Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

praeesse

  • 1 praeesse

    inf. к praesum

    Латинско-русский словарь > praeesse

  • 2 praeesse

    1) быть начальником, начальствовать, qui provinciae praeest (1. 3. 8. 9 D. 1, 18. 1. 2 D. 3, 2. 1. 1 D. 5, 1. 1. 26 D. 39, 3. 1. 1 pr. D. 48, 8);

    officio (1. 16 § 12 D. 36, 1. 1. 18 § 7 D. 50, 4).

    2) praesens (см.).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > praeesse

  • 3 praesum

    praeesse, praefui, praefuturus V
    be in charge/control/head (of) (w/DAT); take the lead (in); be present (at)

    Latin-English dictionary > praesum

  • 4 praesum

    praesum, praeesse, praefŭi    - intr. avec dat. - [st1]1 [-] être devant, être à la tête de, être préposé, présider à, commander, gouverner, diriger, avoir la direction de; exceller (dans un art), pratiquer (un art).    - praeesse quaestioni, Cic.: être à la tête d'un tribunal.    - praeesse summo magistratu, Caes.: exercer la magistrature suprême.    - praeesse classi, Caes. BC. 3, 25: commander une flotte.    - provinciae praeesse, Sall. C. 42: être à la tête d'une province, être gouverneur.    - praeesse in provincia, Cic. Verr. 2, 3: être gouverneur de province.    - severe praeesse ei potestati, Nep. Cat. 2, 3: se montrer sévère dans l'exercice de ce pouvoir.    - praeesse statuis faciendis, Cic. Verr. 2, 2: présider à l'exécution des statues.    - alicui negotio praeesse, Caes. BC. 3: avoir la conduite d'une affaire, être chargé d'une affaire.    - rebus regiis praeesse, Nep. Phoc. 3, 4: être premier ministre du roi.    - praeesse artificio, Cic. Fin. 4: primer dans un art, exceller dans un art. [st1]2 [-] être le guide, être le promoteur, être l'instigateur. [st1]3 [-] protéger, garder. [st1]4 [-] l'emporter sur, prévaloir.    - voir praesens.
    * * *
    praesum, praeesse, praefŭi    - intr. avec dat. - [st1]1 [-] être devant, être à la tête de, être préposé, présider à, commander, gouverner, diriger, avoir la direction de; exceller (dans un art), pratiquer (un art).    - praeesse quaestioni, Cic.: être à la tête d'un tribunal.    - praeesse summo magistratu, Caes.: exercer la magistrature suprême.    - praeesse classi, Caes. BC. 3, 25: commander une flotte.    - provinciae praeesse, Sall. C. 42: être à la tête d'une province, être gouverneur.    - praeesse in provincia, Cic. Verr. 2, 3: être gouverneur de province.    - severe praeesse ei potestati, Nep. Cat. 2, 3: se montrer sévère dans l'exercice de ce pouvoir.    - praeesse statuis faciendis, Cic. Verr. 2, 2: présider à l'exécution des statues.    - alicui negotio praeesse, Caes. BC. 3: avoir la conduite d'une affaire, être chargé d'une affaire.    - rebus regiis praeesse, Nep. Phoc. 3, 4: être premier ministre du roi.    - praeesse artificio, Cic. Fin. 4: primer dans un art, exceller dans un art. [st1]2 [-] être le guide, être le promoteur, être l'instigateur. [st1]3 [-] protéger, garder. [st1]4 [-] l'emporter sur, prévaloir.    - voir praesens.
    * * *
        Praesum, praees, praeest, praefui, praeesse. Cic. Avoir la charge de quelque affaire, Estre par dessus.
    \
        Exercitui praeesse. Plancus Senatui. Estre chef de guerre, et principal capitaine.
    \
        Prouinciae praeesse. Cic. Estre gouverneur et regent d'une province.
    \
        Praeesse quaestioni dicitur iudex. Cicero. Presider en matiere criminelle.

    Dictionarium latinogallicum > praesum

  • 5 custodia

    cūstōdia, ae, f. (custos), die Wache, Hut, I) im allg., die Wache, Bewachung, Überwachung (Kontrolle), die Hut, Obhut, der Schirm, die Beschirmung, die Bewahrung, die Aufsicht, Beaufsichtigung, die achtsame Fürsorge, auch die Sicherheitsmaßregel ( hingegen tutela = der Schutz, die schützende Aufsicht) 1) eig.: a) übh., m. subj. Genet., hospitum privatorum, Liv.: pastoris, Col.: canum, Cic.: materni corporis, Cic.: templi, Liv.: tenebrarum ac parietum custodiae, Cic. – m. obj. Genet., mei capitis, Cic.: corporis, Cic. (vgl. unten no. d): ignis (Vestae), Cic.: regis, Beschirmung des Königs = Schonung des Lebens des Königs, Iustin. 2, 6, 18: rei publicae, Cic.: sui, Achtsamkeit auf sich selbst, Cels.: conservandi sui, Cic.: urbis, Obhut, Verwaltung der Stadt (zB. vom Präfektus Urbi), Vell. (vgl. unten no. d): c. diligens, Curt.: dura matrum, Hor.: fida canum, Cic.: fida iustitiae (subj. Genet.), Cic.: una c. fidelis memoriae rerum gestarum, die einzige zuverlässige Art der Aufbewahrung, Liv.: intentior, Liv.: frugum et pecudum c. sollers, Verg.: summa rei publicae, Cic. – alqm diligenti od. intentiore custodiā asservare, Liv. u. Curt.: sacra fideli custodiā asservare (v. einem Orte), Liv.: committere alci custodiam pecuniae, Curt.: continere tabulas privatā custodiā, Cic.: decipere custodiam pastoris (v. Tieren), Col.: dimittere (aufgeben) custodiam mei capitis, provinciae, Cic.: facere salutis custodiam, Scrib.: non sine tacita custodia haberi, heimlich überwacht (kontrolliert) werden, Frontin.: regis filium non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv.: eloquentiam orbam (gleichs. verwaiste Jungfrau) domi tenere saeptam liberali custodiā, Cic.: omnibus custodiis (jeder Art von Kontrolle) subiectus, Cic.: fratris liberos ne materni quidem corporis custodia tegere potuit, Cic. – b) die Aufsicht des Knabenführers, c. paedagogorum, Quint. 1, 2, 25. – c) die Aufsicht, Wache des Frauenwächters, tristis c., Prop. 2, 6, 39: tristis c. servi, Ov. art. am. 3, 601. – d) die Wache, Bewachung des Wächters (Nachtwächters, milit. Postens), das Wachehalten, Wachestehen, Schildwachestehen, verb. excubiae et custodiae, Cic. – m. subj. Genet., c. militum, Suet.: custodiae classium, Caes. – m. obj. Genet., c. arcis, Liv.: corporis, Cic.: portae, Suet.: portus, Liv.: urbis, Liv. – custodiae maritimae, Caes.: custodiae nocturnae praefectus, Nachtwachtmeister, Apul. – custodiae od. suae custodiae causā (als Leibwache), zB. Gallos equites suae custodiae causa circum se habere, Caes.: u. petere turmam equitum Romanorum, Sall. – agere urbis custodiam, Liv.: agitare hic custodiam, Plaut.: committere custodiam corporis feris barbaris, Cic.: credere alci custodiam illam od. custodiam alcis, Nep.: inde intentioris utrimque custodiae esse, Liv.: ponere navem ad custodiam, Caes.: ponere militem ad custodiam aditus, Liv.: polliceri excubias et custodias (Posten- u. Schildwachestehen), Cic.: praeesse custodiae portus, Liv.: remittere de custodiis maritimis, Caes.: saepire alqm custodiā militum, Suet.: neglegenter servare custodias, Liv.: tradere III cohortibus custodiam navium longarum, Caes. – haec a custodiis classium loca maxime vacabant, Caes.

    2) meton.: a) die Wache = die Wache stehenden Personen, der Wachtposten, die Schildwache, Leibwache, die Bedeckung, Besatzung, α) im Sing., in Prosa nur kollektiv, custodiam ex suis ac praesidium sex milia hominum unā reliquerunt, Caes. b. G. 2, 29, 4: pauci de custodia (Leibwache) Germani, Suet. Cal. 45, 1. – bei Dichtern v. einer Pers., cernis, custodia qualis vestibulo sedeat (v. der Tisiphone), Verg.: unicus anser erat, minimae custodia villae, Ov.: v. mehreren, abest custodia regis, Leibwache, Ov.: vigil Phrygios servat custodia muros, Ov. – β) im Plur. (oft verb. custodiae stationesque od. stationes custodiaeque, custodiae vigiliaeque od. ac vigiliae, praesidia custodiaeque), frequens custodiis locus, ein stark mit W. besetzter, Liv.: nocte dieque iuxta parata instructaque omnia custodiis ac vigiliis erant, Liv. – m. subj. Genet., custodiae hostium, Liv.: c. munitionum, Auct. b. Alex.: propter custodias Menapiorum (zB. clam transire non posse), Caes. – custodiae artae, Liv.: horribiles, Cic.: c. laxatae, Liv. – custodiis circumsaepire alqm, Lact.: vinclis custodiisque circummoenitum esse, Plaut.: circumdare horribiles custodias, Cic.: deducere custodias munitionum, Auct. b. Alex.: defendere sua tecta custodiis vigiliisque, Cic.: disponere custodias diligentius, Caes., paulo incautius in muro, Caes., u. verb. praesidia custodiasque ad ripas Ligeris, Caes.: custodias in portis, vigilias vicatim exigere (aufbieten), Liv.: alias custodias fallere, Liv.: eo (dadurch) custodias hostium fallere, Liv.: intentissimas custodias fallere (v. Sklaven), Sen.: inclusus nostris custodiis exercitus (feindl. Heer), Vell.: coloniam munire praesidiis, custodiis, vigiliis, Cic.: ponere custodias circa portas, Liv.: saepire domum custodiis, Nep.: saepire domum et vias acribus custodiis, Tac.: custodias tollere, die Zollwachtposten, Mautposten aufheben, Cic. de prov. cons. 10. – b) der Standort der Wache, der Wachtposten, Posten, haec mea sedes est, haec vigilia (Wache), haec custodia (Posten), hoc praesidium stativum (Standlager), Cic.: in hac custodia et tamquam specula (Warte) collocati sumus, Cic. – familias maximas in portubus atque custodiis habere (Zollwacht –, Mautposten), Cic. de imp. Pomp. 16.

