passes

Parthi, ōrum, m., = Parthoi, the Parthians, a Scythian people, situated to the north-east of the passes of the Caspian and south of Hyrcania, famed in antiquity as roving warriors and skilful archers, Just. 41, 1, 2; Cic. Att. 5, 18, 1; id. Phil. 11, 14; Verg. G. 4, 314; Hor. C. 2, 13, 18; id. S. 2, 1, 15; Ov. A. A. 1, 209:

Parthis mendacior,

Hor. Ep. 2, 1, 112; Tac. A. 2, 1; 6, 34; Vulg. Act. 2, 9.—In sing., Inscr. Orell. 2982.— Collect., the Parthian, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 1:

ecce! fugax Parthus,

Ov. R. Am. 155:

versis animosus equis,

Hor. C. 1, 19, 12.—Hence,

Parthus, a, um, adj., of or belonging to the Parthians, Parthian:

eques,

Cic. Fam. 9, 25, 1; Ov. Tr. 2, 228:

manu,

id. F. 5, 580:

rex,

Juv. 6, 407.—

Parthĭa, ae, f., = Parthia, the country of the Parthians, Parthia, the mod. Kohestan, Plin. 6, 15, 17, § 44; Luc. 8, 350.—

Par-thĭcus, a, um, adj., of or belonging to the Parthians, Parthian, Parthic:

equitatus,

Flor. 4, 9, 3:

regnum,

Plin. 37, 2, 8, § 2:

bellum,

with the Parthians, Cic. Fam. 2, 10, 2; 12, 19, 2:

damna,

Luc. 1, 106:

pellis,

leather dyed of a scarlet-red, prepared by the Parthians, Dig. 39, 4, 16, § 7;

hence, too: cingula,

of Parthian leather, Claud. Rapt. Pros. 2, 94: PARTHICVS as a surname of the emperor Trajan, Inscr. Orell. 795 sq.; of the emperor Septimius Severus, ib. 905 sq. —

Parthĭēnē, ēs, f., for Parthia, the [p. 1308] country of the Parthians, Parthiene, Parthia, Curt. 6, 2, 12; 6, 3, 3 et saep.—

Parthĭēni, ōrum, another name for Parthi, the Parthians, Curt. 4, 12, 11; 9, 10, 17. —

Parthĭcārĭus, a, um, adj., of or belonging to Parthian peltry or wares: negotiatores, Imp. Const. Cod. Just. 10, 47, 7:

PRAETOR,

one who had jurisdiction over the dealers in Parthian peltry, Inscr. Grut. 350, 7.

Parthi, ōrum, m., = Parthoi, the Parthians, a Scythian people, situated to the north-east of the passes of the Caspian and south of Hyrcania, famed in antiquity as roving warriors and skilful archers, Just. 41, 1, 2; Cic. Att. 5, 18, 1; id. Phil. 11, 14; Verg. G. 4, 314; Hor. C. 2, 13, 18; id. S. 2, 1, 15; Ov. A. A. 1, 209:

Parthis mendacior,

Hor. Ep. 2, 1, 112; Tac. A. 2, 1; 6, 34; Vulg. Act. 2, 9.—In sing., Inscr. Orell. 2982.— Collect., the Parthian, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 1:

ecce! fugax Parthus,

Ov. R. Am. 155:

versis animosus equis,

Hor. C. 1, 19, 12.—Hence,

Parthus, a, um, adj., of or belonging to the Parthians, Parthian:

eques,

Cic. Fam. 9, 25, 1; Ov. Tr. 2, 228:

manu,

id. F. 5, 580:

rex,

Juv. 6, 407.—

Parthĭa, ae, f., = Parthia, the country of the Parthians, Parthia, the mod. Kohestan, Plin. 6, 15, 17, § 44; Luc. 8, 350.—

Par-thĭcus, a, um, adj., of or belonging to the Parthians, Parthian, Parthic:

equitatus,

Flor. 4, 9, 3:

regnum,

Plin. 37, 2, 8, § 2:

bellum,

with the Parthians, Cic. Fam. 2, 10, 2; 12, 19, 2:

damna,

Luc. 1, 106:

pellis,

leather dyed of a scarlet-red, prepared by the Parthians, Dig. 39, 4, 16, § 7;

hence, too: cingula,

of Parthian leather, Claud. Rapt. Pros. 2, 94: PARTHICVS as a surname of the emperor Trajan, Inscr. Orell. 795 sq.; of the emperor Septimius Severus, ib. 905 sq. —

