-
1 traho
1)а) тащить, тянуть ( plaustra per montes V); таскать, влечь ( aliquem crinibus V)per me ista pedibus trahantur погов. C — по мне, пропади оно пропадомб) волочить ( Hectorem circum Pergăma O); вести за собой ( exercitum L); с трудом передвигать ( genua aegra V); вытаскивать ( ex puteis aquam C); увлекать, мчать (limum arenamque Sl; trahi studio laudis C)2)а) притягивать ( magnes ferrum trahit Sol); привлекать, вовлекать, склонять ( in suam sententiam L)trahit sua quemque voluptas V — каждого влечёт своё удовольствие, т. е. у всякого свой вкусad Poenos rem t. L — быть настроенным в пользу Карфагенаб) втягивать, завлекать ( Teucros in proelia V)ne pars sincēra trahatur O — чтобы и здоровая часть не оказалась вовлечённой, т. е. поражённой3) отнимать ( partem doloris L); утаскивать, уносить ( praedas L); грабитьt. et rapere Sl — грабить и расхищать4) вытаскивать, вынимать, извлекать (ferrum a, de и e vulnere или corpore O)5) стягивать ( vincla galeae O)t. vultum O — хмуритьсяt. vela V — убирать паруса6) вытягивать, удлинять ( digitos pedum O)t. lanam J — прясть шерсть7) тянуть в разные стороны, раздирать ( factionibus trahi T)8) расточать, растрачивать (pecuniam omnibus modis Sl)9) распределять, делить ( laborem sorte V)10) влечь за собой, причинять, вызывать ( ruinam V)11) отвлекать, отклонять (aliquem ab incepto Sl)12) втягивать (в себя), пить ( pocula fauce H); всасывать ( sucum e terra C); впивать, вдыхать (odorem naribus Ph; auras ore O)suspiria t. difficulter Aug — тяжело дышать13) присваивать (себе), захватывать (regnum L; t. in se munia senatus T); приписывать ( decus alicujus rei ad aliquem L)t. gratiam sibi Just — требовать себе благодарностиt. in se crimen O — брать вину на себяomnia non bene consulta in virtutem trahebantur Sl — всё плохо обдуманное приписывалось доблести14) испускать, издавать ( vocem imo a pectore V)15) выводить, вести ( originem ab aliquo PM)16) извлекать, перенимать, усваивать ( multum ex moribus Sarmatarum T)17) принимать, усваивать, получать (nomen ab aliquo C, O; colorem V, O; molestiam ex aliqua re C); приобретать ( lapidis figuram O)18) обдумывать, обсуждать, взвешивать ( rationes alicujus rei Sl)t. animo или cum animo suo Sl — обдумывать, размышлять19) проводить ( noctem sermone V); влачить ( vitam Ph)t. moram O — тянуть, медлитьt. quiētem Prp — отдыхать, спатьt. laborem V — долго трудиться20)а) откладывать ( omnia Sl); затягивать ( aliquid in serum L)21) растягивать, протяжно произносить ( verba Sil)22) тянуться, длиться ( decem annos Fl) -
2 duco
dūco, dūxī, ductum, ere1) водить, вести (aliquem secum Pl; aliquem intro ad aliquem Ter; equum loro L; iter ducit ad urbem O)d. choros H — водить хороводыd. funera, pompam O (exsequias PM) — следовать в похоронной процессииd. aliquem ad mortem C — вести кого-л. на казньse d. ad aliquem Pl — отправиться к кому-л.d. curru aliquem victorem H — везти кого-л. как победителя в колесницеd. originem ab aliquo H — вести свой род от кого-л.Janus, quod ab eundo nomen est ductum C — Янус, имя которого произведено от глагола ire2)а) воен. вести за собой ( exercitum ab Allobrogibus in Segusiavos Cs); предводительствовать, командовать (d. primum pilum Cs)d. ordinem Cs — командовать центурией3) стоять во главе, быть главным (первым) (d. familiam C; d. classem disci pulorum Q)4) проводить (aquam per fundum alicujus C; fossam Cs, L; vallum Cs, L; sulcum Col; lineam, orbem Q); прокладывать ( viam L)5)а) производить, выделывать, создавать (vivos de marmore vultus V; ocreas argento V; effigiem alicujus aere Ap)latĕres d. Vtr — изготовлять кирпичиб) слагать, сочинять (epos H; versūs, carmina O)6)а) тянуть, вытягивать, протягиватьd. vaginā ferrum O (ensem Sil) — извлекать меч из ноженdiversa bracchia d. V — широко раскинуть (распростереть) рукиd. remos O — работать вёслами, грестиnunc volucrem laqueo, nunc piscem d. hamo O — ловить то птицу силками, то рыбу удочкойб) затягивать, стягивать ( frena manu O): втягивать, вдыхать (spiritum naribus Vr и per fauces Sen; aĕrem и animum spiritu C — ср. 15.)vitam et spiritum d. aliquā re C — жить и дышать благодаря чему-л.d. ilia H — тяжело дышатьв) тянуть, вынимать ( sortes C)sorte duci C, V, T, Su — быть вытянутым по жребиюd. sanguinem PM — пускать кровьd. alvum CC — очищать кишечникd. pocula Lesbii H — пить лесбосское виноd. fletum Prp — испустить стонlongas in fletum d. voces V — жалобно ныть ( о филине)г) притягивать ( magnes ducit ferrum Prp); стягивать, морщить, кривить (ōs C; vultūs M); тянуть, тащить (capellam V; navem per adversas undas O); тянуть, затягивать (d. rem in noctem, bellum in hiemem Cs)tempus d. C, Nep — стараться выиграть времяverba longā morā d. Prp — растягивать словаdiem ex die d. Cs — откладывать со дня на деньd. aliquem Ter, Prp, Cs — томить кого-л. постоянными отсрочками7) поглаживать, массировать ( digitulos alicui Sen)d. ubera O — доить8) ( чаще d. domum. d. in matrimonium и d. uxorem Pl, Ter, Cs, C etc.) брать в жёны, жениться (d. alicujus filiam C)d. ex plebe или d. plebejam L — жениться на плебейке9) принимать, приобретать, получать ( purpureum colorem O)d. formam O — приобретать (человеческие) очертанияd. rimam O — дать трещинуpallorem d. O — покрываться бледностьюcicatricem d. O — рубцеваться, заживатьsitum d. Q — ржаветьnomina alicujus d. H — получить чьё-л. имя, т. е. быть названным по кому-л.10) прясть (lanam, stamina O; pensa manu J)11) ( о времени) проводить (aetatem in litteris C; jucundissimis sermonibus nox ducebatur PJ)sine quibus vita non ducitur Sen — то, без чего жизнь невозможнаsomnos d. V — предаваться сну12) приводить (aliquem secum C, Nep); наводить, навевать ( soporem Tib)13) водить за нос, дурачить (aliquem dictis Ter; promissis Prp)14) устраивать, давать ( ludos T)d. alapam alicui ирон. Ph — шлёпнуть кого-л.colaphum alicui d. Q — ударить кого-л. кулаком15) склонять, побуждать ( oratio tua me ducit ad credendum C)d. animam (spiritum) L — томиться, изнывать (ср. 6.)17) (тж. d. rationem C etc.) подсчитывать, насчитывать, вести счёт, считать (nonaginta milia medimnum duximus C)18) принимать в расчёт, учитывать (rationem officii, non commodi d. C; rationem salutis suae C)non duco in hac ratione eos, qui... C — я не включаю сюда тех, которые...d. suam rationem C — заботиться о своей выгоде19) полагатьd. aliquem in hostium numero C — считать кого-л. врагомd. aliquem victorem Nep — считать кого-л. победителемd. aliquem despicatui C — презирать кого-л.d. aliquid in malis C — отнести что-л. к числу золd. aliquid pro nihilo C — ни во что не ставить что-л.nullum beneficium aliquid d. Pl — не считать что-л. благодеяниемd. aliquid parvi (pluris) C — мало (более) ценить, уважать что-л.inter curas et seria d. habendum J — серьёзно задаваться (каким-л.) вопросом20) вменятьd. aliquid honori Sl (laudi Nep) — считать что-л. достойным уважения (славы) -
3 exigo
ex-igo, ēgī, āctum, ere [ ago ]1) изгонять (aliquem domo L; reges ex civitate L); вытеснять ( hostem e campo L)e. uxorem (matrimonio) Pl, Ter, Su — развестись с женойaliquem vitā e. Sen — лишать кого-л. жизниe. corpus e stratis Sil — встать со (своего) ложа2) катить, изливать ( quā exĭgit Hebrus aquas O)3) пускать ( radīces CC)4) устранять, отгонять ( lassitudinem ex corpore Pl)5) втыкать, вонзать (ferrum per viscĕra Lcn; ensem per juvĕnem V); пронзать ( aliquem hastā VF)6) бросать, метать ( tela in aliquem Sen)7) размахнуться, занести ( exactus ensis O)8) вывозить на продажу (agrorum fructūs L; merces Col)9) отвергатьe. fabulam Ter — освистать (ошикать) пьесуsarta tecta e. C, L — требовать исправного выполнения строительных работ, т. е. принять заказ в должном состоянии11) спрашиватьexactum a Labeōne, cur ultionem legis omisisset T — Лабеона спросили, почему он не поступил по строгости законаe. facta ab aliquo O — просить кого-л. рассказать о происшедшемe. opus O, Col — смотреть за (руководить) работой (ср. 13.)12) взыскивать, взимать, собирать (pecunias, vectigalia C; portorium AG)e. poenas ab (de, ex) aliquo и alicui O, L etc. — наказать кого-л. (первонач. взыскивать штраф)13) совершать, завершать, оканчивать ( opus O — ср. 11.; monumentum H)quattuor spatiis Juppĭter exēgit annum O — Юпитер четырьмя временами (года) закончил год (т. е. разделил год на 4 времени)14) переносить, (вы)терпеть ( aerumnam Pl)15) проводить, (про)жить (aetātem in armis Sen; vitam miserabiliter VM)16) проезжать, проходить ( equis Athon VF); проплывать ( mare PM)17) исследовать, взвешивать, разбирать ( veram origĭnem juris Sen)18)а) приспособлять (e. aliquid ad nostras leges L)e. rem ad aliquid QC — сообразоваться с чем-л. (приспособлять что-л. к чему-л.)19) оценивать, измерять ( pondus alicujus rei manu Su); обдумыватьtempus secum modumque e. V — мысленно определять время и образ действийnon satis exactum est, quid agam C — ещё не вполне решено, как мне поступитьe. cum aliquo de aliquā re C, PJ — переговорить (посоветоваться) с кем-л. о чём-л -
4 deduco
dē-dūco, dūxī, ductum, ere1) сводить, спускать вниз ( milites ex locis superioribus in campum Cs)d. aliquem de rostris C — увести кого-л. с трибуныequites (equitatum) d. in pedes L — спешить конницу4) опускать, зачёсывать вниз ( pectine crines O); поглаживать ( caesariem longae barbae O)5) пригибать ( ramos pondere suo O)talos ad terram d. Pt — ходить на пяткахuxorem domum d. Ter — взять в жёны, жениться7) уводить, отводить (aliquem in carcerem Sl, exercitum ex his regionibus Cs; milites in hiberna L; navem in aliquem portum Pt); повести (classem in proelium Nep); пригонять (boves O; pecora Cs)8) нести, катить ( amnes deducunt undas in mare O); переноситьd. Aeolium carmen ad Italos modos H — перенести эолийскую поэзию в италийские ладыd. aliquem ex possessione L (de fundo C) — изгнать кого-л. из владенияd. coloniam C etc. — основать колониюd. navem (in aquam) или d. navem litore V etc. — спустить корабль на воду9) переселять, поселять ( colonos in omnes colonias totius Italiae C)10) вводить (aliquem in regnum, in possessionem alicujus rei T)d. vela (carbasa) O — распустить (поднять) паруса12) отклонять, отвлекать (aliquem de sententia C; a tristĭtiā C; lunam cursu O или e cursu Tib; a pristĭno victu Nep)d. aliquem a recta via rhH. или de fide C — совратить (сбить) кого-л. с прямого пути13) завлекать, заманивать ( in insidias Just)14) скидывать, вычитать ( aliquid de summā C)d. de capite aliquid C — что-л. вычитать (отчислять) из капиталаd. cibum Ter — сократить питание, поменьше кормить15) лишать, отнимать, удалять (corpore febres, animo curas H)d. alicui aliquid C etc. — лишить кого-л. чего-л.16) выводить, производить (originem, nomen ab aliquo PM, O etc.)17) приводить (d. aliquem ad consulem L; in conspectum Caesaris Cs)d. aquam in fossas PM — провести воду в рвы (каналы)lis ad forum deducta est Ph — дело было передано в судd. aliquem ad fletum C — довести кого-л. до слёзaudi, quo rem deducam H — послушай, к чему я ведуd. aliquem in periculum Cs — подвергнуть кого-л. опасностиrem huc (in eum locum) deduxi, ut... Cs, C — я довёл дело до того, что...in tempora( Augusti) d. opus O — довести повествование до эпохи Августа18) побуждать, склонять (aliquem ad eam sententiam Cs; d. aliquem, ut... L etc.)19) провожать (d. aliquem domum rhH.; ad forum, de domo C; corpus Alexandri in Hammonis templum Just)20) вытягивать, тянутьd. vētus argumentum in tela O — выткать древнюю повесть ( о Палладе)21) изготовлять, сочинять (mille die versūs H; d. carmen O)22) изображать, написать, начертить (litteram mero O; formam alicujus Sen)23) вовлечь, втянуть ( aliquem in bellum Just)deduci — попасть, впасть ( in egestatem Sen) -
5 origo
orīgo, inis f. [ orior ]1) происхождение, начало ( omnium rerum C)originem trahere L (ducere H, habere PM) ab aliquo — вести свой род (происходить) от кого-л.2) родab origine ultimā stirpis Romanae generatus Nep — происходящий из весьма древнего римского рода3) родоначальник, предок (Aenēas Romanae stirpis o. V)4) метрополия ( urbium Sl)5) родина, первоисточник (summi boni C; verborum Q; juris Dig)6) pl. Origines «Древнейшая история» (сочинение M Порция Катона об истории италийских городов-государств) C, AG -
6 officium
