to+end+one

pīlum, i, n. [for pis-lum, cf. piso, 1. pila, etc.], a pounder, pestle of a mortar.

Lit.:

pilum fabarium,

Cato, R. R. 10; 18: quasi tollenonem aut pilum Graecum reciproces planā viā, a pounder, in using which, one side was raised while the other was depressed, Plaut. Fragm. ap. Fest. s v. reciprocare, p. 274 Müll.:

pinsente pilo praeferrato,

Plin. 18, 10, 23, § 97:

pilo contusum,

Vulg. Exod. 27, 20.—

Transf., the heavy javelin of the Roman infantry, which they hurled at the enemy at the commencement of the action, and then took to their swords:

(caput) adfixum gestari jussit in pilo,

Cic. Phil. 11, 2, 5:

pilum, haud paulo quam hasta, vehementius ictu missuque telum,

Liv. 9, 19; cf. Veg. Mil. 2, 15:

milites e loco superiore pilis missis facile hostium phalangem perfregerunt,

Caes. B. G. 1, 25:

pilorum hastarumque honore circumdatus,

Plin. Pan. 56, 5:

in imperatorem suum legiones pila torserunt,

Sen. Ira, 3, 2, 4; cf. Tac. A. 15, 7: pilum praepilatum, having a blunt or rounded end, Auct. B. Afr. 72. They were also used in sieges, being hurled at the enemy from the walls;

these were called pila muralia,

Caes. B. G. 5, 40; Tac. A. 4, 51.—Prov.:

pilum inicere alicui,

to make an attack on one, Plaut. Most. 3, 1, 43.—

Vis certe pila, i. e. to be primipilus of the triarii or veterans who carried two javelins each, Juv. 10, 94; v. Dict. of Antiq. p. 104.

praecĭpĭto, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [praeceps], to throw or cast down headlong, to precipitate (class.; syn.. deicio, deturbo, proruo).

Lit.:

pilae in mare praecipitatae,

Nep. Alcib. 6 fin.:

truncas rupes in tecta domosque,

Stat. Th. 10, 881: currum scopulis, hurl or dash against, Ov. M. 15, 518:

pinus,

Stat. Achill. 2, 546.— Freq. with se or pass. in middle sense:

se e Leucade,

Cic. Tusc. 4, 18, 41:

se a tecto,

Sen. Ep. 4, 4:

se de turri,

Liv. 23, 37:

sese in fossas,

Caes. B. C. 3, 69:

praecipitasse se quosdam constabat (sc. de muro),

threw themselves from the wall, Liv. 23, 19, 6; Hor. S. 2, 3, 277:

plerique semet ipsi praecipitaverunt,

Liv. 21, 14, 1:

se in Tiberim,

id. 4, 12, 11; Caes. B. G. 4, 15; Curt. 4, 16, 16; 6, 6, 32;

Auct. B. Alex. 18: ubi Nilus praecipitans se fragore auditum accolis aufert,

Plin. 6, 29, 35, § 118:

praecipitare volens etiam pulcherrima,

to throw overboard, Juv. 12, 38.—Mid.:

cum alii super vallum praecipitarentur,

threw themselves down, Sall. J. 58, 6; Ov. F. 4, 164; id. M. 7, 760; 11, 556:

lux Praecipitatur aquis,

sinks in the ocean, sets, id. ib. 4, 92; cf.:

hac te praecipitato,

run this way, for life! Ter. Ad. 4, 2, 36.— Absol.: si quando iis (parvis) ludentes minamur, praecipitaturos alicunde, extimescunt, that we will throw them down from any place (= nos eos dejecturos), Cic. Fin. 5, 11, 31.—

Transf., in gen., to bend a thing down:

vitem,

Cato, R. R. 32, 2:

partem (vitis),

Col. 4, 20, 4:

palmitem,

id. 5, 6, 33.—

Trop.

To throw, hurl, or cast down, to precipitate: [p. 1414] praecipitari ex altissimo dignitatis gradu, Cic. Dom. 37, 98; cf.:

in tanta mala praeeipitatus ex patrio regno,

Sall. J. 14, 23.— Esp. with reflex. pron.:

semet ipse praecipitare,

to hasten to ruin, destroy one's self, Sall. J. 41, 9:

se in exitium,

Cels. 3, 21:

se in insidias,

Liv. 3, 18, 7 dub. (Madv. omits se):

furor iraque mentem Praecipitant,

carry away, urge onward, sway violently, Verg. A. 2, 317:

spem festinando praecipitare,

Ov. P. 3, 1, 140:

in senectam praecipitare,

to cause to grow old prematurely, Plin. 17, 12, 19, § 94:

quosdam praecipitat subjecta potentia magnae Invidiae,

Juv. 10, 56.—In pass., Cic. Rep. 2, 23, 43: nox praecipitata, declining, i. e. drawing to a close, Ov. Tr. 1, 3, 47; cf.: aetas praecipitata (opp. adulescens), declining age, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 5.—

To hasten, hurry a thing (mostly poet. and in post-Aug. prose):

quae Praecipitent obitum,

hasten their setting, Cic. Arat. 349:

vindemiam,

Col. 3, 21, 10:

consulta viri,

Sil. 3, 166:

ne praecipitetur editio,

Quint. Ep. ad Tryph. 2:

consilia raptim praecipitata,

precipitate, Liv. 31, 32.— Poet.:

moras,

i. e. exchange delay for haste, Verg. A. 8, 443; 12, 699:

Tiphyn pelago parari praecipitat,

Val. Fl. 2, 390:

cursum,

Juv. 15, 78.—

With acc. and inf., to hasten, press, urge to do any thing ( poet.):

dare tempus Praecipitant curae,

Verg. A. 11, 3:

si praecipitant miserum cognoscere curae,

Stat. Th. 1, 679. —

Neutr., to hasten or rush down, to throw one's self down, rush headlong, sink rapidly, to fall (class., but only of involuntary falling; cf. I. A.).

Lit.:

praecipitare istuc quidem est, non descendere,

Cic. N. D. 1, 32, 90:

de montibus altis ad terram,

Lucr. 4, 1021:

ubi Nilus praecipitat ex altissimis montibus,

Cic. Rep. 6, 18, 19; cf.:

Fibrenus... statim praecipitat in Lirem,

id. Leg. 2, 3, 6: and:

in amni praecipitante,

id. de Or. 3, 48, 186:

nimbi In vada praecipitant,

Verg. A. 9, 670; 11, 617:

in fossam,

Liv. 25, 11, 6; 7, 6, 9; 38, 2, 14;

39, 2, 3: in insidias,

id. 2, 51; 5, 18; Plin. 11, 24, 28, § 82:

non fugis hinc praeceps, dum praecipitare potestas?

Verg. A. 4, 565:

sol praecipitans,

Cic. de Or. 3, 55, 209:

jam nox caelo Praecipitat,

is sinking, draws to a close, Verg. A. 2, 9:

hiems jam praecipitaverat,

had closed, come to an end, Caes. B. C. 3, 25.—

Trop.

To fall down, to fall, rush, or sink to ruin:

qui in amorem Praecipitavit, pejus perit quam si saxo saliat,

Plaut. Trin. 2, 1, 31:

praecipitantes impellere, certe est inhumanum,

Cic. Rab. Post. 1, 2; so,

praecipitantem impellamus,

id. Clu. 26, 70:

ubi non subest, quo praecipitet ac decidat,

he may tumble down, id. Rep. 1, 45, 69:

praecipitante re publicā,

id. Sull. 1, 1; cf. id. ib. 31, 87; and:

cum ad Cannas praecipitasset Romana res,

Liv. 27, 40:

ad exitium praecipitans,

Cic. Att. 3, 15, 7.—

To be too hasty:

cum vitiosum sit adsentiri quicquam aut falsum aut incognitum, sustinenda est potius omnis adsensio, ne praecipitet, si temere processerit,

Cic. Ac. 2, 21, 68.—Hence, praecĭpĭ-tanter, adv., hastily, precipitately:

agens mannos ad villam,

Lucr. 3, 1063.

rumpo, rūpi, ruptum ( inf. paragog. rumpier, Afran. Com. 127), 3, v. a. [root rup], to break, burst, tear, rend, rive, rupture; to break asunder, burst in pieces, force open, etc. (very freq. and class.; a favorite word of the Aug. poets; cf. frango).

