-
1 moderor
mŏdĕror, āri, ātus sum [modus] - inf. moderarier Plaut. Men. 443; Lucr. 5,1296; 1310. - tr. - [st1]1 [-] tenir dans la mesure, être maître de, régler, diriger, conduire. - equum frenis moderari, Lucr. 5, 1298: conduire un cheval avec le mors. - equos sustinere et brevi moderari ac flectere, Caes. BG. 4, 33, 3: retenir les chevaux, pouvoir rapidement les prendre en mains et les faire tourner. - cf. Cic. de Or. 1, 226; Rep. 6, 26. - mens, quae omnia moderatur, Cic. Ac. 2, 119: une intelligence qui a la haute main sur tout. - res rusticas non ratio neque labor, sed res incertissimae, venti tempestatesque, moderantur, Cic. Verr. 3, 227: les choses de la campagne, ce n'est pas le calcul ni le travail, ce sont les choses les plus variables, le vent et le temps, qui en règlent le cours. - linguam moderari, Sall. J. 82, 2: être maître de ses propos. - tuus dolor magnopere moderandus est, Cic. Att. 12, 10: ta douleur doit être vigoureusement maîtrisée. - victoriam moderari, Cic. Fam. 11, 27, 8: régler le cours de la victoire, en rester le maître. - nullā moderante naturā, Cic. Nat. 1, 67: sans que la nature dirige. - quid tandem in causis existimandum est, quibus totis moderatur oratio? Cic. Or. 51: que penser alors des plaidoiries dans le cours entier desquelles le grand maître, c'est le style? - cf. Sall. J. 73, 4. [st1]2 [-] imposer une limite à, modérer. - gaudium moderari, Tac. An. 2, 75: modérer sa joie. - cf. Suet. Cl. 14; Dom. 7. - intr. avec dat. - [st1]3 [-] imposer une limite à, apporter un tempérament à, réprimer les excès de. - linguae moderari, Plaut. Curc. 486: retenir sa langue (se taire). - animo moderari, Plaut.: mettre un frein à ses sentiments. - dictis moderari, Plaut.: mettre un frein à ses paroles. - alicui moderari, Cic. Att. 5, 20, 9: tenir la bride à qqn, veiller sur sa conduite. - et animo et orationi moderari, Cic. Q. 1, 1, 38: réfréner à la fois ses sentiments et ses paroles. - uxoribus moderari, Cic. Rep. 4, 6: tenir la bride aux femmes. - ego voci moderabor meae, Plaut.: je baisse un peu la voix. - irae moderari, Hor.: réprimer sa colère. [st1]4 [-] régler, diriger. - libido gentibus moderatur, Sall. C. 61, 25: le caprice mène les peuples à son gré. - cf. Cic. Inv. 2, 154.* * *mŏdĕror, āri, ātus sum [modus] - inf. moderarier Plaut. Men. 443; Lucr. 5,1296; 1310. - tr. - [st1]1 [-] tenir dans la mesure, être maître de, régler, diriger, conduire. - equum frenis moderari, Lucr. 5, 1298: conduire un cheval avec le mors. - equos sustinere et brevi moderari ac flectere, Caes. BG. 4, 33, 3: retenir les chevaux, pouvoir rapidement les prendre en mains et les faire tourner. - cf. Cic. de Or. 1, 226; Rep. 6, 26. - mens, quae omnia moderatur, Cic. Ac. 2, 119: une intelligence qui a la haute main sur tout. - res rusticas non ratio neque labor, sed res incertissimae, venti tempestatesque, moderantur, Cic. Verr. 3, 227: les choses de la campagne, ce n'est pas le calcul ni le travail, ce sont les choses les plus variables, le vent et le temps, qui en règlent le cours. - linguam moderari, Sall. J. 82, 2: être maître de ses propos. - tuus dolor magnopere moderandus est, Cic. Att. 12, 10: ta douleur doit être vigoureusement maîtrisée. - victoriam moderari, Cic. Fam. 11, 27, 8: régler le cours de la victoire, en rester le maître. - nullā moderante naturā, Cic. Nat. 1, 67: sans que la nature dirige. - quid tandem in causis existimandum est, quibus totis moderatur oratio? Cic. Or. 51: que penser alors des plaidoiries dans le cours entier desquelles le grand maître, c'est le style? - cf. Sall. J. 73, 4. [st1]2 [-] imposer une limite à, modérer. - gaudium moderari, Tac. An. 2, 75: modérer sa joie. - cf. Suet. Cl. 14; Dom. 7. - intr. avec dat. - [st1]3 [-] imposer une limite à, apporter un tempérament à, réprimer les excès de. - linguae moderari, Plaut. Curc. 486: retenir sa langue (se taire). - animo moderari, Plaut.: mettre un frein à ses sentiments. - dictis moderari, Plaut.: mettre un frein à ses paroles. - alicui moderari, Cic. Att. 5, 20, 9: tenir la bride à qqn, veiller sur sa conduite. - et animo et orationi moderari, Cic. Q. 1, 1, 38: réfréner à la fois ses sentiments et ses paroles. - uxoribus moderari, Cic. Rep. 4, 6: tenir la bride aux femmes. - ego voci moderabor meae, Plaut.: je baisse un peu la voix. - irae moderari, Hor.: réprimer sa colère. [st1]4 [-] régler, diriger. - libido gentibus moderatur, Sall. C. 61, 25: le caprice mène les peuples à son gré. - cf. Cic. Inv. 2, 154.* * *Linguae moderandum mihi est. Plaut. Il me fault taire.\Sentio moderandum mihi esse iam orationi meae, fugiendamque vestram satietatem. Cic. Il fault que je face fin à mon propos, et que je me garde de vous fascher. -
2 assentio
as-sentio (ad-sentio), sensī, sēnsum, sentīre, u. (in der klass. Zeit gew.) as-sentior (adsentior), sēnsus sum, sentīrī, beistimmen, beipflichten, seine Zustimmung-, seinen Beifall geben (Ggstz. repugnare), a) depon. Form, m. Dat. pers., tibi assentior, Plaut.: homini assensus sum, Lucil. fr.: ei senatus assensus est, Cic.: Catoni ass., Cic.: Gaberio equiti ass., Sall.: de Vennonianis rebus tibi assentior, Cic.: illud in quo te Dicaearcho assentiri negas, Cic. – alius alii varie verbo (mit kurzen Worten) assentiebatur, Sall.: purganti se Dareus vultu assentiebatur, Curt. – m. Dat. rei, eam sententiam dixi, cui sunt assensi ad unum, Cic.: ut ego assentiar orationi, defensionem tamen non probabo, Cic.: cum iidem huic orationi, qui litteris regis assensi erant, assentirentur, Liv. – m. allg. Obj. im Acc., ego illud assentior Theophrasto, Cic.: non habeo quid tibi assentiar, Cic.: cetera ass. Crasso, Cic. – assentior m. folg. ut u. Konj., Cic. de legg. 2, 11. – assentiris enim mihi m. folg. Acc. u. Infin., Cic. de or. 2, 39; ad Att. 14, 19, 1. – absol., assensus est uterque, Cic.: omnes assensi sunt, Liv.: verbo (mit kurzen Worten) assentiebatur, Liv.: vultu, qui maxime servit, assentiebantur, Curt. – b) akt. Form: advertebatur Pompeii familiares assentire Volcatio, Cic.: cavendum est, ne his rebus temere assentiamus, Cic.: ut eius semper voluntatibus non modo cives assenserint, socii obtemperarint, hostes oboedierint, sed etiam venti tempestatesque obsecundarint, Cic. – mit allg. Obj. im Acc., qui illud quod ego dicam adsentiant, Plaut. Amph. 824. – assentio tibi mit folg. ut u. Konj., Cic. ad Att. 9, 9, 1. – absol., assentio, Att. tr. 50. Plaut. rud. 975: assensit silens, Att. tr. 476: pol magis curabo, ut, ubi cognorint, omnes unā assentiant, Pompon. com. 467: assensere omnes, Verg. Aen. 2, 130. – pass., sapiens multa sequitur probabilia neque comprehensa neque percepta neque assensa, zugestanden, für wahr gehalten (vgl. assensio no. II u. assensus no. II, A), Cic. Acad. 2, 99. – impers., Bibulo assensum est de tribus legatis, Cic.: saepius tamen assentiendum quam repugnandum est (sc. insanientibus), Cels.: assentiendum temporibus, man müsse sich in die Zeit schicken, Cic. – c) unbest. im Gerund. u. Partiz. Präs., omnibus in rebus temeritas in assentiendo turpis est, Cic.: qui magno applausu loquitur assentiente populo, Cic. – / Über das aktive assentio b. Cic. vgl. Osann Cic. de rep. 3, 47. p. 300; u. über die aktive Perf.-Form assensi und die bei Cic. weit häufigere depon. Perf.-Form assensus sum s. Krebs-Schmalz Antib.7 S. 206 f. – Statt assentiēre ist Apul. met. 7, 5 mit Eyss. assensere zu schreiben; und statt assentierant steht Liv. 41, 24, 19 jetzt assensi erant.
-
3 faveo
faveo, fāvī, fautum, ēre (nach Bücheler Nbf. v. foveo), jmdm. od. einer Sache geneigt-, günstig-, gewogen sein, für jmd. od. etw. eingenommen sein, an jmd. Anteil nehmen, dah. auch jmd. od. etw. durch seine Gunst fördern, befördern, begünstigen, unterstützen, I) im allg. (Ggstz. alci invidere, alci infestum esse, alqm invisum habere, alqm odisse, alci adversari), a) v. Gottheiten, Menschen u. deren Gesinnung, α) m. Ang. wem? durch Dat., u. zwar αα) durch Dat. einer Person od. Partei, si tibi dei favent, Catull.: tu modo nascenti puero casta fave Lucina, Verg.: Bacche, fave vati, dum tua festa cano, Ov.: illi faveo virgini, Ter.: qui diligebant hunc, illi favebant, Cic.: faveas tu hosti? Cic.: favere et cupere Helvetiis, Caes.: populares Polyperchonti favebant, optimates cum Cassandro sentiebant, Nep.: fav. nobilitati, Cic.: fav. suis, Cic.: Sullanis partibus, Nep.: Sullae partibus, Vell.: favebam ego vapulanti, ich gönnte ihm die Schläge, Petron.: etsi non magis mihi faveo in nostra amicitia tuenda quam tibi, obgleich ich nicht so viel Eigenliebe besitze, mich für gewissenhafter in Erfüllung unserer Freundschaftspflichten zu halten, als dich, Cic.: unpers., ei praecipue favetur, Quint.: huic ita Romae fautum est a senatoribus, ut etc., Spart. – ββ) m. Ang. wem? durch Dat. einer Sache, favere enim pietati fideique deos, Liv.: lenis ades precibusque meis fave, Ilithyia, Ov.: te praecipue, Capitoline Iuppiter, precor, ut beneficiis tuis faveas, daß du uns ferner d. W. gnädigst erweisest, Plin. pan.: pro paterno nostro hospitio faveo orationi tuae (leihe ich ein geneigtes Ohr), Liv.: favet verbis ipsa suis, leiht ein geneigtes Ohr, Ov.: meae gloriae faveo, ich bin eifersüchtig auf meinen R., Plin. ep.: faveo quoque laudibus istis, auch das L. ist mir angenehm, Ov.: fav. et rei publicae et dignitati ac gloriae alcis, Cic.: alcis laudi dignitatique, Cic.: alcis honori et dignitati semper favisse adiutoremque fuisse, Cic.: fav. alcis industriae gloriaeque, Cic.: Caesaris rebus, Caes.: fav. Catilinae inceptis, Sall.: nimis bello, Sall.: legi (Ggstz. adversari legi), Cic.: isti sententiae, Cic. – unpers., non modo non invidetur illi aetati, verum etiam favetur, Cic. – β) m. pro u. Abl., od. m. contra od. adversus od. in u. Akk., hac pro parte, seine Sache begünstigen, ihm den Sieg wünschen, Ov. met. 5, 152. – ideo iam nunc contra istum librum faveo orationi, quam nuper in publicum dedi, daher gefällt mir schon jetzt jene Schrift nicht so gut als jene R. usw., Plin. ep.: qui Parthorum quoque contra Romanum nomen gloriae favent, den R. der P. dem r. N. gegenüber in Schutz nehmen, Liv.: quod turpissime contra eos faveret, gegen sie Partei nahm, Capit.: turba favens adversus studium suum, das eine andere Partei begünstigende Publikum, Suet.: ei in odium Alexandri plurimum favit, urteilte auf Kosten Alexanders sehr vorteilhaft über ihn, Capit. – γ) m. folg. ut od. ne u. Konj., ut habeant de me crimina nulla, favet, Ov. ex Pont. 3, 2, 22: di faveant, ut etc., geben die G., gebe der Himmel, daß usw., Plin. ep. 6, 25, 5: faventibus cunctis, ut essent vera, quae facillima erant, indem alle begehrten, daß usw., Plin. 26, 13: faveo enim saeculo, ne sit sterile et effetum, ich gönne es unserem Z., daß es nicht usw., Plin. ep. 5, 17, 6. – δ) m. folg. Infin. = begehren, spectare, Enn. ann. 419. – ebenso m. folg. Acc. u. Infin. = begehren, Ov. her. 6, 99; u. = nützen, Solin. 5, 26. – ε) m. allg. Acc. (in betreff): quod quidem ego favisse me tibi fateor, dich hierin durch Beifall bestärkt zu haben, Cic. Phil. 2, 21. – ζ) absol.: dum favet nox et Venus, Hor.: Phoebe, fave, Tibull.: dii faveant, Curt.: faventibus diis, Suet.: multitudo audiens favet odit, Cic.: semper dignitatis iniquus iudex est, qui aut invidet aut favet, Cic.: iudices, ut faveant, rogamus, Quint.: invidi et faventes, Tac. dial. – b) v. Tieren: faucibus russis cantu (Dat.), sich dem Krähen hingeben, krähen (v. Hahne), Enn. fr. scen. 219: voci, Töne von sich geben (v. einem Fische), Ov.: operi, das Werk fördern (v. Bienen), Ov. – c) v. personif. Lebl., m. Dat., quorum honoribus agri ipsi prope dicam montesque faverunt, sahen mit Wohlgefallen auf usw., Cic. Planc. 20: altera (tellus) frumentis quoniam favet, altera Baccho (dem Wein), Verg.: nobis qui male favit, amor, Ov. – absol., hora conveniens auspiciumque favens, Ov.: ventis faventibus, Ov.
II) insbes.: 1) mit dem Munde, mit Herz u. Mund einer Handlung sich hingeben, dah. still sein, schweigen, quisquis ades, linguā, vir mulierque, fave! Tibull.: favete linguis! hütet eure Zungen, Hor.: ore favete omnes, Verg.: linguis animisque od. animis linguisque favete! Ov.: mente favete pari atque aures advertite vestras, Sil. – absol., favete, adeste aequo animo et rem cognoscite, Ter.: celebrate faventes, Verg.
2) Beifall klatschen, Beifall spenden, bes. v. Zuschauern, m. Dat., alci, Liv. u.a.: equo, Ov.: panno, Plin. ep. – absol., turba faventium, Hor.: clamor, qualis ex insperato faventium (esse) solet, Liv.
