Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

Со всех языков на:
Латинский
С латинского на:
Все языки
Английский
Немецкий
Русский

tempus+agendi+c

Толкование Перевод

21 agō

agō ēgī, āctus (old inf pass. agier), ere [1 AG-], to put in motion, move, lead, drive, tend, conduct: bos Romam acta, L.: capellas, V.: pecus visere montīs, H.: ante se Thyum, N.: in exsilium, L.: Iris nubibus acta, borne on, V.: alqm in crucem, to crucify: Illum aget Fama, will carry, H.: quo hinc te agis? whither are you going? T.: se primus agebat, strode in front, V.: capellas potum, V.—Prov.: agas asellum, i. e. if you can't afford an ox, drive an ass. — Pass., to go, march: quo multitudo agebatur, L.: citius agi vellet agmen, march on quicker, L.: raptim agmine acto, L.— Esp., to drive away, carry off, steal, rob, plunder: pecoris praedas, S.; freq. with ferre, to rob, plunder: ferre agere plebem plebisque res, L.: res sociorum ferri agique vidit, L.—To chase, pursue, hunt: apros, V.: cervum, V. — Fig.: dum haec crimina agam ostiatim, track out from house to house: ceteros ruerem, agerem, T.: palantīs Troas, V.—To move, press, push forward, advance, bring up: multa undique portari atque agi, Cs.: vineis ad oppidum actis, pushed forward, Cs.: moles, Cu.: cloaca maxima sub terram agenda, to be carried under ground, L.: cuniculos ad aerarium, drive: per glaebas radicibus actis, O.: pluma in cutem radices egerit, struck deep root, O.: vera gloria radices agit: tellus Fissa agit rimas, opens in fissures, O.: in litus navīs, beached, L.: navem, to steer, H.: currūs, to drive, O.: per agmen limitem ferro, V.: vias, make way, V.: (sol) amicum Tempus agens, bringing the welcome hour (of sunset), H.—To throw out, stir up: spumas ore, V.: spumas in ore: se laetus ad auras Palmes agit, shoots up into the air, V.—Animam agere, to expire: nam et agere animam et efflare dicimus; cf. et gestum et animam ageres, i. e. exert yourself in gesturing and risk your life. — Fig., to lead, direct, guide: (poëmata), animum auditoris, H.— To move, impel, excite, urge, prompt, induce, rouse, drive: quae te Mens agit in facinus? O.: ad illa te, H.: eum praecipitem: viros spe praedae diversos agit, leads astray, S.: bonitas, quae nullis casibus agitur, N.: quemcunque inscitia veri Caecum agit, blinds, H.: quibus actus fatis, V.: seu te discus agit, occupies, H.: nos exquirere terras, V.: desertas quaerere terras agimur, V. — To pursue for harm, persecute, disturb, vex, attack, assail: reginam stimulis, V.: agentia verba Lycamben, H.: diris agam vos, H.: quam deus ultor agebat, O.—To pursue, carry on, think, reflect, deliberate, treat, represent, exhibit, exercise, practise, act, perform, deliver, pronounce: nihil, to be idle: omnia per nos, in person: agendi tempus, a time for action: industria in agendo: apud primos agebat, fought in the van, S.: quae continua bella agimus, are busy with, L.: (pes) natus rebus agendis, the metre appropriate to dramatic action, H.: Quid nunc agimus? what shall we do now? T.: quid agam, habeo, i. e. I know what to do, T.: quid agitur? how are you? T.: quid agis, dulcissime rerum? i. e. how are you? H.: vereor, quid agat Ino, what is to become of: quid agis? what do you mean? nihil agis, it is of no use, T.: nihil agis, dolor, quamvis, etc.: cupis abire, sed nihil agis, usque tenebo, you cannot succeed, H.: ubi blanditiis agitur nihil, O.—Esp., hoc or id agere, to give attention to, mind, heed: hocine agis, an non? are you attending? T.: id quod et agunt et moliuntur, their purpose and aim: qui id egerunt, ut gentem conlocarent, etc., aimed at this: sin autem id actum est, ut, etc., if it was their aim: summā vi agendum esse, ut, etc., L.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, it was planned, N.: Hoc age, ne, etc., take care, H.: alias res agis, you are not listening, T.: aliud agens ac nihil eius modi cogitans, bent on other plans: animadverti eum alias res agere, paid no attention: vides, quam alias res agamus, are otherwise occupied: populum aliud nunc agere, i. e. are indifferent.—To perform, do, transact: ne quid negligenter: suum negotium, attend to his own business: neque satis constabat, quid agerent, what they were at, Cs.: agentibus divina humanaque consulibus, busy with auspices and affairs, L.: per litteras agere, quae cogitas, carry on, N.: (bellum) cum feminis, Cu.: conventum, to hold an assize: ad conventūs agendos, to preside at, Cs.: census actus eo anno, taken, L.— Of public transactions, to manage, transact, do, discuss, speak, deliberate: quae (res) inter eos agi coeptae, negotiations begun, Cs.: de condicionibus pacis, treat, L.: quorum de poenā agebatur, L.— Hence, agere cum populo, of magistrates, to address the people on a law or measure (cf. agere ad populum, to propose, bring before the people): cum populo de re p.—Of a speaker or writer, to treat, discuss, narrate: id quod agas, your subject: bella per quartum iam volumen, L.: haec dum agit, during this speech, H.—In law, to plead, prosecute, advocate: lege agito, go to law, T.: causam apud iudices: aliter causam agi, to be argued on other grounds: cum de bonis et de caede agatur, in a cause relating to, etc.: tamquam ex syngraphā agere cum populo, to litigate: ex sponso egit: agere lege in hereditatem, sue for: crimen, to press an accusation: partis lenitatis et misericordiae, to plead the cause of mercy: ii per quos agitur, the counsel: causas, i. e. to practise law: me agente, while I am counsel: ii apud quos agitur, the judges; hence, of a judge: rem agere, to hear: reos, to prosecute, L.: alqm furti, to accuse of theft. —Pass., to be in suit, be in question, be at stake: non capitis eius res agitur, sed pecuniae, T.: aguntur iniuriae sociorum, agitur vis legum.—To represent, act, perform, of an orator: cum dignitate.—Of an actor: fabulam, T.: partīs, to assume a part, T.: Ballionem, the character of: gestum agere in scena, appear as actors: canticum, L. — Fig.: lenem mitemque senatorem, act the part of, L.: noluit hodie agere Roscius: cum egerunt, when they have finished acting: triumphum, to triumph, O.: de classe populi R. triumphum, over, etc.: ex Volscis et ex Etruriā, over, etc., L.: noctu vigilias, keep watch: alta silentia, to be buried in silence, O.: arbitria victoriae, to exercise a conqueror's prerogative, Cu.: paenitentiam, to repent, Cu.: oblivia, to forget, O.: gratias (poet. grates) agere, to give thanks, thank: maximas tibi gratias: alcui gratias quod fecisset, etc., Cs.: grates parenti, O. — Of time, to spend, pass, use, live through: cum dis aevom: securum aevom, H.: dies festos, celebrate: ruri vitam, L.: otia, V.: quartum annum ago et octogesimum, in my eightyfourth year: ver magnus agebat orbis, was experiencing, V.— Pass: mensis agitur hic septimus, postquam, etc., going on seven months since, T.: bene acta vita, well spent: tunc principium anni agebatur, L.: melior pars acta (est) diei, is past, V. — Absol, to live, pass time, be: civitas laeta agere, rejoiced, S.—Meton., to treat, deal, confer, talk with: quae (patria) tecum sic agit, pleads: haec inter se dubiis de rebus, V.: Callias quidam egit cum Cimone, ut, etc., tried to persuade C., N.: agere varie, rogando alternis suadendoque coepit, L.—With bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with, treat or use well or ill: praeclare cum eis: facile est bene agere cum eis.— Pass impers., to go well or ill with one, be well or badly off: intelleget secum esse actum pessime: in quibus praeclare agitur, si, etc., who are well off, if, etc.—Poet.: Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, will be treated, V.— Pass, to be at stake, be at hazard, be concerned, be in peril: quasi mea res minor agatur quam tua, T.: in quibus eorum caput agatur: ibi rem frumentariam agi cernentes, L.: si sua res ageretur, if his interests were involved: agitur pars tertia mundi, is at risk, O.: non agitur de vectigalibus, S.—Praegn., to finish, complete, only pass: actā re ad fidem pronius est, after it is done, L.: iucundi acti labores, past: ad impediendam rem actam, an accomplished fact, L.— Prov.: actum, aiunt, ne agas, i. e. don't waste your efforts, T.: acta agimus: Actum est, it is all over, all is lost, T.: iam de Servio actum rati, L.: acta haec res est, is lost, T.: tantā mobilitate sese Numidae agunt, behave, S.: ferocius agunt equites, L.: quod nullo studio agebant, because they were careless, Cs.: cum simulatione agi timoris iubet, Cs.—Imper. as interj, come now, well, up: age, da veniam filio, T.: en age, rumpe moras, V.: agite dum, L.: age porro, tu, cur, etc.? age vero, considerate, etc.: age, age, iam ducat: dabo, good, T.: age, sit ita factum.
* * *

agere, egi, actus V

drive, urge, conduct; spend (time w/cum); thank (w/gratias); deliver (speech)