Lit.: SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Lex XII. Tab. ap. Fest. S. V. TALIO, p. 274; and ap. Gell. 20, 1, 14; cf. Cato ap. Prisc. p. 710 P.:

vincula,

Lucr. 3, 83; Cic. Cat. 4, 4, 8; id. Tusc. 1, 30, 74; Prop. 4, 10, 4; Verg. A. 10, 233 al.:

catenas,

Prop. 3, 13, 11; Hor. S. 2, 7, 70; Ov. Am. 3, 11, 3:

frena pudoris,

Prop. 4, 18, 3:

obstantia claustra,

Hor. Ep. 1, 14, 9:

teretes plagas (aper),

id. C. 1, 1, 28:

pontem,

to break down, Liv. 7, 9; cf.:

rupti torrentibus pontes,

Quint. 2, 13, 16:

montem aceto (Hannibal),

Juv. 10, 153:

Alpes,

Sil. 11, 135:

arcum,

Phaedr. 3, 14, 10:

plumbum (aqua),

Hor. Ep. 1, 10, 20:

carinam (sinus Noto remugiens),

id. Epod. 10, 20:

tenta cubilia tectaque,

id. ib. 12, 12:

vestes,

Ov. M. 6, 131; cf.:

tenues a pectore vestes,

id. A. A. 3, 707:

sinus pariterque capillos,

id. M. 10, 722:

linum ruptum aut turbata cera,

Quint. 12, 8, 13:

praecordia ferro,

to penetrate, Ov. M. 6, 251; 5, 36; cf.:

guttura cultro,

to cut, id. ib. 15, 465:

colla securi,

id. ib. 12, 249:

nubem (vis venti),

to sunder, rive, Lucr. 6, 432:

fulmen nubes rumpit,

Sen. Q. N. 2, 58, 1:

spiritus rumpit nubes,

id. ib. 2, 54, 3:

ruptae nubes et in pronum solutae,

id. ib. 5, 12, 1:

caelum,

Sil. 3, 196:

polum,

id. 1, 135: turbo ruptus, breaking or bursting forth, Verg. A. 2, 416 et saep.:

tuā causā rupi ramices,

burst, ruptured, Plaut. Merc. 1, 2, 30:

suos ramices,

id. Poen. 3, 1, 37:

inflatas vesiculas,

Cic. Div. 2, 14, 33:

pectora fremitu (leones),

Lucr. 3, 297:

illius immensae ruperunt horrea messes,

filled to repletion, Verg. G. 1, 49; Col. 10, 307:

frugibus rupta congestis horrea,

Sid. 1, 6:

ilia,

Cat. 11, 20; 80, 7; Verg. E. 7, 26; cf. with a personal object:

rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua, Dum, etc.,

Hor. Ep. 1, 19, 15.—Esp. reflexively, to burst or split one ' s self, to burst, split, etc.:

me rupi causā currendo tuā,

Plaut. Merc. 1, 2, 43; id. Capt. prol. 14; Lucil. ap. Non. 88, 11; 382, 23:

ut me ambulando rumperet,

Ter. Hec. 3, 4, 21:

non, si te ruperis, Par eris,

Hor. S. 2, 3, 319.— Mid.: ego misera risu clandestino rumpier, to burst, split, Afran. ap. Non. 382, 21 (Com. Rel. p. 154 Rib.); so,

frigidus in pratis cantando rumpitur anguis,

Verg. E. 8, 71:

quā (licentiā audacium) ante rumpebar, nunc ne movear quidem,

could have burst, Cic. Q. Fr. 3, 9, 1:

et inflatas rumpi vesiculas,

id. Div. 2, 14, 33; cf.:

rumpantur iniqui, Vicimus,

Prop. 1, 8, 27:

miser Rumperis (sc. irā) et latras,

Hor. S. 1, 3, 136: rumpere viam, iter, etc., to force a passage, make one ' s way by force: ferro rumpenda per hostes Est via, a passage must be burst or forced through, Verg. A. 10, 372; cf.:

eo nisi corporibus armisque rupere cuneo viam,

Liv. 2, 50:

rupta via,

Quint. 9, 4, 63:

viam igne,

Stat. Th. 8, 469:

iter ferro,

Sil. 4, 196 (with reserare viam);

15, 782: Alpes,

id. 11, 135:

rupto sonuit sacer aequore Titan,

Val. Fl. 2, 37:

cursus,

id. ib. 1, 3; Sil. 7, 568 et saep.:

rumpere media agmina,

to burst through, break through, Verg. A. 12, 683; cf.:

proelia misso equo,

Prop. 3, 11, 64 (4, 10, 62):

ruptā mersum caput obruit undā,

Ov. M. 11, 569:

mediam aciem,

Liv. 26, 5:

pugnantibus acies rumpenda,

Just. 1, 6, 11:

ordines,

Liv. 6, 13:

aditus,

Verg. A. 2, 494:

parvos hiatus,

Sil. 5, 616:

fontem,

to break open, cause to break forth, Ov. M. 5, 257:

fontes abyssae magnae,

Vulg. Gen. 7, 11: se rumpere, to break out, burst forth ( = erumpere):

ubi sub lucem densa inter nubila sese Diversi rumpent radii,

Verg. G. 1, 446:

tantus se nubibus imber Ruperat,

id. A. 11, 548:

unde altus primum se erumpit Enipeus,

id. G. 4, 368; so,

rumpi, in mid. force: dum amnes ulli rumpuntur fontibus,

id. ib. 3, 428:

alicui reditum,

to cut off, Hor. Epod. 13, 15.— Absol.: offendit, fregit, rumpit, icit poculo, wounds, Afran. ap. Non. 124, 6 (Com. Rel. p. 173 Rib.); so, si quis rumpet occidetve insciens ne fraus esto, an ancient form of rogation in Liv. 22, 10, 5; cf. Dig. 9, 2, 27, § 17. —

Trop., to break, violate, destroy, annul, make void, interrupt, etc.:

hunc quisquam... foedera scientem neglexisse, violasse, rupisse dicere audebit?

Cic. Balb. 5, 13; so,

foedera,

Lucr. 2, 254; Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10; Hor. Ep. 1, 3, 35:

foedus,

Liv. 3, 25, 5; 42, 40, 3:

imperium,

Curt. 10, 2, 15; Tac. A. 13, 36; id. H. 3, 19:

sacramenti religionem,

Liv. 28, 27:

reverentiam sacramenti,

Tac. H. 1, 12:

fidem induciarum, pacis, etc.,

Liv. 9, 40 fin.; 24, 29; Verg. G. 4, 213; Flor. 4, 2, 16:

jus gentium,

Liv. 4, 17:

hostium jus et sacra legationis et fas gentium,

Tac. A. 1, 42:

rogationes vos rogatas rumpitis,

Plaut. Curc. 4, 2, 24:

edicta,

Hor. C. 4, 15, 22:

decreta,

Ov. M. 15, 780:

leges,

Luc. 4, 175:

constat, agnascendo rumpi testamentum,

is made void, Cic. de Or. 1, 57, 241; cf.:

jura testamentorum ruptorum aut ratorum,

id. ib. 1, 38, 173:

nuptias,

Hor. C. 1, 15, 7:

amores,

Verg. A. 4, 292:

condiciones pacis,

Vell. 2, 48, 5:

obsequium,

Suet. Galb. 16:

fata aspera,

Verg. A. 6, 882:

fati necessitatem humanis consiliis,

Liv. 1, 42:

ne me e somno excitetis et rumpatis visum,

break in upon, interrupt, Cic. Rep. 6, 12, 12; so,

somnum,

Verg. A. 7, 458; cf. Sen. Ep. 51, 12:

sacra,

Verg. A. 8, 110:

carmina,

Tib. 2, 3, 20:

novissima verba,

Ov. A. A. 1, 539:

ut vero amplexus fessi rupere supremos,

Val. Fl. 5, 32:

strepitu silentia rumpi,

Lucr. 4, 583:

silentia (verbis),

Verg. A. 10, 64; Ov. M. 1, 208; 11, 598; Hor. Epod. 5, 85; Val. Fl. 3, 509; Plin. Pan. 55, 4:

diutinum silentium,

App. M. 10, p. 239, 14:

taciturnitatem,

Tac. A. 1, 74:

patientiam,

Suet. Tib. 24:

en age, segnes Rumpe moras,

break off, end delay, Verg. G. 3, 43; so,

rumpe moras,

id. A. 4, 569; 9, 13; Ov. M. 15, 583 Bach, N. cr.; Val. Fl. 1, 306; Mart. 2, 64, 9; Plin. Ep. 5, 11, 2; cf.:

rumpunt moras,

Luc. 1, 264:

otia,

Verg. A. 6, 813.— Poet.: rumpit has imo pectore voces, breaks forth, breaks out in, gives vent to, utters, etc., Verg. A. 11, 377; so,

vocem,

id. ib. 2, 129; 3, 246; Sil. 8, 301; Tac. A. 6, 20:

questus,

Verg. A. 4, 553; Claud. Rapt. Pros. 2, 249:

gemitum,

Sil. 4, 458.

sĕquor, sĕcūtus (also written sequutus; gen. plur. part. sync. sequentūm, Verg. G. 3, 111), 3, v. dep. ( act. collat. form sĕquo, acc. to Gell. 18, 9, 8 sq.; and Prisc. p. 799 P.) [Sanscr. sak-, to follow; sakis, friend; Gr. hepomai, hepô; cf. Lat. socius], to follow, to come or go after, to follow after, attend.

Lit.

In gen.