Parthĭēnē, ēs, f., for Parthia, the [p. 1308] country of the Parthians, Parthiene, Parthia, Curt. 6, 2, 12; 6, 3, 3 et saep.—

Parthĭēni, ōrum, another name for Parthi, the Parthians, Curt. 4, 12, 11; 9, 10, 17. —

Parthĭcārĭus, a, um, adj., of or belonging to Parthian peltry or wares: negotiatores, Imp. Const. Cod. Just. 10, 47, 7:

PRAETOR,

one who had jurisdiction over the dealers in Parthian peltry, Inscr. Grut. 350, 7.

per-cōlo, āvi, ātum, 1, v. a., to strain through, to filter, percolate.

Lit.:

tum vinum percolato, polentam abicito,

Cato, R. R. 108; Cels. 6, 9; Col. 12, 41, 2; Plin. 31, 6, 37, § 70.—

Transf., in gen., to cause to pass through:

umor per terras percolatur,

passes through, Lucr. 2, 475: cibos et potiones, to pass through one, i. e. to swallow and digest, Sen. Q. N. praef. §

3: terra bibula crebros imbros percolat atque transmittit,

Plin. 18, 11, 29, § 110.

per-cŏlo, cŏlŭi, cultum, 3, v. a.

Lit.

To cultivate, of the soil; hence, to inhabit:

Eleusiniam glebam,

App. M. 11, 2, p. 257.—

To perfect, finish:

incohata percolui,

Plin. Ep. 5, 6, 41.—

Transf.

To cleanse:

os curā,

App. Mag. 8.—

To deck, beautify, adorn:

aliquid eloquentiā,

Tac. Agr. 10.—

To honor greatly, to revere, reverence:

si patrem percoles,

Plaut. Trin. 2, 2, 4:

conjugem liberosque,

Tac. A. 4, 68:

multos praefecturis et procurationibus, plerosque senatorii ordinis honore,

id. H. 2, 82:

deos,

Sol. 22, 7:

dei numen in uxoris laboribus percolens,

App. M. 6, 15, p. 179:

Aegyptii cerimoniis me propriis percolentes appellant Isidem,

id. ib. 11. 5, p. 259:

initia Cereris,

celebrate, Aur. Vict. Caes. 14, 4:

funus,

id. ib. 20, 30.—

To persecute, pursue, cultivate:

vestras disciplinas studiosius,

App. Flor. 4, 18, p. 361:

cumulata habent quae sedulo percolunt,

id. Deo Soc. 22, p. 54.—Hence, percultus, a, um, P. a.:

femina perculta,

highly adorned, Plaut. Poen. 1, 2, 22.

pĭger, gra, grum (late Lat. collat. form of sup. pigrissimus, Tert. Exhort. ad Castit. 13), adj. [piget].

Lit., unwilling, reluctant, averse (rare):

gens pigerrima ad militaria opera,

Liv. 21, 25, 6:

pigriores ad facinus,

id. 39, 13, 11:

pigriores ad cetera munia exequenda,

Curt. 6, 9, 29: ad litteras scribendas pigerrimus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 1:

ad conatus magnos piger,

Sen. Ira, 3, 3, 1.—

Transf.

Backward, slow, dull, lazy, indolent, sluggish, inactive (of persons and things).

With in and abl.:

interdum piger, interdum timidus in re militari videbare,

Cic. Fam. 7, 17, 1.—

Absol.:

taurus ipsā mole piger,

Juv. 12, 12:

mare pigrum ac prope immotum,

i. e. flowing slowly, sluggish, Tac. G. 45:

pigrum mare et grave,

id. Agr. 10:

palus,

Ov. P. 4, 10, 61:

annus,

that moves lazily, passes slowly, Hor. Ep. 1, 1, 21:

bellum,

that advances slowly, Ov. F. 2, 727:

campus,

unfruitful, Hor. C. 1, 22, 17:

pigriora sunt ista remedia,

operate too slowly, Col. 2, 17, 3.—Prov.:

vult et non vult piger,

Vulg. Prov. 13, 4:

dicit piger, leo est in viā,

id. ib. 26, 13:

pigrā munire castra dolabrā,

lazily handled, Juv. 8, 248. —

With gen. ( poet.):

militiae piger et malus,

Hor. Ep. 2, 1, 124:

pericli,

Sil. 14, 264:

serpit Arar per rura pigerrimus undae,

id. 15, 504.—

With inf. ( poet.):