Latin-English dictionary > agō
22 capio

1.
căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:
capsimus,
Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
I.
Lit.
A.
In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:
sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,
Plaut. Aul. 1, 1, 9:
cape hoc flabellum,
Ter. Eun. 3, 5, 47:
cepit manibus tympanum,
Cat. 6, 3, 8:
tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,
Verg. A. 2, 717:
cape saxa manu, cape robora, pastor,
id. G. 3, 420:
flammeum,
Cat. 61, 8:
acria pocula,
Hor. S. 2, 6, 69:
lora,
Prop. 3 (4), 9, 57:
baculum,
Ov. M. 2, 789:
colum cum calathis,
id. ib. 12, 475:
florem ternis digitis,
Plin. 24, 10, 48, § 81:
pignera,
Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:
ut is in cavea pignus capiatur togae,
Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:
rem pignori,
Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:
scutum laeva,
Plin. 33, 1, 4, § 13:
capias tu illius vestem,
Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;
and of particular weapons: ensem,
Ov. M. 13, 435:
tela,
id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:
quicum una cibum Capere soleo,
Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:
lauti cibum capiunt,
Tac. G. 22.—
B.
In partic.
1.
Of living objects.
a.
To take into possession, take captive, seize, make prisoner.
(α).
Of persons:
oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,
Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):
quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,
Cic. Cat. 3, 7, 16:
ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,
Caes. B. G. 1, 26:
reges capiuntur,
Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:
capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,
Liv. 22, 49, 18:
quos Byzantii ceperat,
Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:
captos ostendere civibus hostes,
Hor. Ep. 1, 17, 33:
captus Tarento Livius,
Cic. Brut. 18, 72:
servus ex hoste captus,
Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:
in captos clementia uti,
Nep. Alcib. 5, 7:
inludere capto,
Verg. A. 2, 64:
quae sit fiducia capto,
id. ib. 2, 75:
ex captorum numero,
Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:
dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,
Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
(β).
Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:
si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,
id. L. L. 8, § 61 Mull.:
hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,
Ov. A. A. 1, 763:
neque quicquam captum'st piscium,
Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:
nisi quid concharum capsimus,
id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
cervum,
Phaedr. 1, 5, 5; cf.:
hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,
Verg. G. 4, 396.—
b.
To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:
quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,
Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:
quamvis voluptate capiatur,
id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:
quem quidem adeo sua cepit humanitate,
Nep. Alcib. 9, 3:
secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,
id. Att. 4, 1:
nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,
Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;
erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,
Hor. A. P. 362:
hunc capit argenti splendor,
id. S. 1, 4, 28:
te conjux aliena capit,
id. ib. 2, 7, 46:
Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Prop. 1, 1, 1:
carmine formosae, pretio capiuntur avarae,
Tib. 3, 1, 7:
munditiis capimur,
Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;
14, 373: amore captivae victor captus,
Liv. 30, 12, 18:
dulcedine vocis,
Ov. M. 1, 709; 11, 170:
voce nova,
id. ib. 1, 678:
temperie aquarum,
id. ib. 4, 344:
(bos) herba captus viridi,
Verg. E. 6, 59:
amoenitate loci,
Tac. A. 18, 52:
auro,
Hor. C. 2, 18, 36:
neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,
Cic. Fam. 11, 28, 2:
splendore hominis,
id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;
nam id concupisti quod numquam videras,
id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
c.
To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:
sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,
Cic. Ac. 2, 20, 66:
injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?
Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:
eodem captus errore quo nos,
involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:
ne quo errore milites caperentur,
Liv. 8, 6, 16:
capere ante dolis Reginam,
Verg. A. 1, 673:
captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),
id. ib. 2, 196:
ubi me eisdem dolis non quit capere,
Sall. J. 14, 11:
adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,
id. C. 14, 5:
capi alicujus dolo,
Nep. Dat. 10, 1:
dolum ad capiendos eos conparant,
Liv. 23, 35, 2:
quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,
Ov. M. 7, 301.—
d.
To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):
tu si me impudicitiae captas, non potes capere,
Plaut. Am. 2, 2, 189:
tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),
Cic. Mur. 9, 22:
callidus et in capiendo adversario versutus (orator),
id. Brut. 48, 178.—
e.
To deprive one of his powers or faculties, to harm.
(α).
Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):
mancus et membris omnibus captus ac debilis,
Cic. Rab. Perd. 7, 21:
ipse Hannibal... altero oculo capitur,
loses an eye, Liv. 22, 2, 11:
captus omnibus membris,
id. 2, 36, 8:
capti auribus et oculis metu omnes torpere,
id. 21, 58, 5:
oculis membrisque captus,
Plin. 33, 4, 24, § 83:
congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,
Cic. Tusc. 5, 40, 117:
si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,
id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:
habuit filium captum altero oculo,
Suet. Vit. 6:
censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,
Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:
lumine,
Ov. F. 6, 204:
princeps pedibus captus,
Liv. 43, 7, 5; cf.:
captum leto posuit caput,
Verg. A. 11, 830;
and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,
id. G. 1, 183.—
(β).
Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:
labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,
Cic. Off. 1, 27, 94:
vino aut somno oppressi aut mente capti,
id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;
rarely mentibu' capti,
Lucr. 4, 1022; so,
animo,
Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:
captus animi,
Tac. H. 3, 73.— Absol.:
virgines captae furore,
Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:
viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,
Liv. 39, 13, 12:
captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,
id. 8, 18, 11; cf.:
capti et stupentes animi,
id. 6, 36, 8.—
f.
To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:
de istac sum judex captus,
Plaut. Merc. 4, 3, 33:
Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,
Liv. 3, 71, 2:
me cepere arbitrum,
Ter. Heaut. 3, 1, 91:
te mihi patronam capio, Thais,
id. Eun. 5, 2, 48:
quom illum generum cepimus,
id. Hec. 4, 1, 22; cf.:
non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,
make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:
si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,
id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:
plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,
Gell. 1, 12, 15:
jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,
Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:
religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,
Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:
C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,
Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
2.
Of places.
a.
To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:
loca capere, castra munire,
Caes. B. G. 3, 23:
castris locum capere,
Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:
locum capere castris,
Quint. 12, 2, 5:
ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,
Cic. de Or. 2, 72, 294:
ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,
Nep. Ages. 6, 2:
nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,
Liv. 34, 14, 1:
neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,
id. 35, 14, 9:
erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,
id. 35, 28, 1:
locum cepere paulo quam alii editiorem,
Sall. J. 58, 3:
duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,
Dict. Cret. 2, 46; so,
of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,
Liv. 7, 26, 5:
quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,
Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:
tumulum suis cepit,
Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;
for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,
Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:
Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,
Liv. 1, 6, 4;
for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,
id. 9, 43, 20:
Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,
Verg. A. 6, 753; 12, 562:
ante locum capies oculis ( = eliges),
Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
b.
To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:
invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,
Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:
MACELLAM OPPVGNANDO,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
CORSICAM,
Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):
ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,
Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:
Troja capta,
Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:
urbem opulentissimam,
id. 5, 20, 1:
ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72:
castra hostium,
Nep. Dat. 6, 7:
concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,
Liv. 42, 63, 6:
plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,
id. 28, 39, 10:
sedem belli,
Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:
oppressa captaque re publica,
Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
c.
To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):
insulam capere non potuerant,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,
id. ib. 4, 36:
accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,
id. ib. 5, 23:
nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,
id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:
qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,
Cic. Sest. 46, 99.—
3.
Of things of value, property, money, etc.
a.
In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:
AVRVM, ARGENTVM,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
de praedonibus praedam capere,
Plaut. Truc. 1, 2, 14:
agros de hostibus,
Cic. Dom. 49, 128:
ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,
Liv. 4, 48, 2:
quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,
Nep. Con. 4, 4:
classem,
id. Cim. 2, 2:
magnas praedas,
id. Dat. 10, 2:
ex hostibus pecuniam,
Liv. 5, 20, 5; cf.:
e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,
id. Verr. 2, 4, 58, § 149:
signum pulcherrimum Carthagine captum,
id. ib. 2, 4, 38, §
82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,
Ter. Eun. 1, 1, 35:
cape cedo,
id. Phorm. 5, 8, 57:
ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,
Cic. Fin. 5, 25, 74:
majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,
id. Agr. 2, 29, 81:
te duce ut insigni capiam cum laude coronam,
Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:
paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,
Nep. Epam. 3, 4:
ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,
id. Att. 7, 2:
quoniam formam hujus cepi in me et statum,
assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:
quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,
Caes. B. G. 1, 13:
regnum Tiberinus ab illis Cepit,
succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
b.
In particular connections.
(α).
With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:
his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:
HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,
id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:
quicquid ab horum quopiam captum est,
id. ib. §
27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,
id. ib. 2, 3, 40, §
91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?
id. ib. 2, 3, 94, §
218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?
id. ib. 2, 3, 30, §
71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,
id. Leg. 3, 20, 46:
ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,
id. Fin. 2, 16, 54:
quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,
id. Clu. 42, 120:
nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,
id. Pis. 16, 38:
si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,
id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:
ab regibus Illyriorum,
Liv. 42, 45, 8:
saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,
Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
(β).
Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:
si ex hereditate nihil ceperit,
Cic. Off, 3, 24, 93:
qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:
abdicatus ne quid de bonis patris capiat,
Quint. 3, 6, 96:
aut non justum testamentum est, aut capere non potes,
id. 5, 14, 16:
si capiendi Jus nullum uxori,
Juv. 1, 55:
qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,
Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:
qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,
ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
