Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

no+art

  • 21 enn

    I)
    (en, et), the oldest form of the def. art., = inn, hinn.
    adv.
    1) yet, still (hann er enn ungr ok bernskr);
    2) with compar., enn betri, verri, still better, worse.
    * * *
    1.
    art. the, = hinn.
    2.
    v. en.

    Íslensk-ensk orðabók > enn

  • 22 fregn-víss

    1.
    adj. curious, in the saying, fróðr er hverr f., Art. 90.
    2.
    read fregvíss, see Art. 4. (Ed.)

    Íslensk-ensk orðabók > fregn-víss

  • 23 GAMALL

    * * *
    (gömul, gamalt), a.
    1) old;
    á gamals aldri, in his old age;
    opt er gott þat er gamlir kveða, old men’s sayings are often good;
    2) old, aged, of a certain age;
    hve gamall maðr ertu, how old art thou?
    tólf vetra (gen.) gamall, twelve years old.
    * * *
    contr. forms, gamlan, gamla, gamlir, gamlar, gömlum, etc., fem. sing. and neut. pl. gömul; neut. sing. gamalt; the compar. and superl. from a different root, viz. compar. ellri, superl. ellztr, mod. eldri eldstr or elztr: [not recorded in Ulf., who renders αρχαιος by alþeis; but in A. S. gamol and gomel occur, although rarely even in Beowulf; in mod. Engl. and Germ. it is lost, but is in full use in all Scandin. dialects; Swed. gammal; Dan. gammel; Norse gamal, fem. gomol, Ivar Aasen]:
    I. old, Lat. senex; in the sayings, þeygi á saman gamalt og ungt, Úlf. 3. 44; opt er gott þat er gamlir kveða, Hm. 134, Fb. i. 212; íllt að kenna gömlum hundi að sitja; gamlir eru elztir, old are the eldest, i. e. the most cunning, clever; tvisvar verðr gamall maðr barn; engi verðr eldri en gamall; en þótt konungr þessi sé góðr maðr … þá mun hann þó eigi verða ellri en gamall, Fms. iv. 282; faðir minn var gamall, Nj. 31; g. spámaðr, an old spae-man, 656 B. 12; hence gamals-aldr, m. old age, Ld. 4, Fms. ii. 71: compds, af-garnall, fjör-g., eld-g., q. v.; cp. also ör-gemlir = Germ. uralt, a giant in Edda.
    2. grown up, old, of animals; arðr-uxi gamall, Grág. i. 502; gamlir sauðir, old rams; gjalda grís fyrir gamalt svín, Ó. H. 86; fyrr á gömlum uxanum at bæsa en kálfinum, a pun, Fms. vi. 28.
    3. old, of things, freq. in mod. usage, but the ancients use gamall of persons or living things, and distinguish between gamall and forn (q. v.); a man is ‘gamall,’ but he wears ‘forn’ klæði ( old clothes), thus in the verse Fms. xi. 43 gamall prob. refers to Gorm and not to land; Merl. 1. 61 is corrupt; vide gjallr (below); gamall siðr, Anal. 187, does not appear in Fb. iii. 401 (the original of the mod. text in Anal.)
    II. old, aged, of a certain age; nokkurra vetra gamall, some years old, Fms. xi. 78; fjögurra vetra gömul, Þiðr. 221; hve gamall maðr ertu, how old art thou? Ísl. ii. 220; tólf vetra gamall, 204; fimm, sex, vetra gamall, Grág. i. 502; vetr-gamall, a winter old; árs-gamall, a year old; misseris-gamall, half a year old; nætr-g., a night old, etc.
    III. in pr. names, hinn Gamli is added as a soubriquet, like ‘major’ in Lat., to distinguish an older man from a younger man of the same name; hinn gamli and hinn ungi also often answer to the Engl. ‘father and son;’ thus, Hákon Gamli and Hákon Ungi, old and young H., Fms.; also, Jörundr Gamli, Ketilbjörn Gamli, Örlygr Gamli, Bragi Gamli, Ingimundr hinn Gamli, etc., vide Landn.; Ari hinn Gamli, Bs. i. 26, to distinguish him from his grandson Ari Sterki; cp. the Lat. Cato Major: in some of the instances above it only means the old = Lat. priscus.
    B. The compar. is ellri and superl. ellztr; eigi ellra en einnar nætr, 1812. 57; fjórtan vetra gamall eðr ellri, K. Á. 190; enir ellri synir Brjáns, Nj. 269; inn ellzti, 38; ellztr bræðranna, Grág. i. 307; hann var ellztr, Eg. 27, Fms. i. 20, passim.

    Íslensk-ensk orðabók > GAMALL

  • 24 HEFJA

    enter on/upon
    * * *
    (hef; hóf, hófum; hafiðr and hafinn), v.
    1) to heave, raise, lift (hefja stein);
    hann hóf upp augu sin, he lifted up his eyes;
    hefja sik á lopt, to make a leap;
    hefja handa, to lift the hands (for defense);
    hefja höfuðs, to lift the head, be undaunted;
    hefja graut, to lift the porridge, eat it with a spoon;
    2) to exalt, raise in rank;
    hefja e-n til ríkis, to raise one to the throne;
    hefja mál sitt, to begin one’s speech;
    hefja ferð, to set out on a journey, to start;
    hefja flokk, to raise a party;
    hefja ákall, to raise a claim;
    impers., hefr e-t = hefr upp e-t, it begins (hér hefr Kristnisögu);
    refl., hefjast, to begin, originate (hvaðan af hefir hafizt skáldrskarpr?);
    4) impers. to be carried, drifted (by storm or tide);
    höf skipin öll saman (all the ships were drifted) inn at landinu;
    þeir létu hefja skipin ofan forstreymis, they let the ships drift down the stream;
    5) with preps.:
    hefja e-t af e-u, to take it off;
    impers., en er af henni hóf öngvit (acc.), when she recovered from her swoon;
    þá hóf af mér vámur allar, all ailments left me;
    refl., hefjast af höndum e-m, to leave one;
    hefja á rás, to take to one’s feet (= hafa á rás);
    refl., láta hefjast fyrir, to retreat, withdraw;
    hefja munn sinn í sundr, to open one’s mouth;
    impers., Birkibeina (acc.) hefr undan, the B. drew back;
    hefja e-t upp, to lift up (hann hóf orminn upp á hendi sér);
    impers., hóf honum upp brýn (acc.), his face brightened;
    hefja e-t upp, to begin (= hefja 3);
    Egill hóf upp kvæðit, E. began his poem;
    impers., hér hefr upp Konunga-bók, here begins the K.;
    refl., hefjast upp, to begin (hér hefjast upp landnám);
    hefjast upp til ófriðar (með ófriði), to begin warfare;
    láta hefjast við, to lay to (naut.).
    * * *
    pret. hóf, pl. hófu; part. hafinn, but also hafiðr (weak); pres. indic. hef; pret. subj. hæfi, with neg. suff. hóf-at, Korm.; [Ulf. hafjan; A. S. hebban; Engl. heave, pret. hove; O. H. G. hafan; Germ. heben; Dan. hæve; Swed. häfva; cp. Lat. capere, in-cipere.]
    A. To heave, lift, raise; hefja stein, to lift a stone, Eg. 142; ok munu nú ekki meira hefja fjórir menn, 140; (hón) hóf hann at lopti, hove him aloft, Ýt. 9; hefja e-n til himins, Edda 61 (in a verse); hóf hann sér af herðum hver, Hym. 36; þá er hefja af hvera (mod. taka ofan pott, to take the pot off), Gm. 42; hóf sér á höfuð upp hver Sifjar verr, Hým. 34; hón hófat augu af mér, she took not her eyes off me, Korm. 16; hann hóf upp augu sín, he lifted up his eyes, 623. 20; hefja sik á lopt, to make a leap, Nj. 144.
    2. phrases, hefja handa, to lift the hands (for defence), Nj. 65, Ld. 262; h. höfuðs, to lift the head, stand upright, be undaunted; sá er nú hefir eigi höfuðs, Nj. 213: h. sinn munn í sundr, to open one’s mouth, Sturl. iii. 189: hefja graut, skyr, etc., to lift the porridge, curds, etc., eat food with a spoon, Fms. vi. 364; Rindill hóf (Ed. hafði wrongly) skyr ok mataðisk skjótt, Lv. 63.
    3. hefja út, to lift out a body, carry it from the house (út-hafning), Eg. 24; er mik út hefja, Am. 100; var konungr hafiðr dauðr ór hvílunni, Hkr. iii. 146. The ceremony of carrying the corpse out of the house is in Icel. still performed with solemnity, and followed by hymns, usually verses 9 sqq. of the 25th hymn of the Passíu-Sálmar; it is regarded as a farewell to the home in which a person has lived and worked; and is a custom lost in the remotest heathen age; cp. the Scot. to lift.
    β. hefja (barn) ór heiðnum dómi, to lift ( a bairn) out of heathendom, is an old eccl. term for to be sponsor (mod. halda undir skírn), Sighvat (in a verse); N. G. L. i. 350 records three kinds of sponsorship—halda barni undir primsignan, önnur at hefja barn ór heiðnum dómi, þriðja at halda á barni er biskup fermir: to baptize, skal þat barn til kirkju færa ok hefja ór heiðnum dómi, 12; barn hvert er borit verðr eptir nótt ina helgu, þá skal haft vera ( baptized) at Páskum, id.
    4. to exalt, Ad. 20, cp. with Yngl. S. ch. 10; hóf hann Jóseph til sæmðar, Sks. 454; hafðr til ríkis, 458; upp hafðr, 451; önd hennar var upp höfð yfir öll engla fylki, Hom. 129; hann mektaðisk mjök ok hóf sik of hátt af þeim auðæfum, Stj. 154; at hann hæfi upp ( exaltaret) Guðs orð með tungunni, Skálda 208; konungr hóf hann til mestu metorða, 625. 31: er hans ríki hóf, 28.
    II. impers.,
    1. to be heaved, hurled, drifted, by storm, tide, or the like; þá hóf upp knörr (acc.) undir Eyjafjöllum, a ship was upheaved by the gale, Bs. i. 30; hóf öll skipin (acc. the ship drifted) saman inn at landinu, Hkr. i. 206; þetta hóf ( drifted) fyrir straumi, iii. 94; þeir létu hefja ofan skipin forstreymis, let the ship drift before the stream, Fms. vii. 253; Birkibeina hefr undan, the B. went back, ix. 528.
    2. medic., en er af henni hóf öngvit (acc. when she awoke, of one in a swoon), Bjarn. 68; þá hóf af mér vámur allar (acc. all ailments left me), svá at ek kenni mér nú hvergi íllt, Sturl. ii. 54; ek sé at þú ert fölr mjök, ok má vera, at af þér hafi, I see thou art very pale, but may be it will pass off, Finnb. 236; hóf honum heldr upp brún (acc. his face brightened), Eg. 55.
    III. reflex. to raise oneself, to rise; hefjask til ófriðar, to raise war, rebel, Eg. 264.
    β. to be raised; hefjask til ríkis, to be raised to the throne, Fms. i. 99; hefjask hátt, to be exalted, Fs. 13; hann hafði hafisk af sjálfum sér, he had risen by himself, Eg. 23; féll Hákon en hófsk upp Magnúss konungr, Sturl. i. 114; Þórðr hófsk ( rose) af þessu, Landn. 305, Hom. 152.
    2. phrases, hefjask við, to lay to, a naut. term; lét þá jarl hefjask við ok beið svá sinna manna, Fms. viii. 82; hefjask undan, to retire, draw back, Sd. 144: in the phrase, hefjask af höndum e-m, to leave one; hefsk nú aldregi af höndum þeim, give them no rest, Fms. xi. 59.
    3. part., réttnefjaðr ok hafit upp í framanvert, Nj. 29.
    B. Metaph. to raise, begin, Lat. incipere:
    1. to raise; hefja flokk, to raise a party, a rebellion, Fms. viii. 273; h. rannsókn, to raise an enquiry, Grág. ii. 193; h. ákall, to raise a claim, Eg. 39; h. brigð, to make a reclamation, Gþl. 295.
    2. to begin; hefja teiti, Fms. vii. 119; h. gildi, Sturl. i. 20; h. Jóla-hald, to begin ( keep) Yule, Fms. i. 31; h. boðskap, ii. 44: of a book, þar hefjum vér sögu af hinum helga Jóni biskupi, Bs. i. 151; h. mál, to begin one’s speech, Ld. 2; h. ferð, to start, Fb. ii. 38; h. orrustu.
    β. with prep. upp, (hence upp-haf, beginning); hóf Helgi upp mál sitt, Boll. 350; Egill hóf upp kvæðit, E. began his poem, 427; hann heyrði messu upp hafna, Fms. v. 225; hefja upp sálm, to begin a hymn, 623. 35; Flosi hóf upp suðrgöngu sína, F. started on his pilgrimage, Nj. 281; h. upp göngu sína, to start, Rb. 116.
    γ. hefja á rás, to take to one’s feet; síðan hefr hann á rás ok rann til bæjarins, Eg. 237; hinir Gautsku höfðu (thus weak vide hafa C. 2) á rás undan, Fms. iv. 120.
    δ. absol., hann hóf svá, he began thus, Fms. i. 33; þar hef ek upp, vii. 146; þar skal hefja upp við arftöku-mann, start from the a., Grág. i. 62.
    II. impers. to begin; hér hefr Þingfara-bólk (acc.), Gþl. 5; hér hefr upp Kristindóms-bólk, 39, 75, 378; hér hefr Landnáma-bók, Landn. 24; hér hefr upp landnám í Vestfirðinga fjórðungi, 64, 168 (v. l.), 237 (v. l.); hér hefr Kristni-Sögu, Bs. i. 3; nú hefr þat hversu Kristni kom á Ísland, id.; hér hefr sögu af Hrafni á Hrafnsevri, 639; hér hefr upp ok segir frá þeim tíðindum, er …, Fms. viii. 5; áðr en hefi sjálfa bókina, Gþl.; hér hefr sögu Gísla Súrs-sonar, Gísl. (begin.), v. l.: with upp, ok upp hefr Skáldskapar-mál ok Kenningar, Edda (Arna-Magn.) ii. 427; hér hefr upp Konunga-bók og hefr fyrst um þriðjunga-skipti heimsins, Hkr. Cod. Fris. 3; hann kom til Túnsbergs er upp hóf Adventus Domini, Fms. ix. 338.
    III. reflex. to begin; þar hefsk saga Harðar, Landn. 62; hvaðan hefir hafizk sú íþrótt, whence originates that art? Edda 47; hér hefjask upp landnám, Landn. 275; hófsk ríki Haralds konungs, king H.’s reign began, Ld. 2; áðr Rómverja-ríki hófsk, Rb. 402; hófusk (höfðusk, Ed. wrongly) þá enn orrostur af nýju, Fms. xi. 184; hvernig hafizk hefir þessi úhæfa, Al. 125; nú hefsk önnur tungl-öldin, Rb. 34; þá hefsk vetr, 70–78, 436.

    Íslensk-ensk orðabók > HEFJA

  • 25 heilla

    * * *
    (að), v. to enchant, spell-bind, bewitch; heilluð ertu (thou art infatuated), ef þú ætlar, etc.
    * * *
    að, [heill, f.; cp. Dan. hilde = to allure], to bewitch, enchant, spell-bind one; Ketill kvað þær heillaðar, Fms. vi. 110; síðr þik (?) um heilli halir, Hm. 130; ok muntú vera heilluð af úvætti þessum, Fas. iii. 177; heilluð ertu ( thou art infatuated) ef þú ætlar minn hug grimman við þik, i. 194; sprota er hann heillar með augu þeirra manna er hann vill, Od. v. 47.

    Íslensk-ensk orðabók > heilla

  • 26 HROSS

    n.
    1) horse;
    2) mare.
    * * *
    m., spelt hors, Stj. 178: [A. S. hors; Engl. horse; O. H. G. hros; Germ. ross]:— a horse, Hm. 70, Grág. i. 194, 432, 433, 599, Nj. 69, Sturl. iii. 227, Gþl. 190, Eb. 106, Fb. ii. 184, 313; stóð-h., a stud-horse, steed; mer-h., a mare; áburðar-h., a hackney.
    2. spec. a mare, opp. to hestr, a stallion; litföróttr hestr með ljósum hrossum, Gullþ. 14, Hrafn. 6; hestr eða h., N. G. L. ii. 68; ef maðr á hest ( a stallion), þá skal hann annathvárt kaupa hross ( a mare) til, eða fá at láni, 125.
    COMPDS:
    I. hrossa-bein, n. horse bone, horse flesh, Sturl. i. 184. hrossa-beit, f. bite or grazing for horses, Jm. 20, Pm. 38. hrossa-brestr, m. a rattle. hrossa-fellir, m. loss of horses, from hunger or disease, Ann. 1313. hrossa-fúlga, u, f. fodder or pay given to keep a horse, Grág. i. 432. hrossa-fætr, m. pl. horses’ hoofs, Rb. 348; troðin undir hrossa fótum, Fas. i. 227. hrossa-gaukr, see gaukr. hrossa-geymsla, u, f. horse keeping, Grett. 91. hrossa-hús, n. a stable, Fms. i. 108, xi. 407, Grett. 91, Orkn. 218, Bs. i. 285. hrossa-höfn, f. horse-keep, horse pasture, Íb. 6. hrossa-kjöt, n. horse flesh, horse meat, Fms. i. 36. hrossa-kyn, n. horse flesh, Fas. iii. 132. hrossa-letr, n. ‘horse-letters,’ a large coarse hand-writing. hrossa-maðr, m. a groom, Þorst. Stang. 48; Kjartan kvaðsk engi vera h. ok vildi eigi þiggja, Ld. 194. hrossa-móða, u, f. the dirt and loose hairs which come off the coat of an ungroomed horse. hrossa-móðugr, adj. covered with h. hrossa-reið, f. a horse-race, horse-riding, Grág. i. 432, 438. hrossa-skella, u, f. = hrossabrestr. hrossa-slátr, n. horse meat, Nj. 164, Hkr. i. 143, Fms. x. 300. hrossa-sótt, f. horse fever, a kind of horse’s disease. hrossa-stuldr, m. horse stealing, Fms. iii. 147. hrossa-taka, u, f. id., Eb. 56. hrossa-vöndr, m. a horse-whip, Art. hrossa-þjófr, m. a horse-stealer, Hbl. 8. hrossa-þöngull, m. a kind of seaweed, fucus digitatus. hross-bak, n. horse-back, Sturl. i. 146, ii. 219, Jb. 262. hross-bein, n. a horse’s bone, Sturl. i. 184. hross-eigandi, a, m. part. a horse owner, Grág. i. 437. hross-fellir, n. = hrossafellir. hross-fjöldi, a, m. a drove of horses, Glúm. 316. hross-fóðr, m. horse-fodder, N. G. L. i. 240. hross-gjöf, f. the gift of a horse, Sturl. i. 155. hross-görsemi, f. a ‘treasure of a horse,’ a valuable horse, Bs. i. 633. hross-hali, a, m. a horse’s tail, Fms. ix. 18. hross-hauss, m. a horse’s head, Fas. ii. 300: as a term of abuse, afgamall h. hross-hár, n. horse-hair. Hrosshárs-grani, a, m. one of the names of Odin, prob. from wearing a frock or hekla of horse-hair, hross-hófr, m. a horse’s hoof, Al. 156. hross-hvalr, m. [A. S. horshwæl = horse-whale; the Germ. form being wall-ross; Engl. wal-rus], a walrus, Edda (Gl.), Sks. 30 new Ed., Korm. 164, K. Þ. K. 138: ropes of walrus skin (svörðr) were used of old for rigging ships, see king Alfred’s Orosius. hross-höfuð, n. = hrosshauss, Eg. 389. hross-íss, m. (= hrossheldr íss), horse-ice, i. e. ice safe to ride on, Sturl. iii. 21. hross-klyf, f. a horse pack, Karl. 382. hross-lifr, f. a horse’s liver, Hkr. i. 144. hross-nautn, f. using a horse, Grág. i. 432, 441. hross-reið, f. horse-riding, a horse-race, Grág. i. 432, 433, 442. hross-rófa, u, f. a horse’s tail, Fas. iii. 473. hross-síða, u, f. a horse’s side, Orkn. 12. hross-spell, n. the damaging a horse, N. G. L. i. 176. hross-tagl, n. a horse’s tail, Art. hross-tönn, f. a horse’s tooth. hross-verð, n. the worth of a horse, Grág. i. 434, Jb. 273. hross-þjófr, m. a horse-stealer: name of a giant, Hdl. hross-æta, u, f. an eater of horse flesh, which by the old eccl. law might not be eaten.
    II. in pr. names, Hross-kell, Hross-björn, Landn.: local name, Hross-ey, in the Orkneys.

    Íslensk-ensk orðabók > HROSS

  • 27 HUGR

    (-ar, -ir), m.
    1) mind;
    í hug eða verki, in mind or act;
    vera í hug e-m, to be in one’s mind;
    koma e-m í hug, to come into one’s mind, occur to one;
    leiða e-t hugum, to consider;
    ganga (líða, hverfa) e-m ór hug, to pass out of one’s memory, to be forgotten;
    snúa hug sínum eptir (at, frá) e-u, to turn one’s mind after (to, from);
    mæla um hug sér, to feign, dissemble;
    orka tveggja huga um e-t, to be of two minds about a thing;
    orkast hugar á e-t, to resolve;
    ef þér lér nökkut tveggja huga um þetta, if thou be of two minds about the matter;
    2) mood, heart, temper, feeling;
    góðr hugr, kind heart;
    illr hugr, ill temper, spite;
    heill hugr, sincerity;
    reynast hugi við, to make close acquaintance;
    hugir þeirra fóru saman, they loved each other;
    3) desire, wish;
    leggja hug á e-t, to lay to heart, take interest in;
    leggja lítinn hug á e-t, to mind little, neglect;
    leggja hug á konu, to fall in love with a woman;
    mér leikr hugr á e-u, I long (wish) for a thing;
    e-m rennr hugr til e-s, to have affection for one;
    mér er engi hugr á at selja hann, I have no mind to sell him;
    svá segir mér hugr um, I forebode;
    hann kvað sér illa hug sagt hafa ( he had evil forebodings) um hennar gjaforð;
    mér býðr hugr um e-t, I anticipate (eptir gekk mér þat, er mér bauð hugr um);
    mér býðr e-t í hug, it enters my mind, I think;
    gøra sér í hug, to imagine;
    hugr ræðr hálfum sigri, a stout heart is half the battle;
    herða huginn (hug sinn), to take heart, exert oneself.
    * * *
    m., gen. hugar, dat. hugi and hug, pl. hugir; an older form hogr occurs in very old MSS., e. g. hog-gði, 655 xxv. 2, and still remains in the compds hog-vrr etc., see p. 280: [Ulf. hugs = νους, but only once, in Ephes. iv. 17, whereas he usually renders νους etc. by other words, as fraþi, aha, muns; A. S. hyge; Hel. hugi; O. H. G. hugu; Dan. hu; Swed. håg; hyggja, hugga, hyggð, -úð (q. v.) are all kindred words and point to a double final]:—mind, with the notion of thought, answering to Germ. gedanke; hugr er býr hjarta nær, Hm. 94; engi hugr má hyggja, Fms. v. 241; enn er eptir efi í hug mínum, 623. 26; í hug eða verki, in mind or act, Fms. vi. 9; koma e-m í hug, to come into one’s mind, to bethink one, iv. 117, Fb. ii. 120, 325; vera í hug e-m, to be in one’s mind; þat mun þér ekki í hug, thou art not in earnest, Nj. 46, Fms. iv. 143; hafa e-t í hug, to have a thing in mind, intend; renna hug sínum, to run in one’s mind, consider, vii. 19; renna hug or hugum til e-s, Hom. 114; koma hug á e-t, to call to mind, remember, 623. 16; leiða e-t hugum, to consider, Sks. 623; leiða at huga, Skv. 1; ganga, líða, hverfa e-m ór hug, to forget, Ó. H. 157, Fms. vi. 272; snúa hug sínum eptir (at, frá) e-u, to turn one’s mind after (to, from) a thing, iv. 87, Eb. 204; mæla um hug sér, to feign, dissimulate, Fær. 33 new Ed., Hkv. 2. 15, Am. 70; orka tveggja huga um e-t, to be of two minds about a thing, Þjal. 31; orkask hugar á e-t, to resolve, Grett. 207 new Ed.; ef þér lér nokkut tveggja huga um þetta mál, if thou be of two minds about the matter, Odd. 112 new Ed.; ok ljær mér þess hugar (thus emend.) at né einn fái fang af honum, I ween that none will be a match for him, Fms. xi. 96.
    II. denoting mood, heart, temper, feeling, affection; góðr h., a good, kind heart, Hm. 118; íllr h., ill temper, spite, id.; heill h., sincerity, Sól. 4; horskr h., Hm. 90; í góðum hug, in a good mood, Fms. vi. 110, ix. 500 (v. l.), Stj. 453; in plur., vera í hugum góðum, Fas. i. 441 (in a verse); or simply, í hugum, ‘in one’s mind,’ cheerful, Hkm. 9, Hým. 11; bæði reiðr ok í hugum, both when angry and when glad, Post. 168; í reiðum hug, in angry mood, Fms. vi. 4; í hörðum hug, in hard ( sad) mood, distressed, 655 xii. 3; í íllum hug, in evil mood; af öllum hug, from all one’s heart, 686 B. 2 (Matth. xxii. 37), cp. Hm. 125: and adverb., alls hugar, from all one’s heart, Hom. 68; all hugar feginn, Hom. (St.): reynask hugi við, to try one another’s mind, make close acquaintance, Fb. iii. 446; því at hón vildi reynask hugum við hann ( examine him), Fs. 128; hugir þeirra fóru saman, their minds went together, they loved one another, 138.
    III. denoting desire, wish; leggja hug á e-t, to lay to heart, take interest in, Nj. 46; leggja mikinn hug á um e-t, Eg. 42; leggja allan hug á e-t, Ó. H. 44, 55; leggja lítinn hug á e-t, to mind little, Fms. x. 61; to neglect, 96; leggja hug á konu, to love a woman, Fs. 137, Fb. i. 303; leika hugr á e-u, to long, wish for a thing, hón er svá af konum at mér leikr helzt hugr á, Fms. vii. 103, Rd. 254; hugir þínir standa til þess mjök, Hom. 53; e-m rennr hugr til e-s, to have affection for one, Fb. i. 279; e-m er hugr á e-u, to have a mind for a thing, be eager for, have at heart; mér er engi hugr á at selja hann, I have no mind to sell him, Fms. i. 80, iv. 30, vii. 276; er þér nú jammikill hugr á at heyra draum minn sem í nótt? Dropl. 22, Nj. ii.
    2. in plur., personified, almost like fylgja or hamingja, q. v., a person’s ill-will or good-will being fancied as wandering abroad and pursuing their object; for this belief see the Sagas passim, esp. in dreams; þá vakti Torfi mik, ok veit ek víst, at þetta eru manna hugir, Háv. 55; þetta eru íllra manna hugir til þín, Þórð. 65; hvárt syfjar þik, Járnskjöldr faðir? Eigi er, Járndís dóttir, liggja á mér hugir stórra manna, art thou sleepy, father? Not so, daughter, but the minds of mighty men weigh upon me, Fb. i. 258: popular sayings referring to the travelling of the mind, e. g. fljótr sem hugr manns, swift as thought (Germ. gedankenschnell), cp. the tale of the race of Hugi and Thjalfi, Edda, and of Odin’s ravens Hugin and Munin.
    IV. with the notion of foreboding; svá segir mér hugr um, ‘so says my mind to me,’ I forebode, Fs. 127; kveðsk svá hugr um segja, sem konungr myndi úmjúklega taka því, Ó. H. 51; kvað sér ílla hug sagt hafa um hennar gjaforð, her wedlock had boded him evil, Ísl. ii. 19; en kvaðsk þó úvíst hugr um segja, hver …, i. e. he had little hope, how …, Fb. i. 360; e-m býðr e-t í hug, it bodes one, Ísl. ii. 32; bauð konungi þat helzt í hug, at …, Ó. H. 195, Eg. 21 (see bjóða IV); göra sér í hug, to imagine, Fms. viii. 338; telja sér í hug, id., Fb. ii. 322, Eb. 204.
    V. denoting courage; hugr ræðr hálfum sigri, a stout heart is half the battle, a saying, Fms. vi. 429 (in a verse); hugr ok áræði, Stj. 71; með hálfum hug, half-heartedly, faintly; með öruggum hug, fearlessly; herða huginn, Eg. 407, Ó. H. 241; engi er hugr í Dönum, Hkr. i. 338; treysta hug sínum, Odd. 112 new Ed.; hugar eigandi, bold, Fas. i. 522 (in a verse), Korm. 200; bregðask at hug, Þórð. 48; þat segi þér, at mér fylgi engi hugr, Fms. vii. 297; engi hugr mun í vera, Glúm. 356, passim.
    VI. COMPDS: hugarangr, hugarbeiskleikr, hugarbót, hugarburðr, hugarekki, hugarfar, hugarfýst, hugarglöggr, hugargóðr, hugarhræring, hugarhvarf, hugarkraptr, hugarlátliga, hugarlund, hugarótti, hugarreikan, hugarspeki, hugarstyrkr, hugarstyrkt, hugarválað, hugarvíl, hugaræði.
    B. COMPDS: hugást, hugblauðr, hugbleyði, hugblíðr, hugboð, hugboðit, hugborð, hugborg, hugbót, hugbrigðr, hugdirfð, hugdirfl, hugdjarfr, hugdyggr, hugfallast, hugfastliga, hugfastr, hugfár, hugfeldr, hugfesta, hugfróun, hugfró, hugfullr, huggóðr, huggæði, hughraustr, hughreysta, hughreysti, hughryggr, hughvarf, hughægr, hugkvæmi, hugkvæmiligr, hugkvæmr, huglauss, hugleggja, hugleiða, hugleiðing, huglétt, hugléttir, hugleikit, hugleysa, hugleysi, huglítill, hugljúfi, hugljúfr, hugmaðr, hugmannliga, hugmóðr, hugmynd, hugprúðr, hugprýði, hugrakkr, hugraun, hugreifr, hugrekki, hugrenning, hugreynandi, hugró, hugrúnar, hugsjó, hugsjón, hugsjúkr, hugskot, hugsnjallr, hugsótt, hugspakligr, hugspakr, hugspeki, hugspæi, hugsteinn, hugsterkr, hugstiginn, hugstoltr, hugstórr, hugstyrkr, hugstæðr, hugsvala, hugsvalan, hugsvinnr, Hugsvinnsmál, hugsýki, hugsýkja, hugtregi, hugtrúr, hugveikr, hugvekja, hugvit, hugvitr, hugvitsmaðr, hugværr, hugþekkliga, hugþekkr, hugþokkaðr, hugþokkan, hugþokki, hugþótti, hugþungt.
    II. in pl. in a few words, mostly poëtical: hugum-prúðr, adj. = hugprúðr; Hjálmarr inn h., a nickname, Fas. hugum-sterkr, -stórr, -strangr, adj. = hugstórr, etc., Hkv. 1. 1, Korm., Jd. 38, Fas. i. 418.

    Íslensk-ensk orðabók > HUGR

  • 28 HVE

    adv.
    1) how, in what manner (hvé fór með þeim?); h. heitir þú? how art thou named?;
    2) qualifying an a. or adv., how, to what extent; h. gamall maðr hann væri, how old he was; þeir vissu eigi, h. fram var, they did not know the time of day; h. nær? when? (hvé nær mun hann heim koma?).
    * * *
    adv., hvei, Gþl. 495 A; the vowel was prob., as in all similar monosyllables, sounded long, qs. hvé; prop. an old instrumental case from hvat: [Ulf. hwaiva; A. S. hwu; Engl. how; Germ. wie; Swed. huru; Dan. hvor-ledes]:— how, interrog.; ok freista hve þá hlýddi, Ib. 7; bera vætti, hve fyrir sekð hans var mælt, Grág. i. 83; hve for með þeim, Ísl. ii. 341; kveða á, hve þing heitir, Grág. i. 100 (see heita A. II); hve þú heitir, how art thou named? hve margir, how many? Ld. 74; hve mjök, how much? Nj. 24; hve mikill? Fms. vi. 286, Þiðr. 273, Hom. 35; þeir vissu eigi, hve fram var (mod. hvað framorðið var), they knew not the time, of the day, K. Þ. K. 90; spurði, hve gamall maðr hann væri, Ld. 74; þat var með miklum úlíkindum hve ( how violent) stormr var eðr snæfall, Finnb. 312: hve nær, when?; Stj. 339, Fb. ii. 394, Nj. 142, Hom. 9, passim; but see hvenar below.

    Íslensk-ensk orðabók > HVE

  • 29 ÍÞRÓTT

    f. accomplishment, feat, art, skill (vel búinn at íþróttum).
    * * *
    f., also spelt iðrótt, prob. from ið- and þrótt or þróttr, power, qs. ið-þrótt; the long vowel seems due to absorption, analogous to Svíþjóð = Svið-þjóð; the rhyme, iþróttir … níu, Orkn. l. c., shews that the vowel was sounded long: [Dan. idræt; Swed. idrott; but not in Saxon nor Germ.]:—accomplishment, art, skill, in olden times esp. of athletic exercises, but also of literary skill; king Harold (in the verse in Mork. 15, íðróttir kann ek átta) counts eight íðróttir,—poetry, riding, swimming, sliding in snow-shoes, shooting, rowing, playing the harp, and versification; earl Rognvald (in the verse in Orkn. ch. 61) counts nine,—chess playing, Runes, ‘book,’ smíð, sliding on ‘skíð,’ shooting, rowing, playing the harp, and versification; cp. also the tale in Edda of Thor and Útgarða-Loki, where running a race, eating fast, drinking, lifting the cat, and wrestling are among íþróttir. In mod. usage the word is applied especially to the fine arts (painting, sculpture); kann ek þá íþrótt, at engi er hér sá inni er skjótara skal eta mat sinn en ek, Edda 31; vel búinn at íþróttum, Nj. 61; vel at sér görr um íþróttir, Eg. 111; hann lét Gunnar reyna ymsar íþróttir við menn sína, ok vóru þeir engir er né eina íþrótt hefði til jafns við hann, Nj. 46, Edda 31; nú sýnir Sigmundr íþrótt sína, Fær. 76; inna íþrótt, Edda 31; góð íþrótt. id.; með ágætri iðrótt, of music, Bs. i. 155; iðrótt sú er Grammatica heitir, 163; iðrótt þá er grammatica heitir, Clem. 33; af iðrótt þeirri er dialectica heitir, Al. 3.
    COMPDS: íþróttalauss, íþróttamaðr.

    Íslensk-ensk orðabók > ÍÞRÓTT

  • 30 JAUR

    adv. yes indeed, yes certainly.
    * * *
    adv., also spelt júr, Skálda 163 (Thorodd), Art. 126: in mod. usage proncd. double, jur-jór or jir-jór (sounded yer-yor), which word was at the end of the last century still used in the north of Iceland (Thingeyjar-sýsla): [it is a compd particle, from já = yea and r, which may be a pers. pron., analogous to the early Gmn. jâ ich! jâ dû! jâ sî! jâ ir! Grimm’s Gramm. iii. 765; other Teutonic languages have preserved this particle, although in a somewhat different sense, mid. H. G. jâra or jâr-ia, jâra-ja]:—yea, yes! with emphasis, yea, in sooth, yes indeed, yes certainly, as a reply to an expression of doubt or denial. Of this interesting particle only six instances are found in old writers:—three in O. H. L., biskup leit útar í kirkjuna ok sá hvar Ólafr stóð ok mælti, nú er konungr út kominn, þeir sögðu at hann var eigi út kominn.—Answer, Jaur, sagði biskup, sá er sannr konungr, er nú er út kominn, 10; hvat er nú um félag þat er konungrinn á með yðr? þeir drápu niðr höfði ok kváðusk ekki haus félag hafa.—Jaur, sagði hann, þér sögðusk víst vera hans félagar, 45; Maðr svarar, hvá mælir þú þat ?—Jaur, segir hann, þat var mér þá í hug, etc., 69; one in Thorn, (the Norse Recension), ekki var ek þar nærri, ok því sá ek enga þessa hluti, ekki heyrða ek ok þat er þú segir í frá.—Jaur, segir hann, Guð þat veit, at ek em uruggr um þat at ek sá þik þar, 246; one in Art. 126 (spelt júr); and lastly, one in Thorodd, austr, eárn, eir, júr, eyrir, vín, Skálda 163. Gudmund Andreae mentions this particle as in use in his time, and as sounded jör-jur, e. g. er ekki dagr?—answer, jör-jur! viltú ekki þetta?—answer, jör-jur! but his derivation from Lat. jure is erroneous.

    Íslensk-ensk orðabók > JAUR

  • 31 júr

    1.
    yes, Skálda 163, Art. 126; see jaur.
    2.
    = jaur, yes; júr kvað hann, ifast ekki um, Art. 68, cp. Skálda (Thorodd) 163.

    Íslensk-ensk orðabók > júr

  • 32 lækning

    (pl. -ar), f.
    1) cure; Hallr var at lækningu at Hváli, H. was under medical treatment at H.;
    2) medicine (góð l.);
    * * *
    f. a cure, as also the art of healing, Nj. 154, Sks. 117, Stj. 625, Hom. 133, Bs. i. 639–643:—medicine, góð lækning, Pr. 473; lækningar kaup, a fee for a cure, N. G. L. i. 67; lækningar lyf, a medicine, Stj. 272, see lyf; lækuingar bragð, a cure, Fms. viii. 442. lækninga-maðr, m. a leech, = læknir.

    Íslensk-ensk orðabók > lækning

  • 33 MAÐR

    (gen. manns, pl. menn, with the art. menninir), m.
    1) man (irrespective of sex), human being (guð skapaði síðarst menn tvá, er ættir eru frá komnar);
    sýndi maðr manni, one showed it to another, it went from from hand to hand;
    fjöldi manns, a great number of people;
    múgr manns, crowd of people;
    2) degree in kinship;
    vera at þriðja, fjórða, fimta manni, to be related in the third, fourth, fifth degree;
    hann var manni firr en systrungr Bárðar, he was the son of a cousin of B.;
    * * *
    m., qs. mann-r, which form also occurs in old poets, engi mannr und ranni, Vellekla, (for the change of nn before r into ð see the introduction to letter N); gen. manns, dat. manni, acc. mann, plur. menn, qs. menn-r; with the article, menninir, so always in old writers, but in mod. mennirnir erroneously, as if from mennir: the plur. meðr, answering to the sing. maðr, occurs in old poets—meðr vituð öðling æðra, Fms. vii. 87 (in a verse); Norð-meðr róa naðri, vi. 309 (in a verse); meðr fengu mikit veðr, Edda 102; hirð-meðr, veðja, Rekst., all verses of the 11th and 12th centuries; er meðr Myrkvið kalla, Akv. 5: meðr hlutu sár, Fbr. 75 new Ed. (in a verse): gen. pl. manna, dat. mönnum, acc. menn. In Ballads and Rímur after the 15th century, and hence in eccl. writers of later times, a nom. mann is now and then used, esp. in compds influenced by Germ. and Engl., e. g. hreysti-mann, Skíða R. 58; or for the sake of rhyme, ætla þú ekki, aumr mann | af komast muni strafflaust hann, Pass. 14. 17: [Ulf. manna = ἄνθρωπος; in other Teut. languages spelt man, or better mann.]
    B. A man = Lat. homo, Gr. ἄνθρωπος, also people; eigi vil ek segja frá manninum þvíat mér er maðrinn skyldr, þat er frá manni at segja, at maðr er vel auðigr at fé, Nj. 51; mennskr maðr, a manlike man, a human being, opp. to giants or beings of superhuman strength, Gm. 31; menn eru hér komnir ef menn skal kalla, en líkari eru þeir þursum at vexti ok sýn en mennskum mönnum, Eg. 110; flýjum nú! ekki er við menn um at eiga, Nj. 97; þat hafa gamlir menn mælt, at þess manns mundi hefnt verða ef hann félli á grúfu, Eg. 107; þeir ungu menn ( the young people) elskask sín í millum, Mar.; þótt nökkut væri þústr á með enum yngrum mönnum, Ld. 200; fjöldi manns, múgr manns, Fms. ii. 45, 234, xi. 245; þykkir mönnum nökkur várkunn til þess, 192; var þat margra manna mál, at …, Eg. 537, Fms. i. 45; er þat íllt manni? Eg. 604; sá maðr, that person, K. Þ. K. 4; manna beztr, fríðastr …, the best, fairest … of men, passim; allra manna bezt, beyond all men, best of all men, Bs. i. 67; kona var enn þriði maðr, Hkr. iii. 184; hvárr þeirra manna, each of the wedded fair, Grág. i. 476; góðir menn, good men! in addressing, passim: allit., Guði ok góðum mönnum, to God and all good men, Bs. i. 68: sayings, maðr skal eptir mann lifa, man shall live after man (as a consolation), Eg. 322: maðr er manns gaman, man is man’s comfort, Hm. 46; whence huggun er manni mönnum at, Pass. 2. 10: maðr eptir mann, man after man, in succession; or, maðr af manni, man after man, in turn: sýndi maðr manni, man shewed it to man, it went round from hand to hand, Fms. vi. 216; nú segir maðr manni þessi fagnaðar-tíðendi, Bs. i. 181, Þiðr. 142; kunni þat maðr manni at segja at Bróðir felldi Brján, Nj. 275.
    2. phrases, þat veit menn (the verb in sing., the noun in plur.), every one knows that! to be sure! Art. 31, 62, Karl. 48; meðr of veit, Sighvat: mod. viti menn! with a notion of irony; thus also menn segja, men say, (in old poët. usage elliptically, kveða = Lat. dicunt, Vþm. 24, 26, 28, 30, Gm. 13, Hdl. 42, Hm. 11; kváðu, people said, Vm. 33): the sing. maðr = Fr. on, mod. Dan. man (in Dan. man siger), is not vernacular.
    3. in compds. kvenn-maðr, a woman; karl-maðr, a man: of families, Mýra-menn, Síðu-menn, Landn.: inhabitants, people, Norð-menn, Norsemen; Noregs-menn, the men of Norway; Athenu-menn, Athenians; Korintu-menn, Corinthians; of condition of life, leik-menn, laymen; kenni-menn, clergymen; búand-menn, peasants; valds-menn, rulers; kaup-menn, merchants; sjó-menn, seamen; vinnu-menn, labourers.
    4. degree in a lineage: at þriðja, fjórða, fimta … manni, in the third, fourth, fifth … degree, Grág. i. 321; manni firnari en systrungr …, one degree remoter than …, used of odd degrees (e. g. four on one side and three on the other), ii. 172; hann var manni firr en systrungr Bárðar, he was an odd second cousin of B., Bárð. 165; hence tví-menningar, þrí-menningar, fjór-menningar …, a second, third, fourth … cousin, passim.
    II. a man. Lat. vir; vér höfum þrjú skip ok hundruð manna á hverju, Fas. ii. 521; síðan fór hann til manna sinna, Fms. v. 514; greiða eyri gulls hverjum manni, 178; hann fór með of manns yfir landit, iv. 146; and so in countless instances: Sigurðar-menn, the followers of S.; Tuma-menn, konungs-menn, Krist-menn, kross-menn, vii. 293, 299, Ó. H. 216.
    2. a husband; Guð er Kristinnar andar maðr er honum giptisk í trú, Greg. 31: freq. in mod. usage, maðrinn minn, my husband! dóttur-maðr, a son-in-law.
    3. metaph., vera maðr fyrir e-u, to be man enough for it, able to do it; eg er ekki maðr fyrir því, maðr til þess, id.; hann sýndisk eigi maðr til at setjask í svá háleitt sæti, Bs. i. 743; mikill, lítill, maðr fyrir sér, to be a great, strong, weak man, and the like.
    III. the Rune m, see introduction.
    C. COMPDS, manns- and manna-: manns-aldr, m. a man’s life, generation, 623. 10, Fms. viii. 240, Fas. i. 406. manns-bani, a, m. ‘man’s bane,’ a man-slayer, Js. 49, Ni. 119. manns-barn, n. a ‘man’s bairn;’ in the phrase, hvert m., every child of man, Sturl. i. 47. manna-bein, n. pl. human bones, Fms. i. 230. manns-blóð, n. human blood, Nj. 59, Fms. iii. 125. manna-búkar, m. pl. corpses of slain, Fms. iii. 7, xi. 355. manna-bygð, f. human abodes, opp. to the wilderness, Fms. i. 215. manna-bær, m. dwelling-houses, Ann. 1390. manns-bætr, f. pl. weregild, Eg. 259. manns-efni, n. a man to be; gott-m. (see efni), Eg. 368, Fms. i. 174, Fær. 231. manna-farvegr, m. a foot-path, Gþl. 539. manns-fingr, m. a human finger. manna-forráð, n. ‘man-sway,’ rule, dominion; the godord or priesthood is often in the Laws and Sagas so called, Hrafn. 21, Nj. 149, Grág., Ísl. ii. 402, Fms. x. 45. manna-forræði, n. = mannaforráð, Nj. 231, Ld. 310. manns-fótr, m. a human foot, Hkr. ii. 114. manna-fundr, m. a meeting of men, Grág. i. 420. manns-fylgja, u, f., or manna-fylgjur, f. pl. fetches of men, Lv. 69, Fs. 68; see fylgja. manna-för, n. pl. men’s footprints, Eg. 578. manna-grein, f. distinction of men, Fms. viii. 21. manns-hauss, m. a human skull, Þorf. Karl. 242. manns-hár, n. human hair, Edda 4, Fas. iii. 266. manns-hold, n. human flesh, Fms. xi. 235. manna-hugir, m. pl., see hugr III. 2, Háv. 55, Þórð. 17 new Ed. manna-hús, n. pl. men’s houses, Fbr. 77: human abodes. manns-höfuð, manna-höfuð, m. (he human head, K. Á. 1, Fms. x. 280, Nj. 275. manns-hönd, f. a human hand, Fas. i. 66. manns-kona, u, f. a man’s wife, married woman, Grág. i. 335, 337, 341, 344, 380, Bs. i. 777, Sks. 340. manna-lát, n. the loss of men, loss of life, death, Nj. 248, Eg. 585, Orkn. 296. manns-lát, n. a person’s death, decease; heyra mannslát, to hear of a person’s death. manns-líf, n. man’s life, Hom. 6. manns-líki, n. human shape, Edda 9. manna-lof, n. praise of men, Hom. 83. manna-mál, n. human voices, human speech, Nj. 154; or manns-mál, id., in the phrase, það heyrist ekki mannsmál, no man’s voice can be heard, of a great noise. manna-missir, m. the loss of men, Sturl. iii. 7, Fas. ii. 552. manns-morð, n. murder, N. G. L. i. 256. manna-mót, n. = mannfundr, Grág. i. 343. manns-mót, n. manly mien, ‘manfulness,’ Fms. i. 149, xi. 86; þat er mannsmót að honum, he looks like a true man. manna-munr, m. distinction, difference of men, Bs. i. 855. manna-múgr, m. a crowd of people, Fær. 12. manns-mynd, f. the human shape, Stj. 147. manna-reið, f. (a body of) horsemen, Nj. 206. manna-samnaðr, m. = mannsafnaðr, Ísl. ii. 83. manna-seta, u, f. men staying in a place, Ld. 42. manna-skipan, f. the placing of people, as at a banquet, in battle, Korm. 62, Sturl. i. 20, ii. 237. manna-skipti, n. pl. exchange of men, Germ. auswechselung, Hkr. i. 8. manna-slóð, f. ‘man’s sleuth,’ a track of men, Sturl. i. 83. manna-spor, n. pl. men’s footprints. Sturl. ii. 90, Eg. 578, Landn. 191. manna-styrkr, m. help, Þórð. 74. manna-sættir, m. a daysman, peacemaker, Fms. x. 51, Eb. manna-taka, u, f. a reception of men, strangers, Fb. ii. 194. manna-tal, n. = manntal, Hkr. ii. 340. manns-váði, a, m. danger of life, Fms. viii. 224. manna-vegr, m. a road where men pass, opp. to a wilderness, Grett. 115 A, Ld. 328. manna-verk, n. pl. = mannvirki, man’s work, work by human hands, Fb. i. 541. manns-verk, n. work to be done by a person, N. G. L. i., 38, Gþl. 114. manna-vist, f. a human abode. Fms. i. 226, Jb. 9, Orkn. 434. manns-vit, n. ‘man’s wit,’ human understanding, reason, Nj. 106. manna-völd, n. pl.; in the phrase, e-t er af manna-völdum, it is due to human causes, not by natural causes, e. g. of a fire, the disappearance of a thing, or the like, Nj. 76, Fms. ii. 146, iii. 98. manns-vöxtr, m. a man’s stature, Fas. ii. 508, Hom. 112. manna-þengill, m. king of men, the name of Njörð, Gm. 16, Edda 104. manns-æði, n. human bearing, behaviour. manns-æfi, f. man’s lifetime; mart kann skipask á mannsæfinni, a saying, Fms. vii. 156; mart verðr á mannsætinni, útítt var þat þá er vér vórum ungir, Fær. 195.

    Íslensk-ensk orðabók > MAÐR

  • 34 mennt

    f. art, skill, accomplishment (hefir þú til ills þína m.).
    * * *
    f. art, skill, accomplishment; hefir þú til ílls þína mennt, Nj 66; ok er henni flest til mennta gefit, Fas. ii. 148; hón vildi eigi kenna dóttur sinni neitt til mennta, Vígl. 19; allan sóma, fyrst menntina, the instruction, Fms. xi. 430; þú hefir marga hluti til menntar umfram oss bræðr, Hrafn. 17; sýn mennt þína, of swimming, Þórð. 11 new Ed.; mennt í sundförum, Fms. ii. 29.
    2. in plur. menntir; milding hafði menntir þær er mætar vóru í heimi, Ór. 3: learning, doctrine, arts. mennta-maðr, m. a man of high learning; lærdóms-mennt, learning.

    Íslensk-ensk orðabók > mennt

  • 35 plokka

    * * *
    (að), v.
    1) to pluck (tók Randvér hauk sinn ok plokkaði af fjaðrarnar); fig., p. e-t af e-m, to pluck it out of one;
    * * *
    að, plukka, Art. 4, [Engl. pluck; Dan. plukke; Germ. pflücken; for. and borrowed, for reyta (q. v.) is the genuine Icel. word]:— to pluck the feathers of a bird; tók Randvér hauk sinn ok plokkaði af fjaðrarnar, Edda 77; ok plokkuðu hann, svá at af honum eru allar fjaðrar, Fms. i. 118; p. skegg sitt, Karl. 322:—plokka e-t af e-m, to pluck it out of one, to pluck; muntú þau hvárki p. af mér með mútu-gjöfum né heitan, Ld. 150; víða plokkaði hann menn með ráni, Ver. 54; tak ekki meir af henni nauðugri en einn koss, en ef þú plukkar nokkura konu, þá heit ömbun ok halt vel, Art. 4.

    Íslensk-ensk orðabók > plokka

  • 36 SKURÐR

    (-ar, -ir), m.
    2) slaughtering (sauðir ætlaðir til skurðar);
    4) ditch, channel (s. svá breiðr ok djúpr, at þar mátti vel skipum halda); grafa skurð, to dig a ditch;
    5) carving, of art (silfri var rennt í skurðina).
    * * *
    m., gen. skurðar, pl. skurðir, [skera], a scoring, cutting, carving; skurð ok skipti á hvalnum, Grett. 88 A; hón (the church) á skurð ( has a share of whales driven ashore) um öll þing sín … ok skurð í öllum þeim rekum, er…, Ám. 3, Pm. 133; manns-hlut í flutningu ok fullan skurð, Ám. 33; kirkja á skurð fullan milli Ormsár ok Tungu-reka af hverjum hval sem kemr, Pm. 69: of cutting peat, skurðr torfs, Dipl. iii. 6; göra skurði um torfvöllu, iv. 12: a cut, wound, skera sig djúpan skurð, þver-s.: fé til skurðar, cattle for slaughtering, Fms. vii. 218, viii. 60; skurðar-fé, sheep fit for slaughter.
    2. carving (of art); silfri var rennt í skurðina, Fær. 102; stafnar útskornir ok víða í skurðina silfri smellt, Fas. iii. 426; gull-görvar með inum fegrstu skurðum, Str. 4; villa skurða, idolatry, worship of carven idols, 655 ix. B. 2; skurðar gluggr, a carved window, Str. 70.
    3. a ditch, channel, Fas. iii. 449; þessi skurðr svá breiðr ok djúpr at þar mátti vel skipum halda, Fms. v. 167: hence the metaph., hvat sem gengr í skurðinn, cost it what it may; Gísli kvaðsk þó aldrei mundu Kolbeini eið sverja hvat sem í skurðinn gengi, Sturl. iii. 3 (the metaphor from filling up a ditch or perhaps from enamelling, cp. renna í skurðina, above).
    COMPDS: skurðarmaðr, skurðarskírn, skurðaröl.

    Íslensk-ensk orðabók > SKURÐR

  • 37 SMÍÐ

    (pl. -ir), f.
    1) making, building (var þat hús allmjök vandat at allri s.); vera at smíð, to be at the work (H. var nú byrgðr í einu húsi, ok var hann þar at smíðinni); vera í s., to be building (hann sá mann uppi á kirkju þeiri, er í s. var);
    2) work of skill or art, structure (Bifröst er gör með list ok kunnáttu meiri en aðrar smíðir).
    * * *
    f., old plur. smíðir, mod. smíðar; [smiðr and smíð are related to a lost strong verb smíða, smeið]:—craft, smith’s work, work of skill or art; ríss sú smíð síðan í verki, Eluc. 7; ef smíðin únýtisk, Fms. vi. 214; Bifröst er gör með list ok kunnáttu meiri enn aðrar smíðir, Edda 8; öll sjá smíð ( edifice) er studd með stólpum, Eluc. 2; er þar vönduð mjök smíð á, Fas. ii. 541; hús vandað at efnum ok smíð, Fms. vii. 100; til þeirrar smíðar, Bs. i. 134; hann skal hefja smíð upp, K. Þ. K.; taka til smíðar, Fms. ix. 55; var hann þar at smíðinni, he was at the work, vi. 215; vera í smíð, to be ‘on the anvil,’ in hand; hón var í smíð tíu tegi vetra, áðr algör yrði, Ver. 8; hús þat var í smíð sjau vetr, 27 (mod. í smíðum); frum-smíð, a beginner’s work: in the saying, flest frum-smíð stendr til bóta: járn-s., gull-s., tré-s., and metaph. hug-smíð = the ‘mind’s work,’ imagination. ☞ Mod. usage distinguishes between smíð (sing.), the working, and smíði, the work; bar-smíð, beating, battle.
    COMPDS: smíðablástr, smíðaremni, smíðarkaup, smíðarkol, smíðarlýti, smíðartól, smíðatól, smíðaröx.

    Íslensk-ensk orðabók > SMÍÐ

  • 38 VERJA

    * * *
    I)
    (ver; varða; variðr, varðr), v.
    1) to defend (v. sik vel ok frœknliga); v. landit fyrir e-m, to defend the country against one; ek man þó engum hlífa, ef ek á hendr mínar at v., if I have to fight for my life;
    2) v. mál, to defend a cause, opp. to sœkja;
    3) v. e-t, or v. e-m e-t, to guard a place, hold it against a comer (at vísu ætla ek at v. þér ríki mitt); Egill varði dyrrnar, E. held the door; v. e-t laga lýriti, to forbid by a lawful protest;
    4) v. e-u, to keep away (Birkibeinar vörðu eldinum ok fengu sløkkt); v. e-m e-u, to withhold from one; meyjar ástum muna þér verða of varið, the maiden’s love shall not be denied thee;
    5) refl., verjast, to defend oneself (þeir vörðust með drengskap); v. e-u, to defend oneself against (þar mœtti hann finngálkni ok varðist því lengi).
    (ver; varða; variðr, varðr), v.
    1) to wrap, enclose; v. e-n armi, faðmi, to fold in one’s arms, embrace; mun ek vexa vel blæju at v. þitt líki, to shroud thy body; variðr, mounted, adorned (gulli, silfri, járni variðr);
    2) v. sverði, to swing, wield the sword;
    3) v. sér til, to exert oneself; en með því at hann varði sér mjök til, þá spruttu honum fœtr á jakanum, as he exerted himself greatly, his feet slipped on the ice;
    4) to invest money, lay out, expend (hann selr jarðir sínar ok verr fénu til útanferðar); vænta ek, at ek hafa þá vel varit, that I have made a good bargain;
    5) pp. n., varit; áttu svá til varit of menn, at, thou art so well provided with men that; þú átt til þess varit, it is thy nature; e-m er svá varit, at, one is so constituted that (honum var svá v., at hann var undirhyggjumaðr).
    f. outer garment, cloak (hann hafði yfir sér verju, saumaða saman af mörgum tötrum).
    * * *
    pres. ver, pl. verjum; pret. varði; subj. verði; part. variðr, varðr, varinn: [Ulf. warian = κωλύειν; A. S. werjan; Chaucer werye, were; Germ. wehren; Dan. værge]:—to defend; verja sik … hvárt þú verr þik lengr eðr skemr, … verja sik vel ok fræknliga, Nj. 116; verja sik eðr gefask upp, 124; verja sik eðr Helga, 136; verja hendr sínar, 47, 84 (hönd III. 2); verja land fyrir e-m, Fms. i. 23; at jarl verði landit fyrir víkingum, 192.
    2. in law; verja mál, to defend, opp. to sækja; var málit hvárki sótt né varit þaðan af, Nj. 37; ek skal svá mál þetta verja sem ek veit réttast …, 239; vera variðr, varðr sök, enda er hann varðr sökinni, Grág. i. 56; ok er hann variðr sökinni, ii. 36: the law phrase, verja e-t lyriti, to set a veto on, forbid, Grág. passim (see lyritr): also ‘verja’ absol., ‘lyriti’ being understood, Grág. (Kb.) ii. 81, Nj. 87, 240.
    3. verja e-t, or verja e-m e-t, to guard a place, hold it against a comer; Egill varði dyrrnar, held the door, Eg. 239; af vörn drengiligri er Ormrinn var variðr, Fms. x. 364; verja þeim bæinn, viii. 72; þeir ætluðu at verja konungi land, i. 306; at vísu ætla ek at verja þér ríki mitt, ix. 424; úvinir þeirra ætluðu at verja þeim vígi þingvöllinn, ii. 234; ok beiddi at þeir verði honum eigi vígi land sitt, vii. 180; fylkja þar liði mínu ok verja þeim vígit, Nj. 228; eða ætlar þú at verja mér skarðit, Ölk. 37; at hann skyldi eigi verja Rögnvaldi jarli þann hlut ríkis er hann átti, Orkn. 394.
    II. reflex. to defend oneself; þeir vörðusk með drengskap, Fms. i. 104; hann varðisk vel, Nj. 122; svá varðisk hann vel, … varðisk hann þá með annarri hendi, 64; tók hann þá einn þeirra ok varðisk með, Fms. vi. 110; mun ek þér eigi vápuum verjask, ii. 257; hann varð upp at standa ok verjask þeim, xi. 279; mætti hann finn-gálkni ok varðisk því lengi, defended himself against it, braved, fought it a long time, Nj. 183; eitt lopt þat er þeim þótti sem lengst mundi verjask mega, Fms. xi. 117; þá versk hann sökinni, Grág. (Kb.) i. 43.
    B. Though similar in inflexion this word is etymologically distinct from the preceding, having had a radical s, which has since been changed into r; this is seen from the Goth.: [Ulf. wasjan = ἀμφι-εννύναι; A. S. werjan; Engl. wear ( clothes); akin are Lat. vestis, Gr. Ϝεσθής; perh. also the Icel. váð, cp. Hel. wadi = Lat. vestis and wadjan = vestire, a contracting of vast- or vasd- into vâd- instead of assimilating into dd: in vesl, a cloak, the s has been preserved]:—to clothe, wrap, enclose; verja e-n armi, to embrace, fold in one’s arms, Hm. 164, Hkv. Hjörv. 42; verja e-n faðmi ljósum, … varði hvítan