-
101 ratio
ratio, ōnis, f. (reor, ratus), das Abrechnen, Berechnen, die Rechnung, Berechnung, I) eig. u. übtr.: A) eig.: a) Sing.: magna r., Cic.: auri r. constat, die Rechnung stimmt, Cic.: u. so par est ratio acceptorum et datorum, Cic.: rationem ducere, Cic.: habere rationem, Cic.: rationem referre, Cic.: ratio repeti solet, Cic.: in rationem inducere, in Rechnung bringen, verrechnen, Cic.: rationem inire, eine B. anstellen, Caes. (u. so inibitur ratio quaestus de pecunia tua, es wird der mögliche Gewinn mit deinem Gelde berechnet, Cic.): r. aeraria, die Berechnung u. Verminderung auf Kupfergeld, der verminderte Münzfuß, Cic. Quinct. 17. – b) Plur.: libri rationum, Rechnungsbücher, Aur. Vict.: rationes cum alqo putare, Cic.: rationes subducere, die R. abschließen, Cic. (vgl. no. II, A): rationes accipere, sich Rechnung stellen lassen, Sen.: u. so rationes ab alqo accipere, Cic.: rationes conferre, Cic.: rationes eferre, Cic., deferre, Cic.: falsas rationes inferre, Cic.: rationes familiares componere, Tac.B) übtr.: 1) statistische Übersicht, statistischer Abriß, Verzeichnis, Liste, Protokoll, cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, Cic. Verr. 5, 147: rationes imperii, Suet. Cal. 16, 1.2) Summe, Zahl, ea nimia est ratio, Plaut.: hem ista ratio maxima est, Plaut.————3) Geschäftsangelegenheit, Geschäftsache, Geschaftsverhältnis, Geschäftsführung, Geschäft, übh. Angelegenheit, Carpinatius, qui iam cum isto summā consuetudine, praeterea re ac ratione coniunctus esset, Cic.: de tota illa ratione atque re Gallicana, Cic.: illa de ratione nummaria non sunt eiusmodi, Cic.: quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione (innere Politik), attingit etiam bellicam, Cic.: quae domi gerenda sunt, ea per Caecilium transiguntur, fori iudiciique rationem Messala suscepit, seine Angelegenheiten vor der Öffentlichkeit u. vor Gericht, Cic.: ut rationes nostras explicares, unsere Geldgeschäfte abwickelst, Cic.: u. so ut res rationesque vestrorum omnium bene expedire voltis, Plaut.: in publicis privatisque rationibus, im öffentlichen u. Privatverkehr, Caes.: in explicandis rationibus rerum civilium, Cic.: r. civitatis, Cic.: r. comitiorum, Cic.: propter rationem Gallici belli, Cic. – dah. meae (tuae etc.) rationes, mein (dein usw.) Interesse, mein (dein usw.) Vorteil (vgl. unser »bei etw. seine Rechnung finden«), rationes meas vestrae saluti anteposuissem, Cic.: me ad eius rationes adiungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adiungendum putasti, Cic.: meis alienissimum rationibus, Cic.II) bildl.: A) Rechnung, Berechnung, Rechenschaft, Aufschluß, Belehrung, (Medea et Atreus) initā subductāque ratione (nach angestellter u. abge-————schlossener B.) nefaria scelera meditantes, Cic.: numquam ita quisquam bene subductā ratione ad vitam fuit, quin etc., Ter.: habere rationem, berechnen, Cic.: exigere rationem, Rechenschaft fordern, Val. Max. u. Plin. ep.: rationem reddere alci, Rechenschaft ablegen, Aufschluß geben, Cic. u.a.: u. so rationem reddere alcis rei, Cic., de alqa re, Cic. u. Vitr.: rationem vitae reposcere, Cic.: negotii rationem exstare oportere, müsse Rechenschaft gegeben werden können, Cic.: ratio alcis rei od. alci rei constat, die R. steht für etw. gleichs. fest, d.i. ich bin mit etwas im reinen, oft bei Plin. ep.; s. Döring Plin. ep. 1, 5, 16.B) übtr.: 1) übh. Rechnung, Berechnung, a) = Verhältnis, Beziehung zu usw., Rücksicht auf usw., Verbindung, Verkehr mit usw., rationem habere, aliquid rationis habere cum alqo, Rechnung haben, in Rechnung, in Verbindung, in Verkehr stehen mit usw., Cic.: quibuscum r. huic est, Cic.: quae r. tibi cum eo intercesserat? Cic.: pacis quae potest esse cum eo ratio, in quo etc.? Cic.: habenda cum M. Latrone pacis r., Cic.: et Graeciae quidem oratorum partus atque fontes vides ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes, in Rücksicht auf unsere Annalen, Cic. – b) Berechnung = berechnende, beachtende Rücksicht, Berücksichtigung, Beachtung, Erwägung, Sorge für usw., piorum et impiorum habere rationem, Cic.: vel dignitatis vel com-————modi rationem habere, Cic.: non ullius rationem sui commodi ducere, Rücksicht nehmen auf usw., Cic.: salutis meae rationem ducere, Cic., officii, Cic.: suam rationem ducere, seinen Vorteil bedenken, Cic.: conservare rationem alcis rei, Cic.: omnis hac in re habenda r. et diligentia est, ut etc., Cic.: habeo rationem, quid acceperim, ziehe in Erwägung, erwäge, Cic.: neque illud rationis habuisti, si forte etc., Cic.: hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut etc., Cic. – salva utriusque temporis ratio est, man hat beide Zeiten gut berechnet, berücksichtigt, jeder Zeit ist ihr Recht geschehen, Tac.; vgl. salvā diligentiae tuae ratione, unbeschadet deiner Vorsicht, Plin. ep. – c) die auf Berechnung begründete Vermutung, quantum in ratione esset, soviel sich berechnen, vermuten ließ, Hirt. b. G. 8, 6, 1. – d) das Sichverhalten zu od. bei etw., d.i. subj. = das Verfahren, die Verfahrungsart, das Verhalten, die Maßregel, Methode, Weise, der Plan, obj. = das Verhältnis, die Beschaffenheit, Natur, Art und Weise, Einrichtung, α) subj.: ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium, Cic.: scribendi consilium ratioque, Cic.: haec cogitandi pronuntiandique ratio, Cic.: eligendi et collocandi ratio, disponendi ratio, Quint. (s. Herbst Quint. 10, 1, 4): ratio docendi nec una omnibus nec singulis eadem semper fuit, Suet.: eadem defensionis ratio viaque,————Cic.: r. in dicendo, Cic.: ineunda r. est, Cic.: a me inita ratio est (ist ein Verfahren angewandt, ein Weg eingeschlagen worden), quam quidem omnes non solum probant, sed etiam laudant, Cic.: inita tandem ratio est, ut etc., es wurden Mittel u. Wege eingeschlagen usw., Liv.: ad hunc interficiendum talem iniit rationem, Nep.: cuius ratio (Plan) etsi non valuit, tamen etc., Nep.: u. so vicit ratio parcendi, Tac.: sic neque agricultura nec ratio atque usus belli intermittitur, die planmäßige Kriegführung u. die Kriegsübung, Caes.: istam rationem otii tui probo, jenes geschäftslose Leben, wie du es planmäßig führst, Cic. – im Plur., rationes belli gerendi, Maßregeln, Caes.: meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae, Lebensplan, Cic.: rationes rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum, Cic. – β) obj.: tempestatum ratio (Stand) et praedonum et locorum, Cic.: ratio pecuniarum, Geldverhältnisse (in Rom), Cic.: ut ceteri menses in suam rationem reverterentur, in ihr richtiges Verhältnis (durch Einschaltung), Cic.: ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, Cic.: quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava, diiudicant, in den K. u. ihren Verhältnissen, Cic.: disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum, Cic.: quod ad rationes omnium rerum pertineret, Cic.: quoniam eadem est r. iuris in utraque, Cic.: quā ratione, Cic.————2) insbes., die Rechnung, Berechnung, als höhere Geistestätigkeit, das Denken, die bewußte, vernünftige Überlegung, konkret = die der Geistestätigkeit zugrunde liegende höhere Geisteskraft, das Denkvermögen, die Vernunft, die Einsicht, Klugheit u. dgl. (bei Cicero oft verb. mens et ratio et consilium, oder ratio, consilium, prudentia u. dgl.), quod facinus aut scelus suscipitur nisi consilio capto, aut sine animi motu et cogitatione, id est ratione, perficitur? Cic.: motus iste celer cogitationis, acumen, sollertia, quam rationem vocamus, Cic.: homo rationis particeps, Cic.: ratio ac disputatio, Vernunft und Nachdenken, Cic. – illa revoces ad rationem, Cic.: moneo, ut agentem te ratio ducat, non fortuna, Liv.: consilio et ratione, Cic.: quod nobis nullā ratione factum a Pompeio videtur, Caes.: magis ratione quam vi persuasit, Vell.: quod domi te inclusisti, ratione fecisti, vernünftig, einsichtsvoll, klug, Cic. – ratio est (es ist vernünftig, erscheint rätlich), od. ratio non est m. Infin., cui acquiescere Cremonae ratio fuit, Tac.: minari divisoribus r. non erat, Cic.: u. so minime est rationis m. folg. Infin., Colum.: u. rationis est m. folg. Infin., Plin. ep. – dah. a) der einen Ggstd. erklärende vernünftige Grund, Vernunftgrund, Beweggrund (vgl. argumentum no. II), α) übh.: est aliqua huiusce rei ratio, dafür gibt es einen vernünftigen Gr., darin liegt noch etwas, was zu rechtfertigen ist, Cic.: no-————stra confirmare argumentis ac rationibus, Cic.: consilii causa ratioque, Cic.: r. quaerenda, Cic.: quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae? Cic.: quod quidem rationem habeat (vernünftigen Grund hat), recte fit, Sen. rhet.: facti aliquam rationem afferre, Cic.: nihil rationis affers, quamobrem etc., Cic.: tertiam rationem affertis, quod etc., Cic.: rationem subicit, Cic.: ad hanc sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod etc., Caes.: r. cunctandi, Tac.: liberalitas, cui ratio non constat, zu der kein (edler) Beweggrund vorhanden ist, Plin. pan.: ratio nulla est m. Infin., es ist kein Grund vorhanden, nullam esse rationem amittere eiusmodi occasionem, Cic. – β) rhet. t. t., Grund, Begründung einer Behauptung, s. Cic. de inv. 1, 18. Quint. 3, 11, 4: ad propositum subiecta ratio et item in distributis supposita ratio, Cic. de or. 3, 207. – b) Vernunftmäßigkeit, Vernünftigkeit, das vernünftige Verhältnis, -Maß, Gesetzmäßigkeit, Gesetz, Regel, Ordnung, Methode, ut ratione et viā procedat oratio, methodisch, wissenschaftlich, Cic.: modo et ratione omnia facere, Cic.: ratione et numero moveri, Cic.: intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis, in ungleichen, jedoch gesetzmäßig nach gleichen Verhältnissen getrennten Intervallen, Cic.: moderatā ratione, in gleichmäßigem Verhältnisse, Cic.: in quo defuit fortasse ratio, sed————tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem, der vernunftmäßige Entwicklungsgang, Cic.: ad vitam usumque vivendi ea descripta r. est, Cic. – c) Denkart = Richtung, Prinzip, das jmd. verfolgt, florens homo in populari ratione, der Hauptvertreter der demokratischen Richtung, Cic.: neminem alterius rationis et partis offendit, Cic.: una in causis ratio quaedam eius orationis, quae etc., hat lediglich eine R., Cic.: bona ratio cum perdita confligit, es kämpft das gute (konservative) Prinzip mit den Grundsätzen der Umsturzpartei (die überall tabula rasa machen will), Cic. – d) Grundsatz, Prinzip, Lehre, Teorie, System, Wissenschaft, subj. = theoretische-, wissenschaftliche Kenntnis, α) obj.: erat enim tunc haec nova et ignota r. solem lunae oppositum solere deficere, Cic.: animum conferre in istam rationem, Cic.: sine ulla arte aut ratione diiudicant, ohne Anwendung theoretischer Kunstregeln, Cic.: laus rationis aut scientiae, Cic.: continet totam hanc quaestionem ea ratio, Cic.: Epicuri r., Lehre, System, Philosophie, Cic.: formula Stoicorum rationi disciplinaeque consentanea, Cic.: Cynicorum r., Cic.: de ratione vivendi, Lebenswissenschaft, Cic.: r. civilis et disciplina populorum, Staatswissenschaft, Cic.: geometrica, die Geometrie (als wissenschaftliche Theorie), Macr. u. Amm. (versch. von unten no. f): vitae r., Cic.: – β) subj.: si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si————huius rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta, Cic. Arch. 1. – e) Ansicht, Meinung, mea sic est ratio et sic induco animun meum, Ter.: tuae epistulae perdiligenter in eandem rationem scriptae, Cic.: cum in eam rationem quisque loqueretur, Cic. – f) Beweisführung, Argumentation, der Beweis, summa uniuscuiusque rationis, Cic.: concludatur igitur ratio, Cic.: ratio ipsa coget mit folg. Acc. u. Infin., Cic.: ut nunc ratio cogit, Cic.: geometricis rationibus non credere, Cic.: haec omnia geometricis evidentissimisque rationibus probare, Macr. – ⇒ Genet. Sing. apok. rationi', Lucr. 2, 53: Abl. Sing. rationi, Lucr. 6, 66. -
102 aut
aut, conj. [aut, Osc. auti, Umbr. ote, ute, may be a modification of autem, as at of et, the suffix -t being a relic of the demonstrative -tem, which appears in item, and is the same as -dem in quidem, and -dam in quondam, and of which the demonstrative adverbs, tam and tum, are absolute forms; the first part of these words may be compared with the Gr. au (cf. aute and autar), and with the Sanscr. vā = or, with which again may be compared ve and vel; v. Corss. Ausspr. II. p. 595, and also pp. 130, 223, 411], or; and repeated: aut... aut, either... or; so in Sanscr. vā... vā.I.In gen. it puts in the place of a previous assertion another, objectively and absolutely antithetical to it, while vel indicates that the contrast rests upon subjective opinion or choice; i. e. aut is objective, vel subjective, or aut excludes one term, vel makes the two indifferent.a.Used singly, or:b.omnia bene sunt ei dicenda, qui hoc se posse profitetur aut eloquentiae nomen relinquendum est,
Cic. de Or. 2, 2, 5:quibusnam manibus aut quibus viribus,
Caes. B. G. 2, 30:Vinceris aut vincis,
Prop. 2, 8, 10:cita mors venit aut victoria laeta,
Hor. S. 1, 1, 8:ruminat herbas aut aliquam in magno sequitur grege,
Verg. E. 6, 55 et persaep. (cf. on the contrary, Tac. G. 8: quae neque confirmare argumentis, neque refellere in animo est: ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem).—Repeated, aut... aut, either... or:c.Ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni, aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?
Cic. Sen. 16, 57:Nam ejus per unam, ut audio, aut vivam aut moriar sententiam,
Ter. Phorm. 3, 1, 19; id. Heaut. 3,1,11 sq.:aut, quicquid igitur eodem modo concluditur, probabitis, aut ars ista nulla est,
Cic. Ac. 2, 30, 96:partem planitiae aut Jovis templum aut oppidum tenet,
Liv. 44, 6, 15:terra in universum aut silvis horrida aut paludibus foeda,
Tac. G. 5:hoc bellum quis umquam arbitraretur aut ab omnibus imperatoribus uno anno aut omnibus annis ab uno imperatore confici posse?
Cic. Imp. Pomp. 11,31.—More than twice repeated:d.aut equos Alere aut canes ad venandum, aut ad philosophos, Ter And. 1, 1, 29: Uxor, si cesses, aut te amare cogitat Aut tete amare aut potare atque animo obsequi,
id. Ad. 1, 1, 7 sq.; so four times in Lucr. 4, 935 sq.; five times in Cic. Off. 1, 9, 28; id. N. D. 3, 12, 30; and Prop. 4, 21, 26 sqq.; and six times in Plin. 17, 10, 9, § 58.—Sometimes double disjunctive phrases with aut... aut are placed together:e.Adsentior Crasso, ne aut de C. Laelii soceri mei aut de hujus generi aut arte aut gloriā detraham,
Cic. de Or. 1, 9, 35:res ipsa et rei publicae tempus aut me ipsum, quod nolim, aut alium quempiam aut invitabit aut dehortabitur,
id. Pis. 39, 94.—Repeated after negatives:f.ne aut ille alserit Aut ceciderit atque aliquid praefregerit,
Ter. Ad. 1, 1, 11:ne tanti facinoris immanitas aut exstitisse aut non vindicata esse videatur,
Cic. Cat. 1, 6, 14; id. Sull. 43; id. Sest. 37; 39:neque enim sunt aut obscura aut non multa post commissa,
id. Cat. 1, 6, 15; id. Off. 1, 20, 66; 1, 11, 36; 1, 20, 68; id. de Or. 2, 45, 189:nec milites ad scelus missos aut numero validos aut animo promptos,
Tac. A. 14, 58; id. H. 1, 18; id. Or. 12:nec erit mirabilis illic Aut Stratocles aut cum molli Demetrius Haemo,
Juv. 3, 98 sq.:neque aut quis esset ante detexit aut gubernatorem cedere adversae tempestati passus est,
Suet. Caes. 58; id. Ner. 34:Nec aut Persae aut Macedones dubitavere,
Curt. 4, 15, 28: Non sum aut tam inhumanus aut tam alienus a Sardis. Cic. Scaur. 39; id. Cat. 1, 13:Nihil est tam aut fragile aut flexibile quam etc.,
id. Mil. 36 al. —In interrogations:g.quo modo aut geometres cernere ea potest, quae aut nulla sunt aut internosci a falsis non possunt aut is, qui fidibus utitur, explere numeros et conficere versus?
Cic. Ac. 2, 7, 22; so id. de Or. 1, 9, 37; id. Rosc. Am. 40, 118; id. N. D. 1, 43, 121.—In comparative clauses:II.talis autem simulatio vanitati est conjunctior quam aut liberalitati aut honestati,
Cic. Off. 1, 15, 44.—Esp.A.Placed singly, to connect to something more important that which is less so, or at least.a.Absol.:b.Incute vim ventis submersasque obrue puppes, Aut age diversos et dissice corpora ponto,
Verg. A. 1, 69 sq. Rib. (furens Juno et irata, quod gravissimum credebat, optavit, deinde quod secundum intulit, Diom. p. 411 P.):quaero, num injuste aut improbe fecerit,
or at least unfairly, Cic. Off. 3, 13, 54:a se postulari aut exspectari aliquid suspicantur,
id. ib. 2, 20, 69:quā re vi aut clam agendum est,
or at least by stealth, id. Att. 10, 12:profecto cuncti aut magna pars Siccensium fidem mutavissent,
Sall. J. 56, 6:Audendum est aliquid universis aut omnia singulis patienda,
Liv. 6, 18, 7:pars a centurionibus aut praetoriarum cohortium militibus caesi,
Tac. A. 1, 30:potentiā suā numquam aut raro ad impotentiam usus,
Vell. 2, 29.—With certe, etc., v. infra, F. 2.—B.To connect something which must take place, if that which is previously stated does not, or, otherwise, or else, in the contrary case, = alioqui:C.Redduc uxorem, aut quam obrem non opus sit cedo,
Ter. Hec. 4, 4, 76:id (principium) nec nasci potest nec mori, aut concidat omne caelum etc.,
Cic. Tusc. 1, 23, 54 (Seyffert ad h. l., but preferring ut non; B. and K. and Kühner, vel):nunc manet insontem gravis exitus: aut ego veri Vana feror,
Verg. A. 10, 630:effodiuntur bulbi ante ver: aut deteriores fiunt,
Plin. 19, 5, 30, § 96:Mutatione recreabitur sicut in cibis... Aut dicant iste mihi, quae sit alia ratio discendi,
Quint. 1, 12, 6; 2, 17, 9.—To restrict or correct an expression which is too general or inaccurate, or, or rather, or more accurately.a.Absol.:b.de hominum genere, aut omnino de animalium loquor,
Cic. Fin. 5, 11, 33; 5, 20, 57; id. Ac. 2, 8, 23:Aut scilicet tua libertas disserendi amissa est, aut tu is es, qui in disputando non tuum judicium sequare,
id. Leg. 1, 13, 36: cenaene causā, aut tuae mercedis gratiā Nos nostras aedīs postulas comburere? or rather, etc., Plaut. Aul. 2, 6, 11.—In this signification aut sometimes begins a new clause: Potestne igitur quisquam dicere, inter eum, qui doleat, et inter eum, qui in voluptate sit, nihil interesse? Aut, ita qui sentiet, non apertissime insaniat? or is not rather, etc., Cic. Ac. 2, 7, 20:Quid est enim temeritate turpius? Aut quid tam temerarium tamque indignum sapientis gravitate atque constantiā, quam, etc.,
id. N. D. 1, 1, 1; id. Fin. 4, 26, 72; Plin. Ep. 1, 10, 3.—With potius (v. infra, F. 4.).—D.Neque... aut sometimes, but chiefly in the poets, takes the place of neque... neque: Neque ego hanc abscondere furto Speravi, ne finge, fugam;E.nec conjugis umquam Praetendi taedas aut haec in foedera veni,
Verg. A. 4, 339:Si neque avaritiam neque sordes aut mala lustra Obiciet vere quisquam mihi,
Hor. S. 1, 6, 68 Bentl., but ac, K. and H.:Nunc neque te longi remeantem pompa triumphi Excipit aut sacras poscunt Capitolia lauros,
Luc. 1, 287:Nam neque plebeiam aut dextro sine numine cretam Servo animam,
Stat. S. 1, 4, 66:Neque enim Tyriis Cynosura carinis Certior aut Grais Helice servanda magistris,
Val. Fl. 1, 17; so also Tacitus: nec litore tenus adcrescere aut resorberi, Agr. 10; G. 7 ter; H. 1, 32; so after non:Non eo dico, quo mihi veniat in dubium tua fides, aut quo etc.,
Cic. Quinct. 5:non jure aut legibus cognoscunt,
Tac. Or. 19; id. Agr. 41; id. G. 24; after haud:Haud alias populus plus occultae vocis aut suspicacis silentii permisit,
id. A. 3, 11; after nihil:nihil caedis aut praedae,
id. A. 15, 6; 13, 4; id. H. 1, 30.—The poets connect by aut... vel, vel... aut, instead of aut... aut, or vel... vel: Quotiens te votui Argu [p. 211] rippum Conpellare aut contrectare conloquive aut contui? Plaut. As. 3, 1, 19:F.aut appone dapes, Vare, vel aufer opes,
Mart. 4, 78, 6 (this epigram is rejected by Schneid.):Non ars aut astus belli vel dextera deerat,
Sil. 16, 32.—In connection with other particles.1.Aut etiam, to complete or strengthen an assertion, or also, or even:2.quid ergo aut hunc prohibet, aut etiam Xenocratem, etc.,
Cic. Tusc. 5, 18, 51:conjectura in multas aut diversas, aut etiam in contrarias partes,
id. Div. 2, 26, 55; id. Off. 1, 9, 28:si aut ambigue aut inconstanter aut incredibiliter dicta sunt, aut etiam aliter ab alio dicta,
id. Part. Or. 14, 51:etsi omnia aut scripta esse a tuis arbitror, aut etiam nuntiis ac rumore perlata,
id. Att. 4, 1.—So with one aut:quod de illo acceperant, aut etiam suspicabantur,
Cic. Fam. 1, 19, 36; Cels. 4, 18:si modo sim (orator), aut etiam quicumque sim,
Cic. Or. 3, 12; id. de Or. 1, 17, 76.—Aut certe, aut modo, aut quidem, or aut sane, to restrict a declaration, or at least (cf. II. A.).a.Aut certe:b.ac video hanc primam ingressionem meam aut reprehensionis aliquid, aut certe admirationis habituram,
Cic. Or. 3, 11; id. Top. 17, 64:quo enim uno vincebamur a victā Graeciā, id aut ereptum illis est, aut certe nobis cum illis communicatum,
id. Brut. 73, 254; so Dolabella ap. Cic. Fam. 9, 9, 1; Liv. 2, 1, 4; 40, 46, 2; Cels. 1, 2; 5, 26; Prop. 4, 21, 29.—Aut modo:c.Si umquam posthac aut amasso Casinam, aut obcepso modo,
Plaut. Cas. 5, 4, 22.—Aut quidem:d.Proinde desinant quidam quaerere ultra aut opinari... aut quidem vetustissimā nave impositos jubebo avehi,
Suet. Caes. 66.—Aut sane:3.Afer aut Sardus sane,
Cic. Scaur. 15.—Aut vero, to connect a more important thought, or indeed, or truly:4.Quem tibi aut hominem, aut vero deum, auxilio futurum putas?
Cic. Verr. 2, 4, 78:Quis enim tibi hoc concesserit, aut initio genus hominum se oppidis moenibusque saepsisse? Aut vero etc.,
id. de Or. 1, 9, 36.—Aut potius, for correction or greater definiteness, or rather (cf. II. C.):5.Erravit, aut potius insanivit Apronius?
