Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

sanctus

  • 1 sanctus

    sānctus, a, um, PAdi. (v. sancio), I) heilig, unverletzlich, unantastbar, fanum Iunonis, Cic.: templum, Liv.: lucus, Ov.: tribuni plebis, Cic.: divi, Catull.: societas, Cic.: officium, Cic.: ius, Cic. u. Liv.: aerarium sanctius, s. aerārium(Bd. I, S. 197 a. E.): ut vestris etiam legionibus sanctus essem, Cic.: quod mihi est sanctius, Cic.: iura patriae sanctiora quam hospitii duxit, Nep. – II) heilig, ehrwürdig, göttlich, a) vom Göttlichen u. Erhabenen, stella Mercurii, Cic.: nomen poëtae, Cic.: dies, Hor.: oratio, feierliche, Quint.: sancti ignes, zu Ehren der Götter bei Opfern, Verg.: im Tempel der Vesta, Ov.: Osiris, Hor.: sanctius consilium, engerer Ausschuß des Senates, engerer Rat, Liv.: sanctissimum orbis terrae consilium, v. Senate, Cic.: sancte deorum, Verg.: vates sanctissima, v. der Sibylla, Verg.: sanctissime Imperator, erhabenster Kaiser, Plin. ep. – neutr. subst., α) übh.: omne sanctum non tanget, sie soll nichts Heiliges anrühren, Vulg. Levit. 12, 4. – β) das Heilige = der Tempel, in sancto quid facit aurum? Pers. 2, 69. – b) von Gottgefälligen, gottgefällig, fromm, unschuldig, sittlich rein, züchtig, tugendhaft, unsträflich, virgo, Vestalin, Hor.: manus, Val. Max.: mores, Iuven.: coniunx, Verg.: mulier sancti pudoris, Tibull.: nulla umquam res publica nec maior nec sanctior, Liv.: quod (genus orationis) quo fuerit gratius et sanctius, eindringlicher u. reiner, Quint.: Cato sanctus et innocens, Liv.: Luscius et Manilius naturā sancti et religiosi, Cic.: sanctius animal, v. Menschen, Ov.: nemo sanctior illo (viro), Cic.: homo sanctissimus, Cic. – neutr. subst., nihil veri, nihil sancti, kein Gefühl für Wahrheit, kein Sinn für Recht, Liv. 21, 4, 9. – / vulg. santus, Corp. inscr. Lat. 5, 8136: Xanctus, Commodian. instr. 1, 35, 21 u. 2, 19, 21.

    lateinisch-deutsches > sanctus

  • 2 sanctus

    sānctus, a, um, PAdi. (v. sancio), I) heilig, unverletzlich, unantastbar, fanum Iunonis, Cic.: templum, Liv.: lucus, Ov.: tribuni plebis, Cic.: divi, Catull.: societas, Cic.: officium, Cic.: ius, Cic. u. Liv.: aerarium sanctius, s. aerarium (Bd. I, S. 197 a. E.): ut vestris etiam legionibus sanctus essem, Cic.: quod mihi est sanctius, Cic.: iura patriae sanctiora quam hospitii duxit, Nep. – II) heilig, ehrwürdig, göttlich, a) vom Göttlichen u. Erhabenen, stella Mercurii, Cic.: nomen poëtae, Cic.: dies, Hor.: oratio, feierliche, Quint.: sancti ignes, zu Ehren der Götter bei Opfern, Verg.: im Tempel der Vesta, Ov.: Osiris, Hor.: sanctius consilium, engerer Ausschuß des Senates, engerer Rat, Liv.: sanctissimum orbis terrae consilium, v. Senate, Cic.: sancte deorum, Verg.: vates sanctissima, v. der Sibylla, Verg.: sanctissime Imperator, erhabenster Kaiser, Plin. ep. – neutr. subst., α) übh.: omne sanctum non tanget, sie soll nichts Heiliges anrühren, Vulg. Levit. 12, 4. – β) das Heilige = der Tempel, in sancto quid facit aurum? Pers. 2, 69. – b) von Gottgefälligen, gottgefällig, fromm, unschuldig, sittlich rein, züchtig, tugendhaft, unsträflich, virgo, Vestalin, Hor.: manus, Val. Max.: mores, Iuven.: coniunx, Verg.: mulier sancti pudoris, Tibull.: nulla umquam res publica nec maior nec sanctior, Liv.: quod (genus orationis) quo fuerit gratius et sanc-
    ————
    tius, eindringlicher u. reiner, Quint.: Cato sanctus et innocens, Liv.: Luscius et Manilius naturā sancti et religiosi, Cic.: sanctius animal, v. Menschen, Ov.: nemo sanctior illo (viro), Cic.: homo sanctissimus, Cic. – neutr. subst., nihil veri, nihil sancti, kein Gefühl für Wahrheit, kein Sinn für Recht, Liv. 21, 4, 9. – ⇒ vulg. santus, Corp. inscr. Lat. 5, 8136: Xanctus, Commodian. instr. 1, 35, 21 u. 2, 19, 21.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sanctus