With acc.:

i, jam sequor te, mater,

Plaut. Aul. 4, 7, 16:

neque illa matrem satis honeste tuam sequi poterit comes,

id. Merc. 2, 3, 69 sq.:

qui ex urbe amicitiae causā Caesarem secuti, etc.,

Caes. B. G. 1, 39; 7, 50; Hor. S. 1, 6, 108:

ne sequerer moechas,

id. ib. 1, 4, 113:

vallem,

Liv. 32, 6, 5:

pars pressa sequuntur Signa pedum,

Ov. M. 8, 332:

vestigia alicujus,

id. ib. 4, 514; 9, 639; 10, 710 et saep.—

Absol. (so most freq. in Plaut.):

abi prae, jam ego sequar,

Plaut. Am. 1, 3, 46; Ter. Eun. 5, 2, 69: Di. Sequere intro. Pa. Sequor, Plaut. As. 4, 1, 64; 5, 2, 90; id. Aul. 2, 5, 23 et saep.:

quisnam est, qui sequitur procul?

id. Poen. 3, 3, 6:

funus interim procedit: sequimur: ad sepulcrum venimus,

Ter. And. 1, 1, 101:

curriculo sequi,

Plaut. Ep. 1, 1, 12:

Helvetii cum omnibus suis carris secuti,

Caes. B. G. 1, 24:

si nemo sequatur, tamen, etc.,

id. ib. 1, 40 fin.:

servi sequentes,

Hor. S. 1, 6, 78: hos falcati currus sequebantur, Curt. 4, 12, 6:

hos aliae gentes sequebantur,

id. 4, 12, 9.—

Of things:

magna multitudo carrorum sequi Gallos consuevit,

Hirt. B. G. 8, 14:

neque Ulla (arbor) brevem dominum sequetur,

Hor. C. 2, 14, 24:

zonā bene te secutā,

id. ib. 3, 27, 59.—

In partic.

To follow in a hostile manner; to chase, pursue:

hostes sequitur,

Caes. B. G. 1, 22 fin.:

hostem,

Ov. M. 13, 548:

fugacem,

Hor. S. 2, 7, 115:

feras,

Ov. M. 2, 498:

nudo genitas Pandione ferro,

id. ib. 6, 666; cf.:

hostem pilo,

Tac. H. 4, 29 fin.—Absol.:

finem sequendi facere,

Caes. B. G. 7, 47; 7, 68 Oud. N. cr. —

To follow in time or order; to succeed, come after (esp. freq. in part. pres.): aestatem auctumnus sequitur, post acer hiems fit, Enn. ap. Prisc. p. 647 P. (Ann. v. 406 Vahl.):

sequens annus,

Hirt. B. G. 8, 50:

sequente anno,

Plin. 10, 62, 82, § 170:

secuto die,

id. 13, 22, 43, § 126:

secuta aetas,

id. 6, 23, 26, § 101:

sequenti senatu,

Plin. Ep. 6, 5, 1:

secuturo Phoebo,

Luc. 2, 528:

sequitur hunc annum nobilis clade Romanā Caudinā pax,

Liv. 9, 1 et saep.:

ne secutis quidem diebus Claudius ullius humani affectūs signa dedit,

Tac. A. 11, 38:

Africanus sequens, i. e. minor,

Plin. 7, 59, 59, § 211.—

With the notion of cause implied, to follow, result, ensue:

ut male posuimus initia, sic cetera sequentur,

Cic. Att. 10, 18, 2: increpuit;

sequitur clamor,

Verg. A. 9, 504:

tonitrum secuti nimbi,

Ov. M. 14, 542:

lacrimae sunt verba secutae,

id. ib. 9, 780:

nisi forte sic loqui paenitet, Quā tempestate Paris Helenam et quae sequuntur,

and so on, and so forth, Cic. Or. 49, 164; id. Tusc. 3, 18, 42; 3, 19, 44.—

Of a possession or inheritance, to follow, i. e. to fall to the share of any one:

ut belli praeda Romanos, ager urbesque captae Aetolos sequerentur,

Liv. 33, 13, 10:

ut victorem res sequeretur,

id. 28, 21, 5: si quis mortuos est Arpinatis, ejus heredem sacra non secuntur, Cato ap. Prisc. p. 629 P.—Abbreviated on monuments, H. M. H. N. S.:

heredem monumentum,

Hor. S. 1, 8, 13:

heredem possessio,

Plin. 9, 35, 60, § 124:

quo minus gloriam petebat, eo magis illum sequebatur,

Sall. C. 54 fin.; v. Fabri ad h. l.;

and cf.: sequi gloria, non appeti debet,

Plin. Ep. 1, 8, 14.—

To go towards or to a place:

Formias nunc sequimur,

Cic. Att. 10, 18, 2:

Epirum, Cyzicum,

id. ib. 3, 16; Caes. B. C. 3, 49:

Italiam,

Verg. A. 4, 361; 4, 381; 5, 629:

Itala regna,

Ov. H. 7, 10; id. F. 6, 109; Val. Fl. 1, 3.—

Pregn., to follow the hand in plucking or pulling; to come off or away, come out; to come easily, come of itself:

herbae dum tenerae sunt vellendae: aridae factae celerius rumpuntur quam sequuntur,

Varr. R. R. 1, 47; cf.:

oratio mollis et tenera et ita flexibilis, ut sequatur, quocumque torqueas,

Cic. Or. 16, 52; and:

nihil est tam tenerum neque tam flexibile neque quod tam facile sequatur quocumque ducas, quam oratio,

id. de Or. 3, 45, 176:

ipse (ramus) volens facilisque sequetur, Si te fata vocant,

Verg. A. 6, 146:

cum scrutantes, quae vellant, telum non sequitur,

Liv. 38, 21, 11 Weissenb. ad loc.:

jamque secuta manum nullo cogente sagitta Excidit,

Verg. A. 12, 423; Anthol. Lat. 1, 172, 113:

trahit ille manu sine custode lignum: Id quoque vix sequitur,

Ov. M. 12, 372; cf.: cera mollis sequensque digitos, yielding to, Poët. ap. Plin. Ep. 7, 9, 11.

Trop.

In gen., to follow, succeed, result, ensue (usu. of an immediate consequence;

consequor, usu. of one more remote): si verbum sequi volumus, hoc intellegamus necesse est, etc.,

Cic. Caecin. 17, 49: patrem sequuntur liberi, succeed to the rank or condition of their father, Liv. 4, 4 fin.:

quoniam hanc (Caesar) in re publicā viam, quae popularis habetur, secutus est,

Cic. Cat. 4, 5, 9:

damnatum poenam sequi oportebat, ut igni cremaretur,

to befall, Caes. B. G. 1, 4:

modo ne summa turpitudo sequatur,

should ensue, Cic. Lael. 17, 61:

dispares mores disparia studia sequuntur,

id. ib. 20, 74:

post illas datas litteras secuta est summa contentio de domo,

id. Att. 4, 2, 2: post gloriam invidiam sequi. Sall. J. 55, 3:

an mediocre discrimen opinionis secuturum ex hac re putatis,

Liv. 5, 6, 7. —

In partic.

To follow (as a leader) an authority, a party, an example, a plan, etc.; to follow in the track of; to comply with, accede to, conform to: sequi naturam, optimam bene vivendi ducem, Cic. Lael. 5, 19; cf. id. ib. 12, 42:

sequamur potissimum Polybium nostrum,

id. Rep. 2, 14, 27:

eorum sectam sequuntur multi mortales,

Naev. Bell. Pun. 1, 16; so,

sectam,

Cic. Fl. 41, 104; id. Sest. 45, 97; Liv. 8, 19, 10 al. (v. secta):

Ti. Gracchus regnum occupare conatus est... hunc post mortem secuti amici, etc.,

Cic. Lael. 12, 41:

amicum vel bellum patriae inferentem sequi,

id. ib. 12, 43:

auctoritatem et consilium alicujus,

id. Fam. 4, 3, 2; so (with obtemperare voluntati) Caes. B. C. 1, 35:

sententiam Scipionis,

id. ib. 1, 2:

vos vestrumque factum omnia deinceps municipia sunt secuta,

have followed, imitated, id. ib. 2, 32:

haec qui dicunt, quam rationem sequantur, vides,

Cic. Div. 2, 6, 17:

novum quoddam et subagreste consilium,

id. Rep. 2, 7, 12; cf. id. ib. 2, 28, 51:

Pompeio esse in animo, rei publicae non deesse, si senatus sequatur,

Caes. B. C. 1, 1 fin.:

arma victricia,

Verg. A. 3, 54.—Of an auditor, to follow an orator or a speech:

quos more prisco apud judicem fabulantes non auditores sequuntur, non populus audit,

Tac. Or. 23: non lingua valet, non corpore notae Sufficiunt vires, nec vox aut verba sequuntur, i. e. attend or obey the will, Verg. A. 12, 912; cf.:

si modo verba sequantur,

Ov. M. 1, 647. —Esp. milit. t. t.: signa sequi, to march in rank, Sall. J. 80, 2; Curt. 3, 2, 13.—

To follow or pursue an end or object; to strive for, aim at, seek to attain:

eam (sc. utilitatem),

Cic. Lael. 27, 100:

justitiam,

id. Rep. 3, 11, 18:

otium ac tranquillitatem vitae,

id. Mur. 27, 55:

amoenitatem et salubritatem,

id. Leg. 2, 1, 3:

matris commodum,

Ter. Hec. 3, 5, 31:

lites,

id. And. 4, 5, 16; id. Ad. 2, 2, 40:

gratiam Caesaris,

Caes. B. C. 1, 1:

linguam et nomen,

Liv. 31, 7:

mercedes,

Hor. S. 1, 6, 87:

quae nocuere (opp. fugere),

id. Ep. 1, 8, 11; cf.:

nec sequar aut fugiam, quae diligit ipse vel odit,

id. ib. 1, 1, 72:

ferro extrema,

Verg. A. 6, 457:

fidem,

Vell. 2, 107, 2.—With inf.:

plurisque sequor disponere causas,

Lucr. 5, 529.—

In discourse, to follow in order or sequence; to come next in order, to succeed:

sequitur is (rex), qui, etc.,

Cic. Rep. 2, 21, 37:

sequitur illa divisio, ut, etc.,

id. Fin. 3, 16, 55:

haec sint dicta de aëre. Sequitur terra, cui, etc.,

Plin. 2, 63, 63, § 154:

ac de primā quidem parte satis dictum est. Sequitur, ut doceam, etc.,

Cic. N. D. 2, 32, 80 sq. — With inf.:

sequitur videre de eo, quod, etc.,

Dig. 45, 1, 91, § 3; 41, 3, 4.—

In logical conclusions, to follow, ensue; with subject-clause:

nec si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico, esse causas immutabiles, etc.,