(γ).
Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:
capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,
Cic. Par. 6, 3, 49:
stipendium jure belli,
Caes. B. G. 1, 28:
quinquagena talenta vectigalis ex castro,
Nep. Alcib. 9, 4:
vectigal ex agro eorum capimus,
Liv. 28, 39, 13:
quadragena annua ex schola,
Suet. Gram. 23:
si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,
Cato, R. R. 4, 2.—
C.
Trop.
1.
Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):
metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,
Ter. Eun. 3, 1, 59:
honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,
Cic. Sen. 18, 62:
ex iis etiam fructum capio laboris mei,
id. Div. 2, 5:
ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,
id. Fam. 10, 5, 1:
multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,
id. Att. 1, 4, 2:
fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,
id. Pis. 14, 31:
aliquem fructum dulcedinis almae,
Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:
quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
Ter. Eun. 3, 5, 25:
utilitates ex amicitia maximas,
Cic. Lael. 9, 32:
usuram alicujus corporis,
Plaut. Am. prol. 108.—
2.
Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:
gestum atque voltum novom,
Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:
figuras Datque capitque novas,
id. ib. 15, 309:
formam capit quam lilia,
id. ib. 10, 212; cf.:
duritiam ab aere,
id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:
radicem capere,
to take root, Cato, R. R. 51:
cum pali defixi radices cepissent,
Plin. 17, 17, 27, § 123:
siliculam capere,
Varr. R. R. 1, 23, 3:
maturitatem capere,
Col. 4, 23, 1:
radix libere capit viris,
Plin. 17, 21, 35, § 161:
vires cepisse nocendi,
Ov. M. 7, 417:
(telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,
Plin. 13, 1, 2, § 13.—
3.
Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:
cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,
Plaut. Trin. 3, 2, 24:
qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,
Cic. Verr. 1, 17, 52:
aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,
id. Phil. 3, 11, 29:
consuetudinem exercitationemque,
id. Off. 1, 18, 59:
misericordiam,
id. Quint. 31, 97:
quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,
Ov. A. A. 2, 346:
disciplinam principum,
Plin. Pan. 46. —With dat.:
quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,
Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
4.
Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:
nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,
Plaut. Bacch. 3, 3, 34:
o Geta, provinciam Cepisti duram,
Ter. Phorm. 1, 2, 23:
in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,
took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:
consulatum,
id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:
honores,
Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:
imperium,
id. Claud. 10:
magistratum,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:
magistratus,
Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:
capiatque aliquis moderamina (navis),
Ov. M. 3, 644:
rerum moderamen,
id. ib. 6, 677:
pontificatum maximum,
Suet. Vit. 11:
rem publicam,
Sall. C. 5, 6:
neve cui patrum capere eum magistratum liceret,
Liv. 2, 33, 1:
ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,
id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:
patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,
Liv. 7, 1, 2.—
5.
In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:
augurium ex arce,
Liv. 10, 7, 10:
augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,
Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:
omen,
Cic. Div. 1, 46, 104:
in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,
Liv. 9, 4, 1:
rursus impetu capto enituntur,
id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:
a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,
Cic. Leg. 1, 3, 8:
experimentum eorum inversa manu capitur,
Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):
nec vestra capit discordia finem,
Verg. A. 10, 106:
fugam,
to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:
ad impetum capiundum modicum erat spatium,
Liv. 10, 5, 6; cf.:
expeditionis Germanicae impetum cepit,
suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:
ea pars artis, ex qua capere initium solent,
Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:
eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,
Caes. B. G. 1, 1:
a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,
Cic. Leg. 2, 3, 7.—
6.
Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:
si occassionem capsit,
Plaut. Ps. 4, 3, 6:
si lubitum fuerit, causam ceperit,
Ter. And. 1, 3, 8:
quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,
Ter. Phorm. 5, 4, 9:
si satis commode tempus ad te cepit adeundi,
Cic. Fam. 11, 16, 1.—
7.
Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:
quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,
Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:
cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,
Caes. B. G. 7, 35:
hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,
Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:
conjecturam capere,
Cic. Div. 1, 57, 130:
nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,
Plaut. Merc. 2, 3, 12:
capti consili memorem mones,
id. Stich 4, 1, 72:
quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,
Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:
temerarium consilium,
Liv. 25, 34, 7:
tale capit consilium,
Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:
confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,
Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:
subito consilium cepi, ut exirem,
Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):
legionis opprimendae consilium capere,
Caes. B. G. 3, 2:
obprimundae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4.—With sibi:
si id non fecisset, sibi consilium facturos,
Caes. B. C. 2, 20:
ut ego rationem oculis capio,
Plaut. Ps. 2, 2, 2:
cepi rationem ut, etc.,
Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
8.
Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:
ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,
Cic. Phil. 11, 2, 5:
quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,
Cic. Lael. 10, 33:
praesagia a sole,
Plin. 18, 35, 78, § 341:
illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?
Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
9.
Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:
tantum laborem capere ob talem filium?
Ter. And. 5, 2, 29:
omnes mihi labores fuere quos cepi leves,
id. Heaut. 2, 4, 19:
laborem inanem ipsus capit,
id. Hec. 3, 2, 9:
ex eo nunc misera quem capit Laborem!
id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;
hic potitur gaudia,
id. Ad. 5, 4, 22:
satietatem dum capiet pater Illius quam amat,
Plaut. Am. 1, 2, 10:
plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,
id. ib. 2, 2, 9:
cum illa quacum volt voluptatem capit,
id. ib. prol. 114:
angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,
Cic. Lael. 13, 48:
quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,
id. Off. 2, 9, 32:
laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,
id. Fin. 2, 30, 96:
lenire desiderium quod capiebat e filio,
id. Sen. 15, 54:
opinione omnium majorem animo cepi dolorem,
id. Brut. 1, 1:
itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,
id. ib. 40, 147:
ex civibus victis gaudium meritum capiam,
Liv. 27, 40, 9:
ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,
id. 5, 20, 2:
ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,
id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):
laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,
id. ib. 14, 14, 4:
ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,
lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:
maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:
et in futurum etiam metum ceperunt,
Liv. 33, 27, 10:
voluptatem animi,
Cic. Planc. 1, 1:
malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),
id. Tusc. 4, 31, 66:
quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,
Ov. P. 4, 9, 37.—
10.
Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):
edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,
Ter. Hec. 1, 2, 14:
numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,
id. ib. 4, 2, 4:
sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,
id. Eun. 3, 1, 14:
nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,
Cic. Phil. 3, 4, 9:
te cepisse odium regni videbatur,
id. ib. 2, 36, 91:
Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,
Liv. 1, 6, 3:
cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,
id. 40, 21, 2:
etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,
id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:
qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?
Liv. 27, 13, 2:
oblivio deorum capiat pectora vestra,
id. 38, 46, 12:
tantane te cepere oblivia nostri?
Ov. Tr. 1, 8, 11:
ut animum ejus cura sacrorum cepit,
Liv. 27, 8, 6:
hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,
id. 44, 12, 1:
tanta meae si te ceperunt taedia laudis,
Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;
I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,
Verg. A. 2, 384:
infelix, quae tanta animum dementia cepit!
id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:
cum subita incautum dementia cepit amantem,
id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;
I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,
Liv. 1, 57, 10:
ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,
id. 25, 22, 1:
tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,
id. 23, 20, 7:
senatum metus cepit,
id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):
quantus timor socios populi Romani cepisset,
Liv. 43, 11, 9.—
11.
Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:
calamitatem,
Cic. Div. 1, 16, 29:
detrimenti aliquid in aliqua re,
Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;
videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,
Cic. Cat. 1, 2, 4:
Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,
Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:
quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,
Sall. C. 29, 2 sq.
II.
To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
A.
Lit.
1.
In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:
parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),
Lucr. 6, 1030:
jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
Ov. M. 1, 344; cf.:
terra feras cepit, volucres agitabilis aer,
id. ib. 1, 75:
dum tenues capiat suus alveus undas,
id. ib. 8, 558:
cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,
id. ib. 5, 324.—
2.
Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:
di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,
Ter. Heaut. 2, 3, 13:
qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,
Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;
volat vapor ater ad auras,
Verg. A. 7, 466:
non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46:
non capit se mare,
Sen. Agam. 487:
neque enim capiebant funera portae,
Ov. M. 7, 607:
officium populi vix capiente domo,
id. P. 4, 4, 42:
si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,
Curt. 7, 8, 12:
ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,
Just. 2, 10, 19.—
B.
Trop.
1.
To swallow up, ingulf, take in (rare):
tot domus locupletissimas istius domus una capiet?
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
2.
To contain, hold, be large or strong enough for, bear.
a.
Affirmatively (rare):
quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,
Curt. 9, 3, 7:
si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,
Quint. 2, 4, 17:
dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,
Dig. 40, 12, 15.—
b.
With negatives:
non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),
Cic. Pis. 11, 24:
leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,
Lucr. 3, 298:
nec capiunt inclusas pectora flammas,
Ov. M. 6, 466:
vix spes ipse suas animo capit,
id. ib. 11, 118:
ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,
id. ib. 6, 610; cf.:
sic quoque concupiscis quae non capis,
Curt. 7, 8, 13:
majora quam capit spirat,
id. 6, 9, 11:
ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,
id. 3, 12, 20:
infirma aetas majora non capiet,
Quint. 1, 11, 13.—
3.
Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):
rimam fissuramque non capit sponte cedrus,
Plin. 16, 40, 78, § 212:
molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,
id. 16, 16, 27, § 68:
res non capit restitutionem, cum statum mutat,
Dig. 4, 4, 19.—
4.
With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):
nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),
Prud. Apoth. 154:
crimina, quae non capiunt indulgeri,
Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
5.
Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):
sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,
Quint. 11, 1, 45:
nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,
id. 2, 6, 2:
quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,
Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:
senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,
Liv. 9, 17, 14:
somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,
id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
2.
căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
I.
A taking:
dominii,
Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
II.
= usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

