Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

veneni

  • 61 Giftmischer

    Giftmischer, venefĭcus. – ein berüchtigter G., homo veneficiis infamis: als G. verurteilt werden, veneficii damnari. Giftmischerei, veneficium (als Handwerk u. Verbrechen). – scelus veneni (als Verbrechen). – Ost auch bl. durch venenum od. (als wiederholte Handlung od. als Handlung mehrerer) venena, z.B. Giftm. u. Verwandtenmord, venena intestinaeque caedes. – G. treiben, venena facere od. temperare (als Handwerk); hominis necandi causā venenum conficere (einmal Gift mischen, um jmd. zu töten).

    deutsch-lateinisches > Giftmischer

  • 62 Giftpflanze

    Giftpflanze, herba veneni. herba venenata (im allg.). – herba noxia od. nocens (schädliche Pflanze). – herba mortifera od. pestifera (Tod-, Verderben bringende).

    deutsch-lateinisches > Giftpflanze

  • 63 Glaube

    Glaube, I) im allg.: opinio (Meinung, Ansicht, von jeder ungewissen Vermutung, auch von einem Wahn, an etwas, alcis rei od. de alqa re). – persuasio (feste Überzeugung von etw., fester Glaube an etwas, alcis rei od. de alqa re, z.B. veneni ab alqo accepti, d. i. an eine Vergiftung durch jmd.). – fiducia (sicheres Vertrauen, Zuversicht auf etwas, zuversichtlicher Glaube an etwas, alcis rei, z.B. magna pacis fiducia). – spes (die Hoffnung, der hoffende Glaube, z.B. voll G. an Gott u. Menschen, simul divinae humanaeque spei plenus). – fides (Glaubwürdigkeit, Kredit, Zutrauen). – der G. an Gott, opinio dei oder (bei den Alten) deorum; religio deorum. – der G. an Unsterblichkeit, *persuasio non interireanimas; zuw. bl. immortalitas (wie Cic. Tusc. 1, 77: me nemo de immortalitatedepellet, niemand wird mir den G. an Unsterblichkeit entreißen). – allgemeiner G. (an od. in bezug auf etwas), omnium opinio de alqa re: der [1131] allgemeine, weit verbreitete G., daß etc., vulgata opinio, quā creditur etc.: nach meinem Glauben, ut ego existimo; meā quidem opinione; ut mihi quidem videtur: in dem G., daß etc., credens mit Akk. u. Infin. – G. schenken, beimessen, alci (oder alci rei) fidem habere, tribuere; alci rei fidem adiungere; alci od. alci rei credere (glauben); alci rei servire (sich nach etwas richten, z.B. incertis rumoribus): jmdm. keinen G. beimessen, den G. versagen, fidem alci abrogare oder denegare: einer Sache G. verschaffen, alci rei fidem facere od. afferre od. addere: einer Sache mehr G. verschaffen, alci rei fidem augere: sich G. verschaffen, fidem sibi conciliare: es findet etwas G., creditur alqd (es wird geglaubt); fides habetur od. tribuitur alci rei. – fides est alci rei (ihm wird Glauben geschenkt): es findet keinen G., daß etc., fides abiit mit Akk. u. Infin.: es findet jmd. G., creditur alci (ihm wird geglaubt); alqs fidem facit (es bewirkt jmd., daß man ihm Glauben schenkt; folgt »daß etc.«, mit Akk. u. Infin.); alci fides habetur od. tribuitur (ihm wird Glauben geschenkt): es findet einer wenig G. bei jmd., parva alci est apud alqm fides (es hat jmd. wenig Zutrauen bei einem); parvam alci habet alqs fidem (es hat jmd. wenig Zutrauen zu einem): bei niemand G. finden, daß etc., fidem non facere mit Akk. u. Infin. (v. Pers.): deshalb G. finden, weil etc., fidem ex eo trahere, quod etc. (von einem Umstand). – G., keinen G. verdienen (v. riner Sache, wie Brief etc.), fidem od. nullam fidem habere: des Glaubens leben, daß etc., credere mit Akk. u. Infin.: du magst des sichern G. leben. daß etc., te tibi persuadere volo od. tibi persuadeas velim m. Akk. u. Infin. – II) im religiösen Sinne: fiducia (Zuversicht auf Christus etc. = Glaube im subjektiven Sinne). – fides (Zutrauen zu Christus etc. =, Glaube im subjektiven Sinne, z.B. Christiana fides bei spät. ICt. u. den Eccl.). – doctrina. formula. lex (im objektiven Sinne, Glaubenslehre, Glaubensbekenntnis, Glaubensgesetz). – religio (die Religion übh.). – religiones (die religiösen Gesinnungen, die Konfession). – cultus (äußerer Kultus, z.B. Christianus). – der christliche G., s. Christentum: für seinen G. streiten, pro religionibus suis ob. pro sacris suis bellum (bella) suscipere (sich für den G. einem Kriege oder mehreren unterziehen); * pro religionibus suis pugnare (für den G. kämpfen).

    deutsch-lateinisches > Glaube

  • 64 prüfen

    prüfen, probare (etwas nach seiner Tüchtigkeit oder Untüchtigkeit, Echtheit oder Unechtheit etc. untersuchen, z.B. mucronem cultriad buccam: u. denarios, pecuniam: u. mensurae publice probatae). – tentare (gleichs. durchs Gefühl die Beschaffenheit von etw. kennen zu lernen suchen; daher auf die Probe stellen, sondieren, z.B. alcis patientiam, se). – experiri (mit etw. oder jmd. einen Versuch anstellen, etw. versuchen, z.B. vim veneni od. [1900] venenum in haedo: u. cornua ad arbores [v. Hirsche]: u. interrogando alcis animum). – spectare (etwas wiederholt u. genau besehen, um sich von seiner guten Beschaffenheit zu überzeugen, z.B. Gold, Silber, Geld: bes. aber das Partizip spectatus in der Bed. »geprüft = bewährt gefunden«). – explorare (die wahre Beschaffenheit etc. von etwas auszuforschen suchen). – examinare (die Gründe für u. gegen etwas abwägen, z.B. causam alcis rei). – exquirere (untersuchen, z.B. tabulas: u. noli eius facta ad antiquae religionis rationem [Maßstab] exquirere). – reputare (gleichs. im Geiste überrechnen, überlegen, was für ein Resultat eine Sache mit sich bringen wird, gew. mit dem Zus. secum od. animo od. cum animo). – consulere (gleichs. befragen, z.B. in suscipiendo onere consulat suas vires). – excutere (gleichs. durchsuchend prüfen, z.B. verbum). – etwas nach etwas pr., alqd exigere ad alqd (etwas nach einem Richtscheit, nach einem gewissen Maß oder Gewicht untersuchen u. prüfen): etwas sorgfältig, genau, streng pr., alqd exactissimo iudicio examinare; alqd diligenter perpendĕre (genau u. von allen Seiten abwägen, z.B. librum); alqd ad obrussam exigere (gleichs. der Feuerprobe unterwerfen, z.B. argumenta): die Gründe auf beiden Seiten oder für u. wider pr., omnes in utraque parte calculos ponere: das Herz allseitig pr., mentem omni cogitatione pertractare. – jmd. pr. (examinieren) hinsichtlich seiner Kenntnisse, alqm experiri tentareque; hinsichtlich seiner Anlagen, experiri alcis indolem od. (in bezug auf die Urteilskraft) alcis iudicium. – hart, schwer (durch Leiden) geprüft werden, multos casus experiri; multis iniquitatibus exerceri.

    deutsch-lateinisches > prüfen

  • 65 schnell

    schnell, celer (schnell, rasch, von leb. Wesen u. Dingen). – praeceps (über Hals und Kopf, schleunig, von leb. Wesen u. Dingen). – citus (geschwind, mit dem Nbbegr. der hastigen Eile, gew. v. Dingen). – properus. properans (eilig, von Pers.). – festinans (eilfertig, v. Pers.). – citatus. incitatus. concitatus (in schnelle Bewegung gesetzt, von leb. Wesen u. Dingen). – velox (flüchtig, von leb. Wesen u. Dingen). – pernix (flink, flink auf den Beinen, von leb. Wesen). – alacer (rasch u. behend, rührig). – agilis (beweglich, gelenkig; beide von leb. Wesen). – promptus (gleich bei der Hand, bereit, allezeit fertig, z.B. responsum). – praesens (schnell wirkend, z.B. remedium, venenum). – subitus. repentinus (unvermutet, überraschend, s. plötzlich). – zu schnell, praeproperus (zu eilig, sehr eilend). – schn. Schrittes, citato gradu: die schnellere Umdrehung des Himmels, conversio caeli concitatior: sch. Wirkung des Giftes, celeritas veneni: sch. Auffassung, celeritas percipiendi oder (im Lernen) ad discendum: sch. Ausführung, bl. celeritas: sch. Tod, mors celeris; mors repentina (ein plötzlich eintretender); mors subita (ein für die Angehörigen unerwarteter); verb. mors subita celerisque: eines sch. Todes sterben, repentinā morte od. repentino perire; subitā morte od. subito perire: bald schneller, bald langsamer sein, sich bewegen, tum incitari, tum retardari. Adv.celeriter. cito. festinanter. velociter (s. oben die Adjektt.). – subito. repente (plötzlich, s. d.). – raptim (unser »auf den Raub = in hastiger Eile«, z.B. conscribere exercitum). – zu schnell, praepropere (zu eilig). – aufs schnellste, so sch. als möglich, quam celerrime; quam primo; primo quoque tempore. – etwas sch. tun, maturare, properare, festinare mit Infin., z.B. schnell nach. Rom aufbrechen, maturare Romam [2057] proficisci: sch. ins Vaterland zurückkehren, in patriam redire properare: sch. fortgehen, festinare abire: sch. gehen, celeriter ire. celeri od. citato gradu ire (v. Pers.); celeri cursu ferri (von Wagen u. Schiffen); incitatius fluere od. ferri. citatum ferri (vom Flusse): schneller gehen (nachdem man vorher langsam gegangen ist), gradum addere oder corripere. – sich sch. auf die Beine machen, in pedes se conicere: sich sch. entfernen, se proripere: das ist schneller gesagt als getan, quam cito dicitur, non id facile etiam fit. – die Worte stürzten so sch. hervor, daß etc., tantus cursus verborum erat, ut etc.: sch. die Dinge (mit dem Verstand) auffinden können, in rebus excogitandis promptum esse.

