spatium+amm

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

sēmestris, e, adj. [sex-mensis].

Of six months, half-yearly, semi-annual: dies, nox, lasting six months (far in the north), Varr. R. R. 1, 2, 5:

regnum,

Cic. Att. 10, 8, 7:

imperium,

Caes. B. C. 1, 9:

dux,

Liv. 21, 43, 15:

consulatus,

Suet. Ner. 14:

tribunatus (militaris),

Plin. Ep. 4, 4, 2; hence also, aurum, the ring of the tribunes (worn for six months):

semestri vatum digitos circumligat auro,

Juv. 7, 89; cf.

also, consilia,

Suet. Aug. 35:

spatium,

Plin. 18, 29, 69, § 280:

filius,

six months old, id. 11, 51, 112, § 270; so,

leones,

id. 8, 16, 17, § 45; cf.

vita,

id. 8, 39, 60, § 141:

aves, hirundines,

id. 10, 25, 36, § 73.—

Plur. subst.: sē-mestrĭa, ium, n., the semi-annual collection of imperial ordinances, Dig. 2, 14, 46; 18, 7, 10 fin.; 29, 2, 12.

sēmestris, e, adj. [semi-mensis], semi-monthly:

luna,

i. e. the full moon, App. M. 11, p. 258, 29:

species (lunae),

Amm. 20, 3, 1; cf. semestrium.

sēmestris, e, adj. [sex-mensis].

Of six months, half-yearly, semi-annual: dies, nox, lasting six months (far in the north), Varr. R. R. 1, 2, 5:

regnum,

Cic. Att. 10, 8, 7:

imperium,

Caes. B. C. 1, 9:

dux,

Liv. 21, 43, 15:

consulatus,

Suet. Ner. 14:

tribunatus (militaris),

Plin. Ep. 4, 4, 2; hence also, aurum, the ring of the tribunes (worn for six months):

semestri vatum digitos circumligat auro,

Juv. 7, 89; cf.

also, consilia,

Suet. Aug. 35:

spatium,

Plin. 18, 29, 69, § 280:

filius,

six months old, id. 11, 51, 112, § 270; so,

leones,

id. 8, 16, 17, § 45; cf.

vita,

id. 8, 39, 60, § 141:

aves, hirundines,

id. 10, 25, 36, § 73.—

Plur. subst.: sē-mestrĭa, ium, n., the semi-annual collection of imperial ordinances, Dig. 2, 14, 46; 18, 7, 10 fin.; 29, 2, 12.

sēmestris, e, adj. [semi-mensis], semi-monthly:

luna,

i. e. the full moon, App. M. 11, p. 258, 29:

species (lunae),

Amm. 20, 3, 1; cf. semestrium.

sōlĭtūdo, ĭnis, f. [solus], a being alone or solitary, loneliness, solitariness, solitude (of a person or place); a lonely place, desert, wilderness (class. in sing. and plur.; cf.: secretum, secessus).

In gen.:

ampla domus dedecori saepe domino fit, si est in eā solitudo,

Cic. Off. 1, 39, 139:

si aliquis nos deus ex hac hominum frequentiā tolleret et in solitudine uspiam collocaret,

id. Lael. 23, 87; so (opp. frequentia) id. Pis. 22, 53;

opp. celebritas,

id. Inv. 1, 26, 38; Plin. Pan. 49, 2:

audistis, quae solitudo in agris esset, quae vastitas, quae fuga aratorum, quam deserta, quam relicta omnia,

Cic. Verr. 2, 4, 51, § 114; cf.:

quācumque venis, fuga est et ingens Circa te solitudo,

Mart. 3, 44, 3:

solitudo ante ostium,

Ter. And. 2, 2, 25:

ubi postquam solitudinem intellexit,

Sall. J. 93, 3:

erat ab oratoribus quaedam in foro solitudo,

Cic. Brut. 63, 227:

neque vero hic non contemptus est a tyrannis atque ejus solitudo,

Nep. Thras. 2, 2:

mihi solitudo et recessus provincia est,

Cic. Att. 12, 26, 2:

in aliquā desertissimā solitudine,

id. Verr. 2, 5, 67, § 171:

Sigambri se in solitudinem ac silvas abdiderant,

Caes. B. G. 4, 18 fin.: an malitis hanc solitudinem vestram quam urbem hostium esse? solitary, desert place (Rome), Liv. 5, 53, 7:

delere omne Latium, vastas inde solitudines facere,

id. 8, 13, 15; cf. id. 39, 18:

nec umquam ex solitudine suā prodeuntem, nisi ut solitudinem faceret,

Plin. Pan. 48 fin.:

ubi solitudinem faciunt, pacem appellant,

Tac. Agr. 30 fin.; Curt. 8, 8, 10; 9, 2, 24; Liv. 39, 18, 2:

nivosae solitudini cohaerentes,

bordering on, Amm. 23, 6, 64.— With gen.:

in hac omnis humani cultūs solitudine,

Curt. 7, 3, 12.— Plur., Cic. Rep. 6, 19, 20; id. Fam. 2, 16, 6; Caes. B. G. 6, 23:

solitudines renuntiavere missi milites ad explorandum,

Plin. 6, 29, 35, § 181; Vell. 2, 55, 4; Plin. 6, 13, 14, § 33; 6, 17, 20, § 53.—

In partic., analog. to the Gr. erêmia, in respect of something wanting, a being left alone or deserted, a state of want, destitution, deprivation:

per hujus (orbae) solitudinem Te obtestor,

Ter. And. 1, 5, 55; cf.:

liberorum solitudo,

Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153:

liberorum ac parentum solitudo,

Quint. 6, 1, 18:

Caesenniae viduitas ac solitudo,

Cic. Caecin. 5, 13; id. Q. Fr. 1, 4, 5:

solitudo atque inopia,

id. Quint. 1, 5; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 8, § 25:

Messalina tribus omnino comitantibus (id repente solitudinis erat) spatium urbis pedibus emensa,

Tac. A. 11, 32:

magistratuum,

Liv. 6, 35 fin.

sollĭcĭto ( sōlĭ-), āvi, ātum, 1, v. a. [sollicitus], to disturb, stir, agitate, move; to distress, harass, make uneasy, vex, solicit, tempt, seduce, attract, induce.

