Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

pro-fugiō

  • 1 pro-fugiō

        pro-fugiō fūgī, —, ere,    to flee, run away, escape: Cirtam, S.: ex oppido, Cs.: domo, L.: cum vi prope iustorum armorum profugisset: ex proelio in provinciam, S.: aliquo militatum, T.: agros, flee from, H.: dominos, Cu.—To flee for succor, take refuge: ad Brutum: ad regem, S.

    Latin-English dictionary > pro-fugiō

  • 2 fugio

    fŭgĭo, fūgi, fŭgĭtum ( gen. plur. part. sync. fugientum, Hor. C. 3, 18, 1; part. fut. fugiturus, Ov. H. 2, 47 al.), 3, v. n. and a. [root FUG; Gr. PHUG, pheugô; Sanscr. bhuj; syn.: flecto, curvo; v. fuga], to flee or fly, to take flight, run away.
    I.
    Neutr.
    A.
    Lit.:

    propera igitur fugere hinc, si te di amant,

    Plaut. Ep. 3, 4, 78; cf.:

    a foro,

    id. Pers. 3, 3, 31:

    senex exit foras: ego fugio,

    I am off, Ter. Heaut. 5, 2, 47:

    cervam videre fugere, sectari canes,

    id. Phorm. prol. 7:

    qui fugisse cum magna pecunia dicitur ac se contulisse Tarquinios,

    Cic. Rep. 2, 19:

    Aeneas fugiens a Troja,

    id. Verr. 2, 4, 33, § 72:

    omnes hostes terga verterunt, nec prius fugere destiterunt, quam ad flumen Rhenum pervenerint,

    Caes. B. G. 1, 53, 1:

    oppido fugit,

    id. B. C. 3, 29, 1:

    ex ipsa caede,

    to flee, escape, id. B. G. 7, 38, 3; cf.:

    ex proelio Mutinensi,

    Cic. Fam. 10, 14, 1:

    e conspectu,

    Ter. Hec. 1, 2, 107: Uticam, Hor. Ep. 1, 20, 13: fenum habet in cornu;

    longe fuge,

    id. S. 1, 4, 34: nec furtum feci nec fugi, run away (of slaves), id. Ep. 1, 16, 46; cf.:

    formidare servos, Ne te compilent fugientes,

    id. S. 1, 1, 78; Sen. Tranq. 8.—

    Prov.: ita fugias ne praeter casam,

    i. e. in fleeing from one danger beware of falling into another, Ter. Phorm. 5, 2, 3 Ruhnk. —
    b.
    In partic., like the Gr. pheugein, to become a fugitive, leave one's country, go into exile:

    fugiendum de civitate, cedendum bonis aut omnia perferenda,

    Quint. 6, 1, 19; so,

    ex patria,

    Nep. Att. 4, 4:

    a patria,

    Ov. Tr. 1, 5, 66:

    in exilium,

    Juv. 10, 160; cf. under II. A. b.—
    B.
    Transf., in gen., to pass quickly, to speed, to hasten away, flee away; cf.:

    numquam Vergilius diem dicit ire, sed fugere, quod currendi genus concitatissimum est,

    Sen. Ep. 108 med. (mostly poet. and of inanim. and abstr. things):

    tenuis fugiens per gramina rivus,

    Verg. G. 4, 19:

    Tantalus a labris sitiens fugientia captat Flumina,

    Hor. S. 1, 1, 68:

    concidunt venti fugiuntque nubes,

    id. C. 1, 12, 30:

    spernit humum fugiente pennā,

    hasting away, rapidly soaring, id. ib. 3, 2, 24:

    nullum sine vulnere fugit Missile,

    Stat. Th. 9, 770:

    insequitur fugientem lumine pinum (i. e. navem),

    Ov. M. 11, 469:

    fugere ad puppim colles campique videntur,

    Lucr. 4, 389:

    fugiunt freno non remorante dies,

    Ov. F. 6, 772:

    sed fugit interea, fugit irreparabile tempus,

    Verg. G. 3, 284:

    annus,

    Hor. S. 2, 6, 40:

    hora,

    id. C. 3, 29, 48:

    aetas,

    id. ib. 1, 11, 7.—Of persons:

    evolat ante omnes rapidoque per aëra cursu Callaicus Lampon fugit,

    hastens away, Sil. 16, 335. Here perh. belongs: acer Gelonus, Cum fugit in Rhodopen atque in deserta Getarum, i. e. swiftly roves (as a nomade), Verg. G. 3, 462 (acc. to another explan., flees, driven from his abode).—
    b.
    Pregn., to vanish, disappear, to pass away, perish:

    e pratis cana pruina fugit,

    Ov. F. 6, 730:

    fugiunt de corpore setae,

    id. M. 1, 739; cf.:

    jam fessae tandem fugiunt de corpore vires,

    Verg. Cir. 447;

    for which: calidusque e corpore sanguis Inducto pallore fugit,

    Ov. M. 14, 755:

    fugerat ore color,

    id. H. 11, 27:

    nisi causa morbi Fugerit venis,

    Hor. C. 2, 2, 15:

    fugiunt cum sanguine vires,

    Ov. M. 7, 859:

    amor,

    Prop. 1, 12, 12:

    memoriane fugerit in annalibus digerendis, an, etc.,

    Liv. 9, 44, 4:

    gratissima sunt poma, cum fugiunt,

    i. e. when they wilt, become wilted, Sen. Ep. 12; cf.: vinum fugiens, under P. a.—
    C.
    Trop. (rare but class.):

    nos naturam sequamur, et ab omni, quod abhorret ab oculorum auriumque approbatione, fugiamus,

    Cic. Off. 1, 35, 128; cf.: omne animal appetit quaedam et fugit a quibusdam;

    quod autem refugit, id contra naturam est, etc.,

    id. N. D. 3, 13, 33; Quint. 11, 1, 54:

    ad verba,

    to have recourse to, Petr. 132.
    II.
    Act., to flee from, seek to avoid; to avoid, shun any thing.
    A.
    Lit. (mostly poet.): erravi, post cognovi, et fugio cognitum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38 (Trag. v. 160 Vahl.):

    cum Domitius concilia conventusque hominum fugeret,

    Caes. B. C. 1, 19, 2:

    neminem neque populum neque privatum fugio,

    Liv. 9, 1, 7:

    vesanum fugiunt poëtam qui sapiunt,

    Hor. A. P. 455:

    percontatorem,

    id. Ep. 1, 18, 69:

    hostem,

    id. S. 1, 3, 10:

    lupus me fugit inermem,

    id. C. 1, 22, 12:

    nunc et ovis ultro fugiat lupus,

    Verg. E. 8, 52:

    (Peleus) Hippolyten dum fugit abstinens,

    Hor. C. 3, 7, 18:

    scriptorum chorus omnis amat nemus et fugit urbes,

    id. Ep. 2, 77; id. S. 1, 6, 126:

    data pocula,

    Ov. M. 14, 287; cf.

    vina,

    id. ib. 15, 323.— Pass.:

    sic litora vento Incipiente fremunt, fugitur cum portus,

    i. e. is left, Stat. Th. 7, 140. —
    b.
    In partic. (cf. supra, I. A. b.), to leave one's country:

    nos patriam fugimus,

    Verg. E. 1, 4:

    Teucer Salamina patremque cum fugeret,

    Hor. C. 1, 7, 22.—Hence:

    quis exsul Se quoque fugit?

    Hor. C. 2, 16, 20.—
    2.
    Transf. (causa pro effectu), to flee away from, to escape, = effugio ( poet.;

    but cf. infra, B. 2.): hac Quirinus Martis equis Acheronta fugit,

    Hor. C. 3, 3, 16:

    insidiatorem,

    id. S. 2, 5, 25:

    cuncta manus avidas fugient heredis,

    id. C. 4, 7, 19.—And in a poetically inverted mode of expression: nullum Saeva caput Proserpina fugit (= nemo tam gravis est, ad quem mors non accedat), none does cruel Proserpine flee away from, avoid (i. e. none escapes death), Hor. C. 1, 28, 20.—
    B.
    Trop., to flee from, avoid, shun (very freq. and class.):

    conspectum multitudinis,

    Caes. B. G. 7, 30, 1:

    ignominiam ac dedecus,

    Cic. Rep. 5, 4:

    nullam molestiam,

    id. ib. 3, 5; cf.

    laborem,

    Ter. Heaut. 1, 1, 114; Verg. A. 3, 459 (opp. ferre):

    recordationes,

    Cic. Att. 12, 18:

    vituperationem tarditatis,

    id. de Or. 2, 24, 101; cf.:

    majoris opprobria culpae,

    Hor. Ep. 1, 9, 10:

    judicium senatus,

    Liv. 8, 33, 8:

    vitium,

    Quint. 2, 15, 16:

    hanc voluptatem (with reformidare),

    id. 8, 5, 32:

    disciplinas omnes (Epicurus),

    id. 2, 17, 15:

    nuptias,

    Ter. And. 4, 4, 27; cf.:

    usum conjugis,

    Ov. M. 10, 565:

    conubia,

    id. ib. 14, 69:

    amplexus senis,

    Tib. 1, 9, 74:

    nec sequar aut fugiam, quae diligit ipse vel odit,

    Hor. Ep. 1, 1, 72:

    spondeum et dactylum (opp. sequi),

    Quint. 9, 4, 87.— Pass.:

    simili inscitiā mors fugitur, quasi dissolutio naturae,

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    quemadmodum ratione in vivendo fugitur invidia, sic, etc.,

    Auct. Her. 4, 38, 50:

    quod si curam fugimus, virtus fugienda est,

    Cic. Lael. 13, 47:

    fugiendas esse nimias amicitias,

    id. ib. 13, 45:

    fugienda semper injuria est,

    id. Off. 1, 8, 25; id. Verr. 2, 3, 43, § 103:

    vitiosum genus fugiendum,

    id. Or. 56, 189; cf. Quint. 11, 3, 128:

    petenda ac fugienda,

    id. 3, 6, 49.—
    (β).
    Like the Gr. pheugein, with inf. (mostly poet.), to avoid doing something, to omit, forbear, beware, = omittere, cavere:

    illud in his rebus longe fuge credere, etc.,

    Lucr. 1, 1052:

    o fuge te tenerae puerorum credere turbae,

    Tib. 1, 4, 9:

    quid sit futurum cras, fuge quaerere,

    Hor. C. 1, 9, 13; cf.

    also: fuge suspicari, etc.,

    id. ib. 2, 4, 22:

    mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis?

    Verg. A. 9, 200; cf. Ov. H. 9, 75:

    fugeres radice vel herbā Proficiente nihil curarier,

    Hor. Ep. 2, 2, 150; cf.:

    neque illud fugerim dicere, ut Caelius, etc.,

    Cic. de Or. 3, 38, 153:

    huic donis patris triumphum decorare fugiendum fuit?

    id. Mur. 5, 11.—
    2.
    Transf. (causa pro effectu; cf. supra, II. A. 2.), to escape ( poet. also of things as subjects):

    tanta est animi tenuitas, ut fugiat aciem,

    Cic. Tusc. 1, 22, 50; Ov. F. 2, 80:

    sed tamen admiror, quo pacto judicium illud Fugerit,

    Hor. S. 1, 4, 100:

    quos viros vigilantia fugit,

    whom any vigilance escapes, Verg. G. 2, 265; cf. id. E. 9, 54.—
    b.
    Esp. freq., res me fugit, it escapes me, escapes my notice; I do not observe it, do not know it (cf.:

    latet, praeterit): novus ille populus vidit tamen id, quod fugit Lacedaemonium Lycurgum,

    Cic. Rep. 2, 12; cf.:

    illos id fugerat,

    id. Fin. 4, 23, 63:

    hominem amentem hoc fugit,

    id. Verr. 2, 4, 12, § 27:

    quem res nulla fugeret,

    id. Rep. 2, 1:

    quae (ratio) neque Solonem Atheniensem fugerat, neque nostrum senatum,

    id. ib. 2, 34;

    1, 16: non fugisset hoc Graecos homines, si, etc.,

    id. de Or. 1, 59, 253:

    neminem haec utilitas fugit,

    Quint. 2, 5, 17:

    nisi quae me forte fugiunt, hae sunt fere de animo sententiae,

    Cic. Tusc. 1, 11, 22; Quint. 9, 2, 107; 7, 1, 40:

    nullam rem esse declarant in usu positam militari, quae hujus viri scientiam fugere possit,

    Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

    quae (partitio) fugiet memoriam judicis,

    Quint. 4, 5, 3; cf. Gell. 1, 18, 6.—With a subject-clause:

    de Dionysio, fugit me ad te antea scribere,

    Cic. Att. 7, 18, 3; 5, 12, 3:

    illud alterum quam sit difficile, te non fugit,

    id. ib. 12, 42, 2.—Hence, fŭgĭens, entis, P. a., fleeing, fleeting, vanishing.
    A.
    Lit.:

    accipiter,

    Lucr. 3, 752:

    membra deficiunt, fugienti languida vitā,

    id. 5, 887:

    vinum,

    growing flat, spoiling, Cic. Off. 3, 23, 91:

    ocelli,

    dying, Ov. Am. 3, 9, 49:

    portus fugiens ad litora,

    running back, retreating, Prop. 4 (5), 6, 15.—
    2.
    Subst. in the later jurid. lang., like the Gr. ho pheugôn, the defendant:

    omnimodo hoc et ab actore et a fugiente exigi,

    Cod. Just. 2, 58, § 4 (for which, reus, § 7).—
    B.
    Trop., with gen.:

    nemo erat adeo tardus aut fugiens laboris, quin, etc.,

    averse to labor, indolent, Caes. B. C. 1, 69, 3:

    doloris,

    Lact. 3, 8, 13:

    solitudinis (with appeteus communionis ac societatis),

    id. 6, 10, 18.— Comp., sup., and adv. do not occur.

    Lewis & Short latin dictionary > fugio

  • 3 profugio

    prŏ-fŭgĭo (with first syll. long, Juvenc. 2, 477), fūgi, 3, v. a. and n.
    I.
    Act., to flee before or from, to flee, fly from any thing ( poet. and post-Aug.):

    Phocaeorum Velut profugit execrata civitas Agros,

    Hor. Epod. 16, 18:

    conspectum conversationemque civium suorum profugit,

    Sen. Cons. ad Polyb. 17 (36), 4:

    sedes suas,

    Col. 1, 3, 6:

    natos,

    Plin. 7, 2, 2, § 14:

    dominos,

    Curt. 10, 2, 20; Sen. Herc. Fur. 977.—
    II.
    Neutr., to flee, run away, escape (class.):

    domo profugiens,

    Plaut. Capt. prol. 18:

    pedibus Hadrumetum profugerat,

    Caes. B. C. 2, 23:

    Babyloniam,

    Just. 11, 12, 1:

    Cirtam,

    Sall. J. 21, 2; 23, 2:

    aliquo,

    Ter. Ad. 3, 3, 31:

    longius,

    Hirt. B. G. 8, 13:

    istinc,

    Cic. Sen. 14, 47:

    ex oppido,

    Caes. B. G. 7, 11:

    in Britanniam,

    id. ib. 2, 14:

    domo,

    Cic. Brut. 89, 306; Liv. 1, 59:

    cum vi prope justorum armorum profugisset,

    Cic. Sest. 22, 50 B. and K. (Klotz, vim):

    in exsilium,

    id. Dom. 32, 86:

    ex proelio in provinciam,

    Sall. J. 13, 4:

    e carcere,

    Vell. 2, 19, 3; 2, 30, 5.—
    B.
    In partic., to flee for succor to one, take refuge with one (class.):

    se profugere ad Brutum,

    Cic. Att. 15, 21, 1:

    ad Ciceronem,

    Caes. B. G. 5, 44; Sall. J. 74, 1; Just. 13, 8, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > profugio

  • 4 sto

    sto, stĕti, stătum, 1 (scanned stĕtĕrunt, Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. H. 7, 166; Prop. 2, 8, 10), v. n. [root sta-; Sanscr. sthā, sthalam, locus; Gr. sta-, histêmi, to set, place; statêr, weight; O. H. Germ. stām; Goth. standa; Engl. stand], to stand, in opposition to sitting, walking, or lying prostrate, to stand still, remain standing, stand upright.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    hos quos videtis stare hic captivos duos, Illi qui astant, hi stant ambo, non sedent,

    Plaut. Capt. prol. 1 sq.; cf.:

    cum virgo staret et Caecilia in sellā sederet,

    Cic. Div. 1, 46, 104:

    si iste ibit, ito: stabit, astato simul,

    Plaut. Ps. 3, 2, 74:

    abi intro, noli stare,

    id. Mil. 4, 3, 36; so (opp. ire) id. Merc. 3, 3, 21; id. Mil. 4, 2, 95; 4, 9, 10; id. Pers. 3, 3, 43; 4, 4, 50; Ter. Eun. 3, 2, 6; 3, 2, 12:

    i: quid stas, lapis?

    id. Heaut. 4, 7, 3:

    ante aedes,

    Plaut. Am. 2, 1, 56; 1, 1, 250; 2, 2, 35; id. Truc. 2, 3, 14:

    ante ostium,

    Ter. Eun. 5, 2, 4; id. And. 3, 1, 17; id. Hec. 3, 4, 14; 5, 4, 14:

    ante oculos,

    Ov. Am. 1, 5, 17:

    ad januam,

    Cic. de Or. 2, 86, 353:

    ad undam,

    Verg. G. 4, 356:

    orantem juxta,

    Stat. Th. 11, 618:

    hic foris,

    Plaut. Men. 2, 3, 12:

    hinc procul,

    Ter. Hec. 4, 3, 1:

    propter in occulto,

    Cic. Clu. 28, 78; cf.:

    qui proximi steterant,

    Caes. B. G. 5, 35, 3:

    propius,

    Hor. A. P. 361:

    sta ilico,

    Ter. Phorm. 1, 4, 18:

    qui frequentissimi in gradibus concordiae steterunt,

    Cic. Phil. 7, 8, 21:

    stans pede in uno,

    Hor. S. 1, 4, 10 et saep.—Of things:

    ita statim stant signa,

    Plaut. Am. 1, 1, 120:

    quorum statuae steterunt in Rostris,

    Cic. Phil. 9, 2, 4:

    statua,

    id. Div. 1, 34, 75:

    signa ad impluvium, ad valvas Junonis,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61:

    stabat acuta silex,

    Verg. A. 8, 233:

    columna,

    Hor. C. 1, 35, 14:

    cerea effigies,

    id. S. 1, 8, 32; cf. poet.:

    aeneus ut stes,

    id. ib. 2, 3, 183.— Pass. impers.: Ps. Statur hic ad hunc modum. Sim. Statum vide hominis, Plaut. Ps. 1, 5, 44: Gn. Quid agitur? Pa. Statur, Ter. Eun. 2, 2, 40:

    confecto munerum cursu moriar stando,

    Amm. 24, 3, 7.—Prov.:

    inter sacrum saxumque sto, nec quid faciam scio,

    i.e. I am in a pinch, Plaut. Capt. 3, 4, 84; v. sacrum.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand firm or immovable; to last, remain, continue: cui nec arae patriae domi stant; fractae et disjectae jacent, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 115 Vahl.):

    nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    Cic. Lael. 7, 23:

    stantibus Hierosolymis,

    id. Fl. 28, 69:

    ut praeter spem stare muros viderunt,

    Liv. 38, 5:

    urbem innoxiam stare incolumem pati,

    id. 31, 31, 15:

    hasta, quae radice novā, non ferro stabat adacto,

    stuck fast, remained fixed, Ov. M. 15, 562:

    missum stetit inguine ferrum,

    id. ib. 5, 132; cf. id. ib. 5, 34;

    8, 415: stat glacies iners,

    Hor. C. 2, 9, 5:

    aquae,

    Ov. M. 4, 732:

    longā stare senectā,

    Sil. 3, 94:

    cornus stetit inter tempora frontis,

    id. 4, 142.—
    2.
    To remain, tarry, linger any where (cf. moror):

    paulisper stetimus in illā ganearum tuarum nidore atque fumo,

    Cic. Pis. 6, 13:

    hos quos video volitare in foro, quos stare ad curiam,

    id. Cat. 2, 3, 5: cur non aut stantem comprehenderint, aut fugientem consecuti sint, remaining in the city, id. Cael, 28, 67;

    so (opp. fugio),

    id. Tusc. 2, 23, 54:

    cum gladiis in conspectu senatus,

    id. Phil. 2, 4, 8:

    qui domi stare non poterant,

    id. Fl. 6, 13:

    (meretrix) olente in fornice stans,

    Hor. S. 1, 2, 30; cf. Ov. Am. 1, 10, 21; Juv. 10, 239; cf.

    of minerals not attracted by the magnet: pondere enim fretae partim stant, quod genus aurum,

    Lucr. 6, 1058. —
    3.
    In milit. lang.
    a.
    To stand in the ranks or under arms, to fight:

    quisque uti steterat, jacet obtinetque ordinem,

    Plaut. Am. 1, 1, 86: ut sustinere corpora plerique nequeuntes arma sua quisque stantes incumberet, Sall. ap. Serv. Verg. A. 9, 229 (H. 3, 72 Dietsch):

    cum milites a mane diei jejuni sub armis stetissent defatigati, Auct. B. Afr. 42, 3: primo haud impari stetere acie,

    Liv. 26, 44:

    in Asia totius Asiae steterunt vires,

    id. 37, 58: in acie, Auct. B. Hisp. 28 fin.:

    pars acie stabat, Auct. B. Afr. 51, 6: stetit acies in armis,

    Sen. Phoen. 389; cf.:

    stetit ordine certo Infelix acies,

    Luc. 7, 2, 16.—
    b.
    Pregn., to stand firm in fight, stand one's ground, maintain the contest (opp. abjecto scuto fugere), Cic. Tusc. 2, 23, 54; cf.:

    in acie stare ac pugnare (opp. in castra refugere),

    Liv. 22, 60, 25:

    Tarquiniensis, novus hostis non stetit solum, sed etiam ab suā parte Romanum pepulit,

    id. 2, 6, 11:

    comminus,

    Caes. B. C. 1, 47:

    inque gradu stetimus, certi non cedere,

    Ov. M. 9, 43; cf.:

    contra leonem,

    Spart. Carac. 5.—
    c.
    Transf., of a battle, to last, hold out, continue (a favorite expression of Livy):

    ibi aliquamdiu atrox pugna stetit,

    Liv. 29, 2:

    diu pugna neutro inclinata stetit,

    id. 27, 2:

    ita anceps dicitur certamen stetisse,

    id. 8, 38:

    primo stetit ambiguā spe pugna,

    id. 7, 7.—
    4.
    Nautical t. t., to lie, to lie or ride at anchor:

    ante hostium portus in salo stare,

    Liv. 37, 16;

    Auct. B. Afr. 62: naves regiae in sinu Maliaco,

    Liv. 36, 20:

    classis instructa in portu,

    id. 37, 11:

    classis in salo ad Leptim, Auct. B. Afr. 62, 4: litore puppes,

    Verg. A. 6, 901.—
    5.
    Of servants, to stand, wait, attend (very rare): neque pueri eximiā facie stabant, C. Gracch. ap. Gell. 15, 12, 2:

    sto exspectans, si quid mihi imperent,

    Ter. Eun. 3, 5, 46:

    ad cyathum et vinum,

    Suet. Caes. 49; cf.:

    ad pedes,

    id. Galb. 22.—
    6.
    Of buildings, cities, etc., to stand finished, be erected (mostly poet.):

    intra annum nova urbs stetit,

    Liv. 6, 4, 6:

    jam stabant Thebae,

    Ov. M. 3, 131:

    moenia jam stabant,

    id. F. 3, 181:

    stet Capitolium Fulgens,

    Hor. C. 3, 3, 42:

    aedificant muros... Stabat opus,

    Ov. M. 11, 205:

    jam stare ratem,

    Val. Fl. 1, 96.—
    7.
    Of the countenance, to be unmoved, to be at rest ( poet.):

    stat num quam facies,

    Luc. 5, 214:

    stant ora metu,

    are rigid, Val. Fl. 4, 639; cf.:

    cur ad patrios non stant tua lumina vultus,

    Stat. Th. 10, 693.—
    8.
    To stand up, stand upright, stand on end; to bristle up, stiffen, etc. ( poet. and in post-Aug. prose): papillae, Lucil. ap. Non. 391, 26:

    mammae,

    Plin. 28, 19, 77, § 249:

    steterunt comae,

    Verg. A. 2, 774; 3, 48; Ov. M. 7, 631; cf. id. ib. 10, 425:

    crines fulvi pulvere,

    Stat. Th. 3, 326:

    setae,

    Ov. M. 8, 286:

    in vertice cristae,

    id. ib. 6, 672:

    aristae,

    id. ib. 10, 655:

    stantes oculi,

    prominent, Ov. F. 6, 133:

    oculis rigentibus et genis stantibus,

    fixed, Plin. 23, 1, 24, § 49. —In mal. part., Mart. 3, 73, 2; App. M. 2, p. 117, 39; Auct. Priap. 75, 2.—Rarely of fluids, to coagulate, stiffen:

    sanguis stetit,

    Sen. Oedip. 585.—
    9.
    With abl., to stand out with, be thick with, full of any thing (mostly poet.): stant pulvere campi, Enn. ap. Porphyr. ad Hor. C. 1, 9, 1 (Ann. v. 592 Vahl.): cupressi Stant rectis foliis, id. ap. Philarg. ad Verg. G. 2, 444 (Ann. v. 268 ib.): stat sentibu' fundus, Lucil. ap. Don. Ter. And. 4, 2, 16; Titin. ap. Non. 391, 21; so,

    ager sentibus,

    Caecil. ib. 391, 23:

    vides ut altā stet nive candidum Soracte,

    Hor. C. 1, 9, 1: caelum caligine stat, Sisenn. ap. Non. 392, 8:

    pulvere caelum,

    Verg. A. 12, 408:

    pulvereo globo astra,

    Stat. Th. 7, 124:

    stant lumina (Charontis) flammā,

    Verg. A. 6, 300:

    stant pulvere Syrtes,

    Claud. Laud. Stil. 1, 257.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to stand: mentes, rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    stetisse ipsum in fastigio eloquentiae,

    Quint. 12, 1, 20.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to stand one's ground, stand firm or unshaken; to endure, persevere, persist, abide, continue:

    moribus antiquis res stat Romana virisque, Enn. ap. Aug. Civ. Dei, 2, 21 (Ann. v. 492 Vahl.): disciplinam militarem, quā stetit ad hanc diem Romana res, solvisti,

    Liv. 8, 7:

    res publica staret,

    Cic. Phil. 2, 10, 24; cf. id. Cat. 2, 10, 21:

    stante urbe et curiā,

    id. Planc. 29, 71:

    ut eo neglecto civitas stare non possit,

    id. Cael. 1, 1:

    utinam res publica stetisset, quo coeperat statu,

    id. Off. 2, 1, 3:

    qui illam (rem publicam) cadere posse stante me non putārant,

    id. Fam. 6, 6, 2:

    ut stante re publicā facere solebamus,

    id. Off. 2, 1, 3:

    neque enim aliter stare possemus,

    id. Sest. 45, 97:

    per quos homines ordinesque steterim, quibusque munitus fuerim, non ignoras,

    id. Fam. 13, 29, 7; cf.:

    eorum auxilio, qui me stante stare non poterant,

    id. ib. 7, 2, 3:

    respublica stetit virtute tuā,

    Liv. 4, 40:

    stetit regnum puero,

    id. 1, 3:

    dum stetimus,

    Ov. Tr. 1, 9, 17:

    stamus animis,

    Cic. Att. 5, 18, 2:

    stas animo,

    Hor. S. 2, 3, 213:

    Gabinium sine provinciā stare non posse,

    could not hold out, subsist, Cic. Pis. 6, 12; cf. id. Fl. 6, 14; Suet. Oth. 5:

    nedum sermonum stet honos,

    Hor. A. P. 69.—Hence, nearly—esse, tantā stat praedita culpā (natura), Lucr. 5, 199:

    pausam stare fragori,

    id. 1, 747.—
    b.
    (Acc. to its use as a milit. t. t., v. supra, I. B. 3.) To maintain the contest:

    cum in senatu pulcherrime staremus,

    Cic. Fam. 1, 4, 1.—
    c.
    Stare in aliquā re, simply aliquā re, and post-class. also alicui rei, to stand firm, persist, persevere; to rest, abide, adhere to, continue in a thing.
    (α).
    In aliquā re:

    si in fide non stetit,

    Cic. Rab. Perd. 10, 28:

    sin in eo non stat,

    id. Att. 2, 4, 1:

    stare oportet in eo, quod sit judicatum,

    id. Fin. 1, 14, 47:

    in sententiā,

    Liv. 4, 44.—
    (β).
    With abl.:

    eā omnes stant sententiā,

    Plaut. Curc. 2, 1, 35:

    suis stare judiciis,

    Cic. Tusc. 5, 28, 81:

    censoris opinione,

    id. Clu. 47, 132:

    alicujus decreto,

    Caes. B. G. 6, 13:

    stare conditionibus,

    Cic. Att. 7, 15, 2:

    stare conventis,

    id. Off. 3, 25, 95:

    stare jurejurando,

    Quint. 5, 6, 4:

    nihil quo stat loco stabit, omnia sternet abducetque vetustas,

    Sen. ad Marc. 26, 4.— Pass. impers.:

    stabitur consilio,

    Liv. 7, 35:

    etsi priore foedere staretur,

    id. 21, 19:

    famā rerum standum est,

    id. 7, 6.—
    (γ).
    With dat.:

    arbitri sententiae stare,

    Dig. 4, 7, 23 fin.:

    voluntati patris,

    ib. 26, 7, 3; 36, 3, 6:

    rei judicatae,

    ib. 42, 1, 32:

    emptioni,

    ib. 19, 1, 13; ib. 4, 8, 27 (five times) et saep.—
    (δ).
    Stat sententia, aliquid, or, impersonally, stat ( alicui), the determination stands or holds good; I ( thou, he, etc.) am determined: Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter. Eun. 2, 1, 18:

    Hannibal, postquam ipsi sententia stetit, pergere ire,

    Liv. 21, 30:

    stat sententia tradere mecum Dotalem patriam,

    Ov. M. 8, 67:

    modo nobis stet illud, unā vivere in studiis nostris,

    Cic. Fam. 9, 2, 5:

    stat pectore fixum, Aeetae sociare manus,

    Val. Fl. 5, 289:

    nos in Asiam convertemus: neque adhuc stabat, quo potissimum,

    Cic. Att. 3, 14, 2:

    mihi stat alere morbum,

    Nep. Att. 21, 6:

    quos ut seponi stetit,

    Sil. 3, 68:

    stat, casus renovare omnes,

    Verg. A. 2, 750. —
    d.
    In aliquā re, or simply aliquā re, to rest on, be fixed on, depend upon, etc.:

    omnis in Ascanio stat cura parentis,

    Verg. A. 1, 646:

    regnum fraternā stare concordiā,

    Liv. 45, 19:

    quā (disciplinā) stetit Romana res,

    id. 8, 7:

    hac arte (i.e. bello) in patriā steti,

    id. 5, 44, 2; Val. Fl. 3, 673; Verg. A. 2, 163:

    magis famā quam vi stare res suas,

    Tac. A. 6, 30:

    apud quos virtute quam pecuniā res Romana melius stetit,

    id. H. 2, 69 fin.:

    famā bella stare,

    Curt. 3, 8, 7.—
    2.
    In theatr. lang., of plays and actors, to stand, i.e. to please, take, succeed:

    quod si intellegeret, cum stetit olim nova (fabula), Actoris operā magis stetisse quam suā,

    Ter. Phorm. prol. 9 sq.:

    partim vix steti, id. Hec. prol. alt. 7: securus, cadat an recto stat fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176:

    illi, scripta quibus comoedia prisca viris est, Hoc stabant, hoc sunt imitandi,

    id. S. 1, 10, 17.—
    3.
    Stare, ab, cum, or pro aliquo, or aliquā re, or with adv. loci, to stand by, on the side of, adhere to a person or thing, take the part of:

    ut nemo contra civium perditorum dementiam a senatu et a bonorum causā steterit constantius,

    Cic. Brut. 79, 273:

    a se potius quam ab adversariis,

    id. Inv. 1, 43, 81:

    a mendacio contra verum,

    id. ib. 1, 3, 4:

    a contrariā ratione,

    Auct. Her. 4, 2, 4:

    cum di prope ipsi cum Hannibale starent,

    Liv. 26, 41, 17; 5, 38:

    stabat cum eo senatus majestas,

    id. 8, 34, 1:

    nobiscum adversus bar, baros,

    Nep. Ages. 5, 4:

    si pro meā patriā ista virtus staret,

    Liv. 2, 12:

    pro jure gentium,

    id. 38, 25:

    pro vobis adversus reges stetimus,

    id. 45, 22, 10; 23, 8, 3 Fabri ad loc.:

    pro Jubā atque Afris,

    Quint. 11, 1, 80:

    pro signis,

    Ov. A. A. 1, 200:

    quamvis duces non essent praesentes, staret tamen pro partibus invicta fortuna ultoris,

    Flor. 4, 7, 10:

    hic primo pro Pompei partibus, mox simulatione contra Pompeium stetit,

    Vell. 2, 48, 4:

    voluptas pro iisdem partibus standi,

    Sen. Vit. Beat. 4, 1; cf.:

    et dii quoque pro meliore stant causā,

    Curt. 4, 1, 13:

    hinc stas, illinc causam dicis,

    Plaut. Men. 4, 2, 48:

    unde stetisset, eo se victoria transferret,

    Just. 5, 4, 12: non semper vostra evortet: nunc Juppiter hac stat, stands at your side, stands by you, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565.—So with in:

    Graeci, qui in Darei partibus steterant,

    Curt. 3, 11, 18.—
    4.
    Stare per aliquem, to stand to one's account, be chargeable or owing to one; to lie at one's door, be one's fault; followed by a negative consequence or effect, expressed by quin, [p. 1763] quominus, or ne.
    (α).
    With quin:

    quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur, etc.,

    Liv. 2, 31, 11 Weissenb.ad loc.—
    (β).
    With quominus (freq.):

    si poterit fieri, ut ne pater per me stetisse credat, Quominus haec fierent nuptiae, volo: sed si id non poterit, Id faciam in proclivi quod est, per me stetisse, ut credat,

    Ter. And. 4, 2, 16 sq.:

    Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur,

    Caes. B. C. 1, 41:

    graviter eam rem tulerunt, quod stetisse per Trebonium, quominus oppido potirentur, videbatur,

    id. ib. 2, 13; so,

    nec, quominus perpetua cum eis amicitia esset, per populum Romanum stetisse,

    Liv. 8, 2, 2; 9, 14, 1; 6, 33, 2; 44, 14, 12.—
    (γ).
    With ne:

    ne praestaremus per vos stetit, qui, etc.,

    Liv. 45, 23, 6:

    non per milites stetisse, ne vincerent,

    id. 3, 61, 2:

    quasi per ipsum staret, ne redderetur,

    Suet. Aug. 28.—Rarely without the negation; so with ut:

    per quam (ignorantiam) stetit, ut tibi obligarer,

    Plin. Ep. 10, 6 (22), 2; cf. Ter. And. 4, 2, 17 supra; absol.:

    id est, non per me stetit, sed per illud,

    Quint. 3, 6, 78; with subj.-clause:

    si per eum non stetit, parere defuncti voluntati,

    Dig. 32, 1, 36.—
    5.
    Of price, to stand one in, to come to, to cost (mostly post-Aug.):

    Periclum vitae meae tuo stat periculo,

    Plaut. Capt. 3, 5, 82:

    Polybius scribit, centum talentis eam rem Achaeis stetisse,

    Liv. 34, 50; cf.:

    sit argumento tibi gratis stare navem,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    haud illi stabunt Aeneia parvo Hospitia,

    Verg. A. 10, 494:

    quae neque magno Stet pretio,

    Hor. S. 1, 2, 122:

    multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30:

    haud scio an magno detrimento certamen staturum fuerit,

    id. 3, 60:

    utrique vindicta libertatis morte stetit,

    Vell. 2, 64, 3:

    heu quanto regnis nox stetit una tuis?

    Ov. F. 2, 812 et saep.:

    nulla pestis humano generi pluris stetit,

    Sen. Ira, 1, 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > sto

  • 5 A

    1.
    A, a, indecl. n. (sometimes joined with littera), the first letter of the Latin alphabet, corresponding to the a, a of the other Indo-. European languages:

    A primum est: hinc incipiam, et quae nomina ab hoc sunt, Lucil. ap. Terent. Scaur. p. 2255 P.: sus rostro si humi A litteram impresserit,

    Cic. Div. 1, 13, 23:

    ne in A quidem atque S litteras exire temere masculina Graeca nomina recto casu patiebantur,

    Quint. 1, 5, 61.
    II.
    The sound of the A is short or long in every part of the word; as, ăb, păter, ită; ā, māter, frustrā. During a short period (between about 620 and 670 A. U. C. = from 134 to 84 B.C.) long a was written aa, probably first by the poet L. Attius, in the manner of the Oscan language; so we find in Latin inscriptions: AA. CETEREIS (i.e.a ceteris), CALAASI, FAATO, HAACE, MAARCIVM, PAAPVS, PAASTORES, VAARVS; and in Greek writing, MAAPKOPs PsIOS MAAPKEAAOS, KOINTON MAAPKION (like Osc. aasas = Lat. āra, Osc. Paapi = Lat. Pāpius, Osc. Paakul = Lat. Pāculus, Pācullus, Pācuvius, etc.), v. Ritschl, Monum. Epigr. p. 28 sq., and cf. Mommsen, Unterital. Dialekte, p. 210 sq. (The Umbrian language has gone a step farther, and written long a by aha, as Aharna, Naharcom, trahaf, etc.; cf. Aufrecht and Kirchhoff, Umbrische Sprachdenkm. p. 76 sq.) Vid. also the letters E and U.
    III.
    In etymological and grammatical formation of words, short a very often (sometimes also long a) is changed into other vowels.
    A.
    Short a is changed,
    1.
    , into long a
    a.
    In consequence of the suppression of the following consonants at the end or in the middle of the word: ŭb, ā; vădis, vūs; ăg-, ăg-men, exāmen; tăg-, contūmino; căd-, cāsus. Hence also in the abl. sing. of the first decl., and in the particles derived from it. in consequence of the suppression of the original ablat. end. - d: PRAEDAD (Col. Rostr.), praedā; SENTENTIAD (S. C. de Bacch.), sententiā; EXTBAD (ib.), extrā; SVPRAD (ib.), suprā. —Hence,
    b.
    In perfect forms: scăb-o, scābi; căveo, cūvi; făv-eo, fāvi; păv-eo, pāvi (for scăbui, căvui, făvui, păvui).
    c.
    In other forms: ăgo, ambūges; păc-, păc-iscor, pâcis (pâx); săg-ax, sūgus, sāga; măc-er, mâcero; făg- (phagein), fūgus. (Contrary to analogy, ă remains short in dănunt, from dă-in-unt, V. Ritschl, l.l.p. 17.)
    2.
    Short a is changed into é or ē—
    a.
    Into é.
    (α).
    Most frequently in the second part of compounds, particularly before two consonants: facio, confectus; jacio, conjectus; rapio, dereptus; dăm-, damno, condemno; fāl-, fallo, fefelli; măn-, mando, commendo; scando, ascendo; ăp-, aptus, ineptus; ăr-, ars, iners, sollers; ăn-, annus, perennis; căpio, auceps; căput, triceps; ăgo, remex; jăcio, objex. And thus in Plautus, according to the best MSS., dispenno, dispessus from pando, compectus from compăciscor, anteceptus from capio (on the other hand, in Vergil, according to the best MS., aspurgo, attractare, deiractare, kept their a unchanged).
    (β).
    Sometimes ă is changed into ĕ also before one consonant (but in this case it is usually changed into ĭ; v. infra, 3. a. a.): grădior, ingrĕdior; pătior, perpĕtior; părio, repĕrio; păro, vitupĕro; ăp-, coepi (i. e. co-ŭpi); căno, tubicĕn, tibicĕn; in the reduplicated carcĕr (from carcar) farfŏrus (written also farfārus); and so, according to the better MSS., aequipĕro from păro, and defĕtigo from fătigo.
    (γ).
    In words taken from the Greek: talanton, talŏntum; phalara, phalŏrae; sisaron, sisŏr (but, according to the best MSS., cumŭra from kamara, not camŏra).
    b.
    Short a is changed to ē in some perfect forms: ăgo, ēgi; fūcio, féci; jăci, jĕci; frag-, frango, frēgi; căpio, cēpi, and păg-, pango, pēgi (together with pepĭgi and panxi, v. pango).
    3.
    Short a is changed to ĭ, a (most frequently in the second part of compounds)
    (α).
    before one consonant: ăgo, abĭgo; făcio, confĭcio; cădo, concĭdo; sălio, assĭlio; răpio, abrĭpio; păter, Juppĭter (in Umbrian lang. unchanged, Jupater), Marspĭter; Diespĭter, Opĭter; rătus, irrĭtus; ămicus, inìmicus (but ŭ remains unchanged in adŭmo, impătiens, and in some compounds of a later period of Roman literature, as praejacio, calefacio, etc.). —
    (β).
    Sometimes also before two consonants (where it is usually changed into ĕ; v. supra, 2. a. b.): tăg-, tango, contingo; păg-, pango, compingo (unchanged in some compounds, as peragro, desacro, depango, obcanto, etc.).
    b.
    ă is changed into ĭ in the reduplicated perfect forms: cădo, cecĭdi; căno, cecĭni; tăg-, tango, tetĭgi; păg-, pango, pepĭgi.
    c.
    Likewise in some roots which have ă: păg-, pignus; străg- (strangulo, strangô), stringo.
    d.
    In words taken from the Greek: mêchanê, machĭna; patanê, patĭna; bukanê, bucĭna; trutanê, trutĭna; balaneion, balĭneum; Katana, Catĭna (written also Catana); Akragas, Agrĭgentum.
    4.
    Short a is changed into short or long o.
    a.
    Into ŏ: scăbo, scobs; păr, pars, portio; dăm-, dŏmo; Fabii, Fŏvii (v. Paul. ex Fest. p. 87); marmaron, marmŏr; Mars, redupl. Marmar, Marmor (Carm. Fratr. Arv.).
    b.
    Into ō: dă-, dōnum, dōs; ăc-, ăcuo, ōcior (v. this art.).
    5.
    Short a is changed into ŭ
    a.
    In the second part of compounds, particularly before l, p, and b: calco, inculco; salsus, insulsus; salto, exsulto; capio, occŭpo; răpio, surrupio and surruptus (also written surripio and surreptus); tăberna, contŭbernium; —before other consonants: quătio, conoŭtio; as, decussis; Mars, Mamŭrius, Mamŭralia; and once also condumnari (Tab. Bant. lin. 8, immediately followed by condemnatus, v. Klenze, Philol. Abhandl. tab. I., and Mommsen, Unterital. Dial. p. 149).
    b.
    In words of Greek origin: Hekabê, Hecŭba; skutalê, scutŭla; kraipalê, crapŭla; passalos, pessŭlus; aphlaston, aplustre; thriambos, triumphus.
    c.
    ă is perhaps changed into ŭ in ulciscor, compared with alc-, ulexô (arc-, arceo).
    B.
    Long a is sometimes changed into ē or ō.
    1.
    Into é: hālo, anhélo; fās-, féstus, profēstus; nām, némpe.
    2.
    Into ō: gnā-, gnārus, ignārus, ignōro. (But in general long a remains unchanged in composition: lābor, delūbor; gnàvus, ignūnus; fàma, infūmis.)
    IV.
    Contrary to the mode of changing Greek a into Latin e, i, o, u (v. supra), Latin a has sometimes taken the place of other Greek vowels in words borrowed from the Greek, as: lonchê, lancea; kulix, călix; Ganumêoês, Caiāmitus.
    V.
    The repugnance of the Latin Language to the Greek combined vowels ao has caused the translocation of them in Alumento for Daomeoôn (Paul. ex Fest. p. 18 Müll.).— Greek a is suppressed in Hercules from Hêraklês (probably in consequence of the inserted u; in late Latin we find Heracla and Heracula, cf. Ritschl, in Rhein. Mus. Neue Folge, vol. 12, p. 108).
    VI.
    Latin ă was early combined with the vowels i and u, forming the diphthongs ai and au; by changing the i into e, the diphthong ai soon became ae. So we find in the oldest inscriptions: AIDE, AIDLLIS, AIQVOM, GNAIVOD, HAICE, DVELONAI, TABELAI, DATAI, etc., which soon gave place to aedem, aedilis, aequom, Gnaeo, haec, Bellonae, tabellae, datae, etc. (the Col. Rostr. has PRAESENTE, PRAEDAD, and the S. C. de Bacch. AEDEM. The triphthong aei, found in CONQVAEISIVEI (?), is very rare; Miliar. Popil. lin. 11, v. Ritschl, l. l. p. 21). In some poets the old gen. sing. of the first decl. (- ai) is preserved, but is dissyllabic, āī. So in Ennius: Albūī Longūī, terrūī frugiferāī, frondosāī, lunāī, viāī; in Vergil: aulāī, aurāī, aquāī, pictāī; in Ausonius: herāī.
    B.
    ue as well as au are changed into other vowels.
    1.
    The sound of ae, e, and oe being very similar, these vowels are often interchanged in the best MSS., So we find caerimonia and cerimonia, caepa and cēpa, saeoulum and séculum; scaena and scēna; caelum and coelum, haedus and hoedus, macstus and moestus; cena, coena, and caena, etc.
    2.
    In composition and reduplications ae becomes í: aequus, iníquus; quaero, inquíro; laedo, illído; taedet, pertisum (noticed by Cic.); aestumo, exístumo; cuedo, cecídi, concído, homicida.
    3.
    ae is also changed into í in a Latinized word of Greek origin: Achaios (AchaiWos), Achíous.
    4.
    The diphthong au is often changed to ó and ú (the latter particularly in compounds): caudex, códex; Claudius, Clodius; lautus, lotus; plaustrum, plōstrum; plaudo, plōdo, explōdo; paululum, pōlulum; faux, suffōco; si audes (acc. to Cic. or acc. to others, si audies), sódes, etc.; claudo, inclūdo; causa, accūso. Hence in some words a regular gradation of au, o, u is found: claudo, clōdicare, clúdo; raudus, ródus, rúdus; caupo, cópa, cūpa; naugae, nōgae (both forms in the MSS. of Plautus), nūgae; fraustra, frode, frude (in MSS. of Vergil); cf. Ritschl, in Wintercatalog 1854-55, and O. Ribbeck, in Jahn's Neue Jahrb. vol. 77, p. 181 sq.—The change of au into and ō appears only in audio, (oboedio) obēdio.
    5.
    Au sometimes takes the place of av-: faveo, fautum, favitor, fautor; navis, navita, nauta; avis, auceps, auspex. So Latin aut corresponds to Sanscr. avo. (whence - , Lat. - ve), Osc. avti, Umbr. ute, ote; and so the Lat. preposition ab, through av, becomes au in the words aufero and aufugio (prop. av-fero, av-fugio, for ab-fero, ab-fugio). Vid. the art. ab init.
    VII.
    In primitive roots, which have their kindred forms in the sister-languages of the Latin, the original a, still found in the Sanscrit, is in Latin either preserved or more frequently changed into other vowels.
    A.
    Original a preserved: Sanscr. mātri, Lat. màter; S. bhrātri, L. fràter; S. nāsā, L. nàsus and nàris; S. ap, L. aqua; S. apa, L. ab; S. nāma, L. năm; S. ćatur, [p. 2] L. quattuor (in Greek changed: thettares); S. capūla, L. căput (in Greek changed: kephalê, etc.).
    B.
    Original a is changed into other Latin vowels—
    1.
    Into e: S. ad, L. ed (ĕdo); S. as, L. es (esse); S. pat, L. pet (peto); S. pād, L. pĕd (pès); S. dant, L. dent (dens); S. ǵan, L. gen (gigno); S. , L. mè-tior; S. saptan, L. septem; S. daśan, L. decem; S. śata, L. centum; S. aham, L. ŏgo; S. pāra, L. per; S. paśu, L. pŏcus; S. asva, L. ŏquus, etc.
    2.
    Into i: S. an-, a- (neg. part.), L. in-: S. ana (prep.), L. in; S. antar, L. inter; S. sama, L. similis; S. agni, L. ignis; S. abhra, L. imber; S. panéa, L. quinque, etc.
    3.
    Into o: S. avi, L. ŏvi (ovis); S. vać, L. vōc (voco); S. pra, L. pro; S. , L. po (pŏtum); S. nāma, L. nōmen; S. api, L. ŏb; S. navan, L. nŏvem; S. nava, L. nŏvus, etc.
    4.
    Into u: S. marmara, L. murmur.
    5.
    Into ai, ae: S. prati, L. (prai) prae; S. śaśpa, L. caespes.
    6.
    Into different vowels in the different derivatives: S. , L. mê-tior, mŏdus; S. praó, L. prŏcor, prŏcus; S. vah, L. vĕho, via.
    C.
    Sometimes the Latin has preserved the original a, while even the Sanscrit has changed it: Lat. pa-, pater, Sanscr. pd, pitri.
    2.
    As an abbreviation A. usually denotes the praenomen Aulus; A. A. = Auli duo, Inscr. Orell. 1530 (but A. A. = Aquae Aponi, the modern Abano, ib. 1643 sq.; 2620; 3011). The three directors of the mint were designated by III. VIRI A. A. A. F. F. (i. e. auro, argento, aeri flando, feriundo), ib. 569; 2242; 2379; 3134 al.;

    so also A. A. A.,

    ib. 3441 (cf. Cic. Fam. 7, 13 fin., and v. the art. Triumviri); A. D. A. agris dandis adsignandis, and A. I. A. agris judicandis adsignandis; A. O. amico optimo; A. P. a populo or aediliciae potestatis; A. P. R. aerario populi Romani. —Upon the voting tablets in judicial trials A. denoted absoluo; hence A. is called littera salutaris, Cic. Mil. 6, 15; v. littera. In the Roman Comitia A. (= antiquo) denoted the rejection of the point in question; v. antiquo. In Cicero's Tusculan Disputations the A. designated one of the disputants = adulescens or auditor, opp. to M. for magister or Marcus (Cicero); but it is to be remarked that the letters A and M do not occur in the best MSS. of this treatise; cf. edd. ad Cic. Tusc. 1, 5, 9.—In dates A. D. = ante diem; v. ante; A. U. C. = anno urbis conditae; A. P. R. C. anno post Romam conditam.
    3.
    a, prep.=ab, v. ab.
    4.
    ā, interj.=ah, v. ah.

    Lewis & Short latin dictionary > A

  • 6 a

    1.
    A, a, indecl. n. (sometimes joined with littera), the first letter of the Latin alphabet, corresponding to the a, a of the other Indo-. European languages:

    A primum est: hinc incipiam, et quae nomina ab hoc sunt, Lucil. ap. Terent. Scaur. p. 2255 P.: sus rostro si humi A litteram impresserit,

    Cic. Div. 1, 13, 23:

    ne in A quidem atque S litteras exire temere masculina Graeca nomina recto casu patiebantur,

    Quint. 1, 5, 61.
    II.
    The sound of the A is short or long in every part of the word; as, ăb, păter, ită; ā, māter, frustrā. During a short period (between about 620 and 670 A. U. C. = from 134 to 84 B.C.) long a was written aa, probably first by the poet L. Attius, in the manner of the Oscan language; so we find in Latin inscriptions: AA. CETEREIS (i.e.a ceteris), CALAASI, FAATO, HAACE, MAARCIVM, PAAPVS, PAASTORES, VAARVS; and in Greek writing, MAAPKOPs PsIOS MAAPKEAAOS, KOINTON MAAPKION (like Osc. aasas = Lat. āra, Osc. Paapi = Lat. Pāpius, Osc. Paakul = Lat. Pāculus, Pācullus, Pācuvius, etc.), v. Ritschl, Monum. Epigr. p. 28 sq., and cf. Mommsen, Unterital. Dialekte, p. 210 sq. (The Umbrian language has gone a step farther, and written long a by aha, as Aharna, Naharcom, trahaf, etc.; cf. Aufrecht and Kirchhoff, Umbrische Sprachdenkm. p. 76 sq.) Vid. also the letters E and U.
    III.
    In etymological and grammatical formation of words, short a very often (sometimes also long a) is changed into other vowels.
    A.
    Short a is changed,
    1.
    , into long a
    a.
    In consequence of the suppression of the following consonants at the end or in the middle of the word: ŭb, ā; vădis, vūs; ăg-, ăg-men, exāmen; tăg-, contūmino; căd-, cāsus. Hence also in the abl. sing. of the first decl., and in the particles derived from it. in consequence of the suppression of the original ablat. end. - d: PRAEDAD (Col. Rostr.), praedā; SENTENTIAD (S. C. de Bacch.), sententiā; EXTBAD (ib.), extrā; SVPRAD (ib.), suprā. —Hence,
    b.
    In perfect forms: scăb-o, scābi; căveo, cūvi; făv-eo, fāvi; păv-eo, pāvi (for scăbui, căvui, făvui, păvui).
    c.
    In other forms: ăgo, ambūges; păc-, păc-iscor, pâcis (pâx); săg-ax, sūgus, sāga; măc-er, mâcero; făg- (phagein), fūgus. (Contrary to analogy, ă remains short in dănunt, from dă-in-unt, V. Ritschl, l.l.p. 17.)
    2.
    Short a is changed into é or ē—
    a.
    Into é.
    (α).
    Most frequently in the second part of compounds, particularly before two consonants: facio, confectus; jacio, conjectus; rapio, dereptus; dăm-, damno, condemno; fāl-, fallo, fefelli; măn-, mando, commendo; scando, ascendo; ăp-, aptus, ineptus; ăr-, ars, iners, sollers; ăn-, annus, perennis; căpio, auceps; căput, triceps; ăgo, remex; jăcio, objex. And thus in Plautus, according to the best MSS., dispenno, dispessus from pando, compectus from compăciscor, anteceptus from capio (on the other hand, in Vergil, according to the best MS., aspurgo, attractare, deiractare, kept their a unchanged).
    (β).
    Sometimes ă is changed into ĕ also before one consonant (but in this case it is usually changed into ĭ; v. infra, 3. a. a.): grădior, ingrĕdior; pătior, perpĕtior; părio, repĕrio; păro, vitupĕro; ăp-, coepi (i. e. co-ŭpi); căno, tubicĕn, tibicĕn; in the reduplicated carcĕr (from carcar) farfŏrus (written also farfārus); and so, according to the better MSS., aequipĕro from păro, and defĕtigo from fătigo.
    (γ).
    In words taken from the Greek: talanton, talŏntum; phalara, phalŏrae; sisaron, sisŏr (but, according to the best MSS., cumŭra from kamara, not camŏra).
    b.
    Short a is changed to ē in some perfect forms: ăgo, ēgi; fūcio, féci; jăci, jĕci; frag-, frango, frēgi; căpio, cēpi, and păg-, pango, pēgi (together with pepĭgi and panxi, v. pango).
    3.
    Short a is changed to ĭ, a (most frequently in the second part of compounds)
    (α).
    before one consonant: ăgo, abĭgo; făcio, confĭcio; cădo, concĭdo; sălio, assĭlio; răpio, abrĭpio; păter, Juppĭter (in Umbrian lang. unchanged, Jupater), Marspĭter; Diespĭter, Opĭter; rătus, irrĭtus; ămicus, inìmicus (but ŭ remains unchanged in adŭmo, impătiens, and in some compounds of a later period of Roman literature, as praejacio, calefacio, etc.). —
    (β).
    Sometimes also before two consonants (where it is usually changed into ĕ; v. supra, 2. a. b.): tăg-, tango, contingo; păg-, pango, compingo (unchanged in some compounds, as peragro, desacro, depango, obcanto, etc.).
    b.
    ă is changed into ĭ in the reduplicated perfect forms: cădo, cecĭdi; căno, cecĭni; tăg-, tango, tetĭgi; păg-, pango, pepĭgi.
    c.
    Likewise in some roots which have ă: păg-, pignus; străg- (strangulo, strangô), stringo.
    d.
    In words taken from the Greek: mêchanê, machĭna; patanê, patĭna; bukanê, bucĭna; trutanê, trutĭna; balaneion, balĭneum; Katana, Catĭna (written also Catana); Akragas, Agrĭgentum.
    4.
    Short a is changed into short or long o.
    a.
    Into ŏ: scăbo, scobs; păr, pars, portio; dăm-, dŏmo; Fabii, Fŏvii (v. Paul. ex Fest. p. 87); marmaron, marmŏr; Mars, redupl. Marmar, Marmor (Carm. Fratr. Arv.).
    b.
    Into ō: dă-, dōnum, dōs; ăc-, ăcuo, ōcior (v. this art.).
    5.
    Short a is changed into ŭ
    a.
    In the second part of compounds, particularly before l, p, and b: calco, inculco; salsus, insulsus; salto, exsulto; capio, occŭpo; răpio, surrupio and surruptus (also written surripio and surreptus); tăberna, contŭbernium; —before other consonants: quătio, conoŭtio; as, decussis; Mars, Mamŭrius, Mamŭralia; and once also condumnari (Tab. Bant. lin. 8, immediately followed by condemnatus, v. Klenze, Philol. Abhandl. tab. I., and Mommsen, Unterital. Dial. p. 149).
    b.
    In words of Greek origin: Hekabê, Hecŭba; skutalê, scutŭla; kraipalê, crapŭla; passalos, pessŭlus; aphlaston, aplustre; thriambos, triumphus.
    c.
    ă is perhaps changed into ŭ in ulciscor, compared with alc-, ulexô (arc-, arceo).
    B.
    Long a is sometimes changed into ē or ō.
    1.
    Into é: hālo, anhélo; fās-, féstus, profēstus; nām, némpe.
    2.
    Into ō: gnā-, gnārus, ignārus, ignōro. (But in general long a remains unchanged in composition: lābor, delūbor; gnàvus, ignūnus; fàma, infūmis.)
    IV.
    Contrary to the mode of changing Greek a into Latin e, i, o, u (v. supra), Latin a has sometimes taken the place of other Greek vowels in words borrowed from the Greek, as: lonchê, lancea; kulix, călix; Ganumêoês, Caiāmitus.
    V.
    The repugnance of the Latin Language to the Greek combined vowels ao has caused the translocation of them in Alumento for Daomeoôn (Paul. ex Fest. p. 18 Müll.).— Greek a is suppressed in Hercules from Hêraklês (probably in consequence of the inserted u; in late Latin we find Heracla and Heracula, cf. Ritschl, in Rhein. Mus. Neue Folge, vol. 12, p. 108).
    VI.
    Latin ă was early combined with the vowels i and u, forming the diphthongs ai and au; by changing the i into e, the diphthong ai soon became ae. So we find in the oldest inscriptions: AIDE, AIDLLIS, AIQVOM, GNAIVOD, HAICE, DVELONAI, TABELAI, DATAI, etc., which soon gave place to aedem, aedilis, aequom, Gnaeo, haec, Bellonae, tabellae, datae, etc. (the Col. Rostr. has PRAESENTE, PRAEDAD, and the S. C. de Bacch. AEDEM. The triphthong aei, found in CONQVAEISIVEI (?), is very rare; Miliar. Popil. lin. 11, v. Ritschl, l. l. p. 21). In some poets the old gen. sing. of the first decl. (- ai) is preserved, but is dissyllabic, āī. So in Ennius: Albūī Longūī, terrūī frugiferāī, frondosāī, lunāī, viāī; in Vergil: aulāī, aurāī, aquāī, pictāī; in Ausonius: herāī.
    B.
    ue as well as au are changed into other vowels.
    1.
    The sound of ae, e, and oe being very similar, these vowels are often interchanged in the best MSS., So we find caerimonia and cerimonia, caepa and cēpa, saeoulum and séculum; scaena and scēna; caelum and coelum, haedus and hoedus, macstus and moestus; cena, coena, and caena, etc.
    2.
    In composition and reduplications ae becomes í: aequus, iníquus; quaero, inquíro; laedo, illído; taedet, pertisum (noticed by Cic.); aestumo, exístumo; cuedo, cecídi, concído, homicida.
    3.
    ae is also changed into í in a Latinized word of Greek origin: Achaios (AchaiWos), Achíous.
    4.
    The diphthong au is often changed to ó and ú (the latter particularly in compounds): caudex, códex; Claudius, Clodius; lautus, lotus; plaustrum, plōstrum; plaudo, plōdo, explōdo; paululum, pōlulum; faux, suffōco; si audes (acc. to Cic. or acc. to others, si audies), sódes, etc.; claudo, inclūdo; causa, accūso. Hence in some words a regular gradation of au, o, u is found: claudo, clōdicare, clúdo; raudus, ródus, rúdus; caupo, cópa, cūpa; naugae, nōgae (both forms in the MSS. of Plautus), nūgae; fraustra, frode, frude (in MSS. of Vergil); cf. Ritschl, in Wintercatalog 1854-55, and O. Ribbeck, in Jahn's Neue Jahrb. vol. 77, p. 181 sq.—The change of au into and ō appears only in audio, (oboedio) obēdio.
    5.
    Au sometimes takes the place of av-: faveo, fautum, favitor, fautor; navis, navita, nauta; avis, auceps, auspex. So Latin aut corresponds to Sanscr. avo. (whence - , Lat. - ve), Osc. avti, Umbr. ute, ote; and so the Lat. preposition ab, through av, becomes au in the words aufero and aufugio (prop. av-fero, av-fugio, for ab-fero, ab-fugio). Vid. the art. ab init.
    VII.
    In primitive roots, which have their kindred forms in the sister-languages of the Latin, the original a, still found in the Sanscrit, is in Latin either preserved or more frequently changed into other vowels.
    A.
    Original a preserved: Sanscr. mātri, Lat. màter; S. bhrātri, L. fràter; S. nāsā, L. nàsus and nàris; S. ap, L. aqua; S. apa, L. ab; S. nāma, L. năm; S. ćatur, [p. 2] L. quattuor (in Greek changed: thettares); S. capūla, L. căput (in Greek changed: kephalê, etc.).
    B.
    Original a is changed into other Latin vowels—
    1.
    Into e: S. ad, L. ed (ĕdo); S. as, L. es (esse); S. pat, L. pet (peto); S. pād, L. pĕd (pès); S. dant, L. dent (dens); S. ǵan, L. gen (gigno); S. , L. mè-tior; S. saptan, L. septem; S. daśan, L. decem; S. śata, L. centum; S. aham, L. ŏgo; S. pāra, L. per; S. paśu, L. pŏcus; S. asva, L. ŏquus, etc.
    2.
    Into i: S. an-, a- (neg. part.), L. in-: S. ana (prep.), L. in; S. antar, L. inter; S. sama, L. similis; S. agni, L. ignis; S. abhra, L. imber; S. panéa, L. quinque, etc.
    3.
    Into o: S. avi, L. ŏvi (ovis); S. vać, L. vōc (voco); S. pra, L. pro; S. , L. po (pŏtum); S. nāma, L. nōmen; S. api, L. ŏb; S. navan, L. nŏvem; S. nava, L. nŏvus, etc.
    4.
    Into u: S. marmara, L. murmur.
    5.
    Into ai, ae: S. prati, L. (prai) prae; S. śaśpa, L. caespes.
    6.
    Into different vowels in the different derivatives: S. , L. mê-tior, mŏdus; S. praó, L. prŏcor, prŏcus; S. vah, L. vĕho, via.
    C.
    Sometimes the Latin has preserved the original a, while even the Sanscrit has changed it: Lat. pa-, pater, Sanscr. pd, pitri.
    2.
    As an abbreviation A. usually denotes the praenomen Aulus; A. A. = Auli duo, Inscr. Orell. 1530 (but A. A. = Aquae Aponi, the modern Abano, ib. 1643 sq.; 2620; 3011). The three directors of the mint were designated by III. VIRI A. A. A. F. F. (i. e. auro, argento, aeri flando, feriundo), ib. 569; 2242; 2379; 3134 al.;

    so also A. A. A.,

    ib. 3441 (cf. Cic. Fam. 7, 13 fin., and v. the art. Triumviri); A. D. A. agris dandis adsignandis, and A. I. A. agris judicandis adsignandis; A. O. amico optimo; A. P. a populo or aediliciae potestatis; A. P. R. aerario populi Romani. —Upon the voting tablets in judicial trials A. denoted absoluo; hence A. is called littera salutaris, Cic. Mil. 6, 15; v. littera. In the Roman Comitia A. (= antiquo) denoted the rejection of the point in question; v. antiquo. In Cicero's Tusculan Disputations the A. designated one of the disputants = adulescens or auditor, opp. to M. for magister or Marcus (Cicero); but it is to be remarked that the letters A and M do not occur in the best MSS. of this treatise; cf. edd. ad Cic. Tusc. 1, 5, 9.—In dates A. D. = ante diem; v. ante; A. U. C. = anno urbis conditae; A. P. R. C. anno post Romam conditam.
    3.
    a, prep.=ab, v. ab.
    4.
    ā, interj.=ah, v. ah.

    Lewis & Short latin dictionary > a

  • 7 non

    nōn (old collat. forms noenum and noenu, cf. Lachm. ad Lucr. tom. 2, p. 149 sq.:

    noenum pro non Lucilius lib. XXX.: sed tamen hoc dicas, quid est, si noenu molestum'st. Varro Epistola ad Fusium: si hodie noenum venis, cras quidem, etc.,

    Non. 143, 33 sq.: noenum rumores ponebat ante salutem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1; Ann. v. 314 Vahl.; so, noenum sperando cupide rem prodere summam, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 229 Müll.;

    Ann. v. 411 ib.: noenum mecastor,

    Plaut. Aul. 1, 1, 28: noenu necesse'st, Enn. ap. Cic. Div. 2, 62, 127;

    Ann. v. 161 Vahl.: noenu potest,

    Lucr. 3, 199 Lachm. N. cr.:

    noenu queunt,

    id. 4, 712), adv. [contr. from neoenum, i. e. nec unum, not one, like ne hilum, not any thing (cf. Engl. not, i. q. naught, Angl.-Sax. naht, contr. from ne-aht); cf. Germ. nein], not:

    hocine agis an non?

    Ter. And. 1, 2, 15:

    non erat abundans, non inops tamen,

    Cic. Brut. 67, 238:

    non est ita, judices, non est profecto,

    id. Fl. 22, 53:

    cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

    id. Rep. 1, 5, 9; 1, 2, 2:

    eam (fugam) si nunc sequor, quonam? Cum illo non,

    id. Att. 8, 3, 5.—
    (β).
    Non before negatives forms a weak affirmative, and before adverbs of emphatic assertion (as prorsus, omnino, etc.) a weak negative:

    moveo nonnullis suspicionem, velle me navigare: quod tamen fortasse non nollem, si possem ad otium,

    Cic. Fam. 2, 16, 2; so,

    non nemo, non nihil, non nullus, v. h. vv: Res has non omnino quidem, sed magnam partem relinquere,

    Cic. Fam. 9, 15, 3: so, non prorsus, etc.—
    (γ).
    After negatives it forms a strong affirmative, and after the adverbs above named a strong negative:

    nihil non ad rationem dirigebat,

    Cic. Brut. 37, 140;

    v. nemo, nihil, nullus: prorsus non arbitror,

    id. Tusc. 4, 4, 8:

    omnino non dicere,

    Quint. 10, 7, 24.—
    (δ).
    But the negative force of non is not destroyed by a following ne... quidem, or nec... nec: non fugio ne hos quidem mores. Cic. Verr. 2, 3, 90, § 210; Liv. 28, 42, 16:

    non medius fidius prae lacrimis possum reliqua nec cogitare nec scribere,

    Cic. Att. 9, 12, 1.—In a very few passages non is added to a negative to strengthen it (cf. Gr. ou mê):

    nolle successum non patribus, non consulibus,

    Liv. 2, 45, 5; id. 3, 11, 6:

    nec sursum nec deorsum non cresco,

    Petr. 58:

    horam eximere nullam... non possumus,

    Cic. Phil. 6, 3, 7; Plaut. Mil. 5, 18; id. Curc. 4, 4, 23; Plin. Ep. 4, 13, 8.—
    (ε).
    Unus non = ne unus quidem:

    unus enim vir Numantinus non fuit, qui in catenis duceretur,

    Flor. 2, 18, 17.—
    (ζ).
    Per litoten, [p. 1215] emphatic, by no means, not at all, the reverse of:

    non ignobilis tragicus,

    Quint. 1, 12, 18:

    non inimici mihi,

    Curt. 7, 10, 7; esp. with sup.:

    Cethegus homo non probatissimus,

    Cic. Par. 5, 3, 40:

    homo non aptissimus ad jocandum,

    id. N. D. 2, 17, 47:

    non minime commoveri,

    id. Verr. 2, 4, 66, § 125:

    tu me consiliario fortasse non imperitissimo usus esses,

    id. Fam. 1, 9, 2.—
    (η).
    Non quod, non quo, not that, not as if:

    non quod sola ornent, sed quod excellant,

    Cic. Or. 39, 134: me non sane movet res publica;

    non quo sit mihi quidquam carius: sed, etc.,

    id. Att. 16, 15, 5:

    non quo sit servulus unus, idem quod familia, verum quia,

    id. Caecin. 20, 58.—
    (θ).
    Non nisi, only:

    non nisi vicinas tutus arārit aquas,

    Ov. Tr. 3, 12, 36; v. nisi.—
    (ι).
    Non vero, truly not:

    non vero tam isti quam tu ipse nugator,

    Cic. Sen. 9, 27.—
    (κ).
    Non modo, non solum... sed or sed etiam, not only... but also:

    non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,

    Cic. Rep. 2, 44, 70; id. Lael. 15, 54;

    v. modo and solum.—Sometimes sed is omitted: nec solum apud Caecinam: Fabii quoque Valentis, etc.,

    Tac. H. 2, 27.—
    (λ).
    Non modo (solum) non... sed or sed etiam, not only not... but even: sed ne... quidem... but not even:

    ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,

    Cic. Att. 3, 15, 2:

    hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,

    id. Mur. 3, 8:

    tu id non modo non prohibebas, verum etiam approbabas,

    id. Att. 16, 7, 3.—When the verb of the second clause is the common predicate of both clauses, the second non is omitted in the first clause:

    talis vir non modo facere, sed ne cogitare quidem quidquam audebit,

    Cic. Off. 3, 19, 77:

    assentatio, quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

    id. Lael. 24, 89:

    advena non modo vicinae sed ne Italicae quidem stirpis,

    Liv. 1, 40, 2; 3, 24, 4; 6, 20, 2:

    neque solum inscientiam meam, sed ne rerum quidem,

    Cic. de Or. 1, 46, 203:

    quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,

    id. Att. 11, 24, 1:

    non mentibus solum consipere, sed ne auribus quidem satis constare poterant,

    Liv. 5, 42, 3; 4, 3, 11;

    so with sed vix in the second clause: haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,

    Cic. Cael. 17, 40:

    non modo ad expeditiones sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,

    Liv. 3, 6, 8;

    very rarely verum ne... quidem, instead of sed ne... quidem,

    Cic. Rep. 3, 30, 42; id. Rosc. Am. 19, 54; cf. Zumpt, Gram. § 724.—
    (μ).
    Non ita, non tam, not so very, not particularly:

    simulacra non ita antiqua,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109:

    non ita lato interjecto mari,

    id. Or. 8, 25:

    non ita diu,

    id. Brut. 66, 233:

    quae nunc quidem non tam est in plerisque,

    id. ib. 15, 58.—So, non fere, scarcely, hardly (v. fere):

    non fere quisquam,

    id. Verr. 2, 5, 71, § 182.—
    (ν).
    Non si, not even if:

    injussu tuo imperator, extra ordinem numquam pugnaverim, non si certam victoriam videam,

    Liv. 7, 10; Sen. Ep. 59, 8; Hor. C. 2, 14, 5; so,

    followed by idcirco (ideo, eo, propterea, etc.): non si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

    Cic. de Or. 2, 40, 170; id. Cael. 9, 21; id. Top. 16, 60; Liv. 3, 45, 8.—
    (ξ).
    For nedum, much less:

    vix mehercule servis hoc eum suis, non vobis probaturum arbitrer,

    Cic. Agr. 2, 9, 22.—
    (ο).
    In an interrogation for nonne:

    quid haec amentia significat? non vim? non scelus? non latrocinium?

    Cic. Quint. 26, 82; id. Rosc. Com. 2, 5; id. Verr. 2, 4, 23, § 50.—
    (π).
    For ne ( poet. and in post-Aug. prose, regarded by Quint. as a solecism):

    qui tamen dicat pro illo Ne feceris, Non feceris, in idem incidat vitium, quia alterum negandi est, alterum vetandi,

    Quint. 1, 5, 50:

    vos quoque non caris aures onerate lapillis... Munditiis capimur: non sint sine lege capilli,

    Ov. A. A. 3, 129; id. P. 1, 2, 105:

    non Teucros agat in Rutulos,

    Verg. A. 12, 78:

    non etiam sileas,

    Hor. S. 2, 5, 91:

    non sit, qui tollere curat,

    id. A. P. 460:

    non ancilla tuum jecur ulceret ulla puerve,

    id. Ep. 1, 18, 72:

    non dubitaveris,

    Sen. Q. N. 1, 3, 3; so,

    non credideris,

    Rutil. Lup. 2, 9.—
    (ρ).
    With substantives coalescing to form one notion:

    nec vero, aut quod efficeret aliquid, aut quod efficeretur, posse esse non corpus,

    Cic. Ac. 1, 11, 40:

    etiam non orator,

    Quint. 2, 15, 17; 4, 1, 22: veri non dissimulator amoris, Ov. M. 5, 61:

    quasi servitute praedii non possessori relicta,

    Dig. 34, 1, 14 fin.:

    non dominus,

    ib. 43, 15, 7.—
    (σ).
    As an answer, no:

    aut etiam aut non respondere,

    Cic. Ac. 2, 32, 104:

    exhereditavitne (pater filium)? Non,

    id. Rosc. Am. 19, 54; id. Verr. 1, 7, 20; id. Ac. 2, 30, 97; id. N. D. 1, 25, 70.—
    (τ).
    In questions, non expresses surprise, and doubt of the possibility of denial (v. Madv. Gram. §

    451): non sum ego servus Amphitruonis Sosia?

    Plaut. Am. 1, 1, 247:

    non tu scis, etc.?

    id. ib. 2, 2, 71:

    haec non turpe est dubitare philosophos, quae ne rustici quidem dubitant,

    Cic. Off. 3, 19, 77; id. Leg. 3, 20, 47:

    Quid? aviam tuam pater tuus non manifesto necavit,

    id. Clu. 14, 40.

    Lewis & Short latin dictionary > non

  • 8 sicut

    sīc-ut and (far less. freq. but class.) sīc-ŭti, adv., so as, just as, as.
    I.
    Lit.
    A.
    With a separate clause.
    (α).
    Form sicut:

    sicut dixi, faciam,

    Plaut. Trin. 3, 2, 59:

    clanculum, sicut praecepi,

    id. ib. 3, 3, 76:

    nempe sicut dicis (shortly after: ita ut dicis),

    id. Aul. 2, 4, 15; so,

    sicut dicis,

    id. Bacch. 4, 4, 67; id. Men. prol. 74:

    hae sunt, sicut praedico,

    id. Most. 3, 2, 84; cf. id. Bacch. 3, 6, 20:

    stultitia magna est, Hominem amatorem ad forum procedere, etc.... sicut ego feci stultus,

    id. Cas. 3, 3, 4:

    si ille huc redibit, sicut confido affore,

    id. Capt. 3, 5, 38:

    sic ut tu huic potes,

    id. ib. 5, 1, 16:

    primum Montem Sacrum, sicut erat in simili causā antea factum, deinde Aventinum (occupasse),

    Cic. Rep. 2, 37, 63; 6, 18, 19:

    sicut ait Ennius,

    id. ib. 1, 41, 64; cf.:

    sicut sapiens poëta dixit,

    id. Par. 5, 1, 34:

    ut se quoque, sicut socios, dignos existimetis,

    id. Imp. Pomp. 5, 13:

    valeant preces apud te meae, sicut pro te hodie valuerunt,

    Liv. 23, 8:

    consules turpissimi, sicut hi recentes rerum exitus declararunt,

    Cic. Planc. 35, 86:

    sicut summarum summa est aeterna,

    Lucr. 5, 361:

    sicut Cicero dicit,

    Quint. 9, 3, 83:

    sicut ostendimus,

    id. 11, 3, 174 al. —
    (β).
    Form sicuti:

    sicuti dixi prius,

    Plaut. Rud. 4, 4, 67:

    habuit ille, sicuti meminisse vos arbitror, permulta signa,

    Cic. Cael. 5, 12:

    sicuti me quoque erroris mei paenitet,

    id. ib. 6, 14:

    urbem Romam, sicuti ego accepi, condidere atque habuere initio Trojani,

    Sall. C. 6, 1:

    sicuti dignum erat,

    Quint. 11, 3, 148.—
    b.
    Corresp. to ita, itidem, sic.
    (α).
    Form sicut:

    sicut tuom vis gnatum tuae Superesse vitae, Ita te obtestor, etc.,

    Plaut. As. 1, 1, 1: sicut verbis nuncupavi, ita pro republicā Quiritium... legiones mecum Dis Manibus devoveo, an old formula in Liv. 8, 9:

    sicut coronatus laureā coronā oraculum adisset, ita, etc.,

    id. 23, 11; 21, 13; Quint. 1, 2, 26; 9, 1, 8; 9, 3, 100;

    10, 1, 1: sicut medico diligenti natura corporis cognoscenda est, sic equidem, etc.,

    Cic. de Or. 2, 44, 186:

    sicut magno accidit casu, ut, etc.... sic magnae fuit fortunae, etc.,

    Caes. B. G. 6, 30:

    sicuti merci pretium statuit... Itidem divos dispertisse vitam humanam aequom fuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 131.—
    (β).
    Form sicuti:

    sicuti... ita,

    Caes. B. C. 3, 15; cf. infra, B. b.—
    B.
    Without a separate verb (so most freq.).
    (α).
    Form sicut:

    sicut fortunatorum memorant insulas (is est ager),

    Plaut. Trin. 2, 4, 148:

    sicut familiae,

    id. Men. prol. 74; id. Cas. 2, 6, 46: te esse sapientem, nec sicut vulgus, sed ut eruditi solent appellare sapientem, Cic. Lael. 2, 6:

    Graeciae, sicut apud nos, delubra magnifica,

    id. Rep. 3, 9, 14:

    non debent esse amicitiarum sicut aliarum rerum satietates,

    id. Lael. 19, 67:

    ut tuo judicio uteretur, sicut in rebus omnibus,

    id. Ep. ad Brut. 1, 5, 3; id. Tusc. 1, 17, 40:

    provinciam suam hanc esse Galliam, sicut illam nostram,

    Caes. B. G. 1, 44; 6, 19:

    nihil me, sicut antea, juvat Scribere versiculos,

    Hor. Epod. 11, 1 et saep.:

    hunc, sicut omni vitā, tum petentem premebat nobilitas,

    Liv. 39, 41; 34, 9, 10:

    nec sicut vulnere sanguis,

    Luc. 3, 638 Drak. N. cr.
    (β).
    Form sicuti:

    me amicissime cottidie magis Caesar amplectitur: familiares quidem ejus, sicuti neminem,

    Cic. Fam. 6, 6, 13: sicuti te, Lucil. ap. Non. p. 174, 33.—
    b.
    Corresp. to ita, item, sic, etc. (cf. supra, A. b.):

    praecipuum lumen sicut eloquentiae, ita praeceptis quoque ejus, dedit M. Tullius,

    Quint. 3, 1, 20; so id. 8, prooem. § 29; 9, 1, 18;

    10, 1, 14: sicut in foro non bonos oratores, item in theatro actores malos perpeti,

    Cic. de Or. 1, 26, 118:

    illi, sicut Campani Capuam, sic Rhegium habituri perpetuam sedem erant,

    Liv. 28, 28:

    sicut in vitā, in causis quoque,

    Quint. 12, 1, 13; cf. Liv. 9, 17 Drak. N. cr.
    II.
    In partic.
    A.
    With an accessory idea of cause, inasmuch as, since (perh. only in the two foll. passages):

    nunc occasio'st faciundi, prius quam in urbem advenerit, sicut cras hic aderit, hodie non venerit,

    Plaut. Ep. 2, 2, 87:

    quo lubet, sicut soror Ejus huc gemina advenit Ephesum,

    id. Mil. 4, 1, 28 Brix ad loc.; cf. id. Pers. 1, 3, 57.—
    B.
    Pregn.: sicut est, erat, etc., in confirmation of a former proposition, as indeed it is ( was), as it really is ( was), as is ( was) the fact (class.;

    a favorite expression with Cic.): sint nobis isti, qui de ratione vivendi disserunt, magni homines, ut sunt,

    Cic. Rep. 3, 3, 4:

    huc accedit, quod, quamvis ille felix sit, sicut est, tamen, etc.,

    id. Rosc. Am. 8, 22:

    sit ista res magna, sicut est,

    id. Leg. 1, 5, 17; Liv. 7, 35:

    sit licet, sicut est, ab omni ambitione longe remotus,

    Plin. Ep. 5, 15, 2:

    illa, quamvis ridicula essent, sicut erant, mihi tamen risum non moverunt,

    Cic. Fam. 7, 32, 3:

    secundam eam Paulus, sicut erat, victoriam ratus,

    Liv. 45, 7:

    poteratque viri vox illa videri, sicuti erat,

    Ov. M. 12, 205:

    quamvis scelerati illi fuissent, sicuti fuerunt, pestiferi cives tamen, etc.,

    Cic. de Or. 1, 53, 230.—Less freq. with other verbs:

    quamvis enim multis locis dicat Epicurus, sicut dicit, satis fortiter de dolore, tamen, etc.,

    Cic. Off. 3, 33, 117 Beier:

    quamquam in consuetudine cottidianā perspexisses, sicuti perspicies,

    id. Fam. 3, 10, 2:

    quod fore, sicut accidit, videbat,

    Caes. B. G. 5, 58:

    terrendi magis hostes erant quam fallendi, sicut territi sunt,

    Liv. 25, 24.— Strengthened by re verā:

    apud nos, re verā sicut sunt, mercenarii scribae existimantur,

    Nep. Eum. 1, 5.—
    C.
    For introducing a term of comparison, as it were, like, as, as if, = tamquam (class.):

    ut sese splendore animi et vitae suae sicut speculum praebeat civibus,

    Cic. Rep. 2, 42, 69:

    qui, sicut unus paterfamilias, loquor,

    id. Inv. 2, 5, 19:

    quod me sicut alterum parentem et observat et diligit,

    id. Fam. 5, 8, 4:

    (natura) rationem in capite sicut in arce posuit,

    id. Tusc. 1, 10, 20; id. de Or. 1, 29, 132:

    ex his duabus diversis sicuti familiis unum quoddam est conflatum genus,

    id. Inv. 2, 3, 8:

    ab ejus (cornus) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

    Caes. B. G. 6, 26 fin.:

    multi mortales vitam sicut peregrinantes transegere,

    Sall. C. 2, 8; 31, 5; 38, 3; id. J. 60, 4; Liv. 7, 11.—
    D.
    For introducing an example, as, as for instance, etc. (class.):

    quibus in causis omnibus, sicut in ipsā M.' Curii... fuit summa de jure dissensio,

    Cic. de Or. 1, 56, 238; Nep. Dat. 9:

    omnibus periculis, sicut cum Spartam oppugnavit,

    id. Pel. 4: sicuti cum, Lucil. ap. Non. p. 154, 27: sicuti si, Enn. ap. Gell. 3, 14, 5 (Ann. v. 344 Vahl.); Quint. 9, 3, 89; so id. 9, 3, 16; 9, 3, 91; 7, 2, 17; 8, 3, 51; Suet. Aug. 56; 85 al.—
    E.
    Sicut eram, erat, etc., like the Gr. hôs eichon, to denote an unchanged condition of the subject in a new state of action, just as I ( he, etc.) was ( poet. and in post-Aug. prose):

    sicut eram, fugio sine vestibus,

    Ov. M. 5, 601; 6, 657:

    sicut erat, rectos defert in Tartara currus,

    Stat. Th. 7, 820; so, sicut erat, id. ib. 3, 680; 4, 803; 10, 37; Luc. 2, 365:

    ille, sicut nudatus erat, pervenit ad Graecos,

    Curt. 9, 7, 10; 10, 4, 2:

    sicut erat togatus,

    Suet. Claud. 34; Just. 14, 4, 1; 26, 2, 4 al.:

    sicut erant,

    Ov. M. 3, 178; Suet. Calig. 45; id. Oth. 8:

    sicut erit,

    Tib. 3, 1, 18.—Less freq. with another verb:

    sicut curru eminebat, oculos circumferens,

    Curt. 4, 14, 9:

    praecipitatum in flumen, sicut vestitus advenerat,

    Suet. Claud. 9.—Form sicuti:

    sicuti erat, cruentā veste, in castra pervenit,

    Curt. 8, 3, 10 —
    F.
    A few times in Sallust with an accessory hypothetical signif., as if, just as if, = quasi:

    alii sicuti populi jura defenderent, pars, etc.,

    Sall. C. 38, 3:

    sicuti jurgio lacessitus foret, in Senatum venit,

    id. ib. 31, 5:

    sicuti audiri a suis aut cerni possent, etc.,

    id. J. 60, 4:

    sicuti salutatum introire ad Ciceronem,

    id. C. 28, 1.—
    G.
    Of time, as soon as, after (very rare):

    sicut adulescit, terram inde colligimus,

    Pall. Apr. 2, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > sicut

  • 9 sīc-ut or sīc-utī

        sīc-ut or sīc-utī adv.    —With a verb, so as, just as, as: sicut ait Ennius: valeant preces apud te meae, sicut pro te hodie valuerunt, L.: urbem Romam, sicuti ego accepi, condidere Troiani, S.: sicut verbis nuncupavi, ita... legiones mecum Dis Manibus devoveo, L.: sicut medico diligenti natura corporis cognoscenda est, sic equidem, etc. —In abridged clauses, just as, like, in the same way as: nec sicut volgus, sed ut eruditi solent appellare sapientem: nihil me, sicut antea, iuvat Scribere versiculos, H.: hunc, sicut omni vitā, tum prensantem premebat nobilitas, L.: sicut in foro non bonos oratores, item in theatro actores malos perpeti: illi, sicut Campani Capuam, sic Regium habituri perpetuam sedem erant, L.—With a verb repeated in emphatic confirmation: dum modo sit haec res, sicut est, minime contemnenda, as it certainly is: si nox opportuna est eruptioni, sicut est, L.: illa, quamvis ridicula essent, sicut erant, tamen, etc., as no doubt they were: poteratque viri vox illa videri, Sicut erat, O.: quod fore, sicut accidit, videbat, Cs.—Introducing a term of comparison, as it were, like, as, as if: ut sese splendore animi sicut speculum praebeat civibus: ab eius (cornūs) summo, sicut palmae, ramique late diffunduntur, Cs.: fugā Tibur sicut arcem belli petunt, L.—Introducing an example, as, for instance: quibus in causis omnibus, sicut in ipsā M.' Curi... fuit dissensio: omnibus periculis, sicut cum Spartam oppugnavit, N.—Of condition, as, in the same condition as: Sicut eram, fugio sine vestibus, O.: ille, sicut nudatus erat, pervenit ad Graecos, Cu.: sicuti erat, cruentā veste, in castra pervenit, Cu.—Of a pretence, as if, just as if: alii sicuti populi iura defenderent, pars, etc., under pretence of defending, S.

    Latin-English dictionary > sīc-ut or sīc-utī

См. также в других словарях:

  • List of Latin words with English derivatives — This is a list of Latin words with derivatives in English (and other modern languages). Ancient orthography did not distinguish between i and j or between u and v. Many modern works distinguish u from v but not i from j. In this article both… …   Wikipedia

  • United States dollar — USD redirects here. For other uses, see USD (disambiguation). United States dollar …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»