prōvincia

    conquīrō quīsīvī (sierit, C.), quīsītus, ere    [com- + quaero], to seek for, hunt up, search out, procure, bring together, collect: toto flumine navīs, Cs.: iubet omnia conquiri: quam plurimum pecoris ex agris, S.: Diodorum totā provinciā: quos potuit (colonos), N.: his ut conquirerent (sc. homines) imperavit, Cs.: pecuniam, L.: quem quisque notum habebat, Cs.: triumviri sacris conquirendis, L. — Fig., to seek after, search for, go in quest of: suavitates undique: voluptates, Cs.: litterae cogitatione conquirendae: artīs ad alqm opprimendum, Ta.: omnia contra sensūs: aliquid sceleris, to seek to commit.

    con-veniō vēnī, ventus, īre,    to come together, meet, assemble, gather, come in a body: ex provinciā, Cs.: ad Caesarem gratulatum, Cs.: ad eum defendendum, N.: Romam Italia tota convenit: unum in locum, Cs.: in consilium frequentes: in unum, S.: civitates, quae in id forum convenirent, i. e. had their seat of justice in: clam inter se: uno in loco.—To address, accost, meet, visit, obtain an interview with: Pamphilum, T.: Verrem: eum in itinere, Cs.: per Gabinium ceteros, S.: ut se conveniri nolit: conveniundi patris tempus, T.: aditum petentibus conveniendi non dabat, N.— Fig., to come, fall: in manum, under tutelage (see manus), C.—To come to a decision, be concluded, be agreed on, be settled: si in eo manerent, quod convenisset, Cs.: condiciones non convenerunt, N.: id convenerat signum, L.: id modo non conveniebat, quod, etc., on that point only there was no agreement, L.: pax convēnit, S.: in eas condiciones cum pax conveniret, L.: quod (signum) convenerat, Cs.: Haec fratri mecum non conveniunt, T.: quod tempus inter eos committendi proeli convenerat, Cs.: qui (iudex) inter adversarios convenisset: pacem conventam frustra fuisse, S. — Impers, it is agreed, is settled: convenit, reliqua belli perfecta, is generally asserted, L.: quibus consulibus interierit non convenit, N.: pacto convēnit, ut, etc., L.: omnis exercitus, uti convenerat, deductus, etc., S.: tibi cum bonis civibus: conveniat mihi tecum necesse est, ipsum fecisse, etc., you and I must needs agree, that, etc.: quem ad modum (aedes) traderetur: inter consules satis, L.: saevis inter se convenit ursis, there is harmony, Iu.—To fit, be adapted to: ad pedem apte: Dicitur toga convenisse Menandro, sat well on, H. —To be fit, be suitable, become, consist, apply, belong, be appropriate: conveniunt mores, T.: Non bene conveniunt Maiestas et amor, agree, O.: in hunc ordinem: ad maximam partem: ad nummum convenit, agrees to a farthing: natura hominis cum universā: quid posterius priori non convenit?: viris laborem convenire, S.: Non hoc conveniet lyrae, H.: Haud convenit, ire, etc., T.: quid vos sequi conveniat: confestim te interfectum esse convenit: quo sidere terram Vertere Conveniat, V.: sit tibi curae Quantae conveniat Munatius, as dear as he ought to be, H.

    conventus ūs, m    [com-+BA-, VEN-], a meeting, assembly, throng: comitum, T.: virorum mulierumque: primo conventu, S.: conventu pro solitudine abuti: natum Conventūs trahit in medios, V.: ridetur ab omni Conventu, H.—A congress, council: civitatium, L.: Arcadum, N.: gentis, L.—A trading company, corporation: in provincia conventūs magni: Syracusanus: Cordubae, Cs.—A judicial session, court of justice: agere conventum, to hold a court: ad conventūs agendos, Cs.: per conventūs ire, Iu.—An agreeing, agreement. ex conventu, by agreement: clamare omnes ex conventu, with one accord.

    corruptrīx (conr-) īcis, f    [corruptor], one who seduces: tam corruptrice provinciā.