Lit., to stir, put in lively motion, move violently, disturb, shake, exercise ( poet. and in post-Aug. prose).

Histri tela manu jacientes sollicitabant, Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 438 Vahl.): myropolas omnes sollicito;

ubicumque unguentum est, ungor,

keep them busy, Plaut. Cas. 2, 3, 10:

nec fas esse, quod sit fundatum perpetuo aevo, sollicitare suis.. ex sedibus,

Lucr. 5, 162:

pinnisque repente sollicitant divum nocturno tempore lucos,

id. 4, 1008; 2, 965: teneram ferro sollicitavit humum, stirred, i. e. by the plough, Tib. 1, 7, 30; so,

tellurem,

Verg. G. 2, 418:

herbae, Quas tellus, nullo sollicitante (i. e. eam) dabat,

Ov. F. 4, 396:

remis freta,

Verg. G. 2, 503:

spicula dextrā,

id. A. 12, 404:

totum tremoribus orbem,

Ov. M. 6, 699:

stamina docto Pollice, pregn.,

excite by handling, id. ib. 11, 169 (v. II. B. 1. infra):

stomachum vomitu, alvum purgatione,

to move, Cels. 1 praef. fin.: mox, velut aurā sollicitante, provecti longius, as if a breeze were moving us on, Quint. 12, prooem. 2:

hic (spiritus naturae), quamdiu non... pellitur, jacet innoxius... ubi illum extrinsecus superveniens causa sollicitat, compellitque et in artum agit, etc.,

stirs up, Sen. Q. N. 6, 18, 2:

sollicitavit aquas remis,

Claud. Rapt. Pros. 1, 2:

lucus, qui primus anhelis sollicitatur equis,

id. Idyll. 1, 3:

seu remige Medo sollicitatur Athos,

id. Ruf. 1, 336:

Maenalias feras,

to hunt, Ov. Am. 1, 7, 14:

ne salebris sollicitentur apes,

Col. 9, 8, 3.—Of a river:

cum Danubius non jam radices nec media montium stringit, sed juga ipsa sollicitat,

Sen. Q. N. 3, 27, 9.—In mal. part., Ov. Am. 3, 7, 74; Mart. 11, 22, 4; 11, 46, 4; Petr. 20, 2.—

To produce by stirring, excite, cause to come forth, to arouse, draw out (rare): radices in ipsā arbore sollicitando, by starting roots from the tree (cf. the context), Plin. 17, 13, 21, § 98; cf.:

sollicitatur id in nobis quod diximus ante semen,

Lucr. 4, 1037.—

Trop., = sollicitum facere.

With the notion of distress, to cause distress, anxiety, uneasiness, to distress, disturb.

Of the body (very rare and poet.):

mala copia Aegrum sollicitat stomachum,

distresses, Hor. S. 2, 2, 43. —

Of the mind; constr. with acc. of person, with animum, etc.

To fill with apprehension, cause fear, suspense of the mind, and anxiety for the future; and pass., = sollicitum esse, to be distressed, to torment one's self:

nunc ibo ut visam, estne id aurum ut condidi, quod me sollicitat miserum plurimis modis,

Plaut. Aul. 1, 1, 26: certo scio, non ut Flamininum sollicitari te, Tite, sic noctesque diesque, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1:

jamdudum equidem sentio, suspicio quae te sollicitet,

Plaut. Bacch. 4, 7, 50:

sicine me atque illam operā tuā nunc miseros sollicitarier?

Ter. And. 4, 2, 6: egon' id timeo? Ph. Quid te ergo aliud sollicitat? id. Eun. 1, 2, 82; so id. Heaut. 2, 3, 10:

aut quid sit id quod sollicitere ad hunc modum?

id. Hec. 4, 4, 54:

me autem jam et mare istuc et terra sollicitat,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1:

an dubitas quin ea me cura (pro genero et filio) vehementissime sollicitet?

id. Fam. 2, 16, 5:

multa sunt quae me sollicitant anguntque,

id. Att. 1, 18, 1:

ne cujus metu sollicitaret animos sociorum,

Liv. 45, 28 med.:

cum Scipionem exspectatio successoris sollicitaret,

id. 30, 36 fin.:

desiderantem quod satis est neque Tumultuosum sollicitat mare, Nec, etc.,

Hor. C. 3, 1, 26; cf. Mart. 7, 54, 2.—With de:

de posteris nostris et de illā immortalitate rei publicae sollicitor, quae, etc.,

Cic. Rep. 3, 29, 41.— Hence, like verbs of fearing, with ne, that ( lest):

et Quibus nunc sollicitor rebus! ne aut ille alserit, Aut uspiam ceciderit, etc.,

Ter. Ad. 1, 1, 11:

sollicitari se simulans, ne in ejus perniciem conspirarent,

Amm. 14, 7, 9.—Also with quod, like verbs of emotion:

me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod... nihil a te, nihil ex istis locis... affluxit,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.—

More rarely, to grieve, afflict, make wretched:

istuc facinus quod tuom sollicitat animum, id ego feci,

Plaut. Aul. 4, 10, 8:

sed erile scelus me sollicitat,

id. Rud. 1, 3, 19: cur meam senectutem hujus sollicito amentiā? why do I make my old age miserable by, etc., Ter. And. 5, 3, 16:

haec cura (ob miserum statum rei publicae) sollicitat et hunc meum socium,

Cic. Brut. 97, 331.—With subject-clause:

nihil me magis sollicitat quam... non me ridere tecum,

Cic. Fam. 2, 12, 1.—

To disturb the rest or repose of a person or community, to trouble, harass, = perturbare:

quid me quaeris? quid laboras? quid hunc sollicitas?