piger scribendi ferre laborem,

Hor. S. 1, 4, 12 (cf. the opp.:

impiger hostium Vexare turmas,

id. C. 4, 14, 22).— Absol.:

pigrum et iners videtur sudore adquirere quod possis sanguine parare,

Tac. G. 14 fin. —Hence, poet. transf.,

Sluggish, i. e. that makes sluggish, benumbing:

sopor,

Cat. 63, 37:

frigora,

Tib. 1, 2, 29:

senecta,

id. 1, 10, 40.—

Dull, dispirited, dejected, sad ( poet. and in postclass. prose):

vultus,

Mart. 2, 11, 3:

pigrum aliquem facere,

id. 10, 104, 15:

piger tristisque,

App. M. 4, p. 157 fin. —

Dull, unfeeling ( poet.):

hinc fessos subrepsit in artus Insidiosa quies et pigrae oblivio vitae,

Stat. S. 1, 4, 56 sq.; cf.:

indigna est pigro forma perire situ,

Ov. Am. 2, 3, 14.—Hence, adv.: pĭgrē, slowly, sluggishly (post-Aug.):

in servitutem transiens,

Sen. Ira, 3, 17:

pigre ac segniter agere,

Col. 7, 5, 3.— Comp.:

pigrius,

Plin. 10, 34, 52, § 105; Luc. 5, 434.

porta, ae (portabus for portis, Cn. Gell. ap. Charis. p. 40 P.), f. [from root par-, to pierce, pass through; Gr. peraô, peirô, poros, ford; Lat.: peritus, ex-perior, and v. periculum], a city-gate, a gate.

Lit.:

hic (miles) portas frangit, at ille (amans) fores,

Ov. Am. 1, 9, 20:

rectā portā invadam extemplo in oppidum antiquom et vetus,

Plaut. Bacch. 4, 4, 60; id. Ps. 2, 2, 3:

si Hannibal ad portas venisset,

Cic. Fin. 4, 9, 22:

pedem portā efferre,

id. Att. 8, 2, 4; 7, 2, 6; Verg. A. 4, 130:

ad portam praesto esse,

Cic. Pis. 23, 55:

portā introire,

id. ib. 23, 55:

egressus portā Capenā,

id. Tusc. 1, 7, 13:

extra portam Collinam,

id. Leg. 2, 23, 58:

porta Carmentalis,

Liv. 2, 49, 8:

pars egressa portis erat,

id. 3, 60, 9; 23, 46, 10:

omnibus portis effundi,

id. 24, 1, 3:

portā Capenā Romam ingressus,

id. 26, 10, 1; 33, 26, 9:

signa portis efferre,

id. 27, 2, 5:

portis ruere,

id. 27, 41, 8:

eādem portā signa infesta urbi inferre,

id. 28, 3, 13:

patefactā portā Romani erumpunt,

id. 28, 36, 8:

subito omnibus portis eruptione factā,

Caes. B. G. 3, 6; 19; 5, 51:

omnibus portis prorumpunt,

Tac. H. 4, 20; 34:

portarum claustra,

Verg. A. 7, 185:

limina portarum,

id. ib. 2, 803:

portas obice firmā claudere,

Ov. M. 14, 780:

portas reserare hosti,

id. A. A. 3, 577:

portā triumphali ducere funus,

Tac. A. 3, 47:

sanctae quoque res, veluti muri et portae, quodammodo divini juris sunt,

Gai. Inst. 2, 8:

vidi Portas (Carthaginis) non clausas, a proof that the people were fearless,

Hor. C. 3, 5, 23.—Connected with urbis:

qui urbis portas occuparent,

Cic. Phil. 14, 6, 15:

bellum a portis hujus urbis avolsum,

id. Rep. 1, 1, 1.—With per (rare except in Livy):

per unam portam praesidium Romanum irrumpit,

Liv. 9, 24, 12:

paulo ante lucem per effractam portam urbem ingreditur,

id. 24, 46, 7:

per aversam portam silentio excedere,

id. 10, 34, 4; 4, 46, 6; 23, 47, 8:

elapsus per eam portam quae... ad Darii castra pervenit,

Curt. 4, 10, 25; Vulg. Gen. 34, 20:

in fastigio portae,

id. 2 Reg. 18, 24.—Prov.: porta itineri longissima, the way to the gate is the longest (sc. in making a journey), i. e. it is the first step that costs, Varr. R. R. 1, 2, 2.—