  • 3 sanctus

    sanctus sanctus, a, um священный, святой

    Латинско-русский словарь > sanctus

  • 4 sānctus

        sānctus adj. with comp. and sup.    [P. of sancio], consecrated, established as inviolable, sacred, inviolable: campus: tribuni (plebis) sancti sunto: fides induciarum, L.: ius: (litterae) in aerario sanctiore conditae, i. e. in the special treasury, reserved for extreme necessity: hospites sanctos habent, Cs.: uxor, Ph.— Venerable, august, divine, sacred, pure, holy: sanctis Penatium deorum sedibus: polluerat stupro sanctissimas religiones: sanctior dies, H.: ignes (of a sacrifice), V.: amicitiae nomen, O.: pudicitia, L.— Pure, good, innocent, pious, holy, just, conscientious, upright: illo nemo in civitate sanctior: homines sanctissimi: sanctissimus et iustissimus iudex: sanctius consilium, L.: senatus, V.: amores, chaste: Virgines, H.: id, quod mihi est et sanctius et antiquius.
    * * *
    I
    sancta -um, sanctior -or -us, sanctissimus -a -um ADJ
    consecrated, sacred, inviolable; venerable, august, divine, holy, pious, just
    II

    Latin-English dictionary > sānctus

  • 5 sanctus

    sanctus, a, um, Part. and P. a. of sancio.

    Lewis & Short latin dictionary > sanctus

  • 6 sanctus

    [st1]1 [-] sanctus, a, um: part. passé de sancio. - [abcl][b]a - établi, sanctionné. - [abcl]b - inviolable, sacré, vénéré, saint, auguste. - [abcl]c - vénérable, vertueux, irréprochable. - [abcl]d - pur, austère (en parl. du style).[/b]    - tribuni plebis sancti sunto, XII Tab.: que les tribuns de la plèbe soient inviolables.    - hospitem sanctum habere, Caes.: regarder un hôte comme un être sacré.    - sancta sedes deūm, Lucr.: séjour auguste des dieux.    - sanctius animal, Cic.: un être plus noble ( → l'homme).    - sanctissimum orbis terrae consilium, Cic.: la plus respectable assemblée du monde ( → le sénat).    - sancta oratio, Quint.: langage relevé, langage noble.    - illo nemo sanctior, Cic.: il n'y a pas un citoyen plus irréprochable que lui.    - sancti mores, Juv.: moeurs pures.    - sanctissima disciplina Stoicorum, Gell.: la règle austère de Stoïciens.    - ornatus orationis sanctus, Quint.: ornements sévères du style.    - Sancti, ōrum, m.: les saints du paradis, les bienheureux. [st1]2 [-] Sanctus, i, m.: Sanctus (surnom).
    * * *
    [st1]1 [-] sanctus, a, um: part. passé de sancio. - [abcl][b]a - établi, sanctionné. - [abcl]b - inviolable, sacré, vénéré, saint, auguste. - [abcl]c - vénérable, vertueux, irréprochable. - [abcl]d - pur, austère (en parl. du style).[/b]    - tribuni plebis sancti sunto, XII Tab.: que les tribuns de la plèbe soient inviolables.    - hospitem sanctum habere, Caes.: regarder un hôte comme un être sacré.    - sancta sedes deūm, Lucr.: séjour auguste des dieux.    - sanctius animal, Cic.: un être plus noble ( → l'homme).    - sanctissimum orbis terrae consilium, Cic.: la plus respectable assemblée du monde ( → le sénat).    - sancta oratio, Quint.: langage relevé, langage noble.    - illo nemo sanctior, Cic.: il n'y a pas un citoyen plus irréprochable que lui.    - sancti mores, Juv.: moeurs pures.    - sanctissima disciplina Stoicorum, Gell.: la règle austère de Stoïciens.    - ornatus orationis sanctus, Quint.: ornements sévères du style.    - Sancti, ōrum, m.: les saints du paradis, les bienheureux. [st1]2 [-] Sanctus, i, m.: Sanctus (surnom).
    * * *
        Sanctus, Adiectiuum. Vlpian. Qu'on n'ose violer. C'est aussi sainct et sans aucune tache de vice.
    \
        Fides induciarum sancta. Liu. Treves qui tiennent.
    \
        Ornatus sanctus. Quintil. Honneste, et non point dissolu.
    \
        Firmissima et sanctissima testimonia. Cic. Entiers, et qui ne flechissent en rien.
    \
        Vir sanctissimus. Plancus ad Ciceronem. Qui est de vie saincte et entiere.

    Dictionarium latinogallicum > sanctus

  • 7 sanctus

    1. sānctus, a, um [ sancio ]
    part. pf. к sancio
    2. adj.
    1) освящённый, священный (loca C; fanum Lcr; fons C)
    2) святой (di O, J); нерушимый, незыблемый (jus jurandum, fides C)
    3) неприкосновенный (tribuni plebis C; Ennius sanctos appellat poētas C)
    4) секретный, особый ( aerarium sanctius C)
    5) высокий, глубоко почитаемый (vates V; ordo C; nomen C; parens J); торжественный ( oratio Q); праздничный ( dies H)
    6) безупречный, чистый, добродетельный (mores J; vir C); целомудренный, непорочный ( femina C); благочестивый ( homo C)

    Латинско-русский словарь > sanctus

  • 8 sanctus

    святой: a) священный, неприкосновенный (1. 8 D. 1, 8. 1. 9 § 3 eod.);

    sauctae res veluti muri et portae (1. 1 pr. 1. 8 § 2 eod. 1. 2. D. 43, 6);

    sancti habentur legati (1. 17 D. 50, 7);

    b) эпитет императора: Imperator sanctiss. (1. 87 § 4 D. 31. 1. 3 D. 40, 11); честный: sanctiss. affectio (1. 17 § 1 D. 1, 7);

    c) божий, spiritus sanctus (l. 1. pr. 1. 2 § 1 C. 1, 1).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > sanctus

  • 9 sanctus

    holy, sacred, / saint.

    Latin-English dictionary of medieval > sanctus

  • 10 sanctus

    , sancta, sanctum (m,f,n)
      священный, святой

    Dictionary Latin-Russian new > sanctus

  • 11 Sanctus Egidius

    St. Gilles.

    Latin-English dictionary of medieval > Sanctus Egidius

  • 12 Sanctus Eleutherius

    St. Eligius.

    Latin-English dictionary of medieval > Sanctus Eleutherius

  • 13 Sanctus Rodoenus

    St. Ouen.

    Latin-English dictionary of medieval > Sanctus Rodoenus

  • 14 sacrō-sānctus or sacrō sānctus

        sacrō-sānctus or sacrō sānctus adj.,    consecrated with religious ceremonies, most holy, sacred, inviolable: tribuni: sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus sanxit: potestas (tribunorum), L.: si quid sacrosanctum est.