Plaut. Ep. 5, 2, 15; so,

quae roget, ne se sollicitare velis,

Ov. A. A. 1, 484:

temeritas et libido et ignavia semper animum excruciant, et semper sollicitant,

Cic. Fin. 1, 16, 50:

anxitudo, prona ad luctum et maerens, semperque ipsa se sollicitans,

id. Rep. Fragm. 2, 41, 68:

quoniam rebellando saepius nos sollicitant,

Liv. 8, 13, 13:

finitimi populi, qui castra, non urbem positam in medio ad sollicitandam omnium pacem crediderant,

to disturb the peace, id. 1, 21, 2:

unde neque ille sollicitare quietae civitatis statum possit,

id. 21, 10, 12; so,

pacem,

id. 34, 16 fin.:

ira Jovis sollicitati prava religione,

id. 1, 31, 8:

ea cura quietos (deos) sollicitat,

Verg. A. 4, 380:

alium ambitio numquam quieta sollicitat,

Sen. Cons. Polyb. 4 (23), 2:

eum non metus sollicitabit,

id. ib. 9 (28), 4: (voluptas) licet alia ex aliis admoveat, quibus totos partesque nostri sollicitet, id. Vit. Beat. 5, 4:

et magnum bello sollicitare Jovem,

Ov. F. 5, 40:

sollicitatque feros non aequis viribus hostes,

Luc. 4, 665:

ut me nutricibus, me aviae educanti, me omnibus qui sollicitare illas aetates solent, praeferret,

Quint. 6, prooem. § 8: sollicitare manes, to disturb the dead by mentioning their names:

parce, precor, manes sollicitare meos,

Ov. Tr. 3, 11, 32; cf.:

cur ad mentionem defunctorum testamur, memoriam eorum a nobis non sollicitari?

Plin. 28, 2, 5, § 23.—Hence, pregn.:

sollicito manes,

I disturb the dead, Ov. M. 6, 699:

sollicitare umbras = ciere, citare, in necromancy,

Manil. 1, 93.—

Without the idea of distress or uneasiness.

To stir, rouse, excite, incite ( poet. and in post-Aug. prose):

unicus est de quo sollicitamur honor,

Ov. F. 6, 10, 76:

sollicitatque deas,

id. M. 4, 473:

vanis maritum sollicitat precibus,

id. ib. 9, 683:

quoque Musarum studium a nocte silenti Sollicitare solet, Claud. VI. Cons. Hon. praef. 12: cupidinem lentum sollicitas,

Hor. C. 4, 13, 6:

labris quae poterant ipsum sollicitare Jovem,

Mart. 66, 16:

me nova sollicitat, me tangit serior aetas,

Ov. Am. 2, 4, 45:

deinde (luxuria) frugalitatem professos sollicitat,

Sen. Ep. 56, 10.—Hence,

To attract, to tempt, to invite ( poet. and in post-Aug. prose):

si quis dotatam uxorem habet, eum hominem sollicitat sopor,

Plaut. Most. 3, 2, 15 Lorenz:

nullum sollicitant haec, Flacce, toreumata canem,

Mart. 12, 74, 5:

cum, mira specie, feminarum sollicitaret oculos,

Val. Max. 4, 5, 1 ext.:

non deest forma quae sollicitet oculos,

Sen. Ep. 88, 7:

in his (praediis venalibus) me multa sollicitant,

Plin. Ep. 3, 19, 1:

quibuscum delinimentis potest animos omnium sollicitat,

Just. 21, 1, 5:

omni studio sollicitatum spe regni,

id. 8, 3, 8:

in Graeciam Philippus cum venisset, sollicitatus paucarum civitatum direptione (i. e. spe diripiendi),

id. 9, 1:

sollicitati praeda,

id. 23, 1, 10; 2, 13 fin.:

te plaga lucida caeli... sollicitet,

Stat. Th. 1, 27:

magno praemio sollicitatus,

bribed, Front. Strat. 3, 6, 4.—So, to attract the attention, occupy the mind:

ut vix umquam ita sollicitari partibus earum debeamus ut non et summae meminerimus,

Quint. 11, 3, 151.—

Transf., to incite one to do something.

To urge to wrong-doing, to inveigle, seduce, incite, stimulate, provoke, tempt, abet (class.).

Absol.:

servum sollicitare verbis, spe promissisque corrumpere, contra dominum armare,

Cic. Deiot. 11, 30:

non sollicitabit rursus agrarios?

id. Phil. 7, 6, 18:

sollicitant homines imperitos Saxo et Cafo,

id. ib. 10, 10, 22: necare eandem voluit: quaesivit venenum;

sollicitavit quos potuit,

id. Cael. 13, 31:

Milo... quos ex aere alieno laborare arbitrabatur, sollicitabat,

Caes. B. C. 3, 22: quos ingenti pecuniae spe sollicitaverant vestri (sc. to murder Philip), Curt. 4, 1, 12:

ipsam ingentibus sollicitare datis,

Ov. M. 6, 463:

pretio sperare sollicitari animos egentium,

Cic. Cat. 4, 8, 17; Liv. 2, 42, 6; Nep. Paus. 3, 6.—So esp. milit. t. t.,= temptare (freq. in the historians), to strive to win over, tempt, instigate, incite to defection, attack, etc.:

ad sollicitandas civitates,

Caes. B. G. 7, 63:

Germanos Transrhenanos sollicitare dicebantur,

id. ib. 5, 2; so id. B. C. 3, 21; id. B. G. 5, 55; 6, 2; 7, 53;

7, 54: servitia urbana sollicitare,

Sall. C. 24 fin.:

nobilissimos Hispanos in Italiam ad sollicitandos populares... miserunt,

Liv. 24, 49, 8:

vicinos populos haud ambigue sollicitari,

id. 8, 23, 2:

ad continendas urbes, quas illinc Eumenes, hinc Romani sollicitabant,

id. 37, 8, 5:

num sollicitati animi sociorum ab rege Perseo essent,

id. 42, 19 fin.:

omnes sollicitatos legationibus Persei, sed egregie in fide permanere,

id. 42, 26 fin.; so,

diu,

id. 31, 5, 8; 40, 57, 2; 41, 23, 7;