Cic. Verr. 2, 3, 119:proditores aut potius apertos hostes,
id. Sest. 35:nemo est injustus, aut incauti potius habendi sunt improbi,
id. Leg. 1, 14, 40:Quae est ergo ista ratio, aut quae potius ista amentia?
id. Verr. 3, 173.—Aut ne... quidem:► Aut regularly precedes the words of its clause, but sometimes in the poets it takes the second place:ego jam aut rem aut ne spem quidem exspecto,
Cic. Att. 3, 22 fin.Saturni aut sacram me tenuisse diem,
Tib.1, 3, 18 Lachm.:justos aut reperire pedes,
id. 2, 5, 112:Persequar aut studium linguae etc.,
Prop. 4, 21, 27:Fer pater, inquit, opem! Tellus aut hisce, vel istam, etc.,
Ov. M. 1, 545 (Merk., ait):Balteus aut fluxos gemmis adstrinxit amictus,
Luc. 2, 362, where some read haud. See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 525-558. -
103 cur
cūr (old orthog. quor; cf. Vel. Long. p. 2236 P.; and in MSS. sometimes cor, v. Lachm. ad Lucr. II. p. 171 sq.), adv. [contr. from quare; cf. Vel. Long. p. 2231 P. and the letter C; acc. to Voss, Etym. s. h. v.; Analog. 4, 21, and Hand, Turs. II. p. 175, from cui rei; cf.:I.quoi rei,
Plaut. Poen. 2, 33 ], = quam ob rem, for what reason, wherefore, why, to what purpose, from what motive.Rel.:B.duae causae sunt, cur tu frequentior in isto officio esse debeas quam nos,
Cic. Fam. 15, 20, 2; so,causae, cur,
Quint. 11, 3, 16; and:ea causa, cur,
id. 2, 3, 11:non fuit causa, cur,
Cic. Rosc. Com. 16, 49; cf. id. Clu. 61, 169; so,causa non esset, cur,
id. N. D. 3, 4, 9:causa nulla est, cur,
id. Rosc. Am. 50, 146; id. de Or. 2, 45, 189:nihil est causae, cur,
Quint. 11, 3, 59:quae causa est, cur? etc.,
Cic. Lael. 13, 48:quid est causae, cur, etc.,
id. Fl. 2, 5; id. de Or. 3, 48, 185; id. Fam. 2, 13, 2:negare et adferre rationem cur negarent,
id. ib. 6, 8, 1:id satis magnum esse argumentum dixisti, cur esse deos confiteremur,
id. N. D. 1, 23, 62;so after argumenta,
id. ib. 3, 4, 10; id. Div. 1, 3, 5:est vero cur quis Junonem laedere nolit,
Ov. M. 2, 518;and with a negative: neque est, cur, etc.,
Plaut. Stich. 1, 1, 51:non tamen est, cur,
Ov. H. 10, 144.- -And in dependent questions:quid est, cur tu in isto loco sedeas?
Cic. Clu. 53, 147; id. Fin. 1, 10, 34; Liv. 21, 43, 12 et saep.:ne cui sit vestrum mirum, cur, etc.,
Ter. Heaut. prol. 1 al.:miror, cur me accusas,
Cic. Fam. 7, 27, 1; 5, 12, 30; id. Phil. 2, 20, 49 (v. miror, admiror, etc.):quā in re primum illud reprehendo et accuso, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 7, § 16:quod me saepe accusas, cur hunc meum casum tam graviter feram,
id. Att. 3, 13, 2; 3, 12, 1; id. Sest. 37, 80; Hor. C. 1, 33, 3:consules invasit, cur silerent,
Tac. A. 6, 4.—Pregn., = cujus causā, propter quod, on account of which, by reason of which:II.quid ergo accidit, cur consilium mutarem?
Cic. Fam. 2, 16, 10:quid obstat, cur non verae fiant,
Ter. And. 1, 1, 76:fecerit aliquid Philippus, cur adversus eum... hoc decerneremus: quid Perseus meruit... cur soli omnium hostes ei simus?
Liv. 41, 24, 11 Weissenb. ad loc.:Caedicius negare, se commissurum, cur sibi... quisquam imperium finiret,
id. 5, 46, 6; 10, 18, 14; Suet. Calig. 15; Ov. Am. 1, 3, 2:quid Aristides commisisset, cur tantā poenā dignus duceretur,
Nep. Arist. 1, 3:multa quidem dixi, cur excusatus abirem,
Hor. Ep. 1, 9, 7.—Interrog.: Ag. Quor mi haec irata est? Mi. Quor haec irata est tibi? Quor ego id curem? Plaut. Poen. 1, 2, 143 sq.:B.quor perdis adulescentem nobis? quor amat? Quor potat?
Ter. Ad. 1, 1, 36 sq.; cf.:quid agis? quor te is perditum?
id. And. 1, 1, 107:quor non introëo in nostram domum?
Plaut. Am. 1, 1, 253; Cic. Fam. 2, 18, 3:quorsum tan dem, aut cur ista quaeris?
id. Leg. 1, 1, 4: Er. Jube tibi agnum huc adferri propere pinguem. He. Quor? Er. Ut sacrufices, Plaut. Capt. 4, 2, 82: Me. Non possum. Ch. Quor non? Ter. Heaut. 1, 1, 111:cur ego plebeios magistratus... video, etc.,
Liv. 2, 34, 9; 6, 15, 12.—In the poets sometimes placed after one or more words of a clause:stratege noster, quor hic cessat cantharus?
Plaut. Stich. 5, 4, 28:obsequium ventris mihi perniciosius est cur?
Hor. S. 2, 7, 104; 2, 3, 187.—Esp.1.Pregn.a.Implying censure, indignation, remonstrance, etc.:b.quor id aussu's facere?
Plaut. Ps. 1, 3, 114:cur es ausus subigitare, etc.,
id. Mil. 5, 9; id. Men. 3, 2, 28:sed quid ego? quor me excrucio? quor me macero?
Ter. And. 5, 3, 15:cur imperium illi, aut cur illo modo prorogatum est,
Cic. Att. 7, 3, 4; id. Div. 2, 30, 65:cur me querelis exanimas tuis?
Hor. C. 2, 17, 1.—Implying grief, sorrow, and, with negatives, desire, etc.: eheu me miserum, quor non aut istaec mihi Aetas et formast, etc., Ter. Hec. 1, 1, 17:c.heu me miserum, cur senatum cogor reprehendere?
Cic. Phil. 7, 4, 14; id. Fam. 2, 7, 5; id. Att. 2, 19, 1:cur ego tecum non sum?
id. ib. 16, 6, 2.—With potential subj., in excusing, deprecating censure, etc.:2.quor ego apud te mentiar?
Plaut. Poen. 1, 1, 24; id. Most. 2, 2, 24:cur hunc tam temere quisquam ab officio discessurum judicaret?
Caes. B. G. 1, 40: pro urbis salute, cur non omnibus facultatibus, quas habemus, utamur, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 15; Cic. Cael. 29, 68 al.—Emphatic after si, cum, etc., implying a logical conclusion:3.tum id si falsum fuerat, filius quor non refellit?
Ter. Phorm. 2, 3, 53:nam, si res publica defenditur, cur ea consule isto ipso defensa non est?
Cic. Att. 7, 3, 4; cf.:fac esse distentam... cur tam multos deos nihil agere patitur?
id. N. D. 3, 39, 93:cur autem quidquam ignoraret animus hominis, si esset deus?
id. ib. 1, 11, 28; Nep. Eum. 11, 4; Ov. F. 1, 257.—Strengthened by particles of inference: nam, enim, igitur, etc.: Am. Pestis te tenet. So. Nam quor istuc Dicis? Plaut. Am. 2, 1, 31:nam cur me miseram verberas?
id. Aul. 1, 1, 3:quor simulas igitur?
Ter. And. 1, 1, 21:cur enim, inquies, etc.,
Cic. Ac. 2, 17, 55; Suet. Calig. 34; id. Claud. 4; v. Hand, Turs. II. pp. 175- 183. -
104 quor
cūr (old orthog. quor; cf. Vel. Long. p. 2236 P.; and in MSS. sometimes cor, v. Lachm. ad Lucr. II. p. 171 sq.), adv. [contr. from quare; cf. Vel. Long. p. 2231 P. and the letter C; acc. to Voss, Etym. s. h. v.; Analog. 4, 21, and Hand, Turs. II. p. 175, from cui rei; cf.:I.quoi rei,
Plaut. Poen. 2, 33 ], = quam ob rem, for what reason, wherefore, why, to what purpose, from what motive.Rel.:B.duae causae sunt, cur tu frequentior in isto officio esse debeas quam nos,
Cic. Fam. 15, 20, 2; so,causae, cur,
Quint. 11, 3, 16; and:ea causa, cur,
id. 2, 3, 11:non fuit causa, cur,
Cic. Rosc. Com. 16, 49; cf. id. Clu. 61, 169; so,causa non esset, cur,
id. N. D. 3, 4, 9:causa nulla est, cur,
id. Rosc. Am. 50, 146; id. de Or. 2, 45, 189:nihil est causae, cur,
Quint. 11, 3, 59:quae causa est, cur? etc.,
Cic. Lael. 13, 48:quid est causae, cur, etc.,
id. Fl. 2, 5; id. de Or. 3, 48, 185; id. Fam. 2, 13, 2:negare et adferre rationem cur negarent,
id. ib. 6, 8, 1:id satis magnum esse argumentum dixisti, cur esse deos confiteremur,
id. N. D. 1, 23, 62;so after argumenta,
id. ib. 3, 4, 10; id. Div. 1, 3, 5:est vero cur quis Junonem laedere nolit,
Ov. M. 2, 518;and with a negative: neque est, cur, etc.,
Plaut. Stich. 1, 1, 51:non tamen est, cur,
Ov. H. 10, 144.- -And in dependent questions:quid est, cur tu in isto loco sedeas?
Cic. Clu. 53, 147; id. Fin. 1, 10, 34; Liv. 21, 43, 12 et saep.:ne cui sit vestrum mirum, cur, etc.,
Ter. Heaut. prol. 1 al.:miror, cur me accusas,
Cic. Fam. 7, 27, 1; 5, 12, 30; id. Phil. 2, 20, 49 (v. miror, admiror, etc.):quā in re primum illud reprehendo et accuso, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 7, § 16:quod me saepe accusas, cur hunc meum casum tam graviter feram,
id. Att. 3, 13, 2; 3, 12, 1; id. Sest. 37, 80; Hor. C. 1, 33, 3:consules invasit, cur silerent,
Tac. A. 6, 4.—Pregn., = cujus causā, propter quod, on account of which, by reason of which:II.quid ergo accidit, cur consilium mutarem?
Cic. Fam. 2, 16, 10:quid obstat, cur non verae fiant,
Ter. And. 1, 1, 76:fecerit aliquid Philippus, cur adversus eum... hoc decerneremus: quid Perseus meruit... cur soli omnium hostes ei simus?
Liv. 41, 24, 11 Weissenb. ad loc.:Caedicius negare, se commissurum, cur sibi... quisquam imperium finiret,
id. 5, 46, 6; 10, 18, 14; Suet. Calig. 15; Ov. Am. 1, 3, 2:quid Aristides commisisset, cur tantā poenā dignus duceretur,
Nep. Arist. 1, 3:multa quidem dixi, cur excusatus abirem,
Hor. Ep. 1, 9, 7.—Interrog.: Ag. Quor mi haec irata est? Mi. Quor haec irata est tibi? Quor ego id curem? Plaut. Poen. 1, 2, 143 sq.:B.quor perdis adulescentem nobis? quor amat? Quor potat?
Ter. Ad. 1, 1, 36 sq.; cf.:quid agis? quor te is perditum?
id. And. 1, 1, 107:quor non introëo in nostram domum?
Plaut. Am. 1, 1, 253; Cic. Fam. 2, 18, 3:quorsum tan dem, aut cur ista quaeris?
id. Leg. 1, 1, 4: Er. Jube tibi agnum huc adferri propere pinguem. He. Quor? Er. Ut sacrufices, Plaut. Capt. 4, 2, 82: Me. Non possum. Ch. Quor non? Ter. Heaut. 1, 1, 111:cur ego plebeios magistratus... video, etc.,
Liv. 2, 34, 9; 6, 15, 12.—In the poets sometimes placed after one or more words of a clause:stratege noster, quor hic cessat cantharus?
Plaut. Stich. 5, 4, 28:obsequium ventris mihi perniciosius est cur?
Hor. S. 2, 7, 104; 2, 3, 187.—Esp.1.Pregn.a.Implying censure, indignation, remonstrance, etc.:b.quor id aussu's facere?
Plaut. Ps. 1, 3, 114:cur es ausus subigitare, etc.,
id. Mil. 5, 9; id. Men. 3, 2, 28:sed quid ego? quor me excrucio? quor me macero?
Ter. And. 5, 3, 15:cur imperium illi, aut cur illo modo prorogatum est,
Cic. Att. 7, 3, 4; id. Div. 2, 30, 65:cur me querelis exanimas tuis?
Hor. C. 2, 17, 1.—Implying grief, sorrow, and, with negatives, desire, etc.: eheu me miserum, quor non aut istaec mihi Aetas et formast, etc., Ter. Hec. 1, 1, 17:c.heu me miserum, cur senatum cogor reprehendere?
Cic. Phil. 7, 4, 14; id. Fam. 2, 7, 5; id. Att. 2, 19, 1:cur ego tecum non sum?
id. ib. 16, 6, 2.—With potential subj., in excusing, deprecating censure, etc.:2.quor ego apud te mentiar?
Plaut. Poen. 1, 1, 24; id. Most. 2, 2, 24:cur hunc tam temere quisquam ab officio discessurum judicaret?
Caes. B. G. 1, 40: pro urbis salute, cur non omnibus facultatibus, quas habemus, utamur, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 15; Cic. Cael. 29, 68 al.—Emphatic after si, cum, etc., implying a logical conclusion:3.tum id si falsum fuerat, filius quor non refellit?
Ter. Phorm. 2, 3, 53:nam, si res publica defenditur, cur ea consule isto ipso defensa non est?
Cic. Att. 7, 3, 4; cf.:fac esse distentam... cur tam multos deos nihil agere patitur?
id. N. D. 3, 39, 93:cur autem quidquam ignoraret animus hominis, si esset deus?
id. ib. 1, 11, 28; Nep. Eum. 11, 4; Ov. F. 1, 257.—Strengthened by particles of inference: nam, enim, igitur, etc.: Am. Pestis te tenet. So. Nam quor istuc Dicis? Plaut. Am. 2, 1, 31:nam cur me miseram verberas?
id. Aul. 1, 1, 3:quor simulas igitur?
Ter. And. 1, 1, 21:cur enim, inquies, etc.,
Cic. Ac. 2, 17, 55; Suet. Calig. 34; id. Claud. 4; v. Hand, Turs. II. pp. 175- 183. -
105 utor
ūtor (old form oetor, oesus, etc., from oitor, oisus, Lex. Thor. lin. 11; inf. parag. oetier, Rogat. Tribun. ap. Fest. p. 246 Müll.; Cic. Leg. 3, 4), ūsus ( inf. utier, Plaut. Cas. 2, 3, 4; Ter. Phorm. 4, 2, 13), 3, v. dep. [etym. dub.].I.Prop., to use.A.With abl.1.To make use of, employ: cave... ne tibi hoc scipione malum magnum dem. Paeg. Jam utere eo, Plaut. Pers. 5, 2, 36: Th. Oh Epidicumne ego conspicor? Ep. Certe oculis utere, Plaut. Ep. 1, 1, 4:2.hoc oculo,
id. Mil. 4, 7, 25:sola potest animi per se natura... durare et sensibus uti,
Lucr. 3, 560:de rebus ipsis utere tuo judicio,
Cic. Off. 1, 1, 2:utinam, quem ad modum oratione sum usurus alienā, sic mihi ore uti liceret alieno,
id. Rep. 3, 5, 8:utor neque perantiquis neque inhumanis ac feris testibus,
cite, appeal to, id. ib. 1, 37, 58:neque enim accusatore muto neque teste quisquam utitur eo, qui de accusatoris subsellio surgit,
id. Rosc. Am. 36, 104:num argumentis utendum in re ejus modi?
id. Verr. 2, 4, 6, § 11:mancipium, quo et omnes utimur, et non praebetur a populo,
id. ib. 2, 4, 5, §9: quo interprete non ad linguam Graecam, sed ad furta et flagitia uti solebat,
id. ib. 2, 3, 37, §84: ut postea numquam dextro (oculo) aeque bene usus sit,
Nep. Hann. 4, 3:si licet exemplis in parvo grandibus uti,
Ov. Tr. 1, 3, 25:viribus utendum est, quas fecimus,
Luc. 1, 347.—With ad: ad eam rem usus est tuā mihi operā Sa. Utere, ut vis, Plaut. Pers. 2, 5, 27:earum (navium) materiā atque aere ad reliquas reficiendas utebatur,
Caes. B. G. 4, 31:administris ad ea sacrificia Druidibus,
id. ib. 6, 16:ut eā potestate ad quaestum uteretur,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11:ad quam rem (deus) motu mentis ac ratione utatur,
id. N. D. 1, 37, 104.—With pro:utuntur aut aere aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo,
Caes. B. G. 5, 12.—Esp.a.To manage, control, wield:b.bene ut armis, optime ut equis uteretur,
Cic. Deiot. 10, 28:nemo est quin eo ipso (equo), quo consuevit, libentius utatur quam intractato,
id. Lael. 19, 68.—To spend, use:c.velim cum illā videas ut sit qui utamur (sc. pecunia),
Cic. Att. 11, 11, 2:tantis vectigalibus ad liberalitatem utens,
id. Fin. 2, 26, 84:cum horis nostris nos essemus usi,
spent, exhausted, id. Verr. 2, 1, 11, § 30.— Absol.:notum et quaerere et uti,
Hor. Ep. 1, 7, 57.—To wear:d.pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur, magnā corporis parte nudā,
Caes. B. G. 6, 21 fin.:ne insignibus quidem regiis Tullus nisi jussu populi est ausus uti,
Cic. Rep. 2, 17, 31.—To accept, adopt:e.eā condicione, quae a Caesare ferretur, se usuros ostendebant,
Caes. B. G. 4, 11:praeposteris enim utimur consiliis et acta agimus,
Cic. Lael. 22, 85.—To resort to, consult:f.neque Vectium ad se arcessit, quaestorem suum, cujus consilio uteretur,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 114:oraculo,
Tac. A. 2, 54.—Of a form or style of speech, sentiment, etc., to make, adopt, employ:g.sermonibus morologis utier,
Plaut. Ps. 5, 1, 21:si provincia loqui posset, hac voce uteretur,
Cic. Div. in Caecin. 5, 19:hac unā defensione,
id. Verr. 2, 4, 4, § 8:haec oratio, quā me uti res publica coëgit,
id. Rosc. Am. 49, 143:cum hortatione non egeas, non utar eā pluribus verbis,
id. Fam. 11, 5, 3:illa criminatio, quā in me absentem usus est,
id. Agr. 3, 1, 3.—To perform, exercise, practise, etc.:h.crucior, patrem... nunc inprobi viri officio uti,
Plaut. Stich. 1, 1, 14:eādem nos disciplinā utimur,
id. As. 1, 3, 49; cf.:nec vero habere virtutem satis est quasi artem aliquam, nisi utare: etsi ars quidem, cum eā non utare, scientiā ipsā teneri potest,
Cic. Rep. 1, 2, 2:diuturni silentii, quo eram his temporibus usus, finem hodiernus dies attulit,
observed, kept, id. Marcell. 1, 1:eos (senes) ego fortasse nunc imitor et utor aetatis vitio,
id. Fam. 2, 16, 6:ratione utuntur,
exercise moderation, Plaut. Cas. prol. 27:ut anteponantur... ratione utentia rationis expertibus,
Cic. Top. 18, 69:ne tu, leno, postules Te hic fide lenoniā uti: non potis,
Plaut. Rud. 5, 3, 30:viribus uteris per clivos,
Hor. Ep. 1, 13, 10.—With adverb. acc.:ut hoc utimur maxime more moro multum,
Plaut. Men. 4, 2, 1:ita aperte ipsam rem locutus nil circuitione usus es,
Ter. And. 1, 2, 31.—In gen., to use, enjoy, profit by, take advantage of, etc.: otio qui nescit uti plus negoti habet, quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 20, 12 (Trag. Rel. v. 252 Vahl.): sinite... eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adulescentior, i. e. enjoy, exercise, Ter. Hec. prol. alt. 2:k.commodius esse opinor duplici spe utier,
id. Phorm. 4, 2, 13:serius a terrā provectae naves neque usae nocturnā aurā in redeundo offenderunt,
Caes. B. C. 3, 8:commoda quibus utimur lucemque quā fruimur ab eo nobis dari,
Cic. Rosc. Am. 45, 131:in maximo meo dolore hoc solacio utor, quod, etc.,
id. Fam. 11, 26 init.: usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., had the use of, i. e. borrowed, id. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf.I. B. 2. infra: utatur suis bonis oportet et fruatur, qui beatus futurus est,
id. N. D. 1, 37, 103:propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur,
id. ib. 2, 60, 152:si fortunā permittitis uti,
to try, take advantage of, Verg. A. 9, 240:nostrā utere amicitiā, ut voles,
Ter. Hec. 5, 1, 38; cf.:decet hunc ordinem... bene utier amicitiā,
Plaut. Cist. 1, 1, 24:libertate modice utantur,
Liv. 34, 49, 8:deorum Muneribus sapienter uti,
Hor. C. 4, 9, 48:Ofellam Integris opibus novi non latius usum Quam nunc accisis,
id. S. 2, 2, 113:quia parvo nesciet uti,
id. Ep. 1, 10, 41:temporibus sapienter utens,
taking advantage of, Nep. Epam. 3, 1.—Prov.: foro uti, to make one's market, i. e. accommodate one's prices, actions, etc., to circumstances, take advantage of events:scisti uti foro,
Ter. Phorm. 1, 2, 29.— Absol.:opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis),
Cic. Lael. 6, 22.— With adverb. acc.:ne Silius quidem quicquam utitur (sc. suis hortis),
Cic. Att. 12, 22, 3. —Of passions, traits of character, etc., to indulge, practise, exercise, yield to, etc.:1.inter nos amore utemur semper subrepticio?
Plaut. Curc. 1, 3, 49:alacritate ac studio,
Caes. B. G. 4, 24:severitas, quā tu in iis rebus usus es,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19:usus est ipse incredibili patientiā,
id. Phil. 1, 4, 9: ego pervicaciam (esse hanc) aio, et eā me uti volo, Att. ap. Non. 433, 1 (Trag. Rel. v. 5 Rib.):dementer amoribus usa,
Ov. M. 4, 259.—With in and acc.:ut suā clementiā ac mansuetudine in eos utatur,
Caes. B. G. 2, 14.—To experience, undergo, receive, enjoy, etc., ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc., Ter. Phorm. prol. 31:m.hoc honore usi togati solent esse,
Cic. Phil. 8, 11, 32:homines amplissimis usos honoribus,
id. Fl. 19, 45:nobiles amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:neminem curuli honore usum praeterierunt,
Liv. 34, 44, 4:primus externorum usus illo honore quem majores Latio quoque negaverint,
Plin. 7, 43, 44, § 136: quoniam semel est odio civiliter usus, Ov. Tr. 3, 8, 41.—To use as food or medicine, to take, drink, etc.:B.lacte mero veteres usi memorantur et herbis,
Ov. F. 4, 369:aquis frigidis,
Cels. 1, 1:antidoto,
Scrib. Comp. 171:medicamento,
id. ib. 228:vino modice,
Cels. 8, 11:ex altero (loco, i. e. ex lacu) ut pecus uti possit (sc. aquā),
Varr. R. R. 1, 11, 2.—With the thing used, etc., as direct obj. (class. only in gerund. constr.; v. infra): nuptias abjeci, amicos utor primoris viros, Turp. ap. Non. p. 497, 15 (Com. Rel. v. 164 Rib.):2.facilitatem vulgariam,
Nov. ib. 481, 21 (Com. Rel. v. 98 ib.):res pulchras, quas uti solet,
id. ib. 500, 16 (Com. Rel. v. 69 ib.):ita uti eum oportet libertatem,
Titin. ib. 481, 19 (Com. Rel. v. 98 ib.):cetera quae volumus uti Graecā mercamur fide,
Plaut. As. 1, 3, 47:dic mihi, an boni quid usquam'st, quod quisquam uti possiet,
id. Merc. 1, 2, 37:diutine uti bene licet partum bene,
id. Rud. 4, 7, 15:profecto uteris ut voles operam meam,
id. Poen. 5, 2, 128:mea, quae praeter spem evenere, utantur sine,
Ter. Ad. 5, 3, 29:BALINEVM... QVOD VSI FVERANT AMPLIVS ANNIS XXXX.,
Inscr. Orell. 202: si quid est, quod utar, utor: si non est, egeo, Cato ap. Gell. 13, 23, 1:oleam albam, quam voles uti, condito,
id. R. R. 118:quam rem etiam nomine eodem medici utuntur,
Varr. R. R. 3, 16, 23:ferrum,
Aur. Vict. Caes. 17, 4.—Hence, esp. gerund. in phrases dare utendum, to lend; recipere or rogare or petere utendum, to borrow, etc. (class.;II.freq. in Plaut.): quod datum utendum'st,
Plaut. Trin. 5, 2, 7:quae utenda vasa semper vicini rogant,
id. Aul. 1, 2, 18; 2, 4, 32; 2, 9, 4; id. Pers. 1, 3, 47 sq.; id. Mil. 2, 3, 76; id. Rud. 3, 1, 10: auris tibi contra utendas dabo, Enn. ap. Non. 506, 1 (Trag. Rel. v. 364 Vahl.); Ter. Heaut. 1, 1, 81:quae bona is Heraclio omnia utenda ac possidenda tradiderat,
Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46:te, quod utendum acceperis, reddidisse,
id. Tusc. 3, 17, 36:multa rogant utenda dari, data reddere nolunt,
Ov. A. A. 1, 433.—Transf. (through the intermediate idea of having and using).A.Pregn., to enjoy the friendship of any one; to be familiar or intimate with, to associate with a person.a.With abl:b.his Fabriciis semper est usus Oppianicus familiarissime,
Cic. Clu. 16, 46:quā (Caeciliā) pater usus erat plurimum,
id. Rosc. Am. 11, 27:Trebonio multos annos utor valde familiariter,
id. Fam. 1, 3, 1:Lucceius qui multum utitur Bruto,
id. Att. 16, 5, 3:utere Pompeio Grospho,
Hor. Ep. 1, 12, 22:quo pacto deceat majoribus uti,
id. ib. 1, 17, 2:si sciret regibus uti,
ib. ib. 14:ita me verebatur ut me formatore morum, me quasi magistro uteretur,
Plin. Ep. 8, 23, 2.—With acc.:B.vilica vicinas aliasque mulieres quam minimum utatur,
Cato, R. R. 143, 1.—To be in possession of a thing, esp. to have, hold, or find a thing in some particular mode or character; with abl.:mihi si unquam filius erit, ne ille facili me utetur patre,
he shall find an indulgent father in me, Ter. Heaut. 2, 1, 5; cf.:patre usus est diligente et diti,
Nep. Att. 1, 2:bonis justisque regibus,
Cic. Rep. 1, 33, 50:quae (sc. libertas) non in eo est, ut justo utamur domino, sed ut nullo,
id. ib. 2, 23, 43; cf. id. Fin. 1, 1, 2:hic vide quam me sis usurus aequo,
id. Verr. 2, 5, 59, § 154:ut is illis benignis usus est ad commodandum,
id. ib. 2, 4, 3, §6: ne bestiis quoque immanioribus uteremur,
id. Rosc. Am. 26, 71:me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est,
Hor. S. 1, 4, 95:uteris monitoribus isdem,
id. Ep. 2, 2, 154:valetudine non bonā,
Caes. B. C. 3, 49:quo (sc. Philoctete) successore sagittae Herculis utuntur,
Ov. M. 13, 52.— Absol.:nam pol placidum te et clementem eo usque modo ut volui usus sum in alto (= placidum te esse ut volui, sic te usus sum),
Plaut. Trin. 4, 1, 8.—Hence, P. a.: ūtens, ntis, m., possessing, that possesses:utentior sane sit,
i. e. a larger possessor, richer, Cic. Off. 2, 20, 71. -
106 corrigo
cor-rigo, rēxī, rēctum, ere (con u. rego), zurecht od. gerade richten, gerade machen, in gerade Richtung od. in das richtige Geleise bringen, I) im allg.: alci digitum corrigere non posse, Plin.: c. pedamenta declinata, Col.: detorta hastilia, Sen.: pampinos teneros, uti recte spectent, Cato: lectum triclinii, quem imparem posuerunt, Varro: aciem nostram a Volscis inclinatam, Val. Max.: inde aegre cursum, in die richtige Bahn einlenken (v. Schiffer), Liv.: torsere se fluminum aut correxere flexus, Plin. – Sprichw., c. curva, alle Berge eben zu machen wissen, Sen. apoc. 8, 3. Plin. ep. 5, 21, 6.