Lewis & Short latin dictionary > capio
23 Capta

1.
căpĭo, cepi, captum (old fut. perf. capso, Plaut. Bacch. 4, 4, 61: capsit, Enn. ap. Non. p. 66, 27, or Ann. v. 324 Vahl.; Plaut. Ps. 4, 3, 6; Att. ap. Non. p. 483, 12, or Trag. Rel. v. 454 Rib.; Paul. ex. Fest. p. 57 Mull.:
capsimus,
Plaut. Rud. 2, 1, 15: capsis, acc. to Cic. Or. 45, 154, = cape si vis, but this is an error; cf. Quint. 1, 5, 66; old perf. cepet, Col. Rostr. 5; v. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 170), 3, v. a. [cf. kôpê, handle; Lat. capulum; Engl. haft; Germ. Heft; Sanscr. root hri-, take; cf. Gr. cheir, Engl. and Germ. hand, and Goth. hinthan, seize].
I.
Lit.
A.
In gen., to take in hand, take hold of, lay hold of, take, seize, grasp (cf.:
sumo, prehendo): si hodie hercule fustem cepero aut stimulum in manum,
Plaut. Aul. 1, 1, 9:
cape hoc flabellum,
Ter. Eun. 3, 5, 47:
cepit manibus tympanum,
Cat. 6, 3, 8:
tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penatis,
Verg. A. 2, 717:
cape saxa manu, cape robora, pastor,
id. G. 3, 420:
flammeum,
Cat. 61, 8:
acria pocula,
Hor. S. 2, 6, 69:
lora,
Prop. 3 (4), 9, 57:
baculum,
Ov. M. 2, 789:
colum cum calathis,
id. ib. 12, 475:
florem ternis digitis,
Plin. 24, 10, 48, § 81:
pignera,
Liv. 3, 38, 12; Dig. 48, 13, 9, § 6; Gai Inst. 4, 29:
ut is in cavea pignus capiatur togae,
Plaut. Am. prol. 68: rem manu, Gai Inst. 1, 121:
rem pignori,
Dig. 42, 1, 15, § 7; cf. ib. 42, 1, 15, § 4:
scutum laeva,
Plin. 33, 1, 4, § 13:
capias tu illius vestem,
Ter. Eun. 2, 3, 79: cape vorsoriam, seize the sheet, i. e. take a tack, turn about, Plaut. Trin. 4, 3, 19.—Very freq. of arms (cf. sumo); so in gen.: arma, to take up arms, i. e. engage in war or battle, Cic. Rab. Perd. 7, 20 sq.; 9, 27; 11, 31; id. Planc. 36, 88; id. Phil. 4, 3, 7; Caes. B.G. 5, 26; 7, 4; Sall. C. 27, 4; 30, 1; 33, 2; 52, 27; id. J. 38, 5; 102, 12; Ov. M. 3, 115 sq.; 12, 91; 13, 221;
and of particular weapons: ensem,
Ov. M. 13, 435:
tela,
id. ib. 3, 307; 5, 366 et saep.—Of food, to take, partake of:
quicum una cibum Capere soleo,
Plaut. Trin. 4, 2, 61; Ter. Eun. 2, 3, 77; Sall. J. 91, 2:
lauti cibum capiunt,
Tac. G. 22.—
B.
In partic.
1.
Of living objects.
a.
To take into possession, take captive, seize, make prisoner.
(α).
Of persons:
oppidum expugnavimus, et legiones Teleboarum vi pugnando cepimus,
Plaut. Am. 1, 1, 258: summus ibi capitur meddix, occiditur alter, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 123 Mull. (Ann. v. 296 Vahl.):
quoniam belli nefarios duces captos jam et comprehensos tenetis,
Cic. Cat. 3, 7, 16:
ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est,
Caes. B. G. 1, 26:
reges capiuntur,
Lucr. 4, 1013; Tac. A. 4, 33:
capta eo proelio tria milia peditum dicuntur,
Liv. 22, 49, 18:
quos Byzantii ceperat,
Nep. Paus. 2, 3; id. Alcib. 9, 2; id. Dat. 2, 5; Quint. 6, 3, 61:
captos ostendere civibus hostes,
Hor. Ep. 1, 17, 33:
captus Tarento Livius,
Cic. Brut. 18, 72:
servus ex hoste captus,
Quint. 5, 10, 67.—Hence, P. a. as subst.: captus, i, m., = captivus, a prisoner, captive:
in captos clementia uti,
Nep. Alcib. 5, 7:
inludere capto,
Verg. A. 2, 64:
quae sit fiducia capto,
id. ib. 2, 75:
ex captorum numero,
Liv. 28, 39, 10; Tac. A. 6, 1; 12, 37; 15, 1.—Also, capta, ae, f., a female captive:
dicam hanc esse captam ex Caria, Ditem ac nobilem,
Ter. Heaut. 3, 3, 47.—
(β).
Of animals, birds, fish, etc., to catch, hunt down, take: quid hic venatu non cepit? Varr. ap. Non. p. 253, 31:
si ab avibus capiundis auceps dicatur, debuisse ajunt ex piscibus capiundis, ut aucupem, sic piscicupem dici,
id. L. L. 8, § 61 Mull.:
hic jaculo pisces, illa capiuntur ab hamis,
Ov. A. A. 1, 763:
neque quicquam captum'st piscium,
Plaut. Rud. 2, 1, 12; cf.:
nisi quid concharum capsimus,
id. ib. v. 18; Cic. Off. 3, 14, 58; Plin. 33, 1, 6, § 27: acipenserem, Cic. ap. Macr. S. 2, 12:
cervum,
Phaedr. 1, 5, 5; cf.:
hic (Nereus) tibi prius vinclis capiendus,
Verg. G. 4, 396.—
b.
To win, captivate, charm, allure, enchain, enslave, fascinate; mostly with abl. of means: Ph. Amore ardeo. Pa. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas Minumo, Ter. Eun. 1, 1, 29:
quod insit in iis aliquid probi, quod capiat ignaros,
Cic. Off. 3, 3, 15: [p. 284] animum adulescentis... pellexit eis omnibus rebus, quibus illa aetas capi ac deleniri potest, id. Clu. 5, 13:
quamvis voluptate capiatur,
id. Off. 1, 30, 105; Quint. 5, 11, 19:
quem quidem adeo sua cepit humanitate,
Nep. Alcib. 9, 3:
secum habuit Pomponium, captus adulescentis et humanitate et doctrina,
id. Att. 4, 1:
nec bene promeritis capitur (deus), nec tangitur ira,
Lucr. 2, 651: ut pictura poesis;
erit quae si propius stes Te capiat magis, et quaedam si longius abstes,
Hor. A. P. 362:
hunc capit argenti splendor,
id. S. 1, 4, 28:
te conjux aliena capit,
id. ib. 2, 7, 46:
Cynthia prima suis miserum me cepit ocellis,
Prop. 1, 1, 1:
carmine formosae, pretio capiuntur avarae,
Tib. 3, 1, 7:
munditiis capimur,
Ov. A. A. 3, 133; id. M. 4, 170; 6, 465; 7, 802; 8, 124; 8, 435; 9, 511; 10, 529;
14, 373: amore captivae victor captus,
Liv. 30, 12, 18:
dulcedine vocis,
Ov. M. 1, 709; 11, 170:
voce nova,
id. ib. 1, 678:
temperie aquarum,
id. ib. 4, 344:
(bos) herba captus viridi,
Verg. E. 6, 59:
amoenitate loci,
Tac. A. 18, 52:
auro,
Hor. C. 2, 18, 36:
neque honoris neque pecuniae dulcedine sum captus,
Cic. Fam. 11, 28, 2:
splendore hominis,
id. Fin. 1, 13, 42: ne oculis quidem captis in hanc fraudem decidisti;
nam id concupisti quod numquam videras,
id. Verr. 2, 4, 45, § 102.—
c.
To cheat, seduce, deceive, mislead, betray, delude, catch:
sapientis hanc vim esse maximam, cavere ne capiatur, ne fallatur videre,
Cic. Ac. 2, 20, 66:
injurium autem'st ulcisci advorsarios? Aut qua via te captent eadem ipsos capi?
Ter. Hec. 1, 1, 16: uti ne propter te fidemque tuam captus fraudatusque sim, form. ap. Cic. Off. 3, 17, 70:
eodem captus errore quo nos,
involved in the same error, Cic. Phil. 12, 2, 6; id. ap. Non. p. 253, 25; cf.:
ne quo errore milites caperentur,
Liv. 8, 6, 16:
capere ante dolis Reginam,
Verg. A. 1, 673:
captique dolis lacrimisque coactis (Sinonis),
id. ib. 2, 196:
ubi me eisdem dolis non quit capere,
Sall. J. 14, 11:
adulescentium animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,
id. C. 14, 5:
capi alicujus dolo,
Nep. Dat. 10, 1:
dolum ad capiendos eos conparant,
Liv. 23, 35, 2:
quas callida Colchis (i.e. Medea) amicitiae mendacis imagine cepit,
Ov. M. 7, 301.—
d.
To defeat, convict, overcome in a suit or dispute (rare):
tu si me impudicitiae captas, non potes capere,
Plaut. Am. 2, 2, 189:
tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut castra capiantur (cf. B. 2. b. infra),
Cic. Mur. 9, 22:
callidus et in capiendo adversario versutus (orator),
id. Brut. 48, 178.—
e.
To deprive one of his powers or faculties, to harm.
(α).
Of the physical powers, to lame, mutilate, maim, impair or weaken in the limbs, senses, etc. (only pass. capi, and esp. in part. perf. captus):
mancus et membris omnibus captus ac debilis,
Cic. Rab. Perd. 7, 21:
ipse Hannibal... altero oculo capitur,
loses an eye, Liv. 22, 2, 11:
captus omnibus membris,
id. 2, 36, 8:
capti auribus et oculis metu omnes torpere,
id. 21, 58, 5:
oculis membrisque captus,
Plin. 33, 4, 24, § 83:
congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit,
Cic. Tusc. 5, 40, 117:
si captus oculis sit, ut Tiresias fuit,
id. Div. 2, 3, 9; Verg. G. 1, 183:
habuit filium captum altero oculo,
Suet. Vit. 6:
censorem Appium deum ira post aliquot annos luminibus captum,
Liv. 9, 29, 11; Val. Max. 1, 1, 17:
lumine,
Ov. F. 6, 204:
princeps pedibus captus,
Liv. 43, 7, 5; cf.:
captum leto posuit caput,
Verg. A. 11, 830;
and of the mole: aut oculis capti fodere cubilia talpae,
id. G. 1, 183.—
(β).
Of the mental powers, to deprive of sense or intellect; only in part. perf. captus, usu. agreeing with pers. subj., and with abl. mente, silly, insane, crazy, crazed, lunatic, mad:
labi, decipi tam dedecet quam delirare et mente esse captum,
Cic. Off. 1, 27, 94:
vino aut somno oppressi aut mente capti,
id. Ac. 2, 17, 53; Quint. 8, 3, 4;
rarely mentibu' capti,
Lucr. 4, 1022; so,
animo,
Sen. Herc. Fur. 107; very rarely with gen.:
captus animi,
Tac. H. 3, 73.— Absol.:
virgines captae furore,
Liv. 24, 26, 12.—Less freq. agreeing with mens or animus:
viros velut mente capta cum jactatione fanatica corporis vaticinari,
Liv. 39, 13, 12:
captis magis mentibus, quam consceleratis similis visa,
id. 8, 18, 11; cf.:
capti et stupentes animi,
id. 6, 36, 8.—
f.
To choose, select, elect, take, pick out, adopt, accept a person for a particular purpose or to sustain a particular office or relation:
de istac sum judex captus,
Plaut. Merc. 4, 3, 33:
Aricini atque Ardeates de ambiguo agro... judicem populum Romanum cepere,
Liv. 3, 71, 2:
me cepere arbitrum,
Ter. Heaut. 3, 1, 91:
te mihi patronam capio, Thais,
id. Eun. 5, 2, 48:
quom illum generum cepimus,
id. Hec. 4, 1, 22; cf.:
non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines,
make them enemies thereby, id. And. 4, 2, 12:
si quis magistrum cepit ad eam rem inprobum,
id. ib. 1, 2, 21.—So the formula of the Pontifex Maximus, in the consecration of a vestal virgin: sacerdotem Vestalem, quae sacra faciat... ita te, Amata, capio, Fab. Pict. ap. Gell. 1, 12, 14; cf.:
plerique autem capi virginem solam debere dici putant, sed flamines quoque Diales, item pontifices et augures capi dicebantur,
Gell. 1, 12, 15:
jam ne ea causa pontifex capiar?... ecquis me augurem capiat? Cat. ib. § 17: Amata inter capiendum a pontifice maximo appellatur, quoniam, quae prima capta est, hoc fuisse nomen traditum est, Gell. ib. § 19: rettulit Caesar capiendam virginem in locum Occiae,
Tac. A. 2, 86; 4, 16; 15, 22:
religio, quae in annos singulos Jovis sacerdotem sortito capi jubeat,
Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127:
C. Flaccus flamen captus a P. Licinio pontifice maximo erat,
Liv. 27, 8, 5 Weissenb. ad loc.—
2.
Of places.
a.
To occupy, choose, select, take possession of, enter into; mostly milit. t. t., to take up a position, select a place for a camp, etc.:
loca capere, castra munire,
Caes. B. G. 3, 23:
castris locum capere,
Liv. 9, 17, 15; Suet. Aug. 94 fin.:
locum capere castris,
Quint. 12, 2, 5:
ut non fugiendi hostis, sed capiendi loci causa cessisse videar,
Cic. de Or. 2, 72, 294:
ad Thebanos transfugere velle, et locum extra urbem editum capere,
Nep. Ages. 6, 2:
nocte media profectus, ut locum quem vellet, priusquam hostes sentirent, caperet,
Liv. 34, 14, 1:
neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse,
id. 35, 14, 9:
erat autem Philopoemen praecipuae in ducendo agmine locisque capiendis solertiae atque usus,
id. 35, 28, 1:
locum cepere paulo quam alii editiorem,
Sall. J. 58, 3:
duces, ut quisque locum ceperat, cedere singulos,
Dict. Cret. 2, 46; so,
of position on the battle-field: quod mons suberat, eo se recipere coeperunt. Capto monte, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
tenuit non solum ales captam semelsedem, sed, etc.,
Liv. 7, 26, 5:
quem quis in pugnando ceperat locum, eum amissa anima corpore tegebat,
Flor. 4, 1; Sall. C. 61, 2; rarely with dat. of pers.:
tumulum suis cepit,
Liv. 31, 41, 9, for a tomb: LOCVM SIBI MONVMENTO CEPIT. Inscr. Grut. 346, 6;
for taking the auspices' se (Gracchum) cum legeret libros, recordatum esse, vitio sibi tabernaculum captum fuisse,
Cic. N. D. 2, 4, 11; cf.:
Palatium Romulus, Remus Aventinum ad inaugurandum templa capiunt,
Liv. 1, 6, 4;
for refuge: omnes Samnitium copiae montes proximos fuga capiunt,
id. 9, 43, 20:
Anchises natum Conventus trahit in medios... Et tumulum capit,
Verg. A. 6, 753; 12, 562:
ante locum capies oculis ( = eliges),
Verg. G. 2, 230 Serv. ad loc.: nunc terras ordine longo Aut capere aut captas jam despectare videntur (cycni), to select places on which to light, or to be just settling down on places already selected, id. A. 1, 396 Forbig. ad loc.—
b.
To take by force, capture, storm, reduce, conquer, seize:
invadam extemplo in oppidum antiquom: Si id capso, etc.,
Plaut. Bacch. 4, 4, 61: oppidum vi, Cat. ap. Charis. 2, p. 191 P.:
MACELLAM OPPVGNANDO,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
CORSICAM,
Inscr. Orell. 551: oppida, Enn. ap. Prisc. 9, p. 868 P. (Ann. v. 487 Vahl.):
ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit,
Sall. J. 92, 3; Prop. 3, 4 (4, 3), 16:
Troja capta,
Liv. 1, 1, 1; Hor. S. 2, 3, 191: Coriolos. Liv. 3, 71, 7:
urbem opulentissimam,
id. 5, 20, 1:
ante oppidum Nolam fortissuma Samnitium castra cepit,
Cic. Div. 1, 33, 72:
castra hostium,
Nep. Dat. 6, 7:
concursu oppidanorum facto scalis vacua defensoribus moenia capi possent,
Liv. 42, 63, 6:
plurimas hostium vestrorum in Hispania urbes,
id. 28, 39, 10:
sedem belli,
Vell. 2, 74, 3; cf. Cic. Mur. 9, 22 (B. 1. d. supra).— Trop.:
oppressa captaque re publica,
Cic. Dom. 10, 26: qui, bello averso ab hostibus, patriam suam cepissent, Liv. 3, 50, 15.—
c.
To reach, attain, arrive at, betake one ' s self to (mostly by ships, etc.):
insulam capere non potuerant,
Caes. B. G. 4, 26 fin.:
onerariae duae eosdem quos reliqui portus capere non potuerunt,
id. ib. 4, 36:
accidit uti, ex iis (navibus) perpaucae locum caperent,
id. ib. 5, 23:
nostrae naves, cum ignorarent, quem locum reliquae cepissent,
id. B. C. 3, 28: praemiis magnis propositis, qui primus insulam cepisset, Auct. B. Alex. 17.— Trop.:
qui... tenere cursum possint et capere otii illum portum et dignitatis,
Cic. Sest. 46, 99.—
3.
Of things of value, property, money, etc.
a.
In gen., to take, seize, wrest, receive, obtain, acquire, get, etc.:
AVRVM, ARGENTVM,
Col. Rostr. Inscr. Orell. 549:
de praedonibus praedam capere,
Plaut. Truc. 1, 2, 14:
agros de hostibus,
Cic. Dom. 49, 128:
ut ager ex hostibus captus viritim divideretur,
Liv. 4, 48, 2:
quinqueremem una cum defensoribus remigibusque, Auct. B. Alex. 16, 7: naves,
Nep. Con. 4, 4:
classem,
id. Cim. 2, 2:
magnas praedas,
id. Dat. 10, 2:
ex hostibus pecuniam,
Liv. 5, 20, 5; cf.:
e nostris spolia cepit laudibus, Cic. poet. Tusc. 2, 9, 22: signum ex Macedonia,
id. Verr. 2, 4, 58, § 149:
signum pulcherrimum Carthagine captum,
id. ib. 2, 4, 38, §
82: sed eccam ipsa egreditur, nostri fundi calamitas: nam quod nos capere oportet, haec intercipit,
Ter. Eun. 1, 1, 35:
cape cedo,
id. Phorm. 5, 8, 57:
ut reliqui fures, earum rerum quas ceperunt, signa commutant,
Cic. Fin. 5, 25, 74:
majores nostri non solum id, quod de Campanis (agri) ceperant, non imminuerunt, etc.,
id. Agr. 2, 29, 81:
te duce ut insigni capiam cum laude coronam,
Lucr. 6, 95.—With abstr. objects:
paupertatem adeo facile perpessus est, ut de republica nihil praeter gloriam ceperit,
Nep. Epam. 3, 4:
ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant,
id. Att. 7, 2:
quoniam formam hujus cepi in me et statum,
assumed, Plaut. Am. 1, 1, 110:
quare non committeret, ut is locus ex calamitate populi Romani nomen caperet,
Caes. B. G. 1, 13:
regnum Tiberinus ab illis Cepit,
succeeded to, Ov. M. 14, 615.—
b.
In particular connections.
(α).
With pecuniam (freq. joined with concilio; v. infra), to take illegally, exact, extort, accept a bribe. take blackmail, etc., esp. of magistrates who were accused de pecuniis repetundis:
his ego judicibus non probabo C. Verrem contra leges pecuniam cepisse?
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 10:
HS. quadringentiens cepisse te arguo contra leges,
id. ib. 2, 2, 10, § 26; cf.:
quicquid ab horum quopiam captum est,
id. ib. §
27: tamen hae pecuniae per vim atque injuriam tuam captae et conciliatae tibi fraudi et damnationi esse deberent,
id. ib. 2, 3, 40, §
91: utrum (potestis), cum judices sitis de pecunia capta conciliata, tantam pecuniam captam neglegere?
id. ib. 2, 3, 94, §
218: quid est aliud capere conciliare pecunias. si hoc non est vi atque imperio cogere invitos lucrum dare alteri?
id. ib. 2, 3, 30, §
71: sequitur de captis pecuniis et de ambitu,
id. Leg. 3, 20, 46:
ita aperte cepit pecunias ob rem judicandam, ut, etc.,
id. Fin. 2, 16, 54:
quos censores furti et captarum pecuniarum nomine notaverunt,
id. Clu. 42, 120:
nondum commemoro rapinas, non exactas pecunias, non captas, non imperatas,
id. Pis. 16, 38:
si quis ob rem judicandam pecuniam cepisset... neque solum hoc genus pecuniae capiendae turpe, sed etiam nefarium esse arbitrabantur,
id. Rab. Post. 7, 16; id. N. D. 3, 30, 70; Sall. J. 32, 1:
ab regibus Illyriorum,
Liv. 42, 45, 8:
saevitiae captarumque pecuniarum teneri reum,
Tac. A. 3, 67; 4, 31.—
(β).
Of inheritance and bequest, to take, inherit, obtain, acquire, get, accept:
si ex hereditate nihil ceperit,
Cic. Off, 3, 24, 93:
qui morte testamentove ejus tantundem capiat quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:
abdicatus ne quid de bonis patris capiat,
Quint. 3, 6, 96:
aut non justum testamentum est, aut capere non potes,
id. 5, 14, 16:
si capiendi Jus nullum uxori,
Juv. 1, 55:
qui testamentum faciebat, ei, qui usque ad certum modum capere potuerat, legavit, etc.,
Dig. 22, 3, 27: quod ille plus capere non poterat, ib. fin.:
qui ex bonis testatoris solidum capere non possit,
ib. 28, 6, 6; 39, 6, 30.—
(γ).
Of regular income, revenue, etc., rents, tolls, profits, etc., to collect, receive, obtain: nam ex [p. 285] eis praediis talenta argenti bina Capiebat statim, Ter. Phorm. 5, 3, 7:
capit ille ex suis praediis sexcenta sestertia, ego centena ex meis,
Cic. Par. 6, 3, 49:
stipendium jure belli,
Caes. B. G. 1, 28:
quinquagena talenta vectigalis ex castro,
Nep. Alcib. 9, 4:
vectigal ex agro eorum capimus,
Liv. 28, 39, 13:
quadragena annua ex schola,
Suet. Gram. 23:
si recte habitaveris... fundus melior erit... fructus plus capies,
Cato, R. R. 4, 2.—
C.
Trop.
1.
Of profit, benefit, advantage, to take, seize, obtain, get, enjoy, reap (mostly in phrase fructum capere):
metuit semper, quem ipsa nunc capit Fructum, nequando iratus tu alio conferas,
Ter. Eun. 3, 1, 59:
honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis extremos,
Cic. Sen. 18, 62:
ex iis etiam fructum capio laboris mei,
id. Div. 2, 5:
ex quibus (litteris) cepi fructum duplicem,
id. Fam. 10, 5, 1:
multo majorem fructum ex populi existimatione illo damnato cepimus, quam ex ipsius, si absolutus esset, gratia cepissemus,
id. Att. 1, 4, 2:
fructum immortalem vestri in me et amoris et judicii,
id. Pis. 14, 31:
aliquem fructum dulcedinis almae,
Lucr. 2, 971; 5, 1410; Luc. 7, 32.—In other connections:
quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
Ter. Eun. 3, 5, 25:
utilitates ex amicitia maximas,
Cic. Lael. 9, 32:
usuram alicujus corporis,
Plaut. Am. prol. 108.—
2.
Of external characteristics, form, figure, appearance, etc., to take, assume, acquire, put on:
gestum atque voltum novom,
Ter. Phorm. 5, 6, 50 ' faciem aliquam cepere morando, Ov. M. 1, 421; 13, 605:
figuras Datque capitque novas,
id. ib. 15, 309:
formam capit quam lilia,
id. ib. 10, 212; cf.:
duritiam ab aere,
id. ib. 4, 751.— Transf., of plants, etc.:
radicem capere,
to take root, Cato, R. R. 51:
cum pali defixi radices cepissent,
Plin. 17, 17, 27, § 123:
siliculam capere,
Varr. R. R. 1, 23, 3:
maturitatem capere,
Col. 4, 23, 1:
radix libere capit viris,
Plin. 17, 21, 35, § 161:
vires cepisse nocendi,
Ov. M. 7, 417:
(telinum) rursus refrigeratum odorem suum capit,
Plin. 13, 1, 2, § 13.—
3.
Of mental characteristics, habits, etc., to take, assume, adopt, cultivate, cherish, possess:
cape sis virtutem animo et corde expelle desidiam tuo,
Plaut. Trin. 3, 2, 24:
qua re si Glabrionis patris vim et acrimoniam ceperis ad resistendum hominibus audacissimis, si avi prudentiam ad prospiciendas insidias, etc.,
Cic. Verr. 1, 17, 52:
aliquando, patres conscripti, patrium animum virtutemque capiamus,
id. Phil. 3, 11, 29:
consuetudinem exercitationemque,
id. Off. 1, 18, 59:
misericordiam,
id. Quint. 31, 97:
quam (adsuetudinem) tu dum capias, taedia nulla fuge,
Ov. A. A. 2, 346:
disciplinam principum,
Plin. Pan. 46. —With dat.:
quorum animis avidis... neque lex neque tutor capere est qui possit modum,
Plaut. Aul. 3, 5, 14 Wagn. ad loc.—
4.
Of offices, employments, duties, etc., = suscipio, to undertake, assume, enter upon, accept, take upon one ' s self, etc.:
nam olim populi prius honorem capiebat suffragio, Quam magistro desinebat esse dicto oboediens,
Plaut. Bacch. 3, 3, 34:
o Geta, provinciam Cepisti duram,
Ter. Phorm. 1, 2, 23:
in te cepi Capuam, non quo munus illud defugerem,
took command at Capua, Cic. Att. 8. 3, 4:
consulatum,
id. Pis. 2, 3; Sall. J. 63, 2:
honores,
Nep. Att. 7, 2; Suet. Aug. 26:
imperium,
id. Claud. 10:
magistratum,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62; Liv. 2, 33, 1; Suet. Aug. 2:
magistratus,
Sall. H. 1, 41, 21 Dietsch; Nep. Phoc. 1, 1; Suet. Caes. 75:
capiatque aliquis moderamina (navis),
Ov. M. 3, 644:
rerum moderamen,
id. ib. 6, 677:
pontificatum maximum,
Suet. Vit. 11:
rem publicam,
Sall. C. 5, 6:
neve cui patrum capere eum magistratum liceret,
Liv. 2, 33, 1:
ut ceperat haud tumultuose magistratum majore gaudio plebis, etc.,
id. 5, 13, 2.—Rarely with dat. of pers., to obtain for, secure for:
patres praeturam Sp. Furio Camillo gratia campestri ceperunt,
Liv. 7, 1, 2.—
5.
In gen., of any occupation, work, or undertaking, to begin, enter upon, take, undertake, etc.:
augurium ex arce,
Liv. 10, 7, 10:
augurium capienti duodecim se vultures ostenderunt,
Suet. Aug. 95; id. Vesp. 11:
omen,
Cic. Div. 1, 46, 104:
in castris Romanis cum frustra multi conatus ad erumpendum capti essent,
Liv. 9, 4, 1:
rursus impetu capto enituntur,
id. 2, 65, 5; Quint. 6, 1, 28; Suet. Aug. 42; id. Calig. 43: cursum, id. Oth. 6:
a quibus temporibus scribendi capiatur exordium,
Cic. Leg. 1, 3, 8:
experimentum eorum inversa manu capitur,
Plin. 13, 2, 3, § 19 ( poet.):
nec vestra capit discordia finem,
Verg. A. 10, 106:
fugam,
to take to flight, flee, Caes. B. G. 7, 26; so, capere impetum, to take a start, gather momentum:
ad impetum capiundum modicum erat spatium,
Liv. 10, 5, 6; cf.:
expeditionis Germanicae impetum cepit,
suddenly resolved to make, Suet. Calig. 43: capere initium, to begin:
ea pars artis, ex qua capere initium solent,