Transf., in gen., like our gate, of an avenue, entrance, passage, outlet, door of any kind (syn.: fores, janua, ostium). —Of the gates of a camp:

ab decumanā portā castra munita,

Caes. B. G. 3, 25; so,

principalis,

Liv. 40, 27:

quaestoria,

id. ib.:

villarum,

Plin. 28, 10, 44, § 157: venti, velut agmine facto, Quā data porta, ruunt, [p. 1401] Verg. A. 1, 82.—Of a cage:

ex portā ludis emitti, said of hares,

Plaut. Pers. 3, 3, 30: porta tonat caeli, Enn. ap. Vet. Gram. ap. Col. (Ann. v. 597 Vahl.); Verg. G. 3, 261:

somni,

id. A. 6, 893; cf.

eburna,

Hor. C. 3, 27, 41:

ubi portitor aera recepit, Obserat umbrosos lurida porta rogos,

the portal of the infernal regions, Prop. 4 (5), 11, 8: belli portae, Enn. ap. Serv. Verg. A. 7, 622; Hor. S. 1, 4, 61 (Ann. v. 271 Vahl.):

mortis,

Vulg. Psa. 9, 15:

inferi,

id. Isa. 38, 10:

portae, quae alibi Armeniae, alibi Caspiae, alibi Ciliciae vocantur,

passes, gorges, defiles, Plin. 5, 27, 27, § 99; Nep. Dat. 7, 3; Val. Fl. 3, 496:

solis,

the signs of Cancer and Aries in the zodiac, Macr. Somn. Scip. 1, 12, and S. 1, 17: jecoris, a part of the liver (so too in Gr. pulê), Cic. N. D. 2, 55, 137:

fluviorum,

Vulg. Nahum, 2, 6.—Of the fundament, Cat. 15, 17.—

Trop.

Et quibus e portis occurri cuique deceret, by what way, by what means, Lucr. 6, 32.—

As the symbol of strength:

portae inferi,

the powers of hell, Vulg. Matt. 16, 18.

quīn, conj. [abl. quī and ne].

As an interrog. particle, why not? wherefore not? (only in exhortation or remonstrance; not in inquiring for a fact; cf.: quidni, cur non).

Usu. with indic. pres.:

quid stas, lapis? Quin accipis?

Ter. Heaut. 4, 7, 4:

quin experimur,

id. Phorm. 3, 3, 5 Fleck. (Umpf experiemur):

quin continetis vocem?

Cic. Rab. Perd. 6, 18:

quin potius pacem aeternam Exercemus?

Verg. A. 4, 99:

quin igitur ulciscimur Graeciam?

Curt. 5, 7, 4:

quin conscendimus equos?

why not mount our horses? Liv. 1, 57.—

With imper.:

quin me aspice et contempla,

Plaut. Most. 1, 3, 16:

quin uno verbo dic, quid est, quod me velis,

just say in one word! Ter. And. 1, 1, 18:

quin tu hoc crimen obice ubi licet agere,

i. e. you had better, Cic. Rosc. Com. 9, 25. —

With subj. only in orat. obliq.:

quin illi congrederentur acie inclinandamque semel fortunae rem darent,

Liv. 3, 61, 14; 4, 43, 11; 40, 40, 4.—

Transf.

As a rel. particle, prop. quī or qui ne, and mostly where the rel. stands for a nom. masc. or for abl. of time, who... not, that not, but that, but, often = Engl. without and a participial clause.

In gen.:

curiosus nemo est quin sit malevolus,

Plaut. Stich. 2, 1, 54:

neque aequom est occultum id haberi, quin participem te,

id. Aul. 2, 1, 13; id. Cas. 2, 8, 68:

nulla causast quin me condones cruci,

id. Rud. 4, 4, 26:

ut nullo modo Introire possem, quin me viderent,

Ter. Eun. 5, 2, 2:

facere non possum, quin ad te mittam,

I cannot forbear sending to you, Cic. Att. 12, 27, 3:

cum causae nihil esset, quin secus indicaret,

id. Quint. 9, 32:

nihil abest, quin sim miserrimus,

id. Att. 11, 15, 3:

neminem conveni, quin omnes mihi maximas gratias agant,

id. Fam. 9, 14, 1:

nemo est, quin ubivis quam ibi ubi est, esse malit,

id. ib. 6, 1, 1:

repertus est nemo quin mori diceret satius est,

id. Verr. 2, 2, 36, § 88:

nemo, qui aliquo esset in numero, scripsit orationem quin redigeret omnis sententias, etc.,

id. Or. 61, 208:

nihil praetermisi, quin enucleate ad te scriberem,

id. Q. Fr. 3, 3, 1:

neque ullus flare ventus poterat quin aliquā ex parte secundum cursum haberent,

Caes. B. C. 3, 47:

nulli ex itinere excedere licebat quin ab equitatu Caesaris exciperetur,

without being cut off, id. ib. 1, 79:

nullum fere tempus intermiserunt, quin trans Rhenum legatos mitterent,

without sending, id. B. G. 5, 55:

in castello nemo fuit omnino militum quin vulneraretur,

id. B. C. 3, 53:

quid recusare potest, quin et socii sibi consulant,

Liv. 32, 21: vix superat, quin triumphus decernatur, it wants little that, Quadrig. ap. Gell. 17, 13, 5:

paene factum est, quin castra relinquerentur,

i.e. they were very near deserting their camp, id. ib. 17, 13, 5.— So quin (= quī non) stands for a rel. abl. of time:

neque ullum fere tempus intercessit quin aliquem de motu Gallorum nuntium acciperet,

Caes. B. G. 5, 53.— More rarely quin stands for quae non, quod non, etc.: nulla est civitas quin ad id tempus partem senatus Cordubam mitteret. Caes. B. C. 2, 19:

nulla fuit Thessaliae civitas quin Caesari pareret,

id. ib. 3, 81:

nulla (natura), quin suam vim retineat,

Cic. Fin. 4, 13, 32:

horum autem nihil est quin intereat,

id. N. D. 3, 12, 30; id. Rep. 1, 2, 2: nihil est quin male narrando possit depravari, Ter. [p. 1513] Phorm. 4, 4, 16:

nihil tam difficilest quin investigare possiet,

id. Heant. 4, 2, 8:

cum nemo esset, quin hoc se audisse liquido diceret,

Cic. Verr. 2, 3, 59, § 136:

Messanam nemo venit, quin viderit,

id. ib. 2, 4, 4, §

7: nego ullam picturam fuisse, quin inspexerit,

id. ib. 2, 4, 1, § 1; cf. Gell. 17, 13, 2 sq., and Cato ap. Gell. ib. § 3.— 2. Esp. after words expressing hesitation (usu. with neg.):

non dubitaturum, quin cederet, Cic Mil. 23, 63: nolite dubitare, quin,

id. Imp. Pomp. 23, 68:

et vos non dubitatis, quin,

id. Agr. 2, 26, 69:

dubitatis, Quirites, quin hoc tantum boni in rem publicam conferatis?

id. Imp. Pomp. 16, 49. —

Much more freq. after words expressing doubt, ignorance, etc.:

non dubitabat, quin,

Cic. Att. 6, 2, 3:

cave dubites, quin,

id. Fam. 5, 20, 6:

non dubitabat quin... non posset,

id. Att. 5, 11, 7; id. Tusc. 1, 36, 88:

non esse dubium, quin... possent,

no doubt that, Caes. B. G. 1, 4; Ter. And. 2, 3, 17:

neque abest suspicio, quin,

a suspicion that, Caes. B. G. 1, 4:

quis ignerat, quin?

who is ignorant that? who does not know that? Cic. Fl. 27, 64:

dies fere nullus est, quin hic Satyrus domum meam ventitet,

hardly a day passes that he does not come, id. Att. 1, 1, 3.—

That not, as if not, as though not:

non quin ipse dissentiam, sed quod,

not but that, Cic. Fam. 4, 7, 1: non quin breviter reddi responsum potuerit, Liv 2, 15. —

For corroboration.

But, indeed, really, verily, of a truth:

Hercle quin tu recte dicis,

Plaut. Merc. 2, 3, 77: credo;

neque id injuria: quin Mihi molestum est,

Ter. Heaut. 3, 3, 20:

te nec hortor, nec rogo, ut domum redeas, quin hinc ipse evolare cupio,

Cic. Fam. 7, 30, 1.— Esp. in reaching a climax or adding a stronger assertion or proof: quin etiam, yea indeed, nay even:

credibile non est, quantum scribam die: quin etiam noctibus,

Cic. Att. 13, 26, 3; 14, 21, 3:

quin etiam necesse crit cupere et optare, ut, etc.,

id. Lael. 16, 59:

quin etiam voces jactare,

Verg. A. 2, 768: mortem non esse metuendam, quin etiam si, etc., nay, not even if, etc., Lact. 3, 27 fin.; cf.:

quin et Atridas Priamus fefellit,

Hor. C. 1, 10, 13.—

Rather, yea rather:

nihil ea res animum militaris viri imminuit, quin contra plus spei naotus,

Liv. 35, 26.—

In corrections, nay, rather:

non potest dici satis quantum in illo sceleris fuerit, Quin sic attendite, judices, etc.,

Cic. Mil. 29, 78 sq. (cf. Halm ad loc., and Lorenz ad Plaut. Most. 164).

tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.