    deutsch-lateinisches > schnell

  • 66 Spur

    Spur, vestigium. – indicium (Anzeige, Zeichen); im Plur. verb. indicia et vestigia (z.B. von Vergiftung, veneni). – significatio alcis rei (Andeutung von etwas, z.B. nulla timoris significatio: u. in alqo aliqua significatio virtutis apparet). – die nach allen Seiten hin führenden Spuren, vestigia in omnes ferentia partes: die Spuren, daß etc., vestigia, quibus apparet mit folg. Akk. u. Infin. – eine Sp. machen, zurücklassen, vestigium facere (z.B. vom Fuß): jmds. Sp. nachspüren, aufsuchen, alcis ingressus odorari: auf die Sp. kommen von etwas od. jmd., s. aufspüren. entziffern: der Sp. folgen, conceptum odorem [2183] sectari (eig., v. Hunde etc.): der Sp. jmds. folgen, nachgehen, alcis od. alcis rei vestigia sequi, subsequi od. persequi; auch bl. persequi alqm od. alqd: die Sp. nicht verlieren, vestigia tenere: jmds. Sp. finden, vestigia alcis colligere: von diesen Völkern ist jede Sp. verschwunden, bi populi sine vestigiis interierunt (vgl. »spurlos«): von seinen Einrichtungen; von seinen Schriften ist keine Spur mehr übrig, suorum institutorum, suorum librorum nec vola nec vestigium apparet od. exstat: etw. bis auf die letzte Sp. vertilgen, delere tollereque alqd (z.B. nomen P. Scipionis); exstinguere atque delere alqd (z.B. improbitatem): in ihm ist keine Sv. von Edelsinn, von Mäßigung, von Ehrgefühl, nihil apparet in eo ingenuum, nihil moderatum, nihil pudens: die größte Eintracht, keine Sp. von Habsucht, concordia maxima, minima avaritia.

    deutsch-lateinisches > Spur

  • 67 unzugänglich

    unzugänglich, a) v. Örtl. etc.: qui, quae, quod haud adiri potest (was nicht betreten werden kann, z.B. castel lum). – aditu carens (keinen Zugang habend, z.B. saxa). – difficilis (schwierig, schwer zu erreichend, z.B. urbis situs). – quo adire fas non est (wohin man nicht gehen darf). – etwas unz., difficilior aditu. – unz. für etwas, alci rei non pervius (für etwas nicht gangbar, z.B. aëri); impenetrabilis alci rei (undurchdringlich für etwas, z.B. specus imbribus); adversus alqd clausus (gegen etwas verschlossen, z.B. corpus clausum adversus vim veneni) – unz. sein, haud adiri posse; ganz, ex omni aditu clausum esse. – etwas unz. machen, claudere (etwas verschließen, z.B. iter: u. flumina ac terras [z.B. durch hohe Bauten]: und Pontum ex omni aditu [ganz]: u. clausam esse Alpibus [durch die A.] Italiam); impedire alqd (schwer zu passieren machen, z.B. locum in omnes partes quam maxime impediri iussit); alqd obsaepire (etwas absperren, z.B. viam). – b) v. Pers.: rari aditus (zu dem man selten Zutritt hat). – unz. für etw. (bildl.), impatiens od. non patiens alcis rei (etwas nicht gern hinnehmend, z.B. für die Wahrheit, veritatis: für jeden heilsamen Rat unz., nullius salubris consilii patiens). – unz. sein, conveniri se nolle: sehr unz. sein, difficiliimos aditus habere.

    deutsch-lateinisches > unzugänglich

  • 68 versuchen

    versuchen, I) in weiterer Bed.: tentare (prüfen, prüfend versuchen, die Probe machen). – experiri (sich Erfahrung über etwas zu verschaffen suchen, erproben od. zu erproben suchen). – periclitari (probieren auf die Gefahr des Mißlingens hin, riskieren). – conari mit Akk. od. mit Infin. (etwas unternehmen). – audere alqd od. mit Infin. (etwas wagen). – etwas an jmd. od. etwas v., experiri alqd in mit Ablat. (z.B. vim veneni in servo). – es mit etwas v., tentare alqd (z.B. fugam); experiri alqd (z.B. remedium); conari aliquid de alqa re (z.B. de eruptione). – es mit jmd. v., experiri alqm (z.B. vin me experiri?). – v., ob etc., periclitari od. conari, si etc. – v., ob... oder etc., experiri, utrum... an etc. – v., zu etc., s. suchen (no. II) zu etc. – ich versuche, was ich vermag, ich versuche mich, tento od. experior quid possim: den Weg Rechtens v., ius experiri; auch bl. experiri, wegen etwas, de alqa re. – das Äußerste v., ultima od. extrema experiri. – sich in etwas v., periculum facere alqā re (z.B. levibus proeliis); so experiri alqā re (z.B. versu heroo); versari in alqa re (sich mit etwas abgeben, z.B. in hac arte); attingere alqd (sich befassen mit etwas); coepisse mit Infin. (anfangen etwas zu tun, z.B. scribere hendecasyllabos): sich in der Dichtkunst v., poëmatis se experiri; versus facere coepisse. – sich etwas in der Welt versucht haben, multas terras vidisse. – II) in engerer Bed.: a) jmd. versuchen, alqm tentare (im allg.). – sollicitare alqm od. alcis animum (jmd. zu einer Handlung zu bewegen suchen, angehen, zu verführen suchen, z.B. pretio od. pecuniā). – pellicere alqm (zu etwas verlocken). – b) kosten: gustare; degustare. – etw. vorher v., alqd praegustare.

    deutsch-lateinisches > versuchen

  • 69 Wirkung

    Wirkung, effectus (sowohl die Kraft zu wirken, [2716] die in etwas enthalten ist, als der bewirkte Erfolg). – vis (Kraft); verb. vis et effectus. – efficientia (Wirksamkeit). – impulsus (Antrieb). – appulsus (wirksame Annäherung, bes. von der Sonne, dann aber auch übh. Einwirkung einer Sache auf etwas). – eventus (Erfolg). – langsame W. einer Arznei, tarditas medicinae: schnelle W. des Giftes, celeritas veneni: die heilkräftige W. (einer Arznei), salubritas: eine Wirkung haben, s. wirken no. I: keine W. haben, irritum oder frustra esse (vergebens sein); inutilem esse (nutzlos sein): eine große W. haben od. äußern auf etwas, magnam vim habere ad alqd od. in alqa re: W. haben auf jmd., efficacem esse ad alqm (wirksam sein bei jmd., v. Arzneien u. andern Dingen); alqm od. alcis animum movere od. commovere (jmd. bewegen. rühren): große W. auf jmd. ausüben, alcis animum vehementer movere od. percutere: eine verschiedene W. auf die Gemüter äußern, varie animos afficere: eine gute W. haben, boni aliquid efficere: eine wohltätige W. haben auf jmd., alci prodesse: eine nachteilige W. auf jmd. haben, alci nocere: etw. für die W., einer höhern Macht erklären, alcis rei deum facere effectorem. – ohne W., sine effectu; frustra (vergebens): ohne alle W., sine ullo effectu. – die Ursachen u. Wirkungen, causae et causarum eventus; causae eventorum et eventa; rerum causae et consecutiones: von den Ursachen auf die Wirkungen schließen, colligere ex iis quae faciunt ea quae efficiuntur: die Ursache aus der W. zeigen, id quod efficit ex eo quod efficitur ostendere.

    deutsch-lateinisches > Wirkung

  • 70 claudo

    [st1]1 [-] claudo (clūdo, clōdo), ĕre, clausi, clausum: - tr. - [abcl][b]a - fermer, boucher. - [abcl]b - fermer, clore, terminer, finir, achever. - [abcl]c - enfermer, enclore, entourer, cerner, couper, barrer, arrêter, intercepter.[/b]    - nec ita claudenda res est familiaris, ut eam benignitas aperire non possit, nec ita reseranda, ut pateat omnibus, Cic. Off. 2, 55: il ne faut ni fermer sa bourse au point que la bienfaisance ne puisse l'ouvrir, ni l'ouvrir toute grande à tous.    - pars animam laqueo claudunt, Ov. M. 7, 604: certaines personnes s'étranglent avec un lacet.    - sanguinem claudere, Plin. 26, 13, 83, § 135: arrêter le sang.    - oculos (lumina) claudere: fermer les yeux.    - agmen claudere: être à l'arrière-garde. [st1]2 [-] claudo, ĕre, clausurus: boiter, clocher, faiblir (au fig.).
    * * *
    [st1]1 [-] claudo (clūdo, clōdo), ĕre, clausi, clausum: - tr. - [abcl][b]a - fermer, boucher. - [abcl]b - fermer, clore, terminer, finir, achever. - [abcl]c - enfermer, enclore, entourer, cerner, couper, barrer, arrêter, intercepter.[/b]    - nec ita claudenda res est familiaris, ut eam benignitas aperire non possit, nec ita reseranda, ut pateat omnibus, Cic. Off. 2, 55: il ne faut ni fermer sa bourse au point que la bienfaisance ne puisse l'ouvrir, ni l'ouvrir toute grande à tous.    - pars animam laqueo claudunt, Ov. M. 7, 604: certaines personnes s'étranglent avec un lacet.    - sanguinem claudere, Plin. 26, 13, 83, § 135: arrêter le sang.    - oculos (lumina) claudere: fermer les yeux.    - agmen claudere: être à l'arrière-garde. [st1]2 [-] claudo, ĕre, clausurus: boiter, clocher, faiblir (au fig.).
    * * *
        Claudo, claudis, clausi, clausum, claudere. Virgil. Fermer, Clorre.
    \
        Externis in oris claudi. Lucan. Estre assiegé et enclos en pais estrange.
    \
        Clausus ex omni aditu. Cic. Clos par tous les endroicts par lesquels on y peult entrer.
    \
        Carcere claudi. Ouid. Estre en prison fermee.
    \
        Pelago clausus. Ouid. Enclos de mer.
    \
        Aditus claudere. Cic. Fermer et boucher les entrees.
    \
        Dolor animam clausit. Luc. L'ennuy luy a coupé le vent, Quand par grand ennuy on tombe pasmé et esvanouy comme mort et suffoqué.
    \
        Animae clausae tenebris, et carcere caeco. Virg. Les ames encloses dedens les corps humains, et comme emprisonnees.
    \
        Clausa domus pudori et sanctimoniae. Cic. Une famille où il n'y a ne bonté ne saincteté aucune.
    \
        Domus clausa contra cupiditatem et audaciam alicuius. Cic. Maison qui resiste à la cupidité d'aucun.
    \
        Ensis clausus. Lucan. Qui est dedens la gaine, ou fourreau.
    \
        Flamma clausa. Valer. Flac. Flamme enclose dedens un four, ou fournaise.
    \
        Fugam claudere alicui. Liu. Luy clorre les passages en sorte qu'il ne s'en puisse fuir.
    \
        Hoedos claudere. Ouid. Enfermer.
    \
        Ianua sera clauditur. Tibul. Est fermee à la serrure.
    \
        Lumina alicui claudere. Martial. Le survivre.
    \
        In aeternam clauduntur lumina noctem. Virgil. Il est mort.
    \
        Dextra claudere oculos morti. Lucan. Clorre de la main droicte les yeulx à un homme mourant.
    \
        Mare clausum. Cic. Quand on ne peult passer par la mer pour les pirates, ou autre raison.
    \
        In clauso ore tenere linguam. Catul. Se taire.
    \
        Patria clausa est misero. Ouid. Quand il ne peult, ou n'ose retourner en son pais.
    \
        Pecus claudere textis cratibus. Horat. Enclorre.
    \
        Penates clausi. Sill. Maison fermee.
    \
        Ad claudendas pupulas aptissime factae palpebrae. Cic. Pour couvrir, ou cacher.
    \
        Vias incendia claudunt. Stat. Empeschent qu'on ne peult passer.
    \
        Clauso corpore aduersum vim veneni. Tacit. Garni, Muni.
    \
        Claudere coenam dicitur cibus. Martial. Lequel on mange le dernier à la fin du repas.
    \
        Opus aliquod claudere. Ouid. Parachever.
    \
        Bella claudere. Stat. Terminer, mettre à fin.
    \
        AEtas claudit octauum lustrum. Horat. Il est aagé de quarante ans.
    \
        Animam laqueo claudere. Ouid. Estrangler d'une corde.
    \
        Epistolam claudere paruo mandato. Ouid. Commander, ou encharger quelque peu de chose en la fin de la missive.
    \
        Labores claudere. Sil. Finir.
    \
        Verba claudere pedibus. Horat. Faire des vers, ou carmes.
    \
        Claudere sanguinem. Plin. Estancher le sang.
    \
        Aquas claudere. Propert. Quand Dieu ne donne point de pluye.
    \
        Lethalis hyems clausit illi respiramina. Ouid. La froide mort l'a tué.
    \
        Claudit aqua locum illum. Varro. L'eaue environne ce lieu là, Ce lieu est enclos et environné d'eaue,
    \
        Claudere oppidum portu, vel mari. Cic. Enclorre, Environner.
    \
        Muros obsidione claudere. Lucan. Mettre le siege tout au tour.
    \
        Clausa habere sua consilia. Cic. Estre secret, Ne point dire son secret. \ Pauor clausus. Sil. Dissimulé.
    \
        Clausit pudor meus mihi consuetudinem illius. Cic. J'ay esté si honteux que je ne l'ay osé frequenter ne hanter.
    \
        Claudere aures ad voces doctissimas. Cic. Ne vouloir point ouir choses bien dictes et sagement.
    \
        Nolo tibi vllum commodum in me claudier. Terent. Je ne vueil point qu'il tienne à moy que tu ne face ton prouffit, Je ne vueil point empescher ton prouffit en chose aucune que je puisse, Je ne vueil point refuser de te faire plaisir en ce qui sera en moy.

