Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

to+be+connected+with

  • 41 Hoc est

    hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.
    (α).
    With subst.:

    hic homo sanus non est,

    Plaut. Am. 1, 1, 246:

    rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,

    id. Bacch. 1, 1, 53:

    quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,

    Cic. Rep. 1, 17:

    genus hoc,

    id. ib. 1, 25:

    hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,

    id. ib. 1, 19; cf.:

    quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,

    id. ib. 1, 1:

    his libris,

    id. ib. 1, 7:

    hae feriae,

    id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:

    hoc otio,

    id. ib. 9 fin.:

    haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,

    id. ib. 1, 10:

    ad haec cituma,

    id. ib. 1, 21:

    hic vir,

    Liv. 7, 39, 12.—
    (β).
    Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):

    hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,

    Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:

    feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,

    id. ib. 1, 21 fin.:

    hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,

    Plaut. Am. 1, 1, 87:

    docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,

    Cic. Rep. 1, 15:

    dixerat hoc ille, cum, etc.,

    id. ib. 1, 12:

    haec Scipio cum dixisset,

    id. ib. 1, 11:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,

    id. ib. 1, 7.—
    B.
    More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);

    and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,

    Ter. And. 2, 3, 17:

    eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,

    Plaut. Capt. prol. 10; so,

    hujusce,

    id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:

    atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    hisce homines ubi habitent,

    Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,

    hisce,

    id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:

    haec aedes,

    Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,

    haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,

    id. Aul. 3, 5, 58:

    haec (puellae),

    Ter. Eun. 3, 5, 34:

    haec sententiae,

    Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:

    aliut posticum harunce aedium,

    Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:

    harunc aedium,

    id. Most. 2, 1, 57:

    sine opera tua nihil di horunc facere possunt,

    id. Cist. 1, 1, 53:

    horunc,

    id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:

    cedo signum, si harunc Baccharum es,

    Plaut. Mil. 4, 2, 25:

    harunc aedium,

    id. Merc. 5, 1, 3:

    hisce ego Placidum ted hodie reddam,

    id. Curc. 5, 3, 48; cf.:

    quid dicam hisce, incertus sum,

    Ter. Hec. 3, 4, 36:

    tu ab hisce rebus animum avoca,

    Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,

    hisce,

    Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,

    hosce,

    id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:

    apud hasce aedes,

    Plaut. Am. 1, 1, 194; so,

    hasce,

    id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—

    With the interrog. particle: hicin' Achilles est?

    Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,

    hicinest?

    id. Pers. 5, 2, 49; cf.:

    hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?

    Cic. Mil. 38, 104 et saep.:

    haecine,

    Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:

    huncine hominem,

    Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:

    huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!

    Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:

    hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?

    Plaut. Bacch. 3, 3, 43:

    o Juppiter, hoscine mores!

    Ter. Ad. 4, 7, 40:

    hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,

    Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;

    so in the shorter form, hicne,

    Cic. Rosc. Am. 48, 141:

    ex hocne equo,

    id. Fat. 3, 5:

    cum hocne,

    id. Att. 9, 7, 3:

    ex hacne natura,

    id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;

    in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,

    Inscr. Orell. 5; cf.:

    HVIVSQ. LOCI,

    id. ib. 1580; 2300;

    and HOIVSQVE AEDIS ERGO,

    id. ib. 2488.—
    C.
    With other pronouns:

    hos eosdem motus perturbationes dixerimus,

    Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:

    cum idem hoc visum diceretur,

    id. Rep. 1, 14:

    hoc idem fit in reliquis civitatibus,

    Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:

    haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,

    Caes. B. G. 7, 17 fin.:

    haec eadem genera,

    Quint. 6, 3, 54:

    hoc ipsum civile jus,

    Cic. Rep. 1, 2:

    sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,

    Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:

    ad hunc eum ipsum,

    Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:

    idem hoc ipsum,

    id. Tusc. 5, 9, 26:

    huic illi legato,

    id. Fl. 22, 52:

    hunc illum fatis Portendi generum,

    Verg. A. 7, 255; cf.:

    hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 15, 31:

    hic est ille status quantitatis,

    Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:

    hujus istius facti stultitia,

    Cic. Rab. Post. 9, 24:

    ista haec epigrammata,

    Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

    callidum quendam hunc,

    Cic. de Or. 1, 50, 218.—
    D.
    Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):

    ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,

    Cic. Inv. 2, 16, 50:

    in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,

    id. Rep. 1, 1:

    si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,

    Quint. 7, 2, 30:

    cum hic testamento, ille proximitate nitatur,

    id. 3, 6, 95:

    in his judicem sibi, in illis alii credere,

    id. 5, 7, 33:

    haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,

    id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:

    cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,

    Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:

    iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,

    id. Ac. 2, 33, 105:

    si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,

    id. Inv. 2, 41, 121:

    has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,

    id. Ac. 2, 42, 130:

    Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,

    this... that, id. Fam. 9, 16, 4:

    ego hoc dico. adversarius hoc,

    Quint. 4, 4, 8:

    vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,

    Verg. A. 6, 621 sq.:

    hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,

    Tac. A. 14, 8:

    quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,

    Quint. 6, 1, 3 sq.:

    interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?

    id. 7, 3, 9:

    alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,

    Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,

    Ov. M. 1, 293.—
    2.
    Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:

    hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,

    id. Fin. 4, 4, 10:

    hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,

    Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:

    melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,

    the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:

    quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,

    Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—
    E.
    In the neutr. sing. subst., with gen.:

    quid hoc hominist?

    Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:

    quid hoc morbi est?

    id. ib. 2, 1, 19:

    quid hoc est negoti?

    id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:

    hoc fructi pro labore ab his fero,

    id. Ad. 5, 4, 16:

    edormiscam hoc villi,

    id. ib. 5, 2, 11:

    hoc commodi est, quod, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 32, 91:

    hoc copiarum in Hispanias portatum est,

    Liv. 42, 18, 7:

    hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,

    id. 5, 2, 8:

    hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,

    id. 3, 25, 4:

    hoc consilii,

    id. 5, 39, 6:

    hoc solacii,

    id. 30, 13, 13:

    hoc noctis,

    Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—
    F.
    Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):

    eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,

    there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:

    lucet hoc,

    Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—
    G.
    Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:

    hic homost omnium hominum praecipuos,

    Plaut. Trin. 5, 1, 1:

    hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,

    Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,

    huic homini, i. q. mihi,

    Plaut. Ep. 1, 2, 38:

    hic homo, i. q. ego,

    id. Curc. 2, 1, 33:

    hunc hominem, i. q. me,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:

    vin' tu huic seni auscultare?

    Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:

    haec res,

    my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:

    hunc in collum,

    my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—
    H.
    With reference to time, of this time, now present, actual, this:

    cena hac annona est sine sacris hereditas,

    in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:

    sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,

    Liv. 3, 20:

    his temporibus,

    Cic. Fam. 13, 77, 1:

    M. Cato, hujus nostri Catonis pater,

    id. Off. 3, 16, 66; cf.:

    si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,

    Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:

    etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,

    the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:

    ne horum quidem magnificentia operum,

    Liv. 1, 55 fin.;

    very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,

    Plin. 14, 22, 28, § 143:

    ante hos sex menses,

    Phaedr. 1, 1, 10:

    ante hoc triduum,

    Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.
    II.
    Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).
    (α).
    With relat. clause:

    Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,

    Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:

    eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,

    Cic. Rep. 1, 2:

    neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,

    id. ib. 1, 22:

    non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,

    id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

    quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?

    Plaut. Am. 1, 1, 136:

    unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,

    Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:

    haec quae sunt in hoc genere,

    id. ib. 1, 11:

    mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,

    id. ib. 1, 13:

    hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,

    id. ib. 1, 14;

    1, 16: in his libris, quos legistis,

    id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:

    quam quisque norit artem, in hac se exerceat,

    id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:

    lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:

    servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,

    Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:

    de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,

    id. Att. 13, 36 fin.; cf.:

    is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,

    Quint. 1, 2, 30:

    hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,

    Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:

    mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,

    Quint. 9, 2, 41.—
    (β).
    With acc. and inf.:

    erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

    Cic. Rep. 1, 16:

    sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,

    id. ib. 2, 3:

    hoc tantum admiror, Flavum, etc.,

    Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.

    with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

    Plaut. Am. 1, 1, 48:

    ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,

    Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—
    (γ).
    With quod or quia:

    maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,

    Cic. Rep. 1, 6:

    quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,

    id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:

    propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,

    id. 12, 9, 6:

    nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,

    in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:

    hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,

    id. 9, 2, 53:

    hoc ipso, quod,

    id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:

    id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,

    Caes. B. G. 1, 2, 3:

    hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,

    id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:

    hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,

    id. 6, 2, 36:

    hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,

    Plaut. Rud. 2, 3, 57:

    quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,

    Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:

    hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,

    Quint. 10, 1, 15.—
    (δ).
    With ut or ne:

    nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,

    Plaut. Am. prol. 64; cf.:

    hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,

    id. ib. 81:

    atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,

    id. Ps. 2, 3, 19:

    nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,

    Cic. Rep. 1, 24:

    neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,

    id. ib. 1, 4;

    for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,

    id. ib. 6, 15:

    quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,

    id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:

    plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,

    Quint. 8 praef. § 6; cf.:

    habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,

    id. 11, 2, 51; so,

    in hoc, ut,

    id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,

    in hoc scilicet, ne suspectus his foret,

    Vell. 2, 41 fin.
    B.
    Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:

    in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,

    Cic. Div. in Caecil. 4, 11:

    quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,

    id. Caecin. 7, 19; 34, 100:

    cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,

    id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:

    primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,

    id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:

    ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,

    Cic. Mil. 9, 24:

    at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,

    id. Phil. 2, 28, 70.—
    C.
    Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:

    hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?

    Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,
    III.
    Advv.
    1.
    hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:

    nunc hac An illac eam, incerta sum consili,

    id. Rud. 1, 3, 30:

    plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,

    Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:

    hac illac circumcursa,

    id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:

    sequere hac, reducam te ubi fuisti,

    this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:

    sequere hac me intus ad Glycerium nunc,

    Ter. And. 5, 6, 14:

    sequere me ergo hac intro,

    id. Ad. 4, 3, 18:

    i hac mecum intro,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:

    quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,

    Cic. Leg. 1, 4, 14:

    ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,

    Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):

    namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,

    Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:

    utrum hacin feriam an ab laeva latus?

    Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —
    2.
    hīc (old form heic; and with the interrog. part. ne, hicine), adv. loci, in this place, here.
    I.
    In space.
    A.
    Lit.:

    hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 1 sq.:

    ego jam dudum hic adsum,

    Ter. Eun. 4, 6, 5:

    quem praestolare hic ante ostium?

    id. ib. 5, 6, 5:

    hic propter hunc adsiste,

    id. Ad. 2, 1, 15:

    hic tui omnes valent,

    Cic. Fam. 6, 20, 3:

    non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,

    id. Verr. 2, 5, 55, § 143:

    mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,

    Ov. M. 1, 319:

    hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,

    Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:

    hicine,

    id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:

    facile hic plus mali est, quam illic boni,

    Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:

    hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

    Verg. G. 1, 54:

    hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,

    Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:

    hic proxume viciniae,

    in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:

    modo vidi virginem hic viciniae miseram,

    Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—
    B.
    Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:

    hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,

    Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:

    hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,

    id. Arch. 4, 8; cf.:

    hic vos dubitabitis, judices,

    id. Verr. 2, 2, 44, § 109:

    hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,

    id. de Imp. Pomp. 13, 39:

    hic jam plura non dicam,

    id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):

    hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,

    Ter. And. 4, 1, 14:

    ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,

    Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):

    alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,

    Vell. 2, 49, 3.—
    II.
    Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:

    hic reddes omnia,

    Ter. And. 2, 3, 15:

    hic ego quid praedicem?

    Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:

    hic cum uterque me intueretur,

    id. Fin. 2, 1, 1; so,

    hic cum,

    id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:

    hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,

    Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §

    66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,

    Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;

    hic Scipio, etc.,

    Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.—
    3.
    huc (access. form hoc), v. huc.

    Lewis & Short latin dictionary > Hoc est

  • 42 hoce

    hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.
    (α).
    With subst.:

    hic homo sanus non est,

    Plaut. Am. 1, 1, 246:

    rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,

    id. Bacch. 1, 1, 53:

    quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,

    Cic. Rep. 1, 17:

    genus hoc,

    id. ib. 1, 25:

    hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,

    id. ib. 1, 19; cf.:

    quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,

    id. ib. 1, 1:

    his libris,

    id. ib. 1, 7:

    hae feriae,

    id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:

    hoc otio,

    id. ib. 9 fin.:

    haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,

    id. ib. 1, 10:

    ad haec cituma,

    id. ib. 1, 21:

    hic vir,

    Liv. 7, 39, 12.—
    (β).
    Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):

    hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,

    Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:

    feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,

    id. ib. 1, 21 fin.:

    hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,

    Plaut. Am. 1, 1, 87:

    docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,

    Cic. Rep. 1, 15:

    dixerat hoc ille, cum, etc.,

    id. ib. 1, 12:

    haec Scipio cum dixisset,

    id. ib. 1, 11:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,

    id. ib. 1, 7.—
    B.
    More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);

    and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,

    Ter. And. 2, 3, 17:

    eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,

    Plaut. Capt. prol. 10; so,

    hujusce,

    id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:

    atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

    hisce homines ubi habitent,

    Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,

    hisce,

    id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:

    haec aedes,

    Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,

    haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,

    id. Aul. 3, 5, 58:

    haec (puellae),

    Ter. Eun. 3, 5, 34:

    haec sententiae,

    Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:

    aliut posticum harunce aedium,

    Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:

    harunc aedium,

    id. Most. 2, 1, 57:

    sine opera tua nihil di horunc facere possunt,

    id. Cist. 1, 1, 53:

    horunc,

    id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:

    cedo signum, si harunc Baccharum es,

    Plaut. Mil. 4, 2, 25:

    harunc aedium,

    id. Merc. 5, 1, 3:

    hisce ego Placidum ted hodie reddam,

    id. Curc. 5, 3, 48; cf.:

    quid dicam hisce, incertus sum,

    Ter. Hec. 3, 4, 36:

    tu ab hisce rebus animum avoca,

    Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,

    hisce,

    Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,

    hosce,

    id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:

    apud hasce aedes,

    Plaut. Am. 1, 1, 194; so,

    hasce,

    id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—

    With the interrog. particle: hicin' Achilles est?

    Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,

    hicinest?

    id. Pers. 5, 2, 49; cf.:

    hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?

    Cic. Mil. 38, 104 et saep.:

    haecine,

    Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:

    huncine hominem,

    Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:

    huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!

    Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:

    hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?

    Plaut. Bacch. 3, 3, 43:

    o Juppiter, hoscine mores!

    Ter. Ad. 4, 7, 40:

    hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,

    Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;

    so in the shorter form, hicne,

    Cic. Rosc. Am. 48, 141:

    ex hocne equo,

    id. Fat. 3, 5:

    cum hocne,

    id. Att. 9, 7, 3:

    ex hacne natura,

    id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;

    in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,

    Inscr. Orell. 5; cf.:

    HVIVSQ. LOCI,

    id. ib. 1580; 2300;

    and HOIVSQVE AEDIS ERGO,

    id. ib. 2488.—
    C.
    With other pronouns:

    hos eosdem motus perturbationes dixerimus,

    Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:

    cum idem hoc visum diceretur,

    id. Rep. 1, 14:

    hoc idem fit in reliquis civitatibus,

    Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:

    haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,

    Caes. B. G. 7, 17 fin.:

    haec eadem genera,

    Quint. 6, 3, 54:

    hoc ipsum civile jus,

    Cic. Rep. 1, 2:

    sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,

    Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:

    ad hunc eum ipsum,

    Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:

    idem hoc ipsum,

    id. Tusc. 5, 9, 26:

    huic illi legato,

    id. Fl. 22, 52:

    hunc illum fatis Portendi generum,

    Verg. A. 7, 255; cf.:

    hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 15, 31:

    hic est ille status quantitatis,

    Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:

    hujus istius facti stultitia,

    Cic. Rab. Post. 9, 24:

    ista haec epigrammata,

    Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

    callidum quendam hunc,

    Cic. de Or. 1, 50, 218.—
    D.
    Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):

    ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,

    Cic. Inv. 2, 16, 50:

    in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,

    id. Rep. 1, 1:

    si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,

    Quint. 7, 2, 30:

    cum hic testamento, ille proximitate nitatur,

    id. 3, 6, 95:

    in his judicem sibi, in illis alii credere,

    id. 5, 7, 33:

    haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,

    id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:

    cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,

    Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:

    iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,

    id. Ac. 2, 33, 105:

    si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,

    id. Inv. 2, 41, 121:

    has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,

    id. Ac. 2, 42, 130:

    Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,

    this... that, id. Fam. 9, 16, 4:

    ego hoc dico. adversarius hoc,

    Quint. 4, 4, 8:

    vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,

    Verg. A. 6, 621 sq.:

    hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,

    Tac. A. 14, 8:

    quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,

    Quint. 6, 1, 3 sq.:

    interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?

    id. 7, 3, 9:

    alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,

    Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,

    Ov. M. 1, 293.—
    2.
    Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:

    hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,

    id. Fin. 4, 4, 10:

    hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,

    Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:

    melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,

    the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:

    quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,

    Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—
    E.
    In the neutr. sing. subst., with gen.:

    quid hoc hominist?

    Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:

    quid hoc morbi est?

    id. ib. 2, 1, 19:

    quid hoc est negoti?

    id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:

    hoc fructi pro labore ab his fero,

    id. Ad. 5, 4, 16:

    edormiscam hoc villi,

    id. ib. 5, 2, 11:

    hoc commodi est, quod, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 32, 91:

    hoc copiarum in Hispanias portatum est,

    Liv. 42, 18, 7:

    hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,

    id. 5, 2, 8:

    hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,

    id. 3, 25, 4:

    hoc consilii,

    id. 5, 39, 6:

    hoc solacii,

    id. 30, 13, 13:

    hoc noctis,

    Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—
    F.
    Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):

    eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,

    there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:

    lucet hoc,

    Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—
    G.
    Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:

    hic homost omnium hominum praecipuos,

    Plaut. Trin. 5, 1, 1:

    hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,

    Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,

    huic homini, i. q. mihi,

    Plaut. Ep. 1, 2, 38:

    hic homo, i. q. ego,

    id. Curc. 2, 1, 33:

    hunc hominem, i. q. me,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:

    vin' tu huic seni auscultare?

    Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:

    haec res,

    my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:

    hunc in collum,

    my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—
    H.
    With reference to time, of this time, now present, actual, this:

    cena hac annona est sine sacris hereditas,

    in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:

    sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,

    Liv. 3, 20:

    his temporibus,

    Cic. Fam. 13, 77, 1:

    M. Cato, hujus nostri Catonis pater,

    id. Off. 3, 16, 66; cf.:

    si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,

    Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:

    etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,

    the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:

    ne horum quidem magnificentia operum,

    Liv. 1, 55 fin.;

    very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,

    Plin. 14, 22, 28, § 143:

    ante hos sex menses,

    Phaedr. 1, 1, 10:

    ante hoc triduum,

    Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.
    II.
    Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).
    (α).
    With relat. clause:

    Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,

    Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:

    eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,

    Cic. Rep. 1, 2:

    neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,

    id. ib. 1, 22:

    non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,

    id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

    quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?

    Plaut. Am. 1, 1, 136:

    unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,

    Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:

    haec quae sunt in hoc genere,

    id. ib. 1, 11:

    mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,

    id. ib. 1, 13:

    hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,

    id. ib. 1, 14;

    1, 16: in his libris, quos legistis,

    id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:

    quam quisque norit artem, in hac se exerceat,

    id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:

    lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:

    servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,

    Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:

    de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,

    id. Att. 13, 36 fin.; cf.:

    is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,

    Quint. 1, 2, 30:

    hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,

    Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:

    mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,

    Quint. 9, 2, 41.—
    (β).
    With acc. and inf.:

    erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

    Cic. Rep. 1, 16:

    sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,

    id. ib. 2, 3:

    hoc tantum admiror, Flavum, etc.,

    Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.

    with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

    Plaut. Am. 1, 1, 48:

    ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,

    Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—
    (γ).
    With quod or quia:

    maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,

    Cic. Rep. 1, 6:

    quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,

    id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:

    propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,

    id. 12, 9, 6:

    nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,

    in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:

    hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,

    id. 9, 2, 53:

    hoc ipso, quod,

    id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:

    id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,

    Caes. B. G. 1, 2, 3:

    hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,

    id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:

    hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,

    id. 6, 2, 36:

    hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,

    Plaut. Rud. 2, 3, 57:

    quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,

    Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:

    hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,

    Quint. 10, 1, 15.—
    (δ).
    With ut or ne:

    nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,

    Plaut. Am. prol. 64; cf.:

    hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,

    id. ib. 81:

    atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,

    id. Ps. 2, 3, 19:

    nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,

    Cic. Rep. 1, 24:

    neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,

    id. ib. 1, 4;

    for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,

    id. ib. 6, 15:

    quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,

    id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:

    plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,

    Quint. 8 praef. § 6; cf.:

    habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,

    id. 11, 2, 51; so,

    in hoc, ut,

    id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,

    in hoc scilicet, ne suspectus his foret,

    Vell. 2, 41 fin.
    B.
    Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:

    in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,

    Cic. Div. in Caecil. 4, 11:

    quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,

    id. Caecin. 7, 19; 34, 100:

    cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,

    id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:

    primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,

    id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:

    ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,

    Cic. Mil. 9, 24:

    at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,

    id. Phil. 2, 28, 70.—
    C.
    Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:

    hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?

    Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,
    III.
    Advv.
    1.
    hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:

    nunc hac An illac eam, incerta sum consili,

    id. Rud. 1, 3, 30:

    plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,

    Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:

    hac illac circumcursa,

    id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:

    sequere hac, reducam te ubi fuisti,

    this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:

    sequere hac me intus ad Glycerium nunc,

    Ter. And. 5, 6, 14:

    sequere me ergo hac intro,

    id. Ad. 4, 3, 18:

    i hac mecum intro,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:

    quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,

    Cic. Leg. 1, 4, 14:

    ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,

    Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):

    namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,

    Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:

    utrum hacin feriam an ab laeva latus?

    Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —
    2.
    hīc (old form heic; and with the interrog. part. ne, hicine), adv. loci, in this place, here.
    I.
    In space.
    A.
    Lit.:

    hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 1 sq.:

    ego jam dudum hic adsum,

    Ter. Eun. 4, 6, 5:

    quem praestolare hic ante ostium?

    id. ib. 5, 6, 5:

    hic propter hunc adsiste,

    id. Ad. 2, 1, 15:

    hic tui omnes valent,

    Cic. Fam. 6, 20, 3:

    non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,

    id. Verr. 2, 5, 55, § 143:

    mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,

    Ov. M. 1, 319:

    hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,

    Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:

    hicine,

    id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:

    facile hic plus mali est, quam illic boni,

    Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:

    hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

    Verg. G. 1, 54:

    hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,

    Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:

    hic proxume viciniae,

    in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:

    modo vidi virginem hic viciniae miseram,

    Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—
    B.
    Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:

    hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,

    Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:

    hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,

    id. Arch. 4, 8; cf.:

    hic vos dubitabitis, judices,

    id. Verr. 2, 2, 44, § 109:

    hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,

    id. de Imp. Pomp. 13, 39:

    hic jam plura non dicam,

    id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):

    hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,

    Ter. And. 4, 1, 14:

    ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,

    Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):

    alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,

    Vell. 2, 49, 3.—
    II.
    Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:

    hic reddes omnia,

    Ter. And. 2, 3, 15:

    hic ego quid praedicem?

    Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:

    hic cum uterque me intueretur,

    id. Fin. 2, 1, 1; so,

    hic cum,

    id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:

    hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,

    Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §

    66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,

    Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;

    hic Scipio, etc.,

    Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.—
    3.
    huc (access. form hoc), v. huc.

    Lewis & Short latin dictionary > hoce

  • 43 an

    1.
    ăn, conj. [etym. very obscure; v. the various views adduced in Hand, I. p. 296, with which he seems dissatisfied; if it is connected with the Sanscr. anjas, = Germ. ander, = Engl. other, we may comp. the Engl. other and or with the Germ. oder, = or]. It introduces the second part of a disjunctive interrogation, or a phrase implying doubt, and thus unites in itself the signif. of aut and num or -ne, or, or whether (hence the clause with an is entirely parallel with that introduced by num, utrum, -ne, etc., while aut forms only a subdivision in the single disjunctive clause; utrum... aut—an... aut, whether... or, etc.; cf. Ochsn. Eclog. p. 150; v. also aut).
    I.
    In disjunctive interrogations.
    A.
    Direct.
    a.
    Introd. by utrum (in Engl. the introd. particle whether is now obsolete, and the interrogation is denoted simply by the order of the words):

    Utrum hac me feriam an ab laevā latus?

    Plaut. Cist. 3, 10:

    sed utrum tu amicis hodie an inimicis tuis Daturu's cenam?

    id. Ps. 3, 2, 88; id. Pers. 3, 1, 13; id. Trin. 1, 2, 138; id. Cas. 2, 4, 11:

    Utrum sit annon voltis?

    id. Am. prol. 56:

    quid facies? Utrum hoc tantum crimen praetermittes an obicies?

    Cic. Div. in Caecil. 30 sq.:

    in plebem vero Romanam utrum superbiam prius commemorem an crudelitatem?

    id. Verr. 1, 122; id. Deiot. 23; id. Fam. 7, 13:

    Utrum enim defenditis an impugnatis plebem?

    Liv. 5, 3. —And with an twice:

    Utrum hoc signum cupiditatis tuae an tropaeum necessitudinis atque hospitii an amoris indicium esse voluisti?

    Cic. Verr. 2, 115; id. Imp. Pomp. 57 sq.; id. Rab. 21.—With an three times:

    Utrum res ab initio ita ducta est, an ad extremum ita perducta, an ita parva est pecunia, an is (homo) Verres, ut haec quae dixi, gratis facta esse videantur?

    Cic. Verr. 2, 61; 3, 83; id. Clu. 183; Liv. 21, 10; and seven times in Cic. Dom. 56-58.—With -ne pleon. (not to be confounded with cases where utrum precedes as pron.; as Cic. Tusc. 4, 4, 9):

    sed utrum tu masne an femina es, qui illum patrem voces?

    Plaut. Rud. 1, 2, 16; id. Bacch. 1, 1, 42; id. Stich. 5, 4, 26:

    Utrum studione id sibi habet an laudi putat Fore, si etc.,

    Ter. Ad. 3, 3, 28:

    Utrum igitur tandem perspicuisne dubia aperiuntur an dubiis perspicua tolluntur?

    Cic. Fin. 4, 24, 67.—And affixed to utrum, but rarely:

    Utrumne jussi persequemur otium... an hunc laborem etc.,

    Hor. Epod. 1, 7; Plin. 17, 1, 1, § 4; Quint. 12, 1, 40.—
    b.
    Introduced by -ne:

    quid fit? seditio tabetne an numeros augificat suos?

    Enn. Trag. Rel. p. 23 Rib.:

    servos esne an liber?

    Plaut. Am. 1, 1, 186:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis an ut cum bonis civibus conveniret?

    Cic. Lig. 18; 23:

    custosne urbis an direptor et vexator esset Antonius?

    id. Phil. 3, 27; id. Mur. 88; id. Sull. 22.—

    So with an twice,

    Cic. Cat. 1, 28; id. Att. 16, 8;

    and five times,

    id. Balb. 9.—
    c.
    Introduced by nonne:

    Nonne ad servos videtis rem publicam venturam fuisse? An mihi ipsi fuit mors aequo animo oppetenda?

    Cic. Sest. 47; id. Sex. Rosc. 43 sq.; id. Dom. 26; 127.—So with an twice, Cic. Phil. 11, 36.—
    d.
    Introduced by num:

    si quis invidiae metus, num est vehementius severitatis invidia quam inertiae pertimescenda?

    Cic. Cat. 1, 29; id. Mur. 76; id. Sest. 80:

    Num quid duas habetis patrias an est illa patria communis?

    id. Leg. 2, 2.—
    e.
    Without introductory particle:

    quid igitur? haec vera an falsa sunt?

    Cic. Ac. 2, 29, 95:

    quid enim exspectas? bellum an tabulas novas?

    id. Cat. 2, 18:

    ipse percussit an aliis occidendum dedit?

    id. Sex. Rosc. 74; id. Verr. 2, 106; id. Imp. Pomp. 53; id. Phil. 2, 27:

    eloquar an sileam?

    Verg. A. 3, 37:

    auditis an me ludit amabilis Insania?

    Hor. C. 3, 4, 5.—So an twice, Cic. Mil. 54;

    three times,

    Plin. Ep. 2, 8;

    and six times,

    Cic. Rab. 14; id. Pis. 40.—
    B.
    Indirect.
    a.
    Introduced by utrum:

    quid tu, malum, curas, Utrum crudum an coctum edim?

    Plaut. Aul. 3, 2, 16; id. Cist. 4, 2, 11; id. Bacch. 3, 4, 1; id. Mil. 2, 3, 74:

    quaero, si quis... utrum is clemens an inhumanissimus esse videatur,

    Cic. Cat. 4, 12:

    agitur, utrum M. Antonio facultas detur an horum ei facere nihil liceat,

    id. Phil. 5, 6; id. Sex. Rosc. 72; id. Imp. Pomp. 42; id. Verr. 1, 105.
    So once only in Vulg.
    aut for an: Loquimini de me utrum bovem cujusquam tulerim aut asinum, 1 Reg. 12, 3.—And with -ne pleon.:

    res in discrimine versatur, utrum possitne se contra luxuriem parsimonia defendere an deformata cupiditati addicatur,

    Cic. Quinct. 92:

    numquamne intelleges statuendum tibi esse, utrum illi, qui istam rem gesserunt, homicidaene sint an vindices libertatis?

    id. Phil. 2, 30.—
    b.
    Introduced by -ne:

    Fortunāne an forte repertus,

    Att. Trag. Rel. p. 159 Rib. agitur autem liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. Phil. 11, 24; id. Verr. 4, 73; id. Mil. 16:

    nunc vero non id agitur, bonisne an malis moribus vivamus etc.,

    Sall. C. 52, 10.—So with an three times, Cic. Or. 61.—
    c.
    Introduced by an:

    haud scio an malim te videri... an amicos tuos plus habuisse,

    Cic. Pis. 39.—
    d.
    Without introd. particle:

    ... vivam an moriar, nulla in me est metus,

    Enn. Trag. Rel. p. 72 Rib.:

    vivat an mortuus sit, quis aut scit aut curat?

    Cic. Phil. 13, 33; 3, 18; id. Sex. Rosc. 88; id. Red. in Sen. 14.—
    C.
    Sometimes the opinion of the speaker or the probability inclines to the second interrogative clause (cf. infra, II. E.). and this is made emphatic, as a corrective of the former, or rather, or on the contrary:

    ea quae dixi ad corpusne refers? an est aliquid, quod te suā sponte delectet?

    Cic. Fin. 2, 33, 107:

    Cur sic agere voluistis? An ignoratis quod etc.,

    Vulg. Gen. 44, 15.—Hence, in the comic poets, an potius:

    cum animo depugnat suo, Utrum itane esse mavelit ut... An ita potius ut etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 31: id. Stich. 1, 2, 18; id. Trin. 2, 2, 25:

    an id flagitium est, An potius hoc patri aequomst fieri, ut a me ludatur dolis?

    Ter. Eun. 2, 3, 94.—
    D.
    The first part of the interrogation is freq. not expressed, but is to be supplied from the context; in this case, an begins the interrog., or, or rather, or indeed, or perhaps (but it does not begin an absolute, i. e. not disjunctive, interrog.): De. Credam ego istuc, si esse te hilarem videro. Ar. An tu esse me tristem putas? (where nonne me hilarem esse vides? is implied), Plaut. As. 5, 1, 10: Ch. Sed Thaïs multon ante venit? Py. An abiit jam a milite? Ter. Eun. 4, 5, 7:

    An ego Ulixem obliscar umquam?

    Att. Trag. Rel. p. 199 Rib.:

    An parum vobis est quod peccatis?

    Vulg. Josh. 22, 17:

    est igitur aliquid, quod perturbata mens melius possit facere quam constans? an quisquam potest sine perturbatione mentis irasci?

    Cic. Tusc. 4, 24, 54; cf. id. Clu. 22; id. Off. 3, 29: Debes hoc etiam rescribere, sit tibi curae Quantae conveniat Munatius; an male sarta Gratia nequiquam coit...? or is perhaps, etc., Hor. Ep. 1, 3, 31 K. and H. —So esp. in Cic., in order to make the truth of an assertion more certain, by an argumentum a minore ad majus:

    cur (philosophus) pecuniam magno opere desideret vel potius curet omnino? an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi non potuerunt?

    Cic. Tusc. 5, 32, 89 sq.:

    An vero P. Scipio T. Gracchum privatus interfecit, Catilinam vero nos consules perferemus?

    id. Cat. 1, 1; so id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 14, 5, 12 Muret.; id. Fin. 1, 2, 5, ubi v. Madv.—It sometimes introduces a question suggested by the words of another: He. Mane. Non dum audisti, Demea, Quod est gravissimum? De. An quid est etiam anplius? Is there then etc., Ter. Ad. 3, 4, 21:

    sed ad haec, nisi molestum est, habeo quae velim. An me, inquam, nisi te audire vellem censes haec dicturum fuisse?

    Cic. Fin. 1, 8, 28; 2, 22, 74; id. Tusc. 5, 26, 73; 5, 12, 35; id. Brut. 184; id. Fat. 2, 4; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 8, 28.—It sometimes anticipates an answer to something going before: At vero si ad vitem sensus accesserit, ut appetitum quendam habeat et per se ipsa moveatur, quid facturam putas? An ea, quae per vinitorem antea consequebatur, per se ipsa curabit? shall we not say that, must we not think that etc., Cic. Fin. 5, 14, 38, ubi v. Madv.—
    E.
    An non. and in one word, annon (in direct questions more freq. than necne):

    isne est quem quaero an non?

    Ter. Phorm. 5, 6, 12:

    Hocine agis an non?

    id. And. 1, 2, 15:

    Tibi ego dico an non?

    id. ib. 4, 4, 23:

    utrum sit an non voltis?

    Plaut. Am. prol. 56:

    utrum cetera nomina in codicem accepti et expensi digesta habes annon?

    Cic. Rosc. Com. 3 al. —Also in indirect questions = necne, q. v.:

    abi, vise redieritne jam an non dum domum,

    Ter. Phorm. 3, 4, 5:

    videbo utrum clamorem opere conpleverint, an non est ita,

    Vulg. Gen. 18, 21; 24, 21.—
    F.
    An ne, usually written anne, pleon. for an.
    a.
    In direct questions:

    anne tu dicis quā ex causā vindicaveris?

    Cic. Mur. 26. —
    b.
    In indirect questions:

    nec. aequom anne iniquom imperet, cogitabit,

    Plaut. Am. 1, 1, 19; id. Ps. 1, 1, 122:

    percontarier, Utrum aurum reddat anne eat secum simul,

    id. Bacch. 4, 1, 4:

    Nam quid ego de consulato loquar, parto vis, anue gesto?

    Cic. Pis. 1, 3:

    cum interrogetur, tria pauca sint anne multa,

    id. Ac. 2, 29:

    Gabinio dicam anne Pompeio, an utrique,

    id. Imp. Pomp. 19, 57; so id. Or. 61, 206:

    Quid enim interest, divitias, opes, valetudinem bona dicas anne praeposita, cum etc.,

    id. Fin. 4, 9, 23 Madv.; August. ap. Suet. Aug. 69 al. (for the omission of the second disjunctive clause or the particle necne representing it, v. utrum;

    instances of this usage in eccl. Lat. are,

    Vulg. Lev. 13, 36; 14, 36; ib. Num. 11, 23 al.).—
    II.
    In disjunctive clauses that express doubt, or.
    A.
    Utrum stultitiā facere ego hunc an malitiā Dicam, scientem an imprudentem, incertus sum. Ter. Phorm. 4, 3, 54:

    ut nescias, utrum res oratione an verba sententiis illustrentur,

    Cic. de Or. 2, 13, 56:

    honestumne factu sit an turpe, dubitant,

    id. Off. 1, 3, 9:

    nescio, gratulerne tibi an timeam,

    id. Fam. 2, 5; Caes. B. G. 7, 5:

    pecuniae an famae minus parceret, haud facile discerneres,

    Sall. C. 25, 3; so id. ib. 52, 10; Suet. Aug. 19; id. Tib. 10; id. Claud. 15:

    cognoscet de doctrinā, utrum ex Deo sit an ego a me ipso loquar,

    Vulg. Joan. 7, 17; ib. Eccl. 2, 19 al.—
    B.
    An sometimes denotes uncertainty by itself, without a verb of doubting (dubito, dubium or incertum est, etc., vet in such cases the editors are divided between an and aut; cf. Mos. and Orell. ad Cic. Rep. 1, 12): verene hoc memoriae proditum est [p. 115] regem istum Numam Pythagorae ipsius discipulum, an certe Pythagoreum fuisse? Cic. Rep. 2, 15, where B. and K. read aut certe: Cn. Octavius est an Cn. Cornelius quidam tuus familiaris, summo genere natus, terrae filius;

    is etc.,

    id. Fam. 7, 9 B. and K.:

    Themistocles quidem, cum ei Simonides an quis alius artem memoriae polliceretur, Oblivionis, inquit, mallem,

    Simonides or some other person, id. Fin. 2, 32, 104; id. Fam. 7, 9, 3; id. Att. 1, 3, 2; 2, 7, 3; v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 32, 104.—
    C.
    It often stands for sive (so esp. in and after the Aug. per.):

    quod sit an non, nihil commovet analogiam,

    whether this be so or not, Varr. L. L. 9, § 105 Müll.; Att. ap. Prisc. p. 677 P.; Ov. R. Am. 797:

    saucius an sanus, numquid tua signa reliqui,

    id. F. 4, 7:

    Illa mihi referet, si nostri mutua curast, An minor, an toto pectore deciderim,

    Tib. 3, 1, 20; Tac. A. 11, 26:

    sive nullam opem praevidebat inermis atque exul, seu taedio ambiguae spei an amore conjugis et liberorum,

    id. ib. 14, 59.—
    D.
    The first disjunctive clause is freq. to be supplied from the gen. idea or an may stand for utrum—necne (cf. supra, I. D.):

    qui scis, an, quae jubeam, sine vi faciat? (vine coactus is to be supplied),

    how knowest thou whether or not he will do it without compulsion? Ter. Eun. 4, 7, 20:

    An dolo malo factum sit, ambigitur,

    Cic. Tull. 23:

    quaesivi an misisset (periplasmata),

    id. Verr. 4, 27:

    Vide an facile fieri tu potueris, cum etc.,

    id. Fragm. B. 13, 2, 1:

    praebete aurem et videte an mentiar,

    Vulg. Job, 6, 28: de L. Bruto fortasse dubitaverim an propter infinitum odium tyranni effrenatius in Aruntem invaserit, I might doubt whether or not, etc., Cic. Tusc. 4, 22, 50; id. Verr. 3, 76:

    Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae Tempora di superi?

    Hor. C. 4, 7, 17; Plin. Ep. 6, 21, 3; Quint. 2, 17, 38:

    Sine videamus an veniat Elias,

    Vulg. Matt. 27, 49:

    tria sine dubio rursus spectanda sunt, an sit, quid sit, quale sit,

    Quint. 5, 10, 53:

    dubium an quaesitā morte,

    Tac. A. 1, 5; 6, 50; 4, 74:

    Multitudo an vindicatura Bessum fuerit, incertum est,

    Curt. 7, 5:

    diu Lacedaemonii, an eum summae rei praeponerent, deliberaverunt,

    Just. 6, 2, 4 et saep.—
    E.
    Since in such distrib. sentences expressive of doubt, the opinion of the speaker or the probability usually inclines to the second, i. e. to the clause beginning with an, the expressions haud scio an, nescio an, dubito an (the latter through all pers. and tenses), incline to an affirmative signification, I almost know, I am inclined to think, I almost think, I might say, I might assert that, etc., for perhaps, probably (hence the opinion is incorrect that an, in this situation, stands for an non; for by an non a negation of the objective clause is expressed, e. g. nescio an non beatus sit, I am almost of the opinion that he is not happy, v. infra, and cf. Beier ad Cic. Off. 1, Exc. XI. p. 335 sq.; Cic. uses haud scio an eleven times in his Orations;

    nescio an, four times): atque haud scio an, quae dixit sint vera omnia,

    Ter. And. 3, 2, 45:

    crudele gladiatorum spectaculum et inhumanum non nullis videri solet: et haud scio an ita sit, ut nunc fit,

    Cic. Tusc. 2, 17, 41; id. Fl. 26:

    testem non mediocrem, sed haud scio an gravissimum,

    perhaps, id. Off. 3, 29:

    constantiam dico? nescio an melius patientiam possim dicere,

    id. Lig. 9; id. Fam. 9, 19:

    ingens eo die res, ac nescio an maxima illo bello gesta sit,

    Liv. 23, 16; Quint. 12, 11, 7 al.:

    si per se virtus sine fortunā ponderanda sit, dubito an Thrasybulum primum omuium ponam,

    I am not certain whether I should not prefer Thrasybulus to all others, Nep. Thras. 1 Dähne:

    dicitur acinace stricto Darius dubitāsse an fugae dedecus honestā morte vitaret,

    i. e. was almost resolved upon, Curt. 4, 5, 30:

    ego dubito an id improprium potius appellem,

    Quint. 1, 5, 46; Gell. 1, 3 al.—Hence, a neg. objective clause must contain in this connection the words non, nemo, nullus, nihil, numquam, nusquam, etc.:

    dubitet an turpe non sit,

    he is inclined to believe that it is not bad, Cic. Off. 3, 12, 50:

    haud scio an ne opus quidem sit, nihil umquam deesse amicis,

    id. Am. 14, 51:

    eloquentiā quidem nescio an habuisset parem neminem,

    id. Brut. 33: quod cum omnibus est faciendum tum haud scio an nemini potius quam tibi, to no one perhaps more, id. Off. 3, 2, 6:

    meā sententiā haud scio an nulla beatior esse possit,

    id. Sen. 16; id. Leg. 1, 21:

    non saepe atque haud scio an numquam,

    id. Or. 2, 7 al. —
    F.
    Sometimes the distributive clause beginning with an designates directly the opposite, the more improbable, the negative; in which case nescio an, haud scio an, etc., like the Engl. I know not whether, signify I think that not, I believe that not, etc.; hence, in the object. clause, aliquis, quisquam, ullus, etc., must stand instead of nemo, nullus, etc. (so for the most part only after Cic.): an profecturus sim, nescio, I know not (i. e. I doubt, I am not confident) whether I shall effect any thing, Sen. Ep. 25:

    opus nescio an superabile, magnum certe tractemus,

    id. Q. N. 3, praef. 4; Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 6: haud scio an vivere nobis liceret, I know not whether we, etc., Cic. Har. Resp. 11, 22: doleo enim maximam feminam eripi oculis civitatis, nescio an aliquid simile visuris, for I know not whether they will ever see any thing of this kind, Plin. Ep. 7, 19; Val. Max. 5, 2, 9:

    nescio an ullum tempus jucundius exegerim,

    I do not know whether I have ever passed time more pleasantly, id. 3, 1:

    namque huic uni contigit, quod nescio an ulli,

    Nep. Timol. 1, 1; Sen. Contr. 3 praef.; Quint. 9, 4, 1:

    nostri quoque soloecum, soloecismum nescio an umquam dixerint,

    Gell. 5, 20 al. Cf. upon this word Hand, Turs. I. pp. 296-361, and Beier, Exc. ad Cic. Am. pp. 202-238.
    2.
    an-, v. ambi.
    3.
    - ăn. This word appears in forsan, forsitan, and fortasse an (Att. Trag. Rel. p. 151 Rib.) or fortassan, seeming to enhance the idea of uncertainty and doubt belonging to fors, etc., and is regarded by some as the Greek conditional particle an, and indeed one of these compounds, forsitan, sometimes in the Vulgate, translates an; as, Joan. 4, 10; 5, 46; 8, 19; and in 3, Joan. 9, it still represents the various reading, an.

    Lewis & Short latin dictionary > an

  • 44 B

    B, b, indecl. n., designates, in the Latin alphabet, the soft, labial sound as in English, unlike the Gr. beta (B, b), which approached the Engl. v in sound; v. Corss. Ausspr. I. p. 124 sqq. At the beginning of words it represents an original dv or gv, and elsewhere an original gv, p, v, or bh ( v); v. Corss. Ausspr. I. pp. 134, 161. It corresponds regularly with Gr. b, but freq. also with p, and, in the middle of words, with ph; cf. brevis, brachus; ab, apo; carbasus, karpasos; ambo, amphi, amphô; nubes, nephos, etc.; v. Roby, Gram. I. p. 26; Kühner, Gram. § 34, 6. In Latin, as in all kindred languages, it was used in forming words to express the cry of different animals, as balare, barrire, baubari, blacterare, boare, bombitare, bubere, bubulare; children beginning to talk called their drink bua; so, balbus denoted the stammering sound, bambalio the stuttering, blatire and blaterare the babbling, blaesus the lisping, blandus the caressing. At the beginning of words b is found with no consonants except l and r (for bdellium, instead of which Marc. Emp. also wrote bdella, is a foreign word); but in the middle of words it is connected with other liquid and feeble consonants. Before hard consonants b is found only in compounds with ob and sub, the only prepositions, besides ab, which end in a labial sound; and these freq. rejected the labial, even when they are separated by the insertion of s, as abspello and absporto pass into aspello and asporto; or the place of the labial is supplied by u, as in aufero and aufugio (cf. ab init. and au); before f and p it is assimilated, as suffero, suppono; before m assimilated or not, as summergo or submergo; before c sometimes assimilated, as succedo, succingo, sometimes taking the form sus (as if from subs; cf. abs), as suscenseo; and sometimes su before s followed by a consonant, as suspicor. When b belonged to the root of a word it seems to have been retained, as plebs from plebis, urbs from urbis, etc.; so in Arabs, chalybs ( = Araps, chalups), the Gr. ps was represented by bs; as also in absis, absinthi-um, etc. But in scripsi from scribo, nupsi from nubo, etc., b was changed to p, though some grammarians still wrote bs in these words; cf. Prisc. pp. 556, 557 P.; Vel. Long. pp. 2224, 2261 ib. Of the liquids, l and r stand either before or after b, but m only before it, with the exception of abmatertera, parallel with the equally anomalous abpatruus (cf. ab init. and fin.), and n only after it; hence con and in before b always become com and im; as inversely b before n is sometimes changed to m, as Samnium for Sabinium and scamnum for scabnum, whence the dim. scabellum. B is so readily joined with u that not only acubus, arcubus, etc., were written for acibus, arcibus, etc., but also contubernium was formed from taberna, and bubile was used for bovile, as also in dubius ( = doios, duo) a b was inserted. B could be doubled, as appears not only from the foreign words abbas and sabbatum, but also from obba and gibba, and the compounds with ob and sub. B is reduplicated in bibo (cf the Gr. piô), as the shortness of the first syllable in the preterit bĭbi, compared with dēdi and stĕti or sti/ti, shows; although later bibo was treated as a primitive, and the supine bibitum formed from it. Sometimes before b an m was inserted, e. g. in cumbo for cubo kuptô, lambo for laptô, nimbus for nephos; inversely, also, it was rejected in sabucus for sambucus and labdacismus for lambdacismus. As in the middle, so at the beginning of words, b might take the place of another labial, e. g. buxis for pyxis, balaena for phalaina, carbatina for carpatina, publicus from poplicus, ambo for amphô; as even Enn. wrote Burrus and Bruges for Pyrrhus and Phryges; Naev., Balantium for Palatium (v. the latter words, and cf. Fest. p. 26).—In a later age, but not often before A.D. 300, intercourse with the Greeks caused the pronunciation of the b and v to be so similar that Adamantius Martyrius in Cassiod. pp. 2295-2310 P., drew up a separate catalogue of words which might be written with either b or v. So, Petronius has berbex for verbex, and in inscrr., but not often before A. D. 300, such errors as bixit for vixit, abe for ave, ababus for abavus, etc. (as inversely vene, devitum, acervus, vasis instead of bene, debitum, acerbus, basis), are found; Flabio, Jubentius, for Flavio, Juventius, are rare cases from the second century after Christ.—The interchange between labials, palatals, and linguals (as glans for balanos, bilis for fel or cholê) is rare at the beginning of words, but more freq. in the middle; cf. tabeo, têkô, and Sanscr. tak, terebra and teretron, uber and outhar; besides which the change of tribus Sucusana into Suburana (Varr. L. L. 5, § 48 Müll.; Quint. 1, 7, 29) deserves consideration. This interchange is most freq. in terminations used in forming words, as ber, cer, ter; brum or bulum, crum or culum, trum, bundus and cundus; bilis and tilis, etc.—Finally, the interchange of b with du at the beginning of words deserves special mention, as duonus for bonus, Bellona for Duellona, bellum for duellum, bellicus for duellicus, etc., and bis from duis.—As an abbreviation, B usually designates bonus or bene. Thus, B. D. = Bona Dea, Inscr. Orell. 1524; 2427; 2822:

    B. M. = bene merenti,

    ib. 99; 114; 506:

    B. M. P. = bene merenti posuit,

    ib. 255:

    B. D. S. M. = bene de se meritae,

    ib. 2437:

    B. V. V. = bene vale valeque,

    ib. 4816:

    B. M. = bonae memoriae,

    ib. 1136; 3385:

    B. M. = bonā mente,

    ib. 5033;

    sometimes it stands for beneficiarius, and BB. beneficiarii,

    ib. 3489; 3868; 3486 al.

    Lewis & Short latin dictionary > B

  • 45 b

    B, b, indecl. n., designates, in the Latin alphabet, the soft, labial sound as in English, unlike the Gr. beta (B, b), which approached the Engl. v in sound; v. Corss. Ausspr. I. p. 124 sqq. At the beginning of words it represents an original dv or gv, and elsewhere an original gv, p, v, or bh ( v); v. Corss. Ausspr. I. pp. 134, 161. It corresponds regularly with Gr. b, but freq. also with p, and, in the middle of words, with ph; cf. brevis, brachus; ab, apo; carbasus, karpasos; ambo, amphi, amphô; nubes, nephos, etc.; v. Roby, Gram. I. p. 26; Kühner, Gram. § 34, 6. In Latin, as in all kindred languages, it was used in forming words to express the cry of different animals, as balare, barrire, baubari, blacterare, boare, bombitare, bubere, bubulare; children beginning to talk called their drink bua; so, balbus denoted the stammering sound, bambalio the stuttering, blatire and blaterare the babbling, blaesus the lisping, blandus the caressing. At the beginning of words b is found with no consonants except l and r (for bdellium, instead of which Marc. Emp. also wrote bdella, is a foreign word); but in the middle of words it is connected with other liquid and feeble consonants. Before hard consonants b is found only in compounds with ob and sub, the only prepositions, besides ab, which end in a labial sound; and these freq. rejected the labial, even when they are separated by the insertion of s, as abspello and absporto pass into aspello and asporto; or the place of the labial is supplied by u, as in aufero and aufugio (cf. ab init. and au); before f and p it is assimilated, as suffero, suppono; before m assimilated or not, as summergo or submergo; before c sometimes assimilated, as succedo, succingo, sometimes taking the form sus (as if from subs; cf. abs), as suscenseo; and sometimes su before s followed by a consonant, as suspicor. When b belonged to the root of a word it seems to have been retained, as plebs from plebis, urbs from urbis, etc.; so in Arabs, chalybs ( = Araps, chalups), the Gr. ps was represented by bs; as also in absis, absinthi-um, etc. But in scripsi from scribo, nupsi from nubo, etc., b was changed to p, though some grammarians still wrote bs in these words; cf. Prisc. pp. 556, 557 P.; Vel. Long. pp. 2224, 2261 ib. Of the liquids, l and r stand either before or after b, but m only before it, with the exception of abmatertera, parallel with the equally anomalous abpatruus (cf. ab init. and fin.), and n only after it; hence con and in before b always become com and im; as inversely b before n is sometimes changed to m, as Samnium for Sabinium and scamnum for scabnum, whence the dim. scabellum. B is so readily joined with u that not only acubus, arcubus, etc., were written for acibus, arcibus, etc., but also contubernium was formed from taberna, and bubile was used for bovile, as also in dubius ( = doios, duo) a b was inserted. B could be doubled, as appears not only from the foreign words abbas and sabbatum, but also from obba and gibba, and the compounds with ob and sub. B is reduplicated in bibo (cf the Gr. piô), as the shortness of the first syllable in the preterit bĭbi, compared with dēdi and stĕti or sti/ti, shows; although later bibo was treated as a primitive, and the supine bibitum formed from it. Sometimes before b an m was inserted, e. g. in cumbo for cubo kuptô, lambo for laptô, nimbus for nephos; inversely, also, it was rejected in sabucus for sambucus and labdacismus for lambdacismus. As in the middle, so at the beginning of words, b might take the place of another labial, e. g. buxis for pyxis, balaena for phalaina, carbatina for carpatina, publicus from poplicus, ambo for amphô; as even Enn. wrote Burrus and Bruges for Pyrrhus and Phryges; Naev., Balantium for Palatium (v. the latter words, and cf. Fest. p. 26).—In a later age, but not often before A.D. 300, intercourse with the Greeks caused the pronunciation of the b and v to be so similar that Adamantius Martyrius in Cassiod. pp. 2295-2310 P., drew up a separate catalogue of words which might be written with either b or v. So, Petronius has berbex for verbex, and in inscrr., but not often before A. D. 300, such errors as bixit for vixit, abe for ave, ababus for abavus, etc. (as inversely vene, devitum, acervus, vasis instead of bene, debitum, acerbus, basis), are found; Flabio, Jubentius, for Flavio, Juventius, are rare cases from the second century after Christ.—The interchange between labials, palatals, and linguals (as glans for balanos, bilis for fel or cholê) is rare at the beginning of words, but more freq. in the middle; cf. tabeo, têkô, and Sanscr. tak, terebra and teretron, uber and outhar; besides which the change of tribus Sucusana into Suburana (Varr. L. L. 5, § 48 Müll.; Quint. 1, 7, 29) deserves consideration. This interchange is most freq. in terminations used in forming words, as ber, cer, ter; brum or bulum, crum or culum, trum, bundus and cundus; bilis and tilis, etc.—Finally, the interchange of b with du at the beginning of words deserves special mention, as duonus for bonus, Bellona for Duellona, bellum for duellum, bellicus for duellicus, etc., and bis from duis.—As an abbreviation, B usually designates bonus or bene. Thus, B. D. = Bona Dea, Inscr. Orell. 1524; 2427; 2822:

    B. M. = bene merenti,

    ib. 99; 114; 506:

    B. M. P. = bene merenti posuit,

    ib. 255:

    B. D. S. M. = bene de se meritae,

    ib. 2437:

    B. V. V. = bene vale valeque,

    ib. 4816:

    B. M. = bonae memoriae,

    ib. 1136; 3385:

    B. M. = bonā mente,

    ib. 5033;

    sometimes it stands for beneficiarius, and BB. beneficiarii,

    ib. 3489; 3868; 3486 al.

    Lewis & Short latin dictionary > b

  • 46 ecce

    ecce, adv. demonstr. [perh. from locat. form of pronom. stem i, with demonstr. ending -ce; hence, in comedy often scanned ĕce, Corss. Aussp. 2, 636, 1026 sq. —Ribbeck explains ecce as indef. form ec, as in ecquis, ecquando, etc., strengthened by demonstr. ce, Lat. Part. p. 42 sq.; and Curt. refers it to root oc- of oculus; cf. eccere, Gr. Etym. p. 457], points out an object with emphasis, lo! see! behold! (constr. class. with nom. or clause, and ante-class. also with acc.).
    I.
    In gen.:

    quem quaero, optime ecce obviam mihi est,

    behold! there comes he I was wishing for, Plaut. Bacch. 4, 4, 16:

    ecce autem video rure redeuntem senem,

    Ter. Eun. 5, 4, 45:

    ecce Dionaei processit Caesaris astrum,

    Verg. E. 9, 47:

    ecce trahebatur passis Priameïa virgo Crinibus,

    id. A. 2, 403; cf. id. ib. 6, 337; Ov. M. 2, 441 al.;

    sometimes in the middle of a clause: audiat haec tantum—vel qui venit ecce Palaemon,

    Verg. E. 3, 50; Ov. M. 2, 93:

    apparet adhuc vetus cicatrix,

    id. ib. 12, 444; Calp. Ec. 1, 4 al.—
    II.
    In partic.
    A.
    To denote that something is present (cf. Fr. voici), here (in this sense mostly ellipt.): circus noster ecce adest, Plaut Fragm. ap. Varr. L. L. 5, § 153 Müll.;

    so with adest,

    Ov. M. 2, 496; 3, 101:

    quid me quaeris?... ecce me,

    here I am, Plaut. Epid. 5, 2, 15; so,

    ecce me,

    id. Curc. 1, 3, 6; id. Mil. 3, 1, 69; Ter. Ad. 5, 9, 38:

    ecce nos,

    Plaut. Mil. 3, 1, 17:

    ecce odium meum,

    id. Poen. 1, 2, 139:

    ecce Gripi scelera,

    id. Rud. 4, 4, 134:

    ecce tuae litterae de Varrone,

    Cic. Att. 13, 16:

    ecce hominem te, Stasime, nihili,

    Plaut. Trin. 4, 3, 6;

    and simply ecce,

    here I am, id. As. 1, 1, 96.—
    B.
    In enumerations, or after other objects mentioned, to introduce a new one with emphasis (Ciceronian): consecuti sunt hos Critias, Theramenes, Lysias, etc.... ecce tibi exortus est Isocrates, Cic de Or. 2, 22 fin.; id. Or. 16 fin.; id. de Or. 3, 3, 31;

    so ellipt.,

    id. Div. 2, 70, 144; id. Ac. 2, 43, 134; id. Pis. 21.—
    C.
    To introduce something unexpected or strange; hence, sometimes connected with subito, repente, de improviso, etc.:

    ecce Apollo mihi ex oraculo imperat, Ut, etc.,

    Plaut. Men. 5, 2, 87; Cic. Sest. 41, 89; id. de Or. 2, 22, 94: et ecce de improviso ad nos accedit cana veritas, Varr. ap. Non. 243, 1; cf. Sall. J. 14, 11:

    discubitum noctu ut imus, ecce ad me advenit mulier,

    Plaut. Merc. 1, 1, 99; so with a preceding cum, Cic. Caecin. 7, 20; with dum:

    haec dum agit, ecce, etc.,

    Hor. S. 1, 9, 60; with ubi, Verg. A. 3, 219.—Ellipt.:

    ecce postridie Cassio litterae Capua a Lucretio,

    Cic. Att. 7, 24; id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6; id. Ac. 2, 38; with subito, id. Att. 8, 8; 10, 3; cf.:

    ecce autem repente,

    id. Verr. 2, 5, 34; and with a preceding cum, id. Att. 2, 8; Liv. 2, 36 fin. — For the expression ecce autem, v. autem. —
    D.
    In conversat. lang., combined with the pronouns is, ille, and iste, into one word standing for either the simple ecce, or the pronoun itself, but with demonstrative force, in the foll. forms: nom., ecca, Plaut. Men. 1, 2, 66; id. Rud. 4, 4, 130; Ter. Eun. 1, 1, 34:

    eccilla,

    Plaut. Stich. 4, 1, 30:

    eccillud,

    id. Rud. 2, 7, 18: acc. sing., eccum, Plaut. Am. prol. 120; 1, 2, 35; 3, 4, 22 et saep.; Ter. And. 3, 2, 52; 3, 3, 48 et saep.; Titin. ap. Charis. p. 177 P.:

    eccam,

    Plaut. Am. 2, 2, 146; id. As. 1, 2, 25; id. Cas. 2, 1, 15 et saep.; Ter. Eun. 4, 5, 12; id. Hec. 4, 1, 8:

    eccillum,

    Plaut. Merc. 2, 3, 98; id. Pers. 2, 2, 65; id. Trin. 3, 1, 21;

    and syncopated ellum,

    Ter. And. 5, 2, 14; id. Ad. 2, 3, 7; Plaut. Curc. 2, 2, 28:

    eccillam, and sync. ellam,

    Ter. Ad. 3, 3, 35; Plaut. Aul. 4, 10, 51; id. Mil. 3, 1, 194;

    eccistam,

    Plaut. Curc. 5, 2, 17: plur., eccos, id. Bacch. 3, 2, 19; id. Most. 1, 3, 154; id. Mil. 4, 7, 27; 5, 35; id. Rud. 2, 2, 4; Ter. Heaut. 2, 3, 15; Afran. ap. Charis. p. 95 P.:

    eccas,

    id. Rud. 3, 2, 49:

    ecca,

    Plaut. Rud. 4, 4, 110. [p. 624] —On the construction of eccum, etc., cf. Brix ad Plaut. Capt. 1002, p. 72; and on ecce see Hand, Turs. II. pp. 343-351.

    Lewis & Short latin dictionary > ecce

  • 47 Liber

    1.
    līber, ĕra, ĕrum (old form, loebesum et loebertatem antiqui dicebant liberum et libertatem. Ita Graeci loibên et leibein, Paul. ex Fest. p. 121 Müll.; cf. 2. Liber), adj. [Gr. root liph-, liptô, to desire; cf. Sanscr. lub-dhas, desirous; Lat. libet, libido], that acts according to his own will and pleasure, is his own master; free, unrestricted, unrestrained, unimpeded, unshackled; independent, frank, open, bold (opp. servus, servilis).
    I.
    In gen.; constr. absol., with ab, the abl., and poet. also with gen.
    (α).
    Absol.:

    dictum est ab eruditissimis viris, nisi sapientem liberum esse neminem. Quid est enim libertas? Potestas vivendi ut velis,

    Cic. Par. 5, 1, 33:

    an ille mihi liber, cui mulier imperat, cui leges imponit, praescribit, jubet, vetat? etc.,

    id. ib. 5, 2, 36:

    ad scribendi licentiam liber,

    id. N. D. 1, 44, 123:

    agri immunes ac liberi,

    Cic. Verr. 2, 2, 69, § 166:

    integro animo ac libero causam defendere,

    unprejudiced, unbiased, id. Sull. 31, 86:

    liberi ad causas solutique veniebant,

    not under obligations, not bribed, id. Verr. 2, 2, 78 § 192; cf.:

    libera lingua,

    Plaut. Cist. 1, 2, 9:

    cor liberum,

    id. Ep. 1, 2, 43:

    vocem liberam mittere adversus aliquem,

    Liv. 35, 32, 6:

    libera verba animi proferre,

    Juv. 4, 90: judicium [p. 1057] audientium relinquere integrum ac liberum, Cic. Div. 2, 72, 150:

    aliquid respuere ingenuo liberoque fastidio,

    id. Brut. 67, 236:

    libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    tibi uni vexatio direptioque sociorum impunita fuit ac libera,

    id. Cat. 1, 7, 18:

    pars quaestionum vaga et libera et late patens,

    id. de Or. 2, 16, 67:

    liberum arbitrium eis populo Romano permittente,

    Liv. 31, 11 fin.; cf. id. 37, 1, 5:

    mandata,

    full powers, unlimited authority, id. 37, 56; 38, 8:

    fenus,

    unlimited, id. 35, 7: custodia, free custody (i. e. confinement to a house or to a town), id. 24, 45; Vell. 1, 11, 1;

    v. custodia, II.: legatio, v. legatio: suffragia,

    the right of voting freely, Juv. 8, 211:

    locus,

    free from intruders, undisturbed, secure, Plaut. Poen. 1, 1, 49; 3, 2, 25; id. Cas. 3, 2, 4: aedes, a free house, free dwelling (assigned to the use of ambassadors of friendly nations during their stay in Rome), Liv. 30, 17 fin.; 35, 23; 42, 6:

    lectulus,

    i. e. not shared with a wife, Cic. Att. 14, 13, 5: toga ( poet. for virilis toga), a man's (prop. of one who is his own master), Ov. F. 3, 771:

    vestis,

    id. ib. 3, 777:

    libera omnia sibi servare,

    to reserve to one's self full liberty, Plin. Ep. 1, 5.— Comp.:

    hoc liberiores et solutiores sumus, quod, etc.,

    Cic. Ac. 2, 3, 8:

    est finitimus oratori poëta, numeris astrictior paulo, verborum licentia liberior,

    id. de Or. 1, 16, 70:

    liberiores litterae,

    id. Att. 1, 13, 1:

    amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,

    freer, more unrestrained, more cheerful, id. Lael. 18 fin.:

    paulo liberior sententia,

    Quint. 4, 2, 121:

    liberior in utramque partem disputatio,

    id. 7, 2, 14:

    fusiores liberioresque numeri,

    id. 9, 4, 130:

    officia liberiora plenioraque,

    id. 6, 1, 9:

    (flumina) campo recepta Liberioris aquae,

    freer, less impeded, Ov. M. 1, 41; cf.:

    (Tiberinus) campo liberiore natat,

    freer, opener, id. F. 4, 292:

    liberiore frui caelo,

    freer, opener, id. M. 15, 301.— Sup.:

    liberrimum hominum genus, comici veteres tradunt, etc.,

    the frankest, most free-spoken, Quint. 12, 2, 22; cf.:

    liberrime Lolli,

    most frank, most ingenuous, Hor. Ep. 1, 18, 1:

    indignatio,

    id. Epod. 4, 10.—
    (β).
    Free or exempt from, void of; with ab:

    Mamertini vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23; cf.:

    (consul) solutus a cupiditatibus, liber a delictis,

    id. Agr. 1, 9, 27:

    ab observando homine perverso liber,

    id. Att. 1, 13, 2:

    liber a tali irrisione Socrates, liber Aristo Chius,

    id. Ac. 2, 39, 123:

    ab omni animi perturbatione liber,

    id. Off. 1, 20, 67; id. N. D. 2, 21, 55:

    loca abdita et ab arbitris libera,

    id. Att. 15, 16, B:

    libera a ferro crura,

    Ov. P. 1, 6, 32:

    animus liber a partibus rei publicae,

    Sall. C. 4.—
    (γ).
    With abl.:

    animus omni liber curā et angore,

    free from, without, Cic. Fin. 1, 15:

    animus religione,

    Liv. 2, 36:

    animus cogitationibus aliis,

    Quint. 11, 2, 35:

    mens omnibus vitiis,

    id. 12, 1, 4; cf.:

    liberis odio et gratia mentibus,

    id. 5, 11, 37:

    omni liber metu,

    Liv. 7, 34:

    liber invidia,

    Quint. 12, 11, 7:

    equus carcere,

    Ov. Am. 2, 9, 20.—
    (δ).
    With gen. ( poet.):

    liber laborum,

    Hor. A. P. 212:

    fati gens Lydia,

    Verg. A. 10, 154:

    curarum,

    Luc. 4, 384. — Comp.:

    liberior campi,

    having a wider space, Stat. S. 4, 2, 24.—
    (ε).
    Liberum est, with subject-clause:

    quam (opinionem) sequi magis probantibus liberum est,

    it is free, permitted, allowable, Quint. 6, 3, 112; Plin. Ep. 1, 8:

    dies eligere certos liberum erat,

    Plin. 30, 2, 6, § 16.—So in abl. absol.:

    libero, quid firmaret mutaretve,

    Tac. A. 3, 60.
    II.
    In partic.
    A.
    Free, in a social point of view, not a slave (opp. servus;

    also to ingenuus): neque vendendam censes quae libera est,

    Ter. Ad. 2, 1, 40; cf. id. ib. v. 28:

    dis habeo gratiam quom aliquot affuerunt liberae, because slaves were not permitted to testify,

    id. And. 4, 4, 32; opp. ingenuus, free-born:

    quid ea? ingenuan' an festucā facta e servā liberast?

    Plaut. Mil. 1, 1, 14:

    in jure civili, qui est matre liberā, liber est,

    Cic. N. D. 3, 18, 45; id. Caecin. 36, 96:

    si neque censu, neque vindictā, nec testamento liber factus est (servus), non est liber,

    id. Top. 2, 10:

    quae (assentatio) non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

    of a freeman, id. Lael. 24, 89; Quint. 11, 1, 43:

    liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini,

    Gai. Inst. 1, 10; cf. sqq.: ex ancilla et libero jure gentium servus nascitur, id. ib. 1, 82; cf. § 85; Paul. Sent. 2, 24, 1 sqq.—
    B.
    Free, in a political point of view;

    said both of a people not under monarchical rule and of one not in subjection to another people,

    Cic. Rep. 1, 32, 48; cf.:

    ut ex nimia potentia principum oritur interitus principum, sic hunc nimis liberum populum libertas ipsa servitute afficit,

    id. ib. 1, 44, 68:

    liber populus,

    id. ib. 3, 34, 46:

    (Demaratus) vir liber ac fortis,

    democratic, republican, fond of liberty, id. ib. 2, 19, 34:

    civitates liberae atque immunes,

    free from service, Liv. 37, 55:

    provinciae civitatesque liberae,

    Suet. Vesp. 8:

    libera ac foederata oppida,

    id. Calig. 3:

    Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit,

    Juv. 8, 244.—
    C.
    In a bad sense, esp. with reference to sensual pleasure, unbridled, unchecked, unrestrained, licentious:

    quam liber harum rerum multarum siet (Juppiter),

    Plaut. Am. prol. 105:

    adulescens imprudens et liber,

    Ter. Eun. 3, 1, 40; cf.:

    sit adulescentia liberior,

    somewhat freer, Cic. Cael. 18, 42:

    amores soluti et liberi,

    id. Rep. 4, 4, 4:

    consuetudo peccandi,

    id. Verr. 2, 3, 76, § 177.—Hence, adv.: lībĕrē, freely, unrestrictedly, without let or hinderance; frankly, openly, boldly:

    qui nihil dicit, nihil facit, nihil cogitat denique, nisi libenter ac libere,

    Cic. Par. 5, 1, 34:

    animus somno relaxatus solute movetur et libere,

    id. Div. 2, 48, 100:

    respirare,

    id. Quint. 11, 39:

    constanter et libere (me gessi),

    id. Att. 4, 16, 9:

    consilium dare,

    id. Lael. 13, 44:

    aliquid magis accusatorie quam libere dixisse,

    id. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    omnia libere fingimus et impune,

    Quint. 6, 1, 43:

    ut ingredi libere (oratio), non ut licenter videatur errare,

    Cic. Or. 23, 77.— Comp.:

    liberius vivendi fuit potestas,

    Ter. And. 1, 1, 23:

    loqui,

    Cic. Planc. 13, 33:

    fortius liberiusque defendere,

    Quint. 12, 1, 21:

    liberius si Dixero quid,

    Hor. S. 1, 4, 103:

    maledicere,

    id. ib. 2, 8, 37:

    longius et liberius exseritur digitus,

    Quint. 11, 3, 92; cf. id. 11, 3, 97:

    ipsaque tellus Omnia liberius, nullo poscente, ferebat,

    freely, of itself, spontaneously, Verg. G. 1, 127.
    2.
    līber, ĕri ( gen. plur. liberūm, Att. ap. Cic. Tusc. 3, 9; Turp. ap. Non. 495, 26; Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40; 2, 1, 30, § 77; Tac. A. 2, 38; 3, 25 saep.; cf. Cic. Or. 46, 155;

    but also: liberorum,

    Cic. Verr. 2, 1, 30, § 76; 2, 5, 42, § 109), m. [1. liber], a child.
    I.
    Sing. (post-class. and rare):

    si quis maximam portionem libero relinquat,

    Cod. Just. 3, 28, 33; 5, 9, 8 fin.; Quint. Decl. 2, 8.—
    II.
    Plur., children (freq.; but in class. Lat. only of children with reference to their parents: pueri = children in general, as younger than adulescentes; cf. Krebs, Antibarb. p. 657 sq.).
    A.
    Lit.: liberorum genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.): liberorum sibi quaesendum gratia, id. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

    cum conjugibus et liberis,

    Cic. Att. 8, 2, 3:

    eum ex C. Fadii filiā liberos habuisse,

    id. ib. 16, 11, 1:

    liberos procreare,

    id. Tusc. 5, 37, 109:

    suscipere liberos,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 161:

    per liberos te precor,

    Hor. Epod. 5, 5:

    dulces,

    id. ib. 2, 40:

    parvuli,

    Quint. 2, 15, 8;

    opp. parentes,

    id. 11, 1, 82; 3, 7, 18; 26; 6, 1, 18; 6, 5 al.: mater quae liberos, quasi oculos (amisit), orba est, Sulp. ap. Paul. ex Fest. p. 182 Müll.: jus trium liberorum, under the emperors, a privilege enjoyed by those who had three legitimate children (it consisted in the permission to fill a public office before one's twenty-fifth year, and in freedom from personal burdens); this privilege was sometimes also bestowed on those who had fewer than three children, or even none at all; also of one child:

    non est sine liberis, cui vel unus filius unave filia est,

    Dig. 50, 16, 148; Plaut. Aul. 4, 10, 6; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. Heaut. 1, 1, 99; id. And. 5, 3, 20; Cic. Phil. 1, 1, 2; id. de Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 1, 15, § 40; ib. 30, § 76 Zumpt; cf. also Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    neque ejus legendam filiam (virginem Vestalem)... qui liberos tres haberet,

    Gell. 1, 12, 8:

    uxores duxerant, ex quibus plerique liberos habebant,

    Caes. B. C. 3, 110, 2.—Of grandchildren and great-grandchildren:

    liberorum appellatione nepotes et pronepotes ceterique qui ex his descendunt, continentur,

    Dig. 50, 16, 220; cf.:

    liberi usque ad trinepotem, ultra hos posteriores vocantur,

    ib. 38, 10, 10, § 7:

    habitus sis in liberum loco,

    Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40.—
    2.
    Esp.
    (α).
    Of sons (opp. daughters):

    procreavit liberos septem totidemque filias,

    Hyg. Fab. 9.—
    (β).
    Of children in gen. = pueri:

    praecepta Chrysippi de liberorum educatione,

    Quint. 1, 11, 17; cf.: Catus aut de liberis educandis, the title of a book by Varro, v. Gell. 4, 19, 2; Macr. S. 3, 6, 5.—
    B.
    Transf., of animals, young:

    liberis orbas oves,

    Plaut. Capt. 4, 2, 38.—Comically:

    quaerunt litterae hae sibi liberos: alia aliam scandit,

    Plaut. Ps. 1, 1, 23.
    3.
    Līber, ĕri (Sabine collat. form, loebasius, acc. to Serv. Verg. G. 1, 7; cf. 1. liber, and libertas init.), m. [Gr. leibô, to pour; loibê, a drink - offering; Lat. libare], an old Italian deity, who presided over planting and fructification; afterwards identified with the Greek Bacchus:

    hunc dico Liberum Semelā natum, non eum, quem nostri majores auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt. Sed quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera: quod in Libera servant, in Libero non item,

    Cic. N. D. 2, 24, 62; cf. Serv. Verg. G. 1, 5; Cic. Leg. 2, 8, 19:

    tertio (invocabo) Cererem et Liberum, quod horum fructus maxime necessarii ad victum: ab his enim cibus et potio venit e fundo,

    Varr. R. R. 1, 1, 5:

    Liber et alma Ceres,

    Verg. G. 1, 7:

    ex aede Liberi,

    Cic. Verr. 2, 4, 57, § 128;

    in a pun with 1. liber,

    Plaut. Capt. 3, 4, 46; cf. id. Curc. 1, 2, 21; id. Stich. 5, 4, 17; so in a pun with liber, free:

    quiaque adeo me complevi flore Liberi, Magis libera uti lingua collibitum est mihi,

    Plaut. Cist. 1, 2, 8; cf.:

    salve, anime mi, lepos Liberi, ut veteris ego sum cupida, etc.,

    id. Curc. 1, 2, 3.— Connected with pater:

    sic factum, ut Libero patri repertori vitis hirci immolarentur,

    Varr. R. R. 1, 2, 19:

    Romulus et Liber pater,

    Hor. Ep. 2, 1, 5:

    per vestigia Liberi patris,

    Plin. 4, 10, 17, § 39:

    patre favente Libero fetis palmitibus,

    Col. 3, 21, 3:

    Libero patri in monte res divina celebratur,

    Macr. S. 1, 18, 4.—
    B.
    Meton., wine:

    illud, quod erat a deo donatum, nomine ipsius dei nuncupabant: ut cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Liberum: ex quo illud Terentii (Eun. 4, 5, 6): sine Cerere et Libero friget Venus,

    Cic. N. D. 2, 23, 60:

    Liberum et Cererem pro vino et pane,

    Quint. 8, 6, 24; cf. also Plaut. Curc. 1, 2, 4 supra:

    sed pressum Calibus ducere Liberum Si gestis, etc.,

    Hor. C. 4, 12, 14:

    condita cum verax aperit praecordia Liber,

    id. S. 1, 4, 89.
    4.
    lĭber, bri, m. [Gr. lepein, to peel; lepos, lepis; cf. lobos], the inner bark or rind of a tree.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    obducuntur libro aut cortice trunci,

    Cic. N. D. 2, 47, 120:

    colligatae libris (arundines),

    Varr. R. R. 1, 8, 4:

    udoque docent (germen) inolescere libro,

    Verg. G. 2, 77:

    natam libro et silvestri subere clausam,

    id. A. 11, 554; id. E. 10, 67:

    quam denso fascia libro,

    Juv. 6, 263.—
    B.
    Esp., because the ancients used the bark or rind of trees to write upon; usually the thin rind of the Egyptian papyrus, on which the books of the Greeks and Romans were usually written (v. Dict. of Antiq. p. 587 sq.):

    antea non fuisse chartarum usum. In palmarum foliis primo scriptitatum, dein quarundam arborum libris,

    Plin. 13, 11, 21, § 69.—Hence,
    II.
    Transf.
    A.
    Paper, parchment, or rolls of any substance used to write upon (cf.:

    charta, membrana): quasi quom in libro scribuntur calamo litterae,

    Plaut. Ps. 1, 5, 131.—
    B.
    Most freq. a book, work, treatise:

    Demetrii liber de concordia,

    Cic. Att. 8, 12, 6:

    quas (sententias) hoc libro exposui,

    id. Lael. 1, 3; cf. id. ib. 1, 5:

    dixi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi,

    id. de Sen. 15, 54:

    libros pervolutare,

    id. Att. 5, 12, 2:

    evolvere,

    id. Tusc. 1, 11, 24:

    volvere,

    id. Brut. 87, 298:

    legere,

    id. Fam. 6, 6, 8:

    edere,

    id. Fat. 1, 1:

    libri confectio,

    id. de Sen. 1, 1:

    tempus ad libros vacuum,

    id. Rep. 1, 9, 14:

    cujus (Platonis) in libris,

    id. ib. 1, 10, 16:

    in Graecorum libris,

    id. ib. 2, 11, 21:

    librum, si malus est, nequeo laudare,

    Juv. 3, 41:

    actorum libri,

    the official gazette, id. 9, 84; cf. 2, 136; and v. Dict. Antiq. s. v. Acta.—
    C.
    In partic.
    1.
    A division of a work a look:

    tres libri perfecti sunt de Natura Deorum,

    Cic. Div. 2, 1, 3:

    hi tres libri (de Officiis),

    id. Off. 3, 33, 121:

    sermo in novem libros distributus,

    id. Q. Fr. 3, 5, 1:

    dictum est in libro superiore,

    id. Off. 2, 13, 43 [p. 1058] sicut superiore libro continetur, Quint. 11, 1, 1:

    versus de libro Ennii annali sexto,

    id. 6, 3, 86:

    liber primus, secundus, tertius, etc.,

    id. 8, 1, 2; 10, 2, 20; 11, 1, 4 al. —Sometimes, in this latter case, liber is omitted:

    in T. Livii primo,

    Quint. 9, 2, 37:

    in tertio de Oratore,

    id. 9, 1, 26:

    legi tuum nuper quartum de Finibus,

    Cic. Tusc. 5, 11, 32.—
    2.
    In relig. or pub. law lang., a religious book, scriptures; a statute - book, code:

    decemviris adire libros jussis,

    i. e. the Sibylline books, Liv. 34, 55; 21, 62; 25, 12:

    se cum legeret libros, recordatum esse, etc.,

    Cic. N. D. 2, 4, 11:

    ut in libris est Etruscorum,

    id. Div. 2, 23, 50; id. Att. 9, 9, 3:

    caerimoniarum,

    rituals, Tac. A. 3, 38.—
    D.
    A list, catalogue, register, Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167.—
    E.
    A letter, epistle, Nep. Lys. 4, 2; Plin. Ep. 2, 1, 5.—
    F.
    A rescript, decree (post-Aug.):

    liber principis severus et tamen moderatus,

    Plin. Ep. 5, 14, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > Liber

  • 48 liber

    1.
    līber, ĕra, ĕrum (old form, loebesum et loebertatem antiqui dicebant liberum et libertatem. Ita Graeci loibên et leibein, Paul. ex Fest. p. 121 Müll.; cf. 2. Liber), adj. [Gr. root liph-, liptô, to desire; cf. Sanscr. lub-dhas, desirous; Lat. libet, libido], that acts according to his own will and pleasure, is his own master; free, unrestricted, unrestrained, unimpeded, unshackled; independent, frank, open, bold (opp. servus, servilis).
    I.
    In gen.; constr. absol., with ab, the abl., and poet. also with gen.
    (α).
    Absol.:

    dictum est ab eruditissimis viris, nisi sapientem liberum esse neminem. Quid est enim libertas? Potestas vivendi ut velis,

    Cic. Par. 5, 1, 33:

    an ille mihi liber, cui mulier imperat, cui leges imponit, praescribit, jubet, vetat? etc.,

    id. ib. 5, 2, 36:

    ad scribendi licentiam liber,

    id. N. D. 1, 44, 123:

    agri immunes ac liberi,

    Cic. Verr. 2, 2, 69, § 166:

    integro animo ac libero causam defendere,

    unprejudiced, unbiased, id. Sull. 31, 86:

    liberi ad causas solutique veniebant,

    not under obligations, not bribed, id. Verr. 2, 2, 78 § 192; cf.:

    libera lingua,

    Plaut. Cist. 1, 2, 9:

    cor liberum,

    id. Ep. 1, 2, 43:

    vocem liberam mittere adversus aliquem,

    Liv. 35, 32, 6:

    libera verba animi proferre,

    Juv. 4, 90: judicium [p. 1057] audientium relinquere integrum ac liberum, Cic. Div. 2, 72, 150:

    aliquid respuere ingenuo liberoque fastidio,

    id. Brut. 67, 236:

    libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    tibi uni vexatio direptioque sociorum impunita fuit ac libera,

    id. Cat. 1, 7, 18:

    pars quaestionum vaga et libera et late patens,

    id. de Or. 2, 16, 67:

    liberum arbitrium eis populo Romano permittente,

    Liv. 31, 11 fin.; cf. id. 37, 1, 5:

    mandata,

    full powers, unlimited authority, id. 37, 56; 38, 8:

    fenus,

    unlimited, id. 35, 7: custodia, free custody (i. e. confinement to a house or to a town), id. 24, 45; Vell. 1, 11, 1;

    v. custodia, II.: legatio, v. legatio: suffragia,

    the right of voting freely, Juv. 8, 211:

    locus,

    free from intruders, undisturbed, secure, Plaut. Poen. 1, 1, 49; 3, 2, 25; id. Cas. 3, 2, 4: aedes, a free house, free dwelling (assigned to the use of ambassadors of friendly nations during their stay in Rome), Liv. 30, 17 fin.; 35, 23; 42, 6:

    lectulus,

    i. e. not shared with a wife, Cic. Att. 14, 13, 5: toga ( poet. for virilis toga), a man's (prop. of one who is his own master), Ov. F. 3, 771:

    vestis,

    id. ib. 3, 777:

    libera omnia sibi servare,

    to reserve to one's self full liberty, Plin. Ep. 1, 5.— Comp.:

    hoc liberiores et solutiores sumus, quod, etc.,

    Cic. Ac. 2, 3, 8:

    est finitimus oratori poëta, numeris astrictior paulo, verborum licentia liberior,

    id. de Or. 1, 16, 70:

    liberiores litterae,

    id. Att. 1, 13, 1:

    amicitia remissior esse debet et liberior et dulcior,

    freer, more unrestrained, more cheerful, id. Lael. 18 fin.:

    paulo liberior sententia,

    Quint. 4, 2, 121:

    liberior in utramque partem disputatio,

    id. 7, 2, 14:

    fusiores liberioresque numeri,

    id. 9, 4, 130:

    officia liberiora plenioraque,

    id. 6, 1, 9:

    (flumina) campo recepta Liberioris aquae,

    freer, less impeded, Ov. M. 1, 41; cf.:

    (Tiberinus) campo liberiore natat,

    freer, opener, id. F. 4, 292:

    liberiore frui caelo,

    freer, opener, id. M. 15, 301.— Sup.:

    liberrimum hominum genus, comici veteres tradunt, etc.,

    the frankest, most free-spoken, Quint. 12, 2, 22; cf.:

    liberrime Lolli,

    most frank, most ingenuous, Hor. Ep. 1, 18, 1:

    indignatio,

    id. Epod. 4, 10.—
    (β).
    Free or exempt from, void of; with ab:

    Mamertini vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23; cf.:

    (consul) solutus a cupiditatibus, liber a delictis,

    id. Agr. 1, 9, 27:

    ab observando homine perverso liber,

    id. Att. 1, 13, 2:

    liber a tali irrisione Socrates, liber Aristo Chius,

    id. Ac. 2, 39, 123:

    ab omni animi perturbatione liber,

    id. Off. 1, 20, 67; id. N. D. 2, 21, 55:

    loca abdita et ab arbitris libera,

    id. Att. 15, 16, B:

    libera a ferro crura,

    Ov. P. 1, 6, 32:

    animus liber a partibus rei publicae,

    Sall. C. 4.—
    (γ).
    With abl.:

    animus omni liber curā et angore,

    free from, without, Cic. Fin. 1, 15:

    animus religione,

    Liv. 2, 36:

    animus cogitationibus aliis,

    Quint. 11, 2, 35:

    mens omnibus vitiis,

    id. 12, 1, 4; cf.:

    liberis odio et gratia mentibus,

    id. 5, 11, 37:

    omni liber metu,

    Liv. 7, 34:

    liber invidia,

    Quint. 12, 11, 7:

    equus carcere,

    Ov. Am. 2, 9, 20.—
    (δ).
    With gen. ( poet.):

    liber laborum,

    Hor. A. P. 212:

    fati gens Lydia,

    Verg. A. 10, 154:

    curarum,

    Luc. 4, 384. — Comp.:

    liberior campi,

    having a wider space, Stat. S. 4, 2, 24.—
    (ε).
    Liberum est, with subject-clause:

    quam (opinionem) sequi magis probantibus liberum est,

    it is free, permitted, allowable, Quint. 6, 3, 112; Plin. Ep. 1, 8:

    dies eligere certos liberum erat,

    Plin. 30, 2, 6, § 16.—So in abl. absol.:

    libero, quid firmaret mutaretve,

    Tac. A. 3, 60.
    II.
    In partic.
    A.
    Free, in a social point of view, not a slave (opp. servus;

    also to ingenuus): neque vendendam censes quae libera est,

    Ter. Ad. 2, 1, 40; cf. id. ib. v. 28:

    dis habeo gratiam quom aliquot affuerunt liberae, because slaves were not permitted to testify,

    id. And. 4, 4, 32; opp. ingenuus, free-born:

    quid ea? ingenuan' an festucā facta e servā liberast?

    Plaut. Mil. 1, 1, 14:

    in jure civili, qui est matre liberā, liber est,

    Cic. N. D. 3, 18, 45; id. Caecin. 36, 96:

    si neque censu, neque vindictā, nec testamento liber factus est (servus), non est liber,

    id. Top. 2, 10:

    quae (assentatio) non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

    of a freeman, id. Lael. 24, 89; Quint. 11, 1, 43:

    liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini,

    Gai. Inst. 1, 10; cf. sqq.: ex ancilla et libero jure gentium servus nascitur, id. ib. 1, 82; cf. § 85; Paul. Sent. 2, 24, 1 sqq.—
    B.
    Free, in a political point of view;

    said both of a people not under monarchical rule and of one not in subjection to another people,

    Cic. Rep. 1, 32, 48; cf.:

    ut ex nimia potentia principum oritur interitus principum, sic hunc nimis liberum populum libertas ipsa servitute afficit,

    id. ib. 1, 44, 68:

    liber populus,

    id. ib. 3, 34, 46:

    (Demaratus) vir liber ac fortis,

    democratic, republican, fond of liberty, id. ib. 2, 19, 34:

    civitates liberae atque immunes,

    free from service, Liv. 37, 55:

    provinciae civitatesque liberae,

    Suet. Vesp. 8:

    libera ac foederata oppida,

    id. Calig. 3:

    Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit,

    Juv. 8, 244.—
    C.
    In a bad sense, esp. with reference to sensual pleasure, unbridled, unchecked, unrestrained, licentious:

    quam liber harum rerum multarum siet (Juppiter),

    Plaut. Am. prol. 105:

    adulescens imprudens et liber,

    Ter. Eun. 3, 1, 40; cf.:

    sit adulescentia liberior,

    somewhat freer, Cic. Cael. 18, 42:

    amores soluti et liberi,

    id. Rep. 4, 4, 4:

    consuetudo peccandi,

    id. Verr. 2, 3, 76, § 177.—Hence, adv.: lībĕrē, freely, unrestrictedly, without let or hinderance; frankly, openly, boldly:

    qui nihil dicit, nihil facit, nihil cogitat denique, nisi libenter ac libere,

    Cic. Par. 5, 1, 34:

    animus somno relaxatus solute movetur et libere,

    id. Div. 2, 48, 100:

    respirare,

    id. Quint. 11, 39:

    constanter et libere (me gessi),

    id. Att. 4, 16, 9:

    consilium dare,

    id. Lael. 13, 44:

    aliquid magis accusatorie quam libere dixisse,

    id. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    omnia libere fingimus et impune,

    Quint. 6, 1, 43:

    ut ingredi libere (oratio), non ut licenter videatur errare,

    Cic. Or. 23, 77.— Comp.:

    liberius vivendi fuit potestas,

    Ter. And. 1, 1, 23:

    loqui,

    Cic. Planc. 13, 33:

    fortius liberiusque defendere,

    Quint. 12, 1, 21:

    liberius si Dixero quid,

    Hor. S. 1, 4, 103:

    maledicere,

    id. ib. 2, 8, 37:

    longius et liberius exseritur digitus,

    Quint. 11, 3, 92; cf. id. 11, 3, 97:

    ipsaque tellus Omnia liberius, nullo poscente, ferebat,

    freely, of itself, spontaneously, Verg. G. 1, 127.
    2.
    līber, ĕri ( gen. plur. liberūm, Att. ap. Cic. Tusc. 3, 9; Turp. ap. Non. 495, 26; Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40; 2, 1, 30, § 77; Tac. A. 2, 38; 3, 25 saep.; cf. Cic. Or. 46, 155;

    but also: liberorum,

    Cic. Verr. 2, 1, 30, § 76; 2, 5, 42, § 109), m. [1. liber], a child.
    I.
    Sing. (post-class. and rare):

    si quis maximam portionem libero relinquat,

    Cod. Just. 3, 28, 33; 5, 9, 8 fin.; Quint. Decl. 2, 8.—
    II.
    Plur., children (freq.; but in class. Lat. only of children with reference to their parents: pueri = children in general, as younger than adulescentes; cf. Krebs, Antibarb. p. 657 sq.).
    A.
    Lit.: liberorum genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.): liberorum sibi quaesendum gratia, id. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

    cum conjugibus et liberis,

    Cic. Att. 8, 2, 3:

    eum ex C. Fadii filiā liberos habuisse,

    id. ib. 16, 11, 1:

    liberos procreare,

    id. Tusc. 5, 37, 109:

    suscipere liberos,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 161:

    per liberos te precor,

    Hor. Epod. 5, 5:

    dulces,

    id. ib. 2, 40:

    parvuli,

    Quint. 2, 15, 8;

    opp. parentes,

    id. 11, 1, 82; 3, 7, 18; 26; 6, 1, 18; 6, 5 al.: mater quae liberos, quasi oculos (amisit), orba est, Sulp. ap. Paul. ex Fest. p. 182 Müll.: jus trium liberorum, under the emperors, a privilege enjoyed by those who had three legitimate children (it consisted in the permission to fill a public office before one's twenty-fifth year, and in freedom from personal burdens); this privilege was sometimes also bestowed on those who had fewer than three children, or even none at all; also of one child:

    non est sine liberis, cui vel unus filius unave filia est,

    Dig. 50, 16, 148; Plaut. Aul. 4, 10, 6; Ter. Hec. 2, 1, 15; id. Heaut. 1, 1, 99; id. And. 5, 3, 20; Cic. Phil. 1, 1, 2; id. de Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 1, 15, § 40; ib. 30, § 76 Zumpt; cf. also Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    neque ejus legendam filiam (virginem Vestalem)... qui liberos tres haberet,

    Gell. 1, 12, 8:

    uxores duxerant, ex quibus plerique liberos habebant,

    Caes. B. C. 3, 110, 2.—Of grandchildren and great-grandchildren:

    liberorum appellatione nepotes et pronepotes ceterique qui ex his descendunt, continentur,

    Dig. 50, 16, 220; cf.:

    liberi usque ad trinepotem, ultra hos posteriores vocantur,

    ib. 38, 10, 10, § 7:

    habitus sis in liberum loco,

    Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40.—
    2.
    Esp.
    (α).
    Of sons (opp. daughters):

    procreavit liberos septem totidemque filias,

    Hyg. Fab. 9.—
    (β).
    Of children in gen. = pueri:

    praecepta Chrysippi de liberorum educatione,

    Quint. 1, 11, 17; cf.: Catus aut de liberis educandis, the title of a book by Varro, v. Gell. 4, 19, 2; Macr. S. 3, 6, 5.—
    B.
    Transf., of animals, young:

    liberis orbas oves,

    Plaut. Capt. 4, 2, 38.—Comically:

    quaerunt litterae hae sibi liberos: alia aliam scandit,

    Plaut. Ps. 1, 1, 23.
    3.
    Līber, ĕri (Sabine collat. form, loebasius, acc. to Serv. Verg. G. 1, 7; cf. 1. liber, and libertas init.), m. [Gr. leibô, to pour; loibê, a drink - offering; Lat. libare], an old Italian deity, who presided over planting and fructification; afterwards identified with the Greek Bacchus:

    hunc dico Liberum Semelā natum, non eum, quem nostri majores auguste sancteque Liberum cum Cerere et Libera consecraverunt. Sed quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera: quod in Libera servant, in Libero non item,

    Cic. N. D. 2, 24, 62; cf. Serv. Verg. G. 1, 5; Cic. Leg. 2, 8, 19:

    tertio (invocabo) Cererem et Liberum, quod horum fructus maxime necessarii ad victum: ab his enim cibus et potio venit e fundo,

    Varr. R. R. 1, 1, 5:

    Liber et alma Ceres,

    Verg. G. 1, 7:

    ex aede Liberi,

    Cic. Verr. 2, 4, 57, § 128;

    in a pun with 1. liber,

    Plaut. Capt. 3, 4, 46; cf. id. Curc. 1, 2, 21; id. Stich. 5, 4, 17; so in a pun with liber, free:

    quiaque adeo me complevi flore Liberi, Magis libera uti lingua collibitum est mihi,

    Plaut. Cist. 1, 2, 8; cf.:

    salve, anime mi, lepos Liberi, ut veteris ego sum cupida, etc.,

    id. Curc. 1, 2, 3.— Connected with pater:

    sic factum, ut Libero patri repertori vitis hirci immolarentur,

    Varr. R. R. 1, 2, 19:

    Romulus et Liber pater,

    Hor. Ep. 2, 1, 5:

    per vestigia Liberi patris,

    Plin. 4, 10, 17, § 39:

    patre favente Libero fetis palmitibus,

    Col. 3, 21, 3:

    Libero patri in monte res divina celebratur,

    Macr. S. 1, 18, 4.—
    B.
    Meton., wine:

    illud, quod erat a deo donatum, nomine ipsius dei nuncupabant: ut cum fruges Cererem appellamus, vinum autem Liberum: ex quo illud Terentii (Eun. 4, 5, 6): sine Cerere et Libero friget Venus,

    Cic. N. D. 2, 23, 60:

    Liberum et Cererem pro vino et pane,

    Quint. 8, 6, 24; cf. also Plaut. Curc. 1, 2, 4 supra:

    sed pressum Calibus ducere Liberum Si gestis, etc.,

    Hor. C. 4, 12, 14:

    condita cum verax aperit praecordia Liber,

    id. S. 1, 4, 89.
    4.
    lĭber, bri, m. [Gr. lepein, to peel; lepos, lepis; cf. lobos], the inner bark or rind of a tree.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    obducuntur libro aut cortice trunci,

    Cic. N. D. 2, 47, 120:

    colligatae libris (arundines),

    Varr. R. R. 1, 8, 4:

    udoque docent (germen) inolescere libro,

    Verg. G. 2, 77:

    natam libro et silvestri subere clausam,

    id. A. 11, 554; id. E. 10, 67:

    quam denso fascia libro,

    Juv. 6, 263.—
    B.
    Esp., because the ancients used the bark or rind of trees to write upon; usually the thin rind of the Egyptian papyrus, on which the books of the Greeks and Romans were usually written (v. Dict. of Antiq. p. 587 sq.):

    antea non fuisse chartarum usum. In palmarum foliis primo scriptitatum, dein quarundam arborum libris,

    Plin. 13, 11, 21, § 69.—Hence,
    II.
    Transf.
    A.
    Paper, parchment, or rolls of any substance used to write upon (cf.:

    charta, membrana): quasi quom in libro scribuntur calamo litterae,

    Plaut. Ps. 1, 5, 131.—
    B.
    Most freq. a book, work, treatise:

    Demetrii liber de concordia,

    Cic. Att. 8, 12, 6:

    quas (sententias) hoc libro exposui,

    id. Lael. 1, 3; cf. id. ib. 1, 5:

    dixi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi,

    id. de Sen. 15, 54:

    libros pervolutare,

    id. Att. 5, 12, 2:

    evolvere,

    id. Tusc. 1, 11, 24:

    volvere,

    id. Brut. 87, 298:

    legere,

    id. Fam. 6, 6, 8:

    edere,

    id. Fat. 1, 1:

    libri confectio,

    id. de Sen. 1, 1:

    tempus ad libros vacuum,

    id. Rep. 1, 9, 14:

    cujus (Platonis) in libris,

    id. ib. 1, 10, 16:

    in Graecorum libris,

    id. ib. 2, 11, 21:

    librum, si malus est, nequeo laudare,

    Juv. 3, 41:

    actorum libri,

    the official gazette, id. 9, 84; cf. 2, 136; and v. Dict. Antiq. s. v. Acta.—
    C.
    In partic.
    1.
    A division of a work a look:

    tres libri perfecti sunt de Natura Deorum,

    Cic. Div. 2, 1, 3:

    hi tres libri (de Officiis),

    id. Off. 3, 33, 121:

    sermo in novem libros distributus,

    id. Q. Fr. 3, 5, 1:

    dictum est in libro superiore,

    id. Off. 2, 13, 43 [p. 1058] sicut superiore libro continetur, Quint. 11, 1, 1:

    versus de libro Ennii annali sexto,

    id. 6, 3, 86:

    liber primus, secundus, tertius, etc.,

    id. 8, 1, 2; 10, 2, 20; 11, 1, 4 al. —Sometimes, in this latter case, liber is omitted:

    in T. Livii primo,

    Quint. 9, 2, 37:

    in tertio de Oratore,

    id. 9, 1, 26:

    legi tuum nuper quartum de Finibus,

    Cic. Tusc. 5, 11, 32.—
    2.
    In relig. or pub. law lang., a religious book, scriptures; a statute - book, code:

    decemviris adire libros jussis,

    i. e. the Sibylline books, Liv. 34, 55; 21, 62; 25, 12:

    se cum legeret libros, recordatum esse, etc.,

    Cic. N. D. 2, 4, 11:

    ut in libris est Etruscorum,

    id. Div. 2, 23, 50; id. Att. 9, 9, 3:

    caerimoniarum,

    rituals, Tac. A. 3, 38.—
    D.
    A list, catalogue, register, Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167.—
    E.
    A letter, epistle, Nep. Lys. 4, 2; Plin. Ep. 2, 1, 5.—
    F.
    A rescript, decree (post-Aug.):

    liber principis severus et tamen moderatus,

    Plin. Ep. 5, 14, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > liber

  • 49 mereo

    mĕrĕo, ŭi, ĭtum, 2, v. a., and mĕrĕor, ĭtus, 2, v. dep. [cf. Gr. meros, meiromai, moros, etc.; hence, to receive one's share; cf. II. below], to deserve, merit, to be entitled to, be worthy of a thing; constr. with acc., with ut, with ne, with inf., and absol.
    I.
    In gen.
    (α).
    With acc.:

    mereri praemia,

    Caes. B. G. 7, 34:

    laudem,

    id. ib. 1, 40, 5; Cic. Div. in Caecil. 18, 60:

    nec minimum decus,

    Hor. A. P. 286:

    amorem,

    Quint. 6 prooem.:

    favorem aut odium,

    id. 4, 1, 44:

    gratiam nullam,

    Liv. 45, 24, 7; Quint. 4, 9, 32:

    fidem,

    Vell. 2, 104 fin.:

    summum honorem,

    Juv. 6, 532:

    supplicium,

    id. 6, 219.—
    (β).
    With ut:

    respondit, sese meruisse, ut decoraretur,

    Cic. de Or. 1, 54, 232.—
    (γ).
    With ne:

    mereri, ne quis,

    Plin. 35, 2, 2, § 8.—
    (δ).
    With inf.:

    quae merui vitio perdere cuncta meo,

    Ov. Tr. 5, 11, 16:

    credi,

    Quint. 10, 1, 72:

    sanctus haberi,

    Juv. 8, 25.—
    (ε).
    Absol.:

    dignitatem meam, si mereor, tuearis,

    if I deserve it, Cic. Fam. 10, 17, 3.—In a bad sense:

    meruisse supplicium,

    Ov. M. 5, 666.—
    II.
    In partic.
    A.
    To earn, gain, get, obtain, acquire:

    quid meres? quantillo argenti te conduxit Pseudulus?

    Plaut. Ps. 4, 7, 95: iste, qui meret HS. vicenos, Varr. ap. Non. 4, 296: non amplius duodecim aeris, Cic. [p. 1136] Rosc. Com. 10, 28:

    ne minus gratiae praecipiendo recta quam offensae reprendendo prava mereamur,

    Quint. 4, 2, 39:

    nomen patronorum,

    id. 6, 4, 5:

    indulgentiam, principis ingenio,

    Tac. Dial. 9 fin.:

    nomen gloriamque merere,

    id. H. 2, 37:

    famam,

    id. ib. 2, 31; id. A. 15, 6:

    ancillā natus diadema Quirini meruit,

    Juv. 8, 260:

    odium,

    Caes. B. G. 6, 5, 3:

    quantum quisque uno die mereret,

    Suet. Calig. 40 fin.:

    aera,

    Hor. A. P. 345. —With ut (rare): quem ego ut non excruciem, alterum tantum auri non meream, would not give up torturing him for, etc., Plaut. Bacch. 5, 2, 65: neque ille sibi mereat Persarum montes... ut istuc faciat, would not do it for, etc., id. Stich. 1, 1, 24.—
    B.
    To get by purchase, to buy, purchase:

    uxores, quae vos dote meruerunt,

    Plaut. Most. 1, 3, 124:

    quid arbitramini Rheginos merere velle, ut ab eis marmorea Venus illa auferatur?

    what do you think they would take? for what price would they let it be carried away? Cic. Verr. 2, 4, 60, § 135:

    gloriam,

    Plin. Ep. 1, 8, 13:

    legatum a creditore,

    Dig. 35, 2, 21:

    noxam,

    Petr. 139:

    quid Minyae meruere queri?

    to have reason, cause, Val. Fl. 1, 519.—
    C.
    In milit. lang., mereri and merere stipendia, or simply merere (lit., to earn pay), to serve for pay, to serve as a soldier, serve in the army:

    mereri stipendia,

    Cic. Cael. 5, 11:

    meruit stipendia in eo bello,

    id. Mur. 5, 12:

    adulescens patre suo imperatore meruit,

    id. ib.:

    complures annos,

    Caes. B. G. 7, 17:

    triennio sub Hannibale,

    Liv. 21, 4 fin.:

    Romanis in castris,

    Tac. A. 2, 10:

    in Thracia,

    Suet. Vesp. 2:

    merere equo,

    to serve on horseback, in the cavalry, Cic. Phil. 1, 8, 20:

    merere pedibus,

    to serve on foot, in the infantry, Liv. 24, 18: mereri aere (al. equo) publico, Varr. ap. Non. 345, 2.—
    D.
    Mereri (ante-class., merere) de aliquo, or de aliquā re, to deserve or merit any thing of one, to behave in any manner towards one, in a good or bad sense (in Plaut. also with erga):

    te ego, ut digna es, perdam, atque ut de me meres,

    Plaut. As. 1, 2, 22:

    ut erga me est merita,

    id. Am. 5, 1, 49:

    nam de te neque re neque verbis merui, ut faceres quod facis,

    id. Aul. 2, 2, 45: saepe (erga me;

    sc. illam) meritam quod vellem scio,

    that she has often treated me as I desired, Ter. Hec. 3, 5, 37.—Esp.: bene, male, optime, etc., mereri, to deserve well, ill, etc.:

    de mendico male meretur, qui ei dat, etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 58:

    de re publicā bene mereri,

    Cic. Fam. 10, 5, 2:

    de populi Romani nomine,

    id. Brut. 73, 254:

    melius de quibusdam acerbos inimicos mereri, quam eos amicos, qui dulces videantur,

    id. Lael. 24, 90:

    de re publica meruisse optime,

    id. Att. 10, 4, 5:

    perniciosius de re publicā merentur vitiosi principes,

    id. Leg. 3, 14, 32:

    stet haec urbs praeclara, quoquo modo merita de me erit,

    id. Mil. 34, 93:

    Paulus, qui nihil meruit,

    i. e. was innocent, Lact. 2, 16, 17:

    ita se omni tempore de populo Romano meritos esse, ut,

    Caes. B. G. 1, 11:

    Caesarem imperatorem bene de republicā meritum,

    deserving well, id. B. C. 1, 13:

    optime cum de se meritum judicabat,

    id. ib. 3, 99:

    milites mirifice de re publicā meriti,

    Cic. Fam. 12, 12, 3:

    homines de me divinitus meriti,

    id. Red. in Sen. 12, 30; cf.:

    te ego ut digna's perdam atque ut de me meres,

    Plaut. As. 1, 2, 22.— Hence,
    1.
    mĕrens, entis, P. a., that deserves or merits any thing; in a good sense, deserving; in a bad sense, guilty; that has rendered himself deserving towards any one or of any thing; with de, rarely with dat.; esp. with bene, well-deserving (mostly poet. and post-class.):

    consul laudare, increpare merentes,

    Sall. J. 100:

    laurea decreta merenti,

    Ov. P. 2, 2, 91: quem periisse, ita de re publicā merentem, doleo, Cic. Fragm. ap. Non. 344, 23; so Inscr. Grut. 933, 5.— With dat.:

    quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

    Plaut. Men. 4, 3, 19.— In sup.: HOMINI BENE MERENTISSIMO, Inscr. Rein. cl. 16, 8; Inscr. Grut. 932, 7; ib. 1129, 3.—
    2.
    mĕrĭtus, a, um, P. a.
    a.
    Deserving:

    meriti juvenci,

    Verg. G. 2, 515.— Sup.: filiae meritissimae, Inscr. Rein. cl. 5, 35. —
    b.
    Pass., deserved, due, fit, just, proper, right:

    ignarus, laus an poena merita esset,

    Liv. 8, 7:

    triumphus,

    id. 39, 4, 6:

    iracundiam, neque eam injustam, sed meritam ac debitam fuisse,

    just, Cic. de Or. 2, 50, 203:

    mors,

    Verg. A 4, 696: noxia, committed, perpetrated, Plaut. Trin. 1, 1, 1: meritis de causis, for merited, i. e. just reasons, Dig. 48, 20.— Sup.:

    famā optimā et meritissimā frui,

    Plin. Ep. 5, 15.—Hence,
    3.
    mĕrĭtum, i, n.
    a.
    That which one deserves, desert; in a good sense, reward, recompense; in a bad sense, punishment (only ante- and postclass.):

    nihil suave meritum est,

    Ter. Phorm. 2, 1, 75:

    specta denique, quale caelesti providentia meritum reportaverit,

    reward, punishment, App. M. 8, p. 214:

    delictorum,

    Tert. Apol. 21.—
    b.
    That by which one deserves any thing of another, a merit; esp. in a good sense, a service, kindness, benefit, favor (class.):

    propter eorum (militum) divinum atque immortale meritum,

    Cic. Phil. 3, 6, 14:

    pro singulari eorum merito,

    id. Cat. 3, 6, 15:

    magnitudo tuorum erga me meritorum,

    id. Fam. 1, 1, 1:

    et hercule merito tuo feci,

    according to your merits, as you deserved, id. Att. 5, 11, 6:

    pro ingentibus meritis praemia acceperant,

    Tac. A. 14, 53:

    recordatio ingentium meritorum,

    Liv. 39, 49, 11; Curt. 8, 3, 14; Suet. Ner. 3; Sen. Ben. 3, 8, 2.—In Plaut. also in the sup.:

    meritissimo ejus, quae volet faciemus,

    on account of his great merit, Plaut. As. 3, 3, 147:

    merita dare et recipere,

    Cic. Lael. 8, 26:

    magna ejus sunt in me non dico officia, sed merita,

    id. Fam. 11, 17, 1.—Also demerit, blame, fault:

    Caesar, qui a me nullo meo merito alienus esse debebat,

    without any fault of mine, id. Sest. 17, 39:

    nullo meo in se merito,

    although I am guilty of no offence against him, Liv. 40, 15:

    leniter, ex merito quicquid patiare, ferendum est,

    Ov. H. 5, 7:

    ex cujusque merito scio me fecisse,

    Liv. 26, 31, 9:

    quosdam punivit, alios praemiis adfecit, neutrum ex merito,

    Tac. H. 4, 50; cf.:

    quod ob meritum nostrum succensuistis?

    Liv. 25, 6, 4.—
    B.
    Transf., worth, value, importance of a thing ( poet. and post-class.):

    quo sit merito quaeque notata dies,

    Ov. F. 1, 7:

    negotiorum,

    Cod. Just. 8, 5, 2: aedificia majoris meriti, of greater value, Cod. Th. 15, 1, 30:

    loci,

    Mart. 8, 65, 7:

    primi saporis mella thymi sucus effundit, secundi meriti thymbra, tertii meriti rosmarinus,

    Pall. 1, 37, 3.—
    4.
    mĕrĭtō, adv., according to desert, deservedly, justly, often connected with jure (class.):

    quamquam merito sum iratus Metello,

    Cic. Verr. 2, 3, 68, § 158:

    merito ac jure laudantur,

    id. Cat. 3, 6, 14; cf.:

    te ipse jure optimo, merito incuses, licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23:

    recte ac merito commovebamur,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    merito jam suspectus,

    Juv. 3, 221; 10, 208. — Sup.: meritissimo te magni facio, Turp. ap. Non. 139, 17; Caecil. ib. 18:

    me deridere meritissumo,

    Plaut. Ep. 3, 3, 49; Cic. de Or. 1, 55, 234; S. C. ap. Plin. Ep. 8, 6, 6; ap. Flor. 1, 9.—Post-class.: meritissime, Sol. 7, 18.—
    b.
    In partic.: libens (lubens) merito, a form of expression used in paying vows; v. libens, under libet.

    Lewis & Short latin dictionary > mereo

  • 50 uterque

    ŭter-que, utrăque, utrumque ( gen. sing. utriusque, always with ĭ, Plaut. Truc [p. 1945] 4, 3, 20; Lucr. 4, 503; Cat. 68, 39; Hor. C. 3, 8, 5; Ov. M. 6, 506; old gen. and dat. sing. fem. utraeque, acc. to Charis. 2, 3, p. 132; gen. plur. utrumque, Cic. Verr. 2, 5, 49, § 129 B. and K.), pron., each (of two), either, each one, one and the other, one as well as the other, both (applied to two subjects regarded severally, while ambo regards the two as a pair; cf. Zumpt, Gr. § 141, Anm. 2).
    I.
    Sing.
    A.
    In gen.
    1.
    With substt.
    (α).
    In gen.:

    imperator uterque hinc et illinc Jovi Vota suscipere,

    Plaut. Am. 1, 1, 74: tibi in utrāque parte pollet et pariter potest, Afran. ap. Non. p. 375, 5 (Com. Rel. v. 226 Rib.):

    causae utriusque figurae,

    Lucr. 4, 503; 4, 1212:

    quascumque (insulas) in liquentibus stagnis Marique vasto fert uterque Neptunus,

    Cat. 31, 3:

    parique fastigio steterit in utrāque fortunā,

    Nep. Att. 14, 2:

    docte sermones utriusque linguae,

    Greek and Latin, Hor. C. 3, 8, 5; cf.:

    insignis utriusque linguae monimentis,

    Plin. 12, 1, 5, § 9:

    Quid... gentes ab utroque jacentes Oceano numerem?

    Ov. M. 15, 829:

    litora sub utroque jacentia Phoebo,

    i. e. the rising and the setting sun, id. ib. 1, 338:

    nutu (Jovis) tremefactus uterque Est polus,

    id. F. 2, 489:

    limes uterque poli,

    Stat. Th. 1, 157:

    deus est in utroque parente,

    father and mother, Ov. M. 13, 147:

    cum jam tempus esset deducendi ab Samnio exercitus aut utriusque aut certe alterius,

    Liv. 10, 44, 6:

    densis ictibus heros Creber utrāque manu pulsat versatque Dareta,

    Verg. A. 5, 460:

    numen utriusque Dianae,

    Mart. Spect. 13, 5.—
    (β).
    Esp. in the phrase in utramque partem, in either way or direction, on both sides, for and against, etc.:

    vemens in utramque partem es nimis, Aut largitate nimiā aut parsimoniā,

    Ter. Heaut. 3, 1, 31:

    magnam vim esse in fortunā in utramque partem, vel ad secundas res, vel ad adversas, quis ignorat,

    Cic. Off. 2, 6, 19; 2, 10, 37:

    in utramque partem disserere = pro et contra,

    id. Rep. 3, 6, 4; id. de Or. 3, 27, 107:

    utramque in partem multa dicuntur,

    id. Ac. 2, 39, 124:

    magna est vis conscientiae, et magna in utramque partem, ut neque timeant... et putent, etc.,

    id. Mil. 23, 61:

    suam sententiam in utramque partem esse tutam,

    on either assumption, Caes. B. G. 5, 29.—
    2.
    Absol.
    (α).
    In gen.:

    aequom'st, quod in rem esse utrique arbitremur, Et mihi te et tibi me consulere,

    Plaut. Aul. 2, 1, 10:

    conveniunt adhuc utriusque verba,

    id. Truc. 4, 3, 20:

    verum utrique mos geratur amborum ex sententiā,

    id. ib. 5, 69:

    sed uterque (sapiens appellatus est) alio quodam modo,

    Cic. Lael. 2, 6:

    ut aut uterque inter se aut neuter satis duret,

    id. Quint. 8, 30:

    tu mihi videris utrumque facturus,

    id. Rep. 2, 11, 22:

    quare qui utrumque voluit et potuit,

    id. ib. 3, 3, 6:

    uterque cum equitatu veniret,

    Caes. B. G. 1, 42:

    hic, qui utrumque probat, ambobus debuit uti,

    Cic. Fin. 2, 7, 20: cum utrique sis maxime necessarius, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 2;

    opp. unus,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 140:

    quod tibi non utriusque petenti copia facta'st,

    Cat. 68, 39:

    utque fide pignus dextras utriusque poposcit,

    Ov. M. 6, 506:

    vitium est utriusque,

    Mart. 3, 27, 3:

    cum esset et aequalis Mars utriusque,

    id. Spect. 29, 2.—
    (β).
    Esp., in apposit. with nouns or clauses:

    apud Antiphonem uterque, mater et pater, Quasi deditā operā domi erant,

    Ter. Eun. 5, 2, 1:

    Maecenas atque Coccejus, missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S 1, 5, 28:

    ego utrumque meum puto esse, et quid sentiam ostendere et quod feceris defendere,

    Cic. Fam. 1, 9, 25.—With pron. understood:

    verum, Demea, Curemus aequam uterque partem,

    Ter. Ad. 1, 2, 50; so freq. with neutr. pron. where the gen. would be ambiguous (cf. 3. infra):

    id utrumque tardum fructum reddit,

    Plin. 17, 22, 35, § 176: quod (aquam et pabulum) utrumque large palus praebere poterat, Auct. B. Alex. 1 fin. —Once with nom. masc.: nam qui instat alicui... aut contra de alicujus periculo festinatur, is uterque infestus dicitur, Nigid. ap. Gell 9, 12, 6.—
    3.
    With gen. part. (class. with pers. pronn., etc.; cf.

    Zumpt, Gr. § 429): utrique nostrum gratum admodum feceris,

    Cic. Lael. 4, 16:

    uterque nostrum id sibi suscipiendum putavit,

    id. Sull. 4, 13:

    horum uterque ita cecidit victus ut victor idem regnaverit... utrique horum secunda fortuna regnum est largita,

    id. Har. Resp. 25, 54:

    domus utriusque nostrum aedificatur strenue,

    id. Q. Fr. 2, 4, 2: cum eorum, de quibus dicimus, aut utrumque, aut unum quodque certe concluditur verbo, etc., Auct. Her. 4, 27, 37:

    ante utriusque horum obitum,

    Vell. 2, 103, 1; v. also I. B. 1. and 3. infra.—Also with substt., accompanied by adj. pron.:

    earum enim rerum utramque a corde proficisci,

    Cic. Div. 1, 52, 119:

    quarum civitatum utraque foederata est,

    id. Verr. 2, 5, 22, § 56:

    quorum generum in utroque magnus noster Cato est,

    id. Leg. 3, 18, 40:

    utriusque harum rerum expers,

    id. Tusc. 1, 26, 65.—Rarely with substt. alone ( poet. and post-Aug.):

    et haec utinam Viscorum laudet uterque!

    Hor. S. 1, 10, 83:

    uterque legatorum et quisquis... remissi,

    Vell. 2, 50, 3:

    post utriusque adulescentium obitum,

    id. 2, 103, 2:

    obiit, utroque liberorum superstite, Tiberio Drusoque Neronibus,

    Suet. Tib. 4 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    With plur. predic. (rare in the best prose; not in Cic.; cf.

    infra): uterque insaniunt,

    Plaut. Curc. 1, 3, 31:

    deinde uterque imperator in medium exeunt,

    id. Am. 1, 1, 68; cf. Ter. Eun. 5, 2, 1, A, 2, b, supra:

    facite ut uterque sublimiter stent,

    Cato, R. R. 70, 2:

    uterque eorum ex castris exercitum ducunt,

    Caes. B. C. 3, 30:

    illae (naves) conflixerunt, ut utraque ex concursu laborarent,

    id. ib. 2, 6:

    uterque cum illo gravis inimicitias exercebant,

    Sall. C. 49, 2:

    utraque festinant,

    Ov. M. 6, 59:

    uterque ambigui,

    Tac. H. 2, 97:

    uterque opibus perviguere,

    id. A. 4, 34:

    decernitur ut uterque in regnum restituantur,

    Just. 38, 3, 4; Val. Max. 5, 4, 6; Vell. 2, 66, 1; Claud. Rapt. Pros. 2, 20; cf. plur. in consecutive clauses:

    hic cum uterque me intueretur, seseque ad audiendum significarent paratos,

    Cic. Fin. 2, 1, 1 Madvig ad loc.:

    quorum utrumque audivi, cum mihi nihil sane praeter sedulitatem probarent, etc.,

    id. ib. 1, 5, 16.—
    2.
    With predicate in first or second person (mostly post-Aug.):

    sed uterque mensuram implevimus, ego et tu,

    Tac. A. 14, 54 init.:

    quid ergo inter me et te interest, si uterque habere volumus,

    Sen. Vit. Beat. 26, 1:

    uterque magnum beneficium dedistis,

    id. Contr. 4 (8), 24, 4:

    quod uterque cuperemus,

    Front. Ep. ad Am. 1, 5; cf. Ter. Heaut. 2, 4, 14, II. B. infra.—
    3.
    In reciprocal uses, one... the other, each... the other, either... the other, one another, etc.
    (α).
    Uterque repeated in another case (mostly ante-class. and post-Aug.):

    quia uterque utrique est cordi,

    Ter. Phorm. 5, 3, 17:

    cum uterque utrique esset exercitus in conspectu,

    Caes. B. G. 7, 35 (al. uterque utrimque):

    cum uterque utrique insidiaretur, Auct. B. Alex. 4, 1: uterque utrumque vituperato,

    Varr. Fragm. p. 131 Durdr.—
    (β).
    With a case of alter:

    ita est utraque res sine alterā debilis,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13:

    quorum uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    id. Off. 1, 1, 4:

    cum enim uterque alteri obiciat, palam est utrumque fecisse,

    Quint. 11, 3, 168:

    invictum tamen ab altero utrumque servavit,

    Just. 6, 2, 9:

    arceri utrumque genus ab altero narrant,

    Plin. 8, 44, 69, § 171; Cels. 5, 26, 35 fin.; Ascon. ad Cic. Mil. § 30.—
    II.
    Plur.
    A.
    Regularly of two parties, sets, or classes, each including a plurality: Praenestini et Lanuvini hospites: suopte utrosque decuit acceptos cibo, etc., Naev. ap. Macr. S. 3, 18, 6 (Com. Rel. v. 21 Rib.): non cauponantes bellum sed belligerantes, Ferro non auro vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 202 Vahl.):

    utrosque pergnovi probe,

    Plaut. Truc. 1, 2, 50:

    quoniam utrique Socratici et Platonici volumus esse,

    Cic. Off. 1, 1, 2:

    a quibus utrisque (actoribus et poëtis) summittitur aliquid, etc.,

    id. de Or. 3, 26, 102:

    quos ego utrosque in eodem genere praedatorum direptorumque pono,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    his utrisque (Atrebatis et Viromanduis) persuaserant,

    Caes. B. G. 2, 16:

    Aetolorum utraeque manus Heracleam sese incluserunt,

    Liv. 36, 16, 5; Sall. J. 76, 4:

    utrique (plebis fautores et senatus) victoriam crudeliter exercebant,

    id. C. 38, 4; Suet. Claud. 21; cf.: hic igitur Q. Ligarius... nunc a te supplex fratris salutem petit: quam hujus admonitus officio cum utrisque his dederis, tris fratres optimos... rei publicae condonaveris, i. e. two brothers on one side and Ligarius on the other, Cic. Lig. 12, 36:

    Marius impigre suorum et hostium res pariter attendere, cognoscere, quid boni utrisque aut contra esset,

    Sall. J. 88, 2: cujus flamma ut ab oppidanis et oppugnatoribus est visa, utrisque venit in opinionem, etc., Nep. Milt. 7, 3.—So with collective nouns:

    primo impetu simul utraque cornua et Numidae pulsi,

    Liv. 30, 8, 7; cf.:

    utraque oppida,

    id. 42, 54, 8:

    utraeque nationes Rheno praetexuntur,

    Tac. G. 34.—
    B.
    Freq. also of two individual subjects, esp. when regarded as belonging together (cf. Krebs, Antibarb. p. 1175):

    nec clam te est quam illi utraeque nunc inutiles Et ad pudicitiam et ad rem tutandam sient,

    Ter. And. 1, 5, 52:

    hoc beneficio utrique ab utrisque vero devincimini, Ut, etc.,

    id. Heaut. 2, 4, 14:

    utrique imperatores exeunt,

    Plaut. Am. 1, 1, 68 Ussing (Fleck., uterque imperator): sed qui utrosque error vos agitat, Expedibo, Pomp. ap. Non. 505, 7 (Com. Rel. v. 175 Rib.): suis utrisque superstitibus praesentibus istam viam dico, Leg. Form. ap. Cic. Mur. 12, 26:

    binos habebam (scyphos): jnbeo promi utrosque,

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    duae fuerunt Ariovisti uxores... utraeque in eā fugā perierunt,

    Caes. B. G. 1, 53:

    hi utrique ad urbem imperatores erant (Q. Marcius et Q. Metellus),

    Sall. C. 30, 4:

    animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque eis artibus auxerat,

    id. ib. 5, 7:

    illa utrosque (patrem et aviam) intuens,

    Tac. A. 16, 11; id. Or. 2:

    palmas utrasque tetendit,

    Verg. A. 6, 685:

    quod utrorum Dionysiorum opibus Corinthi saepe adjuti fuerant,

    Nep. Timol. 2, 2:

    utrique (Mithridates et Datames) locum qui explorarent mittunt,

    id. Dat. 2, 2:

    laudare senis utraque consilia,

    Liv. 9, 12, 2:

    utrisque consulibus Italia decreta est,

    id. 27, 22, 2:

    in invidiā censores cum essent... Cn. Baebius diem ad populum utrisque dixit,

    id. 29, 37, 17; 32, 17, 15; 34, 25, 5;

    42, 54, 8: Suillium accusandis utrisque immittit,

    Tac. A. 11, 1 init.:

    Natalem multa cum Scaevino collocutum, et esse utrosque C. Pisonis intimos,

    id. ib. 15, 55 fin.:

    pater filiam, avia neptem, illa utrosque intuens,

    id. ib. 16, 11:

    nam Mago Cambyses aures utrasque praeciderat,

    Just. 1, 9, 17; 9, 7, 8:

    crederes imperatum, ut acies utraeque tela cohiberent,

    Curt. 7, 4, 35.—Hence,
    A.
    ŭtrōquĕ, adv.
    1.
    Lit., of place, to both places, parts, or sides, in both directions:

    utroque citius quam vellemus, cursum confecimus,

    Cic. Att. 5, 12, 1:

    exercitus utroque ducti,

    Liv. 8, 29, 7:

    jactantem utroque caput,

    Verg. A. 5, 469:

    nunc huc, nunc illuc et utroque sine ordine curro,

    Ov. H. 10, 19:

    nescit, utro potius ruat, et ruere ardet utroque,

    id. M. 5, 166. —
    2.
    Transf., in both directions, in either point of view, both ways, etc.:

    auctores utroque trahunt,

    Liv. 1, 24, 1:

    medium maxime et moderatum utroque consilium,

    id. 2, 30, 1:

    utroque firmiores qui in callibus versentur,

    Varr. R. R. 2, 10, 1.—
    (β).
    Esp., connected with versum ( vorsum; sometimes written in one word, utroqueversum):

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 8: accidit, ut quaedam vocabula ambigua sint et utroque versum dicantur, i. e. in a twofold sense, denoting augmentation or diminution, Gell. 5, 12, 10.—
    B.
    ŭtrasquĕ, adv. (acc. to the analogy of alias, alteras), both times (ante-class.): in Hispaniā pugnatum bis: utrasque nostri loco moti, Cass. Hem. ap. Non. 183, 24; Caecil. ib. 183, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > uterque

  • 51 vel

    vĕl, conj. and adv. [old imv. of volo] prop., will, choose, take your choice; hence,
    I.
    As disjunctive conjunction, to introduce an alternative as a matter of choice or preference, or as not affecting the principal assertion (while aut introduces an absolute or essential opposition; cf. Madv. Gr. § 436; Zumpt, Gr. § 339; Fischer, Gr. § 383).
    A.
    Singly.
    1.
    In gen., or (if you will), or else, or (at your pleasure), or (at least), or (it is indifferent), or (what is the same thing), etc.:

    dic igitur me passerculum... haedillum me tuom dic esse vel vitellum,

    Plaut. As. 3, 3, 77: viginti minis? Ba. Utrum vis, vel quater quinis minis, id. Ps. 1, 3, 111:

    lege vel tabellas redde,

    id. ib. 1, 1, 29:

    in solem ponito vel sine sale in defrutum condito,

    Cato, R. R. 7: orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret... vel... exercitum modo Rhenum transportaret, or at least, i. e. or, if he preferred it, Caes. B. G. 4, 16:

    ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,

    Cic. Rep. 1, 26, 41:

    in unius voluntate vel moribus,

    id. ib. 2, 28, 51:

    in unā urbe vel in hac ipsā,

    id. ib. 3, 10, 17:

    constituere vel conservare,

    id. ib. 2, 38, 64:

    in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominatur,

    id. N. D. 2, 15, 41:

    transfer idem ad modestiam vel temperantiam,

    id. Fin. 2, 19, 60; cf. Madv. ad id. ib. 2, 25, 81:

    unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem, vel dicam, jam effecissem,

    id. Att. 9, 7, 1: haec neque confirmare argumentis neque refellere in animo est;

    ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,

    Tac. G. 3.—
    2.
    Esp.
    a.
    With potius, to correct or make more precise what has been said, or rather:

    ex hoc populo indomito vel potius immani,

    Cic. Rep. 1, 44, 68:

    post obitum vel potius excessum Romuli,

    id. ib. 2, 30, 53:

    cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,

    id. Lig. 7, 22:

    vide quid licentiae nobis tua liberalitas det, vel potius audaciae,

    id. ib. 8, 23:

    ludorum plausus vel testimonia potius,

    id. Phil. 1, 15, 36:

    quam valde ille reditu vel potius reversione meā laetatus!

    id. Att. 16, 7, 5; id. Phil. 13, 9, 19:

    novem tibi orbibus, vel potius globis conexa sunt omnia,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    plurimas vel potius omnes ex se ipso virtutes contulit,

    Quint. 10, 1, 109.—In climax after a negative:

    tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansisses,

    Cic. Phil. 2, 15, 38.—
    b.
    So corrective, without potius:

    sed haec tu melius vel optime omnium,

    Cic. Fam. 4, 13, 7:

    clariore vel plane perspicua,

    id. Fin. 5, 20, 55; id. Lael. 12, 41:

    Capua ab duce eorum Capye, vel. quod propius vero est, a campestri agro appellata,

    Liv. 4, 37, 1:

    cum P. Decius se in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset,

    id. 10, 26, 4.—Esp. in the phrase vel dicam, or let me rather say, or rather:

    quando enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poëtis, ullus... ornatus defuit?

    Cic. Fin. 1, 3, 10; id. Brut. 57, 207; id. Cael. 31, 75; id. Phil. 2, 12, 30; id. Att. 9, 7, 1; Suet. Calig. 13.—So intensive, or I may even say (cf. II. A. 3. infra):

    omnes binos consules, vel dicam amplius, omnia nomina,

    Varr. L. L. 8, p. 106 Bip.:

    a plerisque vel dicam ab omnibus,

    Cic. Fam. 4, 7, 3; id. Brut. 70, 246.—
    c.
    Vel etiam, or even:

    ut expositio quarundam rerum gestarum vel etiam fabulosarum,

    Quint. 4, 3, 12. —
    d.
    = aut, or else.
    (α).
    With an alternative necessary consequence:

    id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum omnisque natura consistat necesse est,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54 Tischer ad loc.:

    vel tu ne faceres tale in adulescentiā,

    Plaut. Ps. 1, 5, 22.—
    (β).
    In gen. ( poet. and post class.):

    si copias armatorum... secum expenderent, vincendum illā acie vel cadendum esse,

    Tac. A. 14, 35:

    mortem omnibus ex naturā aequalem oblivione apud posteros vel gloriă distingui,

    id. H. 1, 21; cf. id. A. 14, 61; 14, 62:

    quod imperium variā sorte laetum rei publicae aut atrox, principibus prosperum vel exitio fuit,

    id. H. 2, 1 init.; 2, 10; 2, 68; cf. Ov. M. 9, 624 sq.; 15, 601 sq.—
    e.
    In a subordinate alternative after aut:

    nec aut tibi ipsi aut huic Secundo vel huic Apro ignotas,

    Tac. Or. 28:

    ne contra Gai quidem aut Claudii vel Neronis... domum,

    id. H. 2, 76:

    abscedens in hortos aut Tusculanum vel Antiatem in agrum,

    id. A. 14, 3 init.:

    dementiae quoque judicia aut propter id quod factum est aut propter id quod adhuc fieri vel non fieri potest instituuntur,

    Quint. 7, 4, 29.—
    B.
    As co-ordinate.
    1.
    Vel... vel, either... or, be it... or; in gen. (class.; but where the alternatives are necessary and exclusive, that is, where one must be right and the other wrong, aut... aut is used; v. infra, and cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 11, 27): sed hic numquis adest? Pa. Vel adest vel non, i. e. just as you please, Plaut. Mil. 4, 2, 28 Brix ad loc.:

    paucis me misit ad eam... vel ut ducentos Philippos reddat aureos, vel ut hinc eat secum,

    id. Bacch. 4, 1, 18 sq.:

    ubi illic biberit, vel servato meum modum vel ego dabo,

    id. Stich. 5, 4, 37:

    vel tu me vende, vel face quod tibi lubet,

    id. Pers. 3, 1, 70:

    nunc quamobrem huc sum missa, amabo, vel tu mihi ajas, vel neges,

    id. Rud. 2, 4, 14; cf. id. ib. 5, 2, 44:

    Allobrogibus sese vel persuasuros... existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.,

    Caes. B. G. 1, 6:

    ut (Romani) vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, etc.,

    id. ib. 4, 7:

    vel sumptuosae vel desidiosae illecebrae,

    Cic. Rep. 2, 4, 8:

    in omni vel officio vel sermone sollers,

    id. ib. 2, 21, 37:

    maximum virtutis vel documentum, vel officium,

    id. ib. 1, 20, 33:

    pace vel Quirini vel Romuli dixerim,

    id. Off. 3, 10, 42:

    erant quaestiones vel de caede vel de vi,

    id. Mil. 5, 13; 7, 20; id. Leg. 3, 14, 32; id. Lig. 6, 17; id. Deiot. 1, 1; 5, 13; id. Brut. 69, 242:

    animus vel bello vel paci paratus,

    Liv. 1, 1, 8:

    hunc ordinem ex censu descripsit vel paci decorum vel bello,

    id. 1, 42, 5: Etruriam et Samnium provincias esse;

    utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruriā vel in Samnio rem gesturum,

    id. 10, 19, 9:

    gladioque ruptis omnibus loris, oraculi sortem vel elusit vel implevit,

    Curt. 3, 1, 18:

    nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibus,

    Nep. Alcib. 1, 1; 2, 1; id. Milt. 3, 4.—
    b.
    Connected with aut, but not corresponding to it (cf. infra, 2. e.):

    num aut tuum aut cujusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc transcendere potuit vel illum Gangem transnatare?

    Cic. Rep. 6, 20, 22:

    ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?

    id. Sen. 16, 57:

    si velim scribere quid aut legere aut canere vel voce vel fidibus, aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum explicare, etc.,

    id. Div. 2, 59, 122.—
    2.
    Esp.
    a.
    With weakened disjunctive force (nearly = et... et). quemadmodum ille vel Athenis vel Rhodi se doctissimorum hominum sermonibus dedisset, Cic. de Or. 2, 1, 3:

    multos sine ratione, sine litteris, quā vel inpudentia vel fames duxit, ruentes,

    Quint. 2, 20, 2:

    affectus vel illos mites vel hos concitatos in suā potestate habuisse,

    id. 10, 1, 48: eadem quaestio potest eundem vel accusatorem facere vel reum, id. 3, 6, 18: et nundina vetera ex ordine instituit, vel dies vel tempora, Lampr Alex. Sev. 43: pestilentia tanta exstiterat vel Romae, vel Achaicis urbibus, ut, etc., Treb. Gall. 5.—
    b.
    More than twice, either... or... or, etc. tu vel suda, vel peri algu, vel tu aegrota, vel vale, Plaut. Rud. 2, 7, 24:

    hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradas: meā nil re fert, dum potiar modo,

    Ter. Eun. 2, 3, 28:

    vel in tempestate, vel in agris, vel in corporibus,

    Cic. Rep. 1, 44, 68:

    vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus est,

    id. Phil. 2, 5, 10:

    vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum,

    id. Fam. 2, 7, 2; id. Red. Quir. 9, 23;

    so eight times,

    id. Rep. 1, 3, 6. —
    c.
    The second (or last) vel strengthened,
    (α).
    By etiam:

    quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus,

    or even, Cic. Rep. 1, 8, 30; so id. ib. 1, 29, 45; 2, 1, 1; cf.:

    ut vel ea defendam, quae Pompejus velit, vel taceam, vel etiam ad nostra me studia referam litterarum,

    id. Fam. 1, 8, 3.—
    (β).
    By vero etiam:

    in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis,

    Cic. Rep. 1, 3, 4.—
    (γ).
    By omnino: haec vel ad odium, vel ad misericordiam, vel omnino ad animos judicum movendos ex iis quae sunt ante posita, sumentur ( or in general), Cic. Part. Or. 36, 128.—
    d.
    Rarely after a negative = neque, nor:

    neque satis Bruto... vel tribunis militum constabat, quid agerent,

    Caes. B. G. 3, 14.—
    e.
    In irregular construction, without the second vel:

    utrumque est in his, quod ab hoc oratore abhorreat: vel quod omnis, qui sapientes non sint, insanos esse dicunt... accedit quod, etc.,

    Cic. de Or. 3, 18, 65; id. Att. 11, 7, 5; cf. esp. Lucr. 5, 383 sqq. Munro ad loc. —
    f.
    Vel... vel = aut... aut:

    habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima,

    i. e. so nearly all that the difference is unimportant, Cic. Fin. 4, 11, 27; cf.

    Madv. ad loc.: cum bonā quidem spe, ut ait idem, vel vincendi vel in libertate moriendi,

    id. Att. 7, 9, 4.—For vel... vel, in a subordinate alternative after aut, v. the examples under I. B. 1. b. supra.—
    g.
    Vel, correl. with aut (post-Aug. and rare):

    verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione... aut reprehensione,

    Quint. 9, 2, 18:

    voces... aut productione tantum vel correptione mutatae,

    id. 9, 3, 69 (but the line Ov. M. 1, 546, is spurious); so,

    aut... aut... vel: ut aut de nomine aut scripto et sententiā vel ratiocinatione quaeratur,

    Quint. 3, 6, 72:

    aut... aut... aut... aut... vel,

    id. 8, 6, 68 sq.; cf.:

    ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchus,

    Juv. 3, 120.
    II.
    As intens. particle (prop. ellipt., implying an alternative the first member of which is omitted, something else or even this, etc.).
    A.
    In gen., or even, if you will, or indeed, or... itself, even, assuredly, certainly.
    1.
    With subst.:

    tum opsonium autem pol vel legioni sat est,

    Plaut. Aul. 3, 6, 24; id. Capt. 1, 2, 23; id. Curc. 5, 2, 13:

    ita me di ament, vel in lautumiis, vel in pistrino mavelim Agere aetatem, Quam, etc.,

    Plaut. Poen. 4, 2, 5: Ep. Si arte poteris accubare. Ge. Vel inter cuneos ferreos, id. Stich. 4, 2, 39:

    vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias,

    Ter. Eun. 3, 1, 7:

    sed tamen vel regnum malo quam liberum populum,

    Cic. Rep. 3, 34, 46:

    isto quidem modo vel consulatus vituperabilis est,

    id. Leg. 3, 10, 23:

    cum se vel principes ejus consilii fore profiterentur,

    Caes. B. G. 7, 37:

    vel Priamo miseranda manus,

    Verg. A. 11, 259:

    ego vel Prochytam praepono Suburae,

    Juv. 3, 5:

    facile me paterer vel illo ipso acerrimo judice quaerente vel apud Cassianos judices... pro Sex. Roscio dicere,

    Cic. Rosc. Am. 30, 85:

    populus Romanus auctoritatem suam vel contra omnes defendere potest,

    even if necessary, id. Imp. Pomp. 22, 63:

    id se probaturum vel ipso Verginio judice,

    Liv. 3, 44, 10:

    belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lusus ac voluptas elicere solet?

    id. 5, 6, 3:

    timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet,

    even if it should involve their enslavement, id. 2, 9, 5.—
    2.
    With adjj.: Ch. Pax, te tribus verbis volo. Sy. Vel trecentis, Plaut. Trin. 4, 2, 122: Ca. Ut opperiare hos sex dies saltem modo... Ba. Animo bono es. Vel sex mensis opperibor, id. Ps. 1, 3, 89; cf.: jam hercle vel ducentae [p. 1964] minae, id. ib. 1, 3, 68;

    1, 3, 111: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint,

    Liv. 9, 24, 7: Ph. Dane suavium? Di. Immo vel decem, Plaut. Truc. 2, 4, 22:

    ego illum eunuchum, si opus sit, vel sobrius,

    Ter. Eun. 3, 2, 26:

    si sit opus, vel totum triduom,

    id. ib. 2, 1, 17:

    haec sunt omnia ingenii vel mediocris,

    Cic. de Or. 2, 27, 119.—
    3.
    With verbs: namque edepol quamvis desubito vel cadus vorti potest, may even be turned over, i. e. will be empty, Plaut. Stich. 5, 4, 39:

    ubi ego hinc abiero, vel occidito,

    if you will, even, Ter. Phorm. 1, 2, 93:

    per me vel stertas licet, inquit Carneades, non modo quiescas,

    Cic. Ac. 2, 29, 93:

    ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint,

    id. de Or. 2, 80, 325:

    cum vel abundare debeam, cogor mutuari,

    id. Att. 15 15, 3—
    4.
    With pronn.:

    videndum erit, quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit,

    Cic. Off. 1, 18, 59:

    existiment quod velint, ac vel hoc intellegant,

    id. Fin. 5, 11, 33:

    est tibi ex his ipsis qui assunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare,

    especially as you can begin with yourself, id. Rep. 2, 40, 67.—
    B.
    With superlatives, to denote the highest possible degree, the very; the utmost; the most...possible.
    1.
    With adjj.: hoc invenisset unum ad morbum illum homini vel bellissimum, the very loveliest, the most beautiful possible, Lucil. ap. Non. 527, 28:

    vidi in dolore podagrae ipsum vel omnium maximum Stoicorum Posidonium,

    Cic. Fragm. ib. 32:

    hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum,

    the very least... the utmost possible, id. Or. 26, 91:

    quarum duarum (civitatum) si adessent (legationes), duo crimina vel maxima minuerentur,

    id. Div. in Caecil. 5, 14:

    patre meā sententiā vel eloquentissimo temporibus illis,

    the most eloquent possible, id. de Or. 2, 23, 98:

    quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur,

    id. Rep. 2, 32, 56:

    cujus (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat,

    Liv. 36, 41, 2:

    vident unum senatorem vel tenuissimum esse damnatum,

    Cic. Verr. 1, 16, 46:

    fora templaque occupabantur, ut vel exspectatissimi triumphi laetitia praecipi posset,

    Hirt. B. G. 8, 51:

    sed vel potentissima apud Amphictyonas aequi tractatio est,

    Quint. 5, 10, 118; 11, 1, 81.—
    2.
    With advv.:

    vel studiosissime quaerere,

    Cic. Rep. 1, 10, 15:

    cum Sophocles vel optime scripserit Electram,

    id. Fin. 1, 2, 5:

    vel maxime confirmare,

    id. N. D. 2, 65, 162; so,

    vel maxime,

    id. Ac. 2, 3, 9; id. de Or. 1, 8, 32; id. Att. 9, 12, 3; Quint. 1, 3, 12; 4, 3, 4.—
    C.
    In adding an instance implying that other instances might be mentioned at will, or this one; for instance, for example, as for example, in particular:

    Per pol quam paucos reperias Fideles amatores... Vel hic Pamphilus jurabat quotiens Bacchidi, etc.,

    Ter. Hec. 1, 1, 3:

    vel heri in vino quam inmodestus fuisti,

    id. Heaut. 3, 3, 7: nullast tam facilis res quin difficilis siet Quom invitus facias;

    vel me haec deambulatio... ad languorum dedit,

    id. ib. 4, 6, 1:

    sed suavis accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentis!

    Cic. Fam. 2, 13, 1:

    cujus innumerabilia sunt exempla, vel Appii majoris illius, qui, etc.,

    id. de Or. 2, 70, 284.—
    D.
    Concessive.
    1.
    With superlatives, perhaps:

    adulescens vel potentissimus nostrae civitatis,

    Cic. Rosc. A. 2, 6:

    domus vel optima Messanae, notissima quidem certe,

    the best known, at any rate, if not the finest, id. Verr. 2, 4, 2, § 3.—
    2.
    = saltem, at least:

    quā re etsi minus veram causam habebis, tamen vel probabilem aliquam poteris inducere,

    Cic. Fam. 11, 22, 2:

    plurimi semetipsos exhortantur vel aliquas partes earum (scientiarum) addiscere, quamvis universas percipere non possint,

    Col. 11, 1, 11:

    ac, ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret,

    Suet. Ner. 47:

    ut messe vel unā releves colla perusta,

    Mart. 10, 12, 5; Plin. Ep. 1, 12, 8; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 16, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > vel

  • 52 jurisprudens

    prūdens, entis, adj. [contr. from providens].
    I.
    Foreseeing, foreknowing (very rare); constr. with an objective clause, or absol.:

    ille contra urinam spargit, prudens, hanc quoque leoni exitialem,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    quos prudentis possumus dicere, id est providentis,

    Cic. Div. 1, 49, 111: de futuro satis callidus satisque prudens, Ps.-Sall. ap. Cic. init.
    II.
    Transf.
    A.
    Knowing, skilled, experienced, versed, practised in a thing (class.; syn.: peritus, consultus); constr. with gen. or in; poet. and post-Aug. also with inf.
    (α).
    With gen.:

    ceterarum rerum pater familias et prudens et attentus,

    Cic. Quint. 3, 11:

    belli prudentes, Sall. Ep. Mith. (H. 4, 61, 16 Dietsch): rei militaris,

    Nep. Con. 1, 2:

    locorum,

    Liv. 34, 28 fin.:

    animus rerum prudens,

    Hor. C. 4, 9, 35:

    artis,

    Ov. H. 5, 150:

    animorum provinciae prudens,

    Tac. Agr. 19:

    doli prudens,

    id. H. 2, 25:

    agricolationis,

    Col. 2, 2, 15.— Comp.:

    prudentiores rerum rusticarum,

    Col. 4, 2, 1; so,

    earum rerum,

    Gell. 14, 2, 4.— Sup.:

    adulandi gens prudentissima,

    Juv. 3, 86.—
    (β).
    With in:

    prudens in jure civili,

    Cic. Lael. 2, 6.—
    (γ).
    With inf. or acc. and inf.:

    nec pauperum prudens anus Novemdialis dissipare pulveres,

    Hor. Epod. 17, 47:

    prudens otii vitia negotio discuti,

    Curt. 7, 1, 4:-ob ea se peti prudens, Plin. 8, 31, 49, § 111:

    sciens prudensque se praegnantem non esse,

    Dig. 25, 6, 1, § 2.—
    2.
    In partic.
    a.
    Juris prudens, also prudens alone (like juris peritus), skilled or learned in the law; as subst.: jūrisprūdens, ntis, m., one learned in the law, a lawyer, jurist, jurisconsult (only post-class.), Dig. 38, 15, 2 fin.; 1, 2, 2; 1, 1, 7; 40, 7, 30; Just. Inst. 1, 2.—
    b.
    Like sciens, knowing, wise, discreet, prudent; usually connected with sciens: prudens animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. 150, 8 (Ann. v. 216 Vahl.):

    quos prudens praetereo,

    Hor. S. 1, 10, 88; 2, 5, 58 (cf.:

    imprudens praeteriisse videris,

    Cic. Brut. 77, 269):

    ibis sub furcam prudens,

    Hor. S. 2, 7, 66:

    nequidquam deus abscidit Prudens Oceano terras,

    id. C. 1, 3, 22; 3, 29, 29; Ov. M. 3, 364:

    an prudens imprudensve rupisset,

    Gell. 20, 1, 34.—With sciens: amore ardeo:

    et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo,

    Ter. Eun. 1, 1, 27:

    ut in fabulis Amphiaraus sic ego prudens et sciens ad pestem ante oculos positam sum profectus,

    Cic. Fam. 6, 6, 6; Cael. ap. Cic. Att. 10, 9, A, 5; Suet. Ner. 2 fin.
    B.
    In gen., sagacious, sensible, intelligent, clever, judicious, etc. (very freq.):

    vir naturā peracutus et prudens,

    Cic. Or. 5, 18:

    quis P. Octavio ingenio prudentior, jure peritior,

    id. Clu. 38, 107:

    prudentem et, ut ita dicam, catum,

    id. Leg. 1, 16, 45:

    in existimando admodum prudens,

    id. Brut. 68, 239; cf.:

    prudentissimi in disserendo,

    id. ib. 31, 118:

    virum ad consilia prudentem,

    id. Font. 15, 43:

    quo nemo prudentior,

    id. Lael. 1, 5:

    homines amicissimi ac prudentissimi,

    id. Rep. 1, 46, 10:

    vir bonus et prudens,

    Hor. Ep. 1, 16, 32; cf. id. A. P. 445:

    si divitiae prudentem reddere possent,

    id. Ep. 2, 2, 155:

    prudentior ille consilio, hic animo magnificentior,

    Just. 9, 8, 13.—With adverb. acc.:

    prudens alia,

    Amm. 15, 13, 2.—Of abstract things:

    prudens, temperata, fortis, justa ratio,

    Cic. Fin. 5, 21, 58:

    prudens animi sententia,

    Ov. H. 21, 137: consilium, quod si non fuerit prudens, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 1; Ov. M. 13, 433:

    prudentissimum consilium,

    Nep. Eum. 3, 4; Hirt. B. Alex. 24. —
    C.
    Cautious, circumspect (very rare):

    malebant me nimium timidum quam satis prudentem existimari,

    Cic. Fam. 4, 14, 2.— Hence, adv.: prūdenter, sagaciously, intelligently, discreetly, wisely, skilfully, learnedly, prudently, etc.: loqui, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 255 Vahl.):

    facere,

    Cic. Fin. 5, 6, 15; cf. id. Rep. 3, 9, 16:

    rationem excogitare,

    id. ib. 2, 12, 23:

    multa ab eo prudenter disputata,

    id. Lael. 1, 1:

    multa provisa prudenter,

    id. ib. 2, 6.— Comp., Aug. in Suet. Tib. 21; Quint. 9, 2, 44.— Sup.:

    defendere,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    scribere,

    id. Att. 13, 1, 1; Val. Max. 3, 3, 4 ext. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > jurisprudens

  • 53 prudens

    prūdens, entis, adj. [contr. from providens].
    I.
    Foreseeing, foreknowing (very rare); constr. with an objective clause, or absol.:

    ille contra urinam spargit, prudens, hanc quoque leoni exitialem,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    quos prudentis possumus dicere, id est providentis,

    Cic. Div. 1, 49, 111: de futuro satis callidus satisque prudens, Ps.-Sall. ap. Cic. init.
    II.
    Transf.
    A.
    Knowing, skilled, experienced, versed, practised in a thing (class.; syn.: peritus, consultus); constr. with gen. or in; poet. and post-Aug. also with inf.
    (α).
    With gen.:

    ceterarum rerum pater familias et prudens et attentus,

    Cic. Quint. 3, 11:

    belli prudentes, Sall. Ep. Mith. (H. 4, 61, 16 Dietsch): rei militaris,

    Nep. Con. 1, 2:

    locorum,

    Liv. 34, 28 fin.:

    animus rerum prudens,

    Hor. C. 4, 9, 35:

    artis,

    Ov. H. 5, 150:

    animorum provinciae prudens,

    Tac. Agr. 19:

    doli prudens,

    id. H. 2, 25:

    agricolationis,

    Col. 2, 2, 15.— Comp.:

    prudentiores rerum rusticarum,

    Col. 4, 2, 1; so,

    earum rerum,

    Gell. 14, 2, 4.— Sup.:

    adulandi gens prudentissima,

    Juv. 3, 86.—
    (β).
    With in:

    prudens in jure civili,

    Cic. Lael. 2, 6.—
    (γ).
    With inf. or acc. and inf.:

    nec pauperum prudens anus Novemdialis dissipare pulveres,

    Hor. Epod. 17, 47:

    prudens otii vitia negotio discuti,

    Curt. 7, 1, 4:-ob ea se peti prudens, Plin. 8, 31, 49, § 111:

    sciens prudensque se praegnantem non esse,

    Dig. 25, 6, 1, § 2.—
    2.
    In partic.
    a.
    Juris prudens, also prudens alone (like juris peritus), skilled or learned in the law; as subst.: jūrisprūdens, ntis, m., one learned in the law, a lawyer, jurist, jurisconsult (only post-class.), Dig. 38, 15, 2 fin.; 1, 2, 2; 1, 1, 7; 40, 7, 30; Just. Inst. 1, 2.—
    b.
    Like sciens, knowing, wise, discreet, prudent; usually connected with sciens: prudens animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. 150, 8 (Ann. v. 216 Vahl.):

    quos prudens praetereo,

    Hor. S. 1, 10, 88; 2, 5, 58 (cf.:

    imprudens praeteriisse videris,

    Cic. Brut. 77, 269):

    ibis sub furcam prudens,

    Hor. S. 2, 7, 66:

    nequidquam deus abscidit Prudens Oceano terras,

    id. C. 1, 3, 22; 3, 29, 29; Ov. M. 3, 364:

    an prudens imprudensve rupisset,

    Gell. 20, 1, 34.—With sciens: amore ardeo:

    et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo,

    Ter. Eun. 1, 1, 27:

    ut in fabulis Amphiaraus sic ego prudens et sciens ad pestem ante oculos positam sum profectus,

    Cic. Fam. 6, 6, 6; Cael. ap. Cic. Att. 10, 9, A, 5; Suet. Ner. 2 fin.
    B.
    In gen., sagacious, sensible, intelligent, clever, judicious, etc. (very freq.):

    vir naturā peracutus et prudens,

    Cic. Or. 5, 18:

    quis P. Octavio ingenio prudentior, jure peritior,

    id. Clu. 38, 107:

    prudentem et, ut ita dicam, catum,

    id. Leg. 1, 16, 45:

    in existimando admodum prudens,

    id. Brut. 68, 239; cf.:

    prudentissimi in disserendo,

    id. ib. 31, 118:

    virum ad consilia prudentem,

    id. Font. 15, 43:

    quo nemo prudentior,

    id. Lael. 1, 5:

    homines amicissimi ac prudentissimi,

    id. Rep. 1, 46, 10:

    vir bonus et prudens,

    Hor. Ep. 1, 16, 32; cf. id. A. P. 445:

    si divitiae prudentem reddere possent,

    id. Ep. 2, 2, 155:

    prudentior ille consilio, hic animo magnificentior,

    Just. 9, 8, 13.—With adverb. acc.:

    prudens alia,

    Amm. 15, 13, 2.—Of abstract things:

    prudens, temperata, fortis, justa ratio,

    Cic. Fin. 5, 21, 58:

    prudens animi sententia,

    Ov. H. 21, 137: consilium, quod si non fuerit prudens, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 1; Ov. M. 13, 433:

    prudentissimum consilium,

    Nep. Eum. 3, 4; Hirt. B. Alex. 24. —
    C.
    Cautious, circumspect (very rare):

    malebant me nimium timidum quam satis prudentem existimari,

    Cic. Fam. 4, 14, 2.— Hence, adv.: prūdenter, sagaciously, intelligently, discreetly, wisely, skilfully, learnedly, prudently, etc.: loqui, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 255 Vahl.):

    facere,

    Cic. Fin. 5, 6, 15; cf. id. Rep. 3, 9, 16:

    rationem excogitare,

    id. ib. 2, 12, 23:

    multa ab eo prudenter disputata,

    id. Lael. 1, 1:

    multa provisa prudenter,

    id. ib. 2, 6.— Comp., Aug. in Suet. Tib. 21; Quint. 9, 2, 44.— Sup.:

    defendere,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    scribere,

    id. Att. 13, 1, 1; Val. Max. 3, 3, 4 ext. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > prudens

  • 54 prudenter

    prūdens, entis, adj. [contr. from providens].
    I.
    Foreseeing, foreknowing (very rare); constr. with an objective clause, or absol.:

    ille contra urinam spargit, prudens, hanc quoque leoni exitialem,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    quos prudentis possumus dicere, id est providentis,

    Cic. Div. 1, 49, 111: de futuro satis callidus satisque prudens, Ps.-Sall. ap. Cic. init.
    II.
    Transf.
    A.
    Knowing, skilled, experienced, versed, practised in a thing (class.; syn.: peritus, consultus); constr. with gen. or in; poet. and post-Aug. also with inf.
    (α).
    With gen.:

    ceterarum rerum pater familias et prudens et attentus,

    Cic. Quint. 3, 11:

    belli prudentes, Sall. Ep. Mith. (H. 4, 61, 16 Dietsch): rei militaris,

    Nep. Con. 1, 2:

    locorum,

    Liv. 34, 28 fin.:

    animus rerum prudens,

    Hor. C. 4, 9, 35:

    artis,

    Ov. H. 5, 150:

    animorum provinciae prudens,

    Tac. Agr. 19:

    doli prudens,

    id. H. 2, 25:

    agricolationis,

    Col. 2, 2, 15.— Comp.:

    prudentiores rerum rusticarum,

    Col. 4, 2, 1; so,

    earum rerum,

    Gell. 14, 2, 4.— Sup.:

    adulandi gens prudentissima,

    Juv. 3, 86.—
    (β).
    With in:

    prudens in jure civili,

    Cic. Lael. 2, 6.—
    (γ).
    With inf. or acc. and inf.:

    nec pauperum prudens anus Novemdialis dissipare pulveres,

    Hor. Epod. 17, 47:

    prudens otii vitia negotio discuti,

    Curt. 7, 1, 4:-ob ea se peti prudens, Plin. 8, 31, 49, § 111:

    sciens prudensque se praegnantem non esse,

    Dig. 25, 6, 1, § 2.—
    2.
    In partic.
    a.
    Juris prudens, also prudens alone (like juris peritus), skilled or learned in the law; as subst.: jūrisprūdens, ntis, m., one learned in the law, a lawyer, jurist, jurisconsult (only post-class.), Dig. 38, 15, 2 fin.; 1, 2, 2; 1, 1, 7; 40, 7, 30; Just. Inst. 1, 2.—
    b.
    Like sciens, knowing, wise, discreet, prudent; usually connected with sciens: prudens animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. 150, 8 (Ann. v. 216 Vahl.):

    quos prudens praetereo,

    Hor. S. 1, 10, 88; 2, 5, 58 (cf.:

    imprudens praeteriisse videris,

    Cic. Brut. 77, 269):

    ibis sub furcam prudens,

    Hor. S. 2, 7, 66:

    nequidquam deus abscidit Prudens Oceano terras,

    id. C. 1, 3, 22; 3, 29, 29; Ov. M. 3, 364:

    an prudens imprudensve rupisset,

    Gell. 20, 1, 34.—With sciens: amore ardeo:

    et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo,

    Ter. Eun. 1, 1, 27:

    ut in fabulis Amphiaraus sic ego prudens et sciens ad pestem ante oculos positam sum profectus,

    Cic. Fam. 6, 6, 6; Cael. ap. Cic. Att. 10, 9, A, 5; Suet. Ner. 2 fin.
    B.
    In gen., sagacious, sensible, intelligent, clever, judicious, etc. (very freq.):

    vir naturā peracutus et prudens,

    Cic. Or. 5, 18:

    quis P. Octavio ingenio prudentior, jure peritior,

    id. Clu. 38, 107:

    prudentem et, ut ita dicam, catum,

    id. Leg. 1, 16, 45:

    in existimando admodum prudens,

    id. Brut. 68, 239; cf.:

    prudentissimi in disserendo,

    id. ib. 31, 118:

    virum ad consilia prudentem,

    id. Font. 15, 43:

    quo nemo prudentior,

    id. Lael. 1, 5:

    homines amicissimi ac prudentissimi,

    id. Rep. 1, 46, 10:

    vir bonus et prudens,

    Hor. Ep. 1, 16, 32; cf. id. A. P. 445:

    si divitiae prudentem reddere possent,

    id. Ep. 2, 2, 155:

    prudentior ille consilio, hic animo magnificentior,

    Just. 9, 8, 13.—With adverb. acc.:

    prudens alia,

    Amm. 15, 13, 2.—Of abstract things:

    prudens, temperata, fortis, justa ratio,

    Cic. Fin. 5, 21, 58:

    prudens animi sententia,

    Ov. H. 21, 137: consilium, quod si non fuerit prudens, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A, 1; Ov. M. 13, 433:

    prudentissimum consilium,

    Nep. Eum. 3, 4; Hirt. B. Alex. 24. —
    C.
    Cautious, circumspect (very rare):

    malebant me nimium timidum quam satis prudentem existimari,

    Cic. Fam. 4, 14, 2.— Hence, adv.: prūdenter, sagaciously, intelligently, discreetly, wisely, skilfully, learnedly, prudently, etc.: loqui, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 255 Vahl.):

    facere,

    Cic. Fin. 5, 6, 15; cf. id. Rep. 3, 9, 16:

    rationem excogitare,

    id. ib. 2, 12, 23:

    multa ab eo prudenter disputata,

    id. Lael. 1, 1:

    multa provisa prudenter,

    id. ib. 2, 6.— Comp., Aug. in Suet. Tib. 21; Quint. 9, 2, 44.— Sup.:

    defendere,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    scribere,

    id. Att. 13, 1, 1; Val. Max. 3, 3, 4 ext. 4.

    Lewis & Short latin dictionary > prudenter

  • 55 destinata

    dē-stĭno, āvi, ātum, 1, v. a. [obs. stanare; a particip. stem from root STA, v. sto; and cf.: dono, digno, etc., Corss. 2, 416], to make fast, make firm, bind (class.; esp. freq. in the trop. sense—for syn. cf.: decerno, scisco, statuo, jubeo, constituo, sancio, definio).
    I.
    Lit.:

    antemnas ad malos,

    Caes. B. G. 3, 14, 6:

    rates ancoris,

    id. B. C. 1, 25, 7:

    falces (laqueis),

    id. B. G. 7, 22, 2:

    arcas,

    Vitr. 5, 12, 3; dub., v. destina.—
    II.
    Trop., to establish, determine, resolve, consider; to design, intend, devote, destine; to appoint, choose, elect (syn.: definire, describere, designare, etc.).
    A.
    In gen. (in Livy freq. connected with animis, v. the foll.).
    (α).
    With double acc.:

    aliquem consulem,

    Liv. 10, 22; cf. Tac. A. 1, 3:

    Papirium parem destinant animis Magno Alexandro ducem, si, etc.,

    Liv. 9, 16 fin.; cf.:

    animis auctorem caedis,

    id. 33, 28:

    aliquem regem,

    Just. 42, 4, 14 et saep.—
    (β).
    With inf. or a clause:

    infectis iis, quae agere destinaverat,

    Caes. B. C. 1, 33 fin.; cf. Suet. Caes. 84; id. Aug. 53 al.:

    potiorem populi Romani quam regis Persei amicitiam habere,

    Liv. 43, 7; 7, 33; Quint. 5, 1, 3; Phaedr. 4, 27, 1; Ov. M. 8, 157 al.—
    (γ).
    With dat.:

    sibi aliquid,

    i. e. to intend purchasing, Plaut. Most. 3, 1, 113; Cic. Fam. 7, 23, 3:

    operi destinati possent,

    Caes. B. G. 7, 72, 2:

    aliquem foro,

    Quint. 2, 8, 8:

    me arae,

    Verg. A 2, 129:

    diem necis alicui,

    Cic. Off. 3, 10, 45:

    domos publicis usibus,

    Vell. 2, 81 fin.: quod signum cuique loco, Quint. 11, 2, 29:

    Anticyram omnem illis,

    Hor. S. 2, 3, 83:

    cados tibi,

    id. Od. 2, 7, 20 et saep.—
    (δ).
    With ad:

    tempore locoque ad certamen destinatis,

    Liv. 33, 37:

    aliquem ad mortem,

    id. 2, 54:

    consilia ad bellum,

    id. 42, 48:

    materiam ad scribendum,

    Quint. 5, 10, 9 al.:

    ad omne obsequium destinati,

    Curt. 5, 28, 5.—
    (ε).
    With in:

    saxo aurove in aliud destinato,

    Tac. H. 4, 53 fin.:

    legati in provinciam destinati,

    Dig. 5, 1, 2:

    noctem proximam in fugam,

    Amm. 29, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the lang. of archers, slingers, etc., to fix upon as a mark, to aim at ( = designare scopum):

    locum oris,

    Liv. 38, 29, 7; so id. 21, 54, 6.— Transf.:

    sagittas,

    to shoot at the mark, Aur. Vict. Caes. 42.—
    2.
    In the lang. of trade: sibi aliquid, to fix upon for one's self, to intend to buy:

    minis triginta sibi puellam destinat,

    Plaut. Rud. prol. 45; id. Most. 3, 1, 113; id. Pers. 4, 3, 72; Lucil. ap. Non. 289, 31; Cic. Fam. 7, 23, 3 al.— Hence, dēstĭnātus, a, um, destined, fixed (syn.: fixus, certus).
    A.
    Adj.:

    certis quibusdam destinatisque sententiis quasi addicti,

    Cic. Tusc. 2, 2, 5:

    ad horam mortis destinatam,

    id. ib. 5, 22, 63:

    si hoc bene fixum omnibus destinatumque in animo est,

    Liv. 21, 44 fin.:

    persona (coupled with certus),

    Quint. 3, 6, 57; cf. Cic. Rep. 4, 3.—Destinatum est alicui, with inf. = certum est, it is one's decision, will; he has determined, Liv. 6, 6, 7; Suet. Tib. 13; Plin. Ep. 9, 13, 5 al.—
    B.
    Subst.
    1.
    dēstĭnāta, ae, f., = sponsa, a betrothed female, bride, Suet. Caes. 27; cf. Plin. Ep. 5, 16, 6.—
    2. a.
    A mark or aim, Liv. 38, 26 fin.; Curt. 7, 5 fin.
    b.
    An intended, determined object, design, intention:

    neque tuis neque Liviae destinatis adversabor,

    Tac. A. 4, 40 fin.; cf.:

    destinata retinens,

    id. ib. 6, 32; so id. H. 4, 18:

    antequam destinata componam,

    the intended narration, id. ib. 1, 4:

    ad destinatum persequor,

    the goal of life, Vulg. Philip. 3, 14: destinata dare, the intentions, dispositions of a will, Phaedr. 4, 5, 27; so,

    ex destinato,

    adv., designedly, intentionally, Sen. Clem. 1, 6; id. Ben. 6, 10 fin.; Suet. Cal. 43;

    and in a like sense merely destinato,

    Suet. Caes. 60.— dēstĭ-nātē, adv. (perh. only in Ammianus), resolutely, obstinately:

    certare,

    Amm. 18, 2.— Comp., id. 20, 4; 7; 23, 1; 27, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > destinata

  • 56 destino

    dē-stĭno, āvi, ātum, 1, v. a. [obs. stanare; a particip. stem from root STA, v. sto; and cf.: dono, digno, etc., Corss. 2, 416], to make fast, make firm, bind (class.; esp. freq. in the trop. sense—for syn. cf.: decerno, scisco, statuo, jubeo, constituo, sancio, definio).
    I.
    Lit.:

    antemnas ad malos,

    Caes. B. G. 3, 14, 6:

    rates ancoris,

    id. B. C. 1, 25, 7:

    falces (laqueis),

    id. B. G. 7, 22, 2:

    arcas,

    Vitr. 5, 12, 3; dub., v. destina.—
    II.
    Trop., to establish, determine, resolve, consider; to design, intend, devote, destine; to appoint, choose, elect (syn.: definire, describere, designare, etc.).
    A.
    In gen. (in Livy freq. connected with animis, v. the foll.).
    (α).
    With double acc.:

    aliquem consulem,

    Liv. 10, 22; cf. Tac. A. 1, 3:

    Papirium parem destinant animis Magno Alexandro ducem, si, etc.,

    Liv. 9, 16 fin.; cf.:

    animis auctorem caedis,

    id. 33, 28:

    aliquem regem,

    Just. 42, 4, 14 et saep.—
    (β).
    With inf. or a clause:

    infectis iis, quae agere destinaverat,

    Caes. B. C. 1, 33 fin.; cf. Suet. Caes. 84; id. Aug. 53 al.:

    potiorem populi Romani quam regis Persei amicitiam habere,

    Liv. 43, 7; 7, 33; Quint. 5, 1, 3; Phaedr. 4, 27, 1; Ov. M. 8, 157 al.—
    (γ).
    With dat.:

    sibi aliquid,

    i. e. to intend purchasing, Plaut. Most. 3, 1, 113; Cic. Fam. 7, 23, 3:

    operi destinati possent,

    Caes. B. G. 7, 72, 2:

    aliquem foro,

    Quint. 2, 8, 8:

    me arae,

    Verg. A 2, 129:

    diem necis alicui,

    Cic. Off. 3, 10, 45:

    domos publicis usibus,

    Vell. 2, 81 fin.: quod signum cuique loco, Quint. 11, 2, 29:

    Anticyram omnem illis,

    Hor. S. 2, 3, 83:

    cados tibi,

    id. Od. 2, 7, 20 et saep.—
    (δ).
    With ad:

    tempore locoque ad certamen destinatis,

    Liv. 33, 37:

    aliquem ad mortem,

    id. 2, 54:

    consilia ad bellum,

    id. 42, 48:

    materiam ad scribendum,

    Quint. 5, 10, 9 al.:

    ad omne obsequium destinati,

    Curt. 5, 28, 5.—
    (ε).
    With in:

    saxo aurove in aliud destinato,

    Tac. H. 4, 53 fin.:

    legati in provinciam destinati,

    Dig. 5, 1, 2:

    noctem proximam in fugam,

    Amm. 29, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the lang. of archers, slingers, etc., to fix upon as a mark, to aim at ( = designare scopum):

    locum oris,

    Liv. 38, 29, 7; so id. 21, 54, 6.— Transf.:

    sagittas,

    to shoot at the mark, Aur. Vict. Caes. 42.—
    2.
    In the lang. of trade: sibi aliquid, to fix upon for one's self, to intend to buy:

    minis triginta sibi puellam destinat,

    Plaut. Rud. prol. 45; id. Most. 3, 1, 113; id. Pers. 4, 3, 72; Lucil. ap. Non. 289, 31; Cic. Fam. 7, 23, 3 al.— Hence, dēstĭnātus, a, um, destined, fixed (syn.: fixus, certus).
    A.
    Adj.:

    certis quibusdam destinatisque sententiis quasi addicti,

    Cic. Tusc. 2, 2, 5:

    ad horam mortis destinatam,

    id. ib. 5, 22, 63:

    si hoc bene fixum omnibus destinatumque in animo est,

    Liv. 21, 44 fin.:

    persona (coupled with certus),

    Quint. 3, 6, 57; cf. Cic. Rep. 4, 3.—Destinatum est alicui, with inf. = certum est, it is one's decision, will; he has determined, Liv. 6, 6, 7; Suet. Tib. 13; Plin. Ep. 9, 13, 5 al.—
    B.
    Subst.
    1.
    dēstĭnāta, ae, f., = sponsa, a betrothed female, bride, Suet. Caes. 27; cf. Plin. Ep. 5, 16, 6.—
    2. a.
    A mark or aim, Liv. 38, 26 fin.; Curt. 7, 5 fin.
    b.
    An intended, determined object, design, intention:

    neque tuis neque Liviae destinatis adversabor,

    Tac. A. 4, 40 fin.; cf.:

    destinata retinens,

    id. ib. 6, 32; so id. H. 4, 18:

    antequam destinata componam,

    the intended narration, id. ib. 1, 4:

    ad destinatum persequor,

    the goal of life, Vulg. Philip. 3, 14: destinata dare, the intentions, dispositions of a will, Phaedr. 4, 5, 27; so,

    ex destinato,

    adv., designedly, intentionally, Sen. Clem. 1, 6; id. Ben. 6, 10 fin.; Suet. Cal. 43;

    and in a like sense merely destinato,

    Suet. Caes. 60.— dēstĭ-nātē, adv. (perh. only in Ammianus), resolutely, obstinately:

    certare,

    Amm. 18, 2.— Comp., id. 20, 4; 7; 23, 1; 27, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > destino

  • 57 abhorreo

    ăb-horrĕo, ui, ēre, 2, v. n. and a., to shrink back from a thing, to shudder at, abhor.
    I.
    Lit. (syn. aversor; rare but class.); constr. with ab or absol., sometimes with the acc. (not so in Cicero; cf.

    Haase ad Reisig Vorles. p. 696): retro volgus abhorret ab hac,

    shrinks back from, Lucr. 1, 945; 4, 20:

    omnes aspernabantur, omnes abhorrebant, etc.,

    Cic. Clu. 14, 41:

    quid tam abhorret hilaritudo?