Cic. Fat. 12, 28; id. Tusc. 5, 8, 21.—With ut:

si haec enuntiatio vera non est, sequitur, ut falsa sit,

Cic. Fat. 12, 28; 5, 9; 10, 22; id. Fin. 2, 8, 24; 3, 7, 26:

sequitur igitur ut, etc.,

id. Tusc. 5, 18, 53; id. Par. 3, 1, 22:

sequitur ergo ut, etc.,

Curt. 7, 1, 40; Quint. 3, 8, 23; 3, 11, 17; 6, 5, 8 al.—

To follow or come naturally or easily; to be obtained without effort:

tantum hominis valuit exercitatio ut, cum se mente ac voluntate, conjecisset in versum, verba sequerentur,

Cic. de Or. 3, 50, 194 Sorof ad loc.:

non quaesitum esse numerum, sed secutum,

id. Or. 49, 165:

lingua tacet nec vox tentataque verba sequuntur,

Ov. M. 11, 326; 1, 647; Stat. Th. 11, 602:

verbaque provisam rem non invita sequentur,

Hor. A. P. 311:

sed non omnia nos ducentes e Graeco sequuntur,

Quint. 2, 14, 1:

laus pulcherrima cum sequitur, non cum arcessitur,

id. 10, 2, 27; 8, prooem. § 8;

8, 6, 24: sequi gloria, non appeti debet,

Plin. Ep. 1, 8, 14.—Hence, sĕquens, entis, P. a., next, next following in order (cf.: proximus, posterior;

not in Cic. or Cæs.): prius illud... hoc sequens,

Quint. 5, 10, 42:

reliqua morborum genera sequenti dicemus volumine,

Plin. 29, 6, 39, § 143.—Esp., with designations of time:

sequenti tempore,

Nep. Thras. 4, 4; Quint. 1, 5, 52; Sen. Ben. 6, 4, 2; Suet. Tib. 38: sequenti die, Auct. B. Hisp. 28, 1; Suet. Ner. 15; Liv. 23, 36, 7:

sequente anno,

id. 3, 31, 2:

sequenti nocte,

Suet. Aug. 94; so also Curt. 4, 7, 10; Tac. A. 2, 53; Col. 4, 15, 3; 4, 21, 3; 4, 27, 2; Plin. 11, 37, 73, § 189; 30, 8, 21, § 66; 17, 22. 35, § 178; Hirt. B. G. 8, 50; Plin. Ep. 4, 1, 6; 5, 12, 1; 6, 31, 3:

Suilium mox sequens aetas vidit praepotentem,

the next generation, Tac. A. 4, 31 qui praesenti potentiā credunt exstingui [p. 1678] posse etiam sequentis aevi memoriam, Tac. A. 4, 35.—As subst., used by some for epitheton, an epithet, acc. to Quintilian;

as, dentes albi, umida vina... o scelus abominandum, etc.,

Quint. 8, 6, 40.

sĕquor, sĕcūtus (also written sequutus; gen. plur. part. sync. sequentūm, Verg. G. 3, 111), 3, v. dep. ( act. collat. form sĕquo, acc. to Gell. 18, 9, 8 sq.; and Prisc. p. 799 P.) [Sanscr. sak-, to follow; sakis, friend; Gr. hepomai, hepô; cf. Lat. socius], to follow, to come or go after, to follow after, attend.

Lit.

In gen.

With acc.:

i, jam sequor te, mater,

Plaut. Aul. 4, 7, 16:

neque illa matrem satis honeste tuam sequi poterit comes,

id. Merc. 2, 3, 69 sq.:

qui ex urbe amicitiae causā Caesarem secuti, etc.,

Caes. B. G. 1, 39; 7, 50; Hor. S. 1, 6, 108:

ne sequerer moechas,

id. ib. 1, 4, 113:

vallem,

Liv. 32, 6, 5:

pars pressa sequuntur Signa pedum,

Ov. M. 8, 332:

vestigia alicujus,

id. ib. 4, 514; 9, 639; 10, 710 et saep.—

Absol. (so most freq. in Plaut.):

abi prae, jam ego sequar,

Plaut. Am. 1, 3, 46; Ter. Eun. 5, 2, 69: Di. Sequere intro. Pa. Sequor, Plaut. As. 4, 1, 64; 5, 2, 90; id. Aul. 2, 5, 23 et saep.:

quisnam est, qui sequitur procul?

id. Poen. 3, 3, 6:

funus interim procedit: sequimur: ad sepulcrum venimus,

Ter. And. 1, 1, 101:

curriculo sequi,

Plaut. Ep. 1, 1, 12:

Helvetii cum omnibus suis carris secuti,

Caes. B. G. 1, 24:

si nemo sequatur, tamen, etc.,

id. ib. 1, 40 fin.:

servi sequentes,

Hor. S. 1, 6, 78: hos falcati currus sequebantur, Curt. 4, 12, 6:

hos aliae gentes sequebantur,

id. 4, 12, 9.—

Of things:

magna multitudo carrorum sequi Gallos consuevit,

Hirt. B. G. 8, 14:

neque Ulla (arbor) brevem dominum sequetur,

Hor. C. 2, 14, 24:

zonā bene te secutā,

id. ib. 3, 27, 59.—

In partic.

To follow in a hostile manner; to chase, pursue:

hostes sequitur,

Caes. B. G. 1, 22 fin.:

hostem,

Ov. M. 13, 548:

fugacem,

Hor. S. 2, 7, 115:

feras,

Ov. M. 2, 498:

nudo genitas Pandione ferro,

id. ib. 6, 666; cf.:

hostem pilo,

Tac. H. 4, 29 fin.—Absol.:

finem sequendi facere,

Caes. B. G. 7, 47; 7, 68 Oud. N. cr. —

To follow in time or order; to succeed, come after (esp. freq. in part. pres.): aestatem auctumnus sequitur, post acer hiems fit, Enn. ap. Prisc. p. 647 P. (Ann. v. 406 Vahl.):

sequens annus,

Hirt. B. G. 8, 50:

sequente anno,

Plin. 10, 62, 82, § 170:

secuto die,

id. 13, 22, 43, § 126:

secuta aetas,

id. 6, 23, 26, § 101:

sequenti senatu,

Plin. Ep. 6, 5, 1:

secuturo Phoebo,

Luc. 2, 528:

sequitur hunc annum nobilis clade Romanā Caudinā pax,

Liv. 9, 1 et saep.:

ne secutis quidem diebus Claudius ullius humani affectūs signa dedit,

Tac. A. 11, 38:

Africanus sequens, i. e. minor,

Plin. 7, 59, 59, § 211.—

With the notion of cause implied, to follow, result, ensue:

ut male posuimus initia, sic cetera sequentur,

Cic. Att. 10, 18, 2: increpuit;

sequitur clamor,

Verg. A. 9, 504:

tonitrum secuti nimbi,

Ov. M. 14, 542:

lacrimae sunt verba secutae,

id. ib. 9, 780:

nisi forte sic loqui paenitet, Quā tempestate Paris Helenam et quae sequuntur,

and so on, and so forth, Cic. Or. 49, 164; id. Tusc. 3, 18, 42; 3, 19, 44.—

Of a possession or inheritance, to follow, i. e. to fall to the share of any one:

ut belli praeda Romanos, ager urbesque captae Aetolos sequerentur,

Liv. 33, 13, 10:

ut victorem res sequeretur,

id. 28, 21, 5: si quis mortuos est Arpinatis, ejus heredem sacra non secuntur, Cato ap. Prisc. p. 629 P.—Abbreviated on monuments, H. M. H. N. S.:

heredem monumentum,

Hor. S. 1, 8, 13:

heredem possessio,

Plin. 9, 35, 60, § 124:

quo minus gloriam petebat, eo magis illum sequebatur,

Sall. C. 54 fin.; v. Fabri ad h. l.;

and cf.: sequi gloria, non appeti debet,

Plin. Ep. 1, 8, 14.—

To go towards or to a place:

Formias nunc sequimur,

Cic. Att. 10, 18, 2:

Epirum, Cyzicum,

id. ib. 3, 16; Caes. B. C. 3, 49:

Italiam,

Verg. A. 4, 361; 4, 381; 5, 629:

Itala regna,

Ov. H. 7, 10; id. F. 6, 109; Val. Fl. 1, 3.—

Pregn., to follow the hand in plucking or pulling; to come off or away, come out; to come easily, come of itself:

herbae dum tenerae sunt vellendae: aridae factae celerius rumpuntur quam sequuntur,

Varr. R. R. 1, 47; cf.:

oratio mollis et tenera et ita flexibilis, ut sequatur, quocumque torqueas,

Cic. Or. 16, 52; and:

nihil est tam tenerum neque tam flexibile neque quod tam facile sequatur quocumque ducas, quam oratio,

id. de Or. 3, 45, 176:

ipse (ramus) volens facilisque sequetur, Si te fata vocant,

Verg. A. 6, 146:

cum scrutantes, quae vellant, telum non sequitur,

Liv. 38, 21, 11 Weissenb. ad loc.:

jamque secuta manum nullo cogente sagitta Excidit,

Verg. A. 12, 423; Anthol. Lat. 1, 172, 113:

trahit ille manu sine custode lignum: Id quoque vix sequitur,

Ov. M. 12, 372; cf.: cera mollis sequensque digitos, yielding to, Poët. ap. Plin. Ep. 7, 9, 11.