1) нравственная обязанность, долг, а) вооб. officii (tuendi) causa de homine libero exhibendo interdictum competit (1. 2 § 1 D. 43, 1. 1. 6 D. 37, 6. 1. 2 D. 5, 2. 1. 23 D. 42, 5); отсюда обязательность, услужливость, ex. off. atque amicitia mandatum originem trahit (1. 1 § 4 D. 17, 1. 1. 17 § 3 D. 13, 6. 1. 5 § 4 D. 19, 5. 1. 7 D. 29, 3. 1. 61 § 5 D. 47, 2); тк. принять на себя обязанности, promissum off. deserese - explere non posse (1. 27 § 2 D. 17, 1);in officio delinquere - off. implere (1. 33 pr. D. 3, 5);
b) особ. служба, должность, занятие по должности, officio iudicis, iudicantis, cognoscentis, Praetoris, arbitri contineri, convenire (1. 43 D. 4, 6. 1. 32 § 10 D. 4, 8. 1. 38. 44 D. 5, 3. 1. 7 D. 5, 4. 1. 9. 76 pr. D. 6, 1. 1. 22 § 2 D. 7, 8. 1. 18 § 2. 1. 26. 42 D. 10, 2. 1. 38 D. 11, 7. 1. 21 D. 12, 1. 1. 21 § 3 D. 15, 1. 1. 19 § 3. 1. 25 § 5. 1. 42 D. 19, 2. 1. 43 § 6 D. 21, 1. 1. 13 D. 22, 5. 1. 7 § 1 D. 23, 5. 1. 24 § 2 D. 24, 3. 1. 6 D. 27, 7. 1. 4 D. 29, 3. 1. 69 § 5. 1. 109 § 1 D. 30. 1. 95 § 2 D. 35, 2. 1. 5 pr. D. 39, 2. 1. 47 § 2 D. 40, 5. 1. 5 D. 43, 1. 1. 4 § 3 D. 44, 4. 1. 27 pr. D. 45, 1. 1. 45 D. 46, 1. 1. 9 § 1 D. 47, 2. Gai. II. 219. sq. 222. IV. 114. 1. 5 pr. D. 45, 1);
officio iudicis dirimi (1. 73 D. 3, 3), expediri (1. 14 § 8 D. 11, 3), celebrari (1. 7 § 3 D. 43, 24), prohiberi (1. 13 D. 23, 2), compelli (1. 44 D. 40. 4), aestimari (1. 11 pr. D. 10, 4. 1. 16 D. 47, 10. 1. 9 § 7 D. 4, 2. 1. 35 § 1 D. 28, 5. cf. 1. 25 § 10 D. 10, 2. 1. 71 § 1 D. 30. 1. 45 § 8 D. 49, 14. 1. 58 pr. D. 36, 1. cf. 1. 24 D. 16, 3. 1. 7 D. 3, 5. 1. 25 § 8 D. 21, 1. 1. 1 § 10 D. 3, 1. 1. 25 pr. D. 4, 8. 1. 12 pr. § 2 D. 49, 16. 1. 56 § 2 D. 17, 1. 1. 20 D. 23, 2. 1. 30 D. 26, 7. 1. 1 § 3 D. 27, 3. 1. 31 § 14 D. 21, 1);
ex off. sumtus facere (1. 3 pr. D. 27, 4. cf. 1. 1 § 9 D. 27, 3);
ad off. suum revocare (1. 39 § 7 D. 26, 7. 1. 2 D. 2, 12); иногда обозн. круг деятельности известного сановника, ius dicentis off. latissimum est (1. 1 D. 2, 1. 1. 1 § 4 D. 26, 10); отсюда = munus s. 1. b) напр. off. civilia publica (1. 6 D. 4, 5. 1. 1 § 1 D. 16, 1. 1. 15 § 5 D. 48, 16. 1. 2 pr. D. 50, 17. 1. 6 § 3 D. 1, 16. 1. 4 § 2 eod. 1. 38 pr. 57 pr. D. 23, 2. 1. 2 § 1 D. 34, 9. 1. 10 pr. 11 § 1 D. 50, 7);
2) услуги, off. magistri remuneratum (1. 27 D. 39, 5); особ. услуги рабов и отпущенников = ministerium s. 1. s. б, напр. прот. artificium (1. 65 § 1 D. 32. 1. 24 D. 40, 4. 1. 4 § 5 D. 50, 15. 1. 27 § 1 D. 33, 7. 1. 1 cf. 1. 3 § 1. 1. 22 pr. D. 38, 1);iudicandi (1. 6 D. 5, 1); 1. 46 eod.); (1. 54 D. 6, 1. 1. 46 § 1 D. 26, 7. 1. 39 § 6. 9 eod.); (pr. § 10 eod.); (1. 33 § 1 eod.); 1. 5 pr. D. 26, 9. 1. 1 § 3 D. 27, 4).
in officio alicuius esse, служить (1. 48 pr. eod.); (1. 26 § 12 D. 12, 6);
3) вообщ. исполнение, совершение: membrorum bumanorum officia (1. 14 D. 1, 5);off. patronis praestare (1. 2 C. 6, 6).
4) личный состав судебных чиновников, officio non praesente sententiam dicere (1. 6 D. 7, 45); тк. суд, apud, off. cavere (1. 17 D. 2, 4), deponi (1. 7 § 2 D. 2, 8. 1. 11 § 1 D. 10, 4. 1. 18 C. 6. 23. 1. 74 D. 47, 2. 1. 4 D. 11, 4);testimonii off. (1. 14 D. 22, 5); отправление, занятие: cunctarum artium officia die solis quiescant (1. 3 C. 3, 12); применение, regula, simul quum in aliquo vitiata est, perdit off. suum (1. 1 D. 50. 17).