    Dictionarium latinogallicum > claudo

  • 71 dolus

    [st1]1 [-] dŏlus, i, m.: a - adresse, ruse.    - [gr]gr. δόλος.    - cf. P. FEST. p. 69, 10.    - dolus malus, Cic. Off. 3, 60: dol, fraude.    - dolo malo, Cic. Off. 3, 92: frauduleusement, avec des manoeuvres dolosives.    - sine dolo malo, Liv. 1, 24, 7: loyalement, de bonne foi. b - fourberie, tromperie, piège.    - Plaut. Men. 228; Capt. 642; Caes. BG. 4, 13, 1; BC. 2, 14, 1; Sall. C. 11, 2; Liv. 27, 28, 4.    - forte an dolo principis incertum, Tac.: est-ce par hasard ou par fourberie du prince, on l'ignore.    - dolos saltu deludit, Ov. Hal. 25: d'un bond il déjoue les pièges (= les filets du pêcheur).    - cuniculo et subterraneis dolis peractum urbis excidium, Flor. 1, 12, 9: par la mine et par des travaux souterrains fut consommée la ruine de la ville (de Véies). c - tort causé, acte blâmable, faute.    - Dig. 4, 3, 1.    - suo dolo factum esse negat, Hor. S. 1, 6, 90: il prétend que ce n'est pas sa faute. [st1]2 [-] Dŏlus, i, m.: la Ruse [déesse].    - V.-FL. 2, 205.
    * * *
    [st1]1 [-] dŏlus, i, m.: a - adresse, ruse.    - [gr]gr. δόλος.    - cf. P. FEST. p. 69, 10.    - dolus malus, Cic. Off. 3, 60: dol, fraude.    - dolo malo, Cic. Off. 3, 92: frauduleusement, avec des manoeuvres dolosives.    - sine dolo malo, Liv. 1, 24, 7: loyalement, de bonne foi. b - fourberie, tromperie, piège.    - Plaut. Men. 228; Capt. 642; Caes. BG. 4, 13, 1; BC. 2, 14, 1; Sall. C. 11, 2; Liv. 27, 28, 4.    - forte an dolo principis incertum, Tac.: est-ce par hasard ou par fourberie du prince, on l'ignore.    - dolos saltu deludit, Ov. Hal. 25: d'un bond il déjoue les pièges (= les filets du pêcheur).    - cuniculo et subterraneis dolis peractum urbis excidium, Flor. 1, 12, 9: par la mine et par des travaux souterrains fut consommée la ruine de la ville (de Véies). c - tort causé, acte blâmable, faute.    - Dig. 4, 3, 1.    - suo dolo factum esse negat, Hor. S. 1, 6, 90: il prétend que ce n'est pas sa faute. [st1]2 [-] Dŏlus, i, m.: la Ruse [déesse].    - V.-FL. 2, 205.
    * * *
        Dolus, huius doli, a dolando, id est laedendo et minuendo dictus, vt docet Donatus. Une finesse, Cautelle, Dol, Tromperie, Tricherie, Barat.
    \
        Veneni dolus. Catul. Poison baillee finement.
    \
        Bonus dolus. Vlpian. Bonne finesse, Bonne cautelle.
    \
        Dolus malus. Cic. Tromperie, Malice, Cavillation et mal engin.
    \
        Adhibere dolum. Cic. User de finesse, Tricher, Barater.
    \
        Capere aliquem dolis. Virgil. Le tromper.
    \
        Commoliri dolum aut machinam ad aliquem. Cic. Luy machiner une finesse pour le tromper.
    \
        Detegere dolos. Seneca. Descouvrir la tromperie.
    \
        Discingere. Sil. Dissouldre, Rompre.
    \
        Struere dolum. Tacit. Bastir une tromperie.