-
4 Episode
Episode, embolium od. rein lat. narratio orationi inserta od. inclusa (als der Rede eingefügte Erzählung). – excursus od. digressio od. digressus (als Abschweif vom Thema). – etwasseiner Rede als E. einfügen, alqd includere od. inserere orationi suae.
-
5 lineamentum
līnĕāmentum (līnĭāmentum), i, n. [st2]1 [-] ligne géométrique; trait à la plume, à la craie, coup de pinceau. [st2]2 [-] au plur. au pr. et au fig. linéaments, contours, configuration, traits. - lineamentum, longitudo latitudine carens, Cic. Ac. 2: la ligne, longueur sans largeur. - vultus lineamenta (oris lineamenta) effingere: reproduire les traits du visage. - animi lineamenta sunt pulchriora quam corporis, Cic. Fin. 3: les traits de l'âme sont plus beaux que ceux du corps. - numerus quasi extrema lineamenta orationi attulit, Cic. Or. 56: le nombre donna en quelque sorte la dernière touche au discours.* * *līnĕāmentum (līnĭāmentum), i, n. [st2]1 [-] ligne géométrique; trait à la plume, à la craie, coup de pinceau. [st2]2 [-] au plur. au pr. et au fig. linéaments, contours, configuration, traits. - lineamentum, longitudo latitudine carens, Cic. Ac. 2: la ligne, longueur sans largeur. - vultus lineamenta (oris lineamenta) effingere: reproduire les traits du visage. - animi lineamenta sunt pulchriora quam corporis, Cic. Fin. 3: les traits de l'âme sont plus beaux que ceux du corps. - numerus quasi extrema lineamenta orationi attulit, Cic. Or. 56: le nombre donna en quelque sorte la dernière touche au discours.* * *Lineamentum, lineamenti. Plin. Le traict du visage de l'homme.\Lineamenta. Cic. Lignes tirees en un pourtraict. -
6 modus
infīnītivus (modus), m. Diom. Prisc. l'infinitif.* * *infīnītivus (modus), m. Diom. Prisc. l'infinitif.* * *Modus, modi. Plaut. Moyen, Mesure, Reigle.\Est modus in siccando foeno, vt neque peraridum, neque rursus viride colligatur. Colu. Maniere et moyen de, etc.\Suus cuique modus est. Cic. Toutes choses ont leur mesure.\Vt incipiendi ratio fuerit, ita sit desinendi modus. Cic. Tel moyen qu'on aura tenu à commencer, tel, etc.\Vnus modus atque vna ratio est. Cic. Il n'y a qu'un moyen.\Pictoris cuiusdam summi ratione et modo. Cic. A la facon et maniere d'un peintre, A la mode et guise.\Modus viuendi. Cic. Reigle, moyen, et maniere de vivre, ou facon et mode ou guise.\Adhibere modum alicui rei. Cic. La faire par moyen.\Constituere modum rebus infinitis. Cic. Bailler mesure et reigler.\Nisi tibi aliquem vitae modum constitueris. Cic. Si tu ne prens une certaine maniere de vivre.\Modum aliquem et finem orationi nostrae faciamus. Cic. Faisons fin.\Non facere modum lugendi. Cic. Ne cesser de pleurer.\Finiuit modum nouis sepulchris. Cic. Taxa la despense qu'on feroit à l'advenir pour l'edification des sepulchres.\Habere modum. Cic. Avoir ou tenir certaine reigle.\In quo non modus est habitus. Cic. En quoy on n'a point gardé mesure, ou tenu de reigle.\Secundis patitur in rebus modum. Senec. Il garde moyen et prosperité.\Seruare modum. Plin. Garder mesure.\Statuere modum inimicitiarum. Cic. Mettre reigle à son inimitié, Avoir quelque raison de hair aucun, et ne le hair point jusques à la mort, Hair aucun par mesure.\Statuere modum imperii diuturnitati. Cic. Donner prefixion de temps apres lequel un Magistrat finera, Limiter le temps.\Statuere modum alienae industriae. Cic. Donner reigle.\Tenere vel retinere modum. Cic. Garder ou tenir moyen.\AEstimatione victus atque cultus terminatur pecuniae modus. Cic. On taxe la grandeur des richesses, et dict on combien une personne est riche en voyant sa despense.\Hoc modo. Cic. En ceste maniere.\Modo meo. Plaut. A ma mode, A ma guise.\Sine nunc meo me viuere interea modo. Terent. A ma mode, A mon plaisir, Selon ma volunté.\Bono modo. Cic. Par bon moyen et bonne maniere.\Si humano modo peccasset. Cic. En la maniere qu'ont accoustumé les hommes de faillir.\Filium multis modis iam expecto, vt redeat domum. Terent. Grandement.\Nouo modo. Cic. D'une nouvelle facon.\Nullo modo potuerunt. Cic. Nullement.\Nullus modus est hominis occidendi, quo ille non aliquot occiderit. Cic. Il n'y a maniere de, etc.\Nos omnibus cruciant modis. Terent. En toutes manieres.\In tilia mas et foemina differunt omni modo. Pli. Du tout, En toutes sortes.\Apes, gallinarum modo incubant. Plin. A la facon et maniere des gelines.\Extra modum. Cic. Oultre mesure.\Conglobato corpore in pilae modum. Plin. A la facon.\In modum pecorum. Liu. Comme bestes.\In modum hostilem. Liu. A la facon des ennemis.\Praeter modum. Cic. Sans, ou Oultre mesure.\Ira supra modum est apibus. Virgil. Les mousches à miel sont excessivement ireuses, ou Sont plus ireuses que la grandeur de leurs corps ne monstre.\Modus, Finis. Iuuenal. Imponitque modum sapiens, et rebus agendis. Il met fin.\Nullo modo milleima pagina surgit. Iuuenalis. Sans fin.\Nullus mentiendi modus est. Liu. On ne fait que mentir, Les menteries d'aujourdhuy sont excessives, On ment sans fin, ou desmesureement.\Ponere modum orationi. Tacit. Mettre fin.\Modus. Cic. La mesure du chant de musique, Musique de mesure.\Saltare ad tibicinis modos. Liu. Danser au son du menestrier.\Modus agri. Cic. Quelque mesure et portion de terre.\Sumere iustum modum cibi. Celsus. Legitime et entiere mesure ou quantité de viandes, autant que ordinairement un homme sain doibt manger.\Par modus omnium. Celsus. Autant de l'un que de l'autre.\Lupis maiorem natura modum dedit. Horat. Plus grande grandeur. -
7 os
[st1]1 [-] ōs, ōris, n.: - dat.-abl. plur. oribus Varr. L. 7, 64; Virg. En. 8, 486. a - bouche, gueule, museau, bec. - Cic. Nat. 2, 122; Pis. 13, etc.. - alicujus postremum spiritum ore excipere, Cic. Verr. 5, 118: recueillir sur les lèvres le dernier souffle de qqn. - cf. Virg. En. 4, 684. - esse in ore omnium, in ore vulgi, Cic. Verr. 2, 56; 1, 121; ou esse omnibus in ore, Cic. Lael. 2: être dans la bouche de tout le monde, faire l'objet des propos de la foule. - volitare per ora virum, Enn. d. Cic. Tusc. 1, 34: voler sur les lèvres des hommes. - in ore (semper) habere aliquid, aliquem: avoir constamment qqch, qqn à bouche, citer constamment qqch, qqn. - cf. Cic. Fam. 6, 18, 5; 5, 16, 2; Fin. 2, 22; 3, 37. - habent in ore nos ingratos, Cic. Att. 14, 22, 2: on parle constamment de mon ingratitude. - orationi Caepionis ore respondit Aelius, Cic. Br. 169: à ce discours Aelius fit une réponse par la bouche de Cépion [prononcée par...]. - uno ore, Cic. Lael. 86: d'une seule voix, unanimement. - ore tenus, Tac. An. 15, 45: jusqu'à la bouche seulement, en parole seulement. - quasi pleniore ore laudare aliquid, Cic. Off. 1, 61: louer qqch comme d'une voix plus pleine, avec plus d'enthousiasme. - in ore gladii, Vulg.: sous le tranchant du glaive. b - entrée, ouverture; embouchure. - in Ponti ore et angustiis, Cic. Verr. 4, 129: à l'entrée et dans le détroit du Pont-Euxin. - in ore portus, Cic. Verr. 5, 30: à l'ouverture du port. - os ulceris, Virg. G. 3, 454: l'orifice de l'ulcère. - os Tiberis, Liv. 1, 33: embouchure du Tibre. d - visage, face, figure. - Cic. Cat. 4, 1; Off. 1, 102; de Or. 3, 221. - os Gorgonis, Cic. Verr. 4, 124: la tête de Méduse. --- cf. Tac. An. 1, 61. - aliquem in os laudare, Ter. Ad. 269: louer qqn en face. - in ore omnium versari, Cic. Amer. 16: se montrer à la face de tous, être sous les yeux de tout le monde. - in ore parentum liberos jugulat, Sen. Ben. 7, 19, 8: il égorge les enfants sous les yeux de leurs parents. - cf. Cic. Verr. 2, 81; Tac. H. 3, 77. - alicui ante os esse, Cic. Rep. 3, 15: être sous les regards de qqn. - ante ora conjugum, Liv. 28, 19, 12: sous les regards des épouses. - incedunt per ora vestra magnifici, Sall. J. 31, 10: ils marchent devant vous, hautains. - os ducere, Cic. Or. 86: grimacer, cf. Cic. de Or. 3, 222. g - physionomie, air [en tant qu'expression des sentiments, cf. frons. - quod habent os, Cic. R. Post. 34: quel front ils ont ! - ore durissimo esse, Cic. Quinct. 77: être de la dernière impudence. - os hominis cognoscite, Cic. Verr. 4, 66: apprenez à connaître l'effronterie du personnage. - nostis os hominis, nostis audaciam, Cic. Verr. 2, 2, 20: vous connaissez l’effronterie du personnage, vous connaissez son audace. - cf. Cic. de Or. 1, 175; Clu. 65, etc. h - bec (de navire), proue. - ora navium rostrata, Hor. Epo. 4, 17: proues munies d'éperons. [st1]2 [-] ŏs, ossis, n.: - forme ossum, i, n., v. Charis. 139, 3; Prisc. 7, 37 --- ossu Char. 139, 4 ; Prisc. 6, 69; plur. ossua CIL 1, 1010, etc.; gén. ossuum Pac. Tr. 102; ossuorum Ps. Cypr. alcat. 6. - [gr]gr. ὀστοῦν-οῦ. - voir la déclinaison. a - os, ossement. - cineri atque ossibus alicujus solacium reportare, Cic. Verr. 5, 128: rapporter une consolation aux cendres et aux restes [os] de qqn. - ossa ac pellis totust (= totus est), Plaut. Aul.: il n'a que la peau et les os. - ossa atque pellis sum, Plaut. Capt. 135: je n'ai que la peau et les os. - ossa legere, Sen. Ben. 5, 24, 3: extraire les esquilles (d'une blessure). - ossa legere, Virg. En. 6, 228: recueillir les restes (après incinération). - ossa (orationis), Cic.: la charpente du discours. b - moelle des os = fond de l'être. - exarsit juveni dolor ossibus ingens, Virg. En. 5, 172: un violent ressentiment s'alluma dans le coeur du jeune homme. d - le squelette, les dehors, l'apparence. - ossa nudare, Cic. Fin. 4, 6: décharner des os [avoir un style décharné]. e - la partie la plus intime d'un arbre, d'un fruit coeur, noyau. - Plin. 17, 252; Suet. Claud. 8.* * *[st1]1 [-] ōs, ōris, n.: - dat.-abl. plur. oribus Varr. L. 7, 64; Virg. En. 8, 486. a - bouche, gueule, museau, bec. - Cic. Nat. 2, 122; Pis. 13, etc.. - alicujus postremum spiritum ore excipere, Cic. Verr. 5, 118: recueillir sur les lèvres le dernier souffle de qqn. - cf. Virg. En. 4, 684. - esse in ore omnium, in ore vulgi, Cic. Verr. 2, 56; 1, 121; ou esse omnibus in ore, Cic. Lael. 2: être dans la bouche de tout le monde, faire l'objet des propos de la foule. - volitare per ora virum, Enn. d. Cic. Tusc. 1, 34: voler sur les lèvres des hommes. - in ore (semper) habere aliquid, aliquem: avoir constamment qqch, qqn à bouche, citer constamment qqch, qqn. - cf. Cic. Fam. 6, 18, 5; 5, 16, 2; Fin. 2, 22; 3, 37. - habent in ore nos ingratos, Cic. Att. 14, 22, 2: on parle constamment de mon ingratitude. - orationi Caepionis ore respondit Aelius, Cic. Br. 169: à ce discours Aelius fit une réponse par la bouche de Cépion [prononcée par...]. - uno ore, Cic. Lael. 86: d'une seule voix, unanimement. - ore tenus, Tac. An. 15, 45: jusqu'à la bouche seulement, en parole seulement. - quasi pleniore ore laudare aliquid, Cic. Off. 1, 61: louer qqch comme d'une voix plus pleine, avec plus d'enthousiasme. - in ore gladii, Vulg.: sous le tranchant du glaive. b - entrée, ouverture; embouchure. - in Ponti ore et angustiis, Cic. Verr. 4, 129: à l'entrée et dans le détroit du Pont-Euxin. - in ore portus, Cic. Verr. 5, 30: à l'ouverture du port. - os ulceris, Virg. G. 3, 454: l'orifice de l'ulcère. - os Tiberis, Liv. 1, 33: embouchure du Tibre. d - visage, face, figure. - Cic. Cat. 4, 1; Off. 1, 102; de Or. 3, 221. - os Gorgonis, Cic. Verr. 4, 124: la tête de Méduse. --- cf. Tac. An. 1, 61. - aliquem in os laudare, Ter. Ad. 269: louer qqn en face. - in ore omnium versari, Cic. Amer. 16: se montrer à la face de tous, être sous les yeux de tout le monde. - in ore parentum liberos jugulat, Sen. Ben. 7, 19, 8: il égorge les enfants sous les yeux de leurs parents. - cf. Cic. Verr. 2, 81; Tac. H. 3, 77. - alicui ante os esse, Cic. Rep. 3, 15: être sous les regards de qqn. - ante ora conjugum, Liv. 28, 19, 12: sous les regards des épouses. - incedunt per ora vestra magnifici, Sall. J. 31, 10: ils marchent devant vous, hautains. - os ducere, Cic. Or. 86: grimacer, cf. Cic. de Or. 3, 222. g - physionomie, air [en tant qu'expression des sentiments, cf. frons. - quod habent os, Cic. R. Post. 34: quel front ils ont ! - ore durissimo esse, Cic. Quinct. 77: être de la dernière impudence. - os hominis cognoscite, Cic. Verr. 4, 66: apprenez à connaître l'effronterie du personnage. - nostis os hominis, nostis audaciam, Cic. Verr. 2, 2, 20: vous connaissez l’effronterie du personnage, vous connaissez son audace. - cf. Cic. de Or. 1, 175; Clu. 65, etc. h - bec (de navire), proue. - ora navium rostrata, Hor. Epo. 4, 17: proues munies d'éperons. [st1]2 [-] ŏs, ossis, n.: - forme ossum, i, n., v. Charis. 139, 3; Prisc. 7, 37 --- ossu Char. 139, 4 ; Prisc. 6, 69; plur. ossua CIL 1, 1010, etc.; gén. ossuum Pac. Tr. 102; ossuorum Ps. Cypr. alcat. 6. - [gr]gr. ὀστοῦν-οῦ. - voir la déclinaison. a - os, ossement. - cineri atque ossibus alicujus solacium reportare, Cic. Verr. 5, 128: rapporter une consolation aux cendres et aux restes [os] de qqn. - ossa ac pellis totust (= totus est), Plaut. Aul.: il n'a que la peau et les os. - ossa atque pellis sum, Plaut. Capt. 135: je n'ai que la peau et les os. - ossa legere, Sen. Ben. 5, 24, 3: extraire les esquilles (d'une blessure). - ossa legere, Virg. En. 6, 228: recueillir les restes (après incinération). - ossa (orationis), Cic.: la charpente du discours. b - moelle des os = fond de l'être. - exarsit juveni dolor ossibus ingens, Virg. En. 5, 172: un violent ressentiment s'alluma dans le coeur du jeune homme. d - le squelette, les dehors, l'apparence. - ossa nudare, Cic. Fin. 4, 6: décharner des os [avoir un style décharné]. e - la partie la plus intime d'un arbre, d'un fruit coeur, noyau. - Plin. 17, 252; Suet. Claud. 