    Plaut. Cist. 1, 1, 56:

    pumilos atque distortos,

    Suet. Aug. 83; so id. Galb. 4; Vit. 10.
    II.
    Transf., in gen.
    A.
    To be averse or disinclined to a thing, not to wish it, usu. with ab:

    a nuptiis,

    Ter. Hec. 4, 4, 92:

    ab re uxoriā,

    id. And. 5, 1, 10;

    and so often in Cic.: Caesaris a causā,

    Cic. Sest. 33:

    a caede,

    id. ib. 63:

    ab horum turpitudine, audaciā, sordibus,

    id. ib. 52, 112:

    a scribendo abhorret animus,

    id. Att. 2, 6:

    animo abhorruisse ab optimo statu civitatis,

    id. Phil. 7, 2:

    a ceterorum consilio,

    Nep. Milt. 3, 5 al.
    B.
    In a yet more general sense, to be remote from an object, i. e. to vary or differ from, to be inconsistent or not to agree with (freq. and class.):

    temeritas tanta, ut non procul abhorreat ab insaniā,

    Cic. Rosc. Am. 24, 68:

    a vulgari genere orationis atque a consuetudine communis sensus,

    id. de Or. 1, 3, 12:

    oratio abhorrens a personā hominis gravissimi,

    id. Rep. 1, 15:

    ab opinione tuā,

    id. Verr. 2, 3, 20: Punicum abhorrens os ab Latinorum nominum prolatione, Liv. 22, 13; so id. 29, 6; 30, 44:

    a fide,

    to be incredible, id. 9, 36:

    a tuo scelere,

    is not connected with, Cic. Cat. 1, 7 al. —Hence, like dispar, with dat.:

    tam pacatae profectioni abhorrens mos,

    not accordant with, Liv. 2, 14.—
    2.
    To be free from:

    Caelius longe ab istā suspicione abhorrere debet,

    Cic. Cael. 4.—
    3.
    Absol.
    (α).
    To alter:

    tantum abhorret ac mutat,

    alters and changes, Cat. 22, 11.—
    (β).
    To be unfit:

    sin plane abhorrebit et erit absurdus,

    Cic. de Or. 2, 20, 85; cf.:

    absurdae atque abhorrentes lacrimae,

    Liv. 30, 44, 6; and:

    carmen abhorrens et inconditum,

    id. 27, 37, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > abhorreo

  • 58 contero

    con-tĕro, trīvi (rarely conterui, App. M. 8, p. 212, 12; Ven. Fort. C. 6, 4, 33), trītum, 3, v. a., to grind, bruise, pound, to crumble, separate into small pieces.
    I.
    Prop. (so freq. in medic. lang.):

    medium scillae cum aquā ad mellis crassitudinem,

    Varr. R. R. 2, 7, 8:

    cornua cervi,

    Ov. Med. Fac. 60:

    horrendis infamia pabula sucis,

    id. M. 14, 44:

    radicem aridam in pulverem,

    Plin. 26, 11, 70, § 113:

    fracta, contrita,

    Lucr. 4, 697.—Far more freq. and class. in prose and poetry,
    II.
    Transf., to diminish by rubbing, to waste, destroy (cf.: conficio, consumo, etc.), to rub off, wear out.
    A.
    Of material objects:

    latera tua,

    Plaut. As. 2, 4, 13:

    boves et vires agricolarum (followed by conficere),

    Lucr. 2, 1161; cf.:

    conteritur ferrum, silices tenuantur ab usu,

    Ov. A. A. 3, 91: superbiter contemptim conterit legiones, Naev. ap. Non. p. 516, 1;

    humorously imitated: ne nos tam contemptim conteras,

    treat contemptuously, Plaut. Poen. 3, 1, 34; and:

    conteris Tu tuā me oratione, mulier,

    you wear me out, id. Cist. 2, 3, 65 (cf. B. 1. b. infra):

    corpora ipsa ac manus silvis ac paludibus emuniendis inter verbera ac contumelias conterunt,

    Tac. Agr. 31:

    heri in tergo meo Tris facile corios contrivisti bubulos,

    Plaut. Poen. 1, 1, 11:

    Viam Sacram,

    to tread upon frequently, Prop. 2 (3), 23, 15: Paideian Kurou legendo, i. e. to wear out with reading, Cic. Fam. 9, 25, 1:

    supellectilem pluribus et diversis officiis,

    to wear out by use, Quint. 2, 4, 29.—In mal. part.:

    aliquas indigno quaestu, i. e. prostituere,

    Plaut. Rud. 3, 4, 44; cf.

    tero.—Prov.: is vel Herculi conterere quaestum possiet,

    squander the greatest possible fortune, Plaut. Most. 4, 2, 68 Lorenz ad loc.—
    B.
    Of immaterial objects.
    1.
    Most freq. (like the simple verb) of time, to waste, consume, spend, pass, employ, in a good and bad sense (cf. Sall. C. 4, 1 Kritz); constr. with in and abl. or the abl. only, with dum, or absol.
    (α).
    With in:

    aetatem in pistrino,

    Plaut. Bacch. 4, 6, 11:

    vitam atque aetatem meam in quaerendo,

    Ter. Ad. 5, 4, 15:

    aetatem in litibus,

    Cic. Leg. 1, 20, 53:

    omne otiosum tempus in studiis,

    id. Lael. 27, 104:

    diem in eā arte,

    Prop. 2, 1, 46.—
    (β).
    With abl.:

    totum hunc diem cursando atque ambulando,

    Ter. Hec. 5, 3, 17:

    majorem aevi partem somno,

    Lucr. 3, 1047:

    tempora spectaculis, etc.,

    Quint. 1, 12, 18:

    diei brevitatem conviviis, longitudinem noctis stupris et flagitiis,

    Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

    bonum otium socordiā atque desidiā,

    Sall. C. 4, 1.—
    * (γ).
    With dum:

    contrivi diem, Dum asto, etc.,

    Plaut. Cas. 3, 3, 4.—
    (δ).
    Absol.:

    vitae modum,

    Prop. 1, 7, 9.—
    b.
    Transf. to the person:

    se, ut Plato, in musicis, geometriā, etc.,

    Cic. Fin. 1, 21, 72; cf.

    in medial form: cum in causis et in negotiis et in foro conteramur,

    id. de Or. 1, 58, 249; id. Caecin. 5, 14.—
    2.
    In gen.:

    operam,

    Plaut. Most. 3, 1, 54; cf.:

    operam frustra,

    Ter. Phorm. 1, 4, 31:

    quae sunt horum temporum,

    to exhaust, Cic. Att. 9, 4, 1.—
    b.
    Trop.:

    ejus omnis gravissimas injurias quasi voluntariā oblivione,

    to obliterate from the memory, Cic. Fam. 1, 9, 20: quam (dignitatem virtutis) reliquā ex collatione, facile est conterere atque contemnere, to tread under foot by comparison (opp. in caelum efferre), id. Tusc. 5, 30, 85.—Hence, contrītus, a, um, P. a., worn out, trite, common (mostly in Cic.):

    proverbium vetustate,

    Cic. Fin. 2, 16, 52:

    praecepta (connected with communia),

    id. de Or. 1, 31, 138:

    contritum et contemptum praemium,

    id. Sest. 40, 86.

    Lewis & Short latin dictionary > contero

  • 59 cornu

    cornū, ūs (so Caes. B. C. 3, 68 Dint.; Luc. 7, 217; Plin. 28, 11, 46, § 163 et saep.; Curt. 4, 12, 11 al.; ū in the connection cornu bubuli and cornu cervini; also Cael. Aur. Tard. 3, 5, 76; Veg. Art. Vet. 1, 20, 1 al.; cf. esp. Neue, Formenl. 1, p. 355), n. (access. form cornum, i, n., Varr. R. R. 3, 9, 14; Ter. Eun. 4, 7, 5 Fleck.; Lucr. 2, 388; Ov. M. 2, 874; Scrib. Comp. 141; Gell. 14, 6, 2 al.; gen. plur. cornorum, Scrib. Comp. 60. —An access. form cornus, ūs, has been assumed on account of the rel. masc. in the passage:

    nares similes cornibus iis, qui, etc.,

    Cic. N. D. 2, 59, 149, if the reading is correct.—The dat. sing. apparently never used;

    for in the connection: laevo cornu Cotys rex praeerat... dextro cornu praepositus C. Licinius Crassus,

    Liv. 42, 58, 6 and 7, the supposition of the abl. is more in acc. with the usage of Livy; cf.:

    Antipatrum in laevo praeposuit,

    id. 37, 41, 1 et saep.) [kindred with keras, and Germ. and Engl. horn; cf. also carina, cervus], a horn.
    I.
    Lit., a hard and generally crooked growth upon the head of many mammiferous animals (very freq. in all periods and species of composition), Plin. 11, 37, 45, § 123 sq.; Cic. N. D. 2, 47, 121;

    of a bullock,

    Lucr. 5, 1033; 5, 1324; Cat. 64, 111; Ov. M. 9, 186; Hor. C. 3, 27, 72; id. S. 1, 5, 58 et saep.;

    also of the constellation Taurus,

    Ov. M. 2, 80;

    of the ram,

    id. ib. 5, 328; and the constellation Aries, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111;

    of the he-goat,

    Verg. E. 9, 25;

    of kids,

    id. G. 2, 526 al. —Of the antlers of a stag, Ov. M. 3, 194; 10, 111; Verg. A. 10, 725 al.: Cornu Copiae (less correctly, but freq. in late Lat., as one word, Cornūcōpĭae, and twice Cornūcōpĭa, ae, f., Amm. 22, 9, 1; 25, 2, 3), acc. to the fable, the horn of the goat Amalthea placed in heaven, Greek Keras Amaltheias (v. Amalthea), the emblem of fruitfulness and abundance, Plaut. Ps. 2, 3, 5; Gell. 14, 6, 2; cf. Hor. C. 1, 17, 16; id. C. S. 60; id. Ep. 1, 12, 29; Ov. M. 9, 88.—
    B.
    Meton., of things similar to horn in substance or form, or made of horn.
    1.
    That which is similar to horn in substance.
    a.
    A hoof, Cato, R. R. 72; Verg. G. 3, 88; Sil. 13, 327.—
    b.
    Of the bills of birds, Ov. M. 14, 502.—
    c.
    The horny skin covering the eye, Plin. 11, 37, 55, § 148.—
    d.
    A horny excrescence on the head, a wart, Hor. S. 1, 5, 58.— Far more freq.,
    2.
    That which is similar to a horn in form, a projecting extremity, the point or end of any object.
    a.
    The tooth or tusk of an elephant, ivory, Varr. L. L. 7, § 39 Müll.; Plin. 8, 3, 4, § 7; 18, 1, 1, § 2:

    cornu Indicum,

    Mart. 1, 73, 4.—
    b.
    The horns of the moon, Cic. Fragm. ap. Non. p. 122, 2; Verg. G. 1, 433; Ov. M. 1, 11; 2, 117 et saep.—
    c.
    The branches of a river, Ov. M. 9, 774.—Hence, the river-gods were represented with horns, Verg. G. 4, 371; Mart. 10, 7 et saep.; cf.: corniger, tauriformis, etc., and v. Lidd. and Scott under keras, V.—
    d.
    The arm of the shore forming a harbor, a tongue of land, Caes. ap. Cic. Att. 9, 14, 1; Ov. M. 5, 410; Plin. 4, 21, 35, § 113.—
    e.
    The extremity or end of the sailyards, Verg. A. 3, 549; 5, 832; Ov. M. 11, 476; Hor. Epod. 16, 59; Sil. 14. 389.—
    f.
    The cone of a helmet in which the crest was placed:

    cornua cristae,

    Verg. A. 12, 89:

    alterum cornu galeae,

    Liv. 27, 33, 2.—
    g.
    The end of the stick around which books were rolled, usually ornamented with ivory, Tib. 3, 1, 13; Ov. Tr. 1, 1, 8; Mart. 11, 107. —
    h.
    The side of a bow in the form of a horn, Ov. M. 1, 455; 5, 56; 2, 603.—
    i.
    The horn-shaped side of the cithara (perh. the sounding-board), Cic. N. D. 2, 59, 149 fin.
    k.
    The top or summit of a mountain:

    cornua Parnasi,

    Stat. Th. 5, 532; Curt. 3, 4, 4. —
    1.
    The point, end, extremity, wing of a place, Liv. 25, 3, 17; Tac. A. 1, 75; Plin. 34, 6, 12, § 26 al.—
    m.
    The wing of an army (very freq.), Caes. B. G. 1, 52 (three times); 2, 23; 2, 25; 7, 62 (twice); Liv. 9, 40, 3 sq(seven times).—
    * (β).
    Transf.:

    cornua disputationis tuae commovere,

    i. e. to drive back, Cic. Div. 2, 10, 26 (v. the passage in connection).—
    n.
    The feeler or claw of an insect, Plin. 9, 30, 50, § 95; 9, 31, 51, § 99 al. —
    o.
    The stiff hair of the Germans:

    quis stupuit Germani lumina, flavam Caesariem et madido torquentem cornua cirro?

    Juv. 13, 165.—
    3.
    Of objects made of horn.
    a.
    A bow, Verg. E. 10, 59; Ov. M. 5, 383; Sil. 2, 109 al.—
    b.
    A bugle-horn, a horn, trumpet (cornua, quod ea, quae nunc sunt ex aere, tunc fiebant bubulo e cornu, Varr. L. L. 5, § 117 Müll.), Lucil. ap. Non. p. 265, 5; Lucr. 2, 620; Verg. A. 7, 615; Ov. M. 1, 98; 3, 533; Hor. C. 1, 18, 14; 2, 1, 17; Juv. 2, 90; 6, 315.—Connected with tubae, Cic. Sull. 5, 17; Tac. A. 1, 68; 2, 81, cf. Dict. of Antiq., s. v. cornu.—In a sarcastic double sense with a.: dum tendit citharam noster, dum cornua Parthus, Poët. ap. Suet. Ner. 39 (v. the passage in connection).—
    c.
    The sides of the lyre, originally consisting of two horns, giving resonance to the strings, Cic. N. D. 2, 57, 144; 2, 59, 149.—
    d.
    A lantern, Plaut. Am. 1, 1, 185; cf. Lucr 2, 388; and Plin. 11, 16, 16, § 49.—
    e.
    An oil cruet, Hor S. 2, 2, 61.—
    f.
    A funnel, Verg. G. 3, 509; Col. 6, 2, 7 al.—
    II.
    Trop., as an emblem of power, courage, strength, might (the figure taken from bullocks. Also in Heb. a very freq. metaph.; cf. Gesen. Lex. s. v., p. 906, 6; poet.):

    ne in re secundā nunc mi obvortat cornua,

    Plaut. Ps. 4, 3, 5:

    venerunt capiti cornua sera meo,

    Ov. Am. 3, 11,:

    tunc pauper cornua sumit,

    gains strength, courage, id. A. A. 1, 239; cf.

    . tu (sc. amphora) addis cornua pauperi, etc.,

    Hor. C. 3, 21, 18.—Hence Bacchus, as a giver of courage, is represented with horns, Tib. 2, 1, 3; Hor. C. 2, 19, 30; v. Bacchus, I.; cf. of a river-god, I. B. 2. c. supra.

    Lewis & Short latin dictionary > cornu

  • 60 Cornucopia

    cornū, ūs (so Caes. B. C. 3, 68 Dint.; Luc. 7, 217; Plin. 28, 11, 46, § 163 et saep.; Curt. 4, 12, 11 al.; ū in the connection cornu bubuli and cornu cervini; also Cael. Aur. Tard. 3, 5, 76; Veg. Art. Vet. 1, 20, 1 al.; cf. esp. Neue, Formenl. 1, p. 355), n. (access. form cornum, i, n., Varr. R. R. 3, 9, 14; Ter. Eun. 4, 7, 5 Fleck.; Lucr. 2, 388; Ov. M. 2, 874; Scrib. Comp. 141; Gell. 14, 6, 2 al.; gen. plur. cornorum, Scrib. Comp. 60. —An access. form cornus, ūs, has been assumed on account of the rel. masc. in the passage:

    nares similes cornibus iis, qui, etc.,

    Cic. N. D. 2, 59, 149, if the reading is correct.—The dat. sing. apparently never used;

    for in the connection: laevo cornu Cotys rex praeerat... dextro cornu praepositus C. Licinius Crassus,

    Liv. 42, 58, 6 and 7, the supposition of the abl. is more in acc. with the usage of Livy; cf.:

    Antipatrum in laevo praeposuit,

    id. 37, 41, 1 et saep.) [kindred with keras, and Germ. and Engl. horn; cf. also carina, cervus], a horn.
    I.
    Lit., a hard and generally crooked growth upon the head of many mammiferous animals (very freq. in all periods and species of composition), Plin. 11, 37, 45, § 123 sq.; Cic. N. D. 2, 47, 121;

    of a bullock,

    Lucr. 5, 1033; 5, 1324; Cat. 64, 111; Ov. M. 9, 186; Hor. C. 3, 27, 72; id. S. 1, 5, 58 et saep.;

    also of the constellation Taurus,

    Ov. M. 2, 80;

    of the ram,

    id. ib. 5, 328; and the constellation Aries, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111;

    of the he-goat,

    Verg. E. 9, 25;

    of kids,

    id. G. 2, 526 al. —Of the antlers of a stag, Ov. M. 3, 194; 10, 111; Verg. A. 10, 725 al.: Cornu Copiae (less correctly, but freq. in late Lat., as one word, Cornūcōpĭae, and twice Cornūcōpĭa, ae, f., Amm. 22, 9, 1; 25, 2, 3), acc. to the fable, the horn of the goat Amalthea placed in heaven, Greek Keras Amaltheias (v. Amalthea), the emblem of fruitfulness and abundance, Plaut. Ps. 2, 3, 5; Gell. 14, 6, 2; cf. Hor. C. 1, 17, 16; id. C. S. 60; id. Ep. 1, 12, 29; Ov. M. 9, 88.—
    B.
    Meton., of things similar to horn in substance or form, or made of horn.
    1.
    That which is similar to horn in substance.
    a.
    A hoof, Cato, R. R. 72; Verg. G. 3, 88; Sil. 13, 327.—
    b.
    Of the bills of birds, Ov. M. 14, 502.—
    c.
    The horny skin covering the eye, Plin. 11, 37, 55, § 148.—
    d.
    A horny excrescence on the head, a wart, Hor. S. 1, 5, 58.— Far more freq.,
    2.
    That which is similar to a horn in form, a projecting extremity, the point or end of any object.
    a.
    The tooth or tusk of an elephant, ivory, Varr. L. L. 7, § 39 Müll.; Plin. 8, 3, 4, § 7; 18, 1, 1, § 2:

    cornu Indicum,

    Mart. 1, 73, 4.—
    b.
    The horns of the moon, Cic. Fragm. ap. Non. p. 122, 2; Verg. G. 1, 433; Ov. M. 1, 11; 2, 117 et saep.—
    c.
    The branches of a river, Ov. M. 9, 774.—Hence, the river-gods were represented with horns, Verg. G. 4, 371; Mart. 10, 7 et saep.; cf.: corniger, tauriformis, etc., and v. Lidd. and Scott under keras, V.—
    d.
    The arm of the shore forming a harbor, a tongue of land, Caes. ap. Cic. Att. 9, 14, 1; Ov. M. 5, 410; Plin. 4, 21, 35, § 113.—
    e.
    The extremity or end of the sailyards, Verg. A. 3, 549; 5, 832; Ov. M. 11, 476; Hor. Epod. 16, 59; Sil. 14. 389.—
    f.
    The cone of a helmet in which the crest was placed:

    cornua cristae,

    Verg. A. 12, 89:

    alterum cornu galeae,

    Liv. 27, 33, 2.—
    g.
    The end of the stick around which books were rolled, usually ornamented with ivory, Tib. 3, 1, 13; Ov. Tr. 1, 1, 8; Mart. 11, 107. —
    h.
    The side of a bow in the form of a horn, Ov. M. 1, 455; 5, 56; 2, 603.—
    i.
    The horn-shaped side of the cithara (perh. the sounding-board), Cic. N. D. 2, 59, 149 fin.
    k.
    The top or summit of a mountain:

    cornua Parnasi,

    Stat. Th. 5, 532; Curt. 3, 4, 4. —
    1.
    The point, end, extremity, wing of a place, Liv. 25, 3, 17; Tac. A. 1, 75; Plin. 34, 6, 12, § 26 al.—
    m.
    The wing of an army (very freq.), Caes. B. G. 1, 52 (three times); 2, 23; 2, 25; 7, 62 (twice); Liv. 9, 40, 3 sq(seven times).—
    * (β).
    Transf.:

    cornua disputationis tuae commovere,

    i. e. to drive back, Cic. Div. 2, 10, 26 (v. the passage in connection).—
    n.
    The feeler or claw of an insect, Plin. 9, 30, 50, § 95; 9, 31, 51, § 99 al. —
    o.
    The stiff hair of the Germans:

    quis stupuit Germani lumina, flavam Caesariem et madido torquentem cornua cirro?

    Juv. 13, 165.—
    3.
    Of objects made of horn.
    a.
    A bow, Verg. E. 10, 59; Ov. M. 5, 383; Sil. 2, 109 al.—
    b.
    A bugle-horn, a horn, trumpet (cornua, quod ea, quae nunc sunt ex aere, tunc fiebant bubulo e cornu, Varr. L. L. 5, § 117 Müll.), Lucil. ap. Non. p. 265, 5; Lucr. 2, 620; Verg. A. 7, 615; Ov. M. 1, 98; 3, 533; Hor. C. 1, 18, 14; 2, 1, 17; Juv. 2, 90; 6, 315.—Connected with tubae, Cic. Sull. 5, 17; Tac. A. 1, 68; 2, 81, cf. Dict. of Antiq., s. v. cornu.—In a sarcastic double sense with a.: dum tendit citharam noster, dum cornua Parthus, Poët. ap. Suet. Ner. 39 (v. the passage in connection).—
    c.
    The sides of the lyre, originally consisting of two horns, giving resonance to the strings, Cic. N. D. 2, 57, 144; 2, 59, 149.—
    d.
    A lantern, Plaut. Am. 1, 1, 185; cf. Lucr 2, 388; and Plin. 11, 16, 16, § 49.—
    e.
    An oil cruet, Hor S. 2, 2, 61.—
    f.
    A funnel, Verg. G. 3, 509; Col. 6, 2, 7 al.—
    II.
    Trop., as an emblem of power, courage, strength, might (the figure taken from bullocks. Also in Heb. a very freq. metaph.; cf. Gesen. Lex. s. v., p. 906, 6; poet.):

    ne in re secundā nunc mi obvortat cornua,

    Plaut. Ps. 4, 3, 5:

    venerunt capiti cornua sera meo,

    Ov. Am. 3, 11,:

    tunc pauper cornua sumit,

    gains strength, courage, id. A. A. 1, 239; cf.

    . tu (sc. amphora) addis cornua pauperi, etc.,

    Hor. C. 3, 21, 18.—Hence Bacchus, as a giver of courage, is represented with horns, Tib. 2, 1, 3; Hor. C. 2, 19, 30; v. Bacchus, I.; cf. of a river-god, I. B. 2. c. supra.

    Lewis & Short latin dictionary > Cornucopia

См. также в других словарях:

  • connected with the company — The scope of this phrase differs according to the legal context and the definition which applies. Broadly it covers directors, their family members, trusts, companies controlled by individuals and similar entities. Easyform Glossary of Law Terms …   Law dictionary

  • connected with — index comparative Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • become connected with — index join (associate oneself with) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • be connected with — index appertain, apply (pertain), attend (accompany) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • not connected with — index immaterial Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • transactions connected with same subject of action — A phrase applicable to a given state of facts wherefrom the plaintiff seeks different kinds of relief, but all of which kinds of relief spring from the same state of facts, and therefore are connected with the same subject of action. 1 Am J2d… …   Ballentine's law dictionary

  • connected person — The scope of this phrase differs according to the legal context and the statutory definition which applies. Broadly it covers family members trusts, companies controlled by individuals and similar entities. Easyform Glossary of Law Terms. UK law… …   Law dictionary

  • connected company — A company is connected with another company if either the same person has control of both companies (or that person and a person connected with him together have control of both companies), or if a group of two or more persons has control of each …   Law dictionary

  • connected — adjective 1 if two things are connected, they are joined together: The two continents were once connected. (+ to): The wire is connected to an electrode. 2 if two facts, events, etc are connected, they affect each other or are related to each… …   Longman dictionary of contemporary English

  • connected — con|nect|ed [kəˈnektıd] adj ▬▬▬▬▬▬▬ 1¦(joined)¦ 2¦(relationship)¦ 3 well connected ▬▬▬▬▬▬▬ 1.) ¦(JOINED)¦ to be joined to something else or joined to a large system or network connected to ▪ The light is connected to a timer. ▪ a computer… …   Dictionary of contemporary English

  • connected — con|nect|ed [ kə nektəd ] adjective * 1. ) joined to each other or to something else: connected underground tunnels The dishwasher isn t connected yet. 2. ) things such as ideas, events, or facts that are connected are related to each other: Were …   Usage of the words and phrases in modern English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»