Quint. 2, 11, 1.— Transf., of place:
eorum (finium) una pars, quam Gallos optinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano,
Caes. B. G. 1, 1:
a dis inmortalibus sunt nobis agendi capienda primordia,
Cic. Leg. 2, 3, 7.—
6.
Of an opportunity or occasion, to seize, embrace, take:
si occassionem capsit,
Plaut. Ps. 4, 3, 6:
si lubitum fuerit, causam ceperit,
Ter. And. 1, 3, 8:
quod tempus conveniundi patris me capere suadeat,
Ter. Phorm. 5, 4, 9:
si satis commode tempus ad te cepit adeundi,
Cic. Fam. 11, 16, 1.—
7.
Of operations of the mind, resolutions, purposes, plans, thoughts, etc., to form, conceive, entertain, come to, reach:
quantum ex ipsa re conjecturam cepimus,
Ter. Heaut. 2, 3, 25 MSS. (Fleck. al. ex conj. fecimus); Varr. R. R. 3, 16, 32:
cum jam ex diei tempore conjecturam ceperat,
Caes. B. G. 7, 35:
hujusce rei conjecturam de tuo ipsius studio, Servi, facillime ceperis,
Cic. Mur. 4, 9.— Absol.:
conjecturam capere,
Cic. Div. 1, 57, 130:
nec quid corde nunc consili capere possim, Scio,
Plaut. Merc. 2, 3, 12:
capti consili memorem mones,
id. Stich 4, 1, 72:
quo pacto porro possim Potiri consilium volo capere una tecum,
Ter. Eun. 3, 5, 66; 5, 2, 28:
temerarium consilium,
Liv. 25, 34, 7:
tale capit consilium,
Nep. Eum. 9, 3.— With inf.:
confitendum... eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus evertere,
Cic. Quint. 16, 53; Caes. B. G. 7, 71 init. —With ut:
subito consilium cepi, ut exirem,
Cic. Att. 7, 10 init. —With gen. gerund. (freq.):
legionis opprimendae consilium capere,
Caes. B. G. 3, 2:
obprimundae reipublicae consilium cepit,
Sall. C. 16, 4.—With sibi:
si id non fecisset, sibi consilium facturos,
Caes. B. C. 2, 20:
ut ego rationem oculis capio,
Plaut. Ps. 2, 2, 2:
cepi rationem ut, etc.,
Ter. Heaut. 5, 2, 11.—
8.
Of examples, instances, proofs, etc., to take, derive, draw, obtain:
ex quo documentum nos capere fortuna voluit quid esset victis extimescendum,
Cic. Phil. 11, 2, 5:
quid istuc tam mirum'st, de te si exemplum capit? Ter And. 4, 1, 26: exemplum ex aliqua re,
Cic. Lael. 10, 33:
praesagia a sole,
Plin. 18, 35, 78, § 341:
illud num dubitas quin specimen naturae capi debeat ex optima quaque natura?
Cic. Tusc. 1, 14, 32.—
9.
Of impressions, feelings, etc., to take, entertain, conceive, receive, be subjected to, suffer, experience, etc.:
tantum laborem capere ob talem filium?
Ter. And. 5, 2, 29:
omnes mihi labores fuere quos cepi leves,
id. Heaut. 2, 4, 19:
laborem inanem ipsus capit,
id. Hec. 3, 2, 9:
ex eo nunc misera quem capit Laborem!
id. And. 4, 3, 4: miseriam omnem ego capio;
hic potitur gaudia,
id. Ad. 5, 4, 22:
satietatem dum capiet pater Illius quam amat,
Plaut. Am. 1, 2, 10:
plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi,
id. ib. 2, 2, 9:
cum illa quacum volt voluptatem capit,
id. ib. prol. 114:
angor iste, qui pro amico saepe capiendus est,
Cic. Lael. 13, 48:
quae (benevolentia) quidem capitur beneficiis maxime,
id. Off. 2, 9, 32:
laetitiam quam capiebam memoria rationum inventorumque nostrorum,
id. Fin. 2, 30, 96:
lenire desiderium quod capiebat e filio,
id. Sen. 15, 54:
opinione omnium majorem animo cepi dolorem,
id. Brut. 1, 1:
itaque cepi voluptatem, tam ornatum virum fuisse in re publica,
id. ib. 40, 147:
ex civibus victis gaudium meritum capiam,
Liv. 27, 40, 9:
ne quam... invidiam apud patres ex prodiga largitione caperet,
id. 5, 20, 2:
ad summam laetitiam meam, quam ex tuo reditu capio, magnus illius adventu cumulus accedet,
id. Att. 4, 19, 2 (4, 18, 3):
laetitia, quam oculis cepi justo interitu tyranni,
id. ib. 14, 14, 4:
ex praealto tecto lapsus matris et adfinium cepit oblivionem,
lost his memory, Plin. 7, 24, 24, § 90: virtutis opinionem, Auct. B. G. 8, 8: somnum, Cic. Tusc. 4, 19, 44: taedium vitae, Nep. ap. Gell. 6 (7), 18, 11:
maria aspera juro Non ullum pro me tantum (me) cepisse timorem, Quam, etc.,
Verg. A. 6, 352 Forbig. ad loc.:
et in futurum etiam metum ceperunt,
Liv. 33, 27, 10:
voluptatem animi,
Cic. Planc. 1, 1:
malis alienis voluptatem capere laetitiae (cum sit),
id. Tusc. 4, 31, 66:
quaeque mihi sola capitur nunc mente voluptas,
Ov. P. 4, 9, 37.—
10.
Transf., with the feelings, experience, etc., as subj., to seize, overcome, possess, occupy, affect, take possession of, move, etc. (cf. lambanô, in this sense and like 9. supra): nutrix: Cupido cepit miseram nunc me, proloqui Caelo atque terrae Medeai miserias, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 26, 63 (Trag. Rel. v. 291 Vahl.):
edepol te desiderium Athenarum arbitror cepisse saepe,
Ter. Hec. 1, 2, 14:
numquam commerui merito ut caperet odium illam mei,
id. ib. 4, 2, 4:
sicubi eum satietas Hominum aut negoti odium ceperat,
id. Eun. 3, 1, 14:
nos post reges exactos servitutis oblivio ceperat,
Cic. Phil. 3, 4, 9:
te cepisse odium regni videbatur,
id. ib. 2, 36, 91:
Romulum Remumque cupido cepit urbis condendae,
Liv. 1, 6, 3:
cupido eum ceperat in verticem montis ascendendi,
id. 40, 21, 2:
etiam victores sanguinis caedisque ceperat satietas,
id. 27, 49, 8; Mel. 3, 5, 2:
qui pavor hic, qui terror, quae repente oblivio animos cepit?
Liv. 27, 13, 2:
oblivio deorum capiat pectora vestra,
id. 38, 46, 12:
tantane te cepere oblivia nostri?
Ov. Tr. 1, 8, 11:
ut animum ejus cura sacrorum cepit,
Liv. 27, 8, 6:
hostis primum admiratio cepit, quidnam, etc.,
id. 44, 12, 1:
tanta meae si te ceperunt taedia laudis,
Verg. G. 4, 332; cf. Anthol. Lat. I. p. 178;
I. p. 196 Burm.: ignarosque loci passim et formidine captos Sternimus,
Verg. A. 2, 384:
infelix, quae tanta animum dementia cepit!
id. ib. 5, 465; id. E. 6, 47:
cum subita incautum dementia cepit amantem,
id. G. 4, 488; cf. Anthol. Lat. I. p. 170, 15;
I. p. 168, 14 Burm.: Tarquinium mala libido Lucretiae stuprandae cepit,
Liv. 1, 57, 10:
ingens quidem et luctus et pavor civitatem cepit,
id. 25, 22, 1:
tantus repente maeror pavorque senatum eorum cepit,
id. 23, 20, 7:
senatum metus cepit,
id. 23, 14, 8: si me... misericordia capsit. Att. ap. Non. p. 483, 11 (Trag. Rel. v. 454 Rib.): nec tuendi capere satietas potest, Pac. ap. Cic. Div. 1, 14, 24 (Trag. Rel. v. 410 ib.):
quantus timor socios populi Romani cepisset,
Liv. 43, 11, 9.—
11.
Of injury, damage, loss, etc., to suffer, take, be subjected to:
calamitatem,
Cic. Div. 1, 16, 29:
detrimenti aliquid in aliqua re,
Col. 1, 8, 2.—Esp., in the legal formula, by which dictatorial powers were conferred by the senate upon the consuls or the entire magistracy in times of extreme danger to the state;
videant ne quid res publica detrimenti capiat: decrevit quondam senatus, ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet,
Cic. Cat. 1, 2, 4:
Hernici tantum terrorem incussere patribus, ut, quae forma senatus consulti ultimae semper necessitatis habita est, Postumio, alteri consulum, negotium daretur, videret, ne, etc.,
Liv. 3, 4, 9; cf. id. 6, 19, 2 sqq.:
quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit, darent operam consules, ne quid, etc.... Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxuma permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque inperium atque judicium summum habere,
Sall. C. 29, 2 sq.
II.
To take in, receive, hold, contain, be large enough for.
A.
Lit.
1.
In gen.: Ph. Sitit haec anus. Pa. Quantillum sitit? Ph. Modica'st, capit quadrantal, Plaut. Curc. 1, 2, 8:
parte quod ex una spatium vacat et capit in se (ferrum),
Lucr. 6, 1030:
jam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,
Ov. M. 1, 344; cf.:
terra feras cepit, volucres agitabilis aer,
id. ib. 1, 75:
dum tenues capiat suus alveus undas,
id. ib. 8, 558:
cunctosque (deos) dedisse Terga fugae, donec fessos Aegyptia tellus Ceperit,
id. ib. 5, 324.—
2.
Esp., with negatives, not to hold, to be too small for, etc.; cf.:
di boni, quid turba est! Aedes nostrae vix capient, scio,
Ter. Heaut. 2, 3, 13:
qui cum una domo jam capi non possunt, in alias domos exeunt,
Cic. Off. 1, 17, 54: nec jam se capit [p. 286] unda;
volat vapor ater ad auras,
Verg. A. 7, 466:
non tuus hoc capiet venter plus ac meus,
Hor. S. 1, 1, 46:
non capit se mare,
Sen. Agam. 487:
neque enim capiebant funera portae,
Ov. M. 7, 607:
officium populi vix capiente domo,
id. P. 4, 4, 42:
si di habitum corporis tui aviditati animi parem esse voluissent, orbis te non caperet,
Curt. 7, 8, 12:
ut non immerito proditum sit... Graeciam omnem vix capere exercitum ejus (Xerxis) potuisse,
Just. 2, 10, 19.—
B.
Trop.
1.
To swallow up, ingulf, take in (rare):
tot domus locupletissimas istius domus una capiet?
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 7.—
2.
To contain, hold, be large or strong enough for, bear.
a.
Affirmatively (rare):
quidquid mortalitas capere poterat, implevimus,
Curt. 9, 3, 7:
si puer omni cura et summo, quantum illa aetas capit, labore, scripserit,
Quint. 2, 4, 17:
dummodo ejus aetatis sit, ut dolum capiat,
Dig. 40, 12, 15.—
b.
With negatives:
non capiunt angustiae pectoris tui (tantam personam),
Cic. Pis. 11, 24:
leones, qui... nec capere irarum fluctus in pectore possunt,
Lucr. 3, 298:
nec capiunt inclusas pectora flammas,
Ov. M. 6, 466:
vix spes ipse suas animo capit,
id. ib. 11, 118:
ardet et iram Non capit ipsa suam Progne,
id. ib. 6, 610; cf.:
sic quoque concupiscis quae non capis,
Curt. 7, 8, 13:
majora quam capit spirat,
id. 6, 9, 11:
ad ultimum magnitudinem ejus (fortunae) non capit,
id. 3, 12, 20:
infirma aetas majora non capiet,
Quint. 1, 11, 13.—
3.
Transf., of things, to admit of, be capable of, undergo (post-Aug. and rare):
rimam fissuramque non capit sponte cedrus,
Plin. 16, 40, 78, § 212:
molluscum... si magnitudinem mensarum caperet,
id. 16, 16, 27, § 68:
res non capit restitutionem, cum statum mutat,
Dig. 4, 4, 19.—
4.
With inf., to be susceptible of, to be of a nature to, etc., = endechetai (late Lat.):
nec capit humanis angoribus excruciari (Deus),
Prud. Apoth. 154:
crimina, quae non capiunt indulgeri,
Tert. Pud. 1 fin.; id. Apol. 17; id. adv. Haer. 44 fin.; Paul. Nol. Carm. 9, 22.—
5.
Of the mind, to take, receive into the mind, comprehend, grasp, embrace (cf. intellego, to penetrate mentally, have insight into):
sitque nonnumquam summittenda et contrahenda oratio, ne judex eam vel intellegere vel capere non possit,
Quint. 11, 1, 45:
nullam esse gratiam tantam, quam non vel capere animus meus in accipiendo... posset,
id. 2, 6, 2:
quae quidem ego nisi tam magna esse fatear, ut ea vix cujusquam mens aut cogitatio capere possit,
Cic. Marcell. 2, 6; id. N. D. 1, 19, 49:
senatus ille, quem qui ex regibus constare dixit, unus veram speciem Romani senatus cepit,
Liv. 9, 17, 14:
somnium laetius, quam quod mentes eorum capere possent,
id. 9, 9, 14.—P. a. as subst.: Capta, ae, f., a surname of Minerva, as worshipped on the Coelian Mount, but for what reason is not known, Ov. F. 3, 837 sq.
2.
căpĭo, ōnis, f. [1. capio]; in the Lat. of the jurists,
I.
A taking:
dominii,
Dig. 39, 2, 18; Gell. 6 (7), 10, 3.—
II.
= usu capio or usucapio, the right of property acquired by prescription, Dig. 41, 1, 48, § 1; 41, 3, 21; 41, 5, 4; v. 1. usucapio.