missus ex off. annonae centurio (43 § 1 D. 13, 7); иногда низшие судебные чиновники, служители высшего сановника, sub praetextu adventus officiorum vel militum iniuriis vexari (1. 6. 5 D. 1, 18. 1. 2 C. 4, 56. 1. 2 C. 8, 23. cf. 1. 74 § 1 D. 21, 2), sub custodia officii factus (1. 1 C. 9, 45. 1. 7 C. 9, 2. 1. 3 C. 4, 15. 1. 1 § 4. 5. 1. 2 § 6 C. 1, 27. 1. 4 C. 12, 58), palatina (1. 2 C. 10, 23. 1. 3 C. 12, 60. 1. 3 C. 12, 61), proconsulare (l. 3 C. 12, 56), praesidiale (1. 1 C. 7, 39. 1. 10 C. 12, 60).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > officium
См. также в других словарях:
NILUS — I. NILUS Aegypti Episcopus exustus, sub Diocletiano. Vide Lactantium, l. 5. c. 11: II. NILUS Africae fluv. celeberrimus, ut Asiae Ganges, et Indus, atque Europae Danubius. Plurima eius ab antiquis perhibentur, et celebrantur nomina. Nam et… … Hofmann J. Lexicon universale
NOMEN — inrantibus impositum, perectâ Circumcisione Iudaeis, aliis post lustrationem: Omnibus enim gentibus Nomma sua erant seu vocabula, aliis signa, praeter Atlantes, de quibus Pomp. Mela l. 1. c. 8. Ex his, qui ultra deserta esse memoraxtur, Atlantes… … Hofmann J. Lexicon universale
DIVINATIO — Graecis Μαντεία vel Μαντικὴ, (nempe ut volunt a μανία, quia causa sit externa incorporeaque ac ut Gentes putarunt divina; quo nomine etiam Daemones complectebantur) Platoni definitiur ἐπιςτήμη προδηλωτικὴ, πράξεως ἄνευ ἀποδείξεως, Scientia… … Hofmann J. Lexicon universale
TRIBUS — aut a numero, quia tres primitus apud Romanos erant, aut tributo quod pendebant, (teste Fazellô) dictae sunt partes in quas populus vel civitas dividitur, ab aliquibus ortum ducentes. Veluti tribus Israel a filiis Iacob originem traheutes; quibus … Hofmann J. Lexicon universale
CAMELAUCIUM seu CAMELAUCUM — Macro est biretum Monachale Graecorum et Benedictinorum, cuius limbus binas appendices parabolicis figuris desinentes habet, quae faciei tempora contegunt; sed Benedictinorum sunt breviores. Suturae istiusmodi bireti in 4. partes aequales fiunt;… … Hofmann J. Lexicon universale
COMMUNIO — Graece Κοινωνία, inter nomina S. Eucharistiae, reperitur 1. Corinth. c. 10. v. 16. quae, ut alias rationes omittam, sic dicta est Pachymeri, διὰ τὸ τότε κοινωνεῖν τοὺς ἀξίους πάντας τῶ μυςηρίων, Quia primis temporibus omnes, qui digni erant,… … Hofmann J. Lexicon universale
DIES — I. DIES Nicanoris, Festum Iudaeorum, de quo infra in voce Iudith. Diespiter, Iuppiter, quasi diei, i. e. lucis pater, uti Macrob. interpretatur. Hostat. l. 1. Carm. od. 34. v. 5. Namque Diespiter Igni corusco nubila dividens. Et idem l. 3. Carm.… … Hofmann J. Lexicon universale
DONARIA — proprie loca sunt, in quibus dona reponebantur Deorum, abusive templa, ut loquitur Serv. ad illum v. Virg. Georgu. l. 3. v. 533. Imparibus ductos alta ad donaria currus. Postea nomine hoc accipi coepêre ipsa dona, quae Diis dicata et consecrata… … Hofmann J. Lexicon universale
DUELLI Judicium — ad veri probationem introductum, quo ambiguas controversias mediae aevo ditimi mos fuit, a Septentrionalibus populis traxit originem. Apud quos, cum ab initio iam in usu esset, armis lites suas decernere, ait Vell. Patercul. praesertim id… … Hofmann J. Lexicon universale
ESSENI — qui et Essaei, aliis Osseni, Hessaei, vel etiam aliquando Hasidaei, secta Iudaeorum magni nominis, qui quod altius, et sublimius omnia specularentur, soli Philosophorum in illa gente titulum merei videbantur: Rationalem Philosophiae partem, velut … Hofmann J. Lexicon universale
JUDAEI — quae gens, dictum in voce Iudaea: sed et Christiani hoc nomine primis Annis venêrunt. Neque enim eorum quisquam erat per tempus aliquod, a Domini ascensu, qui non aut origine atque undiquaque Iudaeus, s. Hebraeus ex Hebraeis; aut e Gentibus, ut… … Hofmann J. Lexicon universale