Trop.

In gen., to follow, succeed, result, ensue (usu. of an immediate consequence;

consequor, usu. of one more remote): si verbum sequi volumus, hoc intellegamus necesse est, etc.,

Cic. Caecin. 17, 49: patrem sequuntur liberi, succeed to the rank or condition of their father, Liv. 4, 4 fin.:

quoniam hanc (Caesar) in re publicā viam, quae popularis habetur, secutus est,

Cic. Cat. 4, 5, 9:

damnatum poenam sequi oportebat, ut igni cremaretur,

to befall, Caes. B. G. 1, 4:

modo ne summa turpitudo sequatur,

should ensue, Cic. Lael. 17, 61:

dispares mores disparia studia sequuntur,

id. ib. 20, 74:

post illas datas litteras secuta est summa contentio de domo,

id. Att. 4, 2, 2: post gloriam invidiam sequi. Sall. J. 55, 3:

an mediocre discrimen opinionis secuturum ex hac re putatis,

Liv. 5, 6, 7. —

In partic.

To follow (as a leader) an authority, a party, an example, a plan, etc.; to follow in the track of; to comply with, accede to, conform to: sequi naturam, optimam bene vivendi ducem, Cic. Lael. 5, 19; cf. id. ib. 12, 42:

sequamur potissimum Polybium nostrum,

id. Rep. 2, 14, 27:

eorum sectam sequuntur multi mortales,

Naev. Bell. Pun. 1, 16; so,

sectam,

Cic. Fl. 41, 104; id. Sest. 45, 97; Liv. 8, 19, 10 al. (v. secta):

Ti. Gracchus regnum occupare conatus est... hunc post mortem secuti amici, etc.,

Cic. Lael. 12, 41:

amicum vel bellum patriae inferentem sequi,

id. ib. 12, 43:

auctoritatem et consilium alicujus,

id. Fam. 4, 3, 2; so (with obtemperare voluntati) Caes. B. C. 1, 35:

sententiam Scipionis,

id. ib. 1, 2:

vos vestrumque factum omnia deinceps municipia sunt secuta,

have followed, imitated, id. ib. 2, 32:

haec qui dicunt, quam rationem sequantur, vides,

Cic. Div. 2, 6, 17:

novum quoddam et subagreste consilium,

id. Rep. 2, 7, 12; cf. id. ib. 2, 28, 51:

Pompeio esse in animo, rei publicae non deesse, si senatus sequatur,

Caes. B. C. 1, 1 fin.:

arma victricia,

Verg. A. 3, 54.—Of an auditor, to follow an orator or a speech:

quos more prisco apud judicem fabulantes non auditores sequuntur, non populus audit,

Tac. Or. 23: non lingua valet, non corpore notae Sufficiunt vires, nec vox aut verba sequuntur, i. e. attend or obey the will, Verg. A. 12, 912; cf.:

si modo verba sequantur,

Ov. M. 1, 647. —Esp. milit. t. t.: signa sequi, to march in rank, Sall. J. 80, 2; Curt. 3, 2, 13.—

To follow or pursue an end or object; to strive for, aim at, seek to attain:

eam (sc. utilitatem),

Cic. Lael. 27, 100:

justitiam,

id. Rep. 3, 11, 18:

otium ac tranquillitatem vitae,

id. Mur. 27, 55:

amoenitatem et salubritatem,

id. Leg. 2, 1, 3:

matris commodum,

Ter. Hec. 3, 5, 31:

lites,

id. And. 4, 5, 16; id. Ad. 2, 2, 40:

gratiam Caesaris,

Caes. B. C. 1, 1:

linguam et nomen,

Liv. 31, 7:

mercedes,

Hor. S. 1, 6, 87:

quae nocuere (opp. fugere),

id. Ep. 1, 8, 11; cf.:

nec sequar aut fugiam, quae diligit ipse vel odit,

id. ib. 1, 1, 72:

ferro extrema,

Verg. A. 6, 457:

fidem,

Vell. 2, 107, 2.—With inf.:

plurisque sequor disponere causas,

Lucr. 5, 529.—

In discourse, to follow in order or sequence; to come next in order, to succeed:

sequitur is (rex), qui, etc.,

Cic. Rep. 2, 21, 37:

sequitur illa divisio, ut, etc.,

id. Fin. 3, 16, 55:

haec sint dicta de aëre. Sequitur terra, cui, etc.,

Plin. 2, 63, 63, § 154:

ac de primā quidem parte satis dictum est. Sequitur, ut doceam, etc.,

Cic. N. D. 2, 32, 80 sq. — With inf.:

sequitur videre de eo, quod, etc.,

Dig. 45, 1, 91, § 3; 41, 3, 4.—

In logical conclusions, to follow, ensue; with subject-clause:

nec si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico, esse causas immutabiles, etc.,

Cic. Fat. 12, 28; id. Tusc. 5, 8, 21.—With ut:

si haec enuntiatio vera non est, sequitur, ut falsa sit,

Cic. Fat. 12, 28; 5, 9; 10, 22; id. Fin. 2, 8, 24; 3, 7, 26:

sequitur igitur ut, etc.,

id. Tusc. 5, 18, 53; id. Par. 3, 1, 22:

sequitur ergo ut, etc.,

Curt. 7, 1, 40; Quint. 3, 8, 23; 3, 11, 17; 6, 5, 8 al.—

To follow or come naturally or easily; to be obtained without effort:

tantum hominis valuit exercitatio ut, cum se mente ac voluntate, conjecisset in versum, verba sequerentur,

Cic. de Or. 3, 50, 194 Sorof ad loc.:

non quaesitum esse numerum, sed secutum,

id. Or. 49, 165:

lingua tacet nec vox tentataque verba sequuntur,

Ov. M. 11, 326; 1, 647; Stat. Th. 11, 602:

verbaque provisam rem non invita sequentur,

Hor. A. P. 311:

sed non omnia nos ducentes e Graeco sequuntur,

Quint. 2, 14, 1:

laus pulcherrima cum sequitur, non cum arcessitur,

id. 10, 2, 27; 8, prooem. § 8;

8, 6, 24: sequi gloria, non appeti debet,

Plin. Ep. 1, 8, 14.—Hence, sĕquens, entis, P. a., next, next following in order (cf.: proximus, posterior;

not in Cic. or Cæs.): prius illud... hoc sequens,

Quint. 5, 10, 42:

reliqua morborum genera sequenti dicemus volumine,

Plin. 29, 6, 39, § 143.—Esp., with designations of time:

sequenti tempore,

Nep. Thras. 4, 4; Quint. 1, 5, 52; Sen. Ben. 6, 4, 2; Suet. Tib. 38: sequenti die, Auct. B. Hisp. 28, 1; Suet. Ner. 15; Liv. 23, 36, 7:

sequente anno,

id. 3, 31, 2:

sequenti nocte,

Suet. Aug. 94; so also Curt. 4, 7, 10; Tac. A. 2, 53; Col. 4, 15, 3; 4, 21, 3; 4, 27, 2; Plin. 11, 37, 73, § 189; 30, 8, 21, § 66; 17, 22. 35, § 178; Hirt. B. G. 8, 50; Plin. Ep. 4, 1, 6; 5, 12, 1; 6, 31, 3:

Suilium mox sequens aetas vidit praepotentem,

the next generation, Tac. A. 4, 31 qui praesenti potentiā credunt exstingui [p. 1678] posse etiam sequentis aevi memoriam, Tac. A. 4, 35.—As subst., used by some for epitheton, an epithet, acc. to Quintilian;

as, dentes albi, umida vina... o scelus abominandum, etc.,

Quint. 8, 6, 40.

vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.

Lit., of physical strength, vigor, or health.

In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).

Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):

puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!

Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;

plus valebat,

id. Truc. 4, 3, 38 sq.:

sanus homo, qui bene valet,

Cels. 1, 1 init.:

si magis valet,

id. 3, 18:

si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),

id. 4, 7 init.:

prout nervi valent,

id. 8, 16.—Of plants:

vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,

Cato, R. R. 33, 3 sq. —

To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.

Of personal subjects, etc.

With ad and acc.:

alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,

Cic. Off. 1, 30, 107.—

With inf.:

manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,

Suet. Galb. 21:

mustela cum mures veloces non valeret assequi,

Phaedr. 4, 1, 10:

valet ima summis Mutare deus,

Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:

illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,

Lucr. 6, 1057:

versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),

Hor. A. P. 40:

nec valuere manus infixum educere telum,

Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —

Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:

fimum potum ad dysentericos valet,

Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:

cimices valent contra serpentium morsus,

Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:

id quoque collyrium eodem valet,

Cels. 6, 6, 21.—With pro:

ruta per se pro antidoto valet,

Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:

dictamnus valet potu et illitu et suffitu,

Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:

sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,

Plin. 34, 18, 55, § 177.—

Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—

Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.

In gen.

Absol.:

equidem valeo recte et salvus sum,

Plaut. Am. 2, 1, 36:

perpetuon' valuisti?

id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:

valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,

id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:

dicit vilicus servos non valuisse,

Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:

boves ut recte valeant,

id. ib. 103:

optime valere et gravissime aegrotare,

Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:

cura est, ut valeat,

Plaut. Stich. 5, 2, 4:

ego valeo recte et rem gero,

id. Pers. 2, 3, 34:

te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,

Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:

commode,

Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:

minus valere... melius valere,

Cic. Att. 4, 14, 1:

nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,

Plaut. Mil. 4, 8, 8.—

With abl.:

si corpore valuisset,

Cic. Brut. 20, 77:

nec melius valeo quam corpore, mente,

Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:

pedibus,

Nep. Phoc. 4, 1:

stomacho,

Juv. 6, 100.—

With ab and abl.:

ab oculis,

Gell. 13, 30, 10:

a morbo,

Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—

Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;

and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),

Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:

mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,

Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—

Rarely impers. pass.:

quid agitur, Sagaristio? ut valetur?

Plaut. Pers. 2, 5, 8.—

Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).

In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:

bene vale, Alcumena,

id. Am. 1, 3, 1:

vale atque salve,

id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:

bene valete et vivite,

id. Mil. 4, 8, 30:

ite intro cito: valete,

id. As. 3, 3, 155:

abeo: valete, judices justissimi,

id. Capt. prol. 67:

vos valete et plaudite,

Ter. Eun. 5, 8, 64:

in hoc biduom vale,

id. ib. 1, 2, 110:

vive valeque,

Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:

et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,

Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—

At the conclusion of letters:

Vale,

Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:

cura ut valeas,

Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:

tu me diligis et valebis,

Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—

Also in bidding farewell to the dead:

salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,

Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;

v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,

Cat. 101, 10:

terque, Vale, dixit,

Ov. F. 3, 563:

supremumque vale... dixit,

id. M. 10, 62.—

As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:

valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,

Plaut. Am. 3, 2, 46:

immo habeat, valeat, vivat cum illa,

Ter. And. 5, 3, 18:

valeas, habeas illam quae placet,

id. Ad. 4, 4, 14:

si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,

good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:

valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,

Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:

quare ista valeant: me res familiaris movet,

Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:

valete curae,

Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—

With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:

illum salutavi: post etiam jussi valere,

Cic. Att. 5, 2, 2:

vix illud potui dicere triste vale,

Ov. H. 13, 14:

saepe vale dicto rursus sum multa locutus,

id. Tr. 1, 3, 57:

tibi valedicere non licet gratis,

Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):

vale facere (or valefacere),

August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.

Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.

In gen.:

fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,

will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:

fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,

id. Dom. 30, 79:

dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,

id. Brut. 14, 57:

tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,

id. Red. in Sen. 5, 11:

in more majorum, qui tum ut lex valebat,

id. Leg. 2, 10, 23:

valuit auctoritas,

id. Tusc. 2, 22, 53:

verba si valent,

id. Caecin. 21, 61:

(ejus) valet opinio tarditatis,

is established, id. de Or. 1, 27, 125:

si conjuratio valuisset,

id. ib. 17, 7:

cujus ratio non valuit,

Nep. Milt. 3, 7:

jus tamen gentium valuit,

Liv. 2, 4, 7:

praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,

id. 44, 31, 6:

et vestrae valuere preces,

Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—

Esp.

With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.

With abl.:

non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,

Plaut. Bacch. 2, 2, 50:

reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,

Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):

multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,

id. Verr. 2, 2, 49, § 122:

ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,

id. Leg. 3, 17, 38:

quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,

id. Mur. 18, 38:

parum valent (Graeci) verbo,

i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:

qui aut gratia aut misericordia valerent,

Caes. B. C. 2, 44:

dicendo,

Nep. Ages. 1, 2:

qui pedum cursu valet,

Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:

Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,

Ov. Am. 1, 15, 14:

plerique plus ingenio quam arte valuerunt,

Quint. 1, 8, 8:

rogando,

Ov. M. 2, 183:

subtilitate vincimur, valeamus pondere,

Quint. 12, 11, 8.—

With in and abl.:

Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,

Cic. Brut. 36, 136:

quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,

id. Caecin. 19, 55:

in his maxime valet similitudo,

Quint. 6, 3, 57:

mire in causis valet praesumptio,

id. 9, 2, 16:

(digitus) in exprobrando et indicando valet,

id. 11, 3, 94.—

With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.

With in and acc.:

hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,

Cic. Tusc. 2, 26, 63:

quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:

cum illud verbum unde in utramque rem valeat,

id. Caecin. 31, 89:

num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,

Plin. 17, 7, 4, § 44:

etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,

Quint. 2, 16, 10:

hoc etiam in praeteritum valet,

id. 9, 2, 20; cf.:

cum... idque in omnis partis valeret,

Cic. Fam. 4, 10, 2.—

With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:

id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,

Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—

With ad and acc. of thing:

tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,

Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;

ad omnis certe non valebit,

id. Fat. 4, 8:

illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,

id. Cat. 3, 12, 29:

vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,

id. Ac. 1, 5, 21:

ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,

id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:

eadem fictio valet et ad qualitates,

Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—

With apud or ad and acc. of person influenced, etc.

With apud:

ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,

Ter. Heaut. 3, 1, 79:

non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,

Cic. Fam. 13, 16, 3:

apud te veritas valebit,

id. Quint. 1, 5:

sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?

id. Tusc. 2, 4, 11:

magnis meritis apud regem... valebat,

Nep. Con. 3, 1:

jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

Sall. C. 9, 1:

apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,

Liv. 31, 48, 1:

apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,

Quint. 6, 2, 28.—

With ad:

dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,

Cic. Brut. 14, 57:

clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,

Liv. 21, 6, 4:

metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,

id. 38, 28, 6.—

With contra and acc.:

hoc nonne videtur contra te valere?

Cic. Ac. 2, 27, 86:

quae valeant contra falsam criminationem,

id. de Or. 2, 79, 321:

ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,

id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,

Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—

With pro and abl.:

multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,

Ov. Tr. 1, 3, 46:

epitheton valet pro nomine,

Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—

With dat. gerund. (post-class. and rare):

nam et augendae rei et minuendae valet (particula),

Gell. 5, 12, 10.—

With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;

not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,

Lucr. 1, 108:

hanc ob rem vitam retinere valemus,

id. 3, 257:

nec continere suos ab direptione castrorum valuit,

Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:

quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,

Hor. Epod. 16, 3:

cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,

id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:

nec valuit locos coeptos avertere cursus,

Tib. 4, 1, 55:

qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,

Curt. 3, 4, 5:

neque ex eo infamiam discutere valuit,

Suet. Caes. 79.—With things as subj.:

ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,

Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,

With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.

Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):

plus potest qui plus valet,

Plaut. Truc. 4, 3, 38:

neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,

Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):

ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,

Cic. Sest. 28, 60:

illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,

id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;

eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,

id. Brut. 37, 139:

cur minus Venena Medaeae valent?

Hor. Epod. 5. 62.—

With abl.:

quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,

Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.

v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,

Caes. B. G. 2, 17:

qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,

Cic. Fam. 1, 7, 10:

quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,

id. Dom. 6, 14:

Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,

id. Brut. 14, 55:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,

Caes. B. G. 7, 63:

Caesar multum equitatu valebat,

id. B. C. 1, 61:

cum tantum equitatu valeamus,

id. ib. 3, 86:

equitatu plurimum valere,

id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—

With in and abl.:

nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,

Hor. Ep. 1, 6, 52. —

With ad and acc.:

multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,

id. Div. 2, 46, 97:

valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,

id. de Or. 2, 43, 182:

ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,

Caes. B. G. 6, 30:

genus ad probandam speciem minimum valet,

Quint. 5, 10, 56.—

With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:

apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,

Cic. Fam. 6, 6, 13:

utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,

id. ib. 5, 54:

potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,

Cic. Imp. Pomp. 16, 46:

non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,

id. Fam. 1, 9, 11:

facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,

id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

apud quem ut multum gratia valeret, effecit,

Nep. Con. 2, 1.—

With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—

With pro:

pro periculo magis quam contra salutem valere,

Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:

quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,

Caes. B. G. 1, 51.—

With inter:

plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,

Caes. B. G. 2, 4.—

With adv. of pur pose:

hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,

Nep. Them. 4, 4:

non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,

Quint. 1, 2, 16:

nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?

Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —

Idiomatic uses.

Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;

quinarii, quod quinos,

Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:

dum pro argenteis decem aureus unus valeret,

Liv. 38, 11, 8:

ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,

Plin. 33, 3, 13, § 47:

si haec praedia valeant nunc decem,

Dig. 24, 1, 7, § 4:

quasi minimo valeret hereditas,

ib. 19, 1, 13:

quanti omnibus valet (servus),

ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—

Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:

quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,

Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;

sed quae dicit, idem valent,

id. Tusc. 5, 10, 24:

quamquam vocabula prope idem valere videantur,

id. Top. 8, 34:

hoc verbum quid valeat, non vident,

id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;

id valet gallinacei rostrum,

Suet. Vit. 18:

pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

Quint. 1, 4, 29 et saep.:

et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

id. 10, 1, 13:

duo quae idem significant ac tantumdem valent,

id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).

Lit.

In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;

valens adflictet me,

Plaut. Bacch. 2, 1, 44:

virgatores,

id. As. 3, 2, 19:

robusti et valentes et audaces satellites,

Cic. Agr. 2, 31, 84:

cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,

id. Fam. 7, 1, 3:

valentissimi lictores,

id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

homines,

id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:

hic membris et mole valens,

Verg. A. 5, 431:

membris valens,

Ov. M. 9, 108:

corpore esse vegeto et valenti,

Gell. 3, 1, 11:

nervi musculique,

Cels. 8, 20:

trunci,

Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:

tunicae,

stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—

In partic.

Well in health, healthy, hale, hearty:

valeo et venio ad minus valentem,

Plaut. Truc. 2, 7, 24:

medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,

Cic. Fam. 16, 9, 2:

puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,

id. Clu. 9, 27; cf.

valens (opp. imbecillus),

id. Fam. 16, 5, 2:

(sensus) si sani sunt et valentes,

id. Ac. 2, 7, 19:

si valens corpus est neque magno opere vexatum,

Cels. 7, 26, 5:

sive aegra, sive valens,

Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:

qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,

Cic. Off. 2, 4, 15;

so opp. aeger,

id. de Or. 2, 44, 186.—

Of medicines, strong, powerful, active:

valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,

Cels. 4, 15 fin.:

medicamenta,

id. 1, 3 med.:

silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,

Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—

Trop., strong, powerful, mighty:

mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,

Cic. Att. 7, 3, 4:

fuit quondam ita firma haec civitas et valens,

id. Har. Resp. 28, 60:

cum valentiore pugnare,

id. Fam. 5, 21, 2:

valens dialecticus,

id. Fat. 6, 12:

ut fieri nihil possit valentius,

id. Brut. 16, 64:

Philippus jam tum valens multa moliebatur,

Nep. Timoth. 3, 1:

opibus jam valentes,

id. Eum. 10, 3:

argumenta valentiora,

Quint. 5, 13, 12:

quid pars adversa habeat valentissimum,

id. 5, 13, 52:

nec fraus valentior quam consilium meum,

Cic. Univ. 11:

ad letum causae satis valentes,

Ov. M. 5, 174; so,

causae,

id. Tr. 1, 8, 29:

causa valentior,

id. P. 1, 10, 35:

deus morbo omni valentior,

Stat. S. 1, 4, 111:

oppida valentissima,

Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).

Lit.:

resistere,

Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:

nimis valenter ibi retenta materia,

Cels. 5, 26, 21:

praeceps spirare valentius Eurus (coepit),

Ov. M. 11, 481.—

Trop., of speech, forcibly, energetically:

non diu dicebat sed valenter,

Sen. Contr. 3, 22 med.:

si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,

Val. Max. 3, 7, ext. 6.

vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.

Lit., of physical strength, vigor, or health.

In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).

Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):

puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!

Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;

plus valebat,

id. Truc. 4, 3, 38 sq.:

sanus homo, qui bene valet,

Cels. 1, 1 init.:

si magis valet,

id. 3, 18:

si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),

id. 4, 7 init.:

prout nervi valent,

id. 8, 16.—Of plants:

vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,

Cato, R. R. 33, 3 sq. —

To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.

Of personal subjects, etc.

With ad and acc.:

alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,

Cic. Off. 1, 30, 107.—

With inf.:

manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,

Suet. Galb. 21:

mustela cum mures veloces non valeret assequi,

Phaedr. 4, 1, 10:

valet ima summis Mutare deus,

Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:

illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,

Lucr. 6, 1057:

versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),

Hor. A. P. 40:

nec valuere manus infixum educere telum,

Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —

Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:

fimum potum ad dysentericos valet,

Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:

cimices valent contra serpentium morsus,

Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:

id quoque collyrium eodem valet,

Cels. 6, 6, 21.—With pro:

ruta per se pro antidoto valet,

Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:

dictamnus valet potu et illitu et suffitu,

Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:

sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,

Plin. 34, 18, 55, § 177.—

Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—

Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.

In gen.

Absol.:

equidem valeo recte et salvus sum,

Plaut. Am. 2, 1, 36:

perpetuon' valuisti?

id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:

valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,

id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:

dicit vilicus servos non valuisse,

Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:

boves ut recte valeant,

id. ib. 103:

optime valere et gravissime aegrotare,

Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:

cura est, ut valeat,

Plaut. Stich. 5, 2, 4:

ego valeo recte et rem gero,

id. Pers. 2, 3, 34:

te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,

Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:

commode,

Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:

minus valere... melius valere,

Cic. Att. 4, 14, 1:

nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,

Plaut. Mil. 4, 8, 8.—

With abl.:

si corpore valuisset,

Cic. Brut. 20, 77:

nec melius valeo quam corpore, mente,

Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:

pedibus,

Nep. Phoc. 4, 1:

stomacho,

Juv. 6, 100.—

With ab and abl.:

ab oculis,

Gell. 13, 30, 10:

a morbo,

Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—

Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;

and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),

Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:

mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,

Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—

Rarely impers. pass.:

quid agitur, Sagaristio? ut valetur?

Plaut. Pers. 2, 5, 8.—

Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).

In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:

bene vale, Alcumena,

id. Am. 1, 3, 1:

vale atque salve,

id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:

bene valete et vivite,

id. Mil. 4, 8, 30:

ite intro cito: valete,

id. As. 3, 3, 155:

abeo: valete, judices justissimi,

id. Capt. prol. 67:

vos valete et plaudite,

Ter. Eun. 5, 8, 64:

in hoc biduom vale,

id. ib. 1, 2, 110:

vive valeque,

Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:

et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,

Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—

At the conclusion of letters:

Vale,

Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:

cura ut valeas,

Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:

tu me diligis et valebis,

Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—

Also in bidding farewell to the dead:

salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,

Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;

v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,

Cat. 101, 10:

terque, Vale, dixit,

Ov. F. 3, 563:

supremumque vale... dixit,

id. M. 10, 62.—

As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:

valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,

Plaut. Am. 3, 2, 46:

immo habeat, valeat, vivat cum illa,

Ter. And. 5, 3, 18:

valeas, habeas illam quae placet,

id. Ad. 4, 4, 14:

si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,

good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:

valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,

Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:

quare ista valeant: me res familiaris movet,

Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:

valete curae,

Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—

With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:

illum salutavi: post etiam jussi valere,

Cic. Att. 5, 2, 2:

vix illud potui dicere triste vale,

Ov. H. 13, 14:

saepe vale dicto rursus sum multa locutus,

id. Tr. 1, 3, 57:

tibi valedicere non licet gratis,

Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):

vale facere (or valefacere),

August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.

Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.

In gen.:

fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,

will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:

fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,

id. Dom. 30, 79:

dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,

id. Brut. 14, 57:

tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,

id. Red. in Sen. 5, 11:

in more majorum, qui tum ut lex valebat,

id. Leg. 2, 10, 23:

valuit auctoritas,

id. Tusc. 2, 22, 53:

verba si valent,

id. Caecin. 21, 61:

(ejus) valet opinio tarditatis,

is established, id. de Or. 1, 27, 125:

si conjuratio valuisset,

id. ib. 17, 7:

cujus ratio non valuit,

Nep. Milt. 3, 7:

jus tamen gentium valuit,

Liv. 2, 4, 7:

praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,

id. 44, 31, 6:

et vestrae valuere preces,

Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—

Esp.

With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.

With abl.:

non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,

Plaut. Bacch. 2, 2, 50:

reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,

Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):

multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,

id. Verr. 2, 2, 49, § 122:

ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,

id. Leg. 3, 17, 38:

quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,

id. Mur. 18, 38:

parum valent (Graeci) verbo,

i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:

qui aut gratia aut misericordia valerent,

Caes. B. C. 2, 44:

dicendo,

Nep. Ages. 1, 2:

qui pedum cursu valet,

Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:

Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,

Ov. Am. 1, 15, 14:

plerique plus ingenio quam arte valuerunt,

Quint. 1, 8, 8:

rogando,

Ov. M. 2, 183:

subtilitate vincimur, valeamus pondere,

Quint. 12, 11, 8.—

With in and abl.:

Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,

Cic. Brut. 36, 136:

quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,

id. Caecin. 19, 55:

in his maxime valet similitudo,

Quint. 6, 3, 57:

mire in causis valet praesumptio,

id. 9, 2, 16:

(digitus) in exprobrando et indicando valet,

id. 11, 3, 94.—

With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.

With in and acc.:

hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,

Cic. Tusc. 2, 26, 63:

quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:

cum illud verbum unde in utramque rem valeat,

id. Caecin. 31, 89:

num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,

Plin. 17, 7, 4, § 44:

etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,

Quint. 2, 16, 10:

hoc etiam in praeteritum valet,

id. 9, 2, 20; cf.:

cum... idque in omnis partis valeret,

Cic. Fam. 4, 10, 2.—

With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:

id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,

Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—

With ad and acc. of thing:

tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,

Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;

ad omnis certe non valebit,

id. Fat. 4, 8:

illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,

id. Cat. 3, 12, 29:

vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,

id. Ac. 1, 5, 21:

ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,

id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:

eadem fictio valet et ad qualitates,

Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—

With apud or ad and acc. of person influenced, etc.