Lewis & Short latin dictionary > Capta
24 cedere

1) удаляться, уходить (1. 7 § 4 D. 9, 2); об ответчике: не отвечать на иск, против. ultra contendere (1. 1 pr. D. 2, 13);
lite cedere, отказываться от предъявления иска, от спора (1. 63 § 2 D. 36, 1), отсюда in jure cedere, in jure cessio, форма приобретения права собственности на вещи, или установления служебности; вся сделка была мнимою виндикацией, где приобретающий выступал в качестве мнимого истца, отчуждающий - в качестве мнимого ответчика, и претор разрешал мнимый спор. Гай упоминает, что в его время редко уже прибегали к этой форме передачи права собственности, а в Юстиниановом праве от in j. c. не осталось более следов (Gai. 11, 54-37. 96. Ulp. XIX, 9-15. Panl III, 6 § 32. Vat § 47, 50);

cedere, cessio касается особенно установления сервитута, ced. servitutem (1. 39 D. 8, 2), usumfr. (l. 78 § 2 D. 23, 3), jus eundi, agendi, etc. (1. 3 § 3. 1. 10. 11. 14. D. 8, 3. 1. 15 D. 8, 4): cessio aquae (1. 9 pr. D. 39, 3);

cessio facultatum, утрата имущества (1. 4 C. 1, 3).
2) уступить, предоставить, ced. loco, fundo (1 7 D. 39, 3). aedibus (1. 13 § 11 D. 39, 2), ced. alicui possessione (1. 16 eod. 1. 1 § 20. 1. 52 § 2 D. 41, 2. 1. 33 § 3 D. 41, 3);
foro ced., сделаться несостоятельным, в особ. о менялах (1. 7 § 2 D. 16, 3);

ced. peculio mercibus, rebus peculiaribus (1. 9 D. 10, 3. 1. 7 § 1 D. 14, 4), parte, portione heredit. (1. 8 D. 5, 4. 1. 11 § 3 D. 32), usufr. (1. 17 § 1 D 9. 4), bonis, уступить имущество верителям;

cessio bonorum, уступка имущества (tit. D. 42, 3. C. 7, 71).
3) уступать владение, possessionem cedere (1. 1 § 4 D. 41, 2), actionem ced. alicui, уступать право иска (1. 21. 63 D. 6, 1. 1. 7 pr. D. 12, 4. 1. 21 D. 27, 3. 1. 13 § 1. 1. 70 pr. D. 31. 1. 76. 95 § 11 D. 46, 3);
cessio actionum, уступка иска (1. 76 D. 46, 3. 1. 2 C. 5, 52);

cessio nominum (1. 30 D. 5, 3);

ced. auxilium in integr. restitutionis (1. 24 pr. D. 4, 4); (1. 10 D. 8, 3);

ced. improbilati (1. 9 § 4 D. 1, 16).
4) касаться до, включать во, переходить, ced. in alimenta (1. 8 § 22 D. 2, 15), in fructum (l. 7 § 12 D. 24, 3), in vicem usurarum (l. 5 § 21 D. 36, 4), usuris (1. 102 § 1 D. 46, 3), in computationem legis Falc. (1. 30 § 8 D. 35, 2) in modum agri (1. 51 D. 18, 1), in numerum (1. 6 § 3 D. 48, 5);
ced. loco solutionis s. pro solut. (1. 27. 35 § l D. 12. 2), pro petitione (1. 2 D. 22, 2), loco praedae (1. 20 § 1 D. 49, 15);

ced. legato. instrumento, peculio, penori legato, входить в состав отказа (1. 12 § 35. 1. 17. 18 § 13. 1. 20 § 3. 4 D. 33. 7. 1. 6 § 4 D. 33, 8. 1. 3 § 3. 5 D. 33, 9. 1. 14 D. 33, 10);

tapeta vesti cedunt (1. 25 § 5 D. 34, 2);

dolia ia horreis defossa horreorum venditioni cessisse videntur (1. 76 pr. D. 18, 1);

accessio cedit principali, придаточная вещь следует за главною (1. 19 § 13. D. 34, 2. § 33. 44. J. 2, 1).
5) доставаться кому, принадлежать: pars thesauri, quae inventori cedit, quae domino soli cedit (1. 63 § 1. 2 D. 41, 1), merces (insulae locatae) emtori cedit (1. 53 pr. D. 19. 1);
felicitas cessura alicui (1. 2 C. 11, 65);

bono, commodo, lucro alicujus s. alicui ced. (l. 35 § 1 D. 6, 1. 1. 69 D. 7, 1. 1. 17 D. 23, 5. 1. 17 pr. D. 31. 1. 16 D. 33, 2);

ad utilitates alicujus ced., пригодиться, быть полезным (1. 16 C. 5, 71).
6) уходить, уносить, наступать: tempus luctus cedit ex die mortis mariti (1. 8 D. 3, 2);
tempora cedunt alicui (1. 4 pr. D. 48, 5);

annus cedit, cedere incipit (1. 6 D. 3, 6. 1. 28 § 4 D. 4, 6. 1. 15 § 4 D. 43, 24);

dies petendae bon. poss. cessit alicui (1. 14 D. 37, 1), dies vacationis incipit cedere (1. 4 D. 50, 5);

dies cedit fidejussoribus (1. 13 pr. D. 46, 7); (1. 45 § 1 D. 27, 1); по отношению к требованиям dies cedit означ. а) день с наступлением которого возникает право, прот. dies venit, в котором можно судебным порядком требовать осуществления права, исполнения обязательств (1. 213 pr. D. 50, 16. "Cedere diem significat incipere deberi pecniam, venire diem significat;

cum diem venisse quo peti possit");

dies legati cedit, т. е. день смерти завещателя, с наступлением которого отказоприниматель получал право на отказ (tit. D. 36, 2. 1. un. D. 7, 3); отсюда cessio diei прот. petitio (1. 7 pr. D. 36, 2);

b) наступление срока платежу: cessit dies solvendae pecuniae (1. 27 D. 40, 9), dies usurarum (1. 58 § 2 D. 36, 1);

cedit dies operarum, т. к. operae cedunt (1. 13 § 2. 1. 23 § 1. 1. 34. D. 38, 1. 1. 73 pr. D. 45, 1).