8.* * *I.Os, oris, neut. gen. Plin. La bouche.\Os humerosque Deo similis. Virgil. Resemblant de face à Dieu.\Mithridates rex Ponti duarum et viginti gentium ore loquebatur. Plin. iunior. Il parloit vingtdeux langages.\Dos. Ouid. Le don et grace de bien parler et chanter.\Inanitas. Quintil. Le creux de la bouche.\Grauis odor oris. Ouid. Puanteur de bouche.\Cornea. Ouid. Le bec. \ Dulce os. Ouid. Eloquent.\Durum. Terent. Un effronté et eshonté.\Falsi oris ambages. Ouid. Menteries, Mensonges.\Impudens. Terent. Un effronté et eshonté, Un impudent.\Laeuum. Horat. Le costé gauche du visage.\Laxum. Sil. Grande et large bouche.\- omnes Vno ore authores fuere, vt praecipitem hanc daret. Terent. Tout d'un accord et consentement, Touts d'une voix.\Aperit ora futuris Cassandra. Virg. Pour dire les choses futures.\Sublimi ore canere aliquem. Claud. Escrire ses louanges en hault style.\Colligit os rabiem. Ouid. Son visage prend la mine et contenance d'un forcené et enragé.\Comprimere ora. Ouid. Clorre la bouche.\Confudit ora infractis ossibus. Ouid. Il luy rompit ou cassa et esmarmela tellement les os du visage, qu'il ne luy demoura aucune figure d'homme.\Vno ore consentiunt omnes de vtilitate amicitiae. Cic. Sont touts d'un accord et opinion.\Dolor contrahit ora populi. Ouid. Contriste et fait rechigner.\Conuertere ora vulgi. Horat. Attirer le peuple à nous regarder par admiration.\Discutit ora saxo. Ouid. Il luy casse ou rompt et escache la teste contre une roche.\Distorquere os. Terent. Faire laide mine ou grimace, Tordre la bouche.\Ducere os. Cic. Faire laide mine ou grimace de la bouche.\Efferre ora. Virgil. Lever la teste.\Eluere os. Cels. Laver la bouche.\Ora ad ora ferre. Ouid. Baiser.\Per ora hominum ferri. Plin. iunior. Estre publié et divulgué.\Flectere os in moestitiam. Tacit. Contrefaire le triste et ennuyé.\Virginis os habitumque gerens. Virgil. Ayant l'habit et face de vierge.\Imponere os alicui. Ouid. Reposer sa teste sur luy.\Pallor albus ora inficit. Horat. Le visage luy devient palle.\Os alicui laedere. Terent. Mesdire d'aucun en sa presence.\Halitum alicuius ore legere. Virgil. Recevoir son haleine.\Rotundo ore loqui. Horat. Parfaictement bien.\Os ad male andiendum praebere. Cic. Se laisser dire oultrages en son nez et à son visage.\Praebere os ad contumeliam. Liu. Se faire mocquer de soy. B.\Primaque ferratis praefigunt ora capistris. Virgil. Ils mettent aux veaulx ou chevreaulx desja grands, des muselieres garnies de cloux poinctuz, pour les garder de tetter leurs meres.\Soluere ora. Ouid. Ouvrir la bouche pour parler.\Sublinere os. Plaut. Se mocquer d'aucun, et le tromper.\Durissimo ore esse. Cic. Estre fort effronté et eshonté ou impudent.\In ore est omni populo. Terent. Tout le peuple en parle.\Tibi valde solet in ore esse. Cic. Tu en parles souvent.\Tenebant ora intenti. Virgil. Ils ne disoyent mot.\Vacant epulis ora. Ouid. N'ont que manger, ou S'abstiennent de manger.\Venire in ora hominum. Horat. Venir en bruit.\In ore vulgi et in communibus prouerbiis istius iniquitas versatur. Cic. Le peuple en tient ses comptes et propos.\Vigent in ore illi. Cic. Sont fort louez et en bruit.\Volitare per ora virum. Virgil. Estre fort en bruit parmi les hommes.\Os hominis, insignemque impudentiam cognoscite. Cic. La hardiesse et oultrecuidance.\Ego tamen os vt videam hominis expecto. Cicero. J'ay grand'envie de veoir sa mine et contenance.\In ore eius iugulatur. Tacit. En sa presence.\Ante ora patrum oppetere. Virgil. Mourir devant les yeulx et en la presence de, etc.\Os, Ouverture.\Os portus. Cic. L'entree d'un port, La bouche.\Discordia ora. Virgil. Langages differents et discordants.II.Os, ossis, neut. gen. Cic. Un os.\Asperare sagittas ossibus. Tacitus. Mettre des os poinctuz au bout des fleiches en lieu de fer.\Condere terrae ossa alicuius. Virgil. Enterrer.\Excidunt ossa, suo loco mouentur, vel promouentur. Celsus. Se disloquent, ou desboistent.\Reponere os. Celsus. Remettre un os qui estoit desnoué et disloqué, Le remboister.\Ossa olearum et palmularum. Sueton. Les noyaulx. -
8 reclamo
rĕclāmo, āre, āvi, ātum - intr. - [st2]1 [-] s'écrier (pour s'opposer), se récrier contre, crier contre, protester contre. [st2]2 [-] répéter un son, répondre à, résonner. [st2]3 - tr. - répéter à plusieurs reprises. - alicui, alicui rei reclamare: crier contre qqn, contre qqch. - reclamatum est ejus orationi ab omnibus, Cic.: tout le monde se récria contre son discours. - reclamare ne: protester pour empêcher que. - reclamare + prop. inf.: protester que. - reclamare alicui pro reo, Plin.-jn.: réclamer auprès de qqn en faveur d'un accusé. - reclamant arva plangoribus, Stat. Th. 3, 120: les campagnes retentissent de plaintes. - Hylan reclamare, Val. Fl. 3, 596: répéter le nom d'Hylas.* * *rĕclāmo, āre, āvi, ātum - intr. - [st2]1 [-] s'écrier (pour s'opposer), se récrier contre, crier contre, protester contre. [st2]2 [-] répéter un son, répondre à, résonner. [st2]3 - tr. - répéter à plusieurs reprises. - alicui, alicui rei reclamare: crier contre qqn, contre qqch. - reclamatum est ejus orationi ab omnibus, Cic.: tout le monde se récria contre son discours. - reclamare ne: protester pour empêcher que. - reclamare + prop. inf.: protester que. - reclamare alicui pro reo, Plin.-jn.: réclamer auprès de qqn en faveur d'un accusé. - reclamant arva plangoribus, Stat. Th. 3, 120: les campagnes retentissent de plaintes. - Hylan reclamare, Val. Fl. 3, 596: répéter le nom d'Hylas.* * *Reclamo, reclamas, pen. prod. reclamare. Cic. Crier à l'encontre, et ne vouloir consentir, Reclamer, Contredire, Repugner.\Ager canenti domino reclamat. Stat. Recrie, Respond, Quand quelcun chante aux champs, et il s'en ensuit un retentissement.\Plangoribus arua reclamant. Stat. Retentissent. -
9 assentio
as-sentio (ad-sentio), sensī, sēnsum, sentīre, u. (in der klass. Zeit gew.) as-sentior (adsentior), sēnsus sum, sentīrī, beistimmen, beipflichten, seine Zustimmung-, seinen Beifall geben (Ggstz. repugnare), a) depon. Form, m. Dat. pers., tibi assentior, Plaut.: homini assensus sum, Lucil. fr.: ei senatus assensus est, Cic.: Catoni ass., Cic.: Gaberio equiti ass., Sall.: de Vennonianis rebus tibi assentior, Cic.: illud in quo te Dicaearcho assentiri negas, Cic. – alius alii varie verbo (mit kurzen Worten) assentiebatur, Sall.: purganti se Dareus vultu assentiebatur, Curt. – m. Dat. rei, eam sententiam dixi, cui sunt assensi ad unum, Cic.: ut ego assentiar orationi, defensionem tamen non probabo, Cic.: cum iidem huic orationi, qui litteris regis assensi erant, assentirentur, Liv. – m. allg. Obj. im Acc., ego illud assentior Theophrasto, Cic.: non habeo quid tibi assentiar, Cic.: cetera ass. Crasso, Cic. – assentior m. folg. ut u. Konj., Cic. de legg. 2, 11. – assentiris enim mihi m. folg. Acc. u. Infin., Cic. de or. 2, 39; ad Att. 14, 19, 1. – absol., assensus est uterque, Cic.: omnes assensi sunt, Liv.: verbo (mit kurzen Worten) assentiebatur, Liv.: vultu, qui maxime servit, assentiebantur, Curt. – b) akt. Form: advertebatur Pompeii familiares assentire Volcatio, Cic.: cavendum est, ne his rebus temere assentiamus, Cic.: ut eius semper voluntatibus non modo cives————assenserint, socii obtemperarint, hostes oboedierint, sed etiam venti tempestatesque obsecundarint, Cic. – mit allg. Obj. im Acc., qui illud quod ego dicam adsentiant, Plaut. Amph. 824. – assentio tibi mit folg. ut u. Konj., Cic. ad Att. 9, 9, 1. – absol., assentio, Att. tr. 50. Plaut. rud. 975: assensit silens, Att. tr. 476: pol magis curabo, ut, ubi cognorint, omnes unā assentiant, Pompon. com. 467: assensere omnes, Verg. Aen. 2, 130. – pass., sapiens multa sequitur probabilia neque comprehensa neque percepta neque assensa, zugestanden, für wahr gehalten (vgl. assensio no. II u. assensus no. II, A), Cic. Acad. 2, 99. – impers., Bibulo assensum est de tribus legatis, Cic.: saepius tamen assentiendum quam repugnandum est (sc. insanientibus), Cels.: assentiendum temporibus, man müsse sich in die Zeit schicken, Cic. – c) unbest. im Gerund. u. Partiz. Präs., omnibus in rebus temeritas in assentiendo turpis est, Cic.: qui magno applausu loquitur assentiente populo, Cic. – ⇒ Über das aktive assentio b. Cic. vgl. Osann Cic. de rep. 3, 47. p. 300; u. über die aktive Perf.-Form assensi und die bei Cic. weit häufigere depon. Perf.-Form assensus sum s. Krebs-Schmalz Antib.7 S. 206 f. – Statt assentiēre ist Apul. met. 7, 5 mit Eyss. assensere zu schreiben; und statt assentierant steht Liv. 41, 24, 19 jetzt assensi erant.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > assentio
-
10 faveo
faveo, fāvī, fautum, ēre (nach Bücheler Nbf. v. foveo), jmdm. od. einer Sache geneigt-, günstig-, gewogen sein, für jmd. od. etw. eingenommen sein, an jmd. Anteil nehmen, dah. auch jmd. od. etw. durch seine Gunst fördern, befördern, begünstigen, unterstützen, I) im allg. (Ggstz. alci invidere, alci infestum esse, alqm invisum habere, alqm odisse, alci adversari), a) v. Gottheiten, Menschen u. deren Gesinnung, α) m. Ang. wem? durch Dat., u. zwar αα) durch Dat. einer Person od. Partei, si tibi dei favent, Catull.: tu modo nascenti puero casta fave Lucina, Verg.: Bacche, fave vati, dum tua festa cano, Ov.: illi faveo virgini, Ter.: qui diligebant hunc, illi favebant, Cic.: faveas tu hosti? Cic.: favere et cupere Helvetiis, Caes.: populares Polyperchonti favebant, optimates cum Cassandro sentiebant, Nep.: fav. nobilitati, Cic.: fav. suis, Cic.: Sullanis partibus, Nep.: Sullae partibus, Vell.: favebam ego vapulanti, ich gönnte ihm die Schläge, Petron.: etsi non magis mihi faveo in nostra amicitia tuenda quam tibi, obgleich ich nicht so viel Eigenliebe besitze, mich für gewissenhafter in Erfüllung unserer Freundschaftspflichten zu halten, als dich, Cic.: unpers., ei praecipue favetur, Quint.: huic ita Romae fautum est a senatoribus, ut etc., Spart. – ββ) m. Ang. wem? durch Dat. einer Sache, favere enim pietati fideique deos, Liv.: lenis ades precibus-————que meis fave, Ilithyia, Ov.: te praecipue, Capitoline Iuppiter, precor, ut beneficiis tuis faveas, daß du uns ferner d. W. gnädigst erweisest, Plin. pan.: pro paterno nostro hospitio faveo orationi tuae (leihe ich ein geneigtes Ohr), Liv.: favet verbis ipsa suis, leiht ein geneigtes Ohr, Ov.: meae gloriae faveo, ich bin eifersüchtig auf meinen R., Plin. ep.: faveo quoque laudibus istis, auch das L. ist mir angenehm, Ov.: fav. et rei publicae et dignitati ac gloriae alcis, Cic.: alcis laudi dignitatique, Cic.: alcis honori et dignitati semper favisse adiutoremque fuisse, Cic.: fav. alcis industriae gloriaeque, Cic.: Caesaris rebus, Caes.: fav. Catilinae inceptis, Sall.: nimis bello, Sall.: legi (Ggstz. adversari legi), Cic.: isti sententiae, Cic. – unpers., non modo non invidetur illi aetati, verum etiam favetur, Cic. – β) m. pro u. Abl., od. m. contra od. adversus od. in u. Akk., hac pro parte, seine Sache begünstigen, ihm den Sieg wünschen, Ov. met. 5, 152. – ideo iam nunc contra istum librum faveo orationi, quam nuper in publicum dedi, daher gefällt mir schon jetzt jene Schrift nicht so gut als jene R. usw., Plin. ep.: qui Parthorum quoque contra Romanum nomen gloriae favent, den R. der P. dem r. N. gegenüber in Schutz nehmen, Liv.: quod turpissime contra eos faveret, gegen sie Partei nahm, Capit.: turba favens adversus studium suum, das eine andere Partei begünstigende Publikum, Suet.: ei in odium Alexan-————dri plurimum favit, urteilte auf Kosten Alexanders sehr vorteilhaft über ihn, Capit. – γ) m. folg. ut od. ne u. Konj., ut habeant de me crimina nulla, favet, Ov. ex Pont. 3, 2, 22: di faveant, ut etc., geben die G., gebe der Himmel, daß usw., Plin. ep. 6, 25, 5: faventibus cunctis, ut essent vera, quae facillima erant, indem alle begehrten, daß usw., Plin. 26, 13: faveo enim saeculo, ne sit sterile et effetum, ich gönne es unserem Z., daß es nicht usw., Plin. ep. 5, 17, 6. – δ) m. folg. Infin. = begehren, spectare, Enn. ann. 419. – ebenso m. folg. Acc. u. Infin. = begehren, Ov. her. 6, 99; u. = nützen, Solin. 5, 26. – ε) m. allg. Acc. (in betreff): quod quidem ego favisse me tibi fateor, dich hierin durch Beifall bestärkt zu haben, Cic. Phil. 2, 21. – ζ) absol.: dum favet nox et Venus, Hor.: Phoebe, fave, Tibull.: dii faveant, Curt.: faventibus diis, Suet.: multitudo audiens favet odit, Cic.: semper dignitatis iniquus iudex est, qui aut invidet aut favet, Cic.: iudices, ut faveant, rogamus, Quint.: invidi et faventes, Tac. dial. – b) v. Tieren: faucibus russis cantu (Dat.), sich dem Krähen hingeben, krähen (v. Hahne), Enn. fr. scen. 219: voci, Töne von sich geben (v. einem Fische), Ov.: operi, das Werk fördern (v. Bienen), Ov. – c) v. personif. Lebl., m. Dat., quorum honoribus agri ipsi prope dicam montesque faverunt, sahen mit Wohlgefallen auf usw., Cic. Planc. 20: altera (tellus) frumentis quoniam favet, al-————tera Baccho (dem Wein), Verg.: nobis qui male favit, amor, Ov. – absol., hora conveniens auspiciumque favens, Ov.: ventis faventibus, Ov.II) insbes.: 1) mit dem Munde, mit Herz u. Mund einer Handlung sich hingeben, dah. still sein, schweigen, quisquis ades, linguā, vir mulierque, fave! Tibull.: favete linguis! hütet eure Zungen, Hor.: ore favete omnes, Verg.: linguis animisque od. animis linguisque favete! Ov.: mente favete pari atque aures advertite vestras, Sil. – absol., favete, adeste aequo animo et rem cognoscite, Ter.: celebrate faventes, Verg.2) Beifall klatschen, Beifall spenden, bes. v. Zuschauern, m. Dat., alci, Liv. u.a.: equo, Ov.: panno, Plin. ep. – absol., turba faventium, Hor.: clamor, qualis ex insperato faventium (esse) solet, Liv. -
11 statuō
statuō uī, ūtus, ere [status], to cause to stand, set up, set, station, fix upright, erect, plant: statue signum, L.: agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem), H.: Crateras magnos statuunt (on the table), V.: tabernacula statui passus non est, to pitch, Cs.: aeiem quam arte statuerat, latius porrigit, had drawn up, S.: statuitur Lollius in convivio, is taken to the banquet: tabernacula in foro, L.: ubi primum equus Curtium in vado statuit, L.: in nostris castris tibi tabernaculum statue, Cu.: pro rigidis calamos columnis, O.: alqm capite in terram, T.: patrem eius ante oculos: bovem ad fanum Dianae et ante aram, L.: Puer quis Ad cyathum statuetur? H.— To construct and place, set up, erect, make, build: eique statuam equestrem in rostris statui placere, in his honor: Effigiem, V.: Templa tibi, O.: aras e caespite, O.: aëneum tropaeum: carceres eo anno in Circo primum statuti, L.: incensis operibus quae statuerat, N.: Inter et Aegidas mediā statuaris in urbe, i. e. a statue of you, O.: Urbem quam statuo vestra est, found, V.— To cause to stand firm, strengthen, support: rem p. certo animo, Att. ap. C.—Of rules and precedents, to establish, constitute, ordain, fix, settle, set forth: omnīs partīs religionis: vectigal etiam novum ex salariā annonā, L.: Exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placare studeant, T.: in alquo homine exemplum huius modi: si quid iniungere inferiori velis, si id prius in te ac tuos ipse iuris statueris, etc., first admit it against yourself, L.: citius Quam tibi nostrorum statuatur summa laborum, i. e. is recounted, O.— Of persons, to constitute, appoint, create: arbitrum me huius rei.—Of limits and conditions, to determine, fix, impose, set: imperi diuturnitati modum statuendum putavistis, that a limit should be assigned: statui mihi tum modum et orationi meae, imposed restraints upon: non statuendo felicitati modum, by not limiting his success, L.: modum carminis, O.: providete duriorem vobis condicionem: Finem orationi, make an end of, T.—Of a time or place, to fix, appoint, set: statutus est comitiis dies, L.: multitudini diem statuit ante quam liceret, etc., S.: fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant, Cu.— To decide, determine, settle, fix, bring about, choose, make a decision: ut pro merito cuiusque statueretur, L.: ut ipse de eo causā cognitā statuat, to try the cause and decide, Cs.: utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?: ut statuatis hoc iudicio utrum, etc.: in hoc homine statuetur, possitne homo damnari, etc.: quid faciendum sit, L.: nondum statuerat, conservaret eum necne, N.: in senatu de lege: de absente eo statuere ac iudicare, L.: de P. Lentulo, i. e. decide on the punishment of, S.: (ii), quos contra statuas: Res quoque privatas statui sine crimine iudex, sat in judgment upon, O.—In the mind, to decide, make up one's mind, conclude, determine, be convinced: numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum, etc.: neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.: vix statuere apud animum meum possum, utrum, etc., to make up my mind, L.: quidquid nos communi sententiā statuerimus. — To decree, order, ordain, enact, prescribe: statuunt ut decem milia hominum mittantur, Cs.: eos (Siculos) statuisse, ut hoc quod dico postularetur: patres ut statuerent, ne absentium nomina reciperentur: statutum esse (inter plebem et Poenos), ut... impedimenta diriperent, agreed, L.: statuunt ut Fallere custodes tentent, O.: sic, di, statuistis, O.: (Vestalibus) stipendium de publico, decreed a salary, L.: cur his quoque statuisti, quantum ex hoc genere frumenti darent.—Of punishments, to decree, measure out, inflict, pass sentence: considerando... in utrā (lege) maior poena statuatur: obsecrare, ne quid gravius in fratrem statueret, treat harshly, Cs.: quid in illos statuamus consultare, S.: cum triste aliquid statuit, O.: legem de capite civis Romani statui vetare, i. e. sentence of death to be passed.—To resolve, determine, purpose, propose: statuit ab initio ius publicano non dicere: statuerat excusare, to decline the office: proelio decertare, Cs.: non pugnare, L.: habere statutum cum animo ac deliberatum, to have firmly and deliberately resolved: caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat.— To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold, be convinced, conclude, think, consider: leges statuimus per vim et contra auspicia latas: statuit senatus hoc, ne illi quidem esse licitum, cui concesserat omnia: qui id statuat esse ius quod non oporteat iudicari, who holds that to be the law: cum igitur statuisset, opus esse, etc., had become convinced: statuistis, etiam intra muros Antoni scelus versari, inferred: Hoc anno statuit temporis esse satis, O.: si id dicunt, non recte aliquid statuere eos qui consulantur, that they hold an erroneous opinion: hoc si ita statuetis: statuit nauarchos omnīs vitā esse privandos, thought it necessary to deprive, etc.: causam sibi dicendam esse statuerat, knew: Caesar statuit exspectandam classem, Cs.: si, ut Manilius statuebat, sic est iudicatum: uti statuit, as he thought, L.: omnīs statuit ille quidem non inimicos, sed hostīs, regarded not as adversaries, but as foes: Anaximenes aëra deum statuit, regarded.* * *statuere, statui, statutus Vset up, establish, set, place, build; decide, think -
12 fides
1.fĭdes, ĕi ( gen. sing. scanned fĭdēï, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1; Lucr. 5, 102.— Ante-class. and poet. form of the gen. fide, like die, facie, etc., Plaut. Aul. 4, 6, 1; id. Poen. 4, 2, 68; Ov. M. 3, 341; 6, 506; 7, 728; 737; Hor. C. 3, 7, 4; cf. Prisc. p. 781 P.; Charis. p. 53 ib.; Ritschl, Proleg. p. 90.— Dat. fide, Plaut. Trin. 1, 2, 80; 91; 105; Enn. ap. Non. 112, 1, or Ann. v. 111 ed. Vahl.; Hor. S. 1, 3, 95), f. [fido], trust in a person or thing, faith, confidence, reliance, credence, belief (syn.: fidelitas, fiducia, confidentia).I.Lit.A.In gen.:B.si sciat noster senex, fidem non esse huic habitam,
that he has not been trusted, Plaut. As. 2, 4, 52; cf.:fides ut habeatur, duabus rebus effici potest... iis fidem habemus, quos plus intelligere quam nos arbitramur... bonis viris ita fides habetur, ut nulla sit in iis fraudis injuriaeque suspicio... prudentia sine justitia nihil valeat ad faciendam fidem, etc.,
to give confidence, produce confidence, Cic. Off. 2, 9, 33; see in the foll.: neque pauci, neque leves sunt, qui se duo soles vidisse dicant;ut non tam fides non habenda, quam ratio quaerenda sit,
to give credence, id. Rep. 1, 10; cf.:quod si insanorum visis fides non est habenda, quia falsa sunt, cur credatur somniantium visis, etc.,
id. Div. 2, 59, 122:si ita posset defendere, tamen fides huic defensioni non haberetur,
id. Verr. 2, 5, 57, § 148:me miseram! forsitan hic mihi parvam habeat fidem,
Ter. Eun. 1, 2, 117; cf.:cum jam minor fabulis haberetur fides,
Cic. Rep. 2, 10:(fidem) majorem tibi habui quam paene ipsi mihi,
id. Fam. 5, 20, 2; cf. id. ib. 7, 18, 1:ex aliis ei maximam fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 41, 4:cui maximam fidem suarum rerum habeat,
Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131; cf.:cui summam omnium rerum fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 19, 3:fidem commenticiis rebus adjungere,
Cic. Div. 2, 55, 113:testimonio fidem tribuere,
id. Sull. 3, 10; cf.:Cratippus iisdem rebus fidem tribuit,
id. Div. 1, 3, 5:et auctoritatem orationi affert et fidem,
id. Or. 34, 120:si tota oratio nostra omnem sibi fidem sensibus confirmat,
id. Fin. 1, 21, 71:constituere fidem,
id. Part. Or. 9, 31: fidem facit oratio, awakens or produces belief, id. Brut. 50, 187; cf.:quoniam auribus vestris... minorem fidem faceret oratio mea,
id. Cat. 3, 2, 4:aliquamdiu fides fieri non poterat,
Caes. B. C. 2, 37, 1;so with dare (rare): res ipsa fidem sermoni meo dabit,
App. M. 4, p. 146, 25:Hercules cui ea res immortalitatis fidem dedit,
assured of, Just. 24, 4, 4; Plin. Pan. 74, 3.—With object-clauses:fac fidem, te nihil nisi populi utilitatem et fructum quaerere,
evince, show, Cic. Agr. 2, 8, 22: tibi fidem faciemus, nos ea suadere, quae, etc., will convince, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 8, A. fin.:mihi fides apud hunc est, nihil me istius facturum,
Ter. Heaut. 3, 3, 10; cf.:cum vix fides esset, rem ullo modo successuram,
Suet. Vesp. 7:male fidem servando illis quoque abrogant fidem,
Plaut. Trin. 4, 3, 41:quorum rebus gestis, fidem et auctoritatem in testimonio inimicitiarum suspicio derogavit,
Cic. Font. 7, 13; cf.:alicui abrogare fidem juris jurandi,
id. Rosc. Com. 15, 44; and:omnibus abrogatur fides,
id. Ac. 2, 11, 36:quae res fidem abrogat orationi,
Auct. Her. 1, 10, 17:imminuit et oratoris auctoritatem et orationis fidem,
Cic. de Or. 2, 37, 156:multa fidem promissa levant,
Hor. Ep. 2, 2, 10: fidem addere, to give credence (opp. fidem demere):ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,
Tac. G. 3 fin. —In partic., in mercant. lang., credit:2.cum fides totā Italiā esset angustior, neque creditae pecuniae solverentur,
Caes. B. C. 3, 1, 2; cf.:scimus, Romae solutione impedita fidem concidisse,
Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:fides de foro sublata erat,
id. Agr. 2, 3, 8:labefacta jam fide,
credit being impaired, Suet. Vesp. 4:pecunia suā aut amicorum fide sumpta mutua,
Sall. C. 24, 2:non contentus agrariis legibus fidem moliri coepit,
Liv. 6, 11, 8; cf.:fidem abrogare,
id. 6, 41, 11:fidemque remque, perdere,
credit and means, Plaut. Ep. 2, 2, 36; cf.:res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,
Cic. Cat. 2, 5, 10:nisi fide staret res publica, opibus non staturam,
Liv. 23, 48, 9 Drak.; freq.: res fidesque, for fame and fortune, property and credit, i. e. entire resources, Plaut. Curc. 4, 2, 18; id. Truc. 1, 1, 24; 38; id. Most. 1, 2, 64; Sall. J. 73, 6 Cort.—Beyond the mercant. sphere ( poet. and in post-Aug. prose):II.segetis certa fides meae,
i. e. return, yield, Hor. C. 3, 16, 30:at tibi... Persolvat nullā semina certa fide,
Tib. 2, 3, 62:fallax fides unius anni,
Plin. Pan. 32, 4:quia hanc ejus terrae fidem Menander eludit,
Quint. 12, 10, 25.Transf., that which produces confidence or belief.A.The quality that produces confidence in a person, trustworthiness, faithfulness, conscientiousness, credibility, honesty; in things, credibility, truth, etc.1.In gen. (erroneously regarded by Cicero as the primary signif. of the word; wherefore he derived it from fio; v. the foll. passages):b.fundamentum justitiae est fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas. Ex quo, audeamus imitari Stoicos, credamusque, quia fiat, quod dictum est, appellatam fidem,
Cic. Off. 1, 7, 23 Beier; cf. id. Fragm. ap. Non. 24, 17 (Rep. 4, 7, p. 428 ed. Mos.); id. Fam. 16, 10 fin.:justitia creditis in rebus fides nominatur,
id. Part. Or. 22, 78:meo periculo hujus ego experiar fidem,
Plaut. Capt. 2, 2, 99; cf.:fides fidelitasque amicum erga,
id. Trin. 5, 2, 2:homo antiqua virtute ac fide,
Ter. Ad. 3, 3, 88; cf.:exemplum antiquae probitatis et fidei,
Cic. Rep. 3, 5:esse summa probitate ac fide,
id. ib. 3, 17:vir aequissimus, singulari fide,
id. ib. 3, 17:quorum fides est laudata,
id. ib. 2, 36:quibus facillime justitia et fides convalescit,
id. ib. 2, 14:unde justitia, fides, aequitas?
id. ib. 1, 2:cujus virtuti, fidei, felicitati (Gallia) commendata est,
id. Prov. Cons. 14, 35:aequitas et fides,
id. Rep. 1, 35; cf.:si pudor quaeritur, si probitas, si fides,
id. ib. 3, 18 fin.:quanta fide, quanta religione,
id. Font. 6, 13:hinc fides, illinc fraudatio,
id. Cat. 2, 11, 25: ille vir haud magna cum re sed plenu' fidei, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ed. Vahl.): ubi societas? ubi fides majorum? Cato ap. Gell. 10, 3, 17: nulla sancta societas, nec fides regni est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 8, 26 (Trag. v. 412 ed. Vahl.):mea eraga te fides et benevolentia,
Cic. Fam. 1, 5, 1:pro vetere ac perpetua erga populum Romanum fide,
Caes. B. G. 5, 54, 4:in fide atque amicitia civitatis Aeduae,
id. ib. 2, 14, 2:in fide manere,
id. ib. 7, 4, 5; cf.:sincera fide in pace Ligures esse,
Liv. 40, 34, 11:si tibi optima fide sua omnia concessit,
Cic. Rosc. Am. 49, 144:praestare fidem,
id. Div. 2, 37, 79; id. Top. 10, 42; id. Att. 16, 7, 2; id. Fam. 1, 7, 6:te oro per tuam fidem, ne, etc.,
Ter. And. 1, 5, 55: Eu. Dic bona fide: tu id aurum non surripuisti? Ly. Bona. Eu. Neque scis, quis abstulerit? Ly. Istuc quoque bona, Plaut. Mil. 4, 10, 42:de pace cum fide agere,
Liv. 32, 33, 10:jussas cum fide poenas luam,
Hor. Epod. 17, 37:haecne marita fides?
Prop. 4 (5), 3, 11:Aeacidae dederat pacis pignusque fidemque,
faithful bail, Ov. M. 12, 365:perjura patris fides,
perjured faith, dishonesty, Hor. C. 3, 24, 59 et saep.—Prov.:fides ut anima, unde abiit, eo numquam redit,
Pub. Syr. 181 (Rib.):fidem qui perdit, quo se servet relicuo,
id. 166.—Of inanim. and abstr. things:c.nam cum Gabinii levitas... omnem tabularum fidem resignasset, etc.,
trustworthiness, credibility, Cic. Arch. 5, 9; cf.:nunc vero quam habere auctoritatem et quam fidem possunt (litterae)?
id. Fl. 9, 21; and:visa, quae fidem nullam habebunt,
id. Ac. 2, 18, 58 fin.; and:qui non speciem expositionis sed fidem quaerit,
truth, Quint. 10, 1, 32:aliter oraculorum, aliter haruspicum fides confirmari aut refelli potest,
id. 5, 7, 36:probationum,
id. 4 praef. §6: liber spectatae fidei,
Gell. 1, 7, 1:paulum distare ab eo (lapide) in unguentorum fide multi existimant Lygdinos, etc.,
in faithful preservation, keeping in good condition, Plin. 36, 8, 13, § 62.—In poets several times, faithful, true fulfilment of a promise:2.dicta fides sequitur,
Ov. M. 3, 527 (cf.:res dicta secuta est,
id. ib. 4, 550):vota fides sequitur,
id. ib. 8, 713:promissa exhibuere fidem,
were fulfilled, id. ib. 7, 323; cf.:en haec promissa fides est?
is this the fulfilment of the oracle? Verg. A. 6, 346.—In partic., in jurid. lang., bona fides, good faith, sincerity; hence, EX FIDE BONA or BONA FIDE, in good faith, sincerely, honestly, conscientiously:B. 1.arbitrum illum adegit, QVICQVID SIBI DARE FACERE OPORTERET EX FIDE BONA,
Cic. Off. 3, 16, 66; cf.: quanti verba illa: VTI NE PROPTER TE FIDEMVE TVAM CAPTVS FRAVDATVSVE SIEM, etc.... Q. quidem Scaevola, pontifex maximus, summam vim esse dicebat in omnibus iis arbitriis, in quibus adderetur EX FIDE BONA;fideique bonae, nomen existimabat manare latissime, idque versari in tutelis societatibus, fiduciis mandatis, rebus emptis venditis, conductis locatis, etc.,
id. ib. 3, 17, 70; id. Att. 6, 1, 15: praetor ait: QVI [p. 747] BONA FIDE EMIT, etc., Dig. 6, 2, 7, § 11 sq.; cf.:bonae fidei emptori subrepta re quam emerit,
Just. Inst. 4, 1, 15:ubi lex inhibet usucapionem, bona fides possidenti nihil prodest,
Dig. 41, 3, 24:tot judicia de fide mala, quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt, etc.,
i. e. deception, dishonesty, Cic. N. D. 3, 30, 74:bonā fide = certissime,
Plaut. Truc. 2, 7, 30; id. Aul. 4, 10, 42; id. Capt. 4, 2, 110; cf.:mala fide,
Dig. 41, 2, 1, § 6.—In gen.:2.fide data, credamus,
Plaut. Pers. 2, 2, 61: accipe daque fidem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 33 ed. Vahl.):atque etiam, si quid singuli temporibus adducti hosti promiserunt, est in eo ipso fides conservanda: ut primo Punico bello Regulus... ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti datam fallere,
Cic. Off. 1, 13, 39; cf. id. Fin. 2, 20, 65:fidem dare, violare, in fide non stare,
id. Rab. Perd. 10, 28:Pompei fides, quam de me Caesari dederat,
id. Fam. 1, 9, 12:inter se fidem et jusjurandum dare,
Caes. B. G. 1, 3 fin.:obligare fidem alicui,
to plight one's faith, Cic. Phil. 5, 18, 51; cf.:fidem reliquis interponere,
Caes. B. G. 5, 6 fin.:fide mea spondeo, futurum ut, etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:diffidens, de numero dierum Caesarem fidem servaturum,
Caes. B. G. 6, 36, 1:si fidem mecum servas,
Plaut. Curc. 1, 2, 48:tecum servavi fidem,
id. Capt. 5, 1, 10; id. Merc. 3, 1, 33:fides juris jurandi cum hoste servanda,
Cic. Off. 3, 29, 107:fidem erga imperatorem conservare,
Caes. B. C. 1, 84, 3:fidem erga populum Romanum servare,
Liv. 24, 4, 5:servata erga Galbam,
Tac. H. 1, 71:in regem suum servata,
Curt. 6, 5, 2:ut fidem vobis praestaremus,
Liv. 28, 39, 2; so,fidem alicui praestare,
Curt. 6, 4, 9; Liv. 30, 15, 5; Sen. Ben. 5, 21, 1:non servata fides deditis est,
Liv. 24, 1, 10; cf. Cic. de Sen. 20, 75; Sen. Ep. 71, 17:fidem suam liberare,
to perform his promise, Cic. Fl. 20, 47; cf.:fidem alicujus liberare,
id. Fam. 12, 7, 2: so,fidem exsolvere,
Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8; 24, 16, 12; Plin. Ep. 2, 12, 6; Luc. 9, 98 al.:fidem frangere,
Cic. Rosc. Com. 6, 16;for which violare, v. above,
id. Rab. Perd. 10, 28:fidem amittere,
Nep. Eum. 10:istius fide ac potius perfidiā decepti,
Cic. Rosc. Am. 38, 110: quantum mea fides studii mihi afferat, my plighted word (to defend the king), id. Deiot. 1, 1:contioni deinde edicto addidit fidem,
confirmed, Liv. 2, 24, 6.—Pregn., a given promise of protection or security, a guaranty; hence, in gen., protection, guardian care:C.introduxi Vulturcium sine Gallis: fidem ei publicam jussu senatus dedi,
promised him protection, security, in the name of the public, Cic. Cat. 3, 4, 8; cf.: Vulturcius interrogatus... primo fingere alia;post, ubi fide publica dicere jussus est, omnia uti gesta erant aperit,
Sall. C. 47, 1:cum se diceret indicaturum de conjuratione, si fides publica data esset,
id. ib. 48, 4:uti L. Cassius ad Jugurtham mitteretur, eumque interposita fide publica Romam duceret,
id. J. 32, 1; cf.:privatim praeterea fidem suam interponit, quam ille non minoris quam publicam ducebat,
id. ib. fin.:qui Romam fide publica venerat,
id. ib. 35, 7; so,too, simply fides: Lusitani contra interpositam fidem interfecti,
Cic. Brut. 23, 89:fide accepta ab legatis, vim abfuturam,
Liv. 38, 33, 3:Thais patri se commendavit in clientelam et fidem,
Ter. Eun. 5, 9, 9; cf.:se in Chrysogoni fidem et clientelam contulerunt,
Cic. Rosc. Am. 37, 106:quaere in cujus fide sint et clientela,
id. ib. 33, 93:aliquid in fidem alicujus tradere,
Liv. 38, 31, 2:frugi hominem, plenum religionis videtis positum in vestra fide ac potestate: atque ita, ut commissus sit fidei, permissus potestati,
Cic. Font. 14, 30; cf.:se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2:in alicujus fidem ac potestatem venire,
id. ib. 2, 13, 2:in fide alicujus esse,
Cic. Planc. 41, 97; cf. id. Fam. 13, 65, 2:ea (jura) fidei suae commissa,
id. Off. 1, 34, 124:civitas in Catonis fide locata,
id. Att. 6, 1, 5:recipere aliquid in fidem,
id. ib. 15, 14, 3; cf.:aliquem in fidem necessitudinemque suam recipere,
id. Fam. 13, 19, 2:recipere aliquem in fidem,
Caes. B. G. 2, 15, 1; 4, 22, 3:hortatur, ut populi Romani fidem sequantur,
id. ib. 4, 21, 8: jura fidemque supplicis erubuit (Achilles), the protection due to a suppliant, Verg. A. 2, 541:di, obsecro vostram fidem!
your protection, assistance, help, Plaut. Cist. 4, 1, 11; id. Am. 5, 1, 78; id. Most. 1, 1, 74; 2, 2, 97; cf.:fidem vestram oro atque obsecro, judices,
Cic. Mur. 40, 86:deum atque hominum fidem implorabis,
id. Verr. 2, 1, 9, § 25;so in colloq. lang. frequently elliptic. as an exclamation: Di vostram fidem!
by the protection of the gods! for heaven's sake! Plaut. Capt. 2, 3, 58, id. Men. 5, 2, 119; id. Poen. 4, 78 al.; Ter. And. 4, 3, 1; 4, 4, 5; id. Eun. 3, 1, 28 al.; cf.:tuam fidem, Venus!
Plaut. Curc. 1, 3, 40:pro deum atque hominum fidem!
id. ib. 5, 3, 16; id. Ep. 4, 2, 10; Ter. And. 1. 5, 2; 1, 5, 11; id. Heaut. 1, 1, 9 al.; Sall. C. 20, 10 al.;for which: pro deorum atque hominum fidem!
Cic. Tusc. 5, 16, 48;and in a different order: pro deorum fidem atque hominum,
id. Lael. 15, 52;also simply pro deum fidem,
Liv. 3, 67, 7 Drak. N. cr.; and:per fidem!
Petr. 100, 5; Tac. Or. 35; App. M. 6, p. 175.—The faith, the Christian religion as a system of belief (eccl. Lat.):III.domicilium fidei,
Lact. 4, 30 fin.; Vulg. Apoc. 14, 12 al.Fides, personified as a goddess:2. I.praeclare Ennius: O Fides alma, apta pinnis, et jus jurandum Jovis! Qui jus igitur jurandum violat, is Fidem violat,
Cic. Off. 3, 29, 104 (Enn. Trag. v. 410 ed. Vahl.); cf. Varr. L. L. 5, § 74 Müll.; Cic. N. D. 3, 18, 47; 2, 23, 61; 31, 79; id. Leg. 2, 8, 19; 11, 28; Plaut. Cas. prol. 2; id. Aul. 3, 6, 46; 50; 4, 2, 14; Verg. A. 1, 292; Hor. C. 1, 35, 21; 4, 5, 20; id. C. S. 57.Lit.A.In gen.(α).In plur. (only so in classic prose): Fides genus citharae, Paul. ex Fest. p. 89, 16 Müll.:(β).(hominis) omnis vultus omnesque voces, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut a motu animi quoque sunt pulsae,
Cic. de Or. 3, 57, 216;so different from nervi,
id. Div. 2, 14, 33; id. Leg. 2, 15, 39; id. Brut. 54, 199; id. Fin. 4, 27, 75 (v. Madv. ad h. l., p. 601 sq.):ut in fidibus aut tibiis, atque in cantu ipso ac vocibus concentus est quidam tenendus ex distinctis sonis, etc.,
id. Rep. 2, 42; id. Fin. 4, 27, 75; cf. id. de Or. 3, 51, 197: Fi. Fides non reddis? Pe. Neque fides neque tibias, Plaut. Ep. 3, 4, 77;with tibiae,
Quint. 1, 10, 14; 20; 11, 3, 59:Orpheus, Threïciā fretus citharā fidibusque canoris,
Verg. A. 6, 120:fidibus cantare alicui,
Plaut. Ep. 3, 4, 64:fidibus canere praeclare,
Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Div. 2, 59, 122:uti,
id. Tusc. 5, 39, 113:dicere longum melos,
Hor. C. 3, 4, 4:placare deos,
id. ib. 1, 36, 1:discere,
Cic. de Sen. 8, 26:docere aliquem,
id. Fam. 9, 22, 3:scire,
Ter. Eun. 1, 2, 53:vivunt commissi calores Aeoliae fidibus puellae,
Hor. C. 4, 9, 12:fidibusne Latinis Thebanos aptare modos studet,
i. e. to imitate Pindaric odes in Latin poetry, id. Ep. 1, 3, 12.—Sing. ( poet.):2.sume fidem et pharetram: fies manifestus Apollo,
Ov. H. 15, 23; so,Teïa,
Hor. C. 1, 17, 18:Cyllenea,
id. Epod. 13, 9:quodsi blandius Orpheo moderere fidem,
id. C. 1, 24, 14.—Prov.: vetus adagium est: Nihil cum fidibus graculo, i. e. ignoramuses have nothing to do with poetry, Gell. N. A. praef. § 19.—B.Esp., Fides, is, f., a constellation, i. q. Lyra, the Lyre:* II.cedit clara Fides Cyllenia,
Cic. Arat. 381; Varr. R. R. 2, 5, 12;in the form Fidis,
Col. 11, 2, 14; 40; Sid. Carm. 16, 5.—Transf., in sing., i. q. nervus, chorda, a string of a musical instrument:quae tuba quaeve lyra Flatibus incluta vel fidibus,
Prud. Cath. 3, 81. -
13 oratio
I.In gen., the connection of words to express thought:1.non est autem in verbo modus hic, sed in oratione, id est, in continuatione verborum,
Cic. 3, 42, 167.Speech, the power or faculty of speech, the habit or use of language:2.quae (ferae) sunt rationis et orationis expertes,
Cic. Off. 1, 16, 50:natura vi rationis hominem conciliat homini et ad orationis et ad vitae societatem,
id. ib. 1, 4, 12.—Speech, language, utterance; opp. to fact, action, etc.:3.lenitudo orationis, mollitudo corporis,
Cic. Tusc. 5, 16, 46:idque videns Epicurus re tollit, oratione relinquit deos,
id. N. D. 1, 44, 123:qui sunt leves locutores... eorum orationem bene existimatum est in ore nasci, non in pectore,
Gell. 1, 15, 1:nam quid te igitur rettulit beneficum esse oratione, si ad rem auxilium emortuum est,
Plaut. Ep. 1, 2, 19:ut in vitā, sic in oratione, nihil est difficilius quam quid deceat videre,
Cic. Or. 21, 70: qualis homo ipse esset, talem ejus esse orationem;orationi autem facta similia, factis vitam,
id. Tusc. 5, 16, 47:partes igitur orationis secundum dialecticos duae, nomen et verbum,
parts of speech, Prisc. 2, 4, 15.—Hence, a mode of speaking; a kind, manner, style of speech; language:4.quin tu istanc orationem hinc veterem atque antiquam amoves. Nam proletario sermone nunc utere,
Plaut. Mil. 3, 1, 155: nam opulenti cum loquuntur pariter atque ignobiles, eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3: quam tibi ex ore orationem duriter dictis dedit, id. ap. Non. p. 512, 8:aliam nunc mihi orationem despoliato praedicas,
Plaut. As. 1, 3, 52: Creta est profecto horum hominum oratio, quam orationem [p. 1275] hanc aures dulce devorant, id. Poen. 5, 2, 9:(Andria et Perinthia) non ita sunt dissimili argumento, sed tamen Dissimili oratione,
Ter. And. prol. 11.—Esp. (in gram.): oratio obliqua, indirect speech, the use of dependent clauses in citing the language of others:quam (orationem) obliquam Pompeius Trogus exposuit (opp. to conciones directae),
Just. 38, 3, 11.—Hence,Mode of speech, language, use of language, style:5.mollis est enim oratio philosophorum,
Cic. Or. 19, 64:(fabulae) tenui oratione et scripturā levi,
Ter. Phorm. prol. 5:ut Stoicorum est astrictior oratio aliquantoque contractior, quam aures populi requirunt, sic illorum (Peripateticorum) liberior et latior, quam patitur consuetudo judiciorum et fori,
Cic. Brut. 31, 120:orationem Latinam efficies profecto legendis nostris pleniorem,
id. Off. 1, 1, 2; cf. id. ib. 1, 1, 1.—Esp., the language of any people or nation:II.Timaeus in historiis quas oratione Graecā composuit,
Gell. 11, 1, 1:semper cum Graecis Latina (exempla) conjunxi... ut par sis in utriusque orationis facultate,
Cic. Off. 1, 1, 1.—In partic., formal language, artificial discourse, set speech (opp. to sermo, ordinary speech, conversational language):B.mollis est oratio philosophorum et umbratilis, nec verbis instructa popularibus nec vincta numeris, sed soluta liberius: itaque sermo potiusquam oratio dicitur. Quamquam enim omnis locutio oratio est, tamen unius oratoris locutio hoc proprio dignata nomine est,
Cic. Or. 19, 64; cf.:et quoniam magna vis orationis est eaque duplex, altera contentionis, altera sermonis, contentio disceptationibus tribuatur judiciorum, contionum, senatus, sermo in circulis, disputationibus, congressionibus familiarium versetur, sequatur etiam convivia,
id. Off. 1, 37, 132.—Hence,A set speech, harangue, discourse, oration:III.(oratio) ut gravis, ut suavis, ut erudita sit, ut liberalis, ut polita, ut sensus, ut doloris habeat quantum opus sit, non est singulorum articulorum: in toto spectantur haec corpore, etc.,
Cic. de Or. 3, 25, 96; cf.the context: illam orationem disertam sibi et oratoriam videri, fortem et virilem non videri,
id. ib. 1, 54, 231:hanc habere orationem mecum principio institit,
Ter. Hec. 3, 3, 21:pleraeque scribuntur orationes habitae jam, non ut habeantur,
Cic. Brut. 24, 91:non est haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,
id. Mur. 29, 61:ignarus faciundae ac poliendae orationis,
id. de Or. 1, 14, 63:in orationibus hisce ipsis judiciorum, contionum, senatus,
id. ib. 1, 16, 73:quanta illa, di immortales, fuit gravitas, quanta in oratione majestas! sed adfuistis, et est in manibus oratio,
id. Lael. 25, 96:qui orationem adversus rem publicam habuissent, eorum bona in publicum adducebat,
Caes. B. C. 2, 18, 5:ab adulescentiā confecit orationes,
Nep. Cat. 3, 3:Catonis aliae acerbae orationes extant, etc.,
Liv. 39, 42, 6:oratio plebi acceptior,
id. 3, 69:accurata et polita,
Cic. Brut. 95, 326:longa,
Liv. 34, 5:acris et vehemens,
Quint. 5, 13, 25:admirabilis,
Cic. de Or. 3, 25, 94:angusta et concisa, opp. collata et diffusa,
id. Or. 56, 187:aspera, tristis, horrida, neque perfecta neque conclusa, opp. laevis et structa et terminata,
id. ib. 5, 20:circumcisa et brevis,
Plin. Ep. 1, 20, 4:rotunda et undique circumcisa,
Quint. 8, 5, 27:cohaerens,
Cic. de Or. 3, 44, 173:concinna,
id. ib. 3, 25, 98:stabilis, opp. volubilis,
id. Or. 56, 187.—Transf.A.The power of oratory, eloquence:B.tantam vim habet illa, quae recte a bono poëtā dicta est, flexamina atque omnium regina rerum oratio, ut non modo inclinantem excipere aut stantem inclinare, sed etiam adversantem ac repugnantem ut imperator fortis ac bonus capere possit,
Cic. de Or. 2, 44, 187:satis in eo fuisse orationis atque ingenii,
id. Brut. 45, 165:non enim verendum est ne te in tam bonā causā deficiat oratio,
Lact. 2, 3.—Prose (opp. to poetry):C.et in poëmatis et in oratione,
Cic. Or. 21, 70.—(In gram.) A sentence, a clause expressing a complete sense:D.oratio est ordinatio dictionum congrua sententiam perfectam demonstrans,
Prisc. 2, 4, 15:oratio dicitur liber rhetoricus, necnon unaquaeque dictio hoc saepe nomine nuncupatur cum plenam ostendit sententiam,
id. ib.: defectio litterae, et syllabae, et dictionis, et orationis, id. 17, 1, 5.—(Under the empire.) An imperial message, rescript:E.orationes ad senatum missae,
Suet. Ner. 15:oratio principis per quaestorem ejus audita est,
Tac. A. 16, 27:orationesque in senatu recitaret etiam quaestoris vice,
Suet. Tit. 6; cf. id. Aug. 65.—A prayer, an address to the Deity (eccl. Lat.):respice ad orationem servi tui,
Vulg. 3 Reg. 8, 28:per orationes Dominum rogantes,
id. 2 Macc. 10, 16:pernoctans in oratione Dei,
id. Luc. 6, 12.—Also absol., prayer, the habit or practice of prayer:perseverantes in oratione,
Vulg. Act. 1, 14:orationi instate,
id. Col. 4, 2; cf. Gell. 13, 22, 1. -
14 respondeo
rē-spondĕo, di, sum, 2, v. a.I.Lit., to promise a thing in return for something else; to offer or present in return. So, only in a few examples, the phrase par pari (dat.) respondere, to return like for like: par pari respondes dicto, you return tit for tat with your tongue (syn. refero), Plaut. Pers. 2, 2, 41; cf.: istuc serva; et verbum verbo par pari ut respondeas, Ter Phorm. 1, 4, 35; and:II.paria paribus respondimus,
Cic. Att. 6, 1, 23.— Pass.: provide, si cui quid debetur, ut sit, unde par pari respondeatur, i. e. that there be wherewithal to meet the demand, Atticus ap. Cic. Att. 16, 7, 6; cf. also under II. A. 1, the lusus verbb. with spondeo; and II. B. init. —In a more general signification.A.To answer, reply, respond (either to a question, or to any statement or remark, and either in a friendly or hostile signif.); constr. aliquid alicui, ad, adversus, contra aliquem ( aliquid).1.In gen.a.Lit.: Th. Aliud te rogo. Tr. Aliud ergo nunc tibi respondeo, Plaut. Most. 5, 1, 70; cf. id. Merc. 1, 2, 73.— Absol.:b.prius respondes, quam rogo,
Plaut. Merc. 2, 3, 119:eā legatione Papirius auditā... respondit,
Liv. 9, 14, 2; 27, 40, 8; 33, 38, 7; Nep. Milt. 1, 4:ille appellatus respondit,
Caes. B. G. 5, 36; 5, 41; Cic. Leg. 3, 13, 30; id. Verr. 2, 4, 62, § 138; id. Fam. 3, 6, 2; 5, 2, 8; 7, 24, 2;9, 14, 2. — So usu. of an oral answer: tibi non rescribam, sed respondeam,
Sen. Ep. 67, 2;but also of writing: epistulae,
Cic. Att. 9, 9, 1 et saep.; v. infra:ab his sermo oritur, respondet Laelius,
Cic. Lael. 1, 5; Plaut. Men. 5, 5, 28: olli respondit rex Albaï Longaï, Enn. ap. Fortun. p. 2691 P. (Ann. v. 34 Vahl.):cui orationi Caepionis ore respondit Aelius,
Cic. Brut. 46, 169:criminibus,
id. Planc. 2, 4:supremae tuae paginae,
id. Att. 6, 2, 1:cui opinioni,
Quint. 4, 4, 1:tam aequae postulationi,
id. 7, 1, 47 al.:summā constantiā ad ea, quae quaesita erant, respondebat,
Cic. Phil. 1, 1, 2; cf.:arbitrabar me satis respondisse ad id quod quaesierat Laelius,
id. Rep. 2, 39, 65:nec absurde adversus utrosque respondisse visus est,
Liv. 35, 50; 8, 32:adversus haec imperator respondit,
id. 30, 31; 33, 35 fin. — With acc. of neutr. pron.:illud respondere cogam,
to make answer to that, Cic. Cael. 28, 67; cf. id. Vatin. 7, 18; 17, 41:multa contra patronos venuste testis saepe respondet,
Quint. 5, 7, 31; 5, 7, 24; cf.:accipe, quid contra juvenis responderit,
Hor. S. 2, 3, 233.— With object-clause:respondent, bello se et suos tutari posse,
Plaut. Am. 1, 1, 59; id. Curc. 2, 3, 54; id. Mil. 2, 2, 23; id. Merc. 5, 2. 102 al. —Introducing a direct answer:cum dixisset, Quid agis, Grani? respondit, Immo vero tu, Druse, quid agis!
Cic. Planc. 14, 33; id. Att. 5, 21, 12; id. Inv. 1, 31, 51; id. Tusc. 5, 19, 56.— In impers. perf.:postquam mihi responsum est, abeo, etc.,
Plaut. Curc. 2, 3, 57; cf. id. Mil. 4, 2, 93: quid nunc renunciem abs te responsum? Ter. Heaut. 4, 8, 18:sic existimet: Responsum non dictum esse, quia laesit prior,
id. Eun. prol. 6.— In plur.:multa ejus et in senatu et in foro vel provisa prudenter vel acta constanter vel responsa acute ferebantur,
Cic. Lael. 2, 6.— In the sup.:(haec) quam brevia responsu,
Cic. Clu. 59 fin. — In a lusus verbb. with spondeo: Er. Sponden' tu istud? He. Spondeo. Er. At ego, tuum tibi advenisse filium, respondeo, and in return I promise you, i. e. assure you, Plaut. Capt. 4, 2, 119; cf.:fideiussores, qui salvam rempublicam fore responderunt, etc.,
promised, gave assurance, Dig. 50, 1, 17 fin. —Trop., to answer, respond, reply to, re-echo, resound, etc.:2.saxa et solitudines voci respondent,
Cic. Arch. 8, 19;respondent flebile ripae,
Ov. M. 11, 53; and:respondentia tympana,
Stat. Achill. 2, 175: urbes coloniarum respondebunt Catilinae tumulis silvestribus, will give an answer to, i. e. will prove a match for, Cic. Cat. 2, 11, 24.—In partic.a.Of lawyers, priests, oracles, etc., to give an opinion, advice, decision, response:b.quaeris, num juris consultus (sit)? quasi quisquam sit, qui sibi hunc falsum de jure respondisse dicat,
Cic. Planc. 25, 62; so,de jure,
id. Brut. 30, 113; cf.:de jure consulentibus respondere,
id. Mur. 4, 9;in a like signif., also simply jus,
id. Leg. 1, 4, 12:facultas respondendi juris,
id. ib. 2, 12, 29; id. de Or. 1, 45, 198; Plin. Ep. 6, 15, 3 al.; cf.:civica jura,
Hor. Ep. 1, 3, 24; and:quae consuluntur, minimo periculo respondentur, etc.,
Cic. Mur. 13, 28; id. Brut. 89, 306. — Absol., Dig. 2, 14, 7; and so very freq. of the jurists in the Digests;v. responsum: pater Roscii ad haruspices retulit: qui responderunt, nihil illo puero clarius fore,
Cic. Div. 1, 36, 79:cum ex prodigiis haruspices respondissent,
Sall. C. 47, 2; Liv. 27, 37; 31, 5; 5, 54; Vell. 2, 24, 3:responsum est,
Suet. Aug. 94, 97:deliberantibus Pythia respondit, ut moenibus ligneis se munirent,
gave advice, Nep. Them. 2, 6; cf. Just. 11, 11, § 11:possumus seniores amici quiete respondere,
to give advice, Tac. A. 14, 54 fin. —Of the answering of a person summoned when his name is called; hence, meton., to appear: citatus neque respondit neque excusatus est, Varr. ap. Gell. 11, 1, 4; cf.:(β).cives, qui ad nomina non respondissent,
Liv. 7, 4:quia Romae non respondebant,
id. 39, 18; Val. Max. 6, 3, 4; Suet. Tib. 38; id. Ner. 44; Hor. S. 1, 9, 36 (vadato, dat., i.e. ei qui eum vadatus erat; v. vador); Dig. 3, 3, 35; 41, 1, 14 et saep.—Esp., to appear before a tribunal, to answer an accusation, meet a charge, etc.:(γ).perfectus in exsilium Tubulus est nec respondere ausus,
Cic. Fin. 2, 16, 54:Verrem alterā actione responsurum non esse,
id. Verr. 2, 1, 1, § 1:nemo Epaminondam responsurum putabat,
Nep. Epam. 8, 1.—Transf., in gen., to appear, be present:B.ipsi (sc. paeon et herous) se offerent et respondebunt non vocati,
Cic. de Or. 3, 49, 191:verba (with res se ostendent),
Quint. 10, 3, 9:ut ii, qui debent, non respondeant ad tempus,
Cic. Att. 16, 2, 2; cf.:podagra ad tempus (with venit ad horam),
Sen. Q. N. 3, 16, 1:sanguis per menstrua,
Cels. 4, 4, 5.—To answer to; to meet, agree, accord, or correspond with a thing; constr. usually with dat. or absol.:C.ut omnia omnibus paribus paria respondeant,
Cic. N. D. 1, 19, 50:ut horum auctoritatibus illorum orationi, qui dissentiunt, respondere posse videamur,
id. Imp. Pomp. 23, 68:ut verba verbis quasi demensa et paria respondeant,
id. Or. 12, 38; and:respondent extrema primis, media utrisque, omnia omnibus,
id. Fin. 5, 28, 83: (Aristoteles dicit) illam artem (sc. rhetoricam) quasi ex alterā parte respondere dialecticae, that it corresponds to, i. e. forms the counterpart of, id. Or. 32, 114:aedificare alteram porticum quae Palatio responderet,
id. Har. Resp. 23, 49; cf.of a locality: contra elata mari respondet Gnosia tellus,
i. e. lies opposite, Verg. A. 6, 23:Pachyni pulsata Ionio respondent saxa profundo,
Sil. 14, 73:est mihi magnae curae, ut ita erudiatur (Lucullus), ut et patri et Caepioni nostro et tibi tam propinquo respondeat,
Cic. Fin. 3, 2, 8: satis Graecorum [p. 1582] gloriae responderunt, id. Tusc. 1, 2, 3:tua virtus opinioni hominum,
id. Fam. 2, 5, 2; id. Lael. 16, 56:fortuna meis optatis,
id. Fam. 2, 1, 2; cf.:seges votis,
Verg. G. 1, 47:arma Caesaris non responsura lacertis,
Hor. Ep. 2, 2, 48:favor meritis,
id. ib. 2, 1, 9:ne prior officio quisquam respondeat,
id. S. 2, 6, 24:par fama labori,
id. ib. 2, 8, 66:fructus labori,
Ov. F. 4, 641:non mihi respondent veteres in carmine vires,
id. H. 15, 197 al.:familiam nemo speciosiorem producet, sed hominibus non respondet,
he does not pay his debts, Sen. Ep. 87, 6:amori amore respondere,
i. e. to return it, repay it, Cic. Fam. 15, 21, 4; cf.:Quinti fratris liberalitati subsidiis amicorum,
id. Att. 4, 3, 6:qui ex vico ortus est, eam patriam intellegitur habere, cui reipublicae vicus ille respondet,
to which it belongs, Dig. 50, 1, 30.—In mal. part.: mulieribus,
Plaut. Mil. 4, 1, 17.—With ad:respondere ad parentum speciem,
resemble, Varr. R. R. 2, 5, 9:deformentur directiones, ut longitudines ad regulam et lineam, altitudines ad perpendiculum, anguli ad normam respondentes exigantur,
Vitr. 7, 3; cf.:structuram ad perpendiculum respondere oportet,
Plin. 36, 22, 51, § 172:quia non tota ad animum responderat (villa),
Suet. Caes. 48:ad spem eventus respondit,
Liv. 28, 6.—With dat.:Papirio quoque brevi ad spem eventus respondit,
Liv. 9, 15.— With ex:quicquid non ex voluntate respondet, iram provocat,
Sen. Ep. 47, 19:speculum quocumque obvertimus oris, Res sibi respondent simili formā atque colore,
i. e. correspond, are reflected, Lucr. 4, 167.— Absol.:sidera respondent in aquā,
Lucr. 4, 213:quia raro verba belle respondeant,
Quint. 6, 3, 48: medicus aliquid oportet inveniat, quod non ubique fortasse, sed saepius tamen etiam respondeat, may answer, be suitable, Cels. praef.—To return, make a return, yield:1.frumenta quando cum quarto responderint (sc. colono),
have returned, yielded, Col. 3, 3, 4; cf. with abl. and dat.:humus cum est repetita cultu, magno fenore colono respondet,
id. 2, 1, 3:vitis, nisi praepingui solo, non respondet,
id. 3, 2, 11; cf.:metalla plenius responsura fodienti,
Sen. Ep. 23, 5.—Hence, rēspon-sum, i, n., an answer, reply, response (equally freq. in sing. and plur.).In gen.:2.suis postulatis responsa exspectare,
Caes. B. C. 1, 5 fin.:haec paucis diebus ex illius ad nostra responsa responsis intellegentur, quorsum evasura sint,
Cic. Att. 7, 17, 4:responsum senatūs,
Liv. 7, 31:sine responso legatos dimisit,
id. 9, 38:nullo ab nostris dato responso,
Caes. B. G. 5, 58:responsum dedisti tantis de rebus,
Cic. Verr. 2, 5, 16, § 40; 2, 4, 39, § 85; so,dare responsum,
Liv. 5, 32, 8; Val. Max. 9, 5, ext. 3; Curt. 3, 12, 9; Liv. 3, 50, 12:reddere alicui,
Cic. Planc. 14, 34; cf.:triste redditum,
Liv. 9, 16:ferre (ab aliquo),
to receive, Cic. Cat. 1, 8, 19; Caes. B. G. 6, 4 fin.:referre (ab aliquo),
to deliver, Cic. Att. 7, 17, 2; Hirt. B. G. 8, 23; Liv. 37, 6:elicere,
Quint. 5, 7, 20:petere,
Hor. C. S. 55:responsum accipere,
Liv. 5, 36, 4; Just. 12, 2, 8:responsum non fuit in eis,
Vulg. Jer. 5, 13.—In partic. (acc. to II. A. 2.), an answer, reply of a lawyer, priest, oracle, etc.; an opinion, response, oracle:cum responsumque ab eo (Crasso) verum magis, quam ad suam rem accommodatum abstulisset, etc.,
Cic. de Or. 1, 56, 239:res judicatae, decreta, responsa,
id. ib. 2, 27, 116; id. Mur. 13, 29.—The responsa prudentium, or authoritative opinions of leading lawyers, were an important source of the Roman law,
Just. Inst. 1, 2, 8 Sandars ad loc.:haruspicum responsa,
Cic. Cat. 3, 4, 9; cf. Quint. 5, 10, 30; Ov. M. 3, 340; 527:legatus a Delphis Romam rediit, responsumque ex scripto recitavit,
Liv. 23, 11; cf. id. 1, 56; Quint. 3, 7, 11; 5, 7, 35; Tac. H. 1, 10; 4, 65 al.; Plaut. Ps. 1, 5, 65; Ter. And. 4, 2, 15; Verg. A. 7, 86 et saep.—In eccl. Lat.: responsum Dei, ab angelo, etc.,
Vulg. Mich. 3, 7; id. Luc. 2, 26; id. Act. 10, 22. -
15 statuo
stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).I.Corporeally.A. 1.To set up, set in the ground, erect:2.ibi arbores pedicino in lapide statuito,
Cato, R. R. 18:inter parietes arbores ubi statues,
id. ib.:stipites statuito,
id. ib.:palis statutis crebris,
Varr. R. R. 1, 14 init.:pedamenta jacentia statuenda,
are to be raised, Col. 4, 26:pedamentum inter duas vitis,
Plin. 17, 22, 21, § 194:hic statui volo primum aquilam,
the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:signifer, statue signum,
plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—To plant (rare):3. a.eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,
Plin. 17, 22, 35, § 198:agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),
Hor. C. 2, 13, 10.—Without specifying the place:b.ollam statuito cum aqua,
let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):crateras magnos statuunt, i. e. on the table,
Verg. A. 1, 724; so,crateras laeti statuunt,
id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:bene lineatam carinam collocavit, v. 42),
Plaut. Mil. 3, 3, 44:nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,
Liv. 21, 58, 7:eo die tabernacula statui passus non est,
to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:aciem quam arte statuerat, latius porrigit,
Sall. J. 52, 6.—With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):4. a.statuite hic lectulos,
Plaut. Pers. 5, 1, 7:etiamsi in caelo Capitolium statueretur,
Cic. Or. 3, 46, 180:statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,
is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:tabernacula in foro statuere,
Liv. 39, 46, 3:in principiis statuit tabernaculum,
Nep. Eum. 7, 1:in nostris castris tibi tabernaculum statue,
Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,
id. 9, 6, 1:(sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,
id. 8, 14, 19:sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,
Tac. A. 2, 83:donum deae apud Antium statuitur,
id. ib. 3, 71:pro rigidis calamos columnis,
Ov. F. 3, 529:jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,
Val. Fl. 3, 653:statuere vas in loco frigido,
Pall. Oct. 22.—Of living beings:capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,
Ter. Ad. 3, 2, 18:qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),
i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,
Cic. Or. 1, 57, 245:captivos vinctos in medio statuit,
Liv. 21, 42, 1:ubi primum equus Curtium in vado statuit,
id. 1, 13, 5:quattuor cohortes in fronte statuit,
id. 28, 33, 12:ante se statuit funditores,
id. 42, 58, 10:puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,
id. 7, 2, 9:procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,
id. 39, 49, 11:media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,
id. 23, 16, 8:bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,
id. 1, 45, 6:cum Calchanta circa aram statuisset,
Val. Max. 8, 11, ext. 6:marium si qui eo loci statuisset,
id. 3, 1, 2 fin.:adulescentes ante Caesarem statuunt,
Tac. A. 4, 8:in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,
id. ib. 3, 45:puer quis Ad cyathum statuetur?
Hor. C. 1, 29, 8:tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,
id. S. 2, 3, 199:et statuam ante aras aurata fronte juvencum,
Verg. A. 9, 627:clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,
Stat. Th. 3, 525.—Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:b.siquidem mihi aram et statuam statuis,
Plaut. As. 3, 3, 122:huic statuam statui decet ex auro,
id. Bacch. 4, 4, 1:ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,
id. Curc. 1, 2, 52:eique statuam equestrem in rostris statui placere,
Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,simulacrum alicui statuere,
Val. Max. 1, 1, 8:effigiem,
Verg. A. 2, 184:Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),
Plin. 34, 5, 10, § 18:simulacrum in curia,
Tac. A. 14, 12:quanam in civitate tempium statueretur,
id. ib. 4, 55:se primos templum urbis Romae statuisse,
id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,
Ov. P. 4, 8, 31:templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,
id. M. 14, 128:super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,
Cic. Leg. 2, 26, 66:victimas atque aras diis Manibus statuentes,
Tac. A. 3, 2:statuitque aras e cespite,
Ov. M. 7, 240:statuantur arae,
Sen. Med. 579:aeneum statuerunt tropaeum,
Cic. Inv. 2, 23, 69:monumentum,
id. ib. § 70; so,in alio orbe tropaea statuere,
Curt. 7, 7, 14;so,
Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,
Plin. 7, 60, 60, § 213:a miliario in capite Romani fori statuto,
id. 3, 5, 9, § 66:carceres eo anno in Circo primum statuti,
Liv. 8, 20, 1:quo molem hanc immanis equi statuere?
Verg. A. 2, 150:multo altiorem statui crucem jussit,
Suet. Galb. 9:obeliscam,
Plin. 36, 9, 14, § 71:at nunc disturba quas statuisti machinas,
Plaut. Ps. 1, 5, 137:incensis operibus quae statuerat,
Nep. Milt. 7, 4:si vallum statuitur procul urbis illecebris,
Tac. A. 4, 2:castra in quinto lapide a Carthagine statuit,
Just. 22, 6, 9.—Poet. and in post-class. prose (rare):5.aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,
Ov. H. 2, 67:statuarque tumulo hilaris et coronatus,
my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,
Mart. 4, 28, 8.—Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):B.Agamemnon tres ibi urbes statuit,
Vell. 1, 1, 2:urbem quam statuo vestra est,
Verg. A. 1, 573:urbom praeclaram,
id. ib. 4, 655:Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,
Prop. 3, 11 (4, 10), 21:ibi civitatem statuerunt,
Just. 23, 1; so,licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),
Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,
Stat. S. 4, 5, 12.—To cause to stand still, to stop (rare; cf.C.sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,
Plaut. Bacch. 2, 3, 57:et statuit fessos, fessus et ipse, boves,
Prop. 4 (5), 9, 4:famuli hoc modo statuerunt aquas,
Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).II.Trop.A.To establish, constitute (= constituo).1.Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:2.statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,
Plaut. Rud. 3, 2, 6:exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,
Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,
Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,
id. ib. 2, 3, 90, §210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,
Just. 8, 7, 14:documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,
Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—Jus statuere, to establish a principle or relation of law:3.ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,
Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,
if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,
equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):4.(Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,
Cic. Rep. 2, 14, 26:hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,
id. Tull. 15, 36:ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,
Sen. Ep. 79, 10:vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,
Liv. 29, 37, 2:novos statuere fines,
id. 42, 24, 8:neque eos quos statuit terminos observat,
id. 21, 44, 5:quibus rebus cum pax statuta esset,
Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:sedesque ibi statuentibus,
id. 18, 5, 11.—With double acc., to constitute, appoint, create:B.Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,
Cic. Att. 14, 1, a, 2:telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,
Hor. S. 2, 2, 130:de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,
Plin. 14, 6, 8, § 59:praefectus his statuitur Andragoras,
Just. 21, 4, 5.—To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.1.Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.(α).With dat.:(β).diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,
that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:statui mihi tum modum et orationi meae,
imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,
by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:cupidinibus statuat natura modum,
Hor. S. 1, 2, 111:quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?
Val. Max. 9, 2 pr.:modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),
Plin. 28, 15, 61, § 216:modum nuptiarum sumptibus statuerunt,
Just. 21, 4, 5:timori quem meo statuam modum?
Sen. Thyest. 483;and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,
id. Herc. Fur. 206. —With gen.:2.honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,
Cic. Sull. 17, 48:ipse modum statuam carminis,
Ov. Tr. 1, 11, 44:errorisque sui sic statuisse modum,
Prop. 3, 12 (4, 11), 36:modum statuunt fellis pondere denarii,
they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:3.hanc tu condicionem statuis Gaditanis,
Cic. Balb. 10, 25:providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,
id. Rab. Post. 6, 15:alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,
id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:pacis legem universae Graeciae statuit,
Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:statutis condicionibus,
Just. 6, 1, 3:omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,
id. 18, 5, 14. —Finem, to assign or put an end to, make an end of:4.haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,
Ter. Hec. 1, 2, 21:et finem statuit cuppedinis atque timoris,
Lucr. 6, 25:cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,
Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,
Stat. S. 3, 1, 180:cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,
since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:5.quae probast mers, pretium ei statuit,
Plaut. Mil. 3, 1, 132:numquam avare pretium statui arti meae,
Ter. Heaut. prol. 48:statuit frumento pretium,
Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,
Liv. 45, 42, 7:pretium statuit (i. e. vecturae et sali),
id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):6.statutus est comitiis dies,
Liv. 24, 27, 1:diem patrando facinori statuerat,
id. 35, 35, 15:multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,
Sall. C. 36, 2:dies insidiis statuitur,
id. J. 70, 3:ad tempus locumque colloquio statuendum,
Liv. 28, 35, 4:subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,
Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:observans quem statuere diem,
Mart. 4, 54, 6:noctem unam poscit: statuitur nox,
Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,
Suet. Claud. 42:ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,
Just. 1, 10, 1:quaedam (genera) statutum tempus anni habent,
Plin. 17, 18, 30, § 135:fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,
Curt. 6, 3, 7:sacrificium non esse redditum statuto tempore,
id. 8, 2, 6:statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,
Just. 16, 4, 9:cum ad statutam horam omnes convenissent,
id. 1, 10, 8:intra tempus statutum,
fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:C.Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,
Ov. P. 2, 7, 29.—To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.1.Of disputes, differences, questions, etc., between others.(α).With interrog.-clause:(β).ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,
Cic. Balb. 28, 65:eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,
id. Mil. 2, 4:in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,
id. Verr. 1, 16, 47:vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,
id. Caecin. 27, 77:decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,
id. Quint. 4, 17:magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,
id. Off. 3, 17, 70:mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,
id. Mil. 6, 15:semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,
Liv. 42, 23:nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,
decide, dictate, id. 44, 22:nondum statuerat conservaret eum necne,
Nep. Eum. 11, 2:statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,
Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —With de:(γ).ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,
Cic. Att. 16, 16, B, 8:et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,
id. ib. 4, 2, 4:ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,
Liv. 42, 22:si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,
id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,
Sall. C. 52, 17:satis visum de Vestilia statuere,
to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:jus statuendi de procuratoribus,
id. ib. 12, 54:facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,
id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:eorum qui de se statuebant humabantur corpora,
Tac. A. 6, 29.—With de and abl. and interrog.-clause:(δ).si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,
Cic. Balb. 8, 22.—With contra:(ε).consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34. —With indef. obj., usu. a neutr. pron.:(ζ).utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?
Cic. Fl. 12, 27:dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,
id. Mur. 30, 62:eoque utrique quod statuit contenti sunt,
Caes. B. C. 1, 87:senatus, ne quid absente rege statueret,
Liv. 39, 24, 13:maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),
id. 8, 13, 17:id ubi in P. Licinio ita statutum est,
id. 41, 15, 10:interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,
Curt. 8, 14, 43:quid in futurum statuerim, aperiam,
Tac. A. 4, 37:utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,
Suet. Claud. 12;qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,
Sen. Med. 2, 199:non ergo quod libet statuere arbiter potest,
Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,
Cic. Att. 16, 16, C, 11.—With de or super and abl.:(η).vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?
Sall. C. 52, 31:nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,
Suet. Tib. 13:ne quid super tanta re absente principe statueretur,
Tac. H. 4, 9.—Absol., mostly pass. impers.:(θ).ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,
Liv. 8, 14, 1:tunc ut quaeque causa erit statuetis,
id. 3, 53, 10:non ex rumore statuendum,
decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—With cognoscere, to examine ( officially) and decide:2.petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,
Caes. B. G. 1, 19:consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,
Liv. 39, 3, 2:missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,
id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:quod causa cognita erit statuendum,
Dig. 2, 11, 2, § 8.—With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:D. 1.numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,
Cic. Phil. 2, 12, 30:illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,
id. Mur. 12, 27:neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,
id. de Or. 3, 22, 82:ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,
id. Tull. 5, 12:ut statuerem quid esset faciendum,
id. Att. 7, 26, 3:statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,
id. Ac. 2, 3, 9:si habes jam statutum quid tibi agendum putes,
id. Fam. 4, 2, 4:tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,
id. ib. 5, 8, 4:vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,
Liv. 45, 19, 6:quam satis statuerat, utram foveret partem,
id. 42, 29, 11:posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,
Tac. A. 4, 40:statue quem poenae extrahas,
Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,
Liv. 34, 2, 4:proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,
id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:quidquid nos de communi sententia statuerimus,
Cic. Fam. 4, 1, 2:sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,
Sen. Herc. Fur. 1306.—With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:2.eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,
Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,
id. ib. 2, 2, 71, §173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,
id. ib. 2, 3, 15, §38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,
id. ib. 2, 2, 42, §103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,
id. Phil. 2, 38, 97:(Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,
Tac. A. 14, 28:statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,
id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,
Liv. 23, 16, 6:Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,
Cic. Off. 3, 11, 48:statuunt ut fallere custodes tentent,
Ov. M. 4, 84.—With acc. (post-Aug.):3.remedium statuere,
to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,
decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):sic, di, statuistis,
Ov. M. 4, 661.—With dat. and acc. (not ante-Aug.):4.eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,
decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,
decreed, granted, Tac. A. 13, 34:biduum criminibus obiciendis statuitur,
are allowed, id. ib. 3, 13:itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,
Just. 12, 4, 8:ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,
Stat. Th. 6, 300:non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,
id. ib. 7, 219:statuere alicui munera,
Val. Fl. 2, 566.—With dat. and interrog.-clause:5. (α).cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,
Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,
Liv. 7, 28, 8.—With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):(β).considerando... in utra (lege) major poena statuatur,
Cic. Inv. 2, 49, 145:poenam statui par fuisse,
Tac. A. 14, 49:qui non judicium, sed poenam statui videbant,
id. ib. 11, 6:eadem poena in Catum Firmium statuitur,
id. ib. 6, 31:senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,
Suet. Caes. 14;so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,
Liv. 39, 55, 3; cf.also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,
Tac. A. 14, 48.— Absol.:non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),
Tac. A. 3, 70.—With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:(γ).obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,
Caes. B. G. 1, 20:fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,
Sall. C. 52, 3:qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,
Ov. P. 2, 2, 119:si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,
Just. 2, 15, 10.—With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):(δ).in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,
Tac. A. 6, 24 (18).—De capite, to pass sentence of death:E.legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,
Cic. Rep. 2, 36, 61.—Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;F.freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,
Cic. Prov. Cons. 5, 10:P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,
id. Mil. 9, 24:statuerat excusare,
to decline the office, id. Lig. 7, 21:cum statuissem scribere ad te aliquid,
id. Off. 1, 2, 4:quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,
id. Verr. 2, 1, 1, § 1:se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,
id. ib. 2, 5, 40, §105: nam statueram in perpetuum tacere,
id. Fam. 4, 4, 4:statueram... nihil de illo dicere,
id. Fragm. Clod. 1, 1:statueram recta Appia Romam (i. e. venire),
id. Att. 16, 10, 1:Pompeius statuerat bello decertare,
Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:triumphare mense Januario statuerat,
id. 39, 15:immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,
id. 39, 48:rex quamquam dissimulare statuerat,
id. 42, 21:opperiri ibi hostium adventum statuit,
id. 42, 54, 9:ut statuisse non pugnare consules cognitum est,
id. 2, 45, 9:exaugurare fana statuit,
id. 1, 55, 2:Delphos mittere statuit,
id. 1, 56, 5:eos deducere in agros statuerunt,
id. 40, 38, 2:tradere se, ait, moenia statuisse,
id. 8, 25, 10:Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,
id. 7, 37, 4:statuit sic adfectos hosti non obicere,
id. 44, 36, 2:sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,
Vell. 1, 12, 2:statui pauca disserere,
Tac. H. 4, 73:amoliri juvenem specie honoris statuit,
id. A. 2, 42:statuerat urbem novam condere,
Curt. 4, 8, 1:statuerat parcere urbi conditae a Cyro,
id. 7, 6, 20:rex statuerat inde abire,
id. 7, 11, 4:Alexander statuerat ex Syria petere Africam,
id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,statutum habere cum animo ac deliberatum,
to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,
id. Phil. 3, 7, 29.—To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).1.With acc. and inf.a.In gen.:b.senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,
Cic. Phil. 12, 5, 12:statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,
id. Verr. 2, 3, 35, § 81:quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,
id. ib. 2, 3, 62, §144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?
id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,
id. Pis. 13, 29:tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?
id. Verr. 2, 3, 58, § 133:si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,
we were sure, id. Quint. 30, 92:non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,
id. Verr. 2, 3, 90, § 211:hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,
assume, id. Off. 3, 6, 28:cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,
had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,
id. Planc. 21, 51:quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,
id. Fam. 5, 13, 1:hoc anno statuit temporis esse satis,
Ov. F. 1, 34:nolim statuas me mente maligna id facere,
Cat. 67, 37.— So with sic:velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,
Cic. Fam. 7, 33 fin.:ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,
I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,
id. ib. 64, 135:sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,
id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,
Cic. Att. 1, 5, 4:qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,
id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,
that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,
id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):c.cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,
Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?
id. Quint. 24, 76:ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,
id. Off. 3, 16, 67:Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,
Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,
Cic. Prov. Cons. 6, 14:quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?
id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,hoc si ita statuetis,
id. ib. 16, 47.—Esp. with gerund.-clause.(α).To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:(β).tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?
did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,
id. Fam. 5, 2, 10:statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,
id. Sest. 10, 24:Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,
Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,
acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:2.manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,
Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,
id. Fam. 5, 2, 1:statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,
id. Clu. 6, 16:Caesar statuit exspectandam classem,
Caes. B. G. 3, 14:non expectandum sibi statuit dum, etc.,
id. ib. 1, 11:quod eo tempore statuerat non esse faciendum,
id. B. C. 3, 44:statuit sibi nihil agitandum,
Sall. J. 39, 5:Metellus statuit alio more bellum gerendum,
id. ib. 54, 5:Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,
Nep. Alcib. 10, 2:sororis filios tollendos statuit,
Just. 38, 1.—With ut:3.si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),
Cic. Caecin. 24, 69:ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),
id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,
Cic. Mur. 14, 32.—With two acc. (= duco, existimo):omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,
regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:Anaximenes aera deum statuit,
id. N. D. 10, 26:voluptatem summum bonum statuens,
id. Off. 1, 2, 5:video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,
id. Sest. 69, 144:si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,
id. Lael. 11, 38:Hieronymus summum bonum statuit non dolere,
id. Fin. 2, 6, 19:noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,
id. Leg. 3, 2, 5:decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,
Tac. A. 12, 7:optimum in praesentia statuit reponere odium,
id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):vidistis senem... statutum, ventriosum?
Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):Dei,
Lact. 2, 16, 14:Parcarum leges ac statuta,
id. 1, 11, 14:statuta Dei et placita,
id. 7, 25, 8. -
16 admisceo
ad-misceo, miscuī, mixtum (raistum), ēre1) примешивать (aliquid alicui rei L, CC etc.)2) придавать ( sagittarios funditoribus QC); присоединять, вставлять, вплетать ( versus orationi C)a. se — вмешиваться, впутывать себя, вдаваться5) приобщать, знакомить -
17 arcesso
(accerso), īvī, ītum, ere (īre)1) звать, вызывать, приглашать, призывать (a. aliquem auxilio Cs)litteris arcessitus est L — он вызван письменноa. auxilia ab aliquo Cs — требовать помощи от кого-л.somnum medicamentis a. CC — вызывать сон лекарствамиa. bellum L — накликать войну2) доставлять, присылатьCaesar ex continenti alios fabros arcessiri (= arcessi) jubet Cs — Цезарь приказывает вызвать (доставить) с материка других мастеров (рабочих)sin melius quid habes, arcesse H — если есть у тебя (вино) получше, пришли3) привлекать к судебной ответственности, предавать суду, обвинять (aliquem alicujus rei, nomine alicujus rei или crimine alicujus rei C)a. capitis C — обвинять в уголовном преступленииa. pecuniae captae Su — привлекать к ответственности за кражу денег -
18 audientia
1) слушаниеfacere audientiam (sibi или orationi) C — привлечь, захватить, возбудить вниманиеaudientiam tribuere alicui Ap — уделить внимание кому-л., со вниманием выслушать кого-л.2) юр. слушание (дела), судебное разбирательство CJ -
19 commodo
I āvī, ātum, āre [ commodus 4. \]1) угодить, оказать услугу, услужить (кому-л.) (alicui re aliquā или in re aliquā C etc.)caecus claudo (dat.) pede commodat погов. Aus — слепой хромому поможет ногами2) ссудить, одолжить ( aurum alicui C); дать, предоставить (aedes ad nuptias alicui rhH.)c. veniam peccatis T — прощать (отпускать) грехиalicui tempus c. L — дать кому-л. отсрочкуc. manum morituro VP — подать руку умирающему, т. е. прекратить его мученияc. alicui patientem aurem H — терпеливо выслушать кого-л.c. testes falsos Sl — доставить (подыскать) лжесвидетелей3) наделять, одарять ( natura quibusdam avibus cantum commodavit Ap)4) наладить ( trapetum Cato); приложить ( spongiam alicui rei CA); приспособить, приноровить ( orationi vocem PJ)II commodo adv. [ commodus ]1) вовремя, кстати Pl2) удобно, с удобствами ( mori Sen — v. l.) -
20 dissentio
dis-sentio, sēnsī, sēnsum, īre1) не согласовываться, расходиться во мнениях (cum или ab aliquo, inter se d. C etc.); быть несогласным, противоречить (а communi salute, a ceterarum gentium C; cum scripto rhH.; orationi Sen и ab oratione Q)d. condicionibus H — не соглашаться на условияd. sibi in re aliqua rhH. — противоречить себе (быть непоследовательным) в чём-л.2) жить в несогласии, в раздоре (acerrime d. C)
См. также в других словарях:
Doctrine of the affections — The doctrine of the affections, also known as the doctrine of affects, doctrine of the passions, theory of the affects, or by the German term Affektenlehre (after the German Affekt; plural Affekte) was a theory in musical aesthetics popular in… … Wikipedia
Hans Droysen — Hans Julius Droysen (* 4. April 1851 in Kiel; † 4. September 1918 in Berlin[1]) war ein deutscher Historiker, Altphilologe und Lehrer. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Schriften 3 … Deutsch Wikipedia
Joachim Negelein — Joachim Neglein Joachim Negelein (auch: Florando; * 9. September 1675 in Nürnberg; † 24. Juni 1749 ebenda) war ein deutscher lutherischer Theologe. Inhaltsverzeichnis … Deutsch Wikipedia
fin — I. La Fin de quelque chose que ce soit, Meta, Finis, Terminus. La fin et issue de quelque chose, Euentus, Exitus. La fin de tout, c est la mort, Extremum omnium mors. La fin d un propos, Exitus orationis. La cause et fin finale pourquoy on a… … Thresor de la langue françoyse
Гаспарино-да-Барцицца — (Gasparinus Barzizzius Bergomas) итальянский гуманист (1370 1431). Преподавал латинский язык и красноречие, конец жизни провел при дворе Висконти. Его произведения: речи на разные случаи, написанные по большей части по заказу и для других лиц,… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Christoph Saxe — (auch: Saxius, Sachsius; * 13. Januar 1714 in Eppendorf; † 3. Mai 1806 in Utrecht) war ein deutscher Historiker und Professor an der Universität Utrecht. Inhaltsver … Deutsch Wikipedia
Luigi Groto — (* 7. September 1541 in Adria (Venetien); † 13. Dezember 1585 in Venedig) war ein blinder italienischer Dichter. Groto, genannt il Cieco d Adria (der Blinde von Adria), verlor acht Tage nach seiner Geburt das Augenlicht, betrieb aber trotzdem… … Deutsch Wikipedia
Luigi Grotto — Luigi Groto (* 7. September 1541 in Adria (Venetien); † 13. Dezember 1585 in Venedig) war ein blinder italienischer Dichter. Groto, genannt il Cieco d Adria (der Blinde von Adria), verlor acht Tage nach seiner Geburt das Augenlicht, betrieb aber… … Deutsch Wikipedia
Рудзанте — (Ruzzante, настоящее имя Angelo Beolco, 1502 1542) выдающийся итальянский диалектальный драматург. Сын падуанского врача, Р. получил хорошее гуманистическое образование, заметное в его комедиях, из которых две («La Vaccaria» и «La Piovana», обе в … Литературная энциклопедия
Albrecht Meno Verpoorten — (auch: van der Poorten; * 13. Oktober 1672 in Gotha; † 3. Juni 1752 in Danzig) war ein deutscher Pädagoge und lutherischer Theologe. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Wirken 3 Werke … Deutsch Wikipedia
Johann Konrad Spörl — (* 3. Januar 1701 in Nürnberg; † 20. Mai 1773 ebenda) war ein deutscher evangelischer Theologe. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Familie 3 Werke 4 … Deutsch Wikipedia