    cum or (earlier) quom (not quum) conj.    [1 CA-].    I. Prop., of time (cum temporale), constr. with indic. in an independent assertion; with subj. in a subordinate statement.—Fixing a point of time, when, at the time when: Lacrumo, quom in mentem venit, now that, T.: auditis, cum ea breviter dicuntur: eo cum venio: Postera cum lustrabat terras dies, V.: cum contionem habuit: cum proxime Romae fui: cum Italia vexata est: cum stellas fugarat dies, V.: quom non potest haberi, cupis, T.: tempus cum pater iacebat: eo tempore, cum necesse erat: memini noctis illius, cum pollicebar: tunc, cum adempta sunt arma, L.: etiam tum, cum verisimile erit, latratote, not until: cum peroraro, tum requiratis: cum signum dedero, tum invadite, L.: sese, cum opus esset, signum daturum, Cs.: sua bona, cum causae dicendae data facultas sit, tum se experturum, L. — Fixing or defining a period of time, when, while, during the time that, as, as long as, after: Alium esse censes nunc me, atque olim quom dabam? T.: risum vix tenebam, cum comparabas, etc.: tum, cum illum exterminari volebam, putabam, etc.: Hasdrubal, cum haec gerebantur, apud Syphaeum erat, L.—Of repeated action, when, whenever, at times when, as often as, always... when, if: omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, T.: cum permagna praemia sunt, est causa peccandi: Cum furit... Profuit aestūs avertere, V.: cum cogniti sunt, retinent caritatem: cum rosam viderat, tum incipere ver arbitrabatur, never until.—In clauses stating a fact, the point or period of time fixed by the main sentence (cum inversum), when, at the time when, and at this time, and meanwhile, and yet: longe iam abieram, quom sensi, T.: dies nondum decem intercesserant, cum filius necatur: Vix ea fatus erat, cum scindit se nubes, V.: multum diei processerat, cum etiamtum eventus in incerto erat, S.: nondum lucebat, cum scitum est: iamque hoc facere apparabant, cum matres procurrerunt, Cs.: Et iam phalanx ibat... flammas cum puppis Extulerat, V.: anni sunt octo, cum interea invenitis, etc.: cum interim milites domum obsidere coeperunt: nondum centum anni sunt, cum lata lex est.—Describing a time by natural events, when, while, as soon as: ipsi, cum iam dilucesceret, deducuntur: cum lux adpropinquaret.—In narration, describing the occasion or circumstances of an action (cum historicum), when, on the occasion that, under the circumstances that, while, after.—With imperf: Magistratus quom ibi adesset, occeptast agi, T.: Marius, cum secaretur, vetuit se adligari: Caesar cum ab hoste non amplius abesset... legati revertuntur, Cs.: heri, cum vos non adessetis: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, ‘cita,’ inquit, etc., L.: Socrates, cum XXX tyranni essent, pedem portā non extulit, as long as: vidi, Cum tu terga dares, O.: is cum interrogaretur... respondit.—With maxime, just as, precisely when: Caesar, cum maxime furor arderet Antoni, exercitum comparavit: cum maxime agmen explicaretur, adoriuntur, L. — With perf: hic pagus, cum domo exisset, Cassium interfecerat, Cs.: cum domos vacuas fecissent, iunguntur nuptiis, L.: cum fanum expilavisset, navigabat Syracusas. — Of repeated occasions, when, whenever, on every occasion that, as often as.—With imperf: dispersos, cum longius procederent, adoriebatur, Cs.: saepe, cum aliquem videret, etc., on seeing, N.: numquam est conspectus, cum veniret. — With pluperf: Cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae effugiebant, Cs.: qui cum in convivium venisset: quantum obfuit multis, cum fecissent, etc.—Describing a time named in the principal sentence, when, such that, in which: Si ullum fuit tempus quom ego fuerim, etc., T.: fuit antea tempus, cum Galli superarent, Cs.: vigesimo anno, cum tot praetores in provinciā fuissent: eodem anno, cum omnia infida essent, L.: biduum supererat, cum frumentum metiri oporteret, in which, Cs.: fuit cum arbitrarer, etc.: audivi cum diceret, etc.—    II. Meton., of identical actions, when, in that, by the fact that: Qui quom hunc accusant, Naevium accusant, T.: quae cum taces, nulla esse concedis: quod cum facit, iudicat, etc.: senatum intueri videor, cum te videor, L.: loco ille motus est, cum ex urbe est depulsus: quod cum dederis, illud dederis, ut, etc.: illa scelera, cum eius domum evertisti (which you committed) in uprooting: purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur.—In hypothesis, assuming a fact, when, if: ad cuius fidem confugiet, cum per eius fidem laeditur, etc.—Contrary to fact, when, if, if at such a time: haec neque cum ego dicerem, neque cum tu negares, magni momenti nostra esset oratio: quod esset iudicium, cum tres... adsedissent?—Explaining a feeling, etc., that, because, for: Dis habeo gratiam, Quom adfuerunt liberae, T.: gratulor tibi, cum tantum vales. — As connective, correl. with tum, while, when; cum... tum, as... so, both... and, and besides, while... especially: Quom id mihi placebat, tum omnes bona dicere, T.: cum omnes eo convenerant, tum navium quod ubique fuerat coëgerant, Cs.: qui cum multa providit, tum quod te consulem non vidit: movit patres cum causa, tum auctor, L.—In the adverb. phrase cum maxime, with ellips. of predicate, in the highest degree, most: hanc Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus, as much as ever, T.: ea, quae fiunt cum maxime, i. e. at this very moment: sed cum maxime tamen hoc significabat, precisely this: quae multos iam annos, et nunc cum maxime, cupit.—    III. Praegn., giving a cause or reason (cum causale), when, since, because, inasmuch as, seeing that, in that, in view of the fact that: haud invito sermo mi accessit tuos, Quom... intellego, T.: Deos quaeso ut sit superstes, Quom veritust facere, etc., T.: an pater familiarissimis suscensuit, cum Sullam laudarent? for praising: quae cum ita sint, videamus, etc.: cum longinqua instet militia, commeatum do, L.: cum tanta multitudo tela conicerent, potestas erat, etc., Cs.: cum esset egens, coepit, etc.: Caesar cum constituisset hiemare in continenti, obsides imperat, Cs.—So often nunc cum, now that, since in fact: nunc vero cum sit unus Pompeius.—Often with praesertim, especially since, more than all when: nam puerum non tollent... Praesertim quom sit, etc., T.: cum praesertim vos aliam miseritis.—With quippe, since evidently, since of course: nihil est virtute amabilius... quippe cum propter virtutem diligamus, etc. — In contrasts, when, while, whereas, while on the contrary, and yet (cum adversativum): finem faciam dicundi, quom ipse finem non facit? T.: quo tandem ore mentionem facitis... cum fateamini, etc.: cum maximis eum rebus liberares... culpam relinquebas: simulat se confiteri, cum interea aliud machinetur.—In concessions, when, although, notwithstanding (cum concessivum): nil quom est, nil defit tamen, T.: pecuniam facere cum posset, non statuit: cum aquae vim vehat ingentem (Druentia), non tamen navium patiens est, L.: patrem meum, cum proscriptus non esset, ingulastis: quam causam dixerat, cum annos ad quinquaginta natus esset?