45, 35, 8: interim qui Persas sollicitarent mittuntur,

Curt. 5, 10, 9; Suet. Oth. 5; id. Ner. 13; id. Tit. 9; Nep. Paus. 3, 6.—

With ad and acc.:

in servis ad hospitem necandum sollicitatis,

Cic. Cael. 21, 51:

servum ad venenum dandum,

id. Clu. 16, 47:

opifices et servitia ad Lentulum eripiendum,

Sall. C. 50, 1:

qui ultro ad transeundum hostes vocabant sollicitabantque,

Liv. 25, 15, 5.—After in:

cum milites ad proditionem, amicos ad perniciem meam pecunia sollicitet,

Curt. 4, 11, 1.—

With ut: civitates sollicitant [p. 1722] ut in libertate permanere vellent, Caes. B. G. 3, 8:

se sollicitatum esse ut regnare vellet,

Cic. Fam. 15, 2, 6:

missis ad accolas Histri, ut in Italiam irrumperent sollicitandos, Liv 39, 35: Darei litterae quibus Graeci milites sollicitabantur ut regem interficerent,

Curt. 4, 10, 16.—

With gen., gerund., and causa:

comperi legatos Allobrogum tumultus Gallici excitandi causa a P. Lentulo esse sollicitatos,

Cic. Cat. 3, 2, 4.—

With in and acc. (post-class.;

the prevailing constr. in Just.): amicum in adulterium uxoris sollicitatum,

Just. 1, 7, 18:

Alexander in Italiam sollicitatus,

urgently invited, id. 12, 2, 1:

Iones sollicitare in partes suas statuit,

id. 2, 12, 1:

qui Peloponnenses in societatem armorum sollicitaret,

id. 13, 5; so id. 13, 5, 10; 32, 4, 1; 29, 4, 5. —

With acc. of abstract objects ( poet.):

nuptae sollicitare fidem (= nuptam sollicitare ad fidem violandam),

to make attempts against, Ov. H. 16 (17), 4; cf. id. Am. 3, 1, 50; id. M. 6, 463; 7, 721; id. P. 3, 3, 50.—

In gen., without implying an evil purpose, to induce, incite, stimulate, solicit, urge, invite, exhort, move ( poet. and in postAug. prose):

antequam est ad hoc opus (historiam scribendi) sollicitatus,

induced to undertake this work, Quint. 10, 1, 74:

quae Hecubae maritum posset ad Hectoreos sollicitare rogos,

Mart. 6, 7, 4:

cum, sollicitatus ex urbe Roma (a Mithridate), praecepta pro se mitteret,

Plin. 25, 2, 3, § 6:

sollicitandi (parentes) ad hunc laborem erant,

it was necessary to give inducements to the parents to undertake this labor, Sen. Ben. 3, 11, 1:

cum juventutem ad imitationem sui sollicitaret,

id. Cons. Helv. 10, 10:

alios Orientis regis ut idem postularent sollicitare temptavit,

Suet. Dom. 2:

juvenum... corpora nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens sollicitat dictis,

Stat. Th. 2, 485:

sollicitat tunc ampla viros ad praemia cursu celeres,

id. ib. 6, 550:

ut per praecones susceptores sollicitarent,

Just. 8, 3, 8:

Alexander in Italiam a Tarentinis sollicitatus,

id. 12, 2, 1:

avaritia sollicitatus (= permotus),

id. 32, 2, 1:

sollicitatoque juvene ad colloquium,

allured him to the conference, id. 38, 1, 9:

hoc maxime sollicitatus ad amicitiam,

Plin. 6, 22, 24, § 85:

serpentes sollicitant ad se avis,

id. 8, 23, 35, § 85:

hyaena ad sollicitandos canes,

id. 8, 30, 44, § 106:

velut vacua possessione sollicitatus,

Just. 31, 3, 2:

remansit in caelibatu, neque sollicitari ulla condicione amplius potuit (i. e. ad uxorem ducendam),

Suet. Galb. 5:

quod me, tamquam tirunculum, sollicitavit ad emendum (signum),

Plin. Ep. 3, 6, 4:

ut ex copia studiosorum circumspicias praeceptores quos sollicitare possimus (sc. ut huc veniant),

id. 4, 13, 11.—With inf. ( poet.):

finemque expromere rerum sollicitat superos,

urgently implores to disclose the issue, Luc. 5, 69:

cum rapiant mala facta bonos... sollicitor nullos esse putare deos,

Ov. Am. 3, 8, 36; cf.:

sollicitat spatium decurrere amoris,

Lucr. 4, 1196.—With ne:

maritum sollicitat precibus, ne spem sibi ponat in arte,

Ov. M. 9, 683.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].

Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.

With [p. 1841] quantus:

nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

Cic. Phil. 6, 7, 18:

quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

id. Imp. Pomp. 11, 29:

est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

id. ad Brut. 1, 9, 1:

tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

Caes. B. G. 2, 11; cf.:

quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—

With ut.

Denoting result or consequence; with subj.:

tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

Caes. B G 4, 17:

non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 43, 125;

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

id. Rep. 1, 1, 1:

quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

Curt. 4, 10, 29:

quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

id. 6, 7, 30.—

Denoting comparison:

tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

Nep. Ages. 4, 2.—

With rel. qui, etc.:

cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

Cic. Rep. 1, 42, 65:

statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

id. Sull. 2, 7:

nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

id. Marcell. 3, 8.—

Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

tanta factis modo mira miris modis, etc.,

id. Cas. 3, 5, 5:

qui tantus natu deorum nescis nomina,

id. Bacch. 1, 2, 15:

neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

id. Rep. 1, 3, 4:

tantilla tanta verba funditat,

Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

ne tantae nationes conjugantur,

Caes. B. G. 3, 11:

onus,

id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

id. de Or 2, 20, 84:

qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

id. Rosc. Com. 8, 24:

tot tantaque vitia,

id. Verr 1, 16, 47:

quae faceres in hominem tantum et talem,

id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

conservare urbes tantas atque tales,

id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

tanta ista mala,

Sall. C. 40, 2;

Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154:

tantorum ingentia septem Terga boum,

id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

sexcenta tanta,

id. Ps. 2, 2, 37:

tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

Lact. 1, 3, 21.—

With quam:

maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

tantus ille ventorum,

Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—

Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

cur tanto opere extimueras?

Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—

Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

tantae Coëunt in proelia gentes,

Val. Fl. 5, 636:

lamentabile tantis urbibus,

Stat. Th. 11, 160:

legatum valet in tantos quanti inveniantur,

Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

numquam tanto se vulture caelum Induit,

Luc. 7, 834. —

tantum, so much, so many:

habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

Plaut. Ep. 2, 3, 4:

iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

cum tantum belli in manibus esset,

Liv. 4, 57, 1:

sed quid hic tantum hominum incedunt?

Plaut. Poen. 3, 3, 5:

tantum hostium intra muros est,

Liv. 3, 17, 4 et saep.:

sexies tantum, quam quantum satum sit,

Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

tantum... dum,

Liv. 27, 42, 12; cf.:

tantum modo... dum,

Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —

In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—

Gen. (of price) tanti:

tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

tanti est, quanti est fungus putidus,

it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ubi me dixero dare tanti,

Ter. Ad. 2, 1, 49:

graviter increpuit, tanti habitare censorem,

in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —

Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

id. ib. 1, 9, 22:

etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

id. Mil. 22, 58:

juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

id. Att. 2, 13, 2:

cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

Quint. 12, 8, 4:

sunt o! sunt jurgia tanti,

Ov. M. 2, 424 et saep.—

Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

Caes. B. G. 5, 45; cf.:

quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

id. B. C. 1, 81:

tanto major vis, quanto recentior,

Plin. 9, 38, 62, § 133:

reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

bis tanto pluris,

id. Men. 4, 3, 6:

ter tanto pejor,

id. Pers. 1, 3, 73:

multo tanto miserior,

id. Rud. 2, 6, 37:

si Cleomenes non tanto ante fugisset,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

post tanto,

Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

Cat. 49, 6.—

In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

so too: tanto melior,

Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

tanto hercle melior,

Ter. Heaut. 3, 2, 38:

tanto major! tanto augustior!

how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

tanto nequior!

so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

tanto miserior,

id. Stich. 5, 5, 8.—

In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

Liv. 22, 27.

Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

Caes. B. G. 6, 35:

tantum navium,

id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.

So much, so greatly, to such a degree, so:

tantum, quantum quis fuge,

as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

Cic. Att. 12, 18, 1:

id tantum abest ab officio, ut, etc.,

so far, id. Off. 1, 14, 43:

rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

Nep. Con. 4, 1:

tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

Liv. 37, 39, 6:

tantumque ibi moratus, dum, etc.,

so long, id. 27, 42, 13:

tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

Plaut. Men. prol. 16:

ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

Verg. G. 4, 101:

juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

Hor. S. 2, 5, 80:

tantum dissimilis,

id. ib. 2, 3, 313:

Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

Vell. 2, 11, 1.—

(Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

tantum monet, quantum intellegit,

only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

Caes. B. G. 2, 8:

quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

Cic. Off. 1, 4, 11:

Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

id. Rep. 1, 10, 16:

nomen tantum virtutis usurpas,

id. Par. 2, 17:

dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

id. Fl. 15, 34:

notus mihi nomine tantum,

Hor. S. 1, 9, 3:

apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

Quint. 11, 1, 7; so,

non tantum... sed,

id. 9, 3, 28:

nec tantum... sed (etiam),

id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

unum flumen tantum intererat,

Caes. B. C. 3, 19:

unum defuisse tantum superbiae,

Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—

Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

Cic. Rep. 6, 22, 24:

ut tantummodo per stirpes alantur suas,

id. N. D. 2, 32, 81:

cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

id. Rep. 2, 28, 51:

omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

id. ib. 4, 6, 6:

pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

Caes. B. C. 1, 62:

velis tantummodo,

you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

Suet. Tib. 11 et saep.:

neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

Liv. 9, 37, 2:

Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

id. 21, 32, 4; so,

non tantummodo... sed etiam,

Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

non tantummodo... sed... quoque,

Vell. 2, 110, 5:

non tantummodo... verum etiam,

Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—

Particular phrases.

Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

Liv. 5, 7, 2:

tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

id. 34, 40, 5:

tantum non ad portam bellum esse,

id. 25, 15, 1:

videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

id. 37, 29, 9:

cum hostes tantum non arcessierint,

id. 4, 2, 12 Drak.:

tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

Suet. Tib. 11:

tantum non statim a funere,

id. ib. 52:

tantum non summam malorum suorum professus est,

id. ib. 66:

tantum non in ipso ejus consulatu,

id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

tantum non cunctandum neque cessandum esse,

only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

Quint. 6, 2, 4.—

Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

Cic. Fam. 7, 23, 1:

tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

Vell. 2, 117, 1:

haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

Cic. Att. 15, 13, 7:

navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

Suet. Aug. 98:

natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

id. Ner. 6:

tantum quod pueritiam egresso,

id. Aug. 63:

dentem tantum quod exemptum,

id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

tantum alone = tantum quod,

Verg. E. 6, 16. —

Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

tĕro, trīvi, trītum, 3 ( perf. terii, acc. to Charis. p. 220 P.; perf. sync. tristi, Cat. 66, 30), v. a. [root ter; Gr. teirô, truô, tribô, to rub; cf. Lat. tribulare, triticum; akin to terên, tender, Lat. teres], to rub, rub to pieces; to bruise, grind, bray, triturate (syn.: frico, tundo, pinso).

Lit. (mostly poet. and in post-Aug. prose).