Латинско-русский словарь к источникам римского права > cedere
25 ratio

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.
I.
Lit.
(α).
Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:
rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,
id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:
itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,
Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:
dextera digitis rationem computat,
id. Mil. 2, 2, 49:
magna ratio C. Verruci,
Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:
direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,
id. Phil. 5, 6, 16; cf.:
quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,
Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):
decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,
to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):
rationem ducere,
to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:
omnium proeliorum,
Caes. B. C. 3, 53; cf.:
hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,
id. B. G. 6, 19; and:
piratarum,
Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:
rationem inire,
to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:
quattuor minae periere, ut ratio redditur,
Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:
tibi ego rationem reddam?
id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:
rationem referre,
Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:
rationem repetere de pecuniis repetundis,
id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:
recte rationem tenes,
Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:
drachumae, quas de ratione debuisti,
according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:
grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,
how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—
(β).
Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;
rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,
Cato, R. R. 2, 5:
rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,
Cic. Pis. 25, 61:
ut rationes cum publicanis putarent,
id. Att. 4, 11, 1:
rationes a colono accepit,
id. Caecin. 32, 94:
quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,
id. Att. 5, 21, 12:
rationes referre... rationes deferre,
id. Fam. 5, 20, 2:
Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,
Hor. A. P. 325 et saep.:
A RATIONIBVS,
an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—
B.
Transf.
1.
A list, roll, register (rare):
cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,
Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:
rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),
Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:
rationarium imperii,
id. ib. 28.—
2.
A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:
nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,
id. Truc. 1, 1, 49:
pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,
Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—
3.
A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):
res rationesque eri Ballionis curo,
Plaut. Ps. 2, 2, 31:
res rationesque vestrorum omnium,
id. Am. prol. 4:
re ac ratione cum aliquo conjunctus,
Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:
de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,
id. Quint. 4, 15:
cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,
Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):
ratio nummaria,
Cic. Att. 10, 11, 2:
aeraria ratio,
id. Quint. 4, 15:
ratio domestica... bellica,
id. Off. 1, 22, 76:
quod ad popularem rationem attinet,
id. Fam. 1, 2, 4:
rationes familiares componere,
Tac. A. 6, 16 fin.:
fori judiciique rationem Messala suscepit,
Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:
in explicandis rationibus rerum civilium,
id. Rep. 1, 8, 13:
rationes civitatis,
id. ib. 1, 6, 11:
quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,
id. Mur. 17, 35:
propter rationem Gallici belli,
id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:
ad omnem rationem humanitatis,
id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:
ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,
id. Att. 9, 11, A, 1.—
b.
Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):
me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,
Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:
exemplum meis alienissimum rationibus,
id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:
consideres, quid tuae rationes postulent,
Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:
si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,
Cic. Red. ad Quir. 1, 1.
II.
Trop., a reckoning, account, computation:
postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,
presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:
itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,
i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:
nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,
an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:
census quom sum, juratori recte rationem dedi,
id. Trin. 4, 2, 30; so,
rationem dare, for the more usual rationem reddere,
Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:
(argentarii) ratione utuntur,
make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:
cum eam mecum rationem puto,
go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:
frustra egomet mecum has rationes puto,
Ter. Ad. 2, 1, 54:
(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,
Cic. N. D. 3, 29, 71:
quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,
to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;
and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,
id. ib. 3, 86:
ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,
that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:
semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,
id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:
nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,
id. Div. in Caecil. 9, 28;
and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,
will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:
tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,
Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:
mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,
Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—
B.
Transf.
1.
Relation, reference, respect to a thing:
(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,
have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:
ubi ratio cum Orco habetur,
Varr. R. R. 1, 4, 3;
for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,
Col. 1, 3, 2:
cum omnibus Musis rationem habere cogito,
Cic. Att. 2, 5, 2:
cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,
id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.
. quae ratio tibi cum eo intercesserat?
id. Rosc. Com. 14, 41:
pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?
id. Phil. 4, 6, 14:
quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,
id. ib. 12, 7, 17:
fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,
in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—
b.
Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:
quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,
id. Imp. Pomp. 7, 17:
(deos) piorum et impiorum habere rationem,
id. Leg. 2, 7, 15:
cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,
Caes. B. C. 1, 9; so,
absentis,
id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:
sauciorum et aegrorum habita ratione,
id. ib. 3, 75:
moneret, frumenti rationem esse habendam,
Hirt. B. G. 8, 34;
so (al. frumentandi), rationem habere,
Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:
alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,
Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:
alicujus salutis rationem habere,
i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:
turpissimae fugae rationem habere,
id. ib. 2, 31:
ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,
Cic. Off. 1, 39, 139:
proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,
Caes. B. C. 1, 13:
habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,
id. B. G. 5, 27:
non ullius rationem sui commodi ducit,
Cic. Rosc. Am. 44, 128:
cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,
id. Clu. 42, 117:
omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,
id. Lael. 24, 89; cf.:
didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,
id. Fam. 3, 5, 1:
habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,
bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:
ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,
id. Fam. 3, 6, 6:
neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,
id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:
hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,
id. ib. 2, 2, 29, e70.—
c.
Relation to a thing, i. e.
(α).
Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):
nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,
Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:
ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?
Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:
tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,
Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:
ratio viaque defensionis,
id. Verr. 2, 5, 1, § 4:
itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,
Caes. B. C. 1, 30:
mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,
Cic. de Or. 2, 72, 292:
haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,
id. N. D. 1, 5, 11:
dicendi,
id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:
aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,
id. Rep. 2, 36, 61:
ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,
Caes. B. G. 7, 24:
quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,
Liv. 42, 3 fin. —In plur.:
hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,
plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:
de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,
id. Rep. 1, 6, 11.—
(β).
Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):
sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,
Caes. B. G. 2, 19; cf.:
ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,
id. ib. 2, 22; so,
rei militaris,
id. ib. 4, 23:
ratio atque usus belli,
the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:
novae rationes bellandi,
id. ib. 3, 50:
ratio equestris proelii,
id. B. G. 5, 16:
quorum operum haec erat ratio, etc.,
id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;
tigna bina, etc.,
id. B. G. 4, 17:
serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,
Cic. Lael. 23, 87; cf.:
ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,
id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:
civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,
id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:
reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,
id. ib. 2, 11, 22;
1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,
id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:
haec eadem ratio est in summa totius Galliae,
Caes. B. G. 6, 11 fin.:
ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,
id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:
docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,
id. B. G. 7, 14:
hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,
Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:
quid refert, qua me ratione cogatis?
id. Lael. 8, 26:
quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,
Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:
simili ratione Pompeius in suis castris consedit,
id. ib. 3, 76:
auxilium ferri nulla ratione poterat,
id. ib. 1, 70:
nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,
id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—
(γ).
With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §
678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,
Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:
multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,
id. ib. 2, 1, 40, ee
103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?
id. Mur. 17, 35:
nihil fallacius ratione tota comitiorum,
id. ib. 17, 36:
praedicere tempestatum rationem et praedonum,
id. ib. 2, 4:
tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,
id. Off. 2, 17, 60.—
2.
Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;
altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,
Cic. Off. 1, 28, 101:
homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,
id. ib. 1, 4, 11 sq.:
haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,
id. N. D. 2, 27, 69:
lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,
id. Leg. 1, 6, 18:
ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,
id. N. D. 1, 42, 118:
mens et ratio et consilium in senibus est,
id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:
si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,
Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:
si ratio et prudentia curas aufert,
Hor. Ep. 1, 11, 25:
quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,
Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:
illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,
id. Rep. 2, 11, 22; and:
moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,
Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;
consilio et ratione deficitur,
Cic. Clu. 65, 184:
Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,
Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;
nec sat rationis in armis,
Verg. A. 2, 314:
rationis egens,
id. ib. 8, 299 et saep.:
iracundia dissidens a ratione,
Cic. Rep. 1, 38, 60:
majora quam hominum ratio consequi possit,
id. ib. 1, 10, 15:
quantum ratione provideri poterat,
Caes. B. G. 7, 16 fin.:
quantumque in ratione esset, exploratum habuit,
Hirt. B. G. 8, 6 init.:
nec majore ratione bellum administrari posse,
Caes. B. C. 7, 21:
minari divisoribus ratio non erat,
it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,
too, minime rationis est,
Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:
Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,
which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:
quod domi te inclusisti, ratione fecisti,
reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—
b.
The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:
ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,
Auct. Her. 2, 18, 28:
quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,
Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:
nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,
id. de Or. 2, 19, 80:
noverit orator argumentorum et rationum locos,
id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):
si mei consilii causam rationemque cognoverit,
id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:
ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,
Caes. B. G. 2, 10 fin.:
quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,
Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:
deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,
id. Caecin. 33, 96:
non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,
id. N. D. 1, 27, 76:
et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,
id. Div. 2, 50, 104:
idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,
id. Att. 8, 11, D, §
5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,
id. Fam. 4, 13, 3:
rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,
id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:
rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,
id. Fin. 1, 9, 31; cf.:
quod cum disputando rationibusque docuisset,
id. Rep. 1, 16, 25:
his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,
id. ib. 1, 3, 4 et saep.:
num parva causa aut prava ratio est?
reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—
(β).
In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:
ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,
Cic. Inv. 1, 13, 18:
ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,
id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—
c.
Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:
in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,
in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:
ut ratione et via procedat oratio,
id. Fin. 1, 9, 29:
modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),
id. Quint. 7, 28; cf.:
quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,
Hor. S. 2, 3, 266:
nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,
Cic. N. D. 2, 16, 43:
intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,
divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:
ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,
in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:
in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,
order, system, id. ib. 2, 33, 57;
5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,
reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:
ratio et distributio,
a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—
d.
A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:
erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,
Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:
nova et a nobis inventa ratio,
id. ib. 1, 8, 13;
2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,
id. ib. 1, 23, 37; cf.:
omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,
id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:
continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,
id. Div. 1, 51, 117:
Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,
doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:
Stoicorum ratio disciplinaque,
id. Off. 3, 4, 20:
Cynicorum ratio,
id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:
etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,
id. ib. 3, 3, 4:
improba navigii ratio tum caeca jacebat,
Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:
si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,
Cic. Arch. 1, 1.—
e.
A view or opinion resting upon reasonable grounds:
mea sic est ratio,
Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:
inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,
Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:
cujus ratio etsi non valuit,
Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—
f.
In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;
non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,
Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:
ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,
id. Fat. 16, 38; cf.:
ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,
id. Rep. 3, 31, 43.

Lewis & Short latin dictionary > ratio
26 semper

semper, adv. [root sam-; Gr. ham-; v. semel and -per = para; cf. tantisper], ever, always, at all times, forever (cf. usque).
I.
In gen.: nequiter factum illud apud vos semper manebit, Cato ap. Gell. 16, 1:
locus hic apud nos semper liber est,
Plaut. Bacch. 1, 1, 49:
semper occant priusquam sarriunt rustici,
id. Capt. 3, 5, 5:
sat habet favitorum semper, qui recte facit,
Plaut. Am. prol. 79:
quod improbis semper aliqui scrupus in animis haereat, semper iis ante oculos judicia et supplicia versentur: nullum autem emolumentum esse tantum, semper ut timeas, semper ut adesse, semper ut impendere aliquam poenam putes,
Cic. Rep. 3, 16, 26:
quod semper movetur, aeternum est,
id. ib. 6, 25, 27; id. Tusc. 1, 23, 53:
non haerent in suis sedibus, sed volucri semper spe rapiuntur,
id. Rep. 2, 4, 7:
curavit (Servius Tullius), quod semper in re publicā tenendum est, ne, etc.,
id. ib. 2, 22, 39; 3, 14, 23 et saep.: sibi exortam semper florentis Homeri Commemorat speciem (the Gr. aeithalês), Lucr. 1, 124:
hic vertex nobis semper sublimis,
Verg. G. 1, 242; cf.: quod Graeci aigleucos (aeigleukos) vocant, hoc est semper mustum, Plin. 14, 9, 11, § 83:
avida ulteriorum semper gens (semper belonging to ulter),
Liv. 9, 38, 5:
si umquam dubitatum est, utrum tribuni plebis vestrā an suā causā seditionum semper auctores fuerint,
id. 5, 3 Drak.;
for which also, without esse (hence apparently adject.): Hasdrubal pacis semper auctor,
id. 30, 42; cf.:
adversus Sidicinos sumerent arma, suos semper hostes,
id. 8, 1 fin. —To strengthen the signif., joined with cottidie, perenne, assidue, etc. (as in Gr. aei kath hêmeran, suneches, etc.; v. Lidd. and Scott's Lex. under aei):
ea mihi cottidie Aut ture aut vino aut aliqui semper supplicat,
Plaut. Aul. prol. 24; cf. Ter. Ad. 3, 1, 7:
lucrum ut perenne vobis semper suppetat,
Plaut. Am. prol. 14:
ne semper servus currens, iratus senex, etc.... assidue agendi sint mihi,
Ter. Heaut. prol. 39; so (with assiduus) Cic. Rosc. Am. 18, 51; Ov. F. 4, 686:
ibi semper omne vitae spatium famula fuit,
Cat. 63, 90:
semper et ubique,
Quint. 1, 1, 29; 3, 9, 5; Petr. 99; Suet. Aug. 90; cf. Quint. 11, 1, 14.—
II.
Of continuance within a definite time:
ego illum antehac hominem semper sum frugi ratus,
Plaut. As. 5, 2, 11; cf. id. Aul. 2, 2, 39:
quod tempus (aestatem) omnes Siciliae semper praetores in itineribus consumere consuerunt,
Cic. Verr. 2, 5, 12, § 29: quibus studiis semper [p. 1668] fueris, tenemus, Cic. Rep. 1, 23, 37.—
2.
Esp., with comp., of a progressive change ( poet.):
rem Romanam Alterum in lustrum meliusque semper, Proroget aevum,
Hor. C. S. 67:
candidior semper candidiorque veni,
Tib. 1, 7, 64.—
B.
Distributively, always, every time, on each occasion (ante-class. and post-Aug.):
rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat,
Plaut. Am. 1, 1, 195:
horresco semper, ubi pultare hasce (fores) occipio miser,
always, every time, Ter. Ad. 4, 4, 24:
quattuor partus enixa, septumo semper mense, genuit, etc.,
Plin. 7, 5, 4, § 39:
bis inter duos exortus lunae adfluunt bisque remeant vicenis quaternisque semper horis,
id. 2, 97, 99, § 212:
tertio die cibum capere semper,
id. 7, 2, 2, § 12:
cibum capere semper diebus tertiis,
Gell. 9, 4, 6.—
III.
Transf. ( poet.), everywhere, in every place (like Engl. always):
proque toro terrae non semper gramen habenti, Incubat infelix,
Ov. M. 1, 633.

Lewis & Short latin dictionary > semper

Страницы

См. также в других словарях:

LITURGIA — Gr. λειτουργία, voxapud patres in Eccl. frequens, non uno semper eodemque modo accipitur. Λειτουργεῖν primâ notione, est opus facere publicum, vel publice, quae significatio postea sese laxius explicuit. Apud Graecos Scriptores Platonem, Aristor … Hofmann J. Lexicon universale
Actual Grace — • A grace that is given for the performance of salutary acts and is present and disappears with the action itself Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Actual Grace Actual Grace … Catholic encyclopedia
DEDUCTIO Nuptialis — [Gap desc: Hebrew] seu Deductio in Domum aut Thalamum Hebraeis dicebantur Nuptiae, a Sponsalibus discriminatae, cum viz. post haec Nuptiae perfectae fiebant ac absolutae. Cuius discriminis vestigia apparent in lege illa militari Deut. c. 20. v. 7 … Hofmann J. Lexicon universale
LUSTRUM — Romanis proprie quinque Annos solidos significat, sine respectu praecedentis Lustri. Ovid. Fast. l. 3. v. 165. Hic anni modus est; in Lustrum accedere debet Quae consumatur partibus, unae dies. Vide quoque infra Olympias. A lustrando: quod semel… … Hofmann J. Lexicon universale

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

tempus+agendi+c

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на все языки

tempus+agendi+c

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: