Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

pistrinum

  • 1 pistrinum

    pistrinum, i, n. [st2]1 [-] moulin (à blé). [st2]2 [-] boulangerie.    - dedere in pistrinum, Plaut.: envoyer au moulin, condamner à tourner la meule.    - tibi mecum in eodem est pistrino vivendum, Cic.: il nous faut vivre ensemble dans le même moulin (nous devons ramer dans la même galère).    - pistrinum exercere, Suet.: être boulanger.
    * * *
    pistrinum, i, n. [st2]1 [-] moulin (à blé). [st2]2 [-] boulangerie.    - dedere in pistrinum, Plaut.: envoyer au moulin, condamner à tourner la meule.    - tibi mecum in eodem est pistrino vivendum, Cic.: il nous faut vivre ensemble dans le même moulin (nous devons ramer dans la même galère).    - pistrinum exercere, Suet.: être boulanger.
    * * *
        Pistrinum, pistrini, et Pistrina, pistrinae, pen. prod. Suet. Pli. Un lieu à piler le bled à la facon ancienne, Moulin à bras.

    Dictionarium latinogallicum > pistrinum

  • 2 pistrinum

    pistrīnum ( pristrīnum, Plaut. Pers. 3, 3, 15 Ritschl; id. Ps. 5, 1, 9 Fleck.), i, n. [pistor], a place where corn is pounded, a pounding-mill, mill; usually worked by horses or asses; but sometimes a lazy or otherwise bad slave was forced to perform this labor (cf. mola).
    I.
    Lit.:

    ut ferratus in pistrino aetatem conteras,

    Plaut. Bacch. 4, 6, 11:

    in pistrinum tradi,

    id. Most. 1, 1, 16:

    in pristrino credo, ut convenit fore,

    id. Ps. 5, 1, 9:

    te in pistrinum, Dave, dedam usque ad necem,

    Ter. And. 1, 2, 28:

    oratorem in judicium, tamquam in aliquod pistrinum, detrudi et compingi videbam,

    Cic. de Or. 1, 11, 46; Pall. 1, 42.—As a term of reproach, of bad slaves:

    pristrinorum civitas,

    Plaut. Pers. 3, 3, 15.—
    II.
    Transf.
    A.
    Because bread was usually baked at the mill, a bakery:

    exercere pistrinum,

    Suet. Aug. 4:

    aliquem in pistrinum submittere,

    Sen. Ep. 90, 22;

    swine were fed there upon the bran,

    Plaut. Capt. 4, 2, 27.—
    B.
    A wearisome, oppressive labor, drudgery:

    tibi mecum in eodem est pistrino, Crasse, vivendum,

    Cic. de Or. 2, 33, 144.

    Lewis & Short latin dictionary > pistrinum

  • 3 pistrinum

    pīstrīnum, ī, n. (pinso), die Stampfmühle, der Ort, wo das Getreide, vor Erfindung der Mahlmühlen, in hohlen Klötzen oder Mörsern gestampft wurde. Später wurden solche Mühlen durch Pferde od. Esel getrieben od. man schickte Sklaven zur Strafe hinein, die statt des Viehes die Mühle drehen mußten (vgl. Spengel Ter. Andr. 199. Wagner Ter. heaut. 530), in pistrino molere, Ter.: far in pistrino pinsare ac torrere, Varro: in pistrino pinsere farinam, Varro fr.: alqm in pistrinum tradere, Plaut., dare, dedere, Ter., conicere, Ulp. dig.: alqm in pistrinum submittere, Sen.: operam pistori locare, Gell.: homo pistrino dignus, Ter. In diesen Mühlen wurde zugleich das Brot gebacken, dah. pistrinum exercere, Müller und Bäcker sein, Suet. Aug. 4, 2. Apul. met. 9, 10 extr.: u. man mästete Schweine in den Mühlen mit der Kleie, Plaut. capt. 807 sq. – übtr., tibi mecum in eodem est pistrino vivendum, mußt mit mir in demselben Joche ziehen, Cic. de or. 2, 144. – als Bezeichnung verworfener Sklaven, pistrinorum civitas, Plaut. Pers. 420, wo Ritschl pristinorum civitas. – / In Handschriften oft pristrinum, so mehrfach bei Plaut. u. bei Catull. 97, 10 cod. Oxon.; vgl. Ritschelii Opusc. 2, 461.

    lateinisch-deutsches > pistrinum

  • 4 pistrinum

    pīstrīnum, ī, n. (pinso), die Stampfmühle, der Ort, wo das Getreide, vor Erfindung der Mahlmühlen, in hohlen Klötzen oder Mörsern gestampft wurde. Später wurden solche Mühlen durch Pferde od. Esel getrieben od. man schickte Sklaven zur Strafe hinein, die statt des Viehes die Mühle drehen mußten (vgl. Spengel Ter. Andr. 199. Wagner Ter. heaut. 530), in pistrino molere, Ter.: far in pistrino pinsare ac torrere, Varro: in pistrino pinsere farinam, Varro fr.: alqm in pistrinum tradere, Plaut., dare, dedere, Ter., conicere, Ulp. dig.: alqm in pistrinum submittere, Sen.: operam pistori locare, Gell.: homo pistrino dignus, Ter. In diesen Mühlen wurde zugleich das Brot gebacken, dah. pistrinum exercere, Müller und Bäcker sein, Suet. Aug. 4, 2. Apul. met. 9, 10 extr.: u. man mästete Schweine in den Mühlen mit der Kleie, Plaut. capt. 807 sq. – übtr., tibi mecum in eodem est pistrino vivendum, mußt mit mir in demselben Joche ziehen, Cic. de or. 2, 144. – als Bezeichnung verworfener Sklaven, pistrinorum civitas, Plaut. Pers. 420, wo Ritschl pristinorum civitas. – In Handschriften oft pristrinum, so mehrfach bei Plaut. u. bei Catull. 97, 10 cod. Oxon.; vgl. Ritschelii Opusc. 2, 461.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > pistrinum

  • 5 pīstrīnum

        pīstrīnum ī, n    [pistor], a corn-mill, poundingmill, mill: te in pistrinum dedam usque ad necem, T.: in iudicia, tamquam in aliquod pistrinum, detrudi: tibi mecum in eodem est pistrino vivendum, must bear the same burden.
    * * *
    mill/bakery; (as a place of punishment of slaves or of drudgery)

    Latin-English dictionary > pīstrīnum

  • 6 pistrinum

    pistrīnum, ī n. [ pinso ]
    1) толчея, ручная мельница ( in pistrino molĕre Ter)
    in p. dare Ter (tradere Pl, dedere Ter, submittere Sen) — послать (в виде наказания) молоть зерно
    2) пекарня Su, Ap, Pt

    Латинско-русский словарь > pistrinum

  • 7 pistrinum

    толченая мельница, in pistr. conicere servum (рабы для тяжкого наказания за проступки были посылаемы на мельницу тянуть и двигать мельничные колеса) (1. 1 § 9 cit.);

    pistrinis, in pistrina dedi (1. 3 C. Th. 9, 40);

    pistrinum exercere (Gai. I. 34. 1. 46 pr. D. 27, 1. 1. 18 § 1 D. 33, 7);

    pistrini obsequium (см. s. 2 c.); (1. 5 C. Th. 14, 3).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > pistrinum

  • 8 pristrinum

    pistrīnum ( pristrīnum, Plaut. Pers. 3, 3, 15 Ritschl; id. Ps. 5, 1, 9 Fleck.), i, n. [pistor], a place where corn is pounded, a pounding-mill, mill; usually worked by horses or asses; but sometimes a lazy or otherwise bad slave was forced to perform this labor (cf. mola).
    I.
    Lit.:

    ut ferratus in pistrino aetatem conteras,

    Plaut. Bacch. 4, 6, 11:

    in pistrinum tradi,

    id. Most. 1, 1, 16:

    in pristrino credo, ut convenit fore,

    id. Ps. 5, 1, 9:

    te in pistrinum, Dave, dedam usque ad necem,

    Ter. And. 1, 2, 28:

    oratorem in judicium, tamquam in aliquod pistrinum, detrudi et compingi videbam,

    Cic. de Or. 1, 11, 46; Pall. 1, 42.—As a term of reproach, of bad slaves:

    pristrinorum civitas,

    Plaut. Pers. 3, 3, 15.—
    II.
    Transf.
    A.
    Because bread was usually baked at the mill, a bakery:

    exercere pistrinum,

    Suet. Aug. 4:

    aliquem in pistrinum submittere,

    Sen. Ep. 90, 22;

    swine were fed there upon the bran,

    Plaut. Capt. 4, 2, 27.—
    B.
    A wearisome, oppressive labor, drudgery:

    tibi mecum in eodem est pistrino, Crasse, vivendum,

    Cic. de Or. 2, 33, 144.

    Lewis & Short latin dictionary > pristrinum

  • 9 crudus

    crūdus, a, um [st2]1 [-] cru, saignant. [st2]2 [-] cru, non cuit; mal digéré, indigeste; qui digère mal (au pr. et au fig.); qui a beaucoup mangé. [st2]3 [-] qui n'est pas mûr, encore vert; qui n'est pas formé (au fig.), jeune, récent, prématuré. [st2]4 [-] non travaillé, brut, âpre, raboteux. [st2]5 [-] dur, cruel, insensible.    - vulnera cruda, Ov.: blessures saignantes.    - crudo latere, Curt.: en briques crues.    - cruda poma, Cic.: fruits verts.    - lectio non cruda, Quint.: lecture bien digérée.    - cruda alvus, Cato.: estomac qui n'a pas digéré.    - Roscius crudior fuit, Cic.: Roscius avait l'estomac paresseux.    - crudo non sanguis mittendus, Cels.: il ne faut pas saigner celui dont la digestion n'est pas achevée.    - adv. - crudum eructare, Cels.: avoir des aigreurs.    - pistrinum crudissimum, Suet.: moulin très grossier.    - crudi versus, Pers.: vers raboteux.    - crudus Diomedes, Ov.: le cruel Diomède.
    * * *
    crūdus, a, um [st2]1 [-] cru, saignant. [st2]2 [-] cru, non cuit; mal digéré, indigeste; qui digère mal (au pr. et au fig.); qui a beaucoup mangé. [st2]3 [-] qui n'est pas mûr, encore vert; qui n'est pas formé (au fig.), jeune, récent, prématuré. [st2]4 [-] non travaillé, brut, âpre, raboteux. [st2]5 [-] dur, cruel, insensible.    - vulnera cruda, Ov.: blessures saignantes.    - crudo latere, Curt.: en briques crues.    - cruda poma, Cic.: fruits verts.    - lectio non cruda, Quint.: lecture bien digérée.    - cruda alvus, Cato.: estomac qui n'a pas digéré.    - Roscius crudior fuit, Cic.: Roscius avait l'estomac paresseux.    - crudo non sanguis mittendus, Cels.: il ne faut pas saigner celui dont la digestion n'est pas achevée.    - adv. - crudum eructare, Cels.: avoir des aigreurs.    - pistrinum crudissimum, Suet.: moulin très grossier.    - crudi versus, Pers.: vers raboteux.    - crudus Diomedes, Ov.: le cruel Diomède.
    * * *
        Crudus, Adiectiuum. Frais et nouvellement faict. vt Crudum vulnus. Ouid. Plin. iunior.
    \
        Crudum. Cru, Qui n'est point cuict.
    \
        Aluus cruda. Cato. Quand l'homme jecte la matiere fecale mal cuicte, Ventre indigest.
    \
        Cibi crudi. Iuuenal. Point digerez.
    \
        Homo crudus. Cic. Qui ha mauvais estomach, ou qui n'ha point encores digeré sa viande.
    \
        Crudus, Crudelis. Seneca. Cruel.
    \
        Cortex crudus. Virgil. Escorce verde.
    \
        Equa cruda marito porteruo. Horat. Jument rude et rebelle au masle, et ne le voulant recevoir.
    \
        Mens cruda. Sil. Verd et ferme courage.
    \
        Poma cruda. Cic. Point encores meures.
    \
        Saxum crudum. Valer. Flac. Roche dure.
    \
        Solum crudum et immotum. Colum. Terre qui n'est point labouree.
    \
        Taurus crudus. Valer. Flac. Dur cuir de toreau.
    \
        Terra cruda. Lucan. Dure, Motte de terre herbue.
    \
        Vellus crudum. Valer. Flac. Cuir qui n'est point habillé, ou dur.

    Dictionarium latinogallicum > crudus

  • 10 dedo

    dēdo, ĕre, dĭdi, dĭtum - tr. - [st2]1 [-] donner entièrement, livrer. [st2]2 [-] livrer à l'ennemi. [st2]3 [-] au fig. livrer, consacre, vouer, remettre.    - se dedere: se rendre, capituler.    - se dedere alicui, alicui rei: se consacrer, se dévouer à qqn, à qqch.    - aliquem hostibus in cruciatum dedere, Caes. B. G. 7, 71, 3: livrer qqn aux ennemis pour qu'il soit torturé.    - dedere neci, Virg. G. 4.90: mettre à mort.    - te dedam in pistrinum, Ter. Andr. 1, 2, 28: [je te livrerai à la meule] = je t'enverrai tourner la meule.
    * * *
    dēdo, ĕre, dĭdi, dĭtum - tr. - [st2]1 [-] donner entièrement, livrer. [st2]2 [-] livrer à l'ennemi. [st2]3 [-] au fig. livrer, consacre, vouer, remettre.    - se dedere: se rendre, capituler.    - se dedere alicui, alicui rei: se consacrer, se dévouer à qqn, à qqch.    - aliquem hostibus in cruciatum dedere, Caes. B. G. 7, 71, 3: livrer qqn aux ennemis pour qu'il soit torturé.    - dedere neci, Virg. G. 4.90: mettre à mort.    - te dedam in pistrinum, Ter. Andr. 1, 2, 28: [je te livrerai à la meule] = je t'enverrai tourner la meule.
    * * *
        Dedo, dedis, dedidi, deditum, pen. corr. dedere, Rendre soubs la puissance d'autruy, ou soubs la merci d'autruy.
    \
        Dedere se hostibus. Plaut. Caesar. Se rendre aux ennemis.
    \
        Constrictum aliquem dedere hostibus. Cic. Le bailler et livrer.
    \
        Dedo me tibi. Terent. Je me rens à toy, et à ta merci.
    \
        Dedere se totum alicui. Cic. Se donner du tout à aucun.
    \
        Dedere se aliis. Terent. S'addonner et estre prest aux facons et coustumes d'autruy, à faire tout ce que les autres veullent.
    \
        Dedere se angoribus. Cic. Ne point resister et tenir bon contre les ennuis et tristesses, ains se laisser vaincre et surmonter à eulx, et comme se rendre, S'abandonner à toute tristesse.
    \
        Dedere se delectationi toto animo. Cic. S'addonner à toutes voluptez.
    \
        Dedere se lamentis muliebriter, lachrymisque. Cic. Se donner à pleurs, S'abandonner, etc.
    \
        Libidinibus. Cic. S'abandonner à paillardise.
    \
        Languori et desidiae. Cic. S'addonner à paresse.
    \
        Dedere neci seipsum. Virgil. Se tuer.
    \
        Dedo tibi hunc diem. Plaut. Je te donne ceste journee, Je feray ce que tu vouldras pour aujourd'huy.
    \
        Dedere se in ditionem et arbitratum hostium. Plaut. Se rendre à la merci et volunté des vainqueurs.
    \
        Dedere in ditionem alterius aures suas. Plaut. L'escouter fort soingneusement.
    \
        Vide quibus hominibus aures sint deditae meae. Cicero. Addonnees.
    \
        Dedere aures suas poetis. Cic. Ouir voluntiers les poetes.
    \
        Manus dedere. Lucret. Se rendre, Confesser estre vaincu, Donner gaigné.
    \
        Aliquem dedere morti. Seneca. Tuer.
    \
        Dedo tibi istuc negotii. Terent. Je te baille ceste charge.
    \
        Dedatur nupta marito. Catul. Qu'elle luy soit livree, pour en faire ce qu'il vouldra.
    \
        Ad scribendum se dedere. Cic. S'addonner à escrire.
    \
        Dedere aliquem alteri ad supplicium. Liu. Le livrer à aucun pour le faire mourir.

    Dictionarium latinogallicum > dedo

  • 11 detrudo

    dētrūdo, ĕre, trūsi, trūsum - tr. - [st1]1 [-] pousser de haut en bas, précipiter, enfoncer.    - in pistrinum detrudi, Cic. de Or. 1, 46: être précipité dans la cave où se broie le grain.    - Phoebigenam Stygias detrusit ad undas, Virg. En. 7, 773: il précipita Esculape sur les bords du Styx.    - detrudere pedum digitos in terram, Ov. M. 11, 72: enfoncer les doigts de pieds dans la terre.    - in hujus mundi ima detrudere, qui eis velut carcer est, Aug. Civ. 11: précipiter (les anges qui ont péché) dans les bas lieux de ce monde, qui est pour eux comme une prison.    - de regno detrudere, Nep.: détrôner.    - fig. in luctum detrudi, Cic. Q. 1, 4, 4: être plongé dans le deuil. [st1]2 [-] chasser d'une position, déloger.    - ex ea arce me nives detruserunt, Vatin. Fam. 5. 10 b: les neiges m'ont délogé de la citadelle. [st1]3 [-] chasser violemment qqn de sa propriété, expulser de force.    - Cic. Caec. 49 ; [avec de] Quinct. 26. [st1]4 [-] réduire de force, contraindre.    - detrudere aliquem ad necessitatem belli civilis, Tac. An. 13: réduire qqn à faire la guerre civile.    - aliquem de sententia detrudere, Cic. Fam. 14, 16: forcer qqn à changer d'avis. [st1]5 [-] repousser, renvoyer.    - detrudere naves scopulo, Virg. En. 1, 145: repousser les vaisseaux loin de l'écueil.    - fig. speculorum levitas dextera detrudit in laevam partem, Cic. Tim. 49: le poli des miroirs reflète à gauche la partie droite des objets.    - fig. detrudere aliquem ad id quod facere potest, Cic. de Or. 1, 130: renvoyer qqn au métier dont il est capable.    - detrudere comitia in adventum Caesaris, Cic. Att. 4, 17, 2: renvoyer les comices à l'arrivée de César.    - detrudere comitia in mensem Martium, Cic. Q. Fr. 2, 13, 3: renvoyer les comices au mois de mars.
    * * *
    dētrūdo, ĕre, trūsi, trūsum - tr. - [st1]1 [-] pousser de haut en bas, précipiter, enfoncer.    - in pistrinum detrudi, Cic. de Or. 1, 46: être précipité dans la cave où se broie le grain.    - Phoebigenam Stygias detrusit ad undas, Virg. En. 7, 773: il précipita Esculape sur les bords du Styx.    - detrudere pedum digitos in terram, Ov. M. 11, 72: enfoncer les doigts de pieds dans la terre.    - in hujus mundi ima detrudere, qui eis velut carcer est, Aug. Civ. 11: précipiter (les anges qui ont péché) dans les bas lieux de ce monde, qui est pour eux comme une prison.    - de regno detrudere, Nep.: détrôner.    - fig. in luctum detrudi, Cic. Q. 1, 4, 4: être plongé dans le deuil. [st1]2 [-] chasser d'une position, déloger.    - ex ea arce me nives detruserunt, Vatin. Fam. 5. 10 b: les neiges m'ont délogé de la citadelle. [st1]3 [-] chasser violemment qqn de sa propriété, expulser de force.    - Cic. Caec. 49 ; [avec de] Quinct. 26. [st1]4 [-] réduire de force, contraindre.    - detrudere aliquem ad necessitatem belli civilis, Tac. An. 13: réduire qqn à faire la guerre civile.    - aliquem de sententia detrudere, Cic. Fam. 14, 16: forcer qqn à changer d'avis. [st1]5 [-] repousser, renvoyer.    - detrudere naves scopulo, Virg. En. 1, 145: repousser les vaisseaux loin de l'écueil.    - fig. speculorum levitas dextera detrudit in laevam partem, Cic. Tim. 49: le poli des miroirs reflète à gauche la partie droite des objets.    - fig. detrudere aliquem ad id quod facere potest, Cic. de Or. 1, 130: renvoyer qqn au métier dont il est capable.    - detrudere comitia in adventum Caesaris, Cic. Att. 4, 17, 2: renvoyer les comices à l'arrivée de César.    - detrudere comitia in mensem Martium, Cic. Q. Fr. 2, 13, 3: renvoyer les comices au mois de mars.
    * * *
        Detrudo, detrudis, pen. prod. detrusi, detrusum, detrudere. Poulser et bouter.
    \
        Deiicere et detrudere. Cic. Dejecter et debouter.
    \
        Depellere et detrudere. Cic. Poulser en bas.
    \
        Detrudi de saltu agroque communi. Cic. Estre mis hors.
    \
        Colonos rure detrudere. Claud. Dechasser.
    \
        Ex aliquo loco detruserunt aliquem niues, frigora, imbres. Vatinius Ciceroni. L'ont chassé.
    \
        Detrudunt naues scopulo. Virgil. Ils poulsent les navires arriere du rocher.
    \
        Detrudere, pro Trudere. Plaut. Poulser aucun violentement en quelque lieu contre sa volunté.
    \
        Detrudi in luctum. Cic. Estre jecté en grand dueil.
    \
        Sin aliquando necessitas nos ad ea detruserit, quae nostri ingenii non erunt. Cic. Si nous sommes contrains par necessité de faire chose qui soit contre nostre nature.
    \
        De sententia detrudere. Cic. Poulser et mettre hors de son opinion par force, Contraindre à changer d'opinion.
    \
        Aliquem regno. Virgil. Poulser hors de son royaulme.
    \
        Detrudere comitia in aduentum alicuius. Cice. Reculer et esloingner le temps d'eslire jusques à la venue d'aucun, Differer, Delayer.

    Dictionarium latinogallicum > detrudo

  • 12 trado

    trādo ( transdo, C. I. L. 1, 198, 54 and 58; Ter. Phorm. prol. 2, and most freq. in Cæs.; v. infra; cf. Neue, Formenl. 2, 734), dĭdi, dĭtum, 3 (in tmesi: transque dato endoque plorato, i. e. tradito et implorato, Vet. Lex ap. Fest. s. v. sub vos, p. 309 Müll.), v. a. [trans-do], to give up, hand over, deliver, transmit, surrender, consign (syn.: dedo, remitto).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    Form trado:

    ut amico traderem (thesaurum),

    Plaut. Trin. 1, 2, 143:

    mihi trade istuc (argentum),

    id. As. 3, 3, 99; id. Curc. 3, 15: aliquid [p. 1884] in manum, id. Merc. 2, 2, 7:

    poculum alicui,

    Cic. Tusc. 1, 40, 96:

    aedem Castoris sartam tectam,

    id. Verr. 2, 1, 50, § 131:

    magistris traditi,

    id. Tusc. 3, 1, 2:

    pecuniam regiam quaestoribus,

    Liv. 24, 23, 3:

    pueros magistris,

    Ov. Am. 1, 13, 17:

    equos domitoribus,

    Cic. Off. 1, 26, 90:

    testamentum tibi legendum,

    Hor. S. 2, 5, 51:

    ademptus Hector Tradidit fessis leviora tolli Pergama Graiis,

    id. C. 2, 4, 11:

    miserat ad legatum Romanum, traditurum se urbem,

    Liv. 34, 29, 9:

    armis traditis,

    Caes. B. G. 1, 27; 2, 13:

    obsides, arma, perfugae traditi,

    id. ib. 1, 28: hunc ad carnificem. Plaut. Rud. 3, 6, 19:

    in pistrinum tradier,

    id. Most. 1, 1, 16:

    aliquem in custodiam vel in pistrinum,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14:

    aliquem supplicio,

    Suet. Vit. 14:

    Augustus filiam suam equiti Romano tradere meditatus est,

    to give in marriage, Tac. A. 4, 40 med. —With acc. of place:

    ea quae in Insulā erat Achradinam tradita est,

    Liv. 24, 23, 4.—
    (β).
    Form transdo: tot tropaea transdes, Att. ap. Non. 517, 26 (Trag. Rel. v. 366 Rib.):

    navem in fugam transdunt,

    id. ib. 155, 8 (Trag. Rel. v. 630 ib.):

    ut arma per manus necessario transderentur,

    Caes. B. C. 1, 68:

    per manus sevi ac picis transditas glebas,

    id. B. G. 7, 25; Hirt. B. G. 8, 15:

    sibi captivos transdi,

    Caes. B. C. 3, 71:

    neque se hostibus transdiderunt,

    id. B. G. 7, 77:

    se (alicui),

    id. ib. 7, 47; Hirt. B. G. 8, 43:

    se adversariis ad supplicium,

    Caes. B. C. 1, 76.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to deliver, commit, intrust, confide for shelter, protection, imprisonment, etc. (syn.: commendo, committo).
    (α).
    Form trado:

    sic ei te commendavi et tradidi,

    Cic. Fam. 7, 17, 2:

    totum denique hominem tibi ita trado de manu, ut aiunt, in manum tuam,

    id. ib. 7, 5, 3:

    alicui se laudare et tradere,

    Hor. Ep. 1, 9, 3:

    hunc hominem velles si tradere,

    id. S. 1, 9, 47; id. Ep. 1, 18, 78:

    hos (obsides) Aeduis custodiendos tradit,

    Caes. B. G. 6, 4; Liv. 22, 22, 4:

    catenis ligatus traditur,

    id. 24, 45, 9:

    in tuam custodiam meque et meas spes trado,

    Plaut. Most. 2, 1, 59.—
    (β).
    Form transdo:

    ab illo transditum initio et commendatum,

    Caes. B. C. 3, 57:

    sibi a Divitiaco transditus,

    id. B. G. 7, 39. —
    2.
    To give up or surrender treacherously, to betray:

    causam tradere advorsariis,

    Ter. Phorm. 2, 1, 7:

    quos tradituros sperabas, vides judicare,

    Cic. Rosc. Am. 22, 61:

    tibi trado patriosque meosque Penates,

    Ov. M. 8, 91:

    ferisne paret populandas tradere terras?

    id. ib. 1, 249:

    tradimur, heu!

    Claud. in Rufin. 2, 261:

    Judas ausus magistrum tradere,

    Sedul. 2, 74.—
    II.
    Trop.
    A. (α).
    Form trado:

    et meam partem loquendi et tuam trado tibi,

    Plaut. As. 3, 1, 14:

    eo ego, quae mandata, amicus amicis tradam,

    id. Merc. 2, 3, 51:

    quae dicam trade memoriae,

    Cic. Rep. 6, 10, 10 (different from tradere memoriae, B. 2. b.):

    si liberam possessionem Galliae sibi tradidisset,

    Caes. B. G. 1, 44:

    Cingetorigi principatus atque imperium est traditum,

    id. ib. 6, 8.— Poet., with inf.:

    tristitiam et metus Tradam protervis in mare Creticum Portare ventis,

    Hor. C. 1, 26, 2.—
    (β).
    Form transdo:

    summa imperii transditur Camulogeno Aulerco,

    Caes. B. G. 7, 57:

    Vergasillauno Arverno summa imperii transditur,

    id. ib. 7, 76.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., with se, to give one ' s self up, to yield, surrender, or devote one ' s self to any thing:

    se totos voluptatibus,

    Cic. Lael. 23, 86:

    se quieti,

    id. Div. 1, 29, 61: se lacrimis ac tristitiae, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2:

    se studiis vel otio,

    Plin. Ep. 1, 9, 7:

    si se consiliis ejus (rex) tradidisset,

    Flor. 2, 8, 6:

    se in studium aliquod quietum,

    Cic. Inv. 1, 3, 4:

    se in disciplinam alicujus,

    id. Phil. 2, 2, 3; cf.:

    cogitationibus suis traditus,

    Sen. Ep. 9, 16.—
    2.
    To make over, transmit, as an inheritance; to leave behind, bequeath (syn. lēgo):

    qui in morte regnum Hieroni tradidit,

    Plaut. Men. 2, 3, 59: inimicitias posteris, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3:

    consuetudo a majoribus tradita,

    Cic. Div. 2, 72, 150:

    morbi per successiones traduntur,

    Plin. Ep. 1, 12, 4: traduntque metus. Sil. 4, 32:

    traditumque inde fertur, ut in senatum vocarentur,

    it is said that this was the origin of the custom, Liv. 2, 1, 11.—
    b.
    To hand down or transmit to posterity by written communication; to relate, narrate, recount:

    quarum nomina multi poëtae memoriae tradiderunt,

    Cic. Inv. 2, 1, 3: pugnae memoriam posteris, Liv. 8, 10, 8:

    cujus (Socratis) ingenium variosque sermones immortalitati scriptis suis Plato tradidit,

    Cic. de Or. 3, 16, 60:

    qualia permulta historia tradidit,

    id. Div. 1, 53, 121:

    aliquid posteris,

    Plin. Ep. 6, 16, 1:

    tradit Fabius Pictor in Annalibus suis, hirundinem, etc.,

    Plin. 10, 24, 34, § 71:

    ipsum regem tradunt... operatum his sacris se abdidisse,

    Liv. 1, 31, 8.—Esp., pass. pers. or impers., it is said, is recorded, they say, etc.:

    qui (Aristides) unus omnium justissimus fuisse traditur,

    Cic. Sest. 67, 141: cujus (Lycurgi) temporibus Homerus etiam fuisse traditur. id. Tusc. 5, 3, 7:

    nec traditur certum, nec interpretatio est facilis,

    Liv. 2, 8, 8; cf. id. 9, 28, 5:

    sic enim est traditum,

    Cic. Leg. 1, 1, 3; cf.:

    hoc posteris memoriae traditum iri, Aequos et Volscos, etc.,

    Liv. 3, 67, 1:

    Galbam, Africanum, Laelium doctos fuisse traditum est,

    Cic. Tusc. 1, 3, 5:

    ut Isocratem dixisse traditum est,

    id. Brut. 56, 204:

    unguenta quis primus invenerit, non traditur,

    Plin. 13, 1, 1, § 2:

    de hoc constantius traditur,

    Front. Aquaed. 7; cf.: traditur memoriae, with subj.-clause, Liv. 5, 21, 16. —
    3.
    To deliver by teaching; to propose, propound, teach any thing (syn. praecipio).
    (α).
    Form trado:

    ea, quae dialectici nunc tradunt et docent,

    Cic. Fin. 4, 4, 9:

    elementa loquendi,

    id. Ac. 2, 28, 92:

    praecepta dicendi,

    id. de Or. 1, 18, 84:

    optimarum artium vias meis civibus,

    id. Div. 2, 1, 1:

    aliquid artificio et viă,

    id. Fin. 4, 4, 10:

    haec subtilius,

    id. ib. 1, 9, 31:

    aliquid,

    Caes. B. G. 7, 22:

    virtutem hominibus,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    eodem tempore tradi omnia et percipi possint,

    Quint. 1, 12, 1:

    nec tamquam tradita sed tamquam innata,

    id. 7, 10, 14:

    praecepta,

    Sen. Ep. 40, 3.— Absol.:

    si qua est in his culpa, tradentis (i.e. magistri) est,

    Quint. 3, 6, 59.—
    (β).
    Form transdo:

    multa praeterea de sideribus atque eorum motu... disputant et juventuti transdunt,

    Caes. B. G. 6, 14:

    Minervam operum atque artificiorum initia transdere,

    id. ib. 6, 17.—
    4.
    Aliquid oblivioni, to forget utterly (late Lat.):

    omnes justitiae ejus oblivioni tradentur,

    Vulg. Ezech. 33, 13; Greg. Mag. in Job, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > trado

  • 13 exerceo

    ex-erceo, cuī, citum, ēre [ arceo ]
    1)
    а) выводить из состояния покоя, не давать отдыха, постоянно заниматься, заваливать работой ( servos Ter)
    б) донимать, причинять хлопоты, беспокоить, тревожить, мучить ( ambitio exercet animos hominum Sl); преследовать ( aliquem odiis V)
    e. in aliquem noctes amaras Prp — мучить кого-л. по ночам
    aliquem astricta alvus exercet CC — кто-л. страдает запорами
    exerceri de aliquā re C — тревожиться о чём-л.
    2) гонять, гнать ( equos V); катить ( aquas ad mare O); волновать, колебать ( undas exercet Auster H)
    corpora assiduo exercĭta motu Lcr — тела, находящиеся в беспрерывном движении
    litibus e. linguas Oшумно ссориться
    e. vocem Plвозглашать
    e. in aliquo vim suam Nep (opes L) — оказывать на кого-л. сильное влияние
    4) разрабатывать, эксплуатировать (metalla L; fodinas Vr); возделывать, обрабатывать (colles vomere V; rura paterna bobus H)
    e. pistrīnum Su, Apдержать пекарню
    e. studiosius mare, quam terras Just — заниматься больше мореходством, чем земледелием
    5)
    а) упражнять (corpus, memoriam C; copias Cs)
    e. arma V — обучаться военному делу, но
    e. arma contra aliquem T — обратить оружие против кого-л.
    e. se, exerceri и иногда e. — упражняться (re aliquā или in re aliquā C etc. и ad aliquid C)
    б) развивать, совершенствовать (juventutem C; ingenium Q)
    6) заниматься (чем-л.), предаваться (чему-л.) (e. artem H, T; jus civile, medicinam C)
    e. commercium alicujus rei PM — вести торговлю чём-л.
    e. quaestionem Sl, Lвести следствие
    e. vectigalia Cсобирать подати
    e. crudelitatem in aliquo C — поступать жестоко с кем-л.
    e. legem L, T, Suисполнять закон
    e. cantūs Vпеть песни
    e. balatum Vблеять
    e. telas O — изготовлять ткани, ткать
    e. pacem Vжить в мире
    e. inimicitias cum aliquo C — жить во вражде с кем-л.
    e. vitam venaliciariam Dig — заниматься работорговлей, но
    curis e. vitam alicujus Lcr — отягощать чью-л. жизнь заботами
    7) редко испытывать

    Латинско-русский словарь > exerceo

  • 14 pistrinensis

    pistrīnēnsis, e [ pistrinum ]
    мельничный, вращающий жернова ( jumenta Su)

    Латинско-русский словарь > pistrinensis

  • 15 compingo [1]

    1. compingo, pēgī, pāctum, ere (com u. pango), I) zusammenschlagen, -fügen, 1) eig.: aedificia, Sen.: solum axibus roboreis, Col.: dah. compāctus, a, um, zusammengefügt, Cic. u. Verg. – prägn., verfertigen, sibi pedum tegumenta, Apul. flor. 9: paucis diebus quinquaginta navium classem, ausrüsten, Dict. 2, 9 extr. – 2) übtr.: a) zusammenfügen,exmultitudine et negotio verbum unum, Gell. 11, 16, 4. – b) aussinnen, erdenken, Graece nescio quid, Fronto ep. Graec. 6. p. 252, 7 N.: falsa de Christo, Arnob. 1, 57 in. – II) wohin drängen, stoßen, stecken, verstecken, quo compingam terminum? Pompon. com. 126: parentes suos in angustum locum, Plaut.: alqm in carcerem, Plaut. u. Fronto: se in Apuliam, sich heimlich entfernen, Cic.: milites in tecta Gallorum, eng zusammenlegen, Hirt. b. G. 8, 5, 2: im Bilde, in iudicia et contiunculas tamquam in aliquod pistrinum detrudi et compingi, Cic. de or. 1, 46.

    lateinisch-deutsches > compingo [1]

  • 16 condo

    con-do, didī, ditum, ere, I) zusammentun = zusammenfügen, anlegen, gründen, erbauen, stiften, a) auf mater. Wege, ein Bauwerk, eine Stadt, Pflanzstadt usw., aram, Liv. (u. im Bilde, templa sibi et aras penetralibus initiatorum mentibus [im innersten Herzen] c., Auson.): opus, Liv.: arcem, Verg.: moenia, Verg. u. Iustin. – bes. = κτίζειν, eine Stadt od. Pflanzstadt, oppidum, Varr. LL. u. Hor.: urbem ex nomine alcis, Iustin.: urbem Romam, Cic.: u. (bei Zeitangaben) ante Romam conditam, post Romam conditam, Cic.: ab condita urbe Roma ad captam, Liv.: a condita urbe, Val. Max.: a condita urbe usque ad annum centesimum et quinquagesimum, Val. Max.: a (ab) condito aevo, seit Erschaffung der Welt, Plin. – c. locum, Hor.: colonias, Vell.: insulam... Gades, ansiedeln, Vell.: u. so Ascensanas Sibosque, Iustin. – Partiz. subst., condentes, ium, m., die Gründer, Solin. 25, 17. – b) auf nicht rein mater. Wege, α) übh. = gründen, stiften, schaffen, erschaffen, aufbringen, einrichten, auf- od. feststellen, begründen, civitates c. novas aut conservare conditas, Cic.: imperium, Flor.: regna, Iustin.: Romanam gentem, Verg. (vgl. Romani peste orbis terrarum conditi, deren Macht zum Verderben des E. gegründet ist, Sall. fr.): genus hominum, Iustin.: ex nomine ducis gentes Raetorum, Iustin. – c. collegium ad id novum, Liv.: novam sectam, Plin.: c. militarem disciplinam artemque bellandi, Flor.: aurea saecula, Verg.: mores gentis, Curt.: morem ita, ut etc., Plin.: ius iurandum, Plaut.: potestatem per arma, begründen, Sall. fr.: unpers., naturā rerum conditum est, ut etc., Ulp. dig. 19, 5, 4. – insbes., als t. t. der Religionsspr., lustrum c., s. 1. lustrum: c. portenta sua (v. den Göttern), bestätigen, in Erfüllung gehen lassen, Sil. 16, 126. – β) insbes., schriftlich abfassen, verfassen, carmen, Cic.: poëma Graecum, Cic.: satirae genus, Quint.: longas Iliadas, Prop.: historiam, Plin.: librum de alqa re, Plin. – c. carmina Chalcidico versu, in ch. V., Verg.: leges, Liv.: de moribus legibusque Lacedaemoniorum memoriam c., Gell.: memorias (v. Geschichtschreiber), Gell. – u. prägn. = darstellen, schildern, beschreiben, besingen, laudes alcis, Plin.: praecepta medendi, Plin.: bella, Verg.: immania Caesaris acta, Ov.: aliqua in hanc materiam, Quint.: haec Latino sermone, Plin.: festa numeris tuis (in den dir eigenen Rhythmen), Ov.: alqd annalibus (in den A.), Plin. – absol., Homero condente, Plin.

    II) eintun, wegtun, A) im allg. (in Prosa nachaug.), wohin od. wo einbringen, einstecken, eindrücken, einstoßen, m. Dat., m. in u. Akk. (wohin?), m. in od. sub u. Abl. od. (poet.) m. bl. Abl. (wo?), ea lana naturalibus conditur, Cels. 5, 21. – bes. α) feindlich eindrücken, einstoßen, venabulum urso, Mart.: ensem in pectus, Ov.: digitos in lumina, Ov.: alci ensem in pectore (adverso), Verg.: ensem in ore alcis, Verg.: ferrum adverso sub pectore, Verg.: telum iugulo vel pectore meo, Ov.: u. (im Bilde) stimulos alci in pectore caecos, Ov. – im Passiv condi = eindringen, nihil tam facile in corpus quam sagitta conditur eademque altissime insidit, Cels. 7, 5. no. 2. – β) (mediz. t. t.) vorgefallene Eingeweide, vorgetretene Knochen u. dgl. eintun = zurückbringen, reponieren, articulum, Cela.: prolapsa intestina, Cels.: plantarum ossa conduntur (Ggstz. prodeunt), Cels.

    B) insbes. 1) einbringen, einlegen, einstecken = in sichere Verwahrung-, in Sicherheit bringen, aufheben, aufbewahren, verwahren, sichern, bergen u. dgl. (Ggstz. promere), gew. m. Advv. od. m. in u. Akk. od (nicht bei Cic.) m. bl. Dat. (wohin?), m. in u. Abl. (bes. im Passiv u. dann auch m. Genet. loc. domi u. dgl.), m. sub u. Abl., m. bl. Abl., a) eig.: aurum intro, Plaut.: eo sortes, Cic.: vidulum intro in arcam, Plaut. fr.: minas viginti in crumenam, Plaut.: venenum in auream pyxidem, Suet.: lateres (Barren) argenti atque auri in aerarium, Varr. fr.: legem in aerarium, Suet.: libros in scriniis, in armariis, ICt.: sacra in doliolis, einpacken, Liv.: alqd in plumbeo vase, Plin.: litteras publicas in sanctiore aerario conditas habere, Cic. (vgl. opes velut sanctiore quodam aerario conditae, Quint.): alqd domi suae conditum iam putare, Cic.: u. im Bilde, consulatus iam domi conditus, das K., das man schon ganz sicher zu haben glaubte, Cic.: c. medicamentum vitro, Scrib.: libros Sibyllinos duobus forulis auratis sub Palatini Apollinis basi, Suet.; dah. im Bilde, quam ob rem Sibyllam quidem sepositam et conditam habeamus, lassen wir also die S. (= die sibyllin. Bücher) im Geheimfach unberührt liegen, Cic. – c. pecuniam, Cic.: omnem pecuniam mercandis agris, unterbringen, stecken in usw., Tac.: c. opes, Verg. u. Petr.: anulum, Plin.: pocula condita servare, Verg. – So nun bes. α) Früchte, Wein u. dgl., eintun, einbringen, einheimsen, bergen, aufheben, aufbewahren, aufspeichern u. dgl., fructus c. et reponere, Cic.: frumentum, Cic.: condita post frumenta, nach eingebrachter Ernte, Hor.: frugem, Augustin.: fruges, ICt.: messem, Tibull.: pabulum aridum in hiemem, Cato: quae agri efferant condita mandare vetustati, Cic.: proprio horreo quicquid de Libycis verritur areis, Hor.: u. (im Bilde) bonum in visceribus medullisque, aufspeichern, Cic. – c. vinum, Varr.: vindemias, Col.: mustum in dolium, Varr.: Sabinum testā levi, Hor.: mella amphoris, Hor. – sal cupis conditus, Frontin.: oleum conditum, aufgehobenes = altes (Ggstz. oleum viride, frisches), Suet. – u. Früchte einlegen, einmachen, lentiscum in acetum, Cato: ficus in orcas, Col.: corna condita in liquida faece, Ov. – Partiz. subst., conditum, ī, n. u. gew. Plur. condita, ōrum, n., die eingetragenen Vorräte, das (gefüllte) Magazin, Sing. bei Paul. dig. 32, 1, 97: Plur. bei Spart. Hadr. 11, 1. Veget. mil. 4, 8. p. 132, 20 L. Amm. 2, 5, 10. u.a. Spät. – β) eine Waffe in der Scheide usw. verwahrend einstecken, gladium, Sen. u. Quint.: ensem, Hor.: pugionem rursus, Suet.: ferrum, Phaedr. – γ) leb. Wesen wohin eintun, legen, stecken, puerum in cunas, Plaut.: alqm vivum in arcam, Liv.: alqm in furnum pro rubido pane, Plaut. – bes. gegen Gefahren in Sicherheit bringen, bergen, se per omnes portas, Verg.: se in foliis (v. Vögeln), Verg.: se deserto in litore, Verg.: se in cunabula (v. jungen Bienen), Verg.: se portu alto (v. Schiffern), Verg. – examina corticibus cavis (v. Bienen), Verg.: Teucri optato conduntur alveo, bergen sich in usw., Verg. – u. verwahrend, gefangen haltend wohin einstecken, stecken, wo verwahren, alqm in pistrinum, Plaut.: alqm in carcerem, Cic. u. Liv.: alqm in vincula, in custodiam, Liv. (vgl. Fabri Liv. 23, 38, 7): eodem (ebendahin = in dasselbe Gefängnis) condi, Cic.: u. im Bilde, ni teneant rigidae condita bella serae, Ov. – δ) die Gebeine, Asche eines Toten, einen Leichnam beisetzen, bestatten, cineres in urnas, Suet.: reliquias ossaque alcis terrā, Verg.: corpora defunctorum in lapide sarcophago, Plin.: alqm in sepulcro, Cic.: alqm sepulcro, Verg.: alqm tumulo, Ov.: alqm humo (al. humi), Verg.: condi terrā (v. Pers.), Plin.: condi Ausoniā humo, Ov., in Tomitana humo, Ov. – u. bl. c. patrem, Phaedr.: mortuos cerā circumlitos, Cic.: corpora condere quam cremare e more Aegyptio, Tac.: rite manes, Plin. ep.: u. im Bilde, Alexandrum intemperantia bibendi condidit, brachte unter die Erde, Sen. ep. 83, 23. – Partiz. subst., conditi, ōrum, m., die Begrabenen, die Toten, prodire ab aggeribus (Gräbern) conditos, Arnob. 1, 46. – ε) c. fulgura publica, die vom Blitz getroffenen Gegenstände begraben (v. Haruspex), Iuven. 6, 587: Aruns dispersos fulminis ignes colligit et terrae (in die E.) maesto cum murmure condit, Lucan. 1, 606 sq. – b) übtr.: ut in seminibus vis inest earum rerum, quae ex iis progignuntur, sic in causis conditae sunt res futurae, liegen eingeschlossen, Cic. de div. 1, 128. – So nun bes. α) etw. in die Seele, in die Gedanken eintun, um es zu beherzigen, sich wohl zu merken, bewahren, teneo omnia; in pectore condita sunt, Plaut.: condita mente signa teneto, halte fest bewahrt in der Seele, Verg.: ista condenda in animum sunt, zu beherzigen, Sen.: vocem alcis memori aure, Ov.: mandata corde memori, Catull. – β) etw. v. seiner Tätigkeit ruhen machen od. lassen, vocem a contentione, Quint.: fera murmura, Prop.

    2) wegtun, zurücktun = dem Blicke entziehen, verbergen, verstecken, m. in od. sub u. Akk., od. m. bl. Dat. (wohin?), m. in od. sub u. Abl. u. m. bl. Abl., a) zurückziehend, zurücktreten lassend, entfernend, aliquot Numidarum turmas medio in saltu, Liv.: in silvis armatum militem, Curt.: aliquid vel lucri causā vel metus sub terra, Paul. dig.: caput inter nubila = hineinragen lassen, Verg.: se sub lectum, sich verkriechen (v. Pers.), Suet.: u. se in tenebras (v. Pers.), Sen.: se lacu alto (v. einem Flusse), Verg.: inanium ostrearum testis se c., Plin. – his mensibus pisces iacent speluncis conditi, Plin.: luna condita tenebris, Tac.: venae magis conditae (zurückliegende), venae intus conditae, Cels.: conditi oculi, tiefliegende (Ggstz. oculi prominentes), Plin.: ebenso oculi introrsus conditi, Sen. rhet. – bes. v. der untergehenden Sonne, sol et exoriens et cum se condet in undas, Verg.: cubiculum, in quo sol nascitur conditurque, Plin. ep. – u. dah. poet., sol refert conditque diem, Verg. – u. dav. übtr. v. Menschen, c. diem u. dgl., eine Zeit zurücklegen, verbringen (s. Schwarz Plin. pan. 80, 6. Döring Plin. ep. 9, 36, 4), saecula vivendo, Lucr.: diem cito, Plin. ep.: diem collibus in suis, Hor.: longos soles cantando, Verg.: noctem devexo cursu, Sil. – b) bedeckend, verdecken, zudecken, verbergen, α) v. bedeckenden Ggstde., bedecken, umhüllen, cutis condit glandem, Cels.: lunam condunt nubes, Hor.: condit natantia lumina somnus, Verg. – β) v. dem, der etw. mit einer Decke verdeckt: scuta latentia (d.i. ita ut lateant), Verg. – labentes oculos od. alcis lumina, zudrücken (im Tode), Ov. u. Prop.: u. so in aeternum conditi oculi, Apul. – membra inter frutices, Lucr.: caelum umbrā (v. Jupiter), Verg.: sub costis condi (v. der Milz), Cels.: volui eodem sub cortice condi, Ov.: arboris in frondes condita Myrrha novae, poet. = verwandelt, Prop.: sol conditus in nubem, Verg. – condere se ferro et aere, Prop. – u. übtr., iram, Tac.: iurgia sub tacita laetitia, Prop.: praecordia condita aperire, das verschlossene (verschwiegene) Herz (v. Bacchus), Hor. – c) ( wie ἀποκρύπτειν γην u. abscondere locum) hinter sich lassend, einen Ort aus dem Gesichte verlieren, einen Ort hinter sich lassen (v. Seefahrern), urbes, litora, Val. Flacc.: locum citā penitus carinā, Val. Flacc.; vgl. Burm. Val. Flacc. 2, 443.

    lateinisch-deutsches > condo

  • 17 crudus

    crūdus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (zu cruor), noch im rohen Zustande befindlich, roh, I) eig.: 1) noch nicht durch Feuer bereitet, a) roh = ungekocht, ungebraten, ungesotten, griech. ὠμός (Ggstz. coctus, assus), caro, Mela: olerum crudi caules, Cels.: exta cruda victimae, Liv.: columbae iecur recens et cr., Cels.: ius (Brühe) cr., Apic.: cr. ovum, Cels.: album ex ovis, Cels.: vitellus, Cels.: cocus omnia cruda attulit, Mart.: alqd estur crudum coctumve, Plin. – subst., quid tu curas utrum coctum an crudum edim, Gekochtes oder Rohes, Plaut. – b) roh = ungebrannt (Ggstz. coctus), coctus later sive crudus, Vitr.: crudo latere struere alqd, Curt. – 2) noch nicht von der Sonnenwärme zur Reife entwickelt, roh = ungezeitigt, unreif (Ggstz. coctus, maturus, coctus et maturus), poma, Cic.: pruna, Col. – 3) noch nicht auf organischem Wege zur Reife, zur Gärung gebracht: a) unverdaut oder nicht verdaut habend, α) unverdaut (Ggstz. concoctus), pavo, Iuven, 1, 143: qui crudum ructat, dem es unverdaut aufstößt, Cels. – β) nicht verdaut habend, teils von dem, der momentan noch nicht verdaut hat, dessen Verdauung noch nicht vollendet ist, mit od. bei noch vollem Magen, teils von dem, der nicht verdauen kann, an schlechter Verdauung (Krudität) leidend, mit od. bei verdorbenem Magen, est minime crudo sanguis mittendus, Cels.: ne (aeger) crudus sumat medicamentum, Scrib.: namque pila lippis inimicum et ludere (Ballspiel u. dgl.) crudis, Hor.: qui de conviviis auferantur crudique postridie se rursus ingurgitent, Cic.: cum ad illud prandium crudior venisset, Cic.: Roscius crudior fuit, Cic.: quantulum ex ista fera periculose capta dominus crudus aut nauseans gustat? Sen.: u. so bos cr., die Kuh, die das Futter nicht verdaut u. daher nicht bei sich behält = die Durchfall hat (griech. πολύχεσος), Hor. ep. 8, 6: alvus cr., schlecht verdauender, Cato r. r. 125. – b) noch nicht zersetzt, trübe (Ggstz. concoctus), urina tenuis et cr., Cels. 2, 7. p. 43, 29 D. – od. noch nicht gehörig gesättigt (Ggstz. maturus), muria (Lake), Col. 12, 6, 2. – c) (als mediz. t. t.) noch nicht in Eiterung übergegangen, unreif (Ggstz. maturus), crudum est, si etc., ein Abszeß ist noch nicht reif, wenn usw., Cels. 5, 28. no. 11. – 4) roh = noch nicht geheilt, noch nicht verharscht, cr. adhuc vulnus, Plin. ep.: cr. vulnera, Ov.: cruda vulnera retractare, noch nicht verharschte Wunden wieder aufreißen, bildl. = die alten Schmerzen erneuern, Ov. – 5) roh = noch nicht durch Kunst bearbeitet, unbearbeitet, rauh, corium, Varro LL. u. Vitr.: cortice crudo hasta, Verg.: u. prägn., caestus cr., aus rohem Rindsleder gearbeiteter, Verg. – II) übtr.: 1) roh= nicht verarbeitet, ut cibos mansos ac prope liquefactos demittimus, quo facilius digerantur, ita lectio non cruda, sed multā iteratione mollita et velut confecta memoriae imitationique tradatur, Quint. 10, 1, 19 (das Bild also vom »Kauen u. Erweichen der Speisen im Munde«, nicht vom »Verdauen« hergenommen). – 2) ) noch frisch, a) unreif, noch nicht reif (Ggstz. maturus), cruda viro virgo, Mart.: equa protervo adhuc cruda marito, Hor. – crudus partus, eine unreife Geburt, Soran. – und noch frisch = zu neu, zu frisch, servitium, Tac.: funera nepotis, Stat. – b) noch frisch = noch rüstig, senectus cruda viridisque, Verg. Aen. 6, 304: senectus cr. ac viridis, Tac. Agr. 29: misera insania crudae senectutis, Apul. apol. 53. – 3) roh von Gemüt oder von Geist, a) roh von Charakter, rauh, gefühllos, mitleidlos, grausam, Diomedes, Ov.: Getae, Ov.: dicentem defodit altā crudus humo, Ov. – v. personif. Lebl., ensis, Verg.: bella, Ov. – b) geistig roh = ungebildet, ungeschliffen, cr. rusticitas, Hier. epist. 8: crudissimum pistrinum, Cassius bei Suet. Aug. 4, 2. – 4) rauh der Beschaffenheit nach, hieme crudā, Amm. 20, 5, 4.

    lateinisch-deutsches > crudus

  • 18 dedo

    dē-do, didī, ditum, ere, hingeben = zu jmds. Verfügung, in jmds. Besitz oder Gewalt übergeben, I) eig.: a) auf dem Wege der Übergabe, Auslieferung, Preisgebung = überantworten, überliefern, ausliefern, preisgeben, ancillas, Ter.: auctores belli, Liv., auctores discordiae, Curt.: Vercingetorigem, Caes.: Hannibalem concitorem belli, Eutr.: verens, ne dederetur (v. Hannibal), Nep.: senatum paenituit dediti principis, die Auslieferung des usw., Liv. – eodem tempore Ti. Numicius Q. Maelius, qui tum tribuni plebis erant, quod eorum auctoritate pax erat facta, dediti sunt, ut pax Samnitium repudiaretur, Cic. – mit dopp. Acc., multos mortales obsides (als G.), Sall. – mit in u. Akk., in pistrinum usque ad necem, Ter.: eos pueros in potestatem, Liv. – m. Dat wem? dedita haec mihi est habitatio, das ist meine mir eigene Wohnung, Plaut.: si ego iniuste impieque illos homines illasque res dedier mihi exposco, tum etc., Formul. vet. bei Liv.: eius rei auctores affinesque Achaeis, Liv.: noxios exposcentibus hostibus, Liv.: alci infamem iuvencum, Hor.: quem reum sententiis iudicum tradidisset, eum telis militum dedere, Cic. – m. dopp. Acc., alqm trucidandum populo Romano, Liv.: alqm vinctum od. nudum hostibus, Cic. u. Vell. – m. ad od. in u. Akk. od. durch bl. Dat. wozu? alqm ad necem (Ggstz. alqm servare), Liv.: alqm alci ad supplicium, Caes. u. Liv.: alqm hostibus in cruciatum, Caes.: alqm alci noxae, Ov., Sen. u.a.: alqm neci, Ov., alqm neci, ne prodigus sit, Verg. – b) auf dem Wege der Unterwerfung übergeben, überantworten, unterwerfen, urbem, agros, aras, focos seque, Formul. vet. bei Liv.: Cirtam, Liv.: regnum, Sall.: manus (bildl. = sich ergeben, sich fügen), Lucr. 2, 1043. – m. in u. Akk., populum Campanum urbemque Capuam, agros, delubra deûm, divina humanaque omnia in vestram, patres conscripti, populique Romani dicionem dedimus, Liv. – bes. dedere se u. im Passiv dedi medial = sich ergeben, kapitulieren, se dedere, Caes., Liv. u.a.: sese dedere sine fraude, Caes.: se suaque omnia dediderunt sine mora, Caes.: bellum se cum iis, ni dederentur, gesturum, Liv.: Helorumque atqus Herbesum dedentibus ipsis (indem sich dieselben Städte selbst ergaben) recipit, Liv. 24, 35, 1: u. Partiz. Perf., si statim deditus (als einer, der sich sogleich ergeben) traherer, Tac.: u. Plur. subst., dediti, die sich ergeben haben, die Unterworfenen, Caes.; auch verb. dediti victique, Liv. u.a. – m. Dat. wem? dedere se populo Romano, Caes., od. se hostibus, Liv., od. velut hostibus se praetoribus, Sall.: se suaque omnia od. se atque oppidum Caesari, Caes.: omnes unius huius se imperio ac potestati, Cic. – m. in u. Akk., se in arbitrium dicionemque populi Romani, Liv.: se, urbem et liberos in dicionem atque in arbitrium Thebano poplo, Plaut.: se prius in fidem quam in potestatem populi Romani, Liv. – m. ad u. Akk., ad Quintum Fulvium Hirpini et Lucani et Volcientes dediderunt sese, Liv. 27, 15, 2.

    II) übtr.: a) hingeben, übergeben, widmen, weihen, im üblen Sinne = preisgeben, in die Hände liefern, opfern, gew. m. Dat. wem? Davo istuc iam negotii, Ter.: membra molli somno, Lucr.: aures suas poëtis, sein Ohr leihen, Cic.: animum sacris, Liv.: cum bonis famā fortunisque omnibus alcis cupiditati crudelitatique dedi, Cic.: filiam suā manu occīdere potius, quam ea Ap. Claudii libidini dederetur, Cic.: ded. alqm omnibus periculis, Cic. fr.: collegam liberto, Tac. – bes. oft dedere se, sich hingeben, sich ergeben, sich unterwerfen, sich fügen, im üblen Sinne = einer Sache frönen, se alci, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 63. Wagner Ter. heaut. 681): se amicitiae eorum, Caes.: se patrum auctoritati, Liv.: se desidiae aut maestitiae potius quam litteris, Cic.: se non otiosis disputationibus, sed administrationibus rei publicae, Quint.: se doctrinae, Cic., penitus se doctrinae, Lact. (s. Bünem. Lact. 1, 1. § 1): se duritiae (strengen Lebensart), Nep.: se litteris, Cic.: se altioribus studiis artibusque, Plin. ep.: se ei studio, Cic.: se lamentis muliebriter lacrimisque, Cic.: se voluptatibus, Cic. – mit dopp. Acc., se totum ab adulescentia Catoni, Cic.: se totum patriae od. rei publicae, Cic. u. Nep.: se totum aegritudini, Cic. – m. pro u. Abl., voveo dedoque me pro re publica, Sall. hist. fr. 2, 50 (41), 10. – b) in der Verbindung deditā operā ( selten operā deditā), mit Fleiß, geflissentlich, absichtlich, quasi deditā operā quae ego volo tu non vis, Naev. com. fr.: deinde aliquid deditā operā controversiae concinno, Afran. com. fr.: nam ego deditā operā huc ad te venio, Plaut.: deditā operā passim ad illecebras propulsa pecora, Liv.: itaque epistulam misi deditā operā (durch einen Expressen), Cic.: ne nos id, quod faciemus, operā deditā facere videamur, Cic. – / Parag. Infin. Präs. Pass. dedier, Formula vetus bei Liv. 1, 32, 7.

    lateinisch-deutsches > dedo

  • 19 detrudo

    dē-trūdo, trūsī, trūsum, ere, fort-, hinweg- od. herab- (hinab-), niederstoßen, -drängen, I) eig.: A) im allg.: scutis tegumenta, Caes.: naves scopulo, Verg.: alqm ad molas, Plaut., od. in pistrinum, Cic.: alqm contis remisque in mare, Suet.: impedimenta per praeceps, Liv. – absol., Albani prensare, detrudere, die A. packten, rissen (von den Pferden) herab, Tac. ann. 6, 35: ebenso aliquoties detrusus (verst. de rostris), Sall. hist. fr. 1, 99 (101). – B) insbes.: 1) als milit. t. t. = den Feind aus seiner Stellung fort-, hinabdrängen, in die Flucht schlagen, impetu conari detrudere virum, (von der Brücke) hinabzustoßen, Liv.: hostes in proclive, Auct. b. Alex.: hostem finibus, Verg.: levis armatura pulsa detrusaque, Liv. – v. lebl. Subjj., ex qua (sc. arce) me nives, frigora, imbres detruserunt, Vatin. in Cic. ep. – 2) als jurist. t. t. = jmd. aus seiner Besitzung verdrängen, vertreiben, alqm de saltu agroque communi vi, Cic.: ex praedio vi, Cic. – 3) jmd. nach einem Orte verschlagen, vi tempestatum Cythnum insulam detrusus, Tac. hist. 2, 8. – II) übtr.: A) im allg., fortdrängen, wohin treiben, verweisen, wozu nötigen, alqm de sua sententia, Cic.: a proximo ordine in secundum detrudi, Suet.: alqm ad id, quod facere possit, Cic.: ad necessitatem belli, Tac. – B) insbes.: 1) der Zeit nach gewaltsam verschieben, aufschieben, comitia in mensem Martium, Cic. ad Q. fr. 3, 11 (13), 3: comitia in adventum Caesaris, Cic. ad Att. 4, 17, 2. – 2) jmd. der Aussicht auf ein Amt berauben, jmd. verdrängen, detrudendi Domitii causā, Suet. Caes. 24, 1.

    lateinisch-deutsches > detrudo

  • 20 exerceo

    ex-erceo, cuī, citum, ēre (zu arceo, in Ruhe halten), aus dem Zustande der Ruhe gleichs. heraushalten, d.i. nicht ruhen-, nicht rasten-, nicht feiern lassen, sich rühren lassen, in Atem setzen, ohne Rast beschäftigen, im Gange erhalten, im üblen Sinne (als Synom. von fatigare) abmühen, abtreiben, abhetzen, I) eig.: a) v. der rastlosen Bewegung übh.: equos aequore campi, umhertummeln, Verg.: turbinem magno in gyro vacua atria circum, umhertreiben, Verg.: qualis apes aestate novā per florea rura exercet labor, Verg.; vgl. medial, apes exercentur agris, tummeln sich herum, Verg. – haec (corpora) quia sunt exercita motu, sich rastlos bewegen, Lucr.: u. so exercita cursu flumina, rastlos strömende, Verg.; vgl. (Maeandros) incertas exercet aquas, läßt rastlos strömen, Ov. – manum (mit der H. hin u. her fechten) et in ventum iactare brachia, Sen.: u. so manum (um sich schlagen), litigare etc., Sen. (vgl. Gronov Sen. Thyest. 165). – im üblen Sinne, poet., indomitas qualis undas exercet Auster, Hor.: ignem exercentibus Euris, Ov.: ex. venatu saltus opacos, Sil. – b) als mediz. t.t., von der aufregenden Körperbewegung der Kranken, in (aktive) Bewegung setzen, (aktive) Bewegung verschaffen, wohltätig körperlich aufregen, corpus, Cels.: pilā similibusque ex. superiores partes, Cels.: absol., commode exercent clara lectio, arma, pila, cursus, ambulatio, Cels. – refl. se exercere u. medial exerceri, sich (aktive) Bewegung (Motion) machen, -verschaffen, Cels.: exerceri per manus (durch Handarbeiten u. dgl.), Cels. – selten v. der passiven Körperbewegung, pendentis tori gestatio, quo plurimā parte diei ac noctu motu exerceantur aegrotantes, Cael. Aur. – c) v. Rühren der Glieder bei der Arbeit, emsig rühren, -beschäftigen, assiduis brachia telis, Ov.: linguas litibus, Ov.: in sua dona manus, Prop.: manum (emsig Hand anlegen) et ea quae meditata sunt ad verum perducere, Sen. – d) v. In-Atem-Setzen der Sklaven u. Tiere bei der Arbeit, familiam, Cato: servos, Ter.: famulas ad lumina longo penso, von der Hausfrau, Verg.: tauros, Verg. – im üblen Sinne, ego te exercebo hodie, ut dignus es, in Atem setzen, herumkuranzen (Jacob), Ter.: (equae) neque opere neque cursu exerceantur, abgetrieben werden, Col.: u. so wohl feras, abhetzen, ICt. – e) v. emsigen Bearbeiten eines Ggstds., solum presso sub vomere, emsig umwühlen, Verg.: humum in messem, Verg.: paterna rura bobus suis, Hor.: ferrum, emsig schmieden (v. den Zyklopen), Verg.: antiquas telas, emsig fortspinnen (v. der Spinne), Ov.

    II) übtr.: A) im allg., v. Ggstdn., Zuständen usw. aller Art, die jmd. gleichs. in Atem setzen, viel zu schaffen machen, (viel) Arbeit-, (viel) Plage machen, abarbeiten, tüchtig in Anspruch nehmen, hu deln, heimsuchen, abquälen, von Affekten auch = beherrschen, a) übh.: meos casus, in quibus me fortuna vehementer exercuit, Cic.: duae (villae) ut maxime delectant, ita exercent, Plin. ep.: quae (centumvirales causae) me exercent magis, quam delectant, Plin. ep.: promulgata lex exercuit civitatem, Liv.: strenua nos exercet inertia, Hor.: ambitio animos hominum exercet, Sall.: nunc me reliquiae vestrae exercent, Cic. – te de praedio exerceri (so viel Plage hast) moleste fero, Cic.: exerceri poenis, Verg.: candidati exerciti omnibus iniquitatibus, Cic.: Venus exercita curis, Verg.: in somniis exercitus, Ps. Sall. de rep. 2, 6, 12. – b) als mediz. t.t., v. körperlichen Übeln, ut pueros vomitus, nocturnae vigiliae etc. exerceant, Cels.: alios astricta, alios resoluta alvus exercet, Cels.: teretes (lumbrici), qui pueros maxime exercent, Cels.: absol., si vero sudor exercet, Cels.

    B) in einer Tätigkeit übend beschäftigen, üben, ausbilden, a) körperlich: iuventutem, Caes.: corpus, Sall.: in gramineis membra palaestris, Verg.: in hoc vocem et vires suas, Cic.: virgines non otio neque lanificio, sed armis, equis, venationibus, Iustin.: armis atque equis corpus (Ggstz. animum in litteris agitare), Ps. Sall. de rep. 2, 10, 2. – als milit. t.t., in den Waffen-, taktisch üben, einüben, copias, Caes.: in armis Macedonas et mercennarios milites, Liv.: regem armavit atque exercuit adversus Romanos, Nep. – refl. se exercere u. medial exerceri, sich üben, se in curriculo, v. den Athleten, Cic.: u. von dens., se Iovi Cic.: ibi (in palaestra) cursu, luctando, hastā, pugilatu, pilā, saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis, Plaut.: nullum diem praetermisit, quo non pilo et sagittis ceterisque armorum se exerceret officiis, Vopisc.: se hoc genere pugnae exercuisse, Caes.: se ad cursuram, Plaut.: notavi in porticu gregem cursorum cum magistro se exercentem, Petron. – dum armis exercetur, Waffenübungen treibt, Cic.: cum exercentur (athletae), Cic.: exerceri in venando, Cic.: exercebatur plurimum currendo et luctando, Nep. – Partiz. Präs. exercēns refl., sich übend, Cic. de or. 2, 287. Suet. Caes. 26, 3; Aug. 98, 3. – ebenso refl., ludicra exercendi (Leibes- und Waffenübungen) aut venandi consuetudo, Cic. de fin. 1, 69: pueros ante urbem lusus exercendique causā producere, Liv. 5, 27, 2. – b) geistig: vario modo discipulos, Suet.; vgl. quid te exercuit? Cic.: ingenium, Cornif. rhet.; vgl. ingenium nemo sine corpore exercebat, Sall.: ingenium multiplici variāque materiā, Quint.: memoriam, Cic.: stilum, Cic.: verba, sich auf bloßes Wortgeklingel üben, Sen. – in hoc genere exerceri apud magistros, Cic.: adulescentes ad copiam rhetorum, Cic. – refl. se exercere u. medial exerceri, sich üben, se cotidianis commentationibus acerrime, Cic.: se vehementissime in his subitis dictionibus, Cic.: ex. se u. exerceri in utrumque locum, Quint.: pueri discunt, exercentur, Cic.: exercebatur (er studierte) apud Arellium Tuscum, Sen. contr. 2. praef. § 1. – Partiz. Perf. Pass. exercitus, s. bes.

    C) ein Werkzeug usw., eine Tätigkeit in Betrieb setzen, handhaben, anwenden, ausüben, betreiben, mit etw. umgehen, sich beschäftigen, 1) im allg.: a) mater. Objj. u. körperl. Tätigkeiten od. Zustände: pro consuetudine regionum praedictae machinae exercentur, Col.: arma, Verg.: pharetram aut acres arcus, Val. Flacc.: palaestras, Verg.: vocem, ertönen lassen, v. Präko, Plaut. – balatus, cantus, ertönen lassen, Verg. – mellis vindemia, propter quam totius anni labor exercetur, Col.; vgl. labores incassum, Verg.: vicem, abwechselnd den Dienst verrichten, Verg.: diem, poet. = sein Tagewerk verrichten, Verg. – sitim, poet. = Durst leiden, Sil. – pugnos in alqm, Plaut.: arma contra patriam, Tac.: eas linguas adversus nomen eius, Augustin. de civ. dei 1, 3 extr. – est enim illi (naturae) mos exercere in parvis, ihren Willen im Kleinen zu äußern (kund zu geben), Sen. de clem. 1, 19, 3. – b) polit., geistige u. moral. Tätigkeiten od. Zustände handhaben, ausüben, fühlen lassen, üben, betätigen, entfalten, geltend machen, äußern, dura imperia, Verg.: imperium miti animo, Sen.: memores plus quam civiliter iras, Ov.: familiariter inimicitias, Cic.: inexorabile odium, Ov.: pretiosa odia et constantia magno, Ov.: victoriam, verfolgen, Liv.: u. so victoriam crudeliter, Sall.: iustitiam, Plin. ep.: pacem aeternam (halten) et hymenaeos (feiern), Verg. – nomen patris patriae indulgentiā, betätigen durch usw., Plin. pan. – non umquam facundiam, sich befassen mit usw., Tac. (vgl. non quo verba umquam potius quam res exercuerim, Liv.): canina facundia exercebatur, Sall. fr.; neque ego callidam facundiam neque ingenium ad male faciendum exercui, Sall. fr. – oft alqd cum alqo, in alqo, in alqm (s. Fabri Sall. Cat. 49, 2 u. Iug. 16, 2), graves inimicitias cum alqo, Sall.: simultates, Liv., cum alqo, Cic. u. Sall.: odium in prole paternum, Ov.: gratiam atque inimicitias in tanta re, Sall.: facilitatem et lenitudinem animi in alqo, Cic.: suam insatiabilem crudelitatem non solum in vivo, sed etiam in mortuo et in eius corpore lacerando et vexando, Cic.: victoriam foede in captis, die G. fühlen lassen, Liv.: fortuna exercet in alqo vim suam, zeigt, macht geltend seine Macht (seinen mächtigen Einfluß), Nep., od. in alqo opes (seinen mächtigen Einfluß), Liv.: tribuni militum in plebe regnum exercent, Liv.: hereditarium in alqm odium, Vell.: libidinem et avaritiam in socios, Liv. – venerem amorem amoenitatemque, Plaut.: communes amores ad alqam, Catull. – 2) insbes.: a) als t.t. des Land- u. Bergbaus: α) einen Acker usw. bestellen, bebauen, rus exercere et colere, Col.: praedia rustica, Liv.: vineas, campos curare et exercere, Plin. ep.: Africam et Aegyptum ex., Tac.: ex. studiosius mare quam terras, mehr Seeleute (Fischer, Schiffer, Seeräuber) als Ackerbauer sein (vgl. εργάζεσθαι γην, θάλασσαν), Iustin. – β) eine Grube usw. betreiben, ausbeuten, figlinas, argenti fodinas aut alia metalla, Varro: metallum Macedonicum, Liv.: metalla, Pacat. pan.: metalla auri atque argenti, Liv.: solum, Flor. – b) als t.t. der Geschäftsspr., α) etw. als Gewerbe betreiben, ausüben, mit etw. ein Gewerbe treiben, ein Gewerbe machen, navem, Reederei treiben, ICt.: aquae molas, Cassiod.: pistrinum, das Müllerhandwerk betreiben, Suet. u. Apul.: cauponam, Iustin u. ICt.: cauponam vel stabulum, ICt.: tabernam (Kaufladen), Vitr. u. ICt.: officinam promercalium mercium, Suet.: armorum officinas, in Betrieb setzen, Tac.: pecuniam, fenus, Geld auf Zinsen leihen, ICt.; vgl. fenus apud Helvetios, Suet. – commercium turis, Plin.: (corpore) quaestum, ICt.: argentariam (Wechselgeschäft), ICt.: artem, Hor., Cels. u.a.: medicinam, Cic.: medicinam fame, durch die Hungerkur heilen (v. Arzte), Plin.: rhetoricen, Quint. – piraticam, Iustin., u. piraticam adversus patriam, Iustin. – β) einen Stoff bearbeiten, exercitae pelles, gegerbte, Cael. Aur. de morb. acut. 3, 8, 80. – c) als publiz. u. jurist. t.t.: α) v. der leitenden Tätigkeit, etw. halten, leiten, vollziehen usw., qui exercet iudicium, vom vorsitzenden Richter, Cic.: exercere iudicium et poenas, verhängen od. vollziehen, Tac.: ebenso quaestionem inter sicarios, Cic.: quaestionem severius, Liv., od. aspere violenterque, Sall. – od. etw. verwalten, führen, vectigalia (bes. v. den Staatspächtern), Cic.: institor exercens mercem, der Handel führende, ICt. – β) ein Gesetz, Recht usw. handhaben, in Ausübung bringen, geltend machen, iacēre irritas actiones... legem confestim exerceri, Liv.: exercendas esse leges respondit et atrocissime exercuit, Suet.: u. so ius, beneficium, ICt. – u. eine Rechtshandlung vollziehen, anstellen, litem, eine Entscheidung geben, ICt.: actionem adversus alqm, ICt.: fortuita incendia civiliter, verfolgen, ICt. – / Formen nach der 3. Konjug. exercunt, Itala (Verc.) Luc. 22, 25: Imper. exercite, Commodian. instr. 2, 27, 1.

    lateinisch-deutsches > exerceo

См. также в других словарях:

  • PISTRINUM — locus in quo farina olim pinsebatur, i. e. contundebatur seu comminuebatur in pila, ut ante Molarum inventum usum fieri solebat. Erant autem Pilae vasa concava, in quae antiqui siccata frumenta immittebant sicque pinsebant. Servius, ad Aen. l. 1 …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Pistrīnum — (röm. Ant.), s. u. Pistor 2) …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Pistrīnum — (lat.), Stampfmühle oder Ort, wo vor Erfindung der eigentlichen Mühlen das Getreide gestampft ward …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • pistrinum supper — noun An informal meal, usually taken by a group in the evening, where the location is chosen because it is interesting or distinctive …   Wiktionary

  • ПИСТРИНУМ —    • Pistrīnum,          место, где мололи хлеб (для бедных far, рожь, для богатых triticum и siligo, пшеница). Такая мельница имелась в каждом богатом доме вблизи кухни (о положении которой см. Domus, Дом, 9), и при ней обыкновенно находилась… …   Реальный словарь классических древностей

  • Stampfmühle — Historisches Stampfwerk der Ölmühle in der Brandhöfer Mühle bei Gschwend Eine Stampfmühle (lateinisch: pistrinum) ist eine Getreidemühle mit einem Stampfwerk, in der das Mahlprodukt in hohlen Klötzen oder Mörsern gestampft wurde. Sie stellt die… …   Deutsch Wikipedia

  • pétrin — [ petrɛ̃ ] n. m. • 1688; pestrin 1170; lat. pistrinum « moulin à blé, boulangerie » 1 ♦ Coffre dans lequel on pétrit le pain. ⇒ huche, maie. Pétrin mécanique. 2 ♦ (1790) Fam. Situation embarrassante d où il semble impossible de sortir. Il est… …   Encyclopédie Universelle

  • moulin — à eauë, Pistrinum aquarium. B. Moulin à eauë ou à bras, Moletrina. Moulin à vent, Pistrinum ventilatum. B. Un moulin à piler le bled à la façon ancienne, Pistrinum pistrini, vel Pistrina. Moulin à ailes, Pistrinum alatum …   Thresor de la langue françoyse

  • REGIONES — non modo provinciarum, sed etiam urbium magnarum partes sunt. REGIONES URBIS ROMAE QUATUORDECIM EX PUBLIO VICTORE, SEXTO RUFO, ET ALIIS. 1. Porta Capena; inter Caeliomontanam ad ortum et Aventinum montem ad occasum ac inter Piscinam publicam et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Callistus I —     Pope Callistus I     † Catholic Encyclopedia ► Pope Callistus I     (Written by most Latins, Augustine, Optatus, etc. CALLIXTUS or CALIXTUS).     Martyr, died c. 223. His contemporary, Julius Africanus, gives the date of his accession as the… …   Catholic encyclopedia

  • Pope Callistus I —     Pope Callistus I     † Catholic Encyclopedia ► Pope Callistus I     (Written by most Latins, Augustine, Optatus, etc. CALLIXTUS or CALIXTUS).     Martyr, died c. 223. His contemporary, Julius Africanus, gives the date of his accession as the… …   Catholic encyclopedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»