II) insbes., verbessernd zurechtrichten, gerade richten, zurechtbringen, A) eig., den Körper, Körperteile: corpus informe gibbo, August. fr.: puerorum depravata crura, Varro LL.: malas labentes, Suet.: cutem in facie, Plin.: cerae correctae, wieder geglättet, Ov. – u. prägn., alqm, jmd. (d.i. jmds. Glieder) gerade bringen, Varro LL. 9, 10.
B) übtr.: 1) übh. mit Fehlern behaftetes, Fehlerhaftes berichtigen, in Ordnung bringen, verbessern, abändern (Ggstz. depravare, corrumpere), a) übh.: quae (Bauwerke) videntur emendanda corrigere, Plin. ep.: c. phialam bene, Petron.: fastos, Suet.: legem, Cic. fr.: appellatione collegae reddita ab se iura, Liv.: alcis sententiam, Cic.: dicta factaque alcis, Suet.: gestum histrionis (Ggstz. laudare), Suet.: sua vota, bessere Wünsche tun, Ov.: secunda regere, adversa corrigere, Apul. – in moral. Beziehung, emendare vitia corrigereque mores, Quint.: vel corrumpere mores civitatis vel corrigere, Cic.: c. disciplinam castrorum, Suet.: c. suam consuetudinem, si mala est, Varro LL.: soles emendari cupere, quae iam corrigere difficile est, Plin. ep. – prägn., c. alqm, jmd. auf den richtigen Weg führen, zur Ordnung weisen od. bringen, zurechtweisen, bes. in moral. Beziehung, bessern, malevolum, anxium, timidum, Cic.: alci gnatum, Ter.: alqm (corruptum) ad frugem, Plaut.: eam partem exercitus (Ggstz. corrumpere), Liv.: mavult pater (filium) corrigere quam abdicare, Quint. – im Passiv, obiurgatione corrigi, Quint.: corrigi et emendari castigatione hāc, Liv.: re ipsā corrigi, Sall.: pueri facillime corriguntur in discendo, cum vitia imitantur emendandi causā magistri, Cic. – u. c. se, sich bessern, bes. in moral. Beziehung, si populus perperam est consuetus (in bezug auf den Sprachgebrauch), corrigere se ipsum (debet), Varro LL.: non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat (in bezug auf den Numerus der Rede), Cic.: moral., tu ut umquam te corrigas? Cic.: lapsus aetatis tirocinio postea se correxit, Ps. Cic. in Sall.: iam te ipse monuisti, iam correxisti? Sen. – b) Geschriebenes od. Gesprochenes seinem Inhalte nach berichtigen, verbessern, abändern, eas epistulas ego oportet perspiciam, corrigam; tum denique edentur, Cic.: laudationem Porciae tibi correctam misi, Cic.: c. fabulas Aeschyli, Quint. – prägn., c. alqm, jmd., der falsch spricht, zurechtweisen, verbessern, quod a Graecis summis doctoribus, nisi Graece dicerem, neque corrigi possem neque doceri, Cic.: quod discipuli, si quid erraverint, statim corrigentur, Quint. – u. se c., v. Redner, der die Figur correctio (s. dort no. a) gebraucht, cum corrigimus nosmet ipsos quasi reprehendentes, Cic. or. 135.
2) Gebrechen, Fehler usw. berichtigen, verbessern, beseitigen, heben, ausgleichen, wieder einbringen, wieder gut machen, a) übh.: maciem corporis, Plin.: delicta, Sall.: errorem, Suet.: flagitium, Liv.: acceptam in Illyrico ignominiam, Liv.: alcis peccatum, Ps. Quint. decl. u. Ov. (u. so quod peccatum a nobis ortum est corrigo, Ter.): vitium, Quint.: legis vitium, Cic.: corrigeres haec (diese Gewalttätigkeit) postea, Cic.: cursu tarditatem tum equis tum quadrigis poëticis, Cic.: moram celeri cursu, Ov.: veterem patris offensam novis meritis, Iustin.: errorem paenitendo, Cic. fr.: si quid est peccatum a nobis, profer; aut ea refellendo aut purgando vobis corrigemus, Ter. – b) Schreibfehler, grammatische u. stilistische Fehler berichtigen, verbessern, Castricianum mendum, Cic.: mendum liturā, Cic. – quia (soloecismus) unius emendatione verbi corrigi possit, Quint.: hoc continuo correximus, Cic.: corrigetur palam, si quid in declamando discipulus erraverit, Quint.
-
107 dignus
dignus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (für *dic-nus zu dico), durch seine Eigenschaften einer Sache od. Person würdig, wert, griech. ἄξιος, I) = etw. verdienend, zu etw. befähigt, befugt, berechtigt, v. Pers.u. Lebl., konstr.: α) m. Abl.: laude, Hor. u. Cic.: maioribus suis d., dignissimus, Cic.: dignus es verberibus multis, Plaut.: o hominem mille mortibus dignum! Sen. – v. Lebl., dignitas honesta et cultu et honore et verecundiā digna, Cic.: dignum memoriā, Cic. u.a.: dignum piaculo, Liv. – β) m. Genet.: salutis, Plaut. trin. 1153. – v. Lebl., quidquid putabit dignum esse memoriae, Phaedr. 4, 21 (23), 3 vulg. (L. Müller u.a. memoriā): haec de Gordiano iuniore digna memoratus comperimus, Capit. Gord. 21, 3 P. (Jordan memoratu): omnium reprehensionis dignissimus iudicarer, Sulp. Sev. vit. S. Mart. praef. § 1: Martinum episcopatus esse dignissimum, ibid. 9, 3. – γ) m. Dat.: dignus tibi, Corp. inscr. Lat. 8, 9080: haec sunt, quae digna memoratui aestimavimus, Vopisc. Prob. 24, 6. – δ) m. 2. Supin.: flumina memoratu digna, Plin.: dicta memoratu digna, Val. Max.: res dignae memoratu, Val. Max.: nihil dignum memoratu actum, Liv.: digna atque indigna relatu vociferans, Verg.: nihil usquam dictu dignum ausi, Liv.: alia digna miratu, Sen.: alia neque dictu neque auditu digna sunt, Gell.: nobis pleraque digna cognitu obvenere, Tac. – ε) m. Acc. pronom. neutr.: non me censes scire quid dignus siem, Plaut.: di tibi omnes id, quod es dignus, duint, Ter.: si exoptem quantum dignus, tantum dent (di tibi), Plaut. – ζ) m. folg. Relativsatz: qui modeste paret, videtur qui aliquando imperet dignus esse, Cic.: nec vos digni estis, quos cum tanta gloria in castra reduces silentium ac nox tegat, Liv.: uti videant et investigent, ecqua virgo sit aut mulier digna, quamobrem ipse Lampsaci diutius commoraretur, Cic. – v. Lebl., Livianae fabulae non satis dignae sunt, quae iterum legantur, Cic.: magnum onus, sed dignum, in quo omnes nervos aetatis atque industriae contendas, Cic.: dignum est, quod observes, Sen.: dafür auch digna res est, ubi (= in qua) tu nervos intendas tuos, Ter. – η) m. folg. ut u. Konj.: non sum dignus prae te, ut figam palum in parietem, Plaut. mil. 1140: ut coniunx essem tua, digna videbar, Ov. rem. am. 275: si modo, quos ut socios haberes, dignos duxisti, haud indignos iudicas, quos in fidem receptos tuearis, Liv. 23, 42, 13: eras dignus, ut haberes integram manum, Quint. 8, 5, 12 (u. so m. ut auch Quint. 12, 11, 24). – v. Lebl., digna res visa est, ut simulacrum... pingi iuberet, Liv. 24, 16, 19. – θ) m. folg. Infin. (s. Frotscher Quint. 10, 1, 96. p. 87 u. 267): puer cantari dignus, Verg.: dignus alter eligi, alter eligere, Plin. pan.: sed non domus una digna perire fuit, Ov.: ut verbis illum, quibus laudari dignus est, laudem, Sen.: Horatius fere solus legi dignus, Quint.: quae digna legi sint, Hor.: res quasi in quaestionem venire non dignae, Iul. Rufinian. – ι) m. folg. Acc. u. Infin.: dignos esse, qui armis cepissent, eorum urbem agrumque Bolanum esse, Liv. 4, 49, 11 (s. Weißenb. z. St.) – κ) m. ad u. Akk.: amicus, dignus huic ad imitandum, Cic. de rep. 1, 30: quos dignos ad id esse videbat, Lampr. Alex. Sev. 3, 5. – v. Lebl., nihil dignum ad memoriam nominis reliquisset, Dict. 1, 1: quae dignior hora ad scelus indignum? Orest. trag. 586. – λ) absol. (so daß der Gegenstand, dessen jmd. würdig ist, aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist; vgl. Stürenburg Cic. Arch. 6. p. 57. Obbarius Hor. ep. 1, 7, 22): diligere non dignos, Cic.: omnes male a se laudatos esse, dignos indignosque, Liv.: honor dignis paratus, Vell.: dignus imperator, Iustin.: neque Caecinam dignum (sc. esse) tantae rei censorem, sei würdig, sich in einer so wichtigen Sache als Richter aufzuwerfen, Tac.: dignior heres, Hor.: interrogatus ab eo, an essent alii digniores, respondit etc., Suet.: quaerunt, quem imperii faciat heredem. Respondet: dignissimum, Iustin. – illud exemplum ab dignis et idoneis (Strafwürdigen u. Straffälligen) ad indignos et non idoneos (Unschuldige u. nicht Straffällige) transfertur, Sall. Cat. 51, 27. – u. nulla contumelia est, quam facit dignus, ein würdiger, ehrenwerter Mann od. (wie es Cicero sarkastisch nimmt) ein strafwürdiger Mann, Anton, bei Cic. Phil. 3, 22.
II) übtr., einer Person oder Sache würdig, wert = entsprechend, angemessen, geziemend, zukommend, verdient, konstr.: α) m. Abl.: munera dignissima Venere, Plaut.: tibi di dignum factis exitium duint! Ter.: tuis dignum factis feceris, ut amici inter nos simus, Ter.: fuit et fortunā et clementiā Caesaris dignum, quod (daß usw.) nemo ex iis, qui contra eum arma tulerant, ab eo iussuve eius interemptus est, Vell. 2, 87, 2: quid docto homine et amico dignum fuerit, scio, Cic. ad Att. 7, 18, 3: negotium non est dignum viribus nostris, Cic.: genus scripturae non satis dignum summorum virorum personis, Nep.: nihil negare, quod dono dignum esset, des Verschenkens wert war, lohnte, Sall. – venit tempus serius, quam dignum populo Rom. fuit, Cic. – neutr. plur. subst., te digna ut eveniant precor, Plaut. rud. 640: Varro digna illo ac vera de exitu eius ominatus est, Vell. 2, 71, 2. – β) m. Genet.: suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, Balb. b. Cic. ad Att. 8, 15. litt. A. § 1: adiecisse deos dignum Arsacidarum, Tac. ann. 15, 14: utque probae dignum est, Ov. trist. 4, 3, 57: dignus Alcidae labor, Sen. Herc. fur. 962: hominum dignae conscriptiones (Schriften), Interpr. Iren. 3, 21, 2. – γ) m. Dat.: quod huic maleficio dignum supplicium potest inveniri? Cornif. rhet. 4, 12: dignum exitum vitae ac moribus suis habuit, Treb. Poll. Claud. 5, 3: monumentum mihi facias dignum iuventuti meae, Corp. inscr. Lat. 10, 7457 (aber Cic. Verr. 2, 40 jetzt libidine). – δ) m. pro u. Abl.: an quicquam pro istis factis dignum te dici potest? Ter. Hec. 209: quidnam pro offensione hominum dignum eloqui possim, Cic. div. in Caec. 42: si digna poena pro factis eorum reperitur, Sall. Cat. 51, 8: quis potis est dignum pollenti pectore carmen condere pro rerum maiestate hisque repertis? Lucr. 5, 1: dignum praestabo me etiam pro laude merentis, Hor. ep., 1, 7, 24. – ε) m. erga u. Akk., memoria erga se dignissima, Corp. inscr. Lat. 3, 1498. – ζ) m. ad (im Vergleich mit od. entsprechend) u. Akk., ad tuam formam illa una dignast, Plaut. mil. 968. – η) absol., wie ἄξιος u. würdig = der Sache angemessen, groß-, bedeutend genug, genügend, qui maeror dignus in tanta calamitate inveniri potest, Cic.: quibus si videretur digna causa, wenn sie genügenden Grund, begründete Ursache fänden, Liv. – praemia digna, Ov.: quid enim minus dignum, quam etc.? Cic. – dignum est ( wie ἄξιόν εστιν) = es ziemt sich, m. folg. Infin., quibus (auctoribus) dignius credi est, Liv. 8, 26, 6. – od. m. folg. Acc. u. Infin., huic homini dignumst divitias esse, et diu vitam dari, Plaut. mil. 723: quid enim minus dignum est, quam peius quicquam videri dedecore, flagitio, turpitudine? Cic. Tusc. 2, 14. – u. dignum (für schicklich) habeo od. arbitror m. folg. Infin., Plaut. merc. 116 u. 131. – u. dignum est m. folg. ut u. Konj., dignum esset, ut ex his officinis omnia opera perficerentur, Vitr. 2, 7, 4: non enim dignum fuit, ut quadrigae tyrannorum bono principi miscerentur, Vopisc. Prob. 24, 7. – od. ganz absol., ut dignum est (erat), Ter. u. Liv.: secus quam dignum est, Ter.: rem minus aegre quam dignum erat tulisse, Liv.: u. neque dignum (für schicklich) puto od. arbitror, Plaut. (s. Brix Plaut. trin. 448). – neutr. pl. subst., ex mala conscientia digna (verdiente Strafe) timere, Sall. Iug. 62, 8: digna atque indigna od. (asyndet.) digna indigna (Verschuldetes u. Unverschuldetes) pati, Sen. ad Marc. 10, 6. Verg. Aen. 12, 811: digna atque indigna canere, Val. Flacc. 2, 115. – digna = Würden, haec duo digna regens, Ven. Fort. 10, 19, 4.
-
108 modo
modo, Adv. (modus), gleichs. mit Maßen, I) einen Begriff od. eine Behauptung gleichs. auf ein Maß (wie tantum auf einen Grad) beschränkend, über das nicht hinauszugehen ist, nur, bloß, allein, A) im allg.: nam circi modo spectaculum fuerat, Liv.: quae secundis rebus delectationem modo habere videbantur, nunc vero etiam salutem, Cic.: laudibus m. prosequentes virum, Liv. – quod dixerit solere modo, non etiam oportere, Cic. – bei Begriffen der Zahl u. Größe, semel modo, Plaut.: uni modo gessi morem, Plaut.: ut unum m. sensibus falsum videatur, Cic.: qui tres modo primas esse partes volunt, Quint.: id modo (nur dies, nur das eine) simul orant ac monent, ut etc., Liv.: quod sine ulla dubitatione, si Pompeius paulum modo ostenderit sibi placere, faciet, Cic.: u. so per pauxillum m., Plaut.: parva m. causa, Caes. – in negativen Sätzen, auf ein bestimmtes, wenn auch nur geringes Maß zurückführend, auch nur, illi impetum modo ferre (auch nur aushalten) non potuerunt, Caes.: nemo eorum progredi modo extra agmen audeat, Caes.: ne parvum modo detrimentum... accĭderet, Caes. – den Begriff auf sich selbst beschränkend, allein, tanta repente caelo missa vis aquae dicitur, ut ea modo exercitui satis superque foret, Sall.: ipsi modo eminus sauciabantur, Sall.: oppido modo potiti; praeda omnis ab perfugis corrupta, Sall.
B) insbes.: 1) bei Wünschen u. Aufforderungen, nur, vos modo proposito faveatis, Tibull.: liceat modo, Ov.: ne perpauxillum modo, daß es nur nicht gar zu wenig ist, Plaut. – veniat modo, nur immerhin, Cic. – modo fac, ut illum serves, Plaut.: modo fac, ne quid aliud cures hoc tempore, nisi ut quam commodissime convalescas, Cic. – u. so beim Imperat. = nur, doch nur, doch, sequere hac modo, Plaut.: sedete hic modo, Plaut.: vide modo; etiam atque etiam considera, Cic.: im Unwillen, i modo, quin tu i modo, Plaut.: tace modo, Plaut.
2) in Bedingungssätzen: a) modo ut od. bl. modo m. Konj. (vgl. dummodo) = nur vorausgesetzt, daß usw., gesetzt nur, daß usw., auch wofern nur, wenn nur, scies, modo ut tacere possis, Ter.: concede, ut impune emerit, modo ut bonā ratione emerit, Cic. – quos, valetudo modo bona sit, tenuitas ipsa delectat, Cic.: modo Iuppiter adsit, tertia lux classem Cretaeis sistet in oris, Verg. – ebenso modo ne m. Konj., nur vorausgesetzt, daß nicht, gesetzt nur, daß nicht, wofern od. wenn nur nicht, Tertia aderit, modo ne Publius rogatus sit, Cic.: declinandum sit de via; modo ne summa turpitudo sequatur, Cic. – dah. in abgekürzten Sätzen, videtur opprimi posse, modo ut urbe salvā, Cic. – bonis viris faciendum est, modo pro facultatibus, Cic.: veniam, quo vocas, modo adiutore te, Cic.: quam plurimis, modo dignis, se utilem praebeat, Cic.: decerne, modo recte, Cic.: utinam posset aliquā ratione hoc crimen quamvis falsa, modo (wenigstens doch) humana atque usitata defendere, Cic. – b) bei Relativen, α) m. Konjunktiv = vorausgesetzt, daß nur usw., servus nemo, qui modo tolerabili condicione sit servitutis, qui non etc., Cic.: quis est omnium, qui modo cum Musis habeat aliquod commercium, qui etc., Cic.: primi, quā modo praeirent duces,... tamen signa sequebantur, vorausgesetzt, daß daselbst usw., Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 39, 6 u. Liv. 22, 2, 5. – β) m. Indikativ = nur einigermaßen, nur irgend, nur wenigstens, nihil eorum, quod modo probabile fuit, omittendo, Quint.: omnis species, quae modo recta est, Quint. – c) si modo, wenn nur, wenn anders, tu scis (si modo meministi) me tibidi xisse, Cic.: contudi animum et fortasse vici, si modo permansero, Cic. – poet. m. Konjunktiv, Prop. 1, 18, 4. – d) modo si = dummodo, wenn nur, wofern nur, persequar inferius, modo si licet ordine ferri, posse etc., Ov. trist. 2, 263; u. so öfter bei ICt.
3) modo non, wie μόνον ουχί (eig. nur nicht ganz, d.i.) beinahe, modo non montes auri pollicens, Ter. Phorm. 68: u. so bei Val. Max. 8, 11. ext. 7.
4) in negativen Sätzen in den Verbdgg. non modo u. non modo non... sed u. dgl.: a) non modo = ου δή που, nicht etwa, nicht eben, nicht etwa bloß, in den Verbdgg. non modo... sed (verum), nicht etwa (nicht eben, nicht etwa bloß)... sondern, sondern sogar (selbst) od. sondern schon; non modo... sed etiam od. verum etiam, nicht etwa (nicht eben, nicht etwa bloß)... sondern auch, sondern sogar (od. selbst) auch; non modo... sed (verum) ne... quidem, nicht etwa usw.... sondern (selbst) nicht einmal; non modo... sed vix, nicht etwa usw...., sondern (sogar, selbst) kaum, non m. plura, sed pauciora, Cic.: num me fefellit non m. res tanta... verum dies? Cic.: haec non m. parum commode, sed etiam turpiter dicta esse, Cic.: illum non m. favisse, sed et tantam illi pecuniam dedisse, Cic.: non m. timet, verum etiam fert, Cic. – non m. facere, sed ne cogitare quidem audebit, Cic.: itaque mihi venire in mentem nihil potest, non m. quid sperem, sed vix iam audeam optare, Cic. – ebenso mit Auslassung der Adversativpartikel, non modo... etiam (et); non modo... ne... quidem, zB. non m. apud illos homines, etiam secutis temporibus iactata, Tac.: non Samnium m., et Campanum Calenumque et Falernum agros pervastatos esse, Liv.: ut non m. nobis, ne posteris quidem timenda nostris esset, Liv. – u. umgekehrt non modo als zweites Glied, dem das stärkere vorangeht, geschweige denn, viel weniger, quos clientes nemo habere velit, non modo eorum cliens esse, Cic.: cum secundas etiam res nostras, non m. adversas pertimescebam, Cic.: ne sues quidem id velint, non m. ipse, Cic.: reliqui arborum fructus vix specie figurāve, non modo saporibus enumerari queunt, Plin.
b) non modo non... sed, sed potius od. sed etiam, nicht nur nicht... sondern (sondern vielmehr), sondern sogar (selbst); non modo non... sed ne... quidem, nicht nur nicht... sondern nicht einmal, sondern selbst nicht, ut non m. a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me etc., Cic.: non m. id virtutis non est, sed est potius immanitatis, Cic.: dies non m. non levat hunc luctum, sed etiam auget, Cic.: non m. tibi non irascor, sed ne reprehendo quidem tuum factum, Cic. – die zweite Negation zuw. in einem negativen Pronomen enthalten, qui se opponat periculis, non m. nullo proposito praemio, sed etiam interdicto, Cic.: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem, Cic.: u. so non m. nihil... sed etiam, Cic.: non m. nemo, non m. numquam... sed ne... quidem, Cic.; vgl. non m. alius quisquam... sed etiam, Cic.: non m. ulla in domo, sed nulla in gente, Cic.
II) übtr., von der Zeit: A) zur Beschränkung der Zeit auf den der Gegenwart des Sprechenden unmittelbar vorgehenden od. folgenden Zeitpunkt, eben, gerade, griech. ἄρτι, a) in bezug auf die Gegenwart, eben gerade, jetzt eben, soeben, eben erst, fast im Augenblick, modo intro devortor domum, Plaut.: intro modo ivi, Ter.: modo dolores occipiunt primulum, Ter.: La. Advenis modo? Pa. Admodum (alleweile), Ter.: peccare fuisset ante satis penitus modo nunc genus omne perosos femineum, Verg. Aen. 9, 140. – dafür bestimmter modo iam, Tibull. 1, 1, 25: tam modo, alleweile, Plaut. trin. 609. – b) in bezug auf die fernere Vergangenheit, nur eben, eben erst, eben noch, Ph. Quando? Do. Hodie. Ph. Quamdudum? Do. Modo, Plaut. – quid dico nuper? immo vero modo ac paulo ante, Cic. – qui nunc primum te advenisse dicas, modo qui hinc abieris, Plaut.: u. so nunc... modo oft bei Cic. – modo (eben noch) egens, repente dives, Cic. – m. folg. tunc, Tac. – doppelt, modo modo, (= noch kürzlich), Sen. de brev. vit. 18, 5 u. ad Helv. 2, 5. – auch zur Andeutung in nächste Vergangenheit gerückter fernerer Zeitpunkte, modo hoc malum in hanc rem publicam invasit, vor nicht eben langer, nicht geraumer Zeit (d.i. vor 70 Jahren), Cic. de off. 2, 75: si hodie bella sint, quale Gallicum modo (vor 22 Jahren), Liv. 6, 40, 17: u. so Cic. de div. 1, 99 (vor 46 Jahren). Liv. 22, 14, 13 (vor 25 Jahren), s. dazu die Auslgg. – c) in bezug auf die fernere Zukunft, eben, gleich nachher, domum modo ibo, Ter.: cum negaret... modo diceret, Liv.: nuper erat genitus, modo formosissimus infans, Ov.
B) bei Einteilungen usw.: 1) modo... modo, bald... bald, modo ait, modo negat, Cic. – et modo... et modo, Prop. – modo öfter wiederholt, modo subacti, modo domiti, modo multati, Cic. – statt des zweiten modo auch nunc u. dgl., wie modo... nunc, Liv., Ov. u.a. – modo... interdum, Sall. u. Hor., interdum... modo, Hor.: modo... interdum... nunc... nunc, Ov. – modo... aliquando, Tac. – modo... nonnumquam, Suet.: modo... modo... nonnumquam, Suet. – modo... saepe, Hor., modo... saepe... interdum, Hor.: modo... modo... saepe, Sall.: modo... nunc... modo... saepe... saepe, Ov.: modo... modo... nunc... nunc... saepe... saepe u. saepe... saepe... interdum... interdum, Ov. – modo... rursus, Prop.
2) modo... tum, erst... dann; einmal... dann, sol modo accedens, tum etiam recedens, Cic. – u. so modo... deinde, Sall. – modo... paulo post, Val. Max. – modo... modo, erst... dann, Plin.: u. so modo... postremum, Tac. – modo... vicissim, Cic.
/ Bei Dichtern auch mŏdō gemessen, s. Lachmann Lucr. 2, 1135. p. 140 sq. L. Müller de re metr. p. 334.