   dē    praep., with abl. — Of separation, in space, from, away from, down from, out of: de finibus suis exire, Cs.: decedere de provinciā: qui de castris processerant, S.: ferrum de manibus extorsimus: de muro se deiecerunt, Cs.: de iugis, quae ceperant, funduntur, L. — Fig., from, away from, out of: exire de vitā: de priscis Latinis capta oppida, L.: de sententiā deiectus.—In time, of immediate sequence, after, directly after: statim de auctione: diem de die prospectans, day after day, L.—Of duration, during, in the course of, at, by: de nocte: multā de nocte, late at night: de mediā nocte, Cs.: de tertiā vigiliā, in the third night-watch, Cs.: adparare de die convivium, in open day, T.: mediā de luce, H.: navigare de mense Decembri, in December. — Of origin or source, of, from, from among, out of, proceeding from, derived from: caupo de viā Latinā: nescio qui de circo maximo: homo de scholā: aliquis de ponte, i. e. a beggar, Iu.: Priami de stirpe, V.: recita de epistulā reliqua: hoc audivi de patre: discere id de me, T.—Of the whole, of, from, from among, out of: hominem misi de comitibus meis: percussus ab uno de illis: quemvis de iis qui essent idonei: accusator de plebe: unus de legatis: partem solido demere de die, H.: expers partis de nostris bonis, T.: si quae sunt de eodem genere: cetera de genere hoc, H.—Of material, of, out of, from: solido de marmore templum, V.: de templo carcerem fieri: de scurrā divitem fieri posse: fies de rhetore consul, Iu. — Esp., of a fund out of which costs are taken: potat, ole<*> unguenta, de meo, T.: de suo: stipendium de publico statuit, L.: non solum de die, sed etiam in diem vivere, on the day's resources.—Of cause, for, on account of, by reason of, because of, from, through, by: quā de causā, Cs.: certis de causis: de quo nomine ad arbitrum adisti: de gestu intellego quid respondeas: incessit passu de volnere tardo, O.: de Atticae febriculā valde dolui.—Of measure or standard, according to, after, in accordance with: De eius consilio velle se facere, T.: de amicorum sententiā Romam confugit: de more vetusto rapuere faces, V.—Of relation, of, about, concerning, in respect to: multa narrare de Laelio. senatus de bello accepit, learned of, S.: Consilium summis de rebus habere, V.: legati de pace ad Caesarem venerant, Cs.: de bene vivendo disputare: de me experior, in my own case.—In gen., in reference to, with respect to, concerning, in the matter of: non est de veneno celata mater: Aeduis de iniuriis satisfacere, for, Cs.: quid de his fieri placeat, S.: concessum ab nobilitate de consule plebeio, L.: ut sciam quid de nobis futurum sit: de argento somnium, as for the money, T.: de benevolentiā, primum, etc.: de Samnitibus triumphare, over. — In adverbial expressions, de integro, anew, afresh, once more: ratio de integro ineunda est mihi, T.: de integro funus iam sepulto filio facere.—De improviso, unexpectedly: ubi de inprovisost interventum mulieri, T.: de improviso venire, Cs.—De transverso, unexpectedly: de traverso L. Caesar ut veniam ad se rogat.

    dēfendō dī, sus, ere,    to ward off, repel, avert, keep off: bellum, Cs.: ad defendendos ictūs, Cs.: solis ardores: frigus, H.: vim, Cs.: furorem, V.: crimen, to answer, L.: ignem a tectis, O.: solstitium pecori, V.: aestatem capellis, H.—To defend, guard, protect, cover: amicos, Cs.: se armis, Cs.: oppidum, Cs.: scribam apud praetores: illum de ambitu: scelus: communem salutem: vicem rhetoris, to sustain, H.: aedes Vestae vix defensa est (sc. ab incendio), preserved, L.: aper, quam Defendit palus, protected, V.: Defendens piscīs mare, H.: se suaque ab iis, Cs.: gladio se a multitudine, S.: provinciam a metu calamitatis: myrtos a frigore, V.: ab incendio lapis defendit, Cs.: sese adversus populum: auctoritatem contra omnīs: quae (navis) defenderet ne provincia spoliaretur: paucis defendentibus, Cs.: utrum moenibus defenderent, an, etc., make a stand at, N.—Of speech, to defend, support, maintain, insist, allege in defence: cum idem defenderet quod Accius: me id maxime defendisse, ut, etc., have chiefly striven for: id recte factum esse defendes?: eos omnīs liberos esse: quae cur non cadant in sapientem.— To refute, repel: crimen: noxiam, T.

    dē-portō āvī, ātus, āre,    to carry down, carry off, take away: frumentum in castra, Cs.: ex Siciliā litteras in Verrem: ossa eius ad matrem, N.: partem exercitūs eo, Cs.: omnem exercitum ex Hispaniā, evacuate, L.—To transport, banish for life, exile: in insulam deportari, Ta.: Italiā, Ta.—Of magistrates quitting a province, to bring home, take along, carry away: signa ex urbibus: victorem exercitum: nihil domum.—Fig., to carry off, bring home, bring away, derive, acquire: triumphum tertium: crimen Romam ex provinciā: ex Asiā dedecus.