    3) übtr., die Bewahrung, Beobachtung, decoris, Quint.: suae religionis (seines Eides), Quint.: summa pudoris, Sen.: diligentior ritus patrii, Vell.

    II) insbes., die Verwahrung, der Gewahrsam, die Haft, sowohl abstr. = Gefangenhaltung jmds., als auch konkret = das Gefängnis, bes. im Plur., 1) eig., m. subj. Genet., custodiae hominis privati, Cic.: custodiae amicorum propinquorumque, Cic. – c. artissima, Mela: publica, Cic.: regia, Cic.: nimis soluta, Liv.: tutissima, Cic. u. Liv. – bes. oft c. libera, im Zshg. auch bl. custodia, die freie Überwachung, Haft, der freie, weite Arrest (griech. φυλακώ ελευθέρα, indem einem Staatsgefangenen ein bestimmtes Gebiet als Aufenthalt angewiesen wird, das er nicht überschreiten darf), Liv. u.a., im Plur. v. mehreren, Sall. – attinere alqm publicā custodiā, Tac.: asservari privati hominis custodiis, Cic.: alqm huic optimae atque tutissimae custodiae non audere committere, Cic.: alqm in custodiam condere, conicere, Liv.: dare alqm in custodiam, Cic., alqm alci in custodiam, Suet.: dare se in custodiam (freie H.), Cic.: in libera custodia Albae decedere (sterben), Vell.: alqm ex custodia dimittere, Liv.: Romanos in custodiam civitatium dividere, Liv.: oppidanorum turbam per finitimos populos in custodiam dividere, Liv.: multitudo in custodias divisa, Liv.: alqm Albam in custodiam (freie H.) ducere, Liv.: alqm e custodia educere, Cic.: elabi (entrinnen) custodiae, Tac. u. Flor.: emittere alqm e custodia et levare vinculis, Cic.: eripere alqm e custodia, Cic.: esse in custodia publica od. regia, Cic.: esse apud alqm in lignea custodia, Plaut.: habere alqm in custodia, Tac., seorsus in custodia, Liv.: habere ipsos per municipia in custodiis, Sall.: haberi in liberis custodiis (v. mehreren), Sall.: habere alqm in custodia, Tac. hist. 1, 58 u. habere alqm prope in custodiam, wie in Haft Befindliche behandeln, Liv.: includere in praedonum hostiumque custodias tantum numerum civium Romanorum, Cic.; vgl. alqm velut custodiae causā balneis includere, Liv.: tali modo custodiā liberari, Nep. (vgl. im Bilde alqm istis corporis custodiis liberare, Cic.): mittere alqm alci in custodiam, Liv.: mittere alqm cum obsidibus in custodiam Carseolos (nach K.), Liv.: necari in custodia, Caes.: perire a morbo in alcis custodia, Nep., u. perire morbo in eadem custodia, Suet.: praeesse custodiae (zB. is, qui custodiae praeerat, der Kerkermeister), Val. Max.: servare alqm liberā custodiā haud procul a castris, Liv.: tenere alqm vinculis et artissimā custodiā, Mela: teneri eādem custodiā, Nep.: teneri in custodiis (v. mehreren), Sall.: tradere alqm in custodiam, Cic. (u. so tr. alqm in cust. Rheginis [den Rh. = bei den Rh.]), Liv., od. Ephesi, Cic.: traditi incustoditi in custodiam omnes sunt, seorsum cives sociique, Liv.: tradere alqm custodiae, Suet.

    2) meton., der Eingekerkerte, Verhaftete, der Arrestant, unus ex custodiarum agmine, Sen. ep. 77, 18: custodiarum series, Suet. – eadem catena et custodiam et militem copulat, Sen. ep. 5, 7. – custodias asservare per milites, Plin. ep.: seriem custodiarum od. custodias recognoscere, Suet.: quod ubique esset custodiae (alle Eingekerkerten, die sich irgendwo befanden), in Italiam deportari praeceperat, Suet. – / Alter Genet. custodias von den Gramm. (Charis. 107, 12. Serv. Verg. Aen. 11, 801) fälschlich angenommen bei Sall. hist. fr. 3, 35 (42), s. Dietsch u. Kritz z. St.

    lateinisch-deutsches > custodia

  • 6 bellicus

    bellĭcus, a, um [bellum]    - arch. duellicus. [st1]1 [-] relatif à la guerre, de guerre.    - bellica virtus, Cic. Mur. 22: mérite guerrier.    - res bellicae, Cic. Off. 1, 74: les faits de la vie guerrière.    - bellicis rebus praeesse, Cic. de Or. 3, 138: diriger les affaires de la guerre.    - bellica nomina, Flor. 3, 8, 1: surnoms mérités à la guerre.    - bellicum, i, n.: v.bellicum. [st1]2 [-] poét. belliqueux, guerrier, valeureux, vaillant.    - bellica virgo, Ov, M. 4, 754: la vierge guerrière [Pallas].    - Ov. M. 5, 46; 2, 752; F. 3, 814; F. 3, 1; F. 2, 478; Vell. 2, 38, 3; * Lucr. 2, 661.
    * * *
    bellĭcus, a, um [bellum]    - arch. duellicus. [st1]1 [-] relatif à la guerre, de guerre.    - bellica virtus, Cic. Mur. 22: mérite guerrier.    - res bellicae, Cic. Off. 1, 74: les faits de la vie guerrière.    - bellicis rebus praeesse, Cic. de Or. 3, 138: diriger les affaires de la guerre.    - bellica nomina, Flor. 3, 8, 1: surnoms mérités à la guerre.    - bellicum, i, n.: v.bellicum. [st1]2 [-] poét. belliqueux, guerrier, valeureux, vaillant.    - bellica virgo, Ov, M. 4, 754: la vierge guerrière [Pallas].    - Ov. M. 5, 46; 2, 752; F. 3, 814; F. 3, 1; F. 2, 478; Vell. 2, 38, 3; * Lucr. 2, 661.
    * * *
        Bellicus, Adiectiuum, penul. corr. vt Bellica disciplina. Cic. L'art et science de conduire la guerre, discipline bellique, Art militaire.
    \
        Bellica corona. Plin. Qu'on donnoit aux victorieux.
    \
        Nauis bellica. Propert. Navire de guerre.
    \
        Bellicum, Substantiuum. Liu. Le son de la trompe quand en guerre on sonne à l'arme.
    \
        Bellicum canere, per metaphoram. Cic. Esmouvoir noise, Inciter à debat.

    Dictionarium latinogallicum > bellicus

  • 7 flagitium

    flăgĭtĭum, ĭi, n. [st1]1 [-] réclamation bruyante, esclandre, vacarme, tapage.    - neque quidquam eveniet foribus flagiti, Plaut.: et il n'y aura pas de vacarme à la porte.    - flagitium sit, Plaut.: ce serait un scandale.    - fores fecerunt magnum flagitium, Plaut.: la porte a fait un grand bruit. [st1]2 [-] acte de débauche, débauche, dissolution, libertinage, prostitution.    - flagitiis se inquinare, Cic. Tusc. 1, 30, 72: se déshonorer par des turpitudes.    - noctis longitudo flagitiis conterebatur, Cic.: toute la nuit se passait en débauches.    - numquam te in tot flagitia ingurgitavisses, Cic. Pis. 18, 42: jamais tu ne te serais plongé dans cet abîme de désordres.    - inter tot flagitia, Cic.: au milieu de toutes ces hontes. [st1]3 [-] action déshonorante, faute honteuse, crime.    - ut quisque flagitium navaverat, Tac.: chacun en proportion de son crime.    - quantum flagitii commiserat ! Cic.: quelle grossière erreur il avait commise! [st1]4 [-] honte, flétrissure, opprobre, turpitude, scandale, ignominie, abomination.    - ista flagitia Leucippi, Cic.: ces énormités de Leucippe.    - homo sceleribus flagitiisque contaminatissimus, Cic. Prov. 14: l'homme le plus souillé qu'il soit de crimes et d'infamies.    - flagitium demere, Liv.: laver une souillure.    - non flagitio moveri, Sall.: être insensible à la honte.    - pro Plancina cum pudore et flagitio disseruit, Tac. An. 3, 17: il parla pour Plancine en homme honteux de son rôle.    - praeesse agro colendo flagitium putes, Cic. Rosc. Am.: toi qui te croirais déshonoré pour diriger une culture.    - cum magno flagitio domum redire, Nep.: revenir chez soi couvert d'ignominie.    - stupra et adulteria et omne tale flagitium, Cic. CM 40: les viols, les adultères et tous les autres scandales de ce genre.    - flagitium est + prop. inf., Ter.: il est honteux que.    - flagitium illud hominis ! Plaut. Asin. 473: le misérable !    - omnia flagitia atque facinora, Sall.: tous les hommes déshonorés et criminels.    - omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat, Sall. C. 14, 1: toutes les infamies et tous les crimes en troupes, comme des satellites, lui faisaient cortège. [st1]5 [-] opinion scandaleuse [qu'on devrait avoir honte de soutenir].    - Cic. Nat. 1, 66 ; 3, 91.    - non sensit, quantum flagiti commisisset, Cic. Br. 219: il ne s'est pas aperçu de la bévue scandaleuse qu'il avait commise.
    * * *
    flăgĭtĭum, ĭi, n. [st1]1 [-] réclamation bruyante, esclandre, vacarme, tapage.    - neque quidquam eveniet foribus flagiti, Plaut.: et il n'y aura pas de vacarme à la porte.    - flagitium sit, Plaut.: ce serait un scandale.    - fores fecerunt magnum flagitium, Plaut.: la porte a fait un grand bruit. [st1]2 [-] acte de débauche, débauche, dissolution, libertinage, prostitution.    - flagitiis se inquinare, Cic. Tusc. 1, 30, 72: se déshonorer par des turpitudes.    - noctis longitudo flagitiis conterebatur, Cic.: toute la nuit se passait en débauches.    - numquam te in tot flagitia ingurgitavisses, Cic. Pis. 18, 42: jamais tu ne te serais plongé dans cet abîme de désordres.    - inter tot flagitia, Cic.: au milieu de toutes ces hontes. [st1]3 [-] action déshonorante, faute honteuse, crime.    - ut quisque flagitium navaverat, Tac.: chacun en proportion de son crime.    - quantum flagitii commiserat ! Cic.: quelle grossière erreur il avait commise! [st1]4 [-] honte, flétrissure, opprobre, turpitude, scandale, ignominie, abomination.    - ista flagitia Leucippi, Cic.: ces énormités de Leucippe.    - homo sceleribus flagitiisque contaminatissimus, Cic. Prov. 14: l'homme le plus souillé qu'il soit de crimes et d'infamies.    - flagitium demere, Liv.: laver une souillure.    - non flagitio moveri, Sall.: être insensible à la honte.    - pro Plancina cum pudore et flagitio disseruit, Tac. An. 3, 17: il parla pour Plancine en homme honteux de son rôle.    - praeesse agro colendo flagitium putes, Cic. Rosc. Am.: toi qui te croirais déshonoré pour diriger une culture.    - cum magno flagitio domum redire, Nep.: revenir chez soi couvert d'ignominie.    - stupra et adulteria et omne tale flagitium, Cic. CM 40: les viols, les adultères et tous les autres scandales de ce genre.    - flagitium est + prop. inf., Ter.: il est honteux que.    - flagitium illud hominis ! Plaut. Asin. 473: le misérable !    - omnia flagitia atque facinora, Sall.: tous les hommes déshonorés et criminels.    - omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat, Sall. C. 14, 1: toutes les infamies et tous les crimes en troupes, comme des satellites, lui faisaient cortège. [st1]5 [-] opinion scandaleuse [qu'on devrait avoir honte de soutenir].    - Cic. Nat. 1, 66 ; 3, 91.    - non sensit, quantum flagiti commisisset, Cic. Br. 219: il ne s'est pas aperçu de la bévue scandaleuse qu'il avait commise.
    * * *
        Flagitium, flagitii. Cic. Paillardise, ou autre meschanceté et lascheté.
    \
        Flagitium, pro Dedecore. Liu. Deshonneur.
    \
        Promptus flagitio. Tacit. Prest et appareillé à faire meschanceté.
    \
        Compertus flagitii. Tacit. Attainct, ou convaincu de, etc.
    \
        Flagitium admittere. Cic. Faire, ou Commettre.
    \
        Flagitio ardere. Plaut. Estre attainct et convaincu d'un grand forfaict.
    \
        Flagitium est, si nil mittetur. Plaut. C'est mal faict, C'est meschamment faict.
    \
        Nam id nobis tam flagitium est, quam illa non Facere vobis quae modo dixti. Terent. C'est aussi grande faulte où vitupere à nous de cela, que à vous de ne, etc.
    \
        Flagitium tuum est. Plaut. C'est ta faulte, ta meschanceté et vilenie.