-
109 corrigo
cor-rigo, rēxī, rēctum, ere (con u. rego), zurecht od. gerade richten, gerade machen, in gerade Richtung od. in das richtige Geleise bringen, I) im allg.: alci digitum corrigere non posse, Plin.: c. pedamenta declinata, Col.: detorta hastilia, Sen.: pampinos teneros, uti recte spectent, Cato: lectum triclinii, quem imparem posuerunt, Varro: aciem nostram a Volscis inclinatam, Val. Max.: inde aegre cursum, in die richtige Bahn einlenken (v. Schiffer), Liv.: torsere se fluminum aut correxere flexus, Plin. – Sprichw., c. curva, alle Berge eben zu machen wissen, Sen. apoc. 8, 3. Plin. ep. 5, 21, 6.II) insbes., verbessernd zurechtrichten, gerade richten, zurechtbringen, A) eig., den Körper, Körperteile: corpus informe gibbo, August. fr.: puerorum depravata crura, Varro LL.: malas labentes, Suet.: cutem in facie, Plin.: cerae correctae, wieder geglättet, Ov. – u. prägn., alqm, jmd. (d.i. jmds. Glieder) gerade bringen, Varro LL. 9, 10.B) übtr.: 1) übh. mit Fehlern behaftetes, Fehlerhaftes berichtigen, in Ordnung bringen, verbessern, abändern (Ggstz. depravare, corrumpere), a) übh.: quae (Bauwerke) videntur emendanda corrigere, Plin. ep.: c. phialam bene, Petron.: fastos, Suet.: legem, Cic. fr.: appellatione collegae reddita ab se iura, Liv.: alcis sententiam, Cic.: dicta factaque alcis,————Suet.: gestum histrionis (Ggstz. laudare), Suet.: sua vota, bessere Wünsche tun, Ov.: secunda regere, adversa corrigere, Apul. – in moral. Beziehung, emendare vitia corrigereque mores, Quint.: vel corrumpere mores civitatis vel corrigere, Cic.: c. disciplinam castrorum, Suet.: c. suam consuetudinem, si mala est, Varro LL.: soles emendari cupere, quae iam corrigere difficile est, Plin. ep. – prägn., c. alqm, jmd. auf den richtigen Weg führen, zur Ordnung weisen od. bringen, zurechtweisen, bes. in moral. Beziehung, bessern, malevolum, anxium, timidum, Cic.: alci gnatum, Ter.: alqm (corruptum) ad frugem, Plaut.: eam partem exercitus (Ggstz. corrumpere), Liv.: mavult pater (filium) corrigere quam abdicare, Quint. – im Passiv, obiurgatione corrigi, Quint.: corrigi et emendari castigatione hāc, Liv.: re ipsā corrigi, Sall.: pueri facillime corriguntur in discendo, cum vitia imitantur emendandi causā magistri, Cic. – u. c. se, sich bessern, bes. in moral. Beziehung, si populus perperam est consuetus (in bezug auf den Sprachgebrauch), corrigere se ipsum (debet), Varro LL.: non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat (in bezug auf den Numerus der Rede), Cic.: moral., tu ut umquam te corrigas? Cic.: lapsus aetatis tirocinio postea se correxit, Ps. Cic. in Sall.: iam te ipse monuisti, iam correxisti? Sen. – b) Geschriebenes od. Gesprochenes seinem Inhalte nach berichtigen, verbessern,————abändern, eas epistulas ego oportet perspiciam, corrigam; tum denique edentur, Cic.: laudationem Porciae tibi correctam misi, Cic.: c. fabulas Aeschyli, Quint. – prägn., c. alqm, jmd., der falsch spricht, zurechtweisen, verbessern, quod a Graecis summis doctoribus, nisi Graece dicerem, neque corrigi possem neque doceri, Cic.: quod discipuli, si quid erraverint, statim corrigentur, Quint. – u. se c., v. Redner, der die Figur correctio (s. dort no. a) gebraucht, cum corrigimus nosmet ipsos quasi reprehendentes, Cic. or. 135.2) Gebrechen, Fehler usw. berichtigen, verbessern, beseitigen, heben, ausgleichen, wieder einbringen, wieder gut machen, a) übh.: maciem corporis, Plin.: delicta, Sall.: errorem, Suet.: flagitium, Liv.: acceptam in Illyrico ignominiam, Liv.: alcis peccatum, Ps. Quint. decl. u. Ov. (u. so quod peccatum a nobis ortum est corrigo, Ter.): vitium, Quint.: legis vitium, Cic.: corrigeres haec (diese Gewalttätigkeit) postea, Cic.: cursu tarditatem tum equis tum quadrigis poëticis, Cic.: moram celeri cursu, Ov.: veterem patris offensam novis meritis, Iustin.: errorem paenitendo, Cic. fr.: si quid est peccatum a nobis, profer; aut ea refellendo aut purgando vobis corrigemus, Ter. – b) Schreibfehler, grammatische u. stilistische Fehler berichtigen, verbessern, Castricianum mendum, Cic.: mendum liturā, Cic. – quia (soloecismus) unius————emendatione verbi corrigi possit, Quint.: hoc continuo correximus, Cic.: corrigetur palam, si quid in declamando discipulus erraverit, Quint. -
110 dignus
dignus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (für *dic- nus zu dico), durch seine Eigenschaften einer Sache od. Person würdig, wert, griech. ἄξιος, I) = etw. verdienend, zu etw. befähigt, befugt, berechtigt, v. Pers.u. Lebl., konstr.: α) m. Abl.: laude, Hor. u. Cic.: maioribus suis d., dignissimus, Cic.: dignus es verberibus multis, Plaut.: o hominem mille mortibus dignum! Sen. – v. Lebl., dignitas honesta et cultu et honore et verecundiā digna, Cic.: dignum memoriā, Cic. u.a.: dignum piaculo, Liv. – β) m. Genet.: salutis, Plaut. trin. 1153. – v. Lebl., quidquid putabit dignum esse memoriae, Phaedr. 4, 21 (23), 3 vulg. (L. Müller u.a. memoriā): haec de Gordiano iuniore digna memoratus comperimus, Capit. Gord. 21, 3 P. (Jordan memoratu): omnium reprehensionis dignissimus iudicarer, Sulp. Sev. vit. S. Mart. praef. § 1: Martinum episcopatus esse dignissimum, ibid. 9, 3. – γ) m. Dat.: dignus tibi, Corp. inscr. Lat. 8, 9080: haec sunt, quae digna memoratui aestimavimus, Vopisc. Prob. 24, 6. – δ) m. 2. Supin.: flumina memoratu digna, Plin.: dicta memoratu digna, Val. Max.: res dignae memoratu, Val. Max.: nihil dignum memoratu actum, Liv.: digna atque indigna relatu vociferans, Verg.: nihil usquam dictu dignum ausi, Liv.: alia digna miratu, Sen.: alia neque dictu neque auditu digna sunt, Gell.: nobis pleraque digna cognitu obvenere, Tac. –————ε) m. Acc. pronom. neutr.: non me censes scire quid dignus siem, Plaut.: di tibi omnes id, quod es dignus, duint, Ter.: si exoptem quantum dignus, tantum dent (di tibi), Plaut. – ζ) m. folg. Relativsatz: qui modeste paret, videtur qui aliquando imperet dignus esse, Cic.: nec vos digni estis, quos cum tanta gloria in castra reduces silentium ac nox tegat, Liv.: uti videant et investigent, ecqua virgo sit aut mulier digna, quamobrem ipse Lampsaci diutius commoraretur, Cic. – v. Lebl., Livianae fabulae non satis dignae sunt, quae iterum legantur, Cic.: magnum onus, sed dignum, in quo omnes nervos aetatis atque industriae contendas, Cic.: dignum est, quod observes, Sen.: dafür auch digna res est, ubi (= in qua) tu nervos intendas tuos, Ter. – η) m. folg. ut u. Konj.: non sum dignus prae te, ut figam palum in parietem, Plaut. mil. 1140: ut coniunx essem tua, digna videbar, Ov. rem. am. 275: si modo, quos ut socios haberes, dignos duxisti, haud indignos iudicas, quos in fidem receptos tuearis, Liv. 23, 42, 13: eras dignus, ut haberes integram manum, Quint. 8, 5, 12 (u. so m. ut auch Quint. 12, 11, 24). – v. Lebl., digna res visa est, ut simulacrum... pingi iuberet, Liv. 24, 16, 19. – θ) m. folg. Infin. (s. Frotscher Quint. 10, 1, 96. p. 87 u. 267): puer cantari dignus, Verg.: dignus alter eligi, alter eligere, Plin. pan.: sed non domus una digna perire fuit, Ov.: ut verbis illum, quibus laudari dignus est, laudem, Sen.: Horatius fere————solus legi dignus, Quint.: quae digna legi sint, Hor.: res quasi in quaestionem venire non dignae, Iul. Rufinian. – ι) m. folg. Acc. u. Infin.: dignos esse, qui armis cepissent, eorum urbem agrumque Bolanum esse, Liv. 4, 49, 11 (s. Weißenb. z. St.) – κ) m. ad u. Akk.: amicus, dignus huic ad imitandum, Cic. de rep. 1, 30: quos dignos ad id esse videbat, Lampr. Alex. Sev. 3, 5. – v. Lebl., nihil dignum ad memoriam nominis reliquisset, Dict. 1, 1: quae dignior hora ad scelus indignum? Orest. trag. 586. – λ) absol. (so daß der Gegenstand, dessen jmd. würdig ist, aus dem Zusammenhang zu ergänzen ist; vgl. Stürenburg Cic. Arch. 6. p. 57. Obbarius Hor. ep. 1, 7, 22): diligere non dignos, Cic.: omnes male a se laudatos esse, dignos indignosque, Liv.: honor dignis paratus, Vell.: dignus imperator, Iustin.: neque Caecinam dignum (sc. esse) tantae rei censorem, sei würdig, sich in einer so wichtigen Sache als Richter aufzuwerfen, Tac.: dignior heres, Hor.: interrogatus ab eo, an essent alii digniores, respondit etc., Suet.: quaerunt, quem imperii faciat heredem. Respondet: dignissimum, Iustin. – illud exemplum ab dignis et idoneis (Strafwürdigen u. Straffälligen) ad indignos et non idoneos (Unschuldige u. nicht Straffällige) transfertur, Sall. Cat. 51, 27. – u. nulla contumelia est, quam facit dignus, ein würdiger, ehrenwerter Mann od. (wie es Cicero sarkastisch nimmt) ein strafwürdiger Mann,————Anton, bei Cic. Phil. 3, 22.II) übtr., einer Person oder Sache würdig, wert = entsprechend, angemessen, geziemend, zukommend, verdient, konstr.: α) m. Abl.: munera dignissima Venere, Plaut.: tibi di dignum factis exitium duint! Ter.: tuis dignum factis feceris, ut amici inter nos simus, Ter.: fuit et fortunā et clementiā Caesaris dignum, quod (daß usw.) nemo ex iis, qui contra eum arma tulerant, ab eo iussuve eius interemptus est, Vell. 2, 87, 2: quid docto homine et amico dignum fuerit, scio, Cic. ad Att. 7, 18, 3: negotium non est dignum viribus nostris, Cic.: genus scripturae non satis dignum summorum virorum personis, Nep.: nihil negare, quod dono dignum esset, des Verschenkens wert war, lohnte, Sall. – venit tempus serius, quam dignum populo Rom. fuit, Cic. – neutr. plur. subst., te digna ut eveniant precor, Plaut. rud. 640: Varro digna illo ac vera de exitu eius ominatus est, Vell. 2, 71, 2. – β) m. Genet.: suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, Balb. b. Cic. ad Att. 8, 15. litt. A. § 1: adiecisse deos dignum Arsacidarum, Tac. ann. 15, 14: utque probae dignum est, Ov. trist. 4, 3, 57: dignus Alcidae labor, Sen. Herc. fur. 962: hominum dignae conscriptiones (Schriften), Interpr. Iren. 3, 21, 2. – γ) m. Dat.: quod huic maleficio dignum supplicium potest inveniri? Cornif. rhet. 4, 12: dignum exitum vitae ac moribus suis habuit,————Treb. Poll. Claud. 5, 3: monumentum mihi facias dignum iuventuti meae, Corp. inscr. Lat. 10, 7457 (aber Cic. Verr. 2, 40 jetzt libidine). – δ) m. pro u. Abl.: an quicquam pro istis factis dignum te dici potest? Ter. Hec. 209: quidnam pro offensione hominum dignum eloqui possim, Cic. div. in Caec. 42: si digna poena pro factis eorum reperitur, Sall. Cat. 51, 8: quis potis est dignum pollenti pectore carmen condere pro rerum maiestate hisque repertis? Lucr. 5, 1: dignum praestabo me etiam pro laude merentis, Hor. ep., 1, 7, 24. – ε) m. erga u. Akk., memoria erga se dignissima, Corp. inscr. Lat. 3, 1498. – ζ) m. ad (im Vergleich mit od. entsprechend) u. Akk., ad tuam formam illa una dignast, Plaut. mil. 968. – η) absol., wie ἄξιος u. würdig = der Sache angemessen, groß-, bedeutend genug, genügend, qui maeror dignus in tanta calamitate inveniri potest, Cic.: quibus si videretur digna causa, wenn sie genügenden Grund, begründete Ursache fänden, Liv. – praemia digna, Ov.: quid enim minus dignum, quam etc.? Cic. – dignum est ( wie ἄξιόν εστιν) = es ziemt sich, m. folg. Infin., quibus (auctoribus) dignius credi est, Liv. 8, 26, 6. – od. m. folg. Acc. u. Infin., huic homini dignumst divitias esse, et diu vitam dari, Plaut. mil. 723: quid enim minus dignum est, quam peius quicquam videri dedecore, flagitio, turpitudine? Cic. Tusc. 2, 14. – u. dignum (für schicklich) habeo od. arbitror m. folg.————Infin., Plaut. merc. 116 u. 131. – u. dignum est m. folg. ut u. Konj., dignum esset, ut ex his officinis omnia opera perficerentur, Vitr. 2, 7, 4: non enim dignum fuit, ut quadrigae tyrannorum bono principi miscerentur, Vopisc. Prob. 24, 7. – od. ganz absol., ut dignum est (erat), Ter. u. Liv.: secus quam dignum est, Ter.: rem minus aegre quam dignum erat tulisse, Liv.: u. neque dignum (für schicklich) puto od. arbitror, Plaut. (s. Brix Plaut. trin. 448). – neutr. pl. subst., ex mala conscientia digna (verdiente Strafe) timere, Sall. Iug. 62, 8: digna atque indigna od. (asyndet.) digna indigna (Verschuldetes u. Unverschuldetes) pati, Sen. ad Marc. 10, 6. Verg. Aen. 12, 811: digna atque indigna canere, Val. Flacc. 2, 115. – digna = Würden, haec duo digna regens, Ven. Fort. 10, 19, 4. -
111 modo
modo, Adv. (modus), gleichs. mit Maßen, I) einen Begriff od. eine Behauptung gleichs. auf ein Maß (wie tantum auf einen Grad) beschränkend, über das nicht hinauszugehen ist, nur, bloß, allein, A) im allg.: nam circi modo spectaculum fuerat, Liv.: quae secundis rebus delectationem modo habere videbantur, nunc vero etiam salutem, Cic.: laudibus m. prosequentes virum, Liv. – quod dixerit solere modo, non etiam oportere, Cic. – bei Begriffen der Zahl u. Größe, semel modo, Plaut.: uni modo gessi morem, Plaut.: ut unum m. sensibus falsum videatur, Cic.: qui tres modo primas esse partes volunt, Quint.: id modo (nur dies, nur das eine) simul orant ac monent, ut etc., Liv.: quod sine ulla dubitatione, si Pompeius paulum modo ostenderit sibi placere, faciet, Cic.: u. so per pauxillum m., Plaut.: parva m. causa, Caes. – in negativen Sätzen, auf ein bestimmtes, wenn auch nur geringes Maß zurückführend, auch nur, illi impetum modo ferre (auch nur aushalten) non potuerunt, Caes.: nemo eorum progredi modo extra agmen audeat, Caes.: ne parvum modo detrimentum... accĭderet, Caes. – den Begriff auf sich selbst beschränkend, allein, tanta repente caelo missa vis aquae dicitur, ut ea modo exercitui satis superque foret, Sall.: ipsi modo eminus sauciabantur, Sall.: oppido modo potiti; praeda omnis ab perfugis corrupta, Sall.————B) insbes.: 1) bei Wünschen u. Aufforderungen, nur, vos modo proposito faveatis, Tibull.: liceat modo, Ov.: ne perpauxillum modo, daß es nur nicht gar zu wenig ist, Plaut. – veniat modo, nur immerhin, Cic. – modo fac, ut illum serves, Plaut.: modo fac, ne quid aliud cures hoc tempore, nisi ut quam commodissime convalescas, Cic. – u. so beim Imperat. = nur, doch nur, doch, sequere hac modo, Plaut.: sedete hic modo, Plaut.: vide modo; etiam atque etiam considera, Cic.: im Unwillen, i modo, quin tu i modo, Plaut.: tace modo, Plaut.2) in Bedingungssätzen: a) modo ut od. bl. modo m. Konj. (vgl. dummodo) = nur vorausgesetzt, daß usw., gesetzt nur, daß usw., auch wofern nur, wenn nur, scies, modo ut tacere possis, Ter.: concede, ut impune emerit, modo ut bonā ratione emerit, Cic. – quos, valetudo modo bona sit, tenuitas ipsa delectat, Cic.: modo Iuppiter adsit, tertia lux classem Cretaeis sistet in oris, Verg. – ebenso modo ne m. Konj., nur vorausgesetzt, daß nicht, gesetzt nur, daß nicht, wofern od. wenn nur nicht, Tertia aderit, modo ne Publius rogatus sit, Cic.: declinandum sit de via; modo ne summa turpitudo sequatur, Cic. – dah. in abgekürzten Sätzen, videtur opprimi posse, modo ut urbe salvā, Cic. – bonis viris faciendum est, modo pro facultatibus, Cic.: veniam, quo vocas, modo adiutore te, Cic.: quam plurimis, modo dignis, se utilem prae-————beat, Cic.: decerne, modo recte, Cic.: utinam posset aliquā ratione hoc crimen quamvis falsa, modo (wenigstens doch) humana atque usitata defendere, Cic. – b) bei Relativen, α) m. Konjunktiv = vorausgesetzt, daß nur usw., servus nemo, qui modo tolerabili condicione sit servitutis, qui non etc., Cic.: quis est omnium, qui modo cum Musis habeat aliquod commercium, qui etc., Cic.: primi, quā modo praeirent duces,... tamen signa sequebantur, vorausgesetzt, daß daselbst usw., Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 39, 6 u. Liv. 22, 2, 5. – β) m. Indikativ = nur einigermaßen, nur irgend, nur wenigstens, nihil eorum, quod modo probabile fuit, omittendo, Quint.: omnis species, quae modo recta est, Quint. – c) si modo, wenn nur, wenn anders, tu scis (si modo meministi) me tibidi xisse, Cic.: contudi animum et fortasse vici, si modo permansero, Cic. – poet. m. Konjunktiv, Prop. 1, 18, 4. – d) modo si = dummodo, wenn nur, wofern nur, persequar inferius, modo si licet ordine ferri, posse etc., Ov. trist. 2, 263; u. so öfter bei ICt.3) modo non, wie μόνον ουχί (eig. nur nicht ganz, d.i.) beinahe, modo non montes auri pollicens, Ter. Phorm. 68: u. so bei Val. Max. 8, 11. ext. 7.4) in negativen Sätzen in den Verbdgg. non modo u. non modo non... sed u. dgl.: a) non modo = ου δή που, nicht etwa, nicht eben, nicht etwa bloß, in den Verbdgg. non modo... sed (verum), nicht etwa (nicht————eben, nicht etwa bloß)... sondern, sondern sogar (selbst) od. sondern schon; non modo... sed etiam od. verum etiam, nicht etwa (nicht eben, nicht etwa bloß)... sondern auch, sondern sogar (od. selbst) auch; non modo... sed (verum) ne... quidem, nicht etwa usw.... sondern (selbst) nicht einmal; non modo... sed vix, nicht etwa usw...., sondern (sogar, selbst) kaum, non m. plura, sed pauciora, Cic.: num me fefellit non m. res tanta... verum dies? Cic.: haec non m. parum commode, sed etiam turpiter dicta esse, Cic.: illum non m. favisse, sed et tantam illi pecuniam dedisse, Cic.: non m. timet, verum etiam fert, Cic. – non m. facere, sed ne cogitare quidem audebit, Cic.: itaque mihi venire in mentem nihil potest, non m. quid sperem, sed vix iam audeam optare, Cic. – ebenso mit Auslassung der Adversativpartikel, non modo... etiam (et); non modo... ne... quidem, zB. non m. apud illos homines, etiam secutis temporibus iactata, Tac.: non Samnium m., et Campanum Calenumque et Falernum agros pervastatos esse, Liv.: ut non m. nobis, ne posteris quidem timenda nostris esset, Liv. – u. umgekehrt non modo als zweites Glied, dem das stärkere vorangeht, geschweige denn, viel weniger, quos clientes nemo habere velit, non modo eorum cliens esse, Cic.: cum secundas etiam res nostras, non m. adversas pertimescebam, Cic.: ne sues quidem id velint, non m. ipse, Cic.: reli-————qui arborum fructus vix specie figurāve, non modo saporibus enumerari queunt, Plin.b) non modo non... sed, sed potius od. sed etiam, nicht nur nicht... sondern (sondern vielmehr), sondern sogar (selbst); non modo non... sed ne... quidem, nicht nur nicht... sondern nicht einmal, sondern selbst nicht, ut non m. a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me etc., Cic.: non m. id virtutis non est, sed est potius immanitatis, Cic.: dies non m. non levat hunc luctum, sed etiam auget, Cic.: non m. tibi non irascor, sed ne reprehendo quidem tuum factum, Cic. – die zweite Negation zuw. in einem negativen Pronomen enthalten, qui se opponat periculis, non m. nullo proposito praemio, sed etiam interdicto, Cic.: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem, Cic.: u. so non m. nihil... sed etiam, Cic.: non m. nemo, non m. numquam... sed ne... quidem, Cic.; vgl. non m. alius quisquam... sed etiam, Cic.: non m. ulla in domo, sed nulla in gente, Cic.II) übtr., von der Zeit: A) zur Beschränkung der Zeit auf den der Gegenwart des Sprechenden unmittelbar vorgehenden od. folgenden Zeitpunkt, eben, gerade, griech. ἄρτι, a) in bezug auf die Gegenwart, eben gerade, jetzt eben, soeben, eben erst, fast im Augenblick, modo intro devortor domum, Plaut.: intro modo ivi, Ter.: modo dolores occipiunt primul-————um, Ter.: La. Advenis modo? Pa. Admodum (alleweile), Ter.: peccare fuisset ante satis penitus modo nunc genus omne perosos femineum, Verg. Aen. 9, 140. – dafür bestimmter modo iam, Tibull. 1, 1, 25: tam modo, alleweile, Plaut. trin. 609. – b) in bezug auf die fernere Vergangenheit, nur eben, eben erst, eben noch, Ph. Quando? Do. Hodie. Ph. Quamdudum? Do. Modo, Plaut. – quid dico nuper? immo vero modo ac paulo ante, Cic. – qui nunc primum te advenisse dicas, modo qui hinc abieris, Plaut.: u. so nunc... modo oft bei Cic. – modo (eben noch) egens, repente dives, Cic. – m. folg. tunc, Tac. – doppelt, modo modo, (= noch kürzlich), Sen. de brev. vit. 18, 5 u. ad Helv. 2, 5. – auch zur Andeutung in nächste Vergangenheit gerückter fernerer Zeitpunkte, modo hoc malum in hanc rem publicam invasit, vor nicht eben langer, nicht geraumer Zeit (d.i. vor 70 Jahren), Cic. de off. 2, 75: si hodie bella sint, quale Gallicum modo (vor 22 Jahren), Liv. 6, 40, 17: u. so Cic. de div. 1, 99 (vor 46 Jahren). Liv. 22, 14, 13 (vor 25 Jahren), s. dazu die Auslgg. – c) in bezug auf die fernere Zukunft, eben, gleich nachher, domum modo ibo, Ter.: cum negaret... modo diceret, Liv.: nuper erat genitus, modo formosissimus infans, Ov.B) bei Einteilungen usw.: 1) modo... modo, bald... bald, modo ait, modo negat, Cic. – et modo... et————modo, Prop. – modo öfter wiederholt, modo subacti, modo domiti, modo multati, Cic. – statt des zweiten modo auch nunc u. dgl., wie modo... nunc, Liv., Ov. u.a. – modo... interdum, Sall. u. Hor., interdum... modo, Hor.: modo... interdum... nunc... nunc, Ov. – modo... aliquando, Tac. – modo... nonnumquam, Suet.: modo... modo... nonnumquam, Suet. – modo... saepe, Hor., modo... saepe... interdum, Hor.: modo... modo... saepe, Sall.: modo... nunc... modo... saepe... saepe, Ov.: modo... modo... nunc... nunc... saepe... saepe u. saepe... saepe... interdum... interdum, Ov. – modo... rursus, Prop.2) modo... tum, erst... dann; einmal... dann, sol modo accedens, tum etiam recedens, Cic. – u. so modo... deinde, Sall. – modo... paulo post, Val. Max. – modo... modo, erst... dann, Plin.: u. so modo... postremum, Tac. – modo... vicissim, Cic.⇒ Bei Dichtern auch mŏdō gemessen, s. Lachmann Lucr. 2, 1135. p. 140 sq. L. Müller de re metr. p. 334. -
112 locum
lŏcus (old form stlocus, like stlis for lis, Quint. 1, 4, 16), i, m. ( lŏcum, i, n., Inscr. ap. Grut. 129, 14; plur. loci, single places; loca, places connected with each other, a region; cf. Krebs, Antibarb. p. 666 sq., and v. infra), a place, spot.I.Lit.A.In gen.:B.adsedistis in festivo loco,
i. e. the theatre, Plaut. Mil. 2, 1, 83:locum sibi velle liberum praeberier, ubi nequam faciat clam,
id. Poen. 1, 1, 49; 3, 3, 44; cf.3, 2, 25: omnes copias in unum locum convenire,
Cic. Att. 8, 16, 2:Galli qui ea loca incolerent,
Caes. B. G. 2, 4:locorum situm naturam regionis nosse,
Liv. 22, 38:Romae per omnes locos,
Sall. J. 32:facere alicui locum in turba,
Ov. A. A. 2, 210:ex loco superiore agere, of an orator speaking from the rostra, or of a judge pronouncing judgment: de loco superiore dicere,
Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:ex aequo loco, of one speaking in the Senate or conversing with another: et ex superiore et ex aequo loco sermones habiti,
id. Fam. 3, 8, 2:ex inferiore loco,
to speak before a judge, id. de Or. 3, 6, 23: primus locus aedium, a dwelling on the ground-floor, Nep. praef. 6.— A post, position: loco movere, to drive from a place or post, Ter. Phorm. prol. 32; so,loco deicere,
Hor. Ep. 2, 2, 30:loco cedere,
to give way, abandon one's post, retire, Sall. C. 9; Caes. B. G. 1, 15.—In partic.1.A place, seat, in the theatre, the circus, or the forum:2.Servi ne obsideant, liberis ut sit locus,
room, seats, Plaut. Cas. prol. 23.—Esp. the place assigned by the Senate to foreign ambassadors: locum ad spectandum dare,
Cic. Mur. 35, 73; 34, 72; so Liv. 30, 17. — Plur. loca, Liv. 34, 44, 5; Vell. 2, 32, 3; Suet. Claud. 21; id. Ner. 11; Plin. 8, 7, 7, § 21.—But plur. loci, Tac. A. 15, 32.—So of the lodging, quarters, place of abode assigned to foreign ambassadors for their residence:3.locus inde lautiaque legatis praeberi jussa,
Liv. 28, 39, 19; 30, 17, 14; 42, 26, 5; Symm. Ep. 4, 56; Sid. Ep. 8, 12:loca lautia,
App. M. 3, p. 140, 30.—A piece or part of an estate:4.stricte loquendo locus non est fundus sed pars aliqua fundi,
Dig. 50, 16, 60:locus certus ex fundo possideri potest,
ib. 41, 2, 26.—A place, spot, locality; a country region: hau longe abesse oportet homines hinc;5.ita hic lepidust locus,
Plaut. Rud. 1, 4, 35:nunc hoc ubi abstrudam cogito solum locum,
id. Aul. 4, 6, 7:non hoc ut oppido praeposui, sed ut loco,
Cic. Att. 7, 3, 10; Verg. A. 1, 530; Caes. B. G. 5, 12.— Poet. of the inhabitants of a place, a neighborhood:numina vicinorum odit uterque locus,
Juv. 15, 37.—Of a place where a city once stood, a site:locus Pherae,
Plin. 4, 5, 6, § 13:locus Buprasium, Hyrmine,
id. ib.; cf. Ov. F. 2, 280.— Plur. rarely loci:quos locos adiisti,
Plaut. Trin. 4, 2, 86:locos tenere,
Liv. 5, 35, 1:occupare,
Sall. J. 18, 4; 76, 1; Lucr. 4, 509; Verg. A. 1, 306; 2, 28; Prop. 4 (5), 8, 22; Tac. A. 1, 61; 13, 36; Suet. Tib. 43.—Usually loca:loca haec circiter,
Plaut. Cist. 4, 2, 8:venisse in illa loca,
Cic. Fam. 9, 2, 5; id. Fin. 5, 1, 2 sq.; Caes. B. G. 2, 4, 2; Lucr. 1, 373; 2, 146; Cat. 9, 7; 63, 3; Sall. J. 18, 11; 54, 3; Verg. G. 2, 140; id. A. 1, 51; 2, 495; Hor. C. 1, 22, 7; Tib. 4, 1, 97; Ov. M. 10, 29; Liv. 1, 1, 5; 1, 5, 2; 1, 6, 4 et saep.—In war [p. 1075] or battle, a post, station (plur. loca):6.tum loca sorte legunt,
Verg. A. 5, 132:loca jussa tenere,
id. ib. 10, 238:loca servare,
Amm. 25, 6, 14.—Loci and loca, of parts of the body:7.loci nervosi,
Cels. 5, 26, 26.—Esp.:muliebres,
Varr. L. L. 5, 2, 15; and without adj., in females, the womb:si ea lotio locos fovebit,
Cato, R. R. 157, 11:cum in locis semen insederit,
Cic. N. D. 2, 51; Cels. 2, 8. —Of animals, Col. 6, 27, 10.—Of birds, Col. 8, 11, 8; Lucr. 14, 1246; Plin. 11, 37, 84, § 209; Cael. Aur. Acut. 3, 17:genitalia,
Col. 7, 7, 4; cf. id. 8, 7, 2; 8, 11, 8;in males,
Lucr. 4, 1034; 4, 1045.—Communis locus,(α).The place of the dead:(β).qui nunc abierunt hinc in communem locum,
Plaut. Cas. prol. 19.—A public place:8.Sthenius... qui oppidum non maximum maximis ex pecunia sua locis communibus monumentisque decoravit,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112.—A burial-place, grave; very freq. in epitaphs; v. Inscr. Orell. 8; 4499; 4500 sq.II.Trop.A. 1.In gen.:2.cum fundamentum esset philosophiae positum in finibus bonorum, perpurgatus est is locus a nobis quinque libris,
Cic. Div. 2, 1, 2:Theophrastus cum tractat locos ab Aristotele ante tractatos,
id. Fin. 1, 2, 6:hic locus, de natura usuque verborum,
id. Or. 48, 162:philosophiae noti et tractati loci,
id. ib. 33, 118:ex quattuor locis in quos honesti naturam vimque divisimus,
id. Off. 1, 6, 18; id. Inv. 2, 3, 11; 2, 5, 16; 2, 8, 26 et saep.; Quint. 2, 4, 27; 2, 11, 6; 5, 8, 4; Juv. 6, 245; Tac. Or. 31.—Esp.: loci, the grounds of proof, the points on which proofs are founded or from which they are deduced:3.cum pervestigare argumentum aliquod volumus, locos nosse debemus,
Cic. Top. 2, 7; id. de Or. 1, 13, 56; 3, 55, 210:traditi sunt ex quibus argumenta ducantur duplices loci,
id. Or. 35; so sing.:itaque licet definire, locum esse argumenti sedem,
id. Top. 2.—Esp.: loci communes, general arguments, which do not grow out of the particular facts of a case, but are applicable to any class of cases:B.pars (argumentorum) est pervagatior et aut in omnis ejusdem generis aut in plerasque causas adcommodata: haec ergo argumenta, quae transferri in multas causas possunt, locos communis nominamus,
Cic. Inv. 2, 14, 47 sq.; cf. the passage at length; id. ib. 2, 16, 50 sq.; 2, 18, 56; Auct. Her. 3, 8, 15; Quint. 2, 1, 9; 3, 1, 12; 5, 1, 3; 5, 13, 57 al.— Sing.:vix ullus est tam communis locus, qui possit cohaerere cum causa, nisi aliquo proprio quaestionis vinculo copulatus,
Quint. 2, 4, 30:locus, for communis locus,
id. 4, 2, 117; 5, 7, 32.—A passage in a book or author; plur. loci (Zumpt, Gram. §C.99): locos quosdam transferam,
Cic. Fin. 1, 3, 7; Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22:locos Lucreti plurimos sectare,
Gell. 1, 21, 7;but rarely loca: loca jam recitata,
Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8.—Room, opportunity, cause, occasion, place, time, etc., for any thing:D.et cognoscendi et ignoscendi dabitur peccati locus,
Ter. Heaut. 2, 1, 6:avaritia paululum aliquid loci rationi et consilio dedisset,
Cic. Quint. 16, 53:de tuo in me animo iniquis secus existimandi videris nonnihil dedisse loci,
to have given occasion, cause, reason, id. Fam. 3, 6, 6:dare suspicioni locum,
id. Cael. 4, 9:dare locum dubitationis,
id. Balb. 6, 16; Val. Fl. 4, 451: locum habere, to find a place:qui dolorem summum malum dicit, apud eum, quem locum habet fortitudo?
Cic. Off. 3, 33, 117:in hoc altero dicacitatis quid habet ars loci?
id. de Or. 2, 54, 219; so,locus est alicui rei: legi Aquiliae locus est adversus te,
Dig. 9, 2, 27; cf.:huic edicto locus est,
ib. 37, 10, 6; cf.:meritis vacat hic tibi locus,
Verg. A. 11, 179:cum defendendi negandive non est locus,
Quint. 5, 13, 8:quaerendi,
id. 3, 8, 21.—Also in the sense of there is place for any thing, it finds acceptance:in poëtis non Homero soli locus est aut Archilocho, etc.,
Cic. Or. 1, 4:si in mea familiaritate locus esset nemini nisi, etc.,
id. Planc. 33, 82:maledicto nihil loci est,
id. Mur. 5, 12: locum non relinquere, to leave no room for, not to admit, to exclude:vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit,
id. Quint. 15, 49; so,nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum,
id. Fam. 1, 1, 2: nancisci locum, to find occasion:nactus locum resecandae libidinis,
id. Att. 1, 18, 2:valde gaudeo, si est nunc ullus gaudendi locus,
id. ib. 9, 7, 6.—In aliquo loco esse, to be in any place, position, situation, condition, state, relation:E.si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam, etc.,
position, place, Plaut. Bacch. 4, 9, 116:tanta ibi copia venustatum aderat, in suo quaeque loco sita munde,
id. Poen. 5, 4, 8:in uxoris loco habere,
Ter. Heaut. 1, 1, 52:in liberūm loco esse,
Cic. de Or. 2, 49, 200; id. Planc. 11, 28; id. Brut. 1, 1; but more freq. without in:is si eo loco esset, negavit se facturum,
id. Fam. 4, 4, 4:eodem loco esse,
Sen. Ben. 3, 8, 2; 7, 14, 6.—Esp. with a gen.:parentis loco esse,
Cic. Div. in Caecil. 19, 61:hostium loco esse,
Liv. 2, 4, 7:fratris loco esse,
Cic. Fam. 5, 3, 1; 7, 3, 6; Quint. 6, 1, 7:nec vero hic locus est, ut, etc.,
not the proper occasion, Cic. Tusc. 4, 1, 1; id. Rosc. Am. 12, 33.— Hence, loco or in loco, at the right place or time, seasonably, suitably:posuisti loco versus Attianos,
Cic. Fam. 9, 16, 4:epistolae non in loco redditae,
id. ib. 11, 16, 1:dulce est desipere in loco,
Hor. C. 4, 12, 28; so,locis: non insurgit locis? non figuris gaudet?
Quint. 12, 10, 23:quo res summa loco?
in what condition? Verg. A. 2, 322:quo sit fortuna loco,
id. ib. 9, 723:quo sit Romana loco res,
Hor. Ep. 1, 12, 25:quo tua sit fortuna loco,
Stat. Th. 7, 558:missis nuntiis, quo loco res essent,
Liv. 2, 47, 5:primo loco,
in the first place, first in order, Juv. 5, 12.—Freq. as a partit. gen.:quo loci for quo loco,
Cic. Att. 8, 10; id. Div. 2, 66:eo loci for eo loco,
id. Sest. 31, 68; Tac. A. 15, 74:eodem loci,
Suet. Calig. 53:ubi loci,
Plaut. Merc. 5, 4, 26:ibidem loci,
id. Cist. 3, 1, 53:interea loci for interea,
meanwhile, Ter. Eun. 1, 2, 46:postea loci,
after that, afterwards, Sall. J. 102:ubicumque locorum,
Hor. Ep. 1, 3, 34:adhuc locorum,
hitherto, Plaut. Capt. 2, 3, 25:ad id locorum,
to that time, till then, hitherto, Sall. J. 63, 6; 73, 2; Liv. 22, 38, 12:post id locorum,
after that, thereupon, Plaut. Cas. 1, 32:inde loci,
since then, Lucr. 5, 437.—Place, position, degree, rank, order, office, of persons or things:F.summus locus civitatis,
Cic. Clu. 55, 150:tua dignitas suum locum obtinebit,
id. Fam. 3, 9, 2:quem locum apud ipsum Caesarem obtinuisti?
id. Phil. 2, 29, 71:res erat et causa nostra eo jam loci, ut, etc.,
id. Sest. 31, 68:Socrates voluptatem nullo loco numerat,
id. Fin. 2, 28, 90:codem loco habere, quo, etc.,
id. Prov. Cons. 17, 41; Caes. B. G. 1, 26, 6; 7, 77, 3; id. B. C. 1, 84, 2:indignantes eodem se loco esse, quo, etc.,
Liv. 42, 37, 8:sed esto, neque melius quod invenimus esse, neque par, est certe proximus locus,
Quint. 10, 5, 6:erat ordine proximus locus,
id. 7, 3, 36:humili loco,
id. 4, 2, 2.— Plur. loca:ut patricii recuperarent duo consularia loca,
Liv. 10, 15, 8:quinque augurum loca,
id. 10, 8, 3; 42, 34, 15:omnia loca obtinuere, ne cui plebeio aditus esset,
id. 4, 57, 11; Tac. A. 2, 55:Vesta loca prima tenet,
Ov. F. 6, 304.—Esp. of birth:infimo loco natus,
Cic. Fl. 11, 24:esse summo loco natus,
id. Planc. 25, 60:Tanaquil summo loco nata,
Liv. 1, 34.—Loco, adverbially, in the place of, instead of, for:criminis loco putant esse, quod vivam,
Cic. Fam. 7, 3, 6:haec filium suum sibi praemii loco deposcit,
id. Inv. 2, 49, 144. -
113 locus
lŏcus (old form stlocus, like stlis for lis, Quint. 1, 4, 16), i, m. ( lŏcum, i, n., Inscr. ap. Grut. 129, 14; plur. loci, single places; loca, places connected with each other, a region; cf. Krebs, Antibarb. p. 666 sq., and v. infra), a place, spot.I.Lit.A.In gen.:B.adsedistis in festivo loco,
i. e. the theatre, Plaut. Mil. 2, 1, 83:locum sibi velle liberum praeberier, ubi nequam faciat clam,
id. Poen. 1, 1, 49; 3, 3, 44; cf.3, 2, 25: omnes copias in unum locum convenire,
Cic. Att. 8, 16, 2:Galli qui ea loca incolerent,
Caes. B. G. 2, 4:locorum situm naturam regionis nosse,
Liv. 22, 38:Romae per omnes locos,
Sall. J. 32:facere alicui locum in turba,
Ov. A. A. 2, 210:ex loco superiore agere, of an orator speaking from the rostra, or of a judge pronouncing judgment: de loco superiore dicere,
Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:ex aequo loco, of one speaking in the Senate or conversing with another: et ex superiore et ex aequo loco sermones habiti,
id. Fam. 3, 8, 2:ex inferiore loco,
to speak before a judge, id. de Or. 3, 6, 23: primus locus aedium, a dwelling on the ground-floor, Nep. praef. 6.— A post, position: loco movere, to drive from a place or post, Ter. Phorm. prol. 32; so,loco deicere,
Hor. Ep. 2, 2, 30:loco cedere,
to give way, abandon one's post, retire, Sall. C. 9; Caes. B. G. 1, 15.—In partic.1.A place, seat, in the theatre, the circus, or the forum:2.Servi ne obsideant, liberis ut sit locus,
room, seats, Plaut. Cas. prol. 23.—Esp. the place assigned by the Senate to foreign ambassadors: locum ad spectandum dare,
Cic. Mur. 35, 73; 34, 72; so Liv. 30, 17. — Plur. loca, Liv. 34, 44, 5; Vell. 2, 32, 3; Suet. Claud. 21; id. Ner. 11; Plin. 8, 7, 7, § 21.—But plur. loci, Tac. A. 15, 32.—So of the lodging, quarters, place of abode assigned to foreign ambassadors for their residence:3.locus inde lautiaque legatis praeberi jussa,
Liv. 28, 39, 19; 30, 17, 14; 42, 26, 5; Symm. Ep. 4, 56; Sid. Ep. 8, 12:loca lautia,
App. M. 3, p. 140, 30.—A piece or part of an estate:4.stricte loquendo locus non est fundus sed pars aliqua fundi,
Dig. 50, 16, 60:locus certus ex fundo possideri potest,
ib. 41, 2, 26.—A place, spot, locality; a country region: hau longe abesse oportet homines hinc;5.ita hic lepidust locus,
Plaut. Rud. 1, 4, 35:nunc hoc ubi abstrudam cogito solum locum,
id. Aul. 4, 6, 7:non hoc ut oppido praeposui, sed ut loco,
Cic. Att. 7, 3, 10; Verg. A. 1, 530; Caes. B. G. 5, 12.— Poet. of the inhabitants of a place, a neighborhood:numina vicinorum odit uterque locus,
Juv. 15, 37.—Of a place where a city once stood, a site:locus Pherae,
Plin. 4, 5, 6, § 13:locus Buprasium, Hyrmine,
id. ib.; cf. Ov. F. 2, 280.— Plur. rarely loci:quos locos adiisti,
Plaut. Trin. 4, 2, 86:locos tenere,
Liv. 5, 35, 1:occupare,
Sall. J. 18, 4; 76, 1; Lucr. 4, 509; Verg. A. 1, 306; 2, 28; Prop. 4 (5), 8, 22; Tac. A. 1, 61; 13, 36; Suet. Tib. 43.—Usually loca:loca haec circiter,
Plaut. Cist. 4, 2, 8:venisse in illa loca,
Cic. Fam. 9, 2, 5; id. Fin. 5, 1, 2 sq.; Caes. B. G. 2, 4, 2; Lucr. 1, 373; 2, 146; Cat. 9, 7; 63, 3; Sall. J. 18, 11; 54, 3; Verg. G. 2, 140; id. A. 1, 51; 2, 495; Hor. C. 1, 22, 7; Tib. 4, 1, 97; Ov. M. 10, 29; Liv. 1, 1, 5; 1, 5, 2; 1, 6, 4 et saep.—In war [p. 1075] or battle, a post, station (plur. loca):6.tum loca sorte legunt,
Verg. A. 5, 132:loca jussa tenere,
id. ib. 10, 238:loca servare,
Amm. 25, 6, 14.—Loci and loca, of parts of the body:7.loci nervosi,
Cels. 5, 26, 26.—Esp.:muliebres,
Varr. L. L. 5, 2, 15; and without adj., in females, the womb:si ea lotio locos fovebit,
Cato, R. R. 157, 11:cum in locis semen insederit,
Cic. N. D. 2, 51; Cels. 2, 8. —Of animals, Col. 6, 27, 10.—Of birds, Col. 8, 11, 8; Lucr. 14, 1246; Plin. 11, 37, 84, § 209; Cael. Aur. Acut. 3, 17:genitalia,
Col. 7, 7, 4; cf. id. 8, 7, 2; 8, 11, 8;in males,
Lucr. 4, 1034; 4, 1045.—Communis locus,(α).The place of the dead:(β).qui nunc abierunt hinc in communem locum,
Plaut. Cas. prol. 19.—A public place:8.Sthenius... qui oppidum non maximum maximis ex pecunia sua locis communibus monumentisque decoravit,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112.—A burial-place, grave; very freq. in epitaphs; v. Inscr. Orell. 8; 4499; 4500 sq.II.Trop.A. 1.In gen.:2.cum fundamentum esset philosophiae positum in finibus bonorum, perpurgatus est is locus a nobis quinque libris,
Cic. Div. 2, 1, 2:Theophrastus cum tractat locos ab Aristotele ante tractatos,
id. Fin. 1, 2, 6:hic locus, de natura usuque verborum,
id. Or. 48, 162:philosophiae noti et tractati loci,
id. ib. 33, 118:ex quattuor locis in quos honesti naturam vimque divisimus,
id. Off. 1, 6, 18; id. Inv. 2, 3, 11; 2, 5, 16; 2, 8, 26 et saep.; Quint. 2, 4, 27; 2, 11, 6; 5, 8, 4; Juv. 6, 245; Tac. Or. 31.—Esp.: loci, the grounds of proof, the points on which proofs are founded or from which they are deduced:3.cum pervestigare argumentum aliquod volumus, locos nosse debemus,
Cic. Top. 2, 7; id. de Or. 1, 13, 56; 3, 55, 210:traditi sunt ex quibus argumenta ducantur duplices loci,
id. Or. 35; so sing.:itaque licet definire, locum esse argumenti sedem,
id. Top. 2.—Esp.: loci communes, general arguments, which do not grow out of the particular facts of a case, but are applicable to any class of cases:B.pars (argumentorum) est pervagatior et aut in omnis ejusdem generis aut in plerasque causas adcommodata: haec ergo argumenta, quae transferri in multas causas possunt, locos communis nominamus,
Cic. Inv. 2, 14, 47 sq.; cf. the passage at length; id. ib. 2, 16, 50 sq.; 2, 18, 56; Auct. Her. 3, 8, 15; Quint. 2, 1, 9; 3, 1, 12; 5, 1, 3; 5, 13, 57 al.— Sing.:vix ullus est tam communis locus, qui possit cohaerere cum causa, nisi aliquo proprio quaestionis vinculo copulatus,
Quint. 2, 4, 30:locus, for communis locus,
id. 4, 2, 117; 5, 7, 32.—A passage in a book or author; plur. loci (Zumpt, Gram. §C.99): locos quosdam transferam,
Cic. Fin. 1, 3, 7; Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22:locos Lucreti plurimos sectare,
Gell. 1, 21, 7;but rarely loca: loca jam recitata,
Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8.—Room, opportunity, cause, occasion, place, time, etc., for any thing:D.et cognoscendi et ignoscendi dabitur peccati locus,
Ter. Heaut. 2, 1, 6:avaritia paululum aliquid loci rationi et consilio dedisset,
Cic. Quint. 16, 53:de tuo in me animo iniquis secus existimandi videris nonnihil dedisse loci,
to have given occasion, cause, reason, id. Fam. 3, 6, 6:dare suspicioni locum,
id. Cael. 4, 9:dare locum dubitationis,
id. Balb. 6, 16; Val. Fl. 4, 451: locum habere, to find a place:qui dolorem summum malum dicit, apud eum, quem locum habet fortitudo?
Cic. Off. 3, 33, 117:in hoc altero dicacitatis quid habet ars loci?
id. de Or. 2, 54, 219; so,locus est alicui rei: legi Aquiliae locus est adversus te,
Dig. 9, 2, 27; cf.:huic edicto locus est,
ib. 37, 10, 6; cf.:meritis vacat hic tibi locus,
Verg. A. 11, 179:cum defendendi negandive non est locus,
Quint. 5, 13, 8:quaerendi,
id. 3, 8, 21.—Also in the sense of there is place for any thing, it finds acceptance:in poëtis non Homero soli locus est aut Archilocho, etc.,
Cic. Or. 1, 4:si in mea familiaritate locus esset nemini nisi, etc.,
id. Planc. 33, 82:maledicto nihil loci est,
id. Mur. 5, 12: locum non relinquere, to leave no room for, not to admit, to exclude:vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit,
id. Quint. 15, 49; so,nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum,
id. Fam. 1, 1, 2: nancisci locum, to find occasion:nactus locum resecandae libidinis,
id. Att. 1, 18, 2:valde gaudeo, si est nunc ullus gaudendi locus,
id. ib. 9, 7, 6.—In aliquo loco esse, to be in any place, position, situation, condition, state, relation:E.si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam, etc.,
position, place, Plaut. Bacch. 4, 9, 116:tanta ibi copia venustatum aderat, in suo quaeque loco sita munde,
id. Poen. 5, 4, 8:in uxoris loco habere,
Ter. Heaut. 1, 1, 52:in liberūm loco esse,
Cic. de Or. 2, 49, 200; id. Planc. 11, 28; id. Brut. 1, 1; but more freq. without in:is si eo loco esset, negavit se facturum,
id. Fam. 4, 4, 4:eodem loco esse,
Sen. Ben. 3, 8, 2; 7, 14, 6.—Esp. with a gen.:parentis loco esse,
Cic. Div. in Caecil. 19, 61:hostium loco esse,
Liv. 2, 4, 7:fratris loco esse,
Cic. Fam. 5, 3, 1; 7, 3, 6; Quint. 6, 1, 7:nec vero hic locus est, ut, etc.,
not the proper occasion, Cic. Tusc. 4, 1, 1; id. Rosc. Am. 12, 33.— Hence, loco or in loco, at the right place or time, seasonably, suitably:posuisti loco versus Attianos,
Cic. Fam. 9, 16, 4:epistolae non in loco redditae,
id. ib. 11, 16, 1:dulce est desipere in loco,
Hor. C. 4, 12, 28; so,locis: non insurgit locis? non figuris gaudet?
Quint. 12, 10, 23:quo res summa loco?
in what condition? Verg. A. 2, 322:quo sit fortuna loco,
id. ib. 9, 723:quo sit Romana loco res,
Hor. Ep. 1, 12, 25:quo tua sit fortuna loco,
Stat. Th. 7, 558:missis nuntiis, quo loco res essent,
Liv. 2, 47, 5:primo loco,
in the first place, first in order, Juv. 5, 12.—Freq. as a partit. gen.:quo loci for quo loco,
Cic. Att. 8, 10; id. Div. 2, 66:eo loci for eo loco,
id. Sest. 31, 68; Tac. A. 15, 74:eodem loci,
Suet. Calig. 53:ubi loci,
Plaut. Merc. 5, 4, 26:ibidem loci,
id. Cist. 3, 1, 53:interea loci for interea,
meanwhile, Ter. Eun. 1, 2, 46:postea loci,
after that, afterwards, Sall. J. 102:ubicumque locorum,
Hor. Ep. 1, 3, 34:adhuc locorum,
hitherto, Plaut. Capt. 2, 3, 25:ad id locorum,
to that time, till then, hitherto, Sall. J. 63, 6; 73, 2; Liv. 22, 38, 12:post id locorum,
after that, thereupon, Plaut. Cas. 1, 32:inde loci,
since then, Lucr. 5, 437.—Place, position, degree, rank, order, office, of persons or things:F.summus locus civitatis,
Cic. Clu. 55, 150:tua dignitas suum locum obtinebit,
id. Fam. 3, 9, 2:quem locum apud ipsum Caesarem obtinuisti?
id. Phil. 2, 29, 71:res erat et causa nostra eo jam loci, ut, etc.,
id. Sest. 31, 68:Socrates voluptatem nullo loco numerat,
id. Fin. 2, 28, 90:codem loco habere, quo, etc.,
id. Prov. Cons. 17, 41; Caes. B. G. 1, 26, 6; 7, 77, 3; id. B. C. 1, 84, 2:indignantes eodem se loco esse, quo, etc.,
Liv. 42, 37, 8:sed esto, neque melius quod invenimus esse, neque par, est certe proximus locus,
Quint. 10, 5, 6:erat ordine proximus locus,
id. 7, 3, 36:humili loco,
id. 4, 2, 2.— Plur. loca:ut patricii recuperarent duo consularia loca,
Liv. 10, 15, 8:quinque augurum loca,
id. 10, 8, 3; 42, 34, 15:omnia loca obtinuere, ne cui plebeio aditus esset,
id. 4, 57, 11; Tac. A. 2, 55:Vesta loca prima tenet,
Ov. F. 6, 304.—Esp. of birth:infimo loco natus,
Cic. Fl. 11, 24:esse summo loco natus,
id. Planc. 25, 60:Tanaquil summo loco nata,
Liv. 1, 34.—Loco, adverbially, in the place of, instead of, for:criminis loco putant esse, quod vivam,
Cic. Fam. 7, 3, 6:haec filium suum sibi praemii loco deposcit,
id. Inv. 2, 49, 144. -
114 mitto
mitto, ĕre, mīsi, missum - tr. - - parf. sync. misti, Catul. 14, 14 --- inf. pass. mittier, Plaut. Cap. 438; Lucr. 4, 43. - deux sens principaux suivant qu'il y a ou non activité du sujet: faire aller, partir, etc., ou laisser aller, partir, etc. - la conjugaison. [st1]1 [-] envoyer, expédier. - aliquem, aliquid ad aliquem mittere: envoyer qqn, qqch à qqn (Cic. Br. 55 ; Fam. 1, 8, 2, etc.). - epistulam, litteras ad aliquem ou alicui, Cic.: envoyer une lettre à qqn. - equitatum auxilio alicui, Caes. BG. 1, 18, 10: envoyer la cavalerie au secours de qqn. - filium suum foras ad propinquum suum quendam mittit ad cenam, Cic. Verr. 1, 65: il envoie dîner son propre fils au dehors chez un de ses proches parents. - legionibus nostris sub juqum missis, Cic. Off. 3, 109: nos légions ayant été envoyées sous le joug. - mittere ad mortem, Cic. 'l'usc. 1, 97: envoyer à la mort. - mittere morti, Plaut. Cap. 692: envoyer à la mort. - mittere aliquem avec ut ou qui et subj.: envoyer qqn pour... - qui causā missi erant commeatus petendi, Caes. BG. 3: qui avaient été envoyés chercher des vivres. - Haedui legatos ad Caesarem mittunt rogatum auxilium, Caes. BG. 1: les Héduens envoient une ambassade à César pour lui demander secours. - legatos ad me misit se... esse venturum, Cic. Fam. 15, 4, 5: il m'a envoyé des ambassadeurs pour me dire qu'il viendrait. - litteras ad Jugurtham mittunt, quam ocissume accedat, Sall J. 25, 5: ils envoient une lettre à Jugurtha pour lui enjoindre de venir le plus rapidement possible. - obsessis omnibus viis missi intercipiuntur, Caes. BG. 5, 40, 1: l'ennemi tenant toutes les routes, les courriers sont interceptés. - mittit rogatum vasa, Cic. Verr. 4, 63: il envoie demander les vases. - mittere ad horas, Cic. Br. 200: envoyer en quête de l'heure. - misi Curio, ut daret, Cic. Fam. 16, 93: j'ai fait dire à Curion de donner. - in Aequimœlium misimus, qui adferat, Cic. Div. 2, 39: nous avons dépêché au marché qqn pour apporter. - misit ad me Brutus, Cic. Att. 13, 10, 3: Brutus a dépêché vers moi, m'a fait tenir un avis. - cohortes ad aliquem missum facere, Pomp. d. Cic. Att. 8, 12 B, 2: faire envoyer à qqn des cohortes. - di magni, horribilem et sacrum libellum! quem tu scilicet ad tuum Catullum misti, Catul.: grands dieux! quel horrible, quel exécrable livre tu as envoyé à ton pauvre Catulle. [st1]2 [-] envoyer en dédicace, dédier. - hunc librum ad te de senectute misimus, Cic. CM 3: je t'ai dédié ce livre sur la vieillesse. - Cato Major ad te missus, Cic. Att. 14, 21, 3: mon Cato Major qui t'est dédié. [st1]3 [-] poét. envoyer (= produire). - India mittit ebur, Virg. BG. 1, 57: l'Inde nous envoie son ivoire. - quos frigida misit Nursia, Virg. En. 7, 715: les guerriers qu'envoya la froide Nursie (les guerriers venus de la froide Nursie). [st1]4 [-] c. emittere: envoyer de soi, émettre. - fumum, vaporem mittere, Lucr. 4, 56: émettre de la fumée, de la chaleur. - folium mittere, Plin. 18, 58: pousser des feuilles, donner des feuilles. - florem mittere, Plin. 24, 59: pousser des fleurs, donner des fleurs. - qua ratione tantulus ille queat tantum sol mittere lumen, Lucr. 5: comment se fait-il que cette petite chose qu'est le soleil émette tant de lumière. - robora fumum mittunt ignesque vaporem, Lucr.: le bois émet de la fumée et le flamme un souffle de chaleur. - vocem pro aliquo mittere, Cic. Sest. 42: faire entendre sa voix pour qqn. - vox de quaestura missa nulla est, Cic. FI. 6: de propos sur sa questure, il n'y en eut point d'émis. - haec Scipionis oratio ex ipsius ore Pompei mitti videbatur, Caes. BC. 1, 2, 1: ce discours de Scipion semblait émaner de la bouche de Pompée en personne. - diu vocem non misit, Liv. 3, 50, 4: il resta longtemps sans prononcer une parole. [st1]5 [-] jeter, lancer. - pila mittere, Caes. BC. 3, 93, 1: lancer des traits. - aliquem praecipitem ex arce mittere, Ov. M. 8, 250: précipiter qqn du haut de la citadelle. - se saxo ab alto mittere, Ov. M. 11, 340: se jeter du haut d'un rocher. - manum ad arma mittere, Sen. Ir. 2, 2: jeter la main sur ses armes. - talos mittere, Hor. S. 2, 7, 17: jeter les dés (dans le cornet). - canem mittere, Suet. Aug. 71: amener aux dés le coup du chien. - jacere, mittere ridiculum, Cic. Or. 87: lancer, décocher le trait plaisant. - tanta repente caelo missa vis aquae dicitur, ut... Sall. J. 75, 7: soudain il tomba du ciel, dit-on, une si grande quantité d'eau que... [st1]6 [-] tirer, faire couler (sang). - sanguinem mittere alicui, Cels. 2, 10: tirer du sang à qqn (saigner qqn). - sanguinem incisa vena mitti novum non est, Cels.: faire une saignée en incisant une veine n'est pas chose nouvelle. - sanguinem a bracchio mittere, Cels.: faire une saignée au bras. - cum sanguinem miserit, Cic. Att. 6: après avoir fait couler le sang (de cette province). [st1]7 [-] laisser aller; laisser voir; laisser partir, lâcher; laisser de côté, ne pas parler de. - mittin me intro? Plaut. Truc. 756: me laisses-tu entrer? - mittin = mittisne, cf. scin, viden, etc. - mitte me, Ter. Ad. 780: laisse-moi aller. - virum mittens, Catul. 66, 29: laissant partir son époux. - unde mittuntur equi Varr. L. 5, 153: l'endroit d'où partent les chevaux (dans le cirque). - eos sui timoris signa misisse, Caes. BC. 1, 71, 3: (disant) qu'ils avaient laissé voir (donné) des signes de leur frayeur. - mitte rudentem, Plaut. Rud. 1015: lâche le câble. - imprudentia teli missi, Cic. de Or. 3, 158: l'imprudence qui consiste à lâcher (laisser échapper) le trait. - cutem mittere, Hor. P. 476: lâcher la peau. - au fig. timorem mittite, Virg. En. 1, 202: laissez-là les craintes. - Syphacis reconciliandi curam ex animo non miserat, Liv. 30, 3, 4: il n'avait pas renoncé à la tâche de ramener Syphax à l'alliance romaine. - mitte leves spes, Hor. Ep. 1, 5, 8: quitte les espoirs frivoles. - certa mittimus dum incerta petimus, Plaut. Ps. 685: nous laissons filer ce qui est sûr en cherchant à atteindre un objectif incertain. - jam scrutari mitto, Plaut. Aul. 651: je renonce à chercher davantage. - mitte male loqui, Ter. And. 5, 3, 2.: cesse de dire de mauvaises paroles. - mitto haec omnia, Cic. Verr. 4, 116: je laisse de côté tout cela. - mitto C. Laelium, Cic. Br. 258: je ne parle pas de C. Laelius. - mitto quaerere, Cic. Sull. 22: j'omets de rechercher. - mitto quod habent, Cic. Prov. 3: j'omets ce fait qu'ils ont. - abs. mitto de amissa maxima parte exercitus, Cic. Pis. 47: je ne dis rien de la perte presque totale de l'armée. [st1]8 [-] congédier, envoyer en congé; licencier, libérer du service militaire. - senatu misso, Cic. Br. 218: la séance du sénat étant levée. - ab imperatore suo Romam missus, Cic. Off. 3, 79: envoyé en congé à Rome par son général en chef. - missum facere aliquem: - [abcl]a - congédier qqn, envoyer qqn en congé. - [abcl]b - dégager qqn de toute accusation. - eas legiones bello confecto missas fieri placere, Cic. Phil. 5, 53: le sénat décide que ces légions, la guerre achevée, seront libérées. - mittere lictores, Cic. Att. 9: licencier ses licteurs. - nautas missos facere, Cic.: donner leur congé aux matelots. - Manlium missum fecit, Cic. Off. 3, 112: il dégagea Manlius de toute accusation. - poterone missum facere eum cui potestatem imperiumque permisi, Cic. Verr. 5, 104: pourrai-je laisser hors de cause celui à qui j'ai confié l'autorité et le commandement. - missos faciant honores, Cic. Sest. 138: qu'ils donnent congé aux magistratures (qu'ils ne les briguent pas). - melius tute reperi, me missum face, Ter. And.: trouve mieux toi-même et envoie-moi promener. - missam facere iram, Liv.: apaiser sa colère, se calmer. - Lolliam Paulinam conjunxit sibi brevique missam fecit, Suet.: il épousa Lollia Paulina et la répudia peu après. [st1]9 [-] c. manu mittere: affranchir. - Plaut. Poen. 100.* * *mitto, ĕre, mīsi, missum - tr. - - parf. sync. misti, Catul. 14, 14 --- inf. pass. mittier, Plaut. Cap. 438; Lucr. 4, 43. - deux sens principaux suivant qu'il y a ou non activité du sujet: faire aller, partir, etc., ou laisser aller, partir, etc. - la conjugaison. [st1]1 [-] envoyer, expédier. - aliquem, aliquid ad aliquem mittere: envoyer qqn, qqch à qqn (Cic. Br. 55 ; Fam. 1, 8, 2, etc.). - epistulam, litteras ad aliquem ou alicui, Cic.: envoyer une lettre à qqn. - equitatum auxilio alicui, Caes. BG. 1, 18, 10: envoyer la cavalerie au secours de qqn. - filium suum foras ad propinquum suum quendam mittit ad cenam, Cic. Verr. 1, 65: il envoie dîner son propre fils au dehors chez un de ses proches parents. - legionibus nostris sub juqum missis, Cic. Off. 3, 109: nos légions ayant été envoyées sous le joug. - mittere ad mortem, Cic. 'l'usc. 1, 97: envoyer à la mort. - mittere morti, Plaut. Cap. 692: envoyer à la mort. - mittere aliquem avec ut ou qui et subj.: envoyer qqn pour... - qui causā missi erant commeatus petendi, Caes. BG. 3: qui avaient été envoyés chercher des vivres. - Haedui legatos ad Caesarem mittunt rogatum auxilium, Caes. BG. 1: les Héduens envoient une ambassade à César pour lui demander secours. - legatos ad me misit se... esse venturum, Cic. Fam. 15, 4, 5: il m'a envoyé des ambassadeurs pour me dire qu'il viendrait. - litteras ad Jugurtham mittunt, quam ocissume accedat, Sall J. 25, 5: ils envoient une lettre à Jugurtha pour lui enjoindre de venir le plus rapidement possible. - obsessis omnibus viis missi intercipiuntur, Caes. BG. 5, 40, 1: l'ennemi tenant toutes les routes, les courriers sont interceptés. - mittit rogatum vasa, Cic. Verr. 4, 63: il envoie demander les vases. - mittere ad horas, Cic. Br. 200: envoyer en quête de l'heure. - misi Curio, ut daret, Cic. Fam. 16, 93: j'ai fait dire à Curion de donner. - in Aequimœlium misimus, qui adferat, Cic. Div. 2, 39: nous avons dépêché au marché qqn pour apporter. - misit ad me Brutus, Cic. Att. 13, 10, 3: Brutus a dépêché vers moi, m'a fait tenir un avis. - cohortes ad aliquem missum facere, Pomp. d. Cic. Att. 8, 12 B, 2: faire envoyer à qqn des cohortes. - di magni, horribilem et sacrum libellum! quem tu scilicet ad tuum Catullum misti, Catul.: grands dieux! quel horrible, quel exécrable livre tu as envoyé à ton pauvre Catulle. [st1]2 [-] envoyer en dédicace, dédier. - hunc librum ad te de senectute misimus, Cic. CM 3: je t'ai dédié ce livre sur la vieillesse. - Cato Major ad te missus, Cic. Att. 14, 21, 3: mon Cato Major qui t'est dédié. [st1]3 [-] poét. envoyer (= produire). - India mittit ebur, Virg. BG. 1, 57: l'Inde nous envoie son ivoire. - quos frigida misit Nursia, Virg. En. 7, 715: les guerriers qu'envoya la froide Nursie (les guerriers venus de la froide Nursie). [st1]4 [-] c. emittere: envoyer de soi, émettre. - fumum, vaporem mittere, Lucr. 4, 56: émettre de la fumée, de la chaleur. - folium mittere, Plin. 18, 58: pousser des feuilles, donner des feuilles. - florem mittere, Plin. 24, 59: pousser des fleurs, donner des fleurs. - qua ratione tantulus ille queat tantum sol mittere lumen, Lucr. 5: comment se fait-il que cette petite chose qu'est le soleil émette tant de lumière. - robora fumum mittunt ignesque vaporem, Lucr.: le bois émet de la fumée et le flamme un souffle de chaleur. - vocem pro aliquo mittere, Cic. Sest. 42: faire entendre sa voix pour qqn. - vox de quaestura missa nulla est, Cic. FI. 6: de propos sur sa questure, il n'y en eut point d'émis. - haec Scipionis oratio ex ipsius ore Pompei mitti videbatur, Caes. BC. 1, 2, 1: ce discours de Scipion semblait émaner de la bouche de Pompée en personne. - diu vocem non misit, Liv. 3, 50, 4: il resta longtemps sans prononcer une parole. [st1]5 [-] jeter, lancer. - pila mittere, Caes. BC. 3, 93, 1: lancer des traits. - aliquem praecipitem ex arce mittere, Ov. M. 8, 250: précipiter qqn du haut de la citadelle. - se saxo ab alto mittere, Ov. M. 11, 340: se jeter du haut d'un rocher. - manum ad arma mittere, Sen. Ir. 2, 2: jeter la main sur ses armes. - talos mittere, Hor. S. 2, 7, 17: jeter les dés (dans le cornet). - canem mittere, Suet. Aug. 71: amener aux dés le coup du chien. - jacere, mittere ridiculum, Cic. Or. 87: lancer, décocher le trait plaisant. - tanta repente caelo missa vis aquae dicitur, ut... Sall. J. 75, 7: soudain il tomba du ciel, dit-on, une si grande quantité d'eau que... [st1]6 [-] tirer, faire couler (sang). - sanguinem mittere alicui, Cels. 2, 10: tirer du sang à qqn (saigner qqn). - sanguinem incisa vena mitti novum non est, Cels.: faire une saignée en incisant une veine n'est pas chose nouvelle. - sanguinem a bracchio mittere, Cels.: faire une saignée au bras. - cum sanguinem miserit, Cic. Att. 6: après avoir fait couler le sang (de cette province). [st1]7 [-] laisser aller; laisser voir; laisser partir, lâcher; laisser de côté, ne pas parler de. - mittin me intro? Plaut. Truc. 756: me laisses-tu entrer? - mittin = mittisne, cf. scin, viden, etc. - mitte me, Ter. Ad. 780: laisse-moi aller. - virum mittens, Catul. 66, 29: laissant partir son époux. - unde mittuntur equi Varr. L. 5, 153: l'endroit d'où partent les chevaux (dans le cirque). - eos sui timoris signa misisse, Caes. BC. 1, 71, 3: (disant) qu'ils avaient laissé voir (donné) des signes de leur frayeur. - mitte rudentem, Plaut. Rud. 1015: lâche le câble. - imprudentia teli missi, Cic. de Or. 3, 158: l'imprudence qui consiste à lâcher (laisser échapper) le trait. - cutem mittere, Hor. P. 476: lâcher la peau. - au fig. timorem mittite, Virg. En. 1, 202: laissez-là les craintes. - Syphacis reconciliandi curam ex animo non miserat, Liv. 30, 3, 4: il n'avait pas renoncé à la tâche de ramener Syphax à l'alliance romaine. - mitte leves spes, Hor. Ep. 1, 5, 8: quitte les espoirs frivoles. - certa mittimus dum incerta petimus, Plaut. Ps. 685: nous laissons filer ce qui est sûr en cherchant à atteindre un objectif incertain. - jam scrutari mitto, Plaut. Aul. 651: je renonce à chercher davantage. - mitte male loqui, Ter. And. 5, 3, 2.: cesse de dire de mauvaises paroles. - mitto haec omnia, Cic. Verr. 4, 116: je laisse de côté tout cela. - mitto C. Laelium, Cic. Br. 258: je ne parle pas de C. Laelius. - mitto quaerere, Cic. Sull. 22: j'omets de rechercher. - mitto quod habent, Cic. Prov. 3: j'omets ce fait qu'ils ont. - abs. mitto de amissa maxima parte exercitus, Cic. Pis. 47: je ne dis rien de la perte presque totale de l'armée. [st1]8 [-] congédier, envoyer en congé; licencier, libérer du service militaire. - senatu misso, Cic. Br. 218: la séance du sénat étant levée. - ab imperatore suo Romam missus, Cic. Off. 3, 79: envoyé en congé à Rome par son général en chef. - missum facere aliquem: - [abcl]a - congédier qqn, envoyer qqn en congé. - [abcl]b - dégager qqn de toute accusation. - eas legiones bello confecto missas fieri placere, Cic. Phil. 5, 53: le sénat décide que ces légions, la guerre achevée, seront libérées. - mittere lictores, Cic. Att. 9: licencier ses licteurs. - nautas missos facere, Cic.: donner leur congé aux matelots. - Manlium missum fecit, Cic. Off. 3, 112: il dégagea Manlius de toute accusation. - poterone missum facere eum cui potestatem imperiumque permisi, Cic. Verr. 5, 104: pourrai-je laisser hors de cause celui à qui j'ai confié l'autorité et le commandement. - missos faciant honores, Cic. Sest. 138: qu'ils donnent congé aux magistratures (qu'ils ne les briguent pas). - melius tute reperi, me missum face, Ter. And.: trouve mieux toi-même et envoie-moi promener. - missam facere iram, Liv.: apaiser sa colère, se calmer. - Lolliam Paulinam conjunxit sibi brevique missam fecit, Suet.: il épousa Lollia Paulina et la répudia peu après. [st1]9 [-] c. manu mittere: affranchir. - Plaut. Poen. 100.* * *Mitto, mittis, misi, missum, mittere. Terent. Envoyer.\Mittere circa regem. Liu. Envoyer par devers le roy.\Mittere, pro Scribere. Cic. Curio misi, vt medico honos haberetur. J'ay escript à Curius.\In acta mittere. Seneca. Mettre en registre, Enregistrer.\In caput mitti. Seneca. Estre jecté en bas, la teste la premiere.\In consilium mittere. Cic. Accorder que le juge die droict par ce qui est par devers luy, ou par ce qui a esté plaidé.\Hastam misit in ora. Ouid. Il jecta, etc.\In fabulas et sermones aliquem mittere. Quintil. Faire parler le monde, Donner occasion au monde de parler et tenir ses contes et mocqueries de quelqu'un.\Legatos misit, se venturum. Cic. Il m'a envoyé dire par ambassades qu'il viendroit.\Literas ad Iugurtham mittunt, quamocyssime ad prouinciam accedat. Sallust. Ils luy envoyent lettres, par lesquelles ils luy escripvent qu'il, etc.\In negotium mittere. Cic. Envoyer ca et là traffiquer et à l'emploitte.\Ad nomen mittere. Quintil. Envoyer pour ce faire enroller au nombre des gensdarmes, pour aller à la guerre.\Illi obuiam misimus Athenas, vt inde Thessalonicam veniret. Cic. Nous luy envoyasmes au devant un messager jusques à Athenes, qui luy dist que de là, etc.\Mitte mihi quaeso obuiam literas, nunquid putes Reip. nomine tardandum esse nobis. Cic. Envoye aucun au devant de moy avec lettres, par lesquelles tu m'escrives si c'est ton advis que, etc.\In ora populi mittere. Quintil. Faire parler le monde.\In possessionem mittere. Cic. Quand le Magistrat par la contumace, ou absence d'aucun, envoyoit le demandeur en garnison en sa maison. C'est aussi quand la partie qui a eu telle permission, envoye ses gens en garnison pour se saisir des choses, Mettre en possession et saisine, Saisir, Ensaisiner.\Praecipitem mittere de muro. Hirtius. Jecter du hault en bas du mur.\Mittere se praecipitem ex alto. Vlpianus. Se precipiter, Se jecter du hault en bas.\Iacere et mittere ridiculum. Cic. Dire quelque parolle pour rire, Jecter un brocard de risee.\Mittere sanguinem. Cic. Corn. Cels. Saigner aucun.\A saxo mittere se. Ouid. Se precipiter.\Signum mittere timoris sui. Caes. Donner à congnoistre qu'on ha paour.\Subsidium et subsidio mittere. Caesar. Envoyer secours.\In suffragium mittere Centurias. Liu. Apres que le Magistrat avoit remonstré au peuple tout ce que bon luy sembloit, l'appeler à bailler un chascun sa voix.\Talos mittere. Propert. Horat. Jecter les dets.\Tempestatem mittere. Plaut. Envoyer une tempeste.\Vocem mittere. Liu. Crier, Parler.\Mittere vocem contra aliquem. Cic. Parler contre luy.\Vox de quaestura nulla missa est. Cic. On n'a nullement parlé de, etc.\Voces furiales mittere. Cic. Tenir propos furieux et enragez, où il n'y a ne rime ne raison.\Mittere. Plin. Jecter hors, Produire.\Mittere. Virgil. Envoyer en don.\Mitte lachrymas. Terent. Laisse ces pleurs, Ne pleure plus.\Ambages mitte, atque hoc age. Plautus. Laisse moy touts ces longs propos, et me di en peu de parolles ce que je te demande.\Curam mittere de pectore. Virgil. Envoyer et chasser arriere tout soulci.\Missam iram faciet. Terent. Elle s'appaisera.\Mitto maledicta omnia. Terent. Je me deporte, Je me tais de toutes les meschantes parolles dictes.\Mitte male loqui. Terentius. Cesse de dire mal, Deporte toy de mesdire.\Iam scrutari mitto, redde huc. Plaut. Je ne m'enquiers plus, Je m'en tais.\Mitto de illo nunc. Plaut. Je me deporte d'en plus parler.\Mitto iam osculari atque amplexari, id nihil puto. Terent. Je me deporte de parler des baisiers, Je ne parle plus des baisiers, etc.\Mitto quod inuidiam, quod pericula, quod omnes meas tempestates subieris, etc. Cic. Je ne parle point de ce que, etc.\Mitte me. Ter. Laisse moy aller.\- vnam hanc noxiam Mitte: si aliam vnquam vllam admisero, occidito. Terent. Pardonne moy ceste faulte. -
115 cohaerens
cŏ-haerĕo, haesi, haesum, 2, v. n., to cling together, to be united, either of that whose parts cling together, to cohere, or of that which cleaves to something else, to adhere.I.Of a whole as composed of parts, or of the parts of a whole, to cling together, be united, to cohere, press or crowd together.A.Lit.1.In gen.:2.mundus ita apte cohaeret, ut dissolvi nullo modo queat, nisi ab eodem a quo est colligatus,
Cic. Univ. 5:omnia autem duo ad cohaerendum tertium aliquid anquirunt et quasi nodum vinculumque desiderant,
id. ib. 4:neque enim materiam ipsam cohaerere potuisse, si nullā vi contineretur,
id. Ac. 1, 6, 24:omni naturā cohaerente et continuatā,
id. ib. 1, 7, 28:nec res ulla magis primoribus ex elementis Indupedita suis arte conexa cohaeret Quam validi ferri natura,
Lucr. 6, 1010:solidā primordia... Quae minimis stipata cohaerent partibus arte,
id. 1, 610; 2, 67:inter se juga velut serie cohaerentia,
continuous, Curt. 7, 3, 21.—Of persons in a throng, etc.:alii extremo complexu suorum cohaerentes,
Quint. 8, 3, 68;so of soldiers in line of battle: conferti et quasi cohaerentes tela vibrare non poterant,
Curt. 3, 11, 4;and of two contending armies: duae quippe acies ita cohaerebant, ut armis arma pulsarent,
id. 3, 11, 5;of ships: binas quadriremes Macedones inter se ita junxerant, ut prorae cohaererent,
id. 4, 3, 14: conexis et cohaerentibus aedificiis, * Tac. G. 16.—Pregn., to consist in or of, be composed of; with abl. (rare):B.cum alia quibus cohaererent homines e mortali genere sumpserint, quae fragilia essent et caduca, animum esse ingeneratum a deo,
Cic. Leg. 1, 8, 24; cf.: mundus omnibus partibus inter se congruentibus cohaeret et nititur, etc., Cic. Leg. ap. Lact. 5, 8, 10.—Trop.1.Of persons united by kindred, friendship, etc., to be near, close, united:2.turpes ac perniciosos, etiamsi nobis sanguine cohaereant, amputandos,
Quint. 8, 3, 75:est enim mihi perjucundum quod viri optimi mihique amicissimi adeo cohaesistis ut invicem vos obligari putetis,
Plin. Ep. 7, 7, 1.—Of things.a.In discourse, to belong together, be closely connected:b.quae... si suis quaeque temporibus reddere voluero, interrumpendae sunt res Asiae, quas... sicut inter se cohaerent, ita opere ipso conjungi aptius videri potest,
Curt. 5, 1, 2.—In thought, to be consistent, agree together:3.em, Paululum obsoni, ipsus tristis, de inproviso nuptiae—Non cohaerent,
i.e. cannot all be here at once, Ter. And. 2, 2, 24:tam eras excors, ut... non modo non cohaerentia inter se diceres, sed maxime dijuncta atque contraria,
Cic. Phil. 2, 8, 18:dubitandum non est quin numquam possit utilitas cum honestate contendere. Itaque accepimus Socratem exsecrari solitum eos qui primum haec naturā cohaerentia opinione distraxissent,
id. Off. 3, 3, 11:non quaero jam, verumne sit: illud dico, ea, quae dicat, praeclare inter se cohaerere,
id. Fin. 5, 27, 79:animadvertisti, quam multa dicta sint, quamque, etiam si minus vera, tamen apta inter se et cohaerentia,
id. N. D. 3, 1, 4:male cohaerens cogitatio,
Quint. 10, 6, 6:sensus inter se juncti, atque ita cohaerentes, ne, etc.,
id. 7, 10, 16; 9, 4, 20; 9, 4, 63:sermo hercule familiaris et cottidianus non cohaerebit, si verba inter nos aucupamur,
have a consistent meaning, be intelligible, Cic. Caecin. 18, 52:vix diserti adulescentis cohaerebat oratio,
id. Cael. 7, 15; and of harmony in the arrangement of words: conlocabuntur igitur verba, ut aut inter se aptissime cohaereant extrema cum primis eaque sint quam suavissimis vocibus, etc., id. Or. 44, 149:haec collocatio verborum... quae junctam orationem efficit, quae cohaerentem, etc.,
id. de Or. 3, 43, 172; Quint. 9, 4, 66.—Pregn., to hold together, i.e. remain, exist, maintain itself:II.omnibus modis fulciendi sunt, qui ruunt nec cohaerere possunt propter magnitudinem aegritudinis,
Cic. Tusc. 3, 25, 61:virtutes sine vitā beatā cohaerere non possunt, nec sine virtute vita beata,
id. ib. 5, 28, 80:vix haec, si undique fulciamus, jam labefacta... nixa in omnium nostrum umeris cohaerebunt,
id. Har. Resp. 27, 60.—To cling closely to something else, to adhere, be connected with, cleave to, be in contact with, etc.A.Lit.1.With dat.:2.temptanti dextera flxa est Cuspide Marmaridae Corythi, lignoque cohaesit,
Ov. M. 5, 125; 11, 76:nec equo mea membra cohaerent,
id. Am. 1, 4, 9:scopuloque affixa cohaesit,
id. M. 4, 553:fructus quamdiu solo cohaerent,
Dig. 47, 2, 63:superficies... quae natura solo cohaeret,
ib. 44, 7, 44, § 1 fin.:quippe turris... muris hostium propemodum cohaerebat,
Curt. 4, 4, 11:experimentum marmorati est in subigendo donec rutro non cohaereat,
Plin. 36, 23, 55, § 177:qui cohaerent Mesopotamiae Rhoali vocantur,
adjoin, id. 5, 24, 21, § 87.—With cum and abl.:3.quidquid enim sequitur quamque rem, id cohaeret cum re necessario,
Cic. Top. 12, 53.—With in and abl.:4. B.cohaerentis videmus in conchis (margaritas), etc.,
Plin. 9, 35, 54, § 109.—Trop., to be closely connected with, in agreement or harmony with something else, to be consistent with:2.quod illa, quae prima dicuntur, si vehementer velis congruere et cohaerere cum causā, ex eis ducas oportet, quae post dicenda sunt,
Cic. Inv. 1, 14, 19:si continget, etiam (id quod fingemus) verae alicui rei cohaereat,
Quint. 4, 2, 89:ut non tamquam citharoedi prooemium adfictum aliquid, sed cohaerens cum omni corpore membrum videatur,
Cic. de Or. 2, 80, 325:creditis tot gentes... non sacris, non moribus, non commercio linguae nobiscum cohaerentes, eodem proelio domitas esse, etc.,
Curt. 6, 3, 8:potentia male cohaerens inter Pompeium et Caesarem,
Vell. 2, 47, 2.—To be vitally connected with, to depend upon a thing; with abl.:1.sed ita legibus Sullae cohaerere statum civitatis adfirmat, ut iis solutis stare ipsa non possit,
Quint. 11, 1, 85.—Hence,cŏhae-rens, entis, P. a. (cohering, i.e.), being in accord, corresponding:* 2. 3.aptius et cohaerentius,
Gell. 1, 1, 6.— -
116 cohaereo
cŏ-haerĕo, haesi, haesum, 2, v. n., to cling together, to be united, either of that whose parts cling together, to cohere, or of that which cleaves to something else, to adhere.I.Of a whole as composed of parts, or of the parts of a whole, to cling together, be united, to cohere, press or crowd together.A.Lit.1.In gen.:2.mundus ita apte cohaeret, ut dissolvi nullo modo queat, nisi ab eodem a quo est colligatus,
Cic. Univ. 5:omnia autem duo ad cohaerendum tertium aliquid anquirunt et quasi nodum vinculumque desiderant,
id. ib. 4:neque enim materiam ipsam cohaerere potuisse, si nullā vi contineretur,
id. Ac. 1, 6, 24:omni naturā cohaerente et continuatā,
id. ib. 1, 7, 28:nec res ulla magis primoribus ex elementis Indupedita suis arte conexa cohaeret Quam validi ferri natura,
Lucr. 6, 1010:solidā primordia... Quae minimis stipata cohaerent partibus arte,
id. 1, 610; 2, 67:inter se juga velut serie cohaerentia,
continuous, Curt. 7, 3, 21.—Of persons in a throng, etc.:alii extremo complexu suorum cohaerentes,
Quint. 8, 3, 68;so of soldiers in line of battle: conferti et quasi cohaerentes tela vibrare non poterant,
Curt. 3, 11, 4;and of two contending armies: duae quippe acies ita cohaerebant, ut armis arma pulsarent,
id. 3, 11, 5;of ships: binas quadriremes Macedones inter se ita junxerant, ut prorae cohaererent,
id. 4, 3, 14: conexis et cohaerentibus aedificiis, * Tac. G. 16.—Pregn., to consist in or of, be composed of; with abl. (rare):B.cum alia quibus cohaererent homines e mortali genere sumpserint, quae fragilia essent et caduca, animum esse ingeneratum a deo,
Cic. Leg. 1, 8, 24; cf.: mundus omnibus partibus inter se congruentibus cohaeret et nititur, etc., Cic. Leg. ap. Lact. 5, 8, 10.—Trop.1.Of persons united by kindred, friendship, etc., to be near, close, united:2.turpes ac perniciosos, etiamsi nobis sanguine cohaereant, amputandos,
Quint. 8, 3, 75:est enim mihi perjucundum quod viri optimi mihique amicissimi adeo cohaesistis ut invicem vos obligari putetis,
Plin. Ep. 7, 7, 1.—Of things.a.In discourse, to belong together, be closely connected:b.quae... si suis quaeque temporibus reddere voluero, interrumpendae sunt res Asiae, quas... sicut inter se cohaerent, ita opere ipso conjungi aptius videri potest,
Curt. 5, 1, 2.—In thought, to be consistent, agree together:3.em, Paululum obsoni, ipsus tristis, de inproviso nuptiae—Non cohaerent,
i.e. cannot all be here at once, Ter. And. 2, 2, 24:tam eras excors, ut... non modo non cohaerentia inter se diceres, sed maxime dijuncta atque contraria,
Cic. Phil. 2, 8, 18:dubitandum non est quin numquam possit utilitas cum honestate contendere. Itaque accepimus Socratem exsecrari solitum eos qui primum haec naturā cohaerentia opinione distraxissent,
id. Off. 3, 3, 11:non quaero jam, verumne sit: illud dico, ea, quae dicat, praeclare inter se cohaerere,
id. Fin. 5, 27, 79:animadvertisti, quam multa dicta sint, quamque, etiam si minus vera, tamen apta inter se et cohaerentia,
id. N. D. 3, 1, 4:male cohaerens cogitatio,
Quint. 10, 6, 6:sensus inter se juncti, atque ita cohaerentes, ne, etc.,
id. 7, 10, 16; 9, 4, 20; 9, 4, 63:sermo hercule familiaris et cottidianus non cohaerebit, si verba inter nos aucupamur,
have a consistent meaning, be intelligible, Cic. Caecin. 18, 52:vix diserti adulescentis cohaerebat oratio,
id. Cael. 7, 15; and of harmony in the arrangement of words: conlocabuntur igitur verba, ut aut inter se aptissime cohaereant extrema cum primis eaque sint quam suavissimis vocibus, etc., id. Or. 44, 149:haec collocatio verborum... quae junctam orationem efficit, quae cohaerentem, etc.,
id. de Or. 3, 43, 172; Quint. 9, 4, 66.—Pregn., to hold together, i.e. remain, exist, maintain itself:II.omnibus modis fulciendi sunt, qui ruunt nec cohaerere possunt propter magnitudinem aegritudinis,
Cic. Tusc. 3, 25, 61:virtutes sine vitā beatā cohaerere non possunt, nec sine virtute vita beata,
id. ib. 5, 28, 80:vix haec, si undique fulciamus, jam labefacta... nixa in omnium nostrum umeris cohaerebunt,
id. Har. Resp. 27, 60.—To cling closely to something else, to adhere, be connected with, cleave to, be in contact with, etc.A.Lit.1.With dat.:2.temptanti dextera flxa est Cuspide Marmaridae Corythi, lignoque cohaesit,
Ov. M. 5, 125; 11, 76:nec equo mea membra cohaerent,
id. Am. 1, 4, 9:scopuloque affixa cohaesit,
id. M. 4, 553:fructus quamdiu solo cohaerent,
Dig. 47, 2, 63:superficies... quae natura solo cohaeret,
ib. 44, 7, 44, § 1 fin.:quippe turris... muris hostium propemodum cohaerebat,
Curt. 4, 4, 11:experimentum marmorati est in subigendo donec rutro non cohaereat,
Plin. 36, 23, 55, § 177:qui cohaerent Mesopotamiae Rhoali vocantur,
adjoin, id. 5, 24, 21, § 87.—With cum and abl.:3.quidquid enim sequitur quamque rem, id cohaeret cum re necessario,
Cic. Top. 12, 53.—With in and abl.:4. B.cohaerentis videmus in conchis (margaritas), etc.,
Plin. 9, 35, 54, § 109.—Trop., to be closely connected with, in agreement or harmony with something else, to be consistent with:2.quod illa, quae prima dicuntur, si vehementer velis congruere et cohaerere cum causā, ex eis ducas oportet, quae post dicenda sunt,
Cic. Inv. 1, 14, 19:si continget, etiam (id quod fingemus) verae alicui rei cohaereat,
Quint. 4, 2, 89:ut non tamquam citharoedi prooemium adfictum aliquid, sed cohaerens cum omni corpore membrum videatur,
Cic. de Or. 2, 80, 325:creditis tot gentes... non sacris, non moribus, non commercio linguae nobiscum cohaerentes, eodem proelio domitas esse, etc.,
Curt. 6, 3, 8:potentia male cohaerens inter Pompeium et Caesarem,
Vell. 2, 47, 2.—To be vitally connected with, to depend upon a thing; with abl.:1.sed ita legibus Sullae cohaerere statum civitatis adfirmat, ut iis solutis stare ipsa non possit,
Quint. 11, 1, 85.—Hence,cŏhae-rens, entis, P. a. (cohering, i.e.), being in accord, corresponding:* 2. 3.aptius et cohaerentius,
Gell. 1, 1, 6.— -
117 eisdem
īdem, ĕădem, ĭdem ( masc. eidem, freq. in MSS. and inscrr.; v. Lachm. ad Lucr. 1, 120; rarely isdem or eisdem; plur. nom. eidem; dat. and abl. eisdem; usu. contr. idem, isdem; not iidem, iisdem; v. Neue, Formenl. 2, 198 sqq.), pron. [from the pronom. root I, whence is, and the demonstr. suff. dem; root of dies, day, time; hence, just, exactly, Corss. Aussp. 2, 855], the same.I.In gen.:II.deinde quod nos eadem Asia atque idem iste Mithridates initio belli Asiatici docuit,
Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:quam (sphaeram) ab eodem Archimede factam posuerat in templo Virtutis Marcellus idem,
id. Rep. 1, 14:id, quod eidem Ciceroni placet,
Quint. 10, 7, 28:jure erat semper idem vultus (Socratis),
Cic. Tusc. 3, 15, 31:idem semper vultus eademque frons,
id. Off. 1, 26, 90:tu autem eodem modo omnes causas ages? aut in iisdem causis perpetuum et eundem spiritum sine ulla commutatione obtinebis?
id. Or. 31, 110:non quod alia res esset: immo eadem,
id. Clu. 29, 80:etiam si verbo differre videbitur, re tamen erit unum et omnibus in causis idem valebit,
id. Caecin. 21, 59:ad causas simillimas inter se vel potius easdem,
id. Brut. 94, 324. —In partic., idem is used,A.When two predicates are referred to the same subject.1.When the predicates are of the same kind it may often be rendered, at the same time, likewise, also, etc., or = is (ea, id) with quoque, etiam, simul, etc.:2.cum Academico et eodem rhetore congredi conatus sum,
Cic. N. D. 2, 1, 1; cf.:oratio splendida et grandis et eadem in primis faceta,
id. Brut. 79, 273:avunculus meus, vir innocentissimus idemque doctissimus,
id. N. D. 3, 32, 80:jam M. Marcellus ille quinquies consul totum (auspicium) omisit, idem imperator, idem augur optimus,
id. Div. 2, 36, 77:ubi Xenocrates, ubi Aristoteles ista tetigit? hos enim quasi eosdem esse vultis,
id. Ac. 2, 44, 136; cf.:viros fortes, magnanimos, eosdem bonos et simplices esse volumus,
id. Off. 1, 19, 63:Caninius idem et idem noster cum ad me pervesperi venisset, etc.,
id. Fam. 9, 2, 1:amicus est tamquam alter idem,
a second self, id. Lael. 21, 80:ad idem semper exspectandum paratior,
id. Off. 2, 15, 53:nam idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est,
Sall. C. 20, 5; cf.:quos omnes eadem odisse, eadem metuere in unum coeëgit,
id. J. 31, 14:Hisdem diebus, for eisdem,
Pall. 10, 13:hic finis belli,... idemque finis regni,
Liv. 45, 9, 2; 2, 12, 2:quae ab condita urbe Roma ad captam urbem eandem Romani... gessere,
id. 6, 1, 1:ut pars militum gladiatores, qui e servitio Blaesi erant, pars ceteram ejusdem familiam vincirent,
Tac. A. 1, 23:erepta mihi prius eorundem matre,
Quint. 6 prooem. 4:fervida aestas, longinqua itinera sola ducis patientia mitigabantur, eodem plura quam gregario milite tolerante,
Tac. A. 14, 24.—When the predicates are in contrast with one another it may be rendered, nevertheless, yet, on the contrary:B.(Epicurus) cum optimam et praestantissimam naturam dei dicat esse, negat idem esse in deo gratiam,
Cic. N. D. 1, 43, § 121; cf. Curt. 5, 1, 14.—Esp.1.Connected or corresp. with the pronouns ego, tu, hic, ille, iste, qui, and with unus:2.idem ego ille (non enim mihi videor insolenter gloriari, etc.) idem inquam ego recreavi afflictos animos, etc.,
Cic. Att. 1, 16, 8:ego idem, qui, etc.,
id. Or. 7, 23; cf.:habitae sunt multae de me contiones... habuit de eodem me P. Lentulus consul contionem,
id. Sest. 50, 107:cedo nunc ejusdem illius inimici mei de me eodem contionem,
id. ib. §108: de me eodem,
id. ib. 51, 109:quin tu igitur concedis idem, etc.,
id. Rep. 1, 39 fin. Mos.; cf.:cognoram te in custodia salutis meae diligentem: eundemque te, etc.,
id. Att. 4, 1, 1:Sopater quidam fuit, etc.... huic eidem Sopatro eidem inimici ad C. Verrem ejusdem rei nomen detulerunt,
id. Verr. 2, 2, 28, § 68:cum est idem hic Sopater absolutus,
id. ib. 2, 2, 29, §70: hoc idem facere,
id. Rep. 1, 35:ab hisce eisdem permotionibus,
id. de Or. 1, 12, 53:idem ille tyrannus,
id. Rep. 1, 42:in eisdem illis locis,
id. Verr. 2, 1, 21, § 56:eandem illam (sphaeram),
id. Rep. 1, 14:eum et idem qui consuerunt et idem illud alii desiderent,
id. Off. 2, 15 fin.:idem iste Mithridates,
id. de Imp. Pomp. 7, 19 (Klotz, Orell., B. and K.;older edd., idem ipse): musici qui erant quondam idem poëtae,
id. de Or. 3, 44, 174; cf.:beneficentia, quam eandem benignitatem appellari licet,
id. Off. 1, 7, 20:quod idem in ceteris artibus non fit,
id. Fin. 3, 7, 24 fin.:exitus quidem omnium unus et idem fuit,
id. Div. 2, 47, 97:in qua (causa) omnes sentirent unum atque idem,
id. Cat. 4, 7, 14; cf.in an inverted order: ut verset saepe multis modis eandem et unam rem,
id. Or. 40, 137:neque ego aliter accepi: intellexi tamen idem, non existimasse te, etc.,
id. Fam. 9, 15, 3; id. Att. 3, 12, 1; 8, 3, 3.—As a word of comparison, with et, ac, que, ut, qui ( quae, quod), quam, quasi, cum, or (mostly poet.) with the dat., the same as, identical with, of the same meaning as, etc.:si quaeratur, idemne sit pertinacia et perseverantia,
Cic. Top. 23, 87: videmus fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent, at the same time and as well as, id. Or. 7, 22; cf. id. Sull. 18, 51:imperii nostri terrarumque idem est extremum,
id. Prov. Cons. 13, 33; cf. id. Cael. 28, 67:disputationem habitam non quasi narrantes exponimus, sed eisdem fere verbis, ut actum disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9:idem abeunt, qui venerant,
id. Fin. 4, 3, 7:quoniam earum rerum quas ego gessi, non est eadem fortuna atque condicio, quae illorum qui, etc.,
id. Cat. 3, 12, 27:non quo idem sit servulus quod familia,
id. Caecin. 20, 58:qui (servi) et moribus eisdem essent, quibus dominus, et eodem genere ac loco nati,
id. Verr. 2, 3, 25, § 62:eandem constituit potestatem quam si, etc.,
id. Agr. 2, 12, 30:eodem loco res est, quasi ea pecunia legata non esset,
id. Leg. 2, 21, 53; cf.:sensu amisso fit idem, quasi natus non esset omnino,
id. Lael. 4, 14.—With cum:tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:hunc eodem mecum patre genitum, etc.,
Tac. A. 15, 2:in eadem mecum Africa geniti fides,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14.—With dat.:(Homerus) Sceptra potitus, eadem aliis sopitu' quiete est,
Lucr. 3, 1038; cf.:invitum qui servat idem facit occidenti,
Hor. A. P. 467; so Ov. M. 13, 50; id. Am. 1, 4, 1 al.:quod non idem illis censuissemus,
Cic. Fam. 9, 6, 3; Just. 2, 4, 10:ille eadem nobis juratus in arma,
Ov. M. 13, 50.—In neutr. with gen.:si idem nos juris haberemus quod ceteri,
Cic. Balb. 12, 29:tibi idem consilii do, quod, etc.,
id. Fam. 9, 2, 2:omnes qui ubique idem operis efficiunt,
Lact. 5, 4, 1:non habet officii lucifer omnis idem,
Ov. F. 1, 46.— Advv.: eādem, eodem, v. h. v. -
118 gratus
grātus, a, um, adj. [Sanscr. har-jami, love, desire; Gr. chairô, charma, charis].I.Pass., beloved, dear, acceptable, pleasing, agreeable (syn.: acceptus, jucundus, optatus, dulcis, blandus, suavis; in this signif. in ante-Aug. prose, viz. in Cic. and Cæs., only of things; gratiosus, mostly of persons).A.Of things:B.non ille (amor tuus) quidem mihi ignotus, sed tamen gratus et optatus: dicerem jucundus, nisi id verbum in omne tempus perdidissem,
Cic. Fam. 5, 15, 1; cf.:illud tamen dicam, mihi id, quod fecisti, esse gratissimum. Tale enim tuum judicium non potest mihi non summe esse jucundum. Quod cum ita sit, esse gratum necesse est,
id. ib. 13, 8, 2:ista veritas, etiam si jucunda non est, mihi tamen grata est,
id. Att. 3, 24, 2; cf. also: cujus officia jucundiora licet saepe mihi fuerint, numquam tamen gratiora, id. Fam. 4, 6, 1:quae omnia mihi jucunda, hoc extremum etiam gratum fuit,
id. ib. 10, 3, 1;so corresp. or connected with jucundus,
id. ib. 1, 17, 6; id. Rosc. Am. 18, 51; id. Cat. 4, 1, 1; Plin. 26, 3, 8, § 14; Plin. Ep. 5, 3, 1; 8, 23, 5:quid est, quod aut populo Romano gratius esse debeat aut sociis exterisque nationibus optatius esse possit,
Cic. Div. in Caecil. 3, 7; so with optatus cf. above, the passage Cic. Fam. 5, 15, 1: quod approbaris, id gratum acceptumque habendum. id. Tusc. 5, 15, 45; cf.:mihi pol grata acceptaque hujus est benignitas,
Plaut. Stich. 1, 1, 49; Cat. 96, 1:munus eorum gratum acceptumque esse,
Nep. Hann. 7;rarely in the contrary order: quorum mihi Dona accepta et grata habeo, tuaque ingrata,
Plaut. Truc. 2, 7, 56: Tox. Credidi gratum fore Beneficium meum apud te. Do. Immo equidem gratiam tibi habeo, id. Pers. 4, 7, 8; cf.:grata tibi esse mea officia non miror: cognovi enim te gratissimum omnium, etc.,
Cic. Fam. 5, 11, 1:quam multi, ut Galli, ut Poeni homines immolare et pium et diis immortalibus gratissimum esse duxerunt!
Cic. Rep. 3, 9; cf. Caes. B. G. 6, 16, 5; Cic. ap. Non. 398, 28 (Rep. 6, 2 Mos.); cf. in comp.:sedere in his scholis gratius erat quam ire per solitudines, etc.,
Plin. 26, 2, 6, § 11; cf.also: hedera est gratissima Baccho,
Ov. F. 3, 767:dapibus supremi Grata testudo Jovis,
Hor. C. 1, 32, 14:eoque erat cujusque gratior in re publica virtus, quod, etc.,
Cic. Rep. 2, 34 fin.; 2, 35:o diva, gratum quae regis Antium,
Hor. C. 1, 35, 1; cf.:grato sub antro,
id. ib. 1, 5, 3:locus,
id. Ep. 2, 2, 46:tempus,
id. ib. 2, 2, 198:hora,
id. ib. 1, 4, 14:dies,
id. C. 4, 5, 7:lux,
id. S. 1, 5, 39:nox,
id. Carm. Sec. 23:carmina,
id. C. 1, 15, 14; 3, 11, 23:artes,
id. ib. 4, 13, 22:error mentis,
id. Ep. 2, 2, 140:protervitas,
id. C. 1, 19, 7 et saep.:feceris, si de re publica quid sentias explicaris, nobis gratum omnibus,
will do us all a favor, Cic. Rep. 1, 21 fin.; cf.:quamobrem utrique nostrum gratum admodum feceris,
id. Lael. 4, 16:quod si eum interfecerit, multis sese nobilibus gratum esse facturum,
Caes. B. G. 1, 44, 20:quapropter gratissimum mihi feceris, si curaris, ut, etc.... Hoc mihi gratius facere nihil potes,
a very great favor... no greater favor, Cic. Fam. 13, 44:is adulescens ita locatus est, ut, quae rebus grata erant, gratiora verbis faceret,
Liv. 45, 13, 13:gratum elocuta consiliantibus Junone divis,
something pleasant, Hor. C. 3, 3, 17.—Of living beings.(α).With dat.:(β).Herophile Phoebo grata,
Tib. 2, 5, 68; cf.:vates diis gratissima,
Ov. F. 1, 585; and:superis deorum gratus (Mercurius) et imis,
Hor. C. 1, 10, 20:donec gratus eram tibi,
id. ib. 3, 9, 1; cf. Prop. 1, 2, 31:gratus Alexandro regi Magno fuit ille Choerilus,
Hor. Ep. 2, 1, 232; Suet. Caes. 27:cui (Maecenati) cum se gratum et acceptum in modum amici videret,
id. Gramm. 21:filio ejus Fausto gratissimus fuit,
id. ib. 12:(cervus) gratus erat tibi,
Ov. M. 10, 121.—Absol.:II.olim gratus eram,
Prop. 1, 12, 7; Hor. C. 4, 6, 21:conviva,
id. S. 2, 2, 119:comitum gratissime,
Ov. M. 14, 221; cf.:juvenum gratissime Crantor,
id. ib. 12, 367:o mihi de fratris longe gratissime natis,
id. ib. 12, 586:quaestor consulibus suis non minus jucundus et gratus quam usui fuit,
Plin. Ep. 8, 23, 5.—Hence, subst.: grātus, i, m., a favorite, darling:quam (classem) non amicorum sed gratorum appellabat,
Suet. Tib. 46 fin.Act., thankful, grateful; thankworthy, deserving or procuring thanks (beneficii memor):1.cognovi te gratissimum omnium: nec enim tu mihi habuisti modo gratiam, verum etiam cumulatissime retulisti,
Cic. Fam. 5, 11, 1; cf. id. Leg. 1, 18, 49:quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, cum te re ipsa atque animo scirem esse gratissimum, tamen, etc.,
id. Fam. 10, 19, 1:si bene de me meritis gratum me praebeo, etc.,
id. Planc. 38, 91 (v. Krebs, Antibarb. p. 508); cf.:ut grati ac memores beneficii esse videantur,
id. Agr. 2, 8, 21:Hegesaratus, magnis meis beneficiis ornatus in consulatu suo, memor et gratus fuit,
id. Fam. 13, 25; cf. also id. Att. 9, 11, A, 3:tu quam gratus erga me fueris, ipse existimare potes,
id. Fam. 5, 5, 2; cf.: ut quam gratissimus erga te esse cognoscerer, id. ib. 1, 5, 1; Quint. 11, 2, 12: gratiorem me esse in te, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 1:si quod adest gratum juvat,
Hor. S. 2, 6, 13; id. C. 1, 12, 39:laudo vos, Quirites, cum gratissimis animis prosequimini nomen clarissimi adolescentis,
Cic. Phil. 4, 1, 3; cf. id. ib. 14, 11, 30, and 10, 3, 7:tu, quamcumque deus tibi fortunaverit horam, gratā sume manu,
Hor. Ep. 1, 11, 23:quod tamen nunc faciam: tum, cum gratum mihi esse potuit, nolui,
i. e. might have procured me thanks, Ter. Heaut. 2, 3, 21:est istuc datum Profecto, ut grata mihi sint, quae facio, omnia,
id. Eun. 3, 1, 6 Ruhnk.; cf.:didicisse, quam sit re pulchrum, beneficio gratum, fama gloriosum, tyrannum occidere,
productive of gratitude, Cic. Phil. 2, 46, 117:pro quibus beneficiis vix satis gratus videar,
Sall. H. 2, 41, 5 Dietsch.— Hence, adv.: grātē.(Acc. to I. = jucunde.) With pleasure, agreeably, willingly (rare in the class. period):2.praeterita grate meminit et, etc.,
Cic. Fin. 1, 19, 62:liberti pupillorum grate facient, si, etc.,
Dig. 26, 10, 3:insignis haec munificentia... nec a debitoribus magis quam a creditoribus gratius excepta,
Just. 12, 11, 2:gratissime provocari,
Macr. S. 7, 2.—(Acc. to II.) Thankfully, gratefully (class.):aliquid et grate et pie facere,
Cic. Planc. 41, 98; cf.:quid pie, quid grate, quid humaniter, aut fecerit aut tulerit,
id. de Or. 2, 11, 46; Suet. Aug. 66:natales grate numeras,
Hor. Ep. 2, 2, 210:beneficium qui dat, vult accipi grate,
Sen. Ben. 2, 31:aliquid recipere,
Suet. Ner. 22; and in sup.:id munus inter censoria opera gratissime acceptum est,
Plin. 7, 60, 60, § 214. -
119 idem
īdem, ĕădem, ĭdem ( masc. eidem, freq. in MSS. and inscrr.; v. Lachm. ad Lucr. 1, 120; rarely isdem or eisdem; plur. nom. eidem; dat. and abl. eisdem; usu. contr. idem, isdem; not iidem, iisdem; v. Neue, Formenl. 2, 198 sqq.), pron. [from the pronom. root I, whence is, and the demonstr. suff. dem; root of dies, day, time; hence, just, exactly, Corss. Aussp. 2, 855], the same.I.In gen.:II.deinde quod nos eadem Asia atque idem iste Mithridates initio belli Asiatici docuit,
Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:quam (sphaeram) ab eodem Archimede factam posuerat in templo Virtutis Marcellus idem,
id. Rep. 1, 14:id, quod eidem Ciceroni placet,
Quint. 10, 7, 28:jure erat semper idem vultus (Socratis),
Cic. Tusc. 3, 15, 31:idem semper vultus eademque frons,
id. Off. 1, 26, 90:tu autem eodem modo omnes causas ages? aut in iisdem causis perpetuum et eundem spiritum sine ulla commutatione obtinebis?
id. Or. 31, 110:non quod alia res esset: immo eadem,
id. Clu. 29, 80:etiam si verbo differre videbitur, re tamen erit unum et omnibus in causis idem valebit,
id. Caecin. 21, 59:ad causas simillimas inter se vel potius easdem,
id. Brut. 94, 324. —In partic., idem is used,A.When two predicates are referred to the same subject.1.When the predicates are of the same kind it may often be rendered, at the same time, likewise, also, etc., or = is (ea, id) with quoque, etiam, simul, etc.:2.cum Academico et eodem rhetore congredi conatus sum,
Cic. N. D. 2, 1, 1; cf.:oratio splendida et grandis et eadem in primis faceta,
id. Brut. 79, 273:avunculus meus, vir innocentissimus idemque doctissimus,
id. N. D. 3, 32, 80:jam M. Marcellus ille quinquies consul totum (auspicium) omisit, idem imperator, idem augur optimus,
id. Div. 2, 36, 77:ubi Xenocrates, ubi Aristoteles ista tetigit? hos enim quasi eosdem esse vultis,
id. Ac. 2, 44, 136; cf.:viros fortes, magnanimos, eosdem bonos et simplices esse volumus,
id. Off. 1, 19, 63:Caninius idem et idem noster cum ad me pervesperi venisset, etc.,
id. Fam. 9, 2, 1:amicus est tamquam alter idem,
a second self, id. Lael. 21, 80:ad idem semper exspectandum paratior,
id. Off. 2, 15, 53:nam idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est,
Sall. C. 20, 5; cf.:quos omnes eadem odisse, eadem metuere in unum coeëgit,
id. J. 31, 14:Hisdem diebus, for eisdem,
Pall. 10, 13:hic finis belli,... idemque finis regni,
Liv. 45, 9, 2; 2, 12, 2:quae ab condita urbe Roma ad captam urbem eandem Romani... gessere,
id. 6, 1, 1:ut pars militum gladiatores, qui e servitio Blaesi erant, pars ceteram ejusdem familiam vincirent,
Tac. A. 1, 23:erepta mihi prius eorundem matre,
Quint. 6 prooem. 4:fervida aestas, longinqua itinera sola ducis patientia mitigabantur, eodem plura quam gregario milite tolerante,
Tac. A. 14, 24.—When the predicates are in contrast with one another it may be rendered, nevertheless, yet, on the contrary:B.(Epicurus) cum optimam et praestantissimam naturam dei dicat esse, negat idem esse in deo gratiam,
Cic. N. D. 1, 43, § 121; cf. Curt. 5, 1, 14.—Esp.1.Connected or corresp. with the pronouns ego, tu, hic, ille, iste, qui, and with unus:2.idem ego ille (non enim mihi videor insolenter gloriari, etc.) idem inquam ego recreavi afflictos animos, etc.,
Cic. Att. 1, 16, 8:ego idem, qui, etc.,
id. Or. 7, 23; cf.:habitae sunt multae de me contiones... habuit de eodem me P. Lentulus consul contionem,
id. Sest. 50, 107:cedo nunc ejusdem illius inimici mei de me eodem contionem,
id. ib. §108: de me eodem,
id. ib. 51, 109:quin tu igitur concedis idem, etc.,
id. Rep. 1, 39 fin. Mos.; cf.:cognoram te in custodia salutis meae diligentem: eundemque te, etc.,
id. Att. 4, 1, 1:Sopater quidam fuit, etc.... huic eidem Sopatro eidem inimici ad C. Verrem ejusdem rei nomen detulerunt,
id. Verr. 2, 2, 28, § 68:cum est idem hic Sopater absolutus,
id. ib. 2, 2, 29, §70: hoc idem facere,
id. Rep. 1, 35:ab hisce eisdem permotionibus,
id. de Or. 1, 12, 53:idem ille tyrannus,
id. Rep. 1, 42:in eisdem illis locis,
id. Verr. 2, 1, 21, § 56:eandem illam (sphaeram),
id. Rep. 1, 14:eum et idem qui consuerunt et idem illud alii desiderent,
id. Off. 2, 15 fin.:idem iste Mithridates,
id. de Imp. Pomp. 7, 19 (Klotz, Orell., B. and K.;older edd., idem ipse): musici qui erant quondam idem poëtae,
id. de Or. 3, 44, 174; cf.:beneficentia, quam eandem benignitatem appellari licet,
id. Off. 1, 7, 20:quod idem in ceteris artibus non fit,
id. Fin. 3, 7, 24 fin.:exitus quidem omnium unus et idem fuit,
id. Div. 2, 47, 97:in qua (causa) omnes sentirent unum atque idem,
id. Cat. 4, 7, 14; cf.in an inverted order: ut verset saepe multis modis eandem et unam rem,
id. Or. 40, 137:neque ego aliter accepi: intellexi tamen idem, non existimasse te, etc.,
id. Fam. 9, 15, 3; id. Att. 3, 12, 1; 8, 3, 3.—As a word of comparison, with et, ac, que, ut, qui ( quae, quod), quam, quasi, cum, or (mostly poet.) with the dat., the same as, identical with, of the same meaning as, etc.:si quaeratur, idemne sit pertinacia et perseverantia,
Cic. Top. 23, 87: videmus fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent, at the same time and as well as, id. Or. 7, 22; cf. id. Sull. 18, 51:imperii nostri terrarumque idem est extremum,
id. Prov. Cons. 13, 33; cf. id. Cael. 28, 67:disputationem habitam non quasi narrantes exponimus, sed eisdem fere verbis, ut actum disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9:idem abeunt, qui venerant,
id. Fin. 4, 3, 7:quoniam earum rerum quas ego gessi, non est eadem fortuna atque condicio, quae illorum qui, etc.,
id. Cat. 3, 12, 27:non quo idem sit servulus quod familia,
id. Caecin. 20, 58:qui (servi) et moribus eisdem essent, quibus dominus, et eodem genere ac loco nati,
id. Verr. 2, 3, 25, § 62:eandem constituit potestatem quam si, etc.,
id. Agr. 2, 12, 30:eodem loco res est, quasi ea pecunia legata non esset,
id. Leg. 2, 21, 53; cf.:sensu amisso fit idem, quasi natus non esset omnino,
id. Lael. 4, 14.—With cum:tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:hunc eodem mecum patre genitum, etc.,
Tac. A. 15, 2:in eadem mecum Africa geniti fides,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14.—With dat.:(Homerus) Sceptra potitus, eadem aliis sopitu' quiete est,
Lucr. 3, 1038; cf.:invitum qui servat idem facit occidenti,
Hor. A. P. 467; so Ov. M. 13, 50; id. Am. 1, 4, 1 al.:quod non idem illis censuissemus,
Cic. Fam. 9, 6, 3; Just. 2, 4, 10:ille eadem nobis juratus in arma,
Ov. M. 13, 50.—In neutr. with gen.:si idem nos juris haberemus quod ceteri,
Cic. Balb. 12, 29:tibi idem consilii do, quod, etc.,
id. Fam. 9, 2, 2:omnes qui ubique idem operis efficiunt,
Lact. 5, 4, 1:non habet officii lucifer omnis idem,
Ov. F. 1, 46.— Advv.: eādem, eodem, v. h. v. -
120 specto
specto, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [id.], to look at, behold; to gaze at, watch, observe, etc. (freq. and class.; syn.: adspicio, speculor, conspicor, contueor).I.Lit.A.In gen.(α).With acc.:(β).speculum a speciendo, quod ibi se spectant,
Varr. L. L. 5, § 129 Müll.; cf. id. ib. 6, §82 ib.: si vis videre ludos jucundissimos... amores tuos si vis spectare,
Plaut. Poen. 1, 1, 81:spectare aliquid et visere,
Cic. Tusc. 1, 19, 44:taceas, me spectes,
Plaut. As. 3, 3, 90:quid illas spectas?
id. Rud. 3, 4, 54; id. Am. 1, 1, 268:ere, ne me spectes,
Ter. Eun. 5, 5, 18:corpora,
Lucr. 4, 1102:ingentes acervos,
Hor. C. 2, 2, 24:gaude quod spectant oculi te mille loquentem,
id. Ep. 1, 6, 19:cum modo me spectas oculis protervis,
Ov. H. 16 (17), 77:spectari tergo,
id. A. A. 3, 774:Zoroaster primus siderum motus diligentissime spectasse dicitur,
Just. 1, 1, 9.—With rel.clause:(γ).tacitus te sequor, Spectans quas tu res hoc ornatu geras,
Plaut. Bacch. 1, 2, 2:specta quam arcte dormiunt,
id. Most. 3, 2, 144; cf.:saepe tui, specto, si sint in litore passus,
Ov. H. 18 (19), 27.—Absol.:(δ).vise, specta tuo arbitratu,
Plaut. Most. 3, 2, 106: Am. Sosia, age me huc aspice. So. Specto, id. Am. 2, 2, 119:quam magis specto, minus placet mihi hominis facies,
id. Trin. 4, 2, 19:alte spectare,
Cic. Rep. 6, 23, 25:populo spectante,
Hor. Ep. 1, 6, 60.—With ad, in, per, or adv. of place:(ε).spectare ad carceris oras,
Enn. Ann. 1, 102:quaeso huc ad me specta,
Plaut. Most. 3, 2, 149; so, ad me, Afran. ap. Isid. Orig. 12, 8, 16:ad dexteram,
Plaut. Poen. 3, 4, 1:tota domus, quae spectat in nos solos,
Cic. Off. 1, 17, 58:ego limis specto Sic per flabellum clanculum,
Ter. Eun. 3, 5, 53:quoquo hic spectabit, eo tu spectato simul,
Plaut. Ps. 3, 2, 69.—Impers. pass. with subj. or final clause:(ζ).cum plausu congregari feros (pisces) ad cibum assuetudine, in quibusdam vivariis spectetur,
Plin. 10, 70, 89, § 193:spectandum ne quoi anulum det,
Plaut. As. 4, 1, 33. —With inf.:B.spectet currere Gangem,
Sen. Herc. Oet. 629:minaces ire per caelum faces specta,
id. ib. 325.—In partic.1.To look at or see (a play or an actor) as a spectator, to look on:2.fabulam,
Plaut. Bacch. 2, 2, 37:Megalesia,
Cic. Har. Resp. 11, 22; Hor. A. P. 190:ludos,
id. S. 2, 6, 48; 2, 8, 79; id. Ep. 2, 1, 203; Suet. Aug. 40; 53 al.:Circenses,
id. ib. 45; id. Claud. 4:pugiles,
id. Aug. 45:artifices saltationis,
id. Tit. 7 al. —With inf.:spectavi ego pridem Comicos ad istum modum Sapienter dicta dicere atque is plaudier,
Plaut. Rud. 4, 7, 23:matronae tacitae spectent, tacitae rideant,
id. Poen. prol. 32:jam hic deludetur (Amphitruo), spectatores, vobis spectantibus,
id. Am. 3, 4, 15; cf. id. ib. prol. 151. —Hence, very often in inscrr. and tesseris: GLADIATORIIS SP., i. e. spectatus, of a gladiator who had stood the first public fight, Inscr. Orell. 2561 sq.; cf.: Morcelli delle tessere degli spettacoli Roma, Becker, Antiq. 4, p. 562.—Of localities, to look, face, lie, be situated towards any quarter (syn.: prospicio, vergo); constr. usu. with ad, in, inter, etc., or an adv. of place; less freq. with acc.:3.(hujus insulae) alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,
Caes. B. G. 5, 13; so,ad orientem solem,
id. ib. 7, 69:ad fretum,
Cic. Verr. 2, 5, 66, § 169:ager, qui in ventum Favonium spectet,
Varr. R. R. 1, 24, 1:in urbem... in Etruriam,
Liv. 5, 5;v. also infra: Aquitania spectat inter occasum solis et septentriones,
is situated to the north - west, Caes. B. G. 1, 1 fin.: quare fit, ut introversus et ad te Spectent atque ferant vestigia se omnia prorsus, Lucil. ap. Non. 402, 7; cf.:ut ora eorum deorsum spectent,
Col. 12, 16, 4:vestigia Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum,
Hor. Ep. 1, 1, 75:quo (villae) spectent porticibus,
Varr. R. R. 1, 4, 4: Creta altior est, quā spectat orientem, Sall. ap. Serv. Verg. A. 6, 23 (H. 3, 58 Dietsch):Acarnania solem occidentem et mare Siculum spectat,
Liv. 33, 17, 5:mediterranea regio est, orientem spectat,
id. 25, 9, 10; 30, 25, 11:quae et Tanaim et Bactra spectant,
Curt. 7, 7, 4; Plin. Ep. 5, 6, 15; Vell. 1, 11, 3:ab eo latere, quo (Gadis) Hispaniam spectat,
Plin. 4, 21, 36, § 120; 6, 17, 20, § 53.— Transf., of nations:Belgae spectant in septentriones et orientem solem,
Caes. B. G. 1, 1, 6:Masaesyli in regionem Hispaniae spectant,
Liv. 28, 17.—To examine, try, test:II.(argentum) dare spectandum,
Plaut. Pers. 3, 3, 35:ut fulvum spectatur in ignibus aurum, Tempore sic duro est inspicienda fides,
Ov. Tr. 1, 5, 25; cf.:qui pecuniā non movetur... hunc igni spectatum arbitrantur,
as having stood the test of fire, Cic. Off. 2, 11, 38; cf. spectatio, I. B., and spectator, I. B.—Trop.A.In gen., to look at, behold, see, regard, consider (very rare):B.specta rem modo!
Plaut. Bacch. 4, 6, 14:audaciam meretricum specta,
Ter. Eun. 5, 5, 24:importunitatem spectate aniculae,
id. And. 1, 4, 4:suave, E terrā magnum alterius spectare laborem,
Lucr. 2, 2: caeli signorum admirabilem ordinem spectat, Cic. Fragm. ap. Non. 402, 17:ad te unum omnis mea spectat oratio,
Cic. Deiot. 2, 5.—In partic.1.To look to a thing, as to an end or guide of action; hence, to have in view, bear in mind; to aim, strive, or endeavor after; to meditate; to tend, incline, refer, pertain, or have regard to a thing (freq. and class.;2.syn.: contendo, pertineo, tendo): juvenes magna spectare et ad ea rectis studiis debent contendere,
Cic. Off. 2, 13, 45:nec commune bonum poterant spectare,
Lucr. 5, 958:rem, non hominem, spectari oportere,
Auct. Her. 1, 6, 9:nihil spectat nisi fugam,
Cic. Att. 8, 7, 1:Pompeius statuisse videtur, quid vos in judicando spectare oporteret,
id. Mil. 6, 15:nos ea, quae sunt in usu vitāque communi, non ea quae finguntur aut optantur spectare debemus,
id. Lael. 5, 18:ingenti consensu defectionem omnes spectare,
Liv. 22, 22, 21:arma et bellum,
id. 3, 69, 2:Romani, desperatā ope humanā, fata et deos spectabant,
id. 5, 16, 8; Curt. 9, 7, 2; Just. 13, 1, 8:tota domus quae spectat in nos solos,
relies on, Cic. Off. 1, 17, 58:in philosophiā res spectatur, non verba penduntur,
id. Or. 16, 51:mores,
id. Off. 2, 20, 69; so (with sequi) id. de Or. 2, 50, 204:quem locum probandae virtutis tuae spectas?
do you seek? Caes. B. G. 5, 44:noli spectare, quanti homo sit,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 4, § 14:me spectasse semper, ut tibi possem quam maxime esse conjunctus,
id. Fam. 5, 8, 3:ad imperatorias laudes,
id. Vatin. 10, 24:ad suam magis gloriam quam ad salutem rei publicae,
id. Sest. 16, 37:ad vitulam,
Verg. E. 3, 48:cum plebes Nolana de integro ad defectionem spectaret,
Liv. 23, 16, 2; so id. 23, 6, 4:ab scelere ad aliud spectare mulier scelus,
id. 1, 47, 1; 34, 56, 10.—Of subjects not personal:et prima et media verba spectare debent ad ultimum,
Cic. Or. 59, 200:ad arma rem spectare,
id. Fam. 14, 5, 1; cf.:rem ad seditionem spectare,
Liv. 25, 3, 19:ad vim spectare res coepit,
id. 1, 9, 6; cf.:si ad perniciem patriae res spectabit,
Cic. Off. 2, 23, 90:aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad bene beateque vivendum,
id. ib. 2, 2, 6:ea non tam ad religionem spectant, quam ad jus sepulcrorum,
belong to, concern, id. Leg. 2, 23, 58:quoniam de eo genere beneficiorum dictum est, quae ad singulos spectant: deinceps de iis, quae ad universos pertinent, disputandum est,
id. Off. 2, 21, 72; cf. id. ib. 1, 3, 7: artem negabat esse ullam, nisi quae cognitis et in unum exitum spectantibus, Cic. de Or. 1, 20, 92:nostra consilia sempiternum tempus spectare debent,
id. ib. 2, 40, 169:solvendi necessitas debitorem spectat,
Dig. 2, 14, 42:res eo spectat, ut eā poenā non videamini esse contenti,
Cic. Lig. 5, 13:hoc eo spectabat, ut eam (Pythiam) a Philippo corruptam diceret,
id. de Div. 2, 57, 118: summa judicii mei spectat huc, ut meorum injurias ferre possim, Anton. ap. Cic. Phil. 13, 20, 46:quo igitur haec spectat oratio?
Cic. Att. 8, 2, 4; cf. id. Phil. 13, 20, 46:quorsum haec omnis spectat oratio?
id. ib. 7, 9, 26 et saep.:quia quicquid ad corpus spectat, et immortalitatis est expers, vanum sit,
Lact. 3, 12, 33.—(Acc. to I. B. 3.) To judge of; to try, test (syn. probo):A.nemo illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,
Cic. Rosc. Com. 10, 28:alicujus animum ex animo suo,
Ter. And. 4, 1, 22:non igitur ex singulis vocibus philosophi spectandi sunt, sed ex perpetuitate atque constantiā,
Cic. Tusc. 5, 10, 31:ex meo otium tuum specto,
id. Att. 12, 39:quod ego non tam fastidiose in nobis quam in histrionibus spectari puto,
id. de Or. 1, 61, 258:ubi facillime spectatur mulier, quae ingenio'st bono?
Plaut. Stich. 1, 2, 59; cf.:hominem in dubiis periclis,
Lucr. 3, 55:beneficium a deteriore parte,
Sen. Ben. 2, 28, 2.—Hence, spectātus, a, um, P. a. (acc. to II. B. 2.).Tried, tested, proved (syn.: probatus, cognitus): tuam probatam et spectatam maxime adulescentiam, Lucil. ap. Non. 437, 14:B.homines spectati et probati,
Cic. de Or. 1, 27, 124:fides spectata et diu cognita,
id. Div. in Caecil. 4, 11; Ov. P. 2, 7, 82:pietas spectata per ignes,
id. F. 4, 37:integritas,
Liv. 26, 49, 16; cf.:homo in rebus judicandis spectatus et cognitus,
Cic. Verr. 1, 10, 29:spectata ac nobilitata virtus,
id. Fl. 26, 63:spectata multis magnisque rebus singularis integritas,
id. Phil. 3, 10, 26:rebus spectata juventus,
Verg. A. 8, 151:utebatur medico ignobili, sed spectato homine, Cleophanto,
id. Clu. 16, 47:mores,
Plaut. Pers. 2, 1, 4:ni virtus fidesque vestra spectata mihi forent,
Sall. C. 20, 2.— Sup.:id cuique spectatissimum sit, quod occurrerit, etc.,
let that be the best test of each, Liv. 1, 57, 7.—With subject-clause:mihi satis spectatum est, Pompeium malle principem volentibus vobis esse quam, etc.,
Sall. H. 3, 61, 23 Dietsch.—In gen., looked up to, respected, esteemed, worthy, excellent:fecere tale ante alii spectati viri,
Plaut. Merc. 2, 2, 47:in perfecto et spectato viro,
Cic. Lael. 2, 9:homines,
id. Div. in Caecil. 7, 24:castitas,
Liv. 1, 57, 10.— Comp.:quo non spectatior alter,
Sil. 1, 440.— Sup.:auctoritas clarissimi et spectatissimi viri atque in primis probati,
Cic. Fam. 5, 12, 7:spectatissima femina,
id. Rosc. Am. 50, 147.—Of things (Plinian):paeninsula spectatior (with flumen clarum),
Plin. 4, 18, 32, § 107:spectatius artificium,
id. 11, 1, 1, § 1:spectatissima laurus,
id. 15, 30, 40, § 134.— Hence, adv.: spectātē, splendidly, excellently:spectatissime florere,
Plin. 21, 1, 1, § 2:spectatissime ministrere,
Amm. 28, 3, 9.
См. также в других словарях:
Non nobis — For the unrelated Latin motto, see Non nobis solum. Non nobis is a short Latin hymn used as a prayer of thanksgiving and expression of humility. The Latin text derives from Psalm 113:9 (according to the Vulgate numbering), which corresponds to… … Wikipedia
Non nobis — est un court hymne latin prononcé comme une prière d action de grâce et une expression d humilité. Le texte latin est issu du Psaume 113:9 (selon la numérotation de la Vulgate), qui correspond au Psaume 115:1 dans la King James Version. Son texte … Wikipédia en Français
Non nobis solum — (pas seulement pour nous) est une locution latine également connue sous la variante non nobis, sed omnibus (pas pour nous mais pour chacun) qui signifie que chacun doit contribuer au bien supérieur d l humanité abstraction faite de ses propres… … Wikipédia en Français
Errare humanum est — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
POPULI plurimi a nobis descripti sunt — in quibus aliquot ita ab aliorum consuetudine recedunt, ut non inter homines, sed inter feras censen di videantur. In iis non nullos uti prodigiosos hic subicere libuit. POPULI PRODIGIOSI MONSTRUOSIVE, EX PLINIO, l. 6. Et 7. ET ALIIS SCRIPTORIBUS … Hofmann J. Lexicon universale
ex donationibus autem feoda militaria vel magnum serjeantium non continentibus oritur nobis quoddam nomen generate, quod est socagium — /eks daneyshiyownabas otam fyuwda milateriya vel mjegnam sarjiyaensh(iy)am non kontanentabas oratar nowbas kwodam nowman jenareyliy, kwod est sakeyj(iy)am/ From grants not containing military fees or grand serjeanty, a kind of general name is… … Black's law dictionary
ex donationibus autem feoda militaria vel magnum serjeantium non continentibus oritur nobis quoddam nomen generate, quod est socagium — /eks daneyshiyownabas otam fyuwda milateriya vel mjegnam sarjiyaensh(iy)am non kontanentabas oratar nowbas kwodam nowman jenareyliy, kwod est sakeyj(iy)am/ From grants not containing military fees or grand serjeanty, a kind of general name is… … Black's law dictionary
Ex donationibus autem feoda militaria vel magnum serjeantium non continentibus oriter nobis quoddam nomen generale, quod est socagium — From grants containing neither military fees nor grand serjeanty, a certain general name has sprung up among us which is socage. See 2 Bl Comm 79 … Ballentine's law dictionary
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français
Agnus Dei (in Liturgy) — Agnus Dei (in Liturgy) † Catholic Encyclopedia ► Agnus Dei (in Liturgy) A name given to the formula recited thrice by the priest at Mass (except on Good Friday and Holy Saturday) in the Roman rite. It occurs towards the end of the… … Catholic encyclopedia
List of Latin phrases (N) — This page lists direct English translations of Latin phrases, such as veni vidi vici and et cetera. Some of the phrases are themselves translations of Greek phrases, as Greek rhetoric and literature reached its peak centuries before that of… … Wikipedia