    Latin-English dictionary > sacrō-sānctus or sacrō sānctus

  • 15 sacro sanctus

    sā̆crōsanctus (sometimes separately, sā̆crō sanctus, and per tmesin, sacroque sanctum, Plin. 7, 44, 45, § 143; but in Tert. Cor. Mil. 13, the correct read. is sacer sanctusque, not sacer sanctus), a, um, adj. [sacer-sancio], orig., inaugurated or consecrated with religious ceremonies (v. the foll. passage from Liv. 3, 55); hence,
    I.
    Meton., fixed or decreed as inviolable, sacred, inviolable, sacrosanct: ipsis quoque tribunis (plur.), ut sacrosancti viderentur (cujus rei prope jam memoria aboleverat), relatis quibusdam ex magno intervallo caerimoniis, renovarunt; et cum religione inviolatos eos, tum lege etiam fecerunt, sanciendo: ut qui tribunis plebis aedilibus, judicibus, decemviris nocuisset, ejus caput Jovi sacrum esset, etc. Hac lege juris interpretes negant quemquam sacrosanctum esse, sed cum quid eorum cuiquam nocuerit, id sacrum sanciri: itaque aedilem prehendi ducique a majoribus magistratibus: quod etsi non jure fiat (noceri enim ei, cui hac lege non liceat), tamen argumentum esse, non haberi pro sacro sanctoque aedilem;

    tribunos vetere jure jurando plebis, cum primum eam potestatem creavit, sacrosanctos esse,

    Liv. 3, 55, 6 sq.; cf.:

    sacrosanctum dicitur, quod jurejurando interposito est institutum, si quis id violasset, ut morte poenas penderet. Cujus generis sunt tribuni plebis aedilesque ejusdem ordinis,

    Fest. p. 318 Müll.:

    sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset: deinde sanctiones sacrandae sunt genere ipso aut obtestatione legis aut poenā, cum caput ejus, qui contra fecerit, consecratur,

    Cic. Balb. 14, 33:

    agi deinde de concordiā coeptum concessumque in condiciones, ut plebi sui magistratus essent sacrosancti,

    Liv. 2, 33;

    so of the tribunes of the people,

    id. 3, 19; 9, 9 (opp. profani); Plin. 7, 44, 45, § 143; cf.: sacrosancta potestas (tribunorum, plur.), Liv. 4, 3; 29, 20 fin.:

    accusator, velut sacrosanctus erat,

    Tac. A. 4, 36 fin.: SI QVID SACROSANCTVM EST, an old formula ap. Cic. Balb. 14, 33:

    in vastatione omnium tuas possessiones sacrosanctas futuras putas?

    id. Cat. 2, 8, 18:

    colonos etiam maritimos, qui sacrosanctam vacationem dicebantur habere, dare milites cogebant,

    Liv. 37, 38 Drak.:

    Oedipodis ossa, honore arae decorata, quasi sacrosancta,

    Val. Max. 5, 3 fin. —
    II.
    Transf., in gen., most holy, most sacred, venerable (post-Aug.;

    freq. in the Christian writers): cujus (Rufi) mihi memoria sacrosancta est,

    Plin. Ep. 7, 11, 3; so,

    imago tua,

    App. M. 5, p. 164, 37:

    ista civitas (Roma),

    id. ib. 11, p. 270:

    contemplatio conspectus tui (sc. episcopi),

    Sid. Ep. 9, 10:

    de sacrosanctis ecclesiis,

    Cod. Just. 1, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > sacro sanctus

  • 16 Eam vir sanctus at sapiens sciet veram esse victoriam, quae salva fide et integra dignitāte parabitur

    Муж праведный и мудрый сочтет истинной только такую победу, которая будет достигнута с соблюдением безупречной честности и незапятнанного достоинства.
    Флор, I, 12.
    Ахейцы, рассказывает Полибий [ XII, 3 ], презирали обман и никогда не прибегали к нему на войне; они ценили победу только тогда, когда им удавалось сломить мужество и сопротивление неприятеля. Eam vir sanctus et sapiens sciet veram esse victoriam, quae salva fide et integra dignitate parabitur, - говорит римский автор. (Мишель Монтень, Опыты.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Eam vir sanctus at sapiens sciet veram esse victoriam, quae salva fide et integra dignitāte parabitur

  • 17 Todiramphus sanctus

    VOCABULARIUM NOMINUM ANIMALIUM QUINQUELINGUE — AVES > Todiramphus sanctus

  • 18 Todirhamphus sanctus

    ENG Sacred kingfisher

    Animal Names Latin to English > Todirhamphus sanctus

  • 19 sancio

    sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:

    sancivi,

    Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.
    I.
    Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).
    A.
    Sancire legem (jus, foedus, etc.):

    legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,

    Cic. Planc. 18, 44:

    Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,

    id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:

    quasdam leges ex integro sanxit,

    Suet. Aug. 34; and:

    sancire legem, Ne quis, etc.,

    Liv. 3, 55:

    tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 24:

    quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,

    id. S. 1, 3, 67:

    legem sanciendo,

    Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:

    haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,

    Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:

    M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,

    Liv. 10, 9:

    sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,

    Cic. Balb. 14, 33:

    sanxisset jura nobis,

    id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:

    in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,

    Liv. 8, 7:

    SENTENTIAM,

    Inscr. Orell. 4405:

    foedus,

    to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:

    foedera sanguine,

    id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:

    foedera fulmine,

    Verg. A. 12, 200.—
    B.
    Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:

    alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:

    genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,

    id. Agr. 3, 1, 3:

    quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,

    Liv. 30, 19:

    ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,

    Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:

    neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,

    Quint. 2, 13, 6:

    coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,

    Tac. Agr. 27:

    eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,

    Liv. 34, 4:

    nihil lege ullā in alios sanxit,

    Just. 3, 2, 8:

    de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 16, 65:

    inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 37, 63; cf.:

    habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,

    Caes. B. G. 6, 20:

    lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,

    Cic. Har. Resp. 14, 32:

    primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,

    Tac. A. 6, 16:

    Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,

    Cic. Fl. 28, 67:

    in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,

    Liv. 28, 19:

    nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—
    (β).
    Without abl.:

    de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,

    Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:

    acta Caesaris,

    id. Att. 14, 21, 2:

    quae dubia sunt, per vos sancire vult,

    id. Agr. 3 4, 13:

    augurem Jovis optimi maximi,

    id. Phil. 13, 5, 12:

    cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,

    id. Rosc. Am. 25, 70:

    quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101.—
    C.
    With acc. and inf.:

    rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,

    Liv. 25, 8:

    omnes liberos esse sanxit,

    Suet. Claud. 25.—
    D.
    Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):

    at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,

    Cic. Agr. 3, 2, 8:

    consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,

    id. Rep. 2, 31, 54; cf.:

    res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,

    id. Inv. 2, 53, 160.—
    E.
    Poet., with relative-clause:

    quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,

    Lucr. 1, 587. —
    F.
    To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:

    sancire alicui carmina,

    Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—
    II.
    Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):

    incestum pontifices supplicio sanciunto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:

    noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,

    id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:

    hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,

    id. Off. 3, 17, 69:

    erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,

    id. ib. 3, 13, 55:

    Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,

    made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:

    injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,

    Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.
    A.
    Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;

    but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,

    Dig. 1, 8, 9:

    sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,

    ib. 1, 8, 8; cf.:

    sanctae res, veluti muri et portae,

    ib. 1, 8, 1:

    campus,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,

    id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):

    societas,

    id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:

    fides induciarum,

    Liv. 8, 37:

    nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,

    Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,

    officium,

    id. Quint. 6, 26:

    poëtae...poëtae nomen,

    id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:

    hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,

    Caes. B. G. 6, 23:

    ut vestris etiam legionibus sanctus essem,

    Cic. Phil. 2, 24, 60:

    uxor,

    Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,
    B.
    Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):

    numen,

    Lucr. 5, 309; 6, 70:

    sedes deum,

    id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:

    fana,

    Lucr. 5, 74:

    delubra,

    id. 6, 417; 6, 1272:

    sanctus augustusque fons,

    Cic. Tusc. 5, 12, 36:

    sanctior dies (with sollemnis),

    Hor. C. 4, 11, 17:

    ignes (of a sacrifice),

    Verg. A. 3, 406 et saep.—

    After Augustus,

    a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:

    sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,

    Flor. 4, 12, 66:

    intra limina sanctioris aulae,

    Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):

    amicitiae sanctum et venerabile nomen,

    Ov. Tr. 1, 8, 15:

    libertas,

    Liv. 3, 52:

    pudicitia,

    id. 3, 52.—
    2.
    Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:

    sanctissimi viri,

    id. Lael. 11, 39:

    homines frugalissimi, sanctissimi,

    id. Fl. 29, 71:

    sancti et religiosi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:

    qui sunt sancti, qui religionum colentes,

    id. Planc. 33, 80:

    vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,

    id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:

    sanctius consilium,

    Liv. 30, 16; cf.:

    jura magistratusque legunt sanctumque senatum,

    Verg. A. 1, 426:

    da (mihi) justo sanctoque videri,

    Hor. Ep. 1, 16, 61:

    Dareus ut erat sanctus et mitis,

    Curt. 3, 8, 5:

    amores,

    pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:

    virgines,

    Hor. C. 1, 2, 27:

    sanctissima conjux,

    Verg. A. 11, 158:

    pudor,

    Tib. 1, 3, 83:

    mores (with pudicitia),

    Juv. 10, 298 et saep.:

    me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,

    Cic. Att. 12, 19, 4:

    quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?

    id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:

    est et sancta et gravis oratio (Calvi),

    Quint. 10, 1, 115; so comp.:

    oratio,

    id. 8, 3, 24:

    genus orationis,

    id. 4, 2, 125:

    eloquentia,

    Tac. Or. 4:

    manus sanctas habere,

    Val. Max. 2, 2, 8:

    sanctissima disciplina (Stoicorum),

    Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —
    C.
    In eccl. Lat., substt.
    1.
    sanctus, i, m., a saint, holy man:

    sancti tui,

    Vulg. 2 Par. 6, 41:

    omnes sancti ejus,

    id. Psa. 30, 24. —
    2.
    sanctum, i, n., a holy place; esp.:

    sanctum sanctorum,

    Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:

    in sancto habitas,

    id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:

    sancta sanctorum,

    Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:

    jurare,

    Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:

    adjurare,

    Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:

    nimis sancte pius,

    Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:

    pie sancteque colimus naturam excellentem,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    auguste sancteque consecrare,

    id. ib. 2, 24, 62:

    disce verecundo sanctius ore loqui,

    Mart. 8, 1, 2:

    multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,

    Cic. Rab. Post. 4, 8:

    se sanctissime gerere,

    id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:

    te sancte precor,

    Liv. 2, 10:

    illae (tabulae) servantur sancte,

    scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:

    me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,

    id. Fam. 5, 8, 5:

    virgines tam sancte habuit,

    Curt. 3, 12, 21:

    exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,

    Quint. 1, 2, 4:

    apud Sallustium dicta sancte et antique,

    purely, chastely, id. 8, 3, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > sancio

  • 20 sanctum

    sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:

    sancivi,

    Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.
    I.
    Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).
    A.
    Sancire legem (jus, foedus, etc.):

    legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,

    Cic. Planc. 18, 44:

    Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,

    id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:

    quasdam leges ex integro sanxit,

    Suet. Aug. 34; and:

    sancire legem, Ne quis, etc.,

    Liv. 3, 55:

    tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 24:

    quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,

    id. S. 1, 3, 67:

    legem sanciendo,

    Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:

    haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,

    Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:

    M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,

    Liv. 10, 9:

    sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,

    Cic. Balb. 14, 33:

    sanxisset jura nobis,

    id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:

    in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,

    Liv. 8, 7:

    SENTENTIAM,

    Inscr. Orell. 4405:

    foedus,

    to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:

    foedera sanguine,

    id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:

    foedera fulmine,

    Verg. A. 12, 200.—
    B.
    Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:

    alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:

    genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,

    id. Agr. 3, 1, 3:

    quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,

    Liv. 30, 19:

    ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,

    Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:

    neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,

    Quint. 2, 13, 6:

    coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,

    Tac. Agr. 27:

    eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,

    Liv. 34, 4:

    nihil lege ullā in alios sanxit,

    Just. 3, 2, 8:

    de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 16, 65:

    inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 37, 63; cf.:

    habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,

    Caes. B. G. 6, 20:

    lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,

    Cic. Har. Resp. 14, 32:

    primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,

    Tac. A. 6, 16:

    Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,

    Cic. Fl. 28, 67:

    in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,

    Liv. 28, 19:

    nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—
    (β).
    Without abl.:

    de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,

    Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:

    acta Caesaris,

    id. Att. 14, 21, 2:

    quae dubia sunt, per vos sancire vult,

    id. Agr. 3 4, 13:

    augurem Jovis optimi maximi,

    id. Phil. 13, 5, 12:

    cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,

    id. Rosc. Am. 25, 70:

    quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101.—
    C.
    With acc. and inf.:

    rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,

    Liv. 25, 8:

    omnes liberos esse sanxit,

    Suet. Claud. 25.—
    D.
    Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):

    at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,

    Cic. Agr. 3, 2, 8:

    consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,

    id. Rep. 2, 31, 54; cf.:

    res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,

    id. Inv. 2, 53, 160.—
    E.
    Poet., with relative-clause:

    quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,

    Lucr. 1, 587. —
    F.
    To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:

    sancire alicui carmina,

    Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—
    II.
    Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):

    incestum pontifices supplicio sanciunto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:

    noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,

    id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:

    hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,

    id. Off. 3, 17, 69:

    erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,

    id. ib. 3, 13, 55:

    Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,

    made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:

    injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,

    Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.
    A.
    Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;

    but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,

    Dig. 1, 8, 9:

    sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,

    ib. 1, 8, 8; cf.:

    sanctae res, veluti muri et portae,

    ib. 1, 8, 1:

    campus,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,

    id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):

    societas,

    id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:

    fides induciarum,

    Liv. 8, 37:

    nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,

    Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,

    officium,

    id. Quint. 6, 26:

    poëtae...poëtae nomen,

    id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:

    hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,

    Caes. B. G. 6, 23:

    ut vestris etiam legionibus sanctus essem,

    Cic. Phil. 2, 24, 60:

    uxor,

    Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,
    B.
    Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):

    numen,

    Lucr. 5, 309; 6, 70:

    sedes deum,

    id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:

    fana,

    Lucr. 5, 74:

    delubra,

    id. 6, 417; 6, 1272:

    sanctus augustusque fons,

    Cic. Tusc. 5, 12, 36:

    sanctior dies (with sollemnis),

    Hor. C. 4, 11, 17:

    ignes (of a sacrifice),

    Verg. A. 3, 406 et saep.—

    After Augustus,

    a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:

    sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,

    Flor. 4, 12, 66:

    intra limina sanctioris aulae,

    Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):

    amicitiae sanctum et venerabile nomen,

    Ov. Tr. 1, 8, 15:

    libertas,

    Liv. 3, 52:

    pudicitia,

    id. 3, 52.—
    2.
    Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:

    sanctissimi viri,

    id. Lael. 11, 39:

    homines frugalissimi, sanctissimi,

    id. Fl. 29, 71:

    sancti et religiosi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:

    qui sunt sancti, qui religionum colentes,

    id. Planc. 33, 80:

    vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,

    id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:

    sanctius consilium,

    Liv. 30, 16; cf.:

    jura magistratusque legunt sanctumque senatum,

    Verg. A. 1, 426:

    da (mihi) justo sanctoque videri,

    Hor. Ep. 1, 16, 61:

    Dareus ut erat sanctus et mitis,

    Curt. 3, 8, 5:

    amores,

    pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:

    virgines,

    Hor. C. 1, 2, 27:

    sanctissima conjux,

    Verg. A. 11, 158:

    pudor,

    Tib. 1, 3, 83:

    mores (with pudicitia),

    Juv. 10, 298 et saep.:

    me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,

    Cic. Att. 12, 19, 4:

    quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?

    id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:

    est et sancta et gravis oratio (Calvi),

    Quint. 10, 1, 115; so comp.:

    oratio,

    id. 8, 3, 24:

    genus orationis,

    id. 4, 2, 125:

    eloquentia,

    Tac. Or. 4:

    manus sanctas habere,

    Val. Max. 2, 2, 8:

    sanctissima disciplina (Stoicorum),

    Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —
    C.
    In eccl. Lat., substt.
    1.
    sanctus, i, m., a saint, holy man:

    sancti tui,

    Vulg. 2 Par. 6, 41:

    omnes sancti ejus,

    id. Psa. 30, 24. —
    2.
    sanctum, i, n., a holy place; esp.:

    sanctum sanctorum,

    Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:

    in sancto habitas,

    id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:

    sancta sanctorum,

    Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:

    jurare,

    Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:

    adjurare,

    Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:

    nimis sancte pius,

    Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:

    pie sancteque colimus naturam excellentem,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    auguste sancteque consecrare,

    id. ib. 2, 24, 62:

    disce verecundo sanctius ore loqui,

    Mart. 8, 1, 2:

    multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,

    Cic. Rab. Post. 4, 8:

    se sanctissime gerere,

    id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:

    te sancte precor,

    Liv. 2, 10:

    illae (tabulae) servantur sancte,

    scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:

    me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,

    id. Fam. 5, 8, 5:

    virgines tam sancte habuit,

    Curt. 3, 12, 21:

    exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,

    Quint. 1, 2, 4:

    apud Sallustium dicta sancte et antique,

    purely, chastely, id. 8, 3, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > sanctum

Страницы

См. также в других словарях:

  • Sanctus — • The Sanctus is the last part of the Preface in the Mass, sung in practically every rite by the people (or choir). One of the elements of the liturgy of which exists the earliest evidence Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Sanctus      …   Catholic encyclopedia

  • sanctus — [ sɑ̃ktys ] n. m. • v. 1250; mot lat. « saint » ♦ Liturg. Hymne de louange et de triomphe, dont les premiers mots sont « Sanctus, sanctus, sanctus Dominus ».Par ext. Partie de la messe où l on chante cet hymne, après la Préface. Le kyrie et le… …   Encyclopédie Universelle

  • Sanctus — is the Latin word for holy or saint, and is the name of an important hymn of Christian liturgy.In Western Christianity, the Sanctus is sung (or said) as the final words of the Preface of the Eucharistic Prayer, the prayer of consecration of the… …   Wikipedia

  • Sanctus — (lat. „heilig“) ist ein nach seinem Anfangswort benannter Teil des Ordinariums, der feststehenden Gesänge oder Gebete innerhalb der christlichen Abendmahls Liturgie, und dadurch auch in der Regel Bestandteil von Mess Vertonungen. Es gehört zum… …   Deutsch Wikipedia

  • SANCTUS — apud Latinos, vir probus et integer; unde sancti mores et sanctitudo morum: quae loquendi genera passim apud Scriptores etiam non Christianos occurrunt. Apud Vopisc. in Floriano Autronius Tiberianus, Ep. ad Autronium Patrem c. 6. Nunc te Pater… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Sanctus — Sanc tus, n. [L. sanctus, p. p. of sancire.] 1. (Eccl.) A part of the Mass, or, in Protestant churches, a part of the communion service, of which the first words in Latin are Sanctus, sanctus, sanctus [Holy, holy, holy]; called also {Tersanctus} …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Sanctus — Saltar a navegación, búsqueda El Sanctus (en español, Santo), llamado antiguamente Trisagio (por ser un himno en honor de la Santísima Trinidad, en la que se repite tres veces santo ), es una parte del Ordinario de la Misa católica, en concreto,… …   Wikipedia Español

  • sanctus — (Del lat. sanctus). m. Parte de la misa, después del prefacio y antes del canon, en que el sacerdote dice tres veces esta palabra. Tocan a sanctus …   Diccionario de la lengua española

  • Sanctus — (lat., heilig), 1) Einer, welcher durch die Gesetze vor Verletzungen gesichert ist, heilig; 2) welcher zufolge seiner Stellung unverletzlich ist; 3) welcher sich durch tugendhaftes Leben auszeichnet; bes. 4) in der Katholischen Kirche ein… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Sanctus — (lat.), heilig, Heiliger; in der Messe der Schluß der Praefatio (s. d.) in dreimaliger Wiederholung nach Jes. 6, 3 mit Anfügung des Osanna in excelsis, worauf der Kanon beginnt. Vgl. Messe …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Sanctus — (lat., »heilig«), der aus Jes. 6, 3 entnommene Teil der kath. Messe (nach dem Anfangswort) …   Kleines Konversations-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»