    Dictionarium latinogallicum > dolus

  • 72 obtineo

    obtinĕo (optinĕo), ēre, obtinŭi, obtentum A. - tr. [st1]1 [-] tenir dans les mains.    - obtinere aures, Plaut.: tenir par les oreilles. [st1]2 [-] tenir, occuper (un lieu), avoir en soi, posséder (une qualité); être en possession (d'un emploi).    - obtinere agros umbris, Plin.: couvrir les champs de son ombre, ombrager les champs.    - obtinere vada, Caes.: occuper un gué.    - obtinere oppidum, Tac.: tenir la ville (avec une garnison).    - proverbii locum obtinere, Cic. Tusc. 4, 16, 36: être passé en proverbe.    - criminis locum obtinere, Cic.: être regardé comme un crime.    - obtinere numerum caesorum, Cic.: être compté parmi les morts.    - caedes omnia obtinuit, Liv.: le massacre fut général.    - summam opinionem obtinere, Quint. 10, 5, 18: jouir de la plus haute réputation.    - regnum obtinere, Caes.: occuper le trône.    - curam obtinere, Tac.: occuper une charge.    - obtinere partes accusatoris, Cic.: être chargé du rôle d'accusateur.    - obtinere Academiam, Cic.: dominer dans l'Académie.    - obtinere provinciam, Liv.: administrer une province.    - obtinere Britannos, Tac.: gouverner la Bretagne.    - me obtinente, Cic. Att. 5, 21, 7: sous mon administration. [st1]3 [-] garder, conserver, maintenir, retenir; qqf. persévérer.    - obtinere iter ad... Stat.: poursuivre sa route vers...    - obtinere silentium, Liv.: garder le silence.    - obtinendis quae percurrerat, Tac.: pour s'assurer des pays qu'il avait parcourus.    - obtinere colorem, Plaut.: ne pas changer de couleur.    - obtinere venustatem, Ter.: conserver son attrait.    - obtinere famam: conserver son honneur.    - obtinere fortunas suas, Cic.: sauver sa fortune.    - obtinere necessitudinem, Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35: continuer des relations.    - obtinere auctoritatem suam, Cic.: faire respecter son autorité.    - obtinere jus suum contra aliquem, Cic. Quint. 9.34: maintenir son droit contre qqn.    - obtine antiquam rationem, Ter.: n'oublie pas le vieux précepte.    - lex quae obtinebatur, Cic.: usage qui s'observait.    - obtinuit colere, Plaut.: il a persisté à pratiquer. [st1]4 [-] obtenir, gagner, acquérir.    - obtenta non sunt quae voluimus, Cic.: nous n'avons pas obtenu ce que nous voulions.    - rem obtinere, Caes. B. G. 7.85: remporter un succès, remporter la victoire.    - si minus id obtinebis, Cic.: si tu n'y réussis pas.    - obtinuit admitti, Just.: il obtint la faveur d'être admis.    - ab eo aegre obtentum est, ut... Just.: on eut de la peine à obtenir de lui que...    - obtinere sapientiam, Cic.: acquérir la sagesse.    - obtinere litem: gagner un procès.    - malas causas obtinere, Cic. Att. 7, 25, 1: gagner de mauvaises causes. [st1]5 [-] soutenir, défendre, démontrer, prouver, ratifier.    - contrarias sententias obtinere, Cic. Fin. 4, 28, 78: soutenir des propositions contraires.    - obtinere quod dicimus, Cic.: prouver ce que nous avançons.    - pugnare in iis, quae obtinere non possis, Quint. 6, 4, 15: s'acharner à soutenir ce qu'on ne peut démontrer.    - quod fama obtinuit, Liv. 21, 46, 10: l'opinion que la renommée a consacrée.    - obtinetur testamentum, Cic.: le testament est ratifié, le testament est valable. B. - intr. [st1]6 [-] se maintenir, se perpétuer, être admis, être établi, être tenu pour certain, être constant, être dominant, prévaloir.    - obtinuit regula, Petr.: cette règle a prévalu.    - obtinet (tournure impers.): il est reconnu.    - pro vero obtinebat, Sall. (tournure impers.): c'était une idée reçue.    - si vera obtinere non possunt, Quint.: si la vérité ne peut triompher.    - non ipsos quoque fuisse obtinebit...? Varr. R. R. 2, 1, 9: ne reconnaîtra-t-on pas qu'eux aussi furent...?    - obtinuit sententia, Cic.: son avis prévalut.
    * * *
    obtinĕo (optinĕo), ēre, obtinŭi, obtentum A. - tr. [st1]1 [-] tenir dans les mains.    - obtinere aures, Plaut.: tenir par les oreilles. [st1]2 [-] tenir, occuper (un lieu), avoir en soi, posséder (une qualité); être en possession (d'un emploi).    - obtinere agros umbris, Plin.: couvrir les champs de son ombre, ombrager les champs.    - obtinere vada, Caes.: occuper un gué.    - obtinere oppidum, Tac.: tenir la ville (avec une garnison).    - proverbii locum obtinere, Cic. Tusc. 4, 16, 36: être passé en proverbe.    - criminis locum obtinere, Cic.: être regardé comme un crime.    - obtinere numerum caesorum, Cic.: être compté parmi les morts.    - caedes omnia obtinuit, Liv.: le massacre fut général.    - summam opinionem obtinere, Quint. 10, 5, 18: jouir de la plus haute réputation.    - regnum obtinere, Caes.: occuper le trône.    - curam obtinere, Tac.: occuper une charge.    - obtinere partes accusatoris, Cic.: être chargé du rôle d'accusateur.    - obtinere Academiam, Cic.: dominer dans l'Académie.    - obtinere provinciam, Liv.: administrer une province.    - obtinere Britannos, Tac.: gouverner la Bretagne.    - me obtinente, Cic. Att. 5, 21, 7: sous mon administration. [st1]3 [-] garder, conserver, maintenir, retenir; qqf. persévérer.    - obtinere iter ad... Stat.: poursuivre sa route vers...    - obtinere silentium, Liv.: garder le silence.    - obtinendis quae percurrerat, Tac.: pour s'assurer des pays qu'il avait parcourus.    - obtinere colorem, Plaut.: ne pas changer de couleur.    - obtinere venustatem, Ter.: conserver son attrait.    - obtinere famam: conserver son honneur.    - obtinere fortunas suas, Cic.: sauver sa fortune.    - obtinere necessitudinem, Cic. Q. Fr. 1, 1, 12, § 35: continuer des relations.    - obtinere auctoritatem suam, Cic.: faire respecter son autorité.    - obtinere jus suum contra aliquem, Cic. Quint. 9.34: maintenir son droit contre qqn.    - obtine antiquam rationem, Ter.: n'oublie pas le vieux précepte.    - lex quae obtinebatur, Cic.: usage qui s'observait.    - obtinuit colere, Plaut.: il a persisté à pratiquer. [st1]4 [-] obtenir, gagner, acquérir.    - obtenta non sunt quae voluimus, Cic.: nous n'avons pas obtenu ce que nous voulions.    - rem obtinere, Caes. B. G. 7.85: remporter un succès, remporter la victoire.    - si minus id obtinebis, Cic.: si tu n'y réussis pas.    - obtinuit admitti, Just.: il obtint la faveur d'être admis.    - ab eo aegre obtentum est, ut... Just.: on eut de la peine à obtenir de lui que...    - obtinere sapientiam, Cic.: acquérir la sagesse.    - obtinere litem: gagner un procès.    - malas causas obtinere, Cic. Att. 7, 25, 1: gagner de mauvaises causes. [st1]5 [-] soutenir, défendre, démontrer, prouver, ratifier.    - contrarias sententias obtinere, Cic. Fin. 4, 28, 78: soutenir des propositions contraires.    - obtinere quod dicimus, Cic.: prouver ce que nous avançons.    - pugnare in iis, quae obtinere non possis, Quint. 6, 4, 15: s'acharner à soutenir ce qu'on ne peut démontrer.    - quod fama obtinuit, Liv. 21, 46, 10: l'opinion que la renommée a consacrée.    - obtinetur testamentum, Cic.: le testament est ratifié, le testament est valable. B. - intr. [st1]6 [-] se maintenir, se perpétuer, être admis, être établi, être tenu pour certain, être constant, être dominant, prévaloir.    - obtinuit regula, Petr.: cette règle a prévalu.    - obtinet (tournure impers.): il est reconnu.    - pro vero obtinebat, Sall. (tournure impers.): c'était une idée reçue.    - si vera obtinere non possunt, Quint.: si la vérité ne peut triompher.    - non ipsos quoque fuisse obtinebit...? Varr. R. R. 2, 1, 9: ne reconnaîtra-t-on pas qu'eux aussi furent...?    - obtinuit sententia, Cic.: son avis prévalut.
    * * *
        Obtineo, obtines, pen. corr. obtinui, obtentum, obtinere. Cic. Obtenir et impetrer ce qu'on demandoit.
    \
        Academiam Carneades et Clitomachus obtinebant. Cic. Tenoyent, etc. Regnoyent en, etc.
    \
        Admirationem obtinere. Plin. Estre en admiration, Estre fort estimé.
    \
        Semper isthanc, quam habes, aetatulam obtinebis. Plaut. Tu garderas et entretiendras, etc. Tu retiendras, etc.
    \
        Causam. Cic. Gaigner sa cause.
    \
        Vt causam certissimam obtineret. Cic. Pour gaigner sa cause toute clere. Cic.
    \
        Dignitatem obtinere, pro Retinere et conseruare. Cic. Garder et maintenir.
    \
        Famam obtinere per aliquem. Cic. Garder sa renommee.
    \
        Fama obtinet. Liu. Le plus commun bruit l'emporte.
    \
        Firmitudinem animi obtinere. Plaut. Estre ferme et constant.
    \
        Obtinere summum atque altissimum gradum ciuitatis. Cic. Estre un des plus grands en honneur de la ville, Tenir le plus hault lieu.
    \
        Obtinemus ipsius Caesaris summam erga nos humanitatem. Cic. Il nous est doulx et debonnaire.
    \
        Haec apud te ne hoc quidem iuris obtinuit, vt, etc. Cic. Il n'a pas peu impetrer envers toy qu'il, etc.
    \
        Litem obtinere et Amittere, contraria. Cic. Gaigner ou perdre son proces.
    \
        Locum infimum seruitutis obtinere. Cic. Estre des moins estimez, et estre du dernier rang.
    \
        Tertium locum Milesiae oues obtinent. Plin. Apres ces deux là, les brebis de Milese sont les plus estimees.
    \
        Locum prouerbii obtinere. Cic. Servir de proverbe.
    \
        Obtinet magnum locum in medicaminibus haec herba. Plin. Est fort receue et estimee.
    \
        Secundum locum obtinet Cyprius, tertium Phoenicius. Plin. Apres ceste là on estime fort, etc.
    \
        Cuius legationis Numeius et Verodontinus principem locum obtinebant. Caes. Estoyent les principaulx de l'embassade.
    \
        Praecipuam obtinent nobilitatem syagri. Plin. Sont plus en bruit que tous les autres, et les plus estimez.
    \
        Noctem insequentem eadem caligo obtinuit. Liu. La nuict ensuyvant il feit pareille obscurité.
    \
        Patriae nomen obtinent. De ficubus. Plin. Elles ont le nom du pays, On les nomme du pays.
    \
        Nomen sapientia obtinere. Cic. Estre nommee sapience.
    \
        Noxiam veneni obtinere. Plin. Nuire comme venin.
    \
        Numerum obtinere iure caesorum. Cic. Estre nombré entre ceulx qui ont esté tuez à juste cause.
    \
        Ordinem suum obtinere. Col. Garder son ordre et son rang.
    \
        Partes accusatoris obtinere. Cic. Plaider pour l'accusateur.
    \
        Primatum obtinere apud regem. Plin. Estre des plus grands et des principaulx envers le roy.
    \
        Principatum. Plin. Estre le plus estimé.
    \
        Qui principatum in ciuitate multis annis obtinuerat. Caes. Qui avoit esté des principaulx de la ville, Qui avoit tenu et gardé le premier lieu.
    \
        In frigidis humidisque principatum obtinent. Plin. Sont les plus estimees et plus excellentes.
    \
        Prouinciam obtinere. Cic. Avoir la charge et gouvernement d'une province.
    \
        Hispaniam obtinere cum imperio. Cic. Avoir le gouvernement d'Espaigne, avec empire et souveraine puissance.
    \
        Regnum in Sequanis obtinere. Caes. Estre roy, etc.
    \
        Sententias contrarias obtinere. Cic. Soustenir et gaigner.
    \
        Sanguinis vicem obtinet. Plin. Est au lieu de sang.
    \
        Vim medicamenti obtinet. Plin. Ha la force, et sert de medicament.
    \
        Vitam et famam obtinere per aliquem. Cic. Tenir sa vie de luy, Quand il est cause qu'on est en vie.
    \
        Vrbem aliquam armis obtinere. Liu. Occuper par force et violence.
    \
        Obtinere. Tenir, ou Contenir et occuper le long de quelque place. Plin. Arbor agros longis obtinens vmbris.

    Dictionarium latinogallicum > obtineo

  • 73 tabes

    tābēs, is, f. [st2]1 [-] dissolution, liquéfaction, écoulement, fonte. [st2]2 [-] corruption, putréfaction, décomposition, sang corrompu, sanie, pus. [st2]3 [-] mauvaise odeur, puanteur. [st2]4 [-] phthisie, maladie (qui mine); contagion, peste, fléau. [st2]5 [-] virus, poison. [st2]6 [-] langueur, consomption, dépérissement.    - cadavera intacta a canibus ac volturibus tabes absumebat, Liv. 41: les cadavres étaient laissés intacts par les chiens et les vautours et la putréfaction les détruisait.    - fames lenta nos consumit tabe, Plin.: la faim nous consume lentement.    - tabes fenoris, Liv. 7: le fléau de l'usure.    - fori tabes pecuniam advocatis fert, Tac.: le fléau du barreau rapporte de l'argent aux avocats.    - tanta vis avaritiae animos eorum veluti tabes invaserat, Sall. J. 32: tant était grande la cupidité qui, comme une contagion, avait envahi les âmes.    - hic, quos durus amor crudeli tabe peredit, Virg. En. 6: voici ceux que le dur amour a rongés d'une cruelle langueur.
    * * *
    tābēs, is, f. [st2]1 [-] dissolution, liquéfaction, écoulement, fonte. [st2]2 [-] corruption, putréfaction, décomposition, sang corrompu, sanie, pus. [st2]3 [-] mauvaise odeur, puanteur. [st2]4 [-] phthisie, maladie (qui mine); contagion, peste, fléau. [st2]5 [-] virus, poison. [st2]6 [-] langueur, consomption, dépérissement.    - cadavera intacta a canibus ac volturibus tabes absumebat, Liv. 41: les cadavres étaient laissés intacts par les chiens et les vautours et la putréfaction les détruisait.    - fames lenta nos consumit tabe, Plin.: la faim nous consume lentement.    - tabes fenoris, Liv. 7: le fléau de l'usure.    - fori tabes pecuniam advocatis fert, Tac.: le fléau du barreau rapporte de l'argent aux avocats.    - tanta vis avaritiae animos eorum veluti tabes invaserat, Sall. J. 32: tant était grande la cupidité qui, comme une contagion, avait envahi les âmes.    - hic, quos durus amor crudeli tabe peredit, Virg. En. 6: voici ceux que le dur amour a rongés d'une cruelle langueur.
    * * *
        Tabes, tabis, foem. gen. Cels. Une maladie par laquelle une personne devient en chartre, et se seiche par faulte d'estre nourri, ou par mauvaises humeurs, Quand la personne devient seiche et etique.
    \
        Funesta tabes veneni. Ouid. Mortelle infection de venim.
    \
        Tabes, quod proprie tabum nominant. Virg. La boue qui sort d'une playe ou d'un clou, Pourriture, Corruption, Putrefaction, Sang pourri et corrompu.
    \
        Arborum tabes. Plin. Quand les racines des arbres se seichent, et les arbres meurent en languissant.
    \
        Nimborum tabes. Lucret. Tempeste, Orage qui rompt et gaste les arbres et les biens de terre.