In gen.: num me illuc ducis, ubi lapis lapidem terit? (i. e. into a mill), Plaut. As. 1, 1, 16:

lacrimulam oculos terendo vix vi exprimere,

Ter. Eun. 1, 1, 23:

teritur lignum ligno ignemque concipit attritu,

Plin. 16, 40, 77. § 208: sed nihil hederā praestantius quae [p. 1860] teritur, lauro quae terat, id. ib.:

aliquid in mortario,

id. 34, 10, 22, § 104:

aliquid in farinam,

id. 34, 18, 50, § 170:

bacam trapetis,

Verg. G. 2, 519:

unguibus herbas,

Ov. M. 9, 655:

dentes in stipite,

id. ib. 8, 369:

lumina manu,

Cat. 66, 30:

sucina trita redolent,

Mart. 3, 64, 5:

piper,

Petr. 74:

Appia trita rotis,

Ov. P. 2, 7, 44:

cibum in ventre,

i. e. to digest, Cels. 1 praef. med. — Poet.: labellum calamo, i. e. to rub one ' s lip (in playing), Verg. E. 2, 34:

calcemque terit jam calce Diores,

treads upon, id. A. 5, 324:

crystalla labris,

Mart. 9, 23, 7.—

In partic.

To rub grain from the ears by treading, to tread out, thresh:

frumentum,

Varr. R. R. 1, 13, 5:

milia frumenti tua triverit area centum,

Hor. S. 1, 1, 45:

area dum messes teret,

Tib. 1, 5, 22:

teret area culmos,

Verg. G. 1, 192; cf.:

ut patria careo, bis frugibus area trita est,

i. e. it has twice been harvest-time, Ov. Tr. 4, 6, 19.—

To cleanse or beautify by rubbing, to smooth, furbish, burnish, polish, sharpen (syn.:

polio, acuo): oculos,

Plaut. Poen. 1, 2, 103:

crura mordaci pumice,

Ov. A. A. 1, 506:

hinc radios trivere rotis,

smoothed, turned, Verg. G. 2, 444:

vitrum torno,

Plin. 36, 26, 66, § 193:

catillum manibus,

Hor. S. 1, 3, 90:

tritus cimice lectus,

Mart. 11, 33, 1.—

To lessen by rubbing, to rub away; to wear away by use, wear out:

(navem) ligneam, saepe tritam,

Plaut. Men. 2, 3, 52:

hoc (tempus) rigidas silices, hoc adamanta terit,

Ov. Tr. 4, 6. 14:

ferrum,

to dull, id. M. 12, 167:

mucronem rubigine silicem liquore,

Prop. 2, 25 (3, 20), 15:

trita labore colla,

Ov. M. 15, 124:

trita subucula,

Hor. Ep. 1, 1, 96:

trita vestis,

id. ib. 1, 19, 38:

librum,

i. e. to read often, Mart. 8, 3, 4; 11, 3, 4; cf.:

quid haberet, Quod legeret tereretque viritim publicus usus?

Hor. Ep. 2, 1, 92:

pocula labris patrum trita,

Mart. 11, 12, 3: ut illum di terant, qui primum olitor caepam protulit, crush, annihilate, Naev. ap. Prisc. p. 681 P.—

Of persons, pass., to be employed in. occupied with:

nos qui in foro verisque litibus terimur,

Plin. Ep. 2, 3, 5:

litibus,

id. ib. 10, 12, 3.—

To tread often, to visit, frequent a way or place (cf.:

calco, calcito): angustum formica terens iter,

Verg. G. 1, 380:

iter propositum,

Prop. 2, 30 (3, 28), 14:

Appiam mannis,

Hor. Epod. 4, 14:

viam,

Ov. A. A. 1, 52; Lucr. 1, 927:

via trita pede,

Tib. 4, 13, 10:

ambulator porticum terit,

Mart. 2, 11, 2:

limina,

id. 10, 10, 2:

mea nocturnis trita fenestra dolis,

Prop. 4 (5), 7, 16:

nec jam clarissimorum virorum receptacula habitatore servo teruntur,

Plin. Pan. 50, 3: flavaeque terens querceta Maricae Liris, Claud. Cons. Prob. et Olybr 259. —

In mal. part.:

Bojus est, Bojam terit,

Plaut. Capt. 4, 2, 108; so Prop. 3, 11 (4. 10), 30; Petr. 87. —

Trop. (freq. in good prose).

To wear away, use up, i. e. to pass, spend time; usu. to waste, spend in dissipation, etc. (syn.:

absumo, consumo): teritur dies,

Plaut. Truc. 5, 20:

diem sermone terere segnities merast,

id. Trin. 3, 3, 67:

naves diem trivere,

Liv. 37, 27, 8:

tempus in convivio luxuque,

id. 1, 57, 9:

tempus ibi in secreto,

id. 26, 19, 5:

omnem aetatem in his discendis rebus,

Cic. de Or. 3, 31, 123:

teretur interea tempus,

id. Phil. 5, 11, 30:

jam alteram aetatem bellis civilibus,

Hor. Epod. 16, 1:

omne aevum ferro,

Verg. A. 9, 609:

spe otia,

id. ib. 4, 271:

otium conviviis comissationibusque inter se,

Liv. 1, 57, 5. —

To expend, employ (late Lat.):

qui operam teri frustra,

Amm. 27, 12, 12. —

To exert greatly, exhaust:

ne in opere longinquo sese tererent, Liv 6, 8, 10: ut in armis terant plebem,

id. 6, 27, 7.—

Of language, to wear out by use, i. e. to render common, commonplace, or trite (in verb finit. very rare, but freq. as a P. a.):

jam hoc verbum satis hesterno sermone trivimus,

Cic. Ac. 2, 6, 18:

quae (nomina) nunc consuetudo diurna trivit,

id. Fin. 3, 4, 15.—

To tread under foot, i. e. to injure, violate a thing:

jurata deorum majestas teritur,

Claud. in Rufin. 1, 228. — Hence, P. a.: trītus, a, um.

Prop. of a road or way, oft-trodden, beaten, frequented, common:

iter,

Cic. Phil. 1, 3, 7:

via,

id. Brut. 81, 281:

quadrijugi spatium,

Ov. M. 2, 167. — Sup.:

tritissima quaeque via,

Sen. Vit. Beat. 1, 2. —

Fig.

Practised, expert:

tritas aures habere,

Cic. Fam. 9, 16, 4; so id. Brut. 32, 124.— Comp.:

tritiores manūs ad aedificandum perficere,

Vitr. 2, 1, 6. —

Of language, used often or much, familiar, common, commonplace, trite:

quid in Graeco sermone tam tritum atque celebratum est, quam, etc.,

Cic. Fl. 27, 65:

nomen minus tritum sermone nostro,

id. Rep. 2, 29, 52:

ex quo illud: summum jus summā injuriā factum est jam tritum sermone proverbium,

id. Off. 1, 10, 33.— Comp.:

faciamus tractando usitatius hoc verbum ac tritius,

Cic. Ac. 1, 7, 27:

compedes, quas induere aureas mos tritior vetat,

Plin. 33, 12, 54, § 152.

trans-ĕo, īvi or ĭi, ĭtum, īre ( perf. -ivit, Sen. Ben. 1, 13, 3; fut. -iet, Tib. 1, 4, 27; Sen. Q. N. 3, 10, 4; Lact. 4, 18, 3), v. n. and a., to go over or across, to cross over, pass over, pass by, pass (syn. transgredior).

Lit.

In gen.

Neutr.:

ego ad vos eum jussero transire,

Plaut. Ep. 5, 1, 51:

per hortum ad amicam,

id. Stich. 3, 1, 36:

ad uxorem,

id. Caecin. 3, 4, 24; Ter. Phorm. 4, 5, 7: ad te, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 1:

ad forum,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 28:

ne Germani e suis finibus in Helvetiorum fines transirent,

Caes. B. G. 1, 28:

in agrum Noricum,

id. ib. 1, 5:

in Britanniam,

id. ib. 4, 30:

per eorum corpora transire conantes repulerunt,

id. ib. 2, 10:

per media castra,

Sall. J. 107, 5:

per illud (iter, i. e. vocis) Murmure blanditiae minimo transire solebant,

Ov. M. 4, 70: obsides ut inter sese dent, perficit;

Helvetii, ut sine maleficio et injuriā transeant,

Caes. B. G. 1, 9; Liv. 10, 46, 3:

Mosa in Rhenum transit,

Caes. B. G. 4, 10:

caseum per cribrum facito transeat in mortarium,

Cato, R. R. 76, 3:

odor foliorum transit in vestes,

Plin. 12, 3, 7, § 15:

ficus ad nos ex aliis transire gentibus,

id. 15, 18, 19, § 69. —

Act.:

campos pedibus transire videmur,

Lucr. 4, 459:

Taurum,

Cic. Fam. 3, 8, 5:

Taurus transiri non potest,

id. Att. 5, 21, 14:

Apenninum,

id. Fam. 11, 10, 4; Liv. 5, 33, 2; 5, 33, 4 sq.; 21, 38, 6; 26, 12, 14;

21, 58, 3: paulatim Germanos consuescere Rhenum transire,

Caes. B. G. 1, 33:

flumen,

id. ib. 1, 12;

1, 13: Euphratem,

Cic. Fin. 3, 22, 75:

maria,

id. Or. 42, 146; id. Pis. 24, 57; Hor. A. P. 345:

paludem,

Hirt. B. G. 8, 10:

forum,

Hor. Ep. 1, 6, 59:

equum cursu,

to pass by, Verg. A. 11, 719:

omnes mensas transiit,

Plaut. Curc. 5, 3, 4:

quem (serpentem) rota transiit,

ran over, Verg. A. 5, 274:

anulis medios articulos (digitorum) non transeuntibus,

Quint. 11, 3, 142:

Domitii filius transiit Formias,

passed through Formiæ, Cic. Att. 9, 3, 1.—In pass.:

Rhodanus nonnullis locis vado transitur,

is crossed by a ford, is fordable, Caes. B. G. 1, 6; cf.:

flumen uno omnino loco pedibus transiri potest,

id. ib. 5, 18; 2, 10; 7, 55; Hirt. B. G. 8, 27; Liv. 21, 43, 4; Plin. 29, 4, 27, § 89:

totus transibitur orbis,

Manil. 4, 398.—

In partic.

To go over to a party or side (cf. transfugio):

ne deserat me atque ad hostes transeat,

Plaut. Ps. 4, 3, 10:

ad adversarios transeas?

Cic. Verr. 2, 1, 15, § 40:

ad Pompeium transierunt,

Caes. B. C. 3, 60:

transit cohors ad eum,

id. ib. 1, 60:

a Patribus ad plebem,

Liv. 4, 16, 3:

cum iis pugnare ad quos transierant,

Nep. Dat. 6, 6:

ad Q. Sextii philosophi sectam,

Suet. Gram. 18. — Absol.:

nec manere nec transire aperte ausus,

Liv. 1, 27, 5:

ut nulla ante Britanniae nova pars illacessita transierit,

Tac. Agr. 20.—

To go or pass over into any thing by transformation, to be changed or transformed into a thing ( poet. and in postAug. prose):

ille in humum saxumque undamque trabemque fallaciter transit,

Ov. M. 11, 643:

in plures figuras,

id. ib. 8, 730:

humana in corpora,

id. ib. 15, 167:

in aestatem post ver,

id. ib. 15, 206:

aqua mulsa longā vetustate transit in vinum,

Plin. 22, 24, 52, § 112; 9, 41, 65, § 139; 25, 9, 57, § 103; 37, 6, 23, § 87.—

Of food. to pass through, pass off:

cibi qui difficillime transeant sumpti,

Varr. R. R. 2, 11, 3; so,

cibi,

Plin. 11, 37, 79, § 202:

vinum tenue per urinam,

id. 23, 1, 22, § 39.—

To pierce, transfix (very rare):

ilia cornipedis surrectā cuspide transit,

Sil. 10, 253.—

Trop.

In gen.

Neutr. (very rare):

quod quaedam animalis intellegentia per omnia ea permanet et transeat,

runs through, pervades, Cic. Ac. 2, 37, 119:

utinam ista saevitia inter peregrina exempla mansisset, nec in Romanos mores transisset,

Sen. Ira, 3, 18, 1.— Impers. pass.:

cujus (ordinis) similitudine perspectā in formarum specie ac dignitate transitum est et ad honestatem dictorum atque factorum,

Cic. Fin. 2, 14, 47.— More freq.,

Act.:

ii sine dubio finem et modum transeunt,

go beyond, overstep, transgress, Cic. Off. 1, 29, 102; so,

modum,

id. Tusc. 4, 17, 40:

finem aequitatis et legis in judicando,

id. Verr. 2, 3, 95, § 220:

fines verecundiae,

id. Fam. 5, 12, 3:

aliquid silentio,

to pass over, pass by, id. Att. 2, 19, 3; Quint. 2, 3, 1; 5, 12, 23;

nil transit amantes,

i. e. escapes, Stat. Th. 2, 335; so, ita compositi sumus ut nos cottidiana, etiamsi admiratione digna sunt, transeant, Sen. Q. N. 7, 1, 1.—

In partic.

To go or pass over to another opinion:

in sententiam alicujus,

Liv. 34, 34, 1:

senatus frequens in alia omnia transiit,

Hirt. B. G. 8, 53: transierunt illuc, ut ratio esset ejus habenda, qui neque exercitum neque provincias traderet, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 2.—

To pass over, be changed into any thing:

quomodo quire et ruere vel in praeterita patiendi modo, vel in participia transibunt?

Quint. 1, 6, 26:

in eam (vocalem sequentem) transire possit (M),

id. 9, 4, 40; 1, 4, 29:

frequens imitatio transit in mores,

id. 1, 11, 3:

jactantur cuncta et in contrarium transeunt jubente fortunā,

Sen. Ep. 99, 9:

in vinum transire,

Plin. 22, 24, 52, § 112; Sen. Ep. 114, 24; 84, 6; 85, 15.—

To overpass, surpass, excel:

qui hoc agit, ut prior sit, forsitan, etiamsi non transierit, aequabit,

Quint. 10, 2, 10:

verum ut transeundi spes non sit, magna tamen est dignitas subsequendi,

id. 12, 11, 28:

Pompeium transire paras,

Luc. 2, 565:

monumenta transibit nostra juventus,

id. 4, 499.—

In speaking.

To pass over to another subject:

ad partitionem transeamus,

Cic. Inv. 1, 21, 30:

ad alias (quaestiones),

Quint. 7, 1, 18:

hinc ad rationem sermonis conjuncti,

id. 8, 3, 40:

protinus ad dispositionem,

id. 6, 5, 1:

ad responsum partis alterius,

id. 7, 1, 6:

ad rhetoris officia (proximus liber),

id. 1, 12, 19:

consumptis precibus violentam transit in iram,

Ov. M. 8, 106:

inde in syllabas cura transibit,

Quint. 1, 4, 17.— Impers. pass.:

seminarii curam ante convenit dici, quam transeatur ad alia genera,

Plin. 17, 10, 13, § 68:

transeatur ad alteram contionem,

Liv. 45, 37, 11. —

To go quickly or briefly through a subject (syn. transcurro):

sed in animo est leviter transire ac tantummodo perstringere unamquamque rem,

to touch lightly upon, Cic. Rosc. Am. 32, 91:

sperare et ea quae premant et ea quae inpendeant me facile transiturum,

id. Fam. 9, 1, 2:

eos (libros) omnes duabus proximis noctibus cursim transeo,

Gell. 9, 4, 5:

brevi auditu quamvis magna transibat,

Tac. H. 2, 59.—

To pass over, pass by, leave untouched (so freq. first in post-Aug. prose;

syn. praetermitto): malueram, quod erat susceptum ab illis, silentio transiri,

Cic. Att. 2, 19, 3: ex quo tu quae digna sunt, selige, multa transi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 4:

ut alii transeunt quaedam imputantque quod transeant: sic ego nihil praetereo, etc.,

Plin. Ep. 8, 21, 4:

Neronem enim transeo,

id. ib. 5, 3, 6; so,

Protagoran transeo,

Quint. 3, 4, 10; cf. id. 10, 1, 57; 12, 1, 22; 12, 10, 22:

sed hoc transeo,

id. 12, 2, 4:

ut ne id quidem transeam,

id. 11, 3, 131:

transeamus id quoque, quod, etc.,

id. 1, 10, 17:

ut transeam, quemadmodum vulgo imperiti loquantur,

id. 1, 6, 45:

lacrimas alicujus,

Stat. S. 5 praef. —In pass.:

nec a nobis neglegenter locus iste transibitur,

Quint. 2, 4, 17:

illa quoque minora non sunt transeunda,

id. 10, 3, 31; 10, 2, 3:

levia haec et transeunda,

Plin. Ep. 8, 6, 5:

transita signa,

Manil. 2, 486.—

Of time, to pass by, elapse.

Neutr.:

cum legis dies transierit,

Cic. Att. 7, 7, 6:

dies hibernorum complures,

Caes. B. G. 3, 2:

multi jam menses,

id. B. C. 3, 25:

quinquennium,

Dig. 7, 1, 37: tran et aetas;

Quam cito!

Tib. 1, 4, 27:

menses transeunt,

Phaedr. 5, 7, 11. —

Act., to pass, spend:

ne vitam silentio transeant,

pass through, spend, Sall. C. 1, 1; so,

vitam,

id. ib. 2, 8 Kritz N. cr.:

ipsum tribunatūs annum quiete et otio,

Tac. Agr. 6 fin.:

hiemem (securi),

Sen. Ep. 90, 15:

spatium juventae,

to pass beyond, Ov. M. 15, 226.—

To pass away, cease:

precarium seni imperium et brevi transiturum,

Tac. H. 1, 52 fin.:

fortuna imperii transit,

id. ib. 3, 49:

mutatam auctoritatem (unguenti) et saepius transisse gloriam,

Plin. 13, 1, 2, § 4:

quidquid irarum fuit, transierit,

Sen. Thyest. 398:

caelum et terra,

Vulg. Matt. 5, 18; id. 2 Pet. 3, 10; id. 1 Joan. 2, 17.—Hence, transĕunter, adv. (acc. to transeo, II. B. 4. b.), in passing, cursorily (late Lat.):

commemorata quaestio, Aug. Civ. Dei, 15, 23: discussā indiciorum fide,

Amm. 28, 1, 14.