    dē-vocō āvī, ātus, āre,    to call off, call away, recall: eum de provinciā: ab tumulo suos, L.: ex praesidiis, L.: refixa sidera caelo, H.: Iovem ad auxilium, L.—Fig., to call off, allure, bring down: philosophiam e caelo: suas fortunas in dubium, to endanger, Cs.

    differtus adj.    [dis- + farcio], stuffed, crammed, crowded, swarming: provincia differta exactoribus, Cs.: corpus odoribus, Ta.: differtum forum populumque (i. e. forum differtum populo), H.

    dūrus adj.    with comp. and sup, hard (to the touch): silex, V.: ferrum, H.: bipennes, H.: cutis, O.: corpus, impenetrable, O.: dumeta, i. e. rough, O.: gallina, tough, H.—As subst n.: nil extra est in nuce duri, no shell, H.—Hard, harsh, of a taste: sapor Bacchi, V. — Of a sound, C. — Fig., rough, rude, uncultivated: oratione et moribus: poëta durissimus: durior ad haec studia: virtus, Ta.: gens duro robore nata, V.: componere versūs, H. — Hardy, vigorous, rough: Spartiatae: in armis genus, L.: vindemiator, H.: ilia messorum, H.: iuvenci, O. — Harsh, rough, stern, unyielding, unfeeling, pitiless, insensible, obstinate: pater, T.: se durum agrestemque praebere: durior Diogenes: iudex durior: duri hominis vel potius vix hominis videtur: nos dura aetas, H.: ōs, shameless, impudent, T.: ore durissimo esse: ferrum, cruel, V.: aures, V.: flectere (me) Mollibus Iam durum imperiis, H.—Of things, hard, severe, toilsome, oppressive, distressing, burdensome, adverse: provincia, T.: fortuna: hiemps: venatus, O.: durissimo tempore anni, inclement, Cs.: valetudo, H.: dolores, V.: iter, V.: proelia, V.: Durum: sed levius fit patientiā, etc., H.: hi, si quid erat durius, concurrebant, a difficulty, Cs.: si nihil esset durius, Cs.— Plur n. as subst, hardships, difficulties: Siccis omnia dura deus proposuit, H.: multa, V.: ego dura tuli, O.

    ē-veniō vēnī, ventus, īre,    to come out, come forth: Merses profundo, pulchrior evenit, H.— Fig., to fall out, come to pass, happen, befall, betide: si tibi evenerit quod metuis ne accidat: ut alia Romae eveniat saepe tempestas: ubi pax evenerat, had been concluded, S.: ne idem eveniat in meas litteras, befall: Genucio ea provincia sorte evēnit, fell to, L.: tibi hoc incommodum evenisse iter, has been a hardship, T.— Impers, it happens: evēnit, senibus ambobus simul Iter ut esset, T.: forte evēnit ut ruri essemus: at tibi contra Evenit, ut, etc., H. — To proceed, follow, result, turn out, issue, end (of things): quorsum eventurum hoc siet, T.: ex sententiā, T.: (auspicia) sibi secunda evenerint: cuncta prospera eventura, S.: mihi feliciter: bene, S.: contra ac dicta sint.

    explicātus adj. with comp.    [P. of explico], spread out: planissimo in loco.— Well ordered: causa: provincia.— Plain, clear: solutio: quibus (litteris) nihil explicatius.— Assured, certain: ratio salutis suae.

    ex-turbō āvī, ātus, āre,    to drive out, thrust out, drive away, thrust away: homines e possessionibus: alqm focis patriis: provinciā exturbatus: caede animas, O.: spem pacis, L.—To drive away (a wife), divorce: Octaviam, Ta.

    fīnitimus or fīnitumus adj.    [finis], bordering upon, adjoining, neighboring: Galli Belgis, Cs.: aër mari: latus Boreae, i. e. bordering upon the north, H.: provincia, Cs.: Marsi, H.: finitimis inperat, next neighbors, S.: finitimi ac vicini.— Fig., bordering upon, nearly related, like, kindred, associated, connected: virtuti vitium: falsa veris: poëta oratori: historia huic generi: artium quasi finitima vicinitas, closest: malum.

    generātim adv.    [genus], by kinds, by species, in classes, in detail: ab universā provinciā generatimque ab singulis eius partibus diligitur: copias eduxerunt, i. e. by nations, Cs.: omnibus gratias agit, to each appropriately, Cs.: sacra percensere, L.— Generally, in general: singillatim potius quam generatim loqui: omnia amplecti.