    Dictionarium latinogallicum > tabes

  • 74 venenum

    vĕnēnum, i, n. [st2]1 [-] drogue, suc des plantes, breuvage, boisson. [st2]2 [-] poison; breuvage empoisonné. [st2]3 [-] Virg. venin (des serpents). [st2]4 [-] breuvage magique, philtre, sortilège, charme, enchantement, magie. [st2]5 [-] charme, attrait, séduction. [st2]6 [-] médicament, remède. [st2]7 [-] teinture, couleur, fard.
    * * *
    vĕnēnum, i, n. [st2]1 [-] drogue, suc des plantes, breuvage, boisson. [st2]2 [-] poison; breuvage empoisonné. [st2]3 [-] Virg. venin (des serpents). [st2]4 [-] breuvage magique, philtre, sortilège, charme, enchantement, magie. [st2]5 [-] charme, attrait, séduction. [st2]6 [-] médicament, remède. [st2]7 [-] teinture, couleur, fard.
    * * *
        Venenum, veneni, pen. prod. Caius. Venim, Poison, Boucon.
    \
        Agere venena membris. Virgil. Chasser hors du corps.
    \
        Facere malum venenum. Cicero. Donner poison à autruy, Empoisonner.
    \
        Infundere alicui venenum. Cic. Luy faire boire du poison.
    \
        Laedere summa humili veneno. Stat. Mesdire des princes et de ses superieurs.
    \
        Impia sub dulci melle venena latent. Ouid. Venim confit en sucre ou miel.
    \
        Necare veneno. Cic. Empoisonner.
    \
        Spargere venena. Cic. Empoisonner et bailler boucon.
    \
        Tollere aliquem veneno. Cic. Tuer par poison.
    \
        Venenis erepta memoria. Cicero. Par ensorcellement, Par sorcerie.
    \
        Alba nec Assyrio fucatur lana veneno. Virgil. De couleur de pourpre.
    \
        Venenum. Lucan. Medicament, ou Onguent aromatique pour embausmer un corps, à fin de le preserver de putrefaction.

    Dictionarium latinogallicum > venenum

  • 75 amoveo

    ā-moveo, mōvī, mōtum, ēre, von irgendwo weg- od. fortbewegen, weg- od. fortschaffen, beiseite schaffen, entfernen, entziehen (Ggstz. admovere), I) eig.: A) im allg.: a) lebl. Objj.: neque in amovendo neque in exportando frumento, Cic.: sacra avecta in finitimas urbes amovimus ab hostium oculis, Liv.: am. cotidianum victum ab alqo, Nep.: nefandos ignes procul delubris, Liv.: scripta et imagines ex bibliothecis, Suet.: Porcia lex virgas ab omnium civium Rom. corpore amovit, Cic.: locus a conspectu amotus, Liv.: u. poet. von der Zeit, quaecumque vetustate amovet aetas, das was die Zeit allmählich wegnimmt, Lucr. 1, 225. – b) Pers.: alqm loco, Plaut.: alqm aliqua ex urbe, Plaut.: alqm ex istis locis, Cic.: alqm ab altaribus, Liv.: exercitum Rom. ab urbe circumsessa, Liv.: testem hanc a se, Ter.: omnibus arbitris procul amotis, Sall.: tantum ab iniuria se abesse rati, quantum e coetu congressuque impotentium hominum se amovissent, Liv.: u. am. se finibus Ausoniae, Sil.: u. bl. am. custodem, Prop.: custodes (Theaterwache), Tac.: amoto patre, in Abwesenheit des Vaters, Tac. – dah. in der Umgangsspr., se amovere = sich fortmachen, sich aus dem Staube machen, sich schieben, sich trollen, sich drücken, se hinc, Ter. Phorm. 566: se e medio, Suet. Tib. 10: se rus, Plaut. most. 74. – B) insbes.: a) (euphem. = furari) einen Gegenstand
    ————
    wegnehmen, mitgehen lassen, beiseite schaffen, entwenden, boves per dolum amotae, Hor.: amotā et pyxide veneni, Suet. – b) (euphem. = relegare) eine Person vom Hofe auf eine Insel entfernen = verweisen, verbannen, Cretam, Tac.: in insulam, Tac. – II) übtr.: A) im allg.: etw. Unangenehmes, Störendes, Nachteiliges usw. wegschaffen, beseitigen, entfernen, abwenden, abwälzen, von sich fern sein lassen, a foribus maximam molestiam, Plaut.: suspicionem ab adulescente, socordiam ex pectore, benehmen, Plaut.: a se non crimen, sed culpam ipsam, Cornif. rhet.: enixe ab se culpam, Liv.: principio atque studio amotus puerilis est animus, kindische Neigungen abgelegt, Plaut.: lamentationes, eiulationes, metum, Ter.: bellum, Liv. B) insbes.: a) lebl. Objj.: α) etw. in der Rede usw. weg- od. beiseite lassen, aus dem Spiele lassen, amolior et amoveo nomen meum, Liv.: u. amoto quaeramus seria ludo, Spaß beiseite! Hor. – β) etw. als nachteilig einwirkend fernhalten, comitas adsit, assentatio procul amoveatur, Cic. – sensum doloris mei a sententia dicenda amovebo, nicht einwirken lassen auf das Urteil, Cic.: libidinem autem, odium, invidiam cupiditatesque amovere, Cic.: metus est nonnumquam amovendus... nonnumquam adhibendus, Quint. – b) eine Pers. von einem Posten usw. entfernen, Saturninum quaestorem a sua frumentaria procuratione, Cic. de har. resp. 43 ( dagegen Sall.
    ————
    Cat. 23, 1 jetzt senatu moverunt, u. Val. Max. 2, 7, 5 jetzt senatu movit): censor libertinos tribubus amovit, stieß aus usw., Aur. Vict. vir. ill. 32, 2. – Synk. Perf.-Form amorim, Sil. 17, 223. – vulg. Fut. amoveam, Itala 2. regg. 7, 15 bei Augustin. de civ. dei 17, 8, 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > amoveo

  • 76 arcesso

    arcesso (accerso), īvī, ītum, ere (Causat. v. accedo, wie incesso v. incedo), machen, daß jmd. »herankommt«; dah. jmd. od. etw. herbei-, herzu-, herholen, herrufen, einberufen, I) im allg.: 1) eig.: a) leb. Wesen: eamus intro, ut arcessatur faber, Plaut.: u. so Siculos, Cic.: Gabinium, Sall.: patrem, Liv.: auxilia, Sall.: integros pro sauciis, Sall.: Germanos mercede, Caes.: litteris arcessiti sunt, Liv.: praetoris arcessitus nuntio, Cic. – m. Ang. woher? wohin? undique praesidia, Sall.: alqm ab aratro, Cic.: auxilia a Vercingetorige, Caes.: alqm Venafro, Teano, Cic.: Corintho colonos, Nep.: alqm litteris Capuā, Cic.: alqm a Gadibus, Plin.: exercitum ab Tanai, Curt.: boves ex longinquo, Col.: alqm cum omnibus copiis ex citeriore Hispania, Sall.: alqm de exsilio, Ascon.: alqm domo huc, Plaut.: alqm domum, Ter.: alqm ad se, Ter. u. Cic.: alqam ad vicinam, Plaut.: alqm in patriam, Cic.: alqm in senatum, Cic.: amicum trans mare, Quint.: Aesculapium ab Epidauro Romam, Liv. – m. Ang. wozu? alqm ab aratro ad fasces, Salv.: alqm ad rem divinam, Ter.: Gallorum gentem ad bellum, Sall.: alqm ad laboris societatem, Cic.: ad evertenda rei publicae fundamenta Gallos, Cic.: u. so m. Dat., Gallos auxilio (zur H.), Caes. b. G. 3, 11, 2: m. in u. Akk., alqm in auxilium, Aur. Vict. de vir. ill. 4, 11: m. 1. Supin., arcessitur lavatum interea virgo, Ter. eun.
    ————
    592. – b) Lebl.: aurum, Plaut.: eius librum, Cic.: humum, Col.: tormenta et missilia, Tac.: argentum mutuum, Sall. fr.: sacra ab exteris nationibus asciscere et arcessere, Cic.: sin melius quid (vini) habes, arcesse, so laß ihn holen, Hor. – 2) übtr.: a) im allg.: illic homo a me sibi malam rem arcessit iumento suo, der Mensch ladet sich Unglück auf den Hals, Plaut.: ne arcessant bellum, sich auf den Hals holen, Liv.: quies molli strato arcessita, verschafft, Liv.: arc. causam sibi mortis, Val. Max.: mortem, herbeiführen, Val. Max. (dah. mors arcessita, ein gewaltsamer, Plin. ep.): somnum medicamentis, Cels.: somnum in ossa, Prop.: gloriam ex periculo, sich holen, erwerben, Curt.: poet., vitas sibi, erhalten, Verg. – b) einen Stoff, einen Gedanken u. dgl. von irgendwo herbeiholen, herholen, suchen, argumentum usque a capite, Cic.: res extrinsecus, Quint.: ea aliunde, Quint.: fabulas longe, Petr.: e medio res, Hor.: orationi splendoris aliquid, Cic. – dah. arcessītus, gesucht, mit Gewalt herbeigezogen, gezwungen, dictum, Cic.: iocus, Suet.: affectatio innata, non arcessita, Quint. – II) insbes.: 1) aus der Unterwelt heraufrufen, manes coniugis, Verg. Aen. 6, 119 (dazu Servius). – 2) eine Braut in das Haus des Bräutigams holen, einholen, zB. virginem, Ter. Andr. 546 (und dazu Klotz u. Spengel) u. adelph. 890: uxorem, Ter. Andr. 581. – 3) als t. t. der Gerichtsspr., vor Gericht
    ————
    fordern, belangen, dah. übh. verklagen, beschuldigen, alqm iudicio od. nomine od. crimine alcis rei od. (bei Spät.) in crimen alcis rei od. alqm m. bl. Genet., alqm hoc iudicio, Cic.: alqm magis invidioso crimine quam vero, Cic.: alqm eodem crimine in summum capitis periculum, Cic.: alqm iudicio capitis, Cic.: alqm statuarum nomine, Cic.: alqm ambitus crimine, Cic.: alqm veneni crimine, Suet.: alqm in crimen laesae maiestatis, Amm.: alqm capitis, Cic., pecuniae captae, Sall., maiestatis, Tac.: übtr., alqm inscitiae, Nigid. fr. bei Gell. 19, 14, 8: Passiv arcessor m. Nom. u. Infin., arcessebantur ministri fuisse Galli ferocientis, Amm. 15, 3, 1; u. so Amm. 15, 5, 28. – a) eine (ob mit Recht oder Unrecht, wird schwerlich entschieden werden) angefochtene Nbf. von arcesso ist accerso, s. Eutych. 482, 25. Kritz u. Dietsch Sall. Cat. 40, 6. Ellendt Cic. de or. 2, 117 N. cr. (vol. 1. p. 261 sq.). Wagner Orthogr. Vergil. p. 417. Brambach Hilfsb. S. 25. Hauler Terentiana p. 46. – b) Formen nach der 4. Konj., arcessio, arcessiam, arcessiens, arcessire u. arcessiri, bei den Eccl. (s. Rönsch Itala p. 284 sq.); außerdem arcessiunt, Heges. 5, 36, 2: arcessiretur, Frontin. 2, 7, 4: arcessirentur, Suet. Galb. 20 R., u. bes. arcessiri (accersiri), Auct. b. Afr. 12, 2. Frontin. 1, 9, 3. Macr. somn. Scip. 1, 13, 7. Vgl. Oudend. Caes. b. G. 1, 31, 4. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 3. S. 248 f. – c) Paragog. Infin. arcessier, Caecil.
    ————
    com. 263. Ter. eun. 510 Fl. (Dz. accersier).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > arcesso

  • 77 artifex

    artifex, ficis, c. (ars u. facio), der Kunstmeister, Künstler, I) v. Pers.u. personis. a. Subjj., der Kunstmeister, Werkmeister, Künstler, Bildner, Kunst- od. Sachverständige, der Techniker, auch sachverständige Theoretiker, attrib. = der in etw. technisches Geschick zeigt, in etw. kunstgeübt, technisch ausgebildet od. geschickt, in etw. Meister, 1) im engern Sinne: a) v. Künstler als Ausüber einer Kunst od. Fertigkeit (Ggstz. inscius, Pfuscher, Cic. Acad. 2, 22: artifices, Ggstz. imperiti, Laien, Plin. ep. 3, 6, 3), v. Künstlern u. Handwerkern aller Art, Plaut. Cas. 356. Cic. ep. 1, 7, 7. Cic. II. Verr. 1, 91; 4, 54; 5, 73. Nep. Att. 13, 3. Phaedr. 5. pr 4. Sen. de ben. 4, 21, 3. Plin. ep. 1, 10, 4. Curt. 6, 2 (5), 5 (Sänger, Spielleute, Schauspieler u. dgl.). Gell. 7 (6), 13, 5. Apul. flor. 7. p. 8, 7 Kr.: servi artifices, Cic. II. Verr. 1, 92. – v. Werkmeister, Bauarbeiter, Liv. 42, 3, 11; fr. 91. Quint. 7. pr. 1. Plin. ep. 8, 20, 4: v. Geschützmeister, Amm. 23, 4, 2; 24, 4. § 12 u. 28: v. Sachverständigen im Bauwesen, artifices eius regionis, Plin. ep. 10, 41 (50), 3: v. Nivellierer, Traian. in Plin. ep. 10, 62 (70): v. Feldmesser, Gromat. vet. 5, 20; 10, 17 u.a.: v. Kunstgärtner (topiarius), Plin. ep. 5, 6, 35: v. Kunsttischler, Apul. apol. 62: v. Mosaikfußbodenarbeiter, Hieron. in Ioel 2, 1: v. Erzbildner, Bildhauer, Cic. II. Verr. 4, 4 u. 5; 4, 12. Cic. ep. 5, 12, 7.
    ————
    Verg. Aen. 1, 455; 12, 210. Ov. met. 12, 398. Vell. 1, 13, 4. Plin. ep. 1, 20, 10. Suet. Vesp. 18. Apul. apol. 61: v. Goldschmied, Sen. de tranqu. anim. 1, 7; ad Helv. 11, 3. Iuven. 11, 102. Vulg. Ierem. 10, 9: v. Seidenwirker, Vulg. Iesai. 44, 13: v. Maler (artifex pictor, Firm. math. 3, 7), Vell. 1, 13, 4. Quint. 8, 5, 26. Val. Max. 8, 12 ext. 3. Sen. ep. 9, 7. Plin. ep. 4, 28, 3; 7, 33, 2: v. Musiker, Virtuosen, Musiklehrer, Cic. Muren. 29. Quint. 5, 10, 125. Curt. 5, 1 (3), 22. Plin. ep. 4, 19, 4: v. Sänger, Ov. met. 11, 169 (v. Apollo): v. Schauspieler, Plaut. Amph. prol. 70; Poen. prol. 38. Cic. Quinct. 78; Sest. 120. Liv. 5, 1, 5 u.a. (s. Weißenb. z. St.). Sen. de clem. 1, 26, 2. Quint. 9, 3, 86. Suet. Ner. 49, 1. Tert. de spect. 5 (vollst. artifex scaenicus, s. unten): v. Redner u. Rhetoriker, Cic. Quinct. 77; or. 172; de or. 1, 111 u. 145: v. praktischen Arzte, Cels. 1. pr. p. 8, 27 u. p. 12, 34 D.; 3, 4. p. 80, 15 D.: artifices improbi, Quacksalber, Liv. 5, 3, 6: v. Barbier, Tibull. 1, 8, 12. Mart. 6, 52, 6: v. Wettkämpfer, Nep. Chabr. 1, 3. Phaedr. 5, 5, 7: v. Wagenlenker, Plin. 7, 186: v. Vogelsteller, Petr. 109, 7: v. Giftmischer, Sen. nat. qu. 3, 25, 1: v. einem Pferde, artifex equus, das die Touren zu machen versteht, eingeschultes, Ov. art. am. 3, 556: v. der Natur, natura non artificiosa (kunstfertig) solum, sed plane artifex (eine vollkommene Künstlerin) ab eodem Zenone dicitur, Cic. de nat.
    ————
    deor. 2, 58. – m. attrib. Subst., artifex faber, Zimmermeister, Vulg. sap. 13, 11: artifex medicus, Apul. met. 10, 2: artifices palaestritae, Amm. 15, 3, 4: m. attrib. Adj., artifex aerarius, Vulg. 3. regg. 7, 14: artifex caligarius, Chalc. p. 77, 1 K.: artifex carpentarius, Lampr. Alex. Sev. 52, 1: artifex lignarius, Vulg. Iesai. 44, 13: artifices periti rei aquariae (des Wasserbaues), Amm. 28, 2, 2: artifex polymitarius, Damastweber, Ven. Fort. 5, 6. praef. p. 196 Migne: artifices scaenici, Schauspieler, Cic. Arch. 10. Sen. ep. 11, 7. Suet. Caes. 84, 4. Gell. 3, 3, 14: dies. artifices scaenarii, Amm. 28, 4, 32: artifices sellularii, Apul. flor. 15: artifex signarius, Bildhauer, Corp. inscr. Lat. 6, 9896: artifex rhetoricus, Gell. 17, 5, 9. – m. Genet. subst., omnis artifex omnis artis, Vulg. apoc. 18, 22: medellarum artifices, Amm. 17, 5, 7: artifex morbi, Prop. 2, 1, 58: artifex pugnorum, Faustkämpfer, Tert. spect. 23: artifices scaenae, Schauspieler, Sen. de ben. 7, 20, 3: tam artifices saltationis (so künstlerisch ausgebildete Tänzer), ut etc., Suet. Tit. 7, 2: ne quis in exercitu miles faber aut alterius rei artifex esset, Capit. Maxim. duob. 8 4: artifex talium (eine Meisterin in solchen Künsten) vocabulo Locusta, Tac. ann. 12, 66. – m. Genet. Gerund., pingendi fingendique idem mirus artifex, Quint. 12, 10, 6: non quo illa contemnam, quae Graeci dicendi artifices et doctores reliquerunt etc., Cic. de or. 1, 23: Demosthenes primarius
    ————
    dicendi artifex, Apul. apol. 25. p. 22, 7 Kr.: artifices pronuntiandi (im Vortrag), Quint. 11, 3, 73: Pyrrhus unicus pugnandi artifex, Liv. fr. 1: miles decollandi artifex, Suet. Cal. 32, 1. – m. in u. Abl., in tornando artifex, Apul. de mund. 1. p. 107, 14 G.: in his artifex, quae stationis imperatoriae non erant, ut calices fingeret saltaret cantaret, Lampr. Comm. 1, 8: mirus artifex in sagittis (im Bogenschießen), Aur. Vict. epit. 42, 18. – m. bl. Abl., Phidias dis quam hominibus effingendis melior artifex creditur, Quint. 12, 10, 9.
    b) v. Künstler als Bildner eines Werkes od. Stoffes, der Werkmeister, Arbeiter, Verfertiger, Erbauer, Schöpfer, attrib. = bildend, schaffend, schöpferisch, artificis naturae manus od. opus, Gelt. 12, 1, 9. Auct. Aetnae 595: omnis bonae malaeque materiae fecunda artifex, rerum natura, Val. Max. 1, 8. ext. 18: materiam adhuc rudem deus artifex conformat universam, Apul. dogm. Plat. 1, 5. – m. Genet., deus aedificator mundi et artifex rerum, Lact. 1, 6, 16: si probus eius (mundi) artifex, Cic. Tim. 6: natura omnium artifex, Plin. 2, 3: natura operis immensi artifex, Sen. Octav. 397 (386). – talium operum artifices, Liv. 29, 35, 8: artifices operum singulorum, Vulg. 2. paral. 24, 12: statuarum artifices pictoresque clarissimi, Quint. 5, 12, 21: gladiorum armorumque artifex, Schwertfeger u. Waffenschmied, Treb. Poll. XXX
    ————
    tyr. 8, 13: artifices lapidum, Steinhauer, Vulg. 2. regg. 5, 11: artif. lignorum, Holzarbeiter, Vulg. exod. 38, 23 u.a.: artifex simulatorque figurae (v. Morpheus), Ov. met. 11, 634: artifices mercatoresque veneni, Iuven. 13, 154.
    2) im weitern Sinne: a) der sich auf etw. meisterhaft versteht, in etw. Meister, -erin, m. Genet. subst., homines talis negotii artifices, Sall. Iug. 35, 5: artif. formae, die ihre Schönheit (durch Schmuck) zu heben versteht, Prop. 1, 2, 8: humani doloris, Menschenpeiniger, Ps. Quint. decl. 5, 4. – m. Genet. des Gerundii od. Gerundivi, tractandi animos artifices, Liv. 6, 36, 10: artif. suadendi, Quint. 2, 15, 18: egregius acquirendi artif., Iuven. 14, 116: artifices laedendi, Amm. 28, 1, 10: sapientia tamquam artifex conquirendae et comparandae voluptatis, Cic. de fin. 1, 42 (u. so ibid 2, 116): hic faciendarum amicitiarum artif., Sen. ep. 9, 5: summus ille tractandorum animorum artif., Quint. 11, 1, 58: serendae od. transferendae in alios invidiae artif., Tac. hist. 2, 86. Amm. 27, 9, 2. – m. ad u. Akk., si qui sunt, qui in hoc reo artifices ad corrumpendum iudicium velint esse, Cic. Verr. 5, 183: artif. ad occultandam audaciae specie formidinem, Aur. Vict. epit. 42, 7: art. ad inquietandum senis inguinem, Schol. Iuven. 10, 138: artifex ad formanda corpora effigiesque caelandas mobilitas ignea, Plin. 6, 187. – m. in u. Akk., in seria et iocos
    ————
    artif., Iustin. 9, 8, 8: artif. in lacrimas alcis, Ps. Quint. decl. 10, 9. – m. in u. Abl., in ambitione artif., Q. Cic. de pet. cons. 47: in complicandis negotiis artifex dirus, Amm. 14, 5, 8. – mit Infin., Pers. prol. 11 u. 1, 71. – dah. prägn., Meister in der Verstellungskunst, ein abgefeimter Schelm, Erzschelm, Schlaukopf, Ter. Phorm. 259. Verg. Aen. 2, 125. Ov. met. 6, 615. Iuven. 4, 18: scelus artificis, Schelm u. Schurke, Verg. Aen. 11, 407. b) der Urheber, Anstifter, artifex monstrorum, Tonangeber bei den Scheußlichkeiten, Plin. 28, 6: art. turbarum, Amm. 30, 3, 6: caedis, Ov. met. 13, 551: necis, Ov. art. am. 1, 656: haec scelerum artif., Sen. Phaedr. 567 (559): sceleris nefandi artif., Sen. Agam. 1041 (983). – abs. = Urheber der Schandtat, Ov. met. 6, 615.
    II) v. Lebl.: 1) aktiv = kunstfertig, Künstler-, artifex, ut ita dicam stilus, Cic. Brut. 96: artif. manus, Ov. trist. 2, 522 u. Amm. 17, 4, 7: artifices manus, Prop. 4, 2, 62. Ov. amor. 3, 2, 52; met. 15, 218. Vulg. deut. 27, 15: os (Mund), Iuven. 10, 238: vir tam artificis ingenii, von solchem Kunstgeschick, Plin. 8, 55.
    2) passiv, mit Kunst ausgeführt, kunstreich, kunstvoll, meisterhaft, quattuor artifices boves, Prop. 2, 31, 8: artif. vultus, Pers. 5, 40: artif. forma, Val. Flacc. 6, 466: tantae tamque artifices argutiae, Plin. 10, 85: artif. dimicatio, Plin. 8, 150: artif. com-
    ————
    plexus, Plin. 29, 52: artif. temperamentum, Plin. 12, 115: artif. motus, Quint. 9, 4, 8: plaga, Solin. 35, 6: ratio, Ps. Apul. Ascl. 13 extr.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > artifex

  • 78 celeritas

    celeritās, ātis, f. (celer), die Schnelligkeit, Raschheit (Ggstz. tarditas, mora), I) eig.: corporis, Cic.: pedum, Cic.: equorum, Cic.: peditum, Caes.: praerapida fluminum c., Curt.: celeritate vinci a tardioribus, Cic.: tantā celeritate uti, ut etc., Cic.: celeritate incredibili longissimas vias conficere, Suet.: haec navis erat incredibili celeritate velis, Cic. – Plur. (Ggstz. tarditates), Cic. de off. 1, 131; Tim. 31. – II) übtr.: 1) der rasche Gang, die Geläufigkeit der Rede usw., verborum, Cic.: orationis, Cic.: eloquendi, dicendi, Cic.: in bezug auf die Silbenmessung, c. trochaei (Ggstz. tarditas spondei), Quint.: brevitas et c. syllabarum, Cic. – 2) die Raschheit, Eile im Verfahren, das rasche Verfahren (Ggstz. tarditas, mora), tanta celeritas festinatioque, Cic.: c. praepostera, Liv.: c. reditionis, reditus eius, Cic.: bellandi, Vell.: celeritati studere, Caes.: celeritatem adhibere, Planc. (in Cic. ep.) u. Nep.: celeritatem alcis impedire, Nep.: celeritatem persequendi retardare, Cic.: celeritate opus est, Cic. – 3) die Raschheit im Fortgange, im Verlauf, in der Wirkung, der rasche Fortgang od. Verlauf, das rasche ( schnelle) Vorübergehen, die rasche ( schnelle) Wirkung, actionis, Cic. fr.: belli, Cic.: doloris, Cic.: veneni, Cic.: famae, die rasche Verbreitung, Curt. – 4) die Schnelligkeit, Raschheit im Auffassen, Denken, Beschließen, die geistige Regsamkeit, animi,
    ————
    Cic.: animorum, Cic.: ingenii, Cic. u. Nep.: cogitationis, Quint.: consilii, Entschlossenheit, Nep.: percipiendi, Quint. – u. im Antworten usw., die Schlagfertigkeit, celeritas et brevitas et respondendi et lacessendi, Cic.: c. prompta et parata in agendo et respondendo, Cic.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > celeritas

  • 79 claudo

    1. claudo, clausī, clausum, ere, in der Volksspr. u. daraus in der Schriftspr. auch clūdo, clūsī, clūsum, ere (vgl. κληίζω, κλείω, ich schließe), schließen, sperren, I) im allg. = zuschließen, zumachen, verschließen, versperren ( absperren), verstopfen, 1) eig.: a) eine Öffnung, einen offenen Raum (Ggstz. aperire, patefacere, reserare), ianuam, Cic.: ianua clauditur serā firmā, Tibull.: im Bilde, omnibus et virtutibus ianuam claudit et delictis aperit, Val. Max. – valvae repagulis clausae, Cic.: valvae clausae subito se aperuerunt, Cic. – cl. forem cubiculi, Cic.: fores carceris adamante clausae, Ov. – clausae fenestrae (Ggstz. apertae fenestrae), Cels.: pars adaperta fuit, pars altera clausa fenestrae, Ov. – cl. portas, Caes.: portas obice firmo, Ov.: portas alci, Caes. u. (Ggstz. alqm suā urbe recipere) Cic.: Ianum (Quirinum od. Quirin i), den Janustempel (was dann geschah, wenn im ganzen röm. Reiche Ruhe war), Liv., Hor. u. Suet., u. so Ianum geminum, Flor. – cubiculum, Quint.: domum, Verg. u. Tac.: domum alci, Plin., u. (im Bilde) alci rei od. contra alqd, Cic. – tabernas, Cic.: claudi tabernas totā urbe iussit, Liv. – oppidum undique, Sall. – cl. curiam, Liv.: u. im Bilde, clausa curia pauperibus est, Ov. – nostros ocellos (v. Tode), Prop.: lumina (v. der Nacht), Ov.: in aeternam lumina noctem, Verg. – cl. aures alci rei u. ad alqd (bildl.,
    ————
    Ggstz. aures aperire, reserare), Cic., adversus alqd, Sen.: os (den Mund), Tac. – corpore cluso adversus vim veneni, Tac. – donec ex toto plaga claudatur, Cels. – cl. foramina (tibiarum), Plin.: fistulam demisso linteolo, Cels. – neque congesta aut clausa humus, kein Hügel über ihr erhoben, kein Grab geschlossen, Tac. – v. verschließenden Ggstdn. selbst, mille domos clausere serae, Ov.: palpebrae aptissime factae et ad claudendas pupulas et ad aperiendas, Cic.: lingua (επιγλωττίς), quae arteriam claudit, Cels. – im Bilde, in ipsius consuetudinem, quam adhuc meus pudor mihi clausit, insinuabo, Cic. ep. 4, 13, 6. – Partiz. subst., clausum, ī, n., der Verschluß, Schloß und Riegel, assueta clauso corpora, Sen. exc. contr. 3. pr. § 15. p. 245, 12 K.: ponere in clauso, *Titin. com. 61. Verg. georg. 4, 303: sub clauso habere, Col. 7, 6, 5: clauso custodire fructus, Col. 12. pr. § 3. – Plur., clausa domorum, viarum, Lucr. 1, 354: clausa effringere, Schlösser u. Riegel aufsprengen, Sall. Iug. 12, 5. – b) einen Weg, Paß, ein Land usw. verschließen, sperren, versperren = ungangbar, unbetretbar, unzugänglich machen, iter, Ov.: pollice vocis iter, Ov.: flumina ac terras et quodam modo caelum (durch hohe Bauten), Tac. – omnia litora ac portus custodiā clausos teneri, Caes.: portus obiectā ad ingressum catenā clausus, Frontin.: cl. terrestres aditus opportune positis praesidiis, Liv.: longis navi-
    ————
    bus versum in Italiam mare, Tac.: omnes aditus custodiis, Tac.: forum saepietur, omnes aditus claudentur, Cic. – v. den Ggstdn. selbst, die eine Örtl. versperren, in ipso exitu ita conferti obstitere Galli, ut clauderent viam, Liv.: si manantia corpuscula iter claudunt, Cels.: clauderet ut Tatio fervidus umor iter, Ov. – clausam Alpibus Italiam, Tac. – c) etw. schließen = sich unmittelbar an etw. anschließen, anlehnen, als geogr. t. t. v. Örtl. usw., insula ea sinum ab alto claudit, in quo Carthago sita est, Liv.: dextra laevaque (Akk. Plur.) duo maria (Nom. Plur.) claudunt (nobis) nullam ne ad effugium quidem navem habentibus, Liv.: Angrivarios et Chamavos a tergo Dulgubnii et Chasuarii claudunt, Tac. – u. als milit. t. t., v. Bedeckung, Nachhut usw., agmen claudere, den Zug schließen, Caes. u.a. (vgl. agmen no. II, 2, a, α): dextrum, sinistrum latus, decken, Tac. – 2) übtr.: a) ein Land für den Verkehr verschließen, sperren, Britanniam tam diu clausam aperire, Mela: patefactum nostris legionibus Pontum, qui antea populo Romano ex omni aditu clausus fuisset, Cic.: tamquam clausa sit Asia, sic nihil perfertur ad nos praeter rumores de oppresso Dolabella, Cic. – quod clausae hieme Alpes essent, Liv.: rura tum gelu claudit hiems, Verg. – u. bes. cl. mare, das Meer für die Schiffahrt schließen (v. Stürmen, Winter usw.), gew. im Passiv, adhuc clausum fuisse mare scio, Cic.: sociis nostris
    ————
    mare per hos annos clausum fuisse, Cic.: ex die III. Id. Nov. usque in diem VI. Id. Martiis maria clauduntur. Veget. mil. – u. dafür clausum litus, Tac. hist. 4, 38. – b) schließen = beschließen, beendigen, α) übh.: (Ggstz. inchoare, incipere), opus, Ov.: epistulam, Ov. – insigne facinus strenuo ac forti exitu, die Krone aufsetzen, Val. Max. – als nachaug. rhet. t. t., claudit (absol.) optime prima pars versus (des V.), Quint.: cum versus cluditur Apennino et armamentis, Quint.: cludendi inchoandique sententias ratio, Quint.: disputatio illa contra Gorgian ita clauditur, ουκοῦν etc., Quint.: cum ventum est ad ipsum illud, quo veteres comoediae tragoediaeque clauduntur, ›Plaudite!‹ Quint. – β) eine Zeit beschließen, octavum lustrum, Hor. carm. 2, 4, 24: diem vitae huius extremum, Augustin. de civ. dei 21, 22: octavo anno imperii sui diem ultimum, Capit. Anton. phil. 18, 1. – c) Partiz. clausus, verschlossen dem Charakter nach, Tiberius, Tac. ann. 3, 15.
    II) prägn.: A) = intercludere, etwas in seinem Laufe, Fortgange absperren, abschneiden, rivos, Verg.: fontes (Ggstz. novos fontes emittere, v. der Schöpfung), Ov.: sanguinem, stillen, Plin. u. Iustin. – u. transitum (Durchgang), Liv.: maritimos exitus, Cic.: commeatus, Liv.: longis navibus versum in Italiam mare, Liv.: portā castrorum ducis principumque fuga clausa erat, Liv.: u. v. lebl. Gegenständen,
    ————
    horum ferocia vocem Euandri clausit, Liv. 44, 45, 12: neutra (littera) claudet vocem Latinam, Quint. 1, 5, 31. – B) = concludere, includere, etw. einschließen, 1) eig.: a) eine Sache verschließen, thesauros, Quint.: vilissima quaeque anulo clausa, Tac.: cui tot consulum vina cluduntur, Sen.: Aeoliis aquilonem in antris, Ov. – od. leb. Wesen einsperren, cl. filium, Nep.: fera animalia clausa tenere, Tac.: clausus pavo, Publil. com. fr. – cl. alqm in curiam, Liv., u. alqm in curia, Liv. (s. Drak., Fabri u. Weißenb. Liv. 23, 2, 9): alqm in arca, Hor.: alqm cum cane in cavea, Iustin.: alqm cum alqo harā, Ov.: in carcere claudi, Tac.: carcere claudi, Ov.: claudi cubiculo, Tac.: cl. pecus textis cratibus, einpferchen, Hor. – se Daphnae (zu D.), Iustin. – pictor intra officinam suam clausus, Sen. – b) umzingeln, umstellen, α) als milit. t. t.: Numantiam, Sen.: oppidum undique, Sall.: alqm in urbe, Iustin.: adversarios locorum augustiis, Nep.: exercitum Caesaris multitudine suā, Auct. b. Afr.: urbem operibus, obsidione, Nep.: iudicium militibus, Quint.: im Passiv, claudi multitudine, locorum angustiis, Nep.: clausus armis senatus, Tac. -β) als t. t. der Jägerspr.: nemorum saltus, Verg.: colles indagine, Tibull.: valles insidiis, Tibull.: capreas leporemque rete, Ov. – c) übh. = umgeben, quae macerie ad villam venationis causā cluduntur, Varr.: forum porticibus tobernisque, Liv.: non portu illud oppidum
    ————
    clauditur, Cic.: urbs loci naturā terrā marique clauditur, Cic.: quasdam gemmas auro clusit, Plin.: neque congesta aut clusa humus, eingefriedigt, Tac. – 2) übtr.: a) übh.: aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere, Sall.: quod habere clausa non potuerit sua consilia de Verre, Cic. – b) als rhet. t. t., sententias numeris, Cic.: verba pedibus, Hor.: universa comprehensio et species clausa et terminata est, hat Schluß u. Abrundung, Cic. – Parag. Infin. Präs. Pass. claudier, Ter. Andr. 573. – Über die Form clūdo (in der Zusammensetzung allein üblich) s. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 140 (unter 2. claudo).
    ————————
    2. claudo, s. claudeo.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > claudo

  • 80 comparatio

    1. comparātio, ōnis, f. (1. comparo), die Beschaffung, Anschaffung, Bereitung, Stiftung, Instandsetzung, Zurüstung, a) mater. Ggstde.: c. veneni, Liv.: c. anxia divitiarum, Val. Max.: suffragatorum, testium, Cic.: frumentorum od. frumentaria, Anschaffung = Ankauf, Trai. in Plin. ep. u. spät. ICt.: so auch servorum, ICt. – b) abstr. Ggstde.: comparatio disciplinaque dicendi, Cic.: c. amicitiae novae, Sen.: voluptatis, Cic.: novi belli, Cic.: pugnae, Auct. b. Afr.: criminis, das Beschaffen von allerlei Unterlagen zur Klage, Cic. Clu. 191 (versch. von dem rhet. t. t. unter 2. comparatio no. II, 2, b, α). – quibus ego ita credo, ut nihil de mea comparatione deminuam, daß ich nichts an der Zurüstung zu meiner Verteidigung fehlen lasse, Cic. ad Q. fr. 1, 2, 5. § 16.
    ————————
    2. comparātio, ōnis, f. (2. comparo), die Begleichung, I) eig., die Verbindung des Gleichen mit Gleichem, a) lebl. Ggstde., u. zwar pass., die gleiche Stellung, das gleiche Verhältnis, cum solis et lunae et quinque errantium ad eandem inter se comparationem confectis omnium spatiis est facta conversio, zu derselben Stellung gegeneinander, Cic. de nat. deor. 2, 51. – als Übersetzung von ἀναλογία, Cic. Tim. 13 u. 15: Plur., horologiorum ex aqua comparationes (Verhältnisse), Vitr. 9, 8, 4. – b) leb. Wesen, das Zusammenpaaren, item custodiendum est, ne in comparatione (boum) vel staturā vel viribus impar cum valentiore iungatur, Col. 6, 2, 13. – II) übtr.: 1) die Ausgleichung der Amtsgeschäfte (publiz. t. t.), provincia sine sorte, sine comparatione, extra ordinem data, Liv. 6, 30, 3. – 2) die Vergleichung, der Vergleich, a) übh. (sowohl act. als pass.), m. Genet., utilitatum, Cic.: maiorum, minorum, parium, Cic.: similium, Quint.: omnium ante actorum (triumphorum) comparationem amplitudine vincere, Vell.: omnem comparationem feritatis excedere, Quint.: comparatio militum generis armorumque fit, es wird ein V. angestellt, Liv.: in comparatione beneficii, Sen.: ex comparatione regis novi, Curt. (vgl. Bünem. Lact. 7, 15, 7): de maioris periculi ratione, Ps. Quint. decl.: cuius ad comparationem, Ps. Quint. decl.: u. comparatione
    ————
    eius, Plin. (vgl. Mützell Curt. 3, 11 [28], 20). – mit folg. indir. Fragesatz, comparatio, quibus plurimum sit tribuendum, Cic.: comparatio, uter melior uterve utilior (sit), Quint.: eorum autem ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio, de duobus honestis utrum honestius, Cic. – mit cum u. Abl., c. orationis suae cum scriptis alienis, Cic. – absol., aliquam comparationem habere, einigermaßen einen Vergleich zulassen (v. Dingen), Cic.: nullius exempli capere comparationem, keinen V. zulassen (v. Gott), Tert.: non audere in comparationem se demittere, sich in einen V. einlassen (v. einer Pers.), Suet.: magnitudo habet motum incertum; comparatio illam aut tollit aut deprimit, das relative Verhältnis, Sen. ep. 43, 2. – in comparatione, Cic.: sub comparatione, Ps. Quint. decl.: sine comparatione, Cic. u. Sen.: amplificatio, quae fit per comparationem, Quint. – b) insbes.: α) (als rhet. t. t.) c. criminis, die vergleichsweise Gegenüberstellung eines Verbrechens und einer edlen Handlung, derentwegen das Verbrechen begangen wurde, Cornif. rhet. 1, 24 u. 25. Cic. de inv. 1, 15 u. 2, 72 (versch. v. comparatio criminis unter 1. comparatio no. b). – β) (als gramm. t. t.) der Vergleichungsgrad, der Komparativ (Ggstz. superlatio, der Superlativ), im Sing. u. Plur., Quint. 1, 5, 45. Charis. 112, 14 sqq.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > comparatio

См. также в других словарях:

  • veneni — Element prim de compunere savantă cu semnificaţia veninos . [var. veneno . / < fr. vénéni , it. veneni , cf. lat. venenum – otravă]. Trimis de LauraGellner, 13.09.2007. Sursa: DN  VENENI elem. venin, otravă . (< fr. vénéni , cf …   Dicționar Român

  • Paracelsus — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombast von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November …   Deutsch Wikipedia

  • Philippus Aureolus Paracelsus — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Philippus Aureolus Theophrast Bombast von Hohenheim — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Philippus Aureolus Theophrast Bombastus von Hohenheim — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Philippus Aureolus Theophrastus Bombast von Hohenheim — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Philippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Philippus Paracelsus — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Theophrast von Hohenheim — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

  • Theophrastus Bombastus von Hohenheim — Darstellung des Paracelsus (Theophrast von Hohenheim) in einem Gemälde von Quentin Massys Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim, getauft als Theophrastus Bombastus von Hohenheim, genannt Paracelsus, (* vermutlich 10. November… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»