    Dictionarium latinogallicum > flagitium

  • 8 potestas

    potestās, ātis, f. [st2]1 [-] propriété (des choses), essence, nature, action, efficacité, force, effet, vertu, valeur, influence. [st2]2 [-] puissance, pouvoir, domination, souveraineté. [st2]3 [-] pouvoir (de droit), puissance (légale), droit de commander, autorité établie. [st2]4 [-] dignité, magistrature, charge publique; qqf. au plur. les magistrats, les autorités. [st2]5 [-] pouvoir de faire, libre de disposition, faculté, capacité, liberté.    - potestatem rei dare alicui: donner à qqn la possibilité d'une chose.    - alicui facere potestatem rei: mettre qqch à la disposition de qqn.    - praeesse potestati: remplir une charge.    - potestas est + inf.: il est possible de.    - (exercituum) quos in Caesaris potestatem venisse cognoverant, Caes. BC. 2, 22, 1: (armées) qu'ils savaient être aux mains de César (s'être rendues à César).
    * * *
    potestās, ātis, f. [st2]1 [-] propriété (des choses), essence, nature, action, efficacité, force, effet, vertu, valeur, influence. [st2]2 [-] puissance, pouvoir, domination, souveraineté. [st2]3 [-] pouvoir (de droit), puissance (légale), droit de commander, autorité établie. [st2]4 [-] dignité, magistrature, charge publique; qqf. au plur. les magistrats, les autorités. [st2]5 [-] pouvoir de faire, libre de disposition, faculté, capacité, liberté.    - potestatem rei dare alicui: donner à qqn la possibilité d'une chose.    - alicui facere potestatem rei: mettre qqch à la disposition de qqn.    - praeesse potestati: remplir une charge.    - potestas est + inf.: il est possible de.    - (exercituum) quos in Caesaris potestatem venisse cognoverant, Caes. BC. 2, 22, 1: (armées) qu'ils savaient être aux mains de César (s'être rendues à César).
    * * *
        Potestas, potestatis. Paulus. Povoir et puissance, Authorité et seigneurie.
    \
        Potestates. Plin. Seigneurs qui ont puissance et authorité sur le peuple, Les potestats, ou Potentats.
    \
        Vix adipiscendi potestas modo fuit. Plaut. A grand peine l'ay je peu rattaindre.
    \
        Quocunque tempore mihi potestas praesentis tui fuerit, tu eris, etc. Cic. Quand je pourray recouvrer ta presence, Quand tu seras present et avec moy.
    \
        An erit haec optio et potestas tua, vt, etc. Cic. Sera il en toy de povoir dire, etc. Auras tu le chois, etc.
    \
        Abrogare potestatem. Cic. Deposer quelcun de son office, Le desappoincter.
    \
        Per potestatem auferre aliquid alicui. Cicero. Par auctorité et maistrise.
    \
        Dare potestatem Columella, Vaporibus omni quadrupedi largius bibendi potestas dansa est. Quand il fait grand chauld, il les fault laisser boire plus largement.
    \
        Vtrique data petendi quod velit, potestate. Quintil. Congé donné.
    \
        Simulac potestas primum data est adeunt. Cic. Incontinent qu'ils ont eu le loisir et l'opportunité, Qu'ils ont peu.
    \
        Exisse de potestate proprie iratos dicimus, id est, de consilio, de ratione, de mente. Cic. Estre hors du sens.
    \
        Pro potestate aliquid facere. Sueton. Faire faict d'office, Comme personne publique, et ayant pouvoir de ce faire.
    \
        Facere potestatem. Donner povoir et puissance.
    \
        Nec potestas aquae nisi quamparcissime facienda est. Columel. Il ne les fault point laisser boire, sinon bien peu.
    \
        Siquid de his rebus dicere vellet, feci potestatem. Cic. Je luy ay permis.
    \
        Iudices subscribendi mihi fecerunt potestatem. Cic. M'ont donné permission.
    \
        Potestatem sui facere. Cic. Donner audience aux gents, et les laisser approcher et parler à soy.
    \
        Orat vt tui copiam sibi potestatemque facias. Plaut. Elle te prie qu'elle te puisse gouverner. Bud.
    \
        Gerere potestates. Author ad Heren. Exercer un Magistrat.
    \
        Habere potestatem. Cic. Avoir povoir et puissance.
    \
        Habere potestatem alicuius. Cic. L'avoir, ou tenir en sa subjection.
    \
        Permittere potestatem. Cic. Decemuiris corrumpendarum tabularum publicarum magna potestas permittitur. On leur donne grande liberté de falsifier.
    \
        Peruenire in potestatem alicuius. Cic. Estre mis soubz sa subjection.
    \
        Poni in potestate alicuius. Cicero. Venir en ses mains, et à sa merci.
    \
        Cum potestate proficisci in prouinciam. Cic. Avec auctorité et empire.
    \
        In potestate alicuius esse. Plaut. Estre en sa subjection, et luy obeir.
    \
        Totum ei negotium permisi, meque in eius potestate dixi fore. Cic. Que je feroye ce qu'il vouldroit, Que je luy obeiroye en tout.
    \
        In potestate tua est. Cic. Il est en toy de le faire, ou ne le faire pas.
    \
        Potestas tibi fuit quotidie hominis admonendi. Cicero. Tu povois, etc.
    \
        Quod potestas mittendi non fuit. Cic. Je ne l'ay pas peu envoyer.
    \
        Quoties mihi certorum hominum potestas erit, quibus recte dem, non praetermittam, etc. Cic. Toutes et quantes fois que je pourray avoir gents seurs, je, etc.
    \
        Praesertim quum tota potestas huius rei tua sit. Cic. Veu que toute la chose est en ta puissance.
    \
        Quae tum erat potestas. Cic. Selon qu'il estoit loisible lors.

    Dictionarium latinogallicum > potestas

  • 9 quaestio

    quaestĭo, ōnis, f. [quaero] [st1]1 [-] action de chercher, recherche.    - esse in quaestione alicui, Plaut.: être cherché par qqn.    - cave, fuas mi in quaestione, Plaut. Pers. 1, 1, 52: veille à ce que je n'aie pas besoin d'aller te chercher.    - tibi ne in quaestione essemus, Plaut. Capt. 2, 2, 3: pour que tu n'eusses pas à nous chercher. [st1]2 [-] interrogatoire.    - captivorum quaestio, Caes. BG. 6, 32, 2: interrogatoire des captifs.    - cf. Cic. Clu. 185, etc. [st1]3 [-] question, enquête.    - quaestio est, oportueritne... Cic. Inv. 2, 79: la question se pose de savoir s'il fallait...    - cf. Cic. Inv. 2, 52 ; Or. 18 1; Top. 59 ; Tusc. 4, 29.    - in quaestione est, Plin. 11, 57: c'est une question.    - maximae quaestionis est, Plin. 28, 10: c'est une très grande question.    - quaestionem proponere, Cic. Fam. 7, 19: mettre une question sur le tapis.    - magna quaestio est, Cic. Tusc. 1, 23: c'est une question importante. [st1]4 [-] question, problème, thème.    - infinita quaestio, Cic. de Or. 2, 134: question indéfinie, d'ordre général.    - cf. Cic. Top. 79 [st1]5 [-] point de discussion.    - Cic. Inv 1, 18 ; 2, 15. [st1]6 [-] enquête judiciaire, information.    - quaestionem de furto constituere, Cic. Clu. 64, 181: faire une enquête sur le vol.    - quaestionem instituere de morte alicujus, Cic. Clu. 64, 181: établir une enquête sur la mort de qqn.    - quaestionem habere, Cic. Clu. 182: faire l'enquête.    - in aliquem quaestionem ferre, Cic. de Or. 1, 227: intenter une accusation contre qqn.    - quaestiones perpetuae: chambres d'enquête permanentes (connaissant chacune d'un crimen particulier et présidées par un préteur ou à défaut par un quaesitor).    - Cic. Br. 106 ; 264 ; Clu. 89; 148; Mil. 13.    - quaestionem exercere inter sicarios, Cic. Fin. 2, 54: présider la chambre d'enquête sur les assassinats.    - quaestioni praeesse, Cic. Amer.: présider la chambre d'enquête sur les assassinats. [st1]7 [-] question, torture.    - de servis in filii caput quaestionem habere, Cic. Clu. 182: soumettre des esclaves à la question pour les faire déposer contre son fils.    - in quaestionem deferre, postulare, Cic. Clu. 181: soumettre à la question, réclamer pour la question.    - quaestionem habere ex aliquo, Liv. 33, 28, 6: soumettre qqn à la question.    - quaestionem mortis paternae de servis habere, Cic. Amer. 78: mettre à la question des esclaves à propos du meurtre d'un père.    - cf. Cic. Phil. 11, 5. [st1]8 [-] la cour, les juges.    - dimittere quaestionem, Cic. Verr. 2, 2, 30, § 74: lever la séance.    - quod conspectum totam quaestionem a severitate ad clementiam transtulit, Val. Max. 8, 1, 6: à cette vue, le tribunal fut retourné et passa de la sévérité à la clémence.
    * * *
    quaestĭo, ōnis, f. [quaero] [st1]1 [-] action de chercher, recherche.    - esse in quaestione alicui, Plaut.: être cherché par qqn.    - cave, fuas mi in quaestione, Plaut. Pers. 1, 1, 52: veille à ce que je n'aie pas besoin d'aller te chercher.    - tibi ne in quaestione essemus, Plaut. Capt. 2, 2, 3: pour que tu n'eusses pas à nous chercher. [st1]2 [-] interrogatoire.    - captivorum quaestio, Caes. BG. 6, 32, 2: interrogatoire des captifs.    - cf. Cic. Clu. 185, etc. [st1]3 [-] question, enquête.    - quaestio est, oportueritne... Cic. Inv. 2, 79: la question se pose de savoir s'il fallait...    - cf. Cic. Inv. 2, 52 ; Or. 18 1; Top. 59 ; Tusc. 4, 29.    - in quaestione est, Plin. 11, 57: c'est une question.    - maximae quaestionis est, Plin. 28, 10: c'est une très grande question.    - quaestionem proponere, Cic. Fam. 7, 19: mettre une question sur le tapis.    - magna quaestio est, Cic. Tusc. 1, 23: c'est une question importante. [st1]4 [-] question, problème, thème.    - infinita quaestio, Cic. de Or. 2, 134: question indéfinie, d'ordre général.    - cf. Cic. Top. 79 [st1]5 [-] point de discussion.    - Cic. Inv 1, 18 ; 2, 15. [st1]6 [-] enquête judiciaire, information.    - quaestionem de furto constituere, Cic. Clu. 64, 181: faire une enquête sur le vol.    - quaestionem instituere de morte alicujus, Cic. Clu. 64, 181: établir une enquête sur la mort de qqn.    - quaestionem habere, Cic. Clu. 182: faire l'enquête.    - in aliquem quaestionem ferre, Cic. de Or. 1, 227: intenter une accusation contre qqn.    - quaestiones perpetuae: chambres d'enquête permanentes (connaissant chacune d'un crimen particulier et présidées par un préteur ou à défaut par un quaesitor).    - Cic. Br. 106 ; 264 ; Clu. 89; 148; Mil. 13.    - quaestionem exercere inter sicarios, Cic. Fin. 2, 54: présider la chambre d'enquête sur les assassinats.    - quaestioni praeesse, Cic. Amer.: présider la chambre d'enquête sur les assassinats. [st1]7 [-] question, torture.    - de servis in filii caput quaestionem habere, Cic. Clu. 182: soumettre des esclaves à la question pour les faire déposer contre son fils.    - in quaestionem deferre, postulare, Cic. Clu. 181: soumettre à la question, réclamer pour la question.    - quaestionem habere ex aliquo, Liv. 33, 28, 6: soumettre qqn à la question.    - quaestionem mortis paternae de servis habere, Cic. Amer. 78: mettre à la question des esclaves à propos du meurtre d'un père.    - cf. Cic. Phil. 11, 5. [st1]8 [-] la cour, les juges.    - dimittere quaestionem, Cic. Verr. 2, 2, 30, § 74: lever la séance.    - quod conspectum totam quaestionem a severitate ad clementiam transtulit, Val. Max. 8, 1, 6: à cette vue, le tribunal fut retourné et passa de la sévérité à la clémence.
    * * *
        Quaestio, quaestionis, Verbale, A quaestum supino. Plaut. Cerchement.
    \
        Tibi ne quaestioni essemus. Plaut. A fin que tu ne nous cerchasses point.
    \
        Quaestio. Cic. Question et disputation.
    \
        Afferre quaestionem, Vide AFFERO. Mouvoir une question et doubte.
    \
        Habere aliquid quaestionis dicitur res. Cic. Quand elle est en debat.
    \
        Habere quaestionem de aliqua re. Cicero. Estre en debat et different.
    \
        Sanqualem auem augures Romani in magna quaestione habent. Plin. Les devins Romains sont en grand debat et different quel oiseau c'est.
    \
        Haec quaestio ita procedit, si de peculio agi non potest. Paulus. Le poinct de la matiere, La chose qui vient en different de quoy il est question.
    \
        Immensae quaestionis est, in quo maxime extiterit fortitudo. Plin. C'est une grande question et dispute.
    \
        Quaestio. Vlpianus. Question, Torture.
    \
        Quaestioni accipere seruos. Plaut. Prendre les serfs d'aucun à la merci, pour scavoir par leur bouche et leur faire dire par force la verité.
    \
        Mortis paternae habere quaestionem de seruis paternis. Cicero. Bailler la question aux serviteurs de son pere pour scavoir qui l'a tué.
    \
        Polliceri in quaestionem seruos. Cicero. Offrir de bailler ses serfs pour estre mis à la question pour scavoir la verité de quelque cas.
    \
        Postulare quaestionem. Liu. Demander que informations soyent faictes, et punition d'aucun cas.
    \
        Quaestio. Cic. Information.
    \
        Quaestionem adhibere. Cic. Presenter la question et torture.
    \
        Decernere quaestionem, Vide DECERNO. Ordonner qu'on face le proces criminel contre aucun, qu'on face information, et qu'on procede contre les delinquants, Ordonner que information soit faicte, Decerner commission pour informer.
    \
        Exercere quaestionem inter sicarios. Cic. Juger des homicides, Avoir la congnoissance et exercer la jurisdiction criminelle des porteurs d'armes, meurtres, et bateries.

    Dictionarium latinogallicum > quaestio

  • 10 custodia

    cūstōdia, ae, f. (custos), die Wache, Hut, I) im allg., die Wache, Bewachung, Überwachung (Kontrolle), die Hut, Obhut, der Schirm, die Beschirmung, die Bewahrung, die Aufsicht, Beaufsichtigung, die achtsame Fürsorge, auch die Sicherheitsmaßregel ( hingegen tutela = der Schutz, die schützende Aufsicht) 1) eig.: a) übh., m. subj. Genet., hospitum privatorum, Liv.: pastoris, Col.: canum, Cic.: materni corporis, Cic.: templi, Liv.: tenebrarum ac parietum custodiae, Cic. – m. obj. Genet., mei capitis, Cic.: corporis, Cic. (vgl. unten no. d): ignis (Vestae), Cic.: regis, Beschirmung des Königs = Schonung des Lebens des Königs, Iustin. 2, 6, 18: rei publicae, Cic.: sui, Achtsamkeit auf sich selbst, Cels.: conservandi sui, Cic.: urbis, Obhut, Verwaltung der Stadt (zB. vom Präfektus Urbi), Vell. (vgl. unten no. d): c. diligens, Curt.: dura matrum, Hor.: fida canum, Cic.: fida iustitiae (subj. Genet.), Cic.: una c. fidelis memoriae rerum gestarum, die einzige zuverlässige Art der Aufbewahrung, Liv.: intentior, Liv.: frugum et pecudum c. sollers, Verg.: summa rei publicae, Cic. – alqm diligenti od. intentiore custodiā asservare, Liv. u. Curt.: sacra fideli custodiā asservare (v. einem Orte), Liv.: committere alci custodiam pecuniae, Curt.: continere tabulas privatā custodiā, Cic.: decipere custodiam pastoris (v. Tieren), Col.: dimittere (aufgeben) custo-
    ————
    diam mei capitis, provinciae, Cic.: facere salutis custodiam, Scrib.: non sine tacita custodia haberi, heimlich überwacht (kontrolliert) werden, Frontin.: regis filium non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv.: eloquentiam orbam (gleichs. verwaiste Jungfrau) domi tenere saeptam liberali custodiā, Cic.: omnibus custodiis (jeder Art von Kontrolle) subiectus, Cic.: fratris liberos ne materni quidem corporis custodia tegere potuit, Cic. – b) die Aufsicht des Knabenführers, c. paedagogorum, Quint. 1, 2, 25. – c) die Aufsicht, Wache des Frauenwächters, tristis c., Prop. 2, 6, 39: tristis c. servi, Ov. art. am. 3, 601. – d) die Wache, Bewachung des Wächters (Nachtwächters, milit. Postens), das Wachehalten, Wachestehen, Schildwachestehen, verb. excubiae et custodiae, Cic. – m. subj. Genet., c. militum, Suet.: custodiae classium, Caes. – m. obj. Genet., c. arcis, Liv.: corporis, Cic.: portae, Suet.: portus, Liv.: urbis, Liv. – custodiae maritimae, Caes.: custodiae nocturnae praefectus, Nachtwachtmeister, Apul. – custodiae od. suae custodiae causā (als Leibwache), zB. Gallos equites suae custodiae causa circum se habere, Caes.: u. petere turmam equitum Romanorum, Sall. – agere urbis custodiam, Liv.: agitare hic custodiam, Plaut.: committere custodiam corporis feris barbaris, Cic.: credere alci custodiam illam od. custodiam alcis,
    ————
    Nep.: inde intentioris utrimque custodiae esse, Liv.: ponere navem ad custodiam, Caes.: ponere militem ad custodiam aditus, Liv.: polliceri excubias et custodias (Posten- u. Schildwachestehen), Cic.: praeesse custodiae portus, Liv.: remittere de custodiis maritimis, Caes.: saepire alqm custodiā militum, Suet.: neglegenter servare custodias, Liv.: tradere III cohortibus custodiam navium longarum, Caes. – haec a custodiis classium loca maxime vacabant, Caes.
    2) meton.: a) die Wache = die Wache stehenden Personen, der Wachtposten, die Schildwache, Leibwache, die Bedeckung, Besatzung, α) im Sing., in Prosa nur kollektiv, custodiam ex suis ac praesidium sex milia hominum unā reliquerunt, Caes. b. G. 2, 29, 4: pauci de custodia (Leibwache) Germani, Suet. Cal. 45, 1. – bei Dichtern v. einer Pers., cernis, custodia qualis vestibulo sedeat (v. der Tisiphone), Verg.: unicus anser erat, minimae custodia villae, Ov.: v. mehreren, abest custodia regis, Leibwache, Ov.: vigil Phrygios servat custodia muros, Ov. – β) im Plur. (oft verb. custodiae stationesque od. stationes custodiaeque, custodiae vigiliaeque od. ac vigiliae, praesidia custodiaeque), frequens custodiis locus, ein stark mit W. besetzter, Liv.: nocte dieque iuxta parata instructaque omnia custodiis ac vigiliis erant, Liv. – m. subj. Genet., custodiae hostium, Liv.: c. munitionum, Auct. b. Alex.: propter custodias Menapiorum (zB. clam
    ————
    transire non posse), Caes. – custodiae artae, Liv.: horribiles, Cic.: c. laxatae, Liv. – custodiis circumsaepire alqm, Lact.: vinclis custodiisque circummoenitum esse, Plaut.: circumdare horribiles custodias, Cic.: deducere custodias munitionum, Auct. b. Alex.: defendere sua tecta custodiis vigiliisque, Cic.: disponere custodias diligentius, Caes., paulo incautius in muro, Caes., u. verb. praesidia custodiasque ad ripas Ligeris, Caes.: custodias in portis, vigilias vicatim exigere (aufbieten), Liv.: alias custodias fallere, Liv.: eo (dadurch) custodias hostium fallere, Liv.: intentissimas custodias fallere (v. Sklaven), Sen.: inclusus nostris custodiis exercitus (feindl. Heer), Vell.: coloniam munire praesidiis, custodiis, vigiliis, Cic.: ponere custodias circa portas, Liv.: saepire domum custodiis, Nep.: saepire domum et vias acribus custodiis, Tac.: custodias tollere, die Zollwachtposten, Mautposten aufheben, Cic. de prov. cons. 10. – b) der Standort der Wache, der Wachtposten, Posten, haec mea sedes est, haec vigilia (Wache), haec custodia (Posten), hoc praesidium stativum (Standlager), Cic.: in hac custodia et tamquam specula (Warte) collocati sumus, Cic. – familias maximas in portubus atque custodiis habere (Zollwacht –, Mautposten), Cic. de imp. Pomp. 16.
    3) übtr., die Bewahrung, Beobachtung, decoris, Quint.: suae religionis (seines Eides), Quint.: summa
    ————
    pudoris, Sen.: diligentior ritus patrii, Vell.
    II) insbes., die Verwahrung, der Gewahrsam, die Haft, sowohl abstr. = Gefangenhaltung jmds., als auch konkret = das Gefängnis, bes. im Plur., 1) eig., m. subj. Genet., custodiae hominis privati, Cic.: custodiae amicorum propinquorumque, Cic. – c. artissima, Mela: publica, Cic.: regia, Cic.: nimis soluta, Liv.: tutissima, Cic. u. Liv. – bes. oft c. libera, im Zshg. auch bl. custodia, die freie Überwachung, Haft, der freie, weite Arrest (griech. φυλακώ ελευθέρα, indem einem Staatsgefangenen ein bestimmtes Gebiet als Aufenthalt angewiesen wird, das er nicht überschreiten darf), Liv. u.a., im Plur. v. mehreren, Sall. – attinere alqm publicā custodiā, Tac.: asservari privati hominis custodiis, Cic.: alqm huic optimae atque tutissimae custodiae non audere committere, Cic.: alqm in custodiam condere, conicere, Liv.: dare alqm in custodiam, Cic., alqm alci in custodiam, Suet.: dare se in custodiam (freie H.), Cic.: in libera custodia Albae decedere (sterben), Vell.: alqm ex custodia dimittere, Liv.: Romanos in custodiam civitatium dividere, Liv.: oppidanorum turbam per finitimos populos in custodiam dividere, Liv.: multitudo in custodias divisa, Liv.: alqm Albam in custodiam (freie H.) ducere, Liv.: alqm e custodia educere, Cic.: elabi (entrinnen) custodiae, Tac. u. Flor.: emittere alqm e custodia et levare vinculis, Cic.: eripere alqm e custo-
    ————
    dia, Cic.: esse in custodia publica od. regia, Cic.: esse apud alqm in lignea custodia, Plaut.: habere alqm in custodia, Tac., seorsus in custodia, Liv.: habere ipsos per municipia in custodiis, Sall.: haberi in liberis custodiis (v. mehreren), Sall.: habere alqm in custodia, Tac. hist. 1, 58 u. habere alqm prope in custodiam, wie in Haft Befindliche behandeln, Liv.: includere in praedonum hostiumque custodias tantum numerum civium Romanorum, Cic.; vgl. alqm velut custodiae causā balneis includere, Liv.: tali modo custodiā liberari, Nep. (vgl. im Bilde alqm istis corporis custodiis liberare, Cic.): mittere alqm alci in custodiam, Liv.: mittere alqm cum obsidibus in custodiam Carseolos (nach K.), Liv.: necari in custodia, Caes.: perire a morbo in alcis custodia, Nep., u. perire morbo in eadem custodia, Suet.: praeesse custodiae (zB. is, qui custodiae praeerat, der Kerkermeister), Val. Max.: servare alqm liberā custodiā haud procul a castris, Liv.: tenere alqm vinculis et artissimā custodiā, Mela: teneri eādem custodiā, Nep.: teneri in custodiis (v. mehreren), Sall.: tradere alqm in custodiam, Cic. (u. so tr. alqm in cust. Rheginis [den Rh. = bei den Rh.]), Liv., od. Ephesi, Cic.: traditi incustoditi in custodiam omnes sunt, seorsum cives sociique, Liv.: tradere alqm custodiae, Suet.
    2) meton., der Eingekerkerte, Verhaftete, der Arrestant, unus ex custodiarum agmine, Sen. ep. 77, 18:
    ————
    custodiarum series, Suet. – eadem catena et custodiam et militem copulat, Sen. ep. 5, 7. – custodias asservare per milites, Plin. ep.: seriem custodiarum od. custodias recognoscere, Suet.: quod ubique esset custodiae (alle Eingekerkerten, die sich irgendwo befanden), in Italiam deportari praeceperat, Suet. – Alter Genet. custodias von den Gramm. (Charis. 107, 12. Serv. Verg. Aen. 11, 801) fälschlich angenommen bei Sall. hist. fr. 3, 35 (42), s. Dietsch u. Kritz z. St.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > custodia

  • 11 praesum

    (α).
    With dat.:

    omnibus Druidibus praeest unus,

    Caes. B. G. 6, 12:

    qui oppido praeerat,

    id. ib. 2, 6:

    regionibus,

    id. ib. 5, 22:

    provinciae,

    Sall. C. 42, 3:

    censor factus, severe praefuit ei potestati,

    Nep. Cat. 2, 3:

    classi,

    to have the command of the fleet, Caes. B. C. 3, 25:

    exercitui,

    id. ib. 3, 57:

    alicui negotio,

    to have charge of it, to carry it on, id. ib. 3, 61:

    ei studio,

    Cic. de Or. 1, 55, 235:

    artificio,

    id. Fin. 4, 27, 76:

    vigiliis,

    to superintend, Sall. C. 30, 6:

    regiis opibus,

    Nep. Con. 4, 3:

    rebus regiis,

    id. Phoc. 3, 4:

    statuis faciendis,

    Cic. Verr. 2, 2, 59, § 144:

    aedibus, i. e. aedilem esse,

    Dig. 1, 2, 2: mercimoniis, Cod. 5, 5, 7.—
    (β).
    Absol.:

    praeesse in provinciā,

    to be governor, Cic. Verr. 2, 3, 77, § 180.—
    II.
    Transf.
    A.
    To be the chief person, to take the lead in any thing:

    non enim paruit ille Ti. Gracchi temeritati, sed praefuit,

    Cic. Lael. 11, 37:

    qui non solum interfuit his rebus, sed etiam praefuit,

    id. Fam. 1, 8, 1:

    illi crudelitati non solum praeesse, verum etiam interesse,

    id. Att. 9, 6, 7.—
    B.
    To protect, defend ( poet.):

    stant quoque pro nobis, et praesunt moenibus Urbis,

    Ov. F. 5, 135.—Hence, praesens, entis ( abl. sing. of persons usually praesente; of things, praesenti), adj.
    A.
    That is before one, in sight or at hand, present, in person (rarely of the immediate presence of the speaker or writer, for which the proper case of hic is used; cf. Krebs, Antibarb. p. 908, and v. infra):

    assum praesens praesenti tibi,

    I am with you, Plaut. Most. 5, 1, 27: non quia ades praesens, dico hoc, because you happen to be present, Ter. Ad. 3, 3, 39:

    quo praesente,

    in whose presence, Cic. de Or. 1, 24, 112:

    quod adest quodque praesens est,

    id. Off. 1, 4, 11; so,

    nihil nisi praesens et quod adest,

    id. Fin. 1, 17, 55:

    vivi atque praesentes,

    id. Off. 1, 44, 156:

    praesens tecum egi,

    myself, in person, id. Fam. 2, 7, 4:

    perinde ac si ipse interfuerit, et praesens viderit,

    id. Inv. 1, 54, 104:

    praesens sermo,

    communication by word of mouth, id. Q. Fr. 2, 8, 1:

    praesens in praesentem multa dixerat,

    id. Att. 11, 12, 1; Ter. Ad. 4, 5, 34: praesente for praesentibus (ante-class.): praesente amicis, Pompon. ap. Don. ad Ter. Eun. 4, 3, 7; so, testibus, id. ap. Non. 154, 17:

    his,

    Att. ib. 154, 19:

    suis,

    Fenest. ib. 154, 20:

    omnibus,

    Nov. ib. 154, 23: legatis, Varr. ap. Don. Ter. Eun. 4, 3, 7: nobis, Ter. ib.—
    2.
    Esp., of time:

    narratio praeteritarum rerum aut praesentium,

    Cic. Part. Or. 4, 13:

    non solum inopia praesentis, sed etiam futuri temporis,

    Caes. B. C. 1, 52 init.:

    praesens tempus futuri metu perdere,

    Sen. Ep. 24, 1:

    tempus enim tribus partibus constat, praeterito, praesente, futuro,

    id. ib. 124, 17.—Esp. in opp. to other times referred to:

    quanta tempestas invidiae nobis si minus in praesens tempus... at in posteritatem impendeat,

    Cic. Cat. 1, 9, 22:

    et reliqui temporis recuperandi ratio, et praesentis tuendi,

    id. Att. 8, 9, 3:

    et consiliorum superiorum conscientiā et praesentis temporis moderatione me consoler,

    id. Fam. 9, 16, 6; id. Fl. 1, 3.—Very rarely alone, of the times of the writer or speaker. as opp. to the times of which he speaks:

    quod pietas principis nostri praesentium quoque temporum decus fecit,

    Quint. 3, 7, 9:

    vive moribus praeteritis, loquere verbis praesentibus,

    now in use, Gell. 1, 10, 4.—Also of a time spoken of, present to the mind, existing:

    movit Scipionem cum fortuna pristina viri, praesenti fortunae conlata,

    Liv. 30, 13, 8:

    populo erat persuasum, et adversas superiores et praesentes secundas res accidisse, etc.,

    Nep. Alcib. 6, 2:

    praetor factus non solum praesenti bello,

    id. Them. 2, 1:

    et praesens aetas et posteritas deinde mirata est,

    Curt. 9, 10, 28:

    praesentem saevitiam melioris olim fortunae recordatione allevabant,

    Tac. A. 14, 63: in praesens tempus, and more freq. absol., in praesens, for the present:

    pleraque differat, et praesens in tempus omittat,

    Hor. A. P. 44; so (opp. in posteritatem) Cic. Cat 1, 9, 22:

    si fortuna in praesens deseruit,

    Tac. H. 4, 58; cf.:

    laetus in praesens animus,

    Hor. C. 2, 16, 25: ad praesens tempus, or simply ad praesens, for the present:

    Harpagus ad praesens tempus dissimulato dolore,

    for the moment, Just. 1, 5, 7:

    quod factum aspere acceptum ad praesens, mox, etc.,

    at the time, Tac. A. 4, 31; 40:

    munimentum ad praesens, in posterum ultionem,

    id. H. 1, 44; Suet. Tit. 6:

    vocem adimere ad praesens,

    for a short time, Plin. 8, 22, 34, § 80: praesenti tempore and in praesenti, at present, now:

    praesenti tempore,

    Ov. F. 3, 478:

    haec ad te in praesenti scripsi, ut speres,

    Cic. Fam. 2, 10, 4:

    in praesenti,

    Nep. Att. 12, 5; Liv. 34, 35, 11.—Prov.: praesenti fortuna pejor est futuri metus, Ps.-Quint. Decl. 12, 15.— Subst.: praesentĭa, ĭum, n., present circumstances, the present state of affairs:

    cum hortatur ferenda esse praesentia,

    Suet. Aug. 87:

    praesentia sequi,

    Tac. H. 4, 59:

    ex praeteritis enim aestimari solent praesentia,

    Quint. 5, 10, 28:

    sed penitus haerens amor fastidio praesentium accensus est,

    Curt. 8, 3, 6.—Esp., in phrase in praesentia (sc. tempora), for the present, at this time, under present circumstances:

    hoc video in praesentia opus esse,

    Cic. Att. 15, 20, 4:

    providere quid oneris in praesentia tollant,

    id. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    quae in praesentia in mentem mihi venerunt,

    id. Fam. 4, 5, 1; id. Fin. 5, 8, 21; Liv. 31, 22, 8; 33, 27, 10; 33, 28, 6; Tac. Agr. 31; 39; Suet. Tib. 22; id. Claud. 4; Ter. Phorm. 5, 2, 14; Plin. 12, 3, 7, § 14.—Very rarely in praesentia, at hand, on hand, on the spot:

    id quod in praesentia vestimentorum fuit, arripuit,

    Nep. Alcib. 10, 5; cf.: in re praesenti, infra: in rem praesentem venire, to go to the place itself, go to the very spot, for the sake of a closer examination, Cic. de Or. 1, 58, 250:

    in rem praesentem venias oportet, quia homines amplius oculis quam auribus credunt,

    Sen. Ep. 6, 5: in rem praesentem perducere audientes, to transport one's hearers to the very spot, Quint. 4, 2, 123: in re praesenti, in the place itself, on the spot:

    in re praesenti, ex copiā piscariā consulere, quid emam, aequom est,

    when I am on the spot, Plaut. Cas. 2, 8, 65; Liv. 40, 9:

    eodem anno inter populum Carthaginiensem et regem Masinissam in re praesenti disceptatores Romani de agro fuerunt,

    id. 40, 17; Quint. 6, 2, 31:

    praesenti bello,

    while war is raging, Nep. Them. 2, 1; so sup.:

    quod praesentissimis quibusque periculis desit,

    Quint. 10, 7, 1; and comp.:

    jam praesentior res erat,

    Liv. 2, 36, 5.—
    B.
    That happens or is done immediately, immediate, instant, prompt, ready, direct:

    praesens poena sit,

    the punishment might be instant, Cic. Div. 2, 59, 122:

    preces,

    immediate, not delayed, Prop. 2, 23, 64 (3, 28, 12):

    mercari praesenti pecuniā,

    with ready money, cash, Plaut. Capt. 2, 2, 8; Cic. Clu. 12, 34:

    numerare praesentes denarios ducentos,

    Petr. 109:

    nummi,

    id. 137:

    supplicium,

    instant execution, Tac. A. 1, 38:

    Maelium praesenti morte multavit,

    Flor. 1, 26:

    praesens debitum,

    Dig. 12, 1, 9; 20, 1, 13: praesenti die dari, in ready money:

    quoties in obligationibus dies non ponitur, praesenti die pecunia debetur,

    ib. 45, 1, 41:

    libertatem aut praesenti die, aut sub condicione dare,

    ib. 28, 7, 22.—Hence, adv.: prae-sens (opp. in diem), forthwith, immediately:

    si, cum in diem mihi deberetur, fraudator praesens solverit,

    in ready money, in cash, Dig. 42, 9, 10:

    quod vel praesens vel ex die dari potest,

    ib. 7, 1, 4.—
    C.
    That operates immediately or quickly, instant, prompt, efficacious, powerful (i. q. valens):

    praesens auxilium oblatum est,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107:

    non ulla magis praesens fortuna laborum est,

    no more effective cure for their troubles, Verg. G. 3, 452:

    quo non praesentius ullum, Pocula si quando saevae infecere novercae,

    id. ib. 2, 127:

    si quid praesentius audes,

    more effective, bolder, id. A. 12, 152:

    praesentissimum remedium,

    Col. 6, 14; Plin. 28, 5, 14, § 53.—With objectclause:

    o diva... Praesens vel imo tollere de gradu Mortale corpus, vel, etc.,

    mighty, able, Hor. C. 1, 35, 2.—
    D.
    Of disposition or character, present, collected, resolute:

    animo virili praesentique ut sis, para,

    Ter. Phorm. 5, 8, 64:

    si cui virtus animusque in pectore praesens,

    Verg. A. 5, 363:

    animus acer et praesens,

    Cic. de Or. 2, 20, 84:

    non plures, sed etiam praesentioribus animis,

    Liv. 31, 46:

    praesentissimo animo pugnare, Auct. B. Alex. 40: Crassus, ut praesens ingenio semper respondit,

    Plin. 17, 1, 1, § 4.—
    E.
    Present, aiding, favoring, propitious:

    Hercules tantus, et tam praesens habetur deus,

    Cic. Tusc. 1, 12, 28; id. N. D. 2, 2, 6; 3, 5, 11:

    deus,

    Ter. Phorm. 2, 2, 31; cf.:

    tu dea, tu praesens, nostro succurre labori,

    Verg. A. 9, 404:

    modo diva triformis Adjuvet, et praesens ingentibus adnuat ausis,

    Ov. M. 7, 178.— Comp.:

    nihil illo (praesagio) praesentius,

    Flor. 4, 7, 9.—
    F.
    Appropriate, pertinent, timely:

    praesens hic quidemst apologus,

    Plaut. Stich. 4, 1, 38; cf.:

    en hercle praesens somnium,

    id. Mil. 2, 4, 41.

    Lewis & Short latin dictionary > praesum

  • 12 ops

    I opis (nom. и dat. sg. не встреч.) f.
    1) сила, мощь, могущество, возможность, власть
    2) помощь, поддержка, защита
    ope alicujus C — с чьей-л. помощью
    opem alicui ferre C (afferre, dare O) — оказывать кому-л. помощь
    3) pl. средства ( omnibus viribus atque opibus resistĕre C); имущество, состояние, богатство ( opes modicae O)
    opibus florēre C (valēre Sl, C) — быть богатым
    4) pl. военная мощь, вооружённые силы, войска (opibus praeesse Nep; Italiam suis opibus occupare C)
    5) политическая власть, господство, влиятельность ( alicujusopes frangĕre L)
    II Ops, Opis f.
    Опа, римск. богиня плодородия и урожая; впоследствии отождествлялась с Реей Сильвией и с Кибелой и считалась женой Сатурна Vr, C, O
    III op-s- v. l. = ob-s-

    Латинско-русский словарь > ops

  • 13 potestas

    potestās, ātis f. [ possum ]
    1) сила, мощь ( fatorum PJ); ценность ( pecuniarum Dig); действие, действенность ( herbarum V)
    2) распорядительные права, господство, власть
    alicui p. est alicujus C — кто-л. находится в чьём-л. распоряжении
    esse in potestate alicujus C — быть подвластным кому-л.
    in (sub) potestatem redigere Nep, L — подчинить (чьей-л.) власти, покорить
    mihi est p. (est in potestate meā) C etc.в моей власти (я могу)
    in potestate mentis esse C — владеть собой, быть в здравом уме
    exire de (ex) potestate C — выйти из себя, не помнить себя
    3) государственная должность, пост, власть (consularis, praetoria C)
    4) возможность, случай, разрешение (data est p. alicujus rei C, L)
    facere alicui potestatem alicujus rei C etc. — дать кому-либо возможность чего-л. (разрешить что-л.)
    populi (v. l. populo) potestatem facere Lпредоставить решение народу
    facere alicui potestatem sui (conveniendi) C — позволить кому-л. подойти к себе, т. е. принять кого-л.
    p. est L, V etc.можно
    p. certorum hominum mihi est Cя могу найти надёжных людей
    5) владыка, властелин, господин (hominum divumque, v. l. rerumque V)
    6) значение, смысл (verborum ancipĭtes aut multiplĭces potestates rhH.)

    Латинско-русский словарь > potestas

  • 14 precario

    1) просьбами, ценою просьб (p. possidere aliquid C); убедительно, настоятельно ( petere aliquid ab aliquo Pl)
    2) по чьей-л. милости, т. е. непрочно, ненадёжно, случайным образом (praeesse T; studere PJ)

    Латинско-русский словарь > precario

  • 15 auspicium

    auspicium, ī, n. (st. avispicium), die Beobachtung der Weissagevögel, die Vogelschau, das Auspizium, I) eig. u. übtr.: A) eig.: in auspicio esse, als Augur mitwirken (tätig sein), Cic.: dass. auspicio adesse, Liv.: praeesse auspiciis, Cic.: adhibere alqm in auspicium, Cic.: pullarium in auspicium mittere, Liv.: auspicium od. auspicia sumere, Val. Max.: auspicia repetere, Val. Max.: auspicia observare, Liv.: auspicia dissolvere, Cic., dirimere, Plin.: auspicio uti, Cic.: nova atque integra auspicia concipere, in den offiziellen Formeln anordnen, Liv. – bes. das Recht, Auspizien anzustellen, propraetores auspicia non habent, Cic.: quod nemo plebeius auspicia haberet, Liv.: habere auspicium domi militiaeque, Liv.: dah. auspicia ponere, die Auspizien abgeben = die Magistratsstellen niederlegen, die das Recht der Auspizien haben, Cic. – Da im Felde nur der Oberanführer dieses Recht hatte, so findet sich häufig die Verbindung imperio atque auspicio, alcis imperio auspicioque od. ductu auspicioque suo u. vgl., Plaut. u. Liv.: ductu Germanici, auspiciis Tiberii, Tac. – B) übtr.: 1) oberste Leitung, Oberbefehl, consulis auspicia, Liv.: auspiciis Pompeii, Vell.: meis auspiciis, Liv.: tuis auspiciis, Hor.: illius auspiciis, Ov.: paribus auspiciis regere populum, Verg.: suis auspiciis ducere vitam, Verg.: pleraque in summa fortuna auspiciis et consiliis quam telis et manibus geri, Tac.: domuit partim ductu partim auspiciis suis Cantabriam, Aquitaniam etc., Suet.: fatorum auspiciis in eas sedes delati fuerant, den Winken des Sch. zufolge, Iustin. – 2) (da man Wichtiges mit Haltung der Auspizien anfing) der Anfang, auspicia belli od. regni incipere od. coepisse a parricidio, den Krieg, seine Regierung anfangen mit usw., Iustin. 26, 2, 2 u. 27, 1, 1. – II) meton.: a) das Wahrzeichen, die göttliche Anzeige, das Vorzeichen, die Vorbedeutung, bonum, Catull.: optimum, Plaut. u. Cic.: felix, Iustin.: quod auspicium primum regalis maiestatis Lysimacho fuit, Iustin.: iidem (di immortales) auguriis auspiciis que et per nocturnos etiam visus omnia laeta ac prospera portendunt, Liv.: auspicium facere, ein Wahrzeichen geben (v. Vögeln usw.), zB. circum summum culmen hominis, Liv.: ebenso aves auspicium ratum fecere, Cic.: in auspicia pugnae hostias caedere, Iustin.: poet., cui (diviti) si vitiosa libido fecerit auspicium, wenn eine fehlerhafte Neigung, ein launenhafter Wunsch ihm ein Zeichen (nämlich zur Veränderung) gibt, ihn zu einem neuen Entschlusse treibt, Hor. ep. 1, 1, 86. – b) die glückliche Unternehmung, der errungene Sieg, omnia auspicia regis Alexandri, Iustin. 14, 4, 17.

    lateinisch-deutsches > auspicium

  • 16 bibliotheca

    bibliothēca, ae, f., (βιβλιοθήκη) die Bibliothek, I) als Ort: a) = Büchergestell, Bücherschrank, Repositorium, bibliothecae parietibus inhaerentes, ICt.: parieti cubiculi in bibliothecae speciem armarium insertum est, quod non legendos libros, sed lectitandos capit, Plin. ep. – b) = Büchersaal, abdo me in bibliothecam, Cic.: in bibliotheca, quae in Lycio est, assedimus, Cic.: M. Catonem vidi in bibliotheca sedentem, Cic. – II) als Büchersammlung: bibl. Apollinis, Fronto: bibl. Ulpia, Vopisc.: promere e bibliotheca Aristotelis librum, Gell.: bibliothecam comparare ac digerere, Suet.: bibliothecas Graecas Latinasque publicare, Suet.: bibliothecam ad communem delectationem instituere, Vitr.: bibliothecas habere, unam Graecam, alteram Latinam, Petr.: e bibliotheca Luculli quibusdam libris uti, Cic.: bibliothecā alcis pasci, Cic.: bibliothecam suam Graecam supplere, Cic.: bibliothecam ordinare, Suet.: bibliothecen alcis multorum nummorum tractare (v. einem Sklaven), Cic.: bibliothecae codices componere, ICt.: alqm supra bibliothecam constituere, Vitr.: supra bibliothecam esse, Vitr.: bibliothecae Palatinae praeesse, Suet.: a bibliotheca, Bibliothekar, Inscr. – Über die Bibliotheken der Alten übh. s. Beckers Gallus 2. S. 363 ff. (Ausg. 3); über die Bibliotheken Roms L. Preller Die Regionen der Stadt Rom 219 ff. – /griech. Nbf. bibliothece, wov. Akk. bibliothecen, Cic. ep. 13, 77, 3. – Schreibung bybliotheca bei Tac. dial. 21 u. 37 Halm. Apul. apol. 55 u. flor. 18 u. 19. Amm. 14, 6, 18 u. 22, 16, 13 G. Corp. inscr. Lat. 3, 607.

    lateinisch-deutsches > bibliotheca

  • 17 comitium

    comitium, ī, n. (comeo = coëo), I) Sing. comitium, A) der zur Abhaltung von Volksversammlungen bestimmte Platz am Abhang des Kapitols, anstoßend an die Nordwestseite des Forums, das Komitium, Cic. Sest. 75. Liv. 1, 36, 5 u.a. (s. Fabri Liv. 22, 7, 7). Vgl. Hülsen in Pauly-Wissowa Realenzykl. IV, 717 f. – B) übtr., c. Spartae, das Ephoreum, Nep. Ages. 4, 2. – II) Plur., comitia, die »förmliche Versammlung des ganzen röm. Volks«, um Gesetze u. Verordnungen zu beschließen, zu verwerfen od. aufzuheben, od. um Ehrenämter zu vergeben, über Kapitalverbrechen abzuurteilen u. dgl., die Komitien (u. zwar gen. comitia centuriata, tributa, curiata, je nachdem das Volk nach centuriae, tribus od. curiae abstimmte), consulum, consularia, zur Wahl der Konsuln, Liv.: censorum, Cic.: so auch quaestoria, tribunicia, Cic.: mea, Cic. – edicere comitia consulibus creandis, Liv.: habere comitia populi, Cic.: habere comitia consularia, Liv., od. consulibus subrogandis od. bl. consulibus, Cic.: comitia fiunt regi creando, Liv.: comitia instituere, Cic.: comitia obire, Cic.: comitia dimittere, Cic.: comitia differre, prolatare, Liv.: comitia dirimere (v. einem Umstand), Liv.: comitiis obnuntiare, Cic.: comitiis praeesse, Cic. – Von den comitia centuriata als Gericht über Kapitalverbrechen übtr., Pseudolus mihi centuriata habuit capitis comitia, hat das Todesurteil über mein Dasein ausgesprochen, Plaut. Pseud. 1232: ibo intro ubi de capite meo sunt comitia, wo es sich für mich um Sein od. Nichtsein handelt (wo es um meinen Kopf geht), Plaut. aul. 700; vgl. Plaut. truc. 819. Vgl. Liebenam in Pauly-Wissowa Realenzykl. IV, 679 ff. G. W. Botsford, The Roman Assemblies. New York 1909.

    lateinisch-deutsches > comitium

  • 18 conservo

    cōn-servo, āvī, ātum, āre, bewahren, im Bestehen erhalten, a) konkr. Objj. vor dem Untergange bewahren = unversehrt erhalten (Ggstz. perdere), Passiv conservari (Ggstz. perire), α) leb. Wesen = am Leben erhalten od. lassen, retten, bes. oft = begnadigen (v. Sieger), cives suos, Cic.: omnes, Caes.: reliquias legionum, Vell.: Metropolitas diligentissime, Caes.: se, Cic.: se atque illam, Ter.: ii dies, quibus conservamur, Cic.: magister equitum Minucius subsidio Fabii conservatus, Val. Max. – m. Prädik.-Acc., omnes salvos, Cic.: homines miseros incolumes, Cic.: M'Curium sartum et tectum, ut aiunt, ab omnique incommodo, detrimento, molestia sincerum integrumque conserves, Cic. – β) lebl. Objj., vom Untergange, Verderben, vor dem Verfall usw. bewahren, erhalten, aufbewahren, instand erhalten, retten, umerus facilius conservatur, Cels.: c. vires, Cels.: c. res suas, Nep. – iis rebus (die Tempelschätze) tuendis conservandisque praeesse, Cic.: c. summā religione omnia simulacra arasque, Nep.: pecuniam (Ggstz. in ventre auferre, scherzh. doppelsinnig = verschlemmen), Cic.: arborem, Suet.: chirographum, Suet.: agrum Campanum, Cic.: rem publicam, Cic.: patriam, Cic. – rem familiarem diligentiā et parsimoniā, Cic.: urbem suis laboribus ac periculis, Cic. – m. Dat. rei (für), praedia c. successioni suae (Ggstz. abalienare), Scaevol. dig. 32, 1, 38. § 7. – m. Prädik.-Acc., rectam c. stirpem, Col. 4, 20, 1. – absol., conserva, quaere, parce; Ter. adelph. 813. – b) abstr. Objj. im Bestehen, in Geltung erhalten = aufrecht erhalten, beibehalten, beobachten, halten, α) übh. äußere od. innere Zustände (Ggstz. violare, conturbare, minuere u. dgl.), ordines (Reih u. Glied), Caes.: ordinem (Reihenfolge, Ordnung), Cic.: ordinem temporum, tempora (chronologische Ordnung), Cic.: rerum vicissitudines ordinesque, Cic.: neque ex portu neque ex decumis vectigal conservari (fortbezogen werden) potest, Cic. -libertatem et salutem populi Romani, Cic.: c. maiestatem populi Romani (Ggstz. minuere), Cic.: leges, Nep.: indutias, Nep.: alia hospitalia comiter, Liv.: ius augurum, Cic.: iusiurandum (Ggstz. violare), Cic.: religionem, Nep.: fidem, Nep.: fidem erga imperatorem suum, Caes.: patroni mortui voluntatem, Cic.: considerata iudicia mentis, Cic.: ne hoc quidem propositum, Cels. – m. Dat. pers. (wem?), privilegia athletis, Suet. Aug. 45, 3. – m. Prädik.-Acc., incorrupta mei conserva foedera lecti, Prop. 4 (5), 3, 69. – β) eine Gesinnung usw.: a se certo iudicio susceptam benevolentiam, Cic.: pristinum animum erga populum Rom., Liv.: pristinam suam erga alqm voluntatem, Cic.

    lateinisch-deutsches > conservo

  • 19 curatio

    cūrātio, ōnis, f. (curo), das Sichangelegenseinlassen, I) im allg., das Sichbekümmern um etw., quid tibi c. hanc est rem? Plaut. Amph. 519: quid tibi malum me, aut quid agam, c. est? Plaut. most. 34. – II) insbes., die Besorgung, 1) die Besorgung = Abwartung, Wartung, Verpflegung, physische Pflege, a) übh., m. subj. Genet., cultus et curatio hominum, Cic. – m. obj. Genet., c. corporis od. corporum, Cels. u. Liv.: omnis cultus et curatio corporis erit eadem adhibenda deo, quae adhibetur homini, Cic. – b) die Krankheitspflege, die Behandlung, Kur (auch = Kurart-, methode), Heilung (auch = Heilart-, methode), auch die Operation, ut (aeger) aptus tali curationi sit, Cels.: idonei huic curationi non sunt, Cels.: opportunissimum curationi tempus vernum est, Cels.: esse ibi lac istiusmodi curationibus accomodatissimum, Plin. ep. – m. subj. Genet., c. medici, Cic.: c. Afrorum, Cels.: c. Heraclidis Tarentini, Cels.: c. scalpelli (mit dem Messer, z.B. scalpelli c. brevior est), Cels. – m. obj. Genet., c. morbi, curationes morborum, Cels.: c. valetudinis, Cic.: c. febrium, Cels.: c. aurium, dentium, oculorum, Plin.: c. ulceris, Cels.: c. vulneris, Cels. u. Iustin.: c. regis, Liv.: c. adustorum, vulneratorum, Cels. – m. attrib. Adjj., c. acris (durchgreifende), Cels. u. Scrib.: c. austera (strenge), Plin.: c. difficilis, Cels.: c. dura, Cels.: c. facilis, c. felix, Cels.: c. longior, Cels.: c. mala, Cels.: c. matura (zeitige), Cels.: c. nova, Cels.: c. periculosa et difficilis, Cels.: periculosae curationes et ancipites, Cic.: c. parum prospera, Curt.: c. simplicissima, Cic.: perturbationum curationes variae, mannigf. Kuren, Heilarten, Cic. – m. Verben, curationem non accipere (nicht zulassen), Cels.: ebenso curationem admittere, non admittere, Cels.: adhibere curationem, Cic.: admovere curationem (absol.), Cels., curationem ad alqm, Cic.: commutare (ändern) curationem, Cael. Aur.: desiderare (erfordern) curationem diversam, maturam, Cels.: exspirare inter primam curationem, Liv.: obire curationes, Kuren unternehmen (v. Arzte), Sen.: praeesse curationi (v. Arzte), Liv.: per somnium praescribere curationem valetudinis (v. einer Gottheit), Cic.: procedente curatione, im Verlaufe der Beh., der Kur, Cels. u. Plin.: procedit recte curatio, nimmt ihren gehörigen Verlauf, geht glücklich vonstatten, Cels.: recipit (läßt zu) hanc curationem puerilis aetas, Cels.: recusare omnem curationem austeram (v. einem Kranken), Plin.: transire ad curationes, zu den Kur-od. Heilmethoden übergehen (in einer medizin. Schrift), Cels.: ubi ventum fuerit ad curationem, man zur B. od. K. geschritten ist, Cels.: aliquot menses transeunt ad sanitatem dum venit curatio, Phaedr.: curatio ipsa et contactus aegrorum vulgabat morbos, Liv.

    2) die Besorgung = Betreibung einer Sache, a) übh., Besorgung = die Herrichtung, Beschaffung,de curatione aliqua munerum regiorum cum Oppio locutus sum, Cic. ep. 6, 19, 2: u. ut odoratior sit vini c., Col. 12, 25, 4: c. funeris, Augustin. de civ. dei 1, 12: c. (sepulchri) mariti et natorum, die Herrichtung haben G. u. K. besorgt, Corp. inscr. Lat. 2, 2900. – b) die Besorgung des Vorstehers, Leiters usw., α) die Verwaltung, Leitung, Aufsicht u. dgl., im öffentlichen Leben, besonders die auf Zeit übertragene Kommission, das Geschäft, c. bonorum patris, Quint.: c. Nemeorum (nemëischen Spiele), Liv.: c. sacrorum, Liv.: c. ministerii sui ( als praefectus annonae), Liv.: negotii publici c., Cic.: regni, Caes.: Asiatica c. frumenti, die asiat. Getreidekommission (= die Kommission, Getreide in Asien aufzukaufen und nach Rom zu schaffen), Cic.: c. agraria, Ackerverteilungskommission (Amt eines Kommissärs für die Ackerverteilung), Cic.: curatio et quasi dispensatio regia, Verw. u. gleichs. Vertrieb der königl. Einkünfte, Cic. – absol., ea potestas curatiove, Cic.: magistratus, potestas, curatio, legatio, ICt. – vacare omni curatione et administratione rerum (v. den Göttern), Cic.: curationem bonorum patris postulare (v. Sohne), Quint.: magistratibus sacrorum curatione interdicere, Liv.: curationem Nemeorum suffragiis populi ad alqm deferunt, Liv.: qui propter aetatem regis in curatione erant regni, Reichsverweser waren, Caes.: curationem et quasi dispensationem regiam suscipere, Cic.: aedes Telluris est curationis meae, Cic.: cui curatio ( die dedicatio aedis) altior fastigio suo data esset, Liv.: Minucius eandem rei publicae curationem agens, quam Maelius privatim (im eigenen Interesse) agendam susceperat, Liv.: ne eis ea potestas curatiove mandetur, Cic.: curationem eam ( die refectio Capitolii) in alium transferre, Suet. – im Plur., omnes potestates, imperia, curationes ab universo populo Romano proficisci convenit, Cic.: hoc idem transfero in magistratus, curationes, sacerdotia, Cic. – β) die Vormundschaft über einen Mündigen, die Kuratel, vel in tutela esse vel in curatione, ICt.: curationem suscipere, administrare, ICt.

    lateinisch-deutsches > curatio

  • 20 educatio

    ēducātio, ōnis, f. (1. educo), die Erziehung, Auferziehung, a) der Kinder, ed. mollis, Quint.: praecepta de liberorum educatione composita, Quint.: ed. infantis, Iustin.: ed. liberorum, Cic.: institutus liberaliter educatione doctrināque puerili, Cic.: Plur., educationes liberûm, Tac.: praeesse educationibus (principum liberorum), v. einer Frau, Tac. dial. – b) der Tiere, v. seiten der Menschen, pavonum, Col.: nec eandem educationem cultumque quaerunt (glabrae sues densaeque), Col. – unter sich (s. Halm Cic. Rosc. Am. 63), Cic. – c) der Bäume, des Obstes, Plin.: pomorum educationes, die verschiedenen Arten der Baumzucht, Macr.

    lateinisch-deutsches > educatio

См. также в других словарях:

  • praeesse — index superintend Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • PRAESSE — praeesse …   Abbreviations in Latin Inscriptions

  • CRONIUM seu CHRONIUM mare — CRONIUM, seu CHRONIUM mare nonnullis Concretum, vel Congelatum appellatur. Plin. l. 4. c. 13. Dionys. Πόντον μιν καλέουσι πεπηγότα τε Κρόνιόν τε. Apolloniustamen, in Argonauticis, Croniummare pro Adriatico posuit (si Interpreti eius credemus)… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Present — Pres ent, a. [F. pr[ e]sent, L. praesens, entis, that is before one, in sight or at hand, p. p. of praeesse to be before; prae before + esse to be. See {Essence}.] [1913 Webster] 1. Being at hand, within reach or call, within certain contemplated …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Present tense — Present Pres ent, a. [F. pr[ e]sent, L. praesens, entis, that is before one, in sight or at hand, p. p. of praeesse to be before; prae before + esse to be. See {Essence}.] [1913 Webster] 1. Being at hand, within reach or call, within certain… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • present — I. noun Etymology: Middle English, from Anglo French, from presenter Date: 13th century something presented ; gift II. verb Etymology: Middle English, from Anglo French presenter, from Latin praesentare, from praesent , praesens, adjective Date:… …   New Collegiate Dictionary

  • Friesdorf (Bonn) — Friesdorf Stadt Bonn Koordinaten …   Deutsch Wikipedia

  • презентабельная наружность — (иноск.) представительная, порядочная, приличная Ср. Наружность весьма симпатична; но очень непрезентабельна: он невысок ростом, сутул, с широкой впалой грудью... Лесков. В провинции. 8. Ср. Она до сих пор сохранила еще довольно ловкие манеры,… …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона

  • Презентабельная наружность — (иноск.) представительная, порядочная, приличная. Ср. Наружность весьма симпатична; но очень непрезентабельна: онъ невысокъ ростомъ, сутулъ, съ широкой впалой грудью... Лѣсковъ. Въ провинціи. 8. Ср. Она до сихъ поръ сохранила еще довольно ловкія… …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • ДЕЦЕМВИРЫ —    • Decemviri,          правительственная коллегия, состоявшая из 10 ти человек; смотря по обязанностям Д., различались следующие роды их:        1. Decemviri agris dividundis, временная комиссия для раздела казенных земель (Ager publicus). Liv …   Реальный словарь классических древностей

  • Mauritius (19) — 19Mauritius, Ep. (11. Sept.) Dieser Mauritius arbeitete sich, aus gemeinem Stande in Sully geboren, durch Fleiß und Anstrengung zur bischöflichen Würde empor. Als Knabe war er genöthigt, seinen Unterhalt durch Betteln zu suchen. Wenn man ihm gab… …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»