'ignore.    - atrocitas formularum, Quint. 7, 1, 37: la rigueur des formules. [st1]3 [-] au plur. atrocités, actes de cruauté.    - crudelissimae mulieris cunctis atrocitatibus expositis, Apul. M. 10: après avoir exposé toutes les atrocités de cette femme monstrueuse.
    * * *
    ătrōcĭtās, ātis, f. [atrox] [st1]1 [-] atrocité, horreur, cruauté, monstruosité.    - rei atrocitas, Cic. Verr. 4, 87: horreur d'un fait.    - criminis atrocitas, Cic. Verr. 4, 105: cruauté d'une accusation.    - verbi atrocitas, Cic. Phil. 8, 1: ce qu'un mot comporte de cruel (d'odieux).    - temporis atrocitas, Phil. 8, 32: conjonctures terribles. [st1]2 [-] caractère farouche, rudesse, dureté, violence.    - non atrocitate animi moveor, Cic. Cat. 4, 11: ce n'est pas une dureté de sentiments qui me pousse.    - habet atrocitatis aliquid legatio, Cic. Phil. 6, 7: [l'envoi de] cette députation a qqch de dur (rigoureux).    - invidiosa atrocitas verborum, Cic. ad. Q. Fr. 1: l'âpreté révoltante de l'expression.    - atrocitas ista quo modo irruperit, nescio, Cic. Ac. 2, 44, 136: comment cette rigidité de principes a fait irruption, je l'ignore.    - atrocitas formularum, Quint. 7, 1, 37: la rigueur des formules. [st1]3 [-] au plur. atrocités, actes de cruauté.    - crudelissimae mulieris cunctis atrocitatibus expositis, Apul. M. 10: après avoir exposé toutes les atrocités de cette femme monstrueuse.
    * * *
        Atrocitas, penul. corr. atrocitatis, f. g. Denominatiuum. Cic. Oultrage, Cruaulté, Felonnie.
    \
        Leuare atrocitatem alicuius rei. Cic. Amoindrir, Adoulcir.
    \
        Atrocitas verborum. Cic. Parolles oultrageuses.