    grānum ī, n    [3 GAR-], a grain, seed, small kernel: frumenti: fici: uvae, O.: turea, O.— Corn, grain: ex provinciā nullum habere.

    grātia ae, f    [gratus], favor, esteem, regard, liking, love, friendship, partiality: aeterna inter nos, T.: falsam gratiam inire, curry favor, T.: gratiā florens hominum: Pompei gratiam mihi conciliari putare: cum inimico reditus in gratiam, reconciliation: fides reconciliatae gratiae: si suam gratiam Romani velint, Cs.: a bonis omnibus summam inire gratiam: apud regem inita, L.: cum populo R. in gratiā esse: istuc impetro cum gratiā, with a good grace, T.: summa inter suos, Cs.: fratrum geminorum, harmony, H.: male sarta, interrupted friendship, H.: quantum gratiā valent, Cs.: improba, partiality, Iu.: cum gratiā imperatoris, to the satisfaction of, L.: provincia multas bonas gratias attulit, tokens of favor.— Charm, beauty, loveliness: formae, O.: neque abest facundis gratia dictis, O.— A favor, kindness, courtesy, service, obligation: hanc gratiam ut sibi des, T.: petivit in loco gratiae, ut, etc.: Boccho delicti gratiam facit, forgives, S.: pugnaturi in gratiam ducis, to please, L.: data in praeteritam iudici gratiam, for the favor shown him on the trial, L.— Thanks, thankfulness, gratitude, acknowledgment: est dis gratia, cum ita est, I thank, T.: veteris stat gratia facti, V.: illi debetur a me gratia maior, H.: annonae levatae gratiam tulit, received, L.: dis gratia, thank heaven, T.: ac Syro nil gratiae, no thanks to, T.: mirificas tibi apud me gratias egit, expressed: ei gratias egimus, thanked him: et non neglexisse habeo gratiam, am grateful, T.: sibi gratias habere, L.: maximas vobis gratias et agere et habere: alqd in gratiam habere, take as a favor, S.: meritam dis inmortalibus gratiam honoribus persolvere, express.—A return, requital, recompense (for a favor): pro eo (beneficio) gratiam repetere, L.: Nec nulla est inaratae gratia terrae, V.: tulisse potius iniuriam, quam retulisse gratiam, requited: praeclaram populo R. refers gratiam: omnibus referendā gratiā satisfacere, by a recompense: referre gratiam aliam non posse, quam, etc., L.: ut pro tantis eorum in rem p. meritis gratiae referantur.—Person., usu. plur, the graces, three goddesses of loveliness, attendants of Venus (Aglaia, Euphrosyne, and Thalia), H.— Sing collect.: non illi Gratia lecto, O. —Fig., a cause, reason, ground, occasion, motive, sake.—Only abl., usu. after a gen, in favor, on account, for the sake, for: bestiae hominum gratiā generatae: Nuptiarum gratiā haec sunt facta, T.: negoti gratiā properare, S.: dolorum effugiendorum gratiā: placandi gratiā, S.: exempli gratiā, for instance: verbi gratiā: eā gratiā Simulavi, ut, etc., for that reason, T.: id eā gratiā eveniebat, quod, etc., S.: quā gratiā Te arcessi iussi, ausculta, for what purpose, T.: Excludor, ille recipitur, quā gratiā? why? T.—Of persons, a favorite: ut unus gratia nostra fores, O.

    grātiōsus adj. with comp. and sup.    [gratia], full of favor, in favor, popular, acceptable, beloved, agreeable: Plancium gratiosum esse dico: homo gratiosior quam Calidius: adversarius gratiosissimus: apud Globulum gratiosior, in higher favor: gratiosissimus in provinciā: causae: missio, through favor, L.— That shows favor, obliging, complaisant: scribae in dando loco: ad officium necessitudinis.

    grātīs adv.    [for gratiis], out of favor, through kindness, without recompense, without pay, for nothing, gratuitously, gratis: frumentum dare: ne gratis in provinciā male audires: rei p. servire: praetor factus est.