As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.

As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.

In comparison between two adjj.:

tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

non tam solido quam splendido nomine,

id. Fin. 1, 18, 61:

tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

Val. Max. 3, 8, 1:

adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

quorum vires quam repentinae tam breves,

Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

Cic. Brut. 37, 140:

ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

Liv. 7, 1, 8:

quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

id. 21, 43, 11:

donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

id. 4, 2, 4. —

In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.

As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

quam placida'st aqua,

id. ib. 3, 2, 165:

tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

Cic. Or. 30, 168:

tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—

The adjective not repeated.

The terms of comparison being nouns or pronouns:

tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

Plaut. Capt. 2, 2, 60:

fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

id. Bacch. 3, 3, 30:

tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

id. Cas. 3, 6, 43:

ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

id. Poen. 1, 2, 145:

tam crebri ad terram decidebant quam pira,

id. ib. 2, 38:

tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

Ter. Ad. 5, 3, 63:

quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

id. ib. 4, 1, 18:

tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

Cic. Sull. 31, 87:

tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

id. Fam. 13, 3:

nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

Liv. 45, 22:

nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

Quint. 8, 2, 8:

(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

Sen. Ira, 1, 9, 2.—

Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

Plaut. Cist. 2, 1, 20:

nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

Cic. Sen. 12, 41:

neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

Liv. 28, 39, 13. —

With quam in subst.-clause:

quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

Cic. Leg. 1, 4, 12. —

Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

Cic. Leg. 1, 4, 14.—

With quam in adverb.-clause:

cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

Cato, R. R. 21, 1:

si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

Plaut. Cist. 4, 2, 5:

tua est imago: tam consimili'st quam potest,

id. Men. 5, 9, 4:

sororem tam similem quam lacte lacti est,

id. Mil. 2, 2, 87.—

Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.

Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—

The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

tam facile vinces quam pirum volpes comest,

id. Most. 3, 1, 26:

tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

id. Merc. 1, 2, 77:

tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

id. Truc. 1, 2, 109:

tam facile quam tu arbitraris,

Cic. Div. 1, 6, 10:

tam cito evertetur quam navis, etc.,

id. Rep. 1, 34, 51:

nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —

With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.

One verb compared with another:

nam quod edit tam duim quam perduim,

for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

Quint. 2, 5, 17:

Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

Lucr. 6, 115.—

The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,

Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

Plaut. Capt. 2, 2, 61:

tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

id. Aul. 3, 6, 12:

quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

id. Capt. 2, 2, 6:

tam huic loqui licere oportet quam isti,

id. Cas. 2, 6, 58:

tam tibi istuc credo quam mihi,

id. Ep. 1, 2, 25:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

Cic. Ac. 2, 44, 137:

tam moveor quam tu, Luculle,

id. ib. 2, 46, 141:

tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

Cic. Tusc. 1, 24, 56:

sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

Sen. Ira. 1, 12, 4:

meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

id. ib. 1, 15, 1:

tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

id. Q. N. 3, 16, 3:

quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

sic),

Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

Cic. Tusc. 3, 16, 34:

quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

id. Fam. 7, 3, 2:

qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

id. Att. 2, 17, 2:

neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

id. Verr. 1, 8, 21:

Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

Liv. 38, 39, 10.—

Object-inff.:

qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

Cic. Ac. 2, 14, 44:

quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

id. Tusc. 1, 7, 13:

virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

id. Lael. 26, 98.—

Subject-inff. or dependent clauses:

ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

Plaut. As. 1, 1, 109:

Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

Ter. Eun. 4, 4, 51:

tam teneor dono quam si dimittar onustus,

Hor. Ep. 1, 7, 18:

Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

Ov. M. 4, 613:

tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

Cic. Off. 1, 34, 125:

eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

id. Att. 9, 2, a, 3:

nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

id. Tusc. 2, 12, 28:

non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

id. Or. 2, 72, 295:

cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

id. Top. 1, 2:

auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

Liv. 2, 44, 7:

Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —

With quam in adverb.-clause:

tam confido quam poti'st,

Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—

Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

id. Brut. 15, 58.—

With esse and predic. noun:

tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

Plaut. Mil. 2, 5, 47:

equidem tam sum servos quam tu,

id. Capt. 3, 4, 11:

tam ego homo sum quam tu,

id. As. 2, 4, 83:

nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

Ter. Ad. 3, 3, 68:

tam es tu judex quam ego senator,

Cic. Rab. Post. 7, 17:

tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

Plaut. Capt. 2, 2, 86:

qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

Cic. Off. 1, 7, 23. —

Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

Cic. Off. 3, 8, 35. —

With quasi in place of quam:

tam a me pudica est quasi soror mea sit,

Plaut. Curc. 1, 1, 51. —

Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

Plaut. Poen. 1, 2, 138:

magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

id. Bacch. 5, 1, 5:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

Lucr. 4, 999:

quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

id. 5, 453:

tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

Plaut. Trin. 4, 2, 19.—

Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

Cato, R. R. 64 (65):

oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

id. ib. 64 (65):

quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

Plaut. Aul. 2, 2, 59:

quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

Ter. Heaut. 5, 2, 44:

quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

id. Ad. 3, 4, 56:

quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

Varr. R. R. 2, 9:

quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

Sall. J. 31, 14. —

With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

Plaut. Mil. 4, 7, 26:

tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).

With a comp. clause understood.

With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

Cic. Off. 1, 21, 73:

cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

id. Tusc. 3, 1, 1:

nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

id. ib. 1, 23, 55:

non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

id. Ac. 2, 4, 10:

sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

tam gratia'st,

id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

nolo tibi molestos esse nos,

id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—

With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.

With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

id. Most. 1, 3, 29:

ordine cum videas tam certo multa creari,

Lucr. 5, 735:

deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

id. 5, 12:

quorsum igitur tam multa de voluptate?

Cic. Sen. 12, 44:

ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

id. Tusc. 1, 42, 100:

inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

id. Fin. 2, 23, 77:

quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

id. Ac. 2, 21, 68:

tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

Liv. 39, 31, 14:

tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

qui tam crudelem tyrannum occideret,

id. 3, 1, 2:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

id. 3, 2, 7:

tam contraria est pestis,

Plin. 8, 38, 57, § 136:

tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

tamne indignus videar?

Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—

With advv.:

alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

Plaut. Capt. 1, 2, 37:

quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

id. Am. 1, 3, 4:

unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

Ter. Phorm. 3, 3, 1:

quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

Lucr. 5, 559:

jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

Cic. Tusc. 1, 6, 12:

ista tam aperte et per versa et falsa,

id. Ac. 2, 18, 60:

cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

id. Sen. 5, 13:

me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

id. Tusc. 2, 5, 14:

etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

id. Fin. 5, 11, 31:

an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

id. Or. 1, 55, 274:

quid tu, inquit, tam mane?

id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

id. ib. 1, 14:

cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

tam vesperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—

With verbs:

ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

id. Cist. 1, 1, 55:

quid tam properas?

id. Pers. 4, 6, 11:

cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

Ter. Ad. 5, 7, 21:

age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

id. Heaut. 5, 5, 8:

non pol temere'st quod tu tam times,

id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

quam si explicavisset, non tam haesitaret,

i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

Plaut. Cas. 4, 4, 31:

Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

numquam ego te tam esse matulam credidi,

Plaut. Pers. 4, 3, 72.—

Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).

After hic:

etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

id. ib. 2, 2, 31, §

77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

id. Clu. 14, 42:

haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

id. Sest. 13, 31:

in hoc tam exiguo vitae curriculo,

id. Arch. 11, 28:

hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

id. Cat. 1, 5, 11:

in hac tam clara re publica natus,

id. Rep. 1, 19, 31:

hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

id. Par. 1, 2, 10:

haec tam crebra Etruriae concilia,

Liv. 5, 5, 8:

in his tam parvis atque tam nullis,

Plin. 11, 2, 1, § 2:

quorsum haec tam putida tendant,

Hor. S. 2, 7, 21:

hac tam prospera pugna nuntiata,

Curt. 3, 11, 16.—

After ille:

ille homo tam locuples, tam honestus,

Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

44: illud tam grave bellum,

Val. Max. 5, 6, ext. 1:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

id. 3, 2, 7.—

After iste:

tamenne ista tam absurda defendes?