    Dictionarium latinogallicum > atrocitas

  • 20 augeo

    augĕo, ēre, auxi, auctum    - arch. inf. passif augerier, Plaut. Merc. 48 --- auxitis = auxeritis Liv. 29, 27. 3 --- [décad.] formes de la 3e conj.: augĕre Commod. Apol. 607, etc.    - [gr]gr. αὔξω, αὐξάνω. - tr. - [st1]1 [-] faire croître, accroître, augmenter.    - numerum pugnantium augere, Caes. BG. 7, 48, 2: augmenter le nombre des combattants.    - aucto exercitu, Cic. Fam. 10, 8, 4: l'armée étant accrue.    - copiis auctus, Curt.: ayant reçu des renforts.    - res familiaris augeatur parsimonia, Cic. Off. 1, 92: que le patrimoine s'accroisse par l'épargne.    - stipendii augendi causā, Caes. BC. 3, 110, 5: en vue d'une augmentation de solde.    - de urbe augenda, Cic. Att. 13, 20: au sujet de l'accroissement de la ville.    - (res) quas natura alit, auget, tuetur, Cic. Fin. 5, 26: (les choses) que la nature nourrit, fait croître et conserve. [st1]2 [-] au fig. augmenter, développer [rendre plus fort, plus intense...]; aggraver.    - nostris animus augetur, Caes. BG. 7, 70, 3: chez les nôtres le courage s'accroît.    - suspicionem augere, Cic. Clu. 79: augmenter un soupçon.    - plebis libertatem et commoda tueri atque augere, Cic. Sest. 137: protéger, développer la liberté et le bien-être du peuple.    - hujus dignitas in dies augebatur, Caes. BG. 7, 30, 3: son prestige croissait de jour en jour.    - dies non modo non levat luctum, sed etiam auget, Cic. Att. 3, 15, 2: le temps, bien loin de soulager mon affliction, ne fait même que l'augmenter.    - spem augere, Cic. Phil. 12, 2: augmenter l'espoir.    - periculum augere, Caes. BG. 5, -31, 5: augmenter le danger.    - terrorem augere, Caes. BC. 3, 64, 2: augmenter l'effroi.    - non verbi neque criminis augendi causā complector omnia, Cic. Verr. 4, 2: ce n'est point par manière de parler ni pour grossir l'accusation que j'embrasse tout cet ensemble.    - (aer) humorem colligens terram auget imbribus, Cic. Nat. 2, 101: (l'air) se chargeant d'eau développe (fertilise) la terre par les pluies.    - triumphis auxit nomen populi Romani, Cic. Dom. 19: par ses triomphes il accrut le renom du peuple romain.    - ne omnia me nimis augere atque ornare arbitrentur, Cic. Verr. 4, 124: pour qu'ils ne croient pas que je grossis et embellis tout à l'excès.    - rem augere laudando vituperandoque rursus affligere, Cic. Br. 47: faire valoir une chose en la vantant et inversement, en la critiquant, la déprécier.    - auget adsentator id, quod is, cujus ad voluntatem dicitur, vult esse magnum, Cic. Lael. 98: le flatteur grossit ce que l'homme à qui il veut plaire désire qu'on trouve grand.    - Acesines Indum auget, Curt. 8: l'Acésinés grossit l'Indus (l'Acésinès est un affluent de l'Indus). [st1]3 [-] exalter (par la parole), rehausser, glorifier, exagérer; enrichir, améliorer.    - aliquem augere: rehausser qqn, aider qqn à se développer, honorer qqn, enrichir qqn...    - quaecumque homines homini tribuunt ad eum augendum atque honestandum, Cic. Off. 2, 21: tout ce que les hommes font pour rehausser et honorer un de leurs semblables, cf. Fam. 7, 12, 2 ; Att. 8, 3, 3.    - quod ab eo genere celebratus auctusque erat, Sall. J. 86, 3: parce qu'il devait la diffusion de son nom et son élévation à cette catégorie de citoyens.    - auctus adjutusque a Demosthene, Nep. Phoc. 2, 3: poussé et soutenu par Démosthène.    - aliquem (aliquid) aliqua re augere: faire croître qqn (qqch) par qqch, rehausser par qqch, etc.    - filiolo me auctum scito, Cic. Att. 1, 2, 1: sache que je suis augmenté d'un petit garçon [que ma famille s'est augmentée].    - Di me augent, Plaut.: les dieux me comblent.    - solum te auget temporis spatium, Plin. Pan. 24: pour toi seul le temps ajoute du prix au mérite.    - aut honoribus aucti aut re familiari, Cic. Nat. 3, 86: ayant reçu un accroissement ou de dignités ou de biens.    - scientiā aliquem augere, Cic. Off. 1, 1: faire faire des progrès à qqn en savoir (l'enrichir de connaissances).    - quibus non modo non orbari, sed etiam augeri senectus solet, Cic. CM 17: et ces dons, d'ordinaire, non seulement la vieillesse n'en est pas privée, mais elle en tire même du prestige.    - Sullanos possessores divitiis augere, Cic. Agr. 2, 69: enrichir les propriétaires créés par Sylla.    - veteranos augere commodis, Cic. Phil. 11, 37: améliorer le sort des vétérans.    - spoliis ornati auctique, Cic. Amer. 8: pourvus et enrichis de dépouilles, cf. Verr. 3, 138 ; 4, 21; 5, 80, etc.    - rem publicam augere imperio, agris, vectigalibus, Cic. Off. 2, 85: grandir l'état en domination, en territoires, en tributs. [st1]4 [-] pourvoir richement, honorer (t. de la langue religieuse).    - augere aram (donis): honorer l'autel par des offrandes. - intr. - [st1]5 [-] croître, s'agrandir.    - Cat. Orig. 20 d. GELL. 18, 2, 7; Sall. Phil. 6 (H. 1, 77).
    * * *
    augĕo, ēre, auxi, auctum    - arch. inf. passif augerier, Plaut. Merc. 48 --- auxitis = auxeritis Liv. 29, 27. 3 --- [décad.] formes de la 3e conj.: augĕre Commod. Apol. 607, etc.    - [gr]gr. αὔξω, αὐξάνω. - tr. - [st1]1 [-] faire croître, accroître, augmenter.    - numerum pugnantium augere, Caes. BG. 7, 48, 2: augmenter le nombre des combattants.    - aucto exercitu, Cic. Fam. 10, 8, 4: l'armée étant accrue.    - copiis auctus, Curt.: ayant reçu des renforts.    - res familiaris augeatur parsimonia, Cic. Off. 1, 92: que le patrimoine s'accroisse par l'épargne.    - stipendii augendi causā, Caes. BC. 3, 110, 5: en vue d'une augmentation de solde.    - de urbe augenda, Cic. Att. 13, 20: au sujet de l'accroissement de la ville.    - (res) quas natura alit, auget, tuetur, Cic. Fin. 5, 26: (les choses) que la nature nourrit, fait croître et conserve. [st1]2 [-] au fig. augmenter, développer [rendre plus fort, plus intense...]; aggraver.    - nostris animus augetur, Caes. BG. 7, 70, 3: chez les nôtres le courage s'accroît.    - suspicionem augere, Cic. Clu. 79: augmenter un soupçon.    - plebis libertatem et commoda tueri atque augere, Cic. Sest. 137: protéger, développer la liberté et le bien-être du peuple.    - hujus dignitas in dies augebatur, Caes. BG. 7, 30, 3: son prestige croissait de jour en jour.    - dies non modo non levat luctum, sed etiam auget, Cic. Att. 3, 15, 2: le temps, bien loin de soulager mon affliction, ne fait même que l'augmenter.    - spem augere, Cic. Phil. 12, 2: augmenter l'espoir.    - periculum augere, Caes. BG. 5, -31, 5: augmenter le danger.    - terrorem augere, Caes. BC. 3, 64, 2: augmenter l'effroi.    - non verbi neque criminis augendi causā complector omnia, Cic. Verr. 4, 2: ce n'est point par manière de parler ni pour grossir l'accusation que j'embrasse tout cet ensemble.    - (aer) humorem colligens terram auget imbribus, Cic. Nat. 2, 101: (l'air) se chargeant d'eau développe (fertilise) la terre par les pluies.    - triumphis auxit nomen populi Romani, Cic. Dom. 19: par ses triomphes il accrut le renom du peuple romain.    - ne omnia me nimis augere atque ornare arbitrentur, Cic. Verr. 4, 124: pour qu'ils ne croient pas que je grossis et embellis tout à l'excès.    - rem augere laudando vituperandoque rursus affligere, Cic. Br. 47: faire valoir une chose en la vantant et inversement, en la critiquant, la déprécier.    - auget adsentator id, quod is, cujus ad voluntatem dicitur, vult esse magnum, Cic. Lael. 98: le flatteur grossit ce que l'homme à qui il veut plaire désire qu'on trouve grand.    - Acesines Indum auget, Curt. 8: l'Acésinés grossit l'Indus (l'Acésinès est un affluent de l'Indus). [st1]3 [-] exalter (par la parole), rehausser, glorifier, exagérer; enrichir, améliorer.    - aliquem augere: rehausser qqn, aider qqn à se développer, honorer qqn, enrichir qqn...    - quaecumque homines homini tribuunt ad eum augendum atque honestandum, Cic. Off. 2, 21: tout ce que les hommes font pour rehausser et honorer un de leurs semblables, cf. Fam. 7, 12, 2 ; Att. 8, 3, 3.    - quod ab eo genere celebratus auctusque erat, Sall. J. 86, 3: parce qu'il devait la diffusion de son nom et son élévation à cette catégorie de citoyens.    - auctus adjutusque a Demosthene, Nep. Phoc. 2, 3: poussé et soutenu par Démosthène.    - aliquem (aliquid) aliqua re augere: faire croître qqn (qqch) par qqch, rehausser par qqch, etc.    - filiolo me auctum scito, Cic. Att. 1, 2, 1: sache que je suis augmenté d'un petit garçon [que ma famille s'est augmentée].    - Di me augent, Plaut.: les dieux me comblent.    - solum te auget temporis spatium, Plin. Pan. 24: pour toi seul le temps ajoute du prix au mérite.    - aut honoribus aucti aut re familiari, Cic. Nat. 3, 86: ayant reçu un accroissement ou de dignités ou de biens.    - scientiā aliquem augere, Cic. Off. 1, 1: faire faire des progrès à qqn en savoir (l'enrichir de connaissances).    - quibus non modo non orbari, sed etiam augeri senectus solet, Cic. CM 17: et ces dons, d'ordinaire, non seulement la vieillesse n'en est pas privée, mais elle en tire même du prestige.    - Sullanos possessores divitiis augere, Cic. Agr. 2, 69: enrichir les propriétaires créés par Sylla.    - veteranos augere commodis, Cic. Phil. 11, 37: améliorer le sort des vétérans.    - spoliis ornati auctique, Cic. Amer. 8: pourvus et enrichis de dépouilles, cf. Verr. 3, 138 ; 4, 21; 5, 80, etc.    - rem publicam augere imperio, agris, vectigalibus, Cic. Off. 2, 85: grandir l'état en domination, en territoires, en tributs. [st1]4 [-] pourvoir richement, honorer (t. de la langue religieuse).    - augere aram (donis): honorer l'autel par des offrandes. - intr. - [st1]5 [-] croître, s'agrandir.    - Cat. Orig. 20 d. GELL. 18, 2, 7; Sall. Phil. 6 (H. 1, 77).
    * * *
        Augeo, auges, auxi, auctum, augere, Accroistre, Faire plus grand.
    \
        Augere et amplificare. Cic. Augmenter et multiplier.
    \
        Animum inimicorum augere. Plaut. Augmenter leur courage, Les enhardir.
    \
        Animos augere. Stat. Prendre grand courage.
    \
        Aliquem augere. Tacit. Enrichir aucun.
    \
        Augere, atque honestare aliquem. Cic. Luy augmenter ses biens et ses estas.
    \
        Augere et ornare aliquem. Cicero. Luy accroistre ses biens et honneurs.
    \
        Articulos auxerat macies. Ouid. Avoit faict les joinctures plus grosses et plus apparentes.
    \
        Auxilia augere. Plaut. Envoyer secours, Envoyer du renfort.
    \
        Ciuitatem augere procreatione liberorum. Plaut. Peupler.
    \
        Cognomento aliquo augeri. Tacit. Estre honoré de quelque surnom ou tiltre honorable.
    \
        Culpam suam augere. Plin iunior. Accroistre sa coulpe.
    \
        Dignitatem augere et nomen alicuius. Cic. Accroistre.
    \
        Diuitiis augere aliquem. Cic. Enrichir aucun.
    \
        Dona precibus augere. Ouid. Prier en faisant un present.
    \
        Exercitationes animi augere. Cic. Se habituer, De plus en plus prendre exercices.
    \
        Gratiam augere. Plin. Faire trouver meilleur.
    \
        Industriam alicuius augere. Terent. Bailler courage de faire de mieulx en mieulx.
    \
        Iracundiam alterius augere. Terent. L'enflamber et inciter de plus en plus, Le courroucer d'advantage.
    \
        Laetitia augeri. Cic. Recevoir accroissement de joye.
    \
        Memoriam immortalem posteritatis augere. Cic. Rendre la memoire de son hoirie immortelle.
    \
        Munus verbis augere. Cic. Enrichir de parolles un present.
    \
        Nominibus imperatoriis augere aliquem. Tacit. L'honorer de nom et tiltre d'empereur.
    \
        Numerum augere. Plaut. Accroistre.
    \
        Opes augere. Cic. Profiter en biens.
    \
        Opinionem timoris augere. Caes. Accroistre la paour d'autruy.
    \
        Peculium augere. Plaut. Accroistre ses biens.
    \
        Pretia rerum commentis augere. Plin. Encherir, Vendre plus cher.
    \
        Religione merces augere. Plin. Les faire plus valoir.
    \
        Rem augere. Horat. Cic. Accroistre son bien.
    \
        Scientia augere aliquem. Cic. Faire plus scavant.
    \
        Spem augere. Caes. Donner plus grande esperance.
    \
        Suspicionem augere rei alicuius. Cic. Bailler plus grand souspecon.
    \
        Terrorem augere. Caes. Espovanter et effrayer de plus en plus.
    \
        Vectigalia belli augere. Caesar. Haulser ou accroistre.
    \
        Vias fortunae augere. Propert. Trouver nouveauls moyens d'acquerir richesses.

    Dictionarium latinogallicum > augeo

См. также в других словарях:

  • verbi — GRATIA loc.s. (Liv.) De exemplu. [< lat. verbi gratia]. Trimis de LauraGellner, 06.01.2008. Sursa: DN …   Dicționar Român

  • Verbi gratia — Verbi gratia, en abreviatura v.gr., es una locución latina de uso actual que significa literalmente por la gracia de la palabra . Equivale a como tal , por ejemplo ; es muy utilizada con fines didácticos. Gramaticalmente, está formada por el… …   Wikipedia Español

  • verbi gratia — (lat.) adv. Verbigracia. * * * verbi gratia. (Loc. lat.; literalmente, por gracia de la palabra ). loc. adv. por ejemplo …   Enciclopedia Universal

  • Verbi causa — Verbi causa, (lat.), zum Beispiel …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Verbi divīni minister — (lat.), Diener des göttlichen Wortes, Geistlicher …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Verbi causa — (abgekürzt v. c., lat.), zum Beispiel …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • verbi gratia — → verbigracia, 2 …   Diccionario panhispánico de dudas

  • verbi gratia — (Loc. lat.); literalmente, por gracia de la palabra ). loc. adv. por ejemplo …   Diccionario de la lengua española

  • verbi gratia — vèr·bi grà·tia loc.avv., lat. BU verbigrazia (abbr. v.g.) {{line}} {{/line}} ETIMO: lat. vĕrbi gratĭa propr. per citare una parola …   Dizionario italiano

  • verbi gratia — lat. Por ejemplo …   Diccionario Lunfardo

  • verbi causa — vẹr|bi cau|sa [lat., eigtl. = des Wortes wegen] (veraltet): zum Beispiel (Abk. v. c.) …   Universal-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»