With apud:

ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,

Ter. Heaut. 3, 1, 79:

non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,

Cic. Fam. 13, 16, 3:

apud te veritas valebit,

id. Quint. 1, 5:

sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?

id. Tusc. 2, 4, 11:

magnis meritis apud regem... valebat,

Nep. Con. 3, 1:

jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

Sall. C. 9, 1:

apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,

Liv. 31, 48, 1:

apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,

Quint. 6, 2, 28.—

With ad:

dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,

Cic. Brut. 14, 57:

clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,

Liv. 21, 6, 4:

metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,

id. 38, 28, 6.—

With contra and acc.:

hoc nonne videtur contra te valere?

Cic. Ac. 2, 27, 86:

quae valeant contra falsam criminationem,

id. de Or. 2, 79, 321:

ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,

id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:

cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,

Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—

With pro and abl.:

multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,

Ov. Tr. 1, 3, 46:

epitheton valet pro nomine,

Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—

With dat. gerund. (post-class. and rare):

nam et augendae rei et minuendae valet (particula),

Gell. 5, 12, 10.—

With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;

not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,

Lucr. 1, 108:

hanc ob rem vitam retinere valemus,

id. 3, 257:

nec continere suos ab direptione castrorum valuit,

Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:

quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,

Hor. Epod. 16, 3:

cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,

id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:

nec valuit locos coeptos avertere cursus,

Tib. 4, 1, 55:

qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,

Curt. 3, 4, 5:

neque ex eo infamiam discutere valuit,

Suet. Caes. 79.—With things as subj.:

ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,

Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,

With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.

Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):

plus potest qui plus valet,

Plaut. Truc. 4, 3, 38:

neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,

Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):

ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,

Cic. Sest. 28, 60:

illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,

id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;

eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,

id. Brut. 37, 139:

cur minus Venena Medaeae valent?

Hor. Epod. 5. 62.—

With abl.:

quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,

Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.

v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,

Caes. B. G. 2, 17:

qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,

Cic. Fam. 1, 7, 10:

quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,

id. Dom. 6, 14:

Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,

id. Brut. 14, 55:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,

Caes. B. G. 7, 63:

Caesar multum equitatu valebat,

id. B. C. 1, 61:

cum tantum equitatu valeamus,

id. ib. 3, 86:

equitatu plurimum valere,

id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—

With in and abl.:

nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:

hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,

Hor. Ep. 1, 6, 52. —

With ad and acc.:

multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,

id. Div. 2, 46, 97:

valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,

id. de Or. 2, 43, 182:

ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,

Caes. B. G. 6, 30:

genus ad probandam speciem minimum valet,

Quint. 5, 10, 56.—

With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:

apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,

Cic. Fam. 6, 6, 13:

utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,

id. ib. 5, 54:

potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,

Cic. Imp. Pomp. 16, 46:

non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,

id. Fam. 1, 9, 11:

facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,

id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

apud quem ut multum gratia valeret, effecit,

Nep. Con. 2, 1.—

With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—

With pro:

pro periculo magis quam contra salutem valere,

Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:

quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,

Caes. B. G. 1, 51.—

With inter:

plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,

Caes. B. G. 2, 4.—

With adv. of pur pose:

hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,

Nep. Them. 4, 4:

non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,

Quint. 1, 2, 16:

nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?

Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —

Idiomatic uses.

Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;

quinarii, quod quinos,

Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:

dum pro argenteis decem aureus unus valeret,

Liv. 38, 11, 8:

ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,

Plin. 33, 3, 13, § 47:

si haec praedia valeant nunc decem,

Dig. 24, 1, 7, § 4:

quasi minimo valeret hereditas,

ib. 19, 1, 13:

quanti omnibus valet (servus),

ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—

Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:

quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,

Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;

sed quae dicit, idem valent,

id. Tusc. 5, 10, 24:

quamquam vocabula prope idem valere videantur,

id. Top. 8, 34:

hoc verbum quid valeat, non vident,

id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;

id valet gallinacei rostrum,

Suet. Vit. 18:

pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

Quint. 1, 4, 29 et saep.:

et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

id. 10, 1, 13:

duo quae idem significant ac tantumdem valent,

id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).

Lit.

In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;

valens adflictet me,

Plaut. Bacch. 2, 1, 44:

virgatores,

id. As. 3, 2, 19:

robusti et valentes et audaces satellites,

Cic. Agr. 2, 31, 84:

cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,

id. Fam. 7, 1, 3:

valentissimi lictores,

id. Verr. 2, 5, 54, § 142:

homines,

id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:

hic membris et mole valens,

Verg. A. 5, 431:

membris valens,

Ov. M. 9, 108:

corpore esse vegeto et valenti,

Gell. 3, 1, 11:

nervi musculique,

Cels. 8, 20:

trunci,

Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:

tunicae,

stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—

In partic.

Well in health, healthy, hale, hearty:

valeo et venio ad minus valentem,

Plaut. Truc. 2, 7, 24:

medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,

Cic. Fam. 16, 9, 2:

puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,

id. Clu. 9, 27; cf.

valens (opp. imbecillus),

id. Fam. 16, 5, 2:

(sensus) si sani sunt et valentes,

id. Ac. 2, 7, 19:

si valens corpus est neque magno opere vexatum,

Cels. 7, 26, 5:

sive aegra, sive valens,

Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:

qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,

Cic. Off. 2, 4, 15;

so opp. aeger,

id. de Or. 2, 44, 186.—

Of medicines, strong, powerful, active:

valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,

Cels. 4, 15 fin.:

medicamenta,

id. 1, 3 med.:

silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,

Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—

Trop., strong, powerful, mighty:

mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,

Cic. Att. 7, 3, 4:

fuit quondam ita firma haec civitas et valens,

id. Har. Resp. 28, 60:

cum valentiore pugnare,

id. Fam. 5, 21, 2:

valens dialecticus,

id. Fat. 6, 12:

ut fieri nihil possit valentius,

id. Brut. 16, 64:

Philippus jam tum valens multa moliebatur,

Nep. Timoth. 3, 1:

opibus jam valentes,

id. Eum. 10, 3:

argumenta valentiora,

Quint. 5, 13, 12:

quid pars adversa habeat valentissimum,

id. 5, 13, 52:

nec fraus valentior quam consilium meum,

Cic. Univ. 11:

ad letum causae satis valentes,

Ov. M. 5, 174; so,

causae,

id. Tr. 1, 8, 29:

causa valentior,

id. P. 1, 10, 35:

deus morbo omni valentior,

Stat. S. 1, 4, 111:

oppida valentissima,

Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).

Lit.:

resistere,

Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:

nimis valenter ibi retenta materia,

Cels. 5, 26, 21:

praeceps spirare valentius Eurus (coepit),

Ov. M. 11, 481.—

Trop., of speech, forcibly, energetically:

non diu dicebat sed valenter,

Sen. Contr. 3, 22 med.:

si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,

Val. Max. 3, 7, ext. 6.

versūra ( vors-), ae, f. [verto], a turning round, twirling about, rotating.

Lit.:

foliorum,

Varr. R. R. 1, 46:

ejus loci (coxendicum),

id. L. L. 7, § 67 Müll.—

Transf.

The turning-place, turn at the end of a furrow, Col. 2, 2, 28; Pall. 2, 3, 1.—

In archit., a turn, corner, angle of a wall, Vitr 3, 1; 5, 6 fin.; 5, 12;

or in a water conduit,

id. 8, 7.—

(Qs. a changing of one's creditor.) The borrowing of money to pay a debt (the class. signif. of the word); and hence, in gen., a borrowing, loan:

versuram facere mutuam pecuniam sumere ex eo dictum est, quod initio qui mutuabantur ab aliis, non ut domum ferrent, sed ut aliis solverent, velut verterent creditorem,

Fest. p. 379 Müll.:

eos homines versuram a Carpinatio fecisse, qui pecunias Verri dedissent,

Cic. Verr. 2, 2, 76, § 186:

sine mutuatione et sine versurā dissolvere,

id. Tusc. 1, 42, 100:

Salaminii cum Romae versuram facere vellent, non poterant,

id. Att. 5, 21, 12; 15, 20, 4; id. Font. 5, 11; id. Fl. 20, 48:

cum versuram facere publice necesse esset,

Nep. Att. 2, 4; 9, 5.— Trop., Sen. Ep. 19, 9; id. Ben. 5, 8, 3:

vereor, ne illud, quod tecum permutavi, versurā mihi solvendum sit,

is to be paid by a new loan, Cic. Att. 5, 15, 2:

versurā factā solvere,

id. ib. 5, 1, 2: non modo versurā, verum etiam [p. 1977] venditione, si ita res coget, nos vindicabis, id. ib. 16, 2, 2:

versura vetita,

Tac. A. 6, 16.—Prov.: in eodem luto haesitas, vorsurā solves, you pay by borrowing, i. e. you get out of one difficulty by getting into another, Ter. Phorm. 5, 2, 15; Lact. 2, 8, 24.