Cic. N. D. 1, 29, 81:

ista admonitio tua tam accurata,

id. Att. 6, 1, 20:

quae est ista tam infesta ira?

Liv. 7, 30, 15:

iste tam justus hostis, tam misericors victor,

Curt. 4, 10, 34.—

After id ipsum:

id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

Liv. 1, 48, 9.—

After tot:

jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

Cic. Ac. 2, 48, 147:

tot tam valida oppida,

Liv. 5, 54, 5:

tot tam opulenti tyranni regesque,

id. 25, 24, 13:

inter tot tam effrenatarum gentium arma,

id. 21, 9, 3:

tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—

After hic talis:

da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

Cic. Fam. 16, 21, 3.

As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).

Without a negation ( = ita, adeo;

rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

Plaut. Rud. 3, 4, 51:

quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

Caes. B. C. 3, 36:

tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

id. B. G. 2, 21:

tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

id. ib. 16, 59:

quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

Val. Max. 1, 8, ext. 14:

tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

id. 3, 2, ext. 3:

in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

Quint. 10, 1, 83:

(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

Plin. 10, 29, 43, § 82:

ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

Plin. Ep. 3, 14, 7.—

With a negation, or in a question implying a negation.

Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

Ter. Hec. 1, 2, 33:

non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

Lucr. 6, 887:

quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

id. Fam. 6, 12, 1:

nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

id. ib. 6, 1, 3:

non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

id. Or. 2, 90, 365:

non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

id. Att. 13, 31, 1:

nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

id. Phil. 2, 15, 37:

quis tam demens ut sua voluntate maereat?

id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

id. Ac. 2, 17, 53:

non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

Caes. B. G. 1, 44, 17:

nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

Sen. Ira, 2, 12, 3:

nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

id. Thyest. 619.—

With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

id. Pers. 4, 4, 34:

an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

id. Trin. 4, 2, 42:

nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

id. Sen. 7, 24:

nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

id. Div. 2, 58, 119:

nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

id. Sull. 27, 76:

quae est anus tam delira quae timeat ista?

id. Tusc. 1, 21, 48:

ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

id. N. D. 3, 16, 41:

sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

Caes. B. C. 1, 21:

in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

Liv. 25, 18, 3:

ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

Nep. Milt. 8, 4:

ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

Sen. Thyest. 196. —

With a negation, followed by quin ( = ut is non;

class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

Plaut. Merc. 2, 3, 27:

nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

id. Pers. 4, 6, 8:

nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

id. As. 5, 2, 94:

numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

Ter. Heaut. 1, 1, 15:

nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

id. ib. 4, 2, 8:

ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

id. Fam. 6, 1, 7:

ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

Nep. Alcib. 6, 4.

Tam, ante-class., sometimes = tamen:

antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.

In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

Tam modo, inquit Praenestinus,

Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.

trans-vŏlo or trā-vŏlo, āvi, ātum, 1, v. a. and n., to fly over or across.

Lit.:

perdices non transvolant Boeotiae fines in Atticā,

Plin. 10, 29, 41, § 78:

Pontum (grues),

id. 10, 23, 30, § 60. —

Transf., to go, come, mount, or pass quickly over or across.

Lit.

Act.: Alpes, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 4:

Oceanum (manus Macedonum),

Auct. Her. 4, 22, 31:

delphini vela navium transvolant,

Plin. 9, 8, 7, § 20:

transvolat vox auras,

flies through, Lucr. 4, 559; cf. id. 4, 602.— Poet.: importunus (Cupido) transvolat aridas Quercus (i. e. vetulas). Hor. C. 4, 13, 9.—

Neutr.:

foraminibus liquidus quia transvolat ignis,

Lucr. 6, 349: eques transvolat inde in partem alteram, Liv. 3, 63, 2: Nilus insulas dierum quinque cursu non breviore transvolat, flows by or past, Plin. 5, 9, 10, § 53:

vultur relicto Tityo,

Sen. Hippol. 1233:

(arma) Travolaverunt ad hostes,

Plaut. Ep. 1. 1, 33 (for transfugerunt, id. ib. 1, 1, 28).—

Trop.:

illa Sallustiana brevitas... audientem transvolat,

flies past, Quint. 4, 2, 45:

cogitatio animum subito transvolans,

flitting through, Plin. 7, 12, 10, § 52:

transvolat in medio posita et fugientia captat,

passes over, neglects, Hor. S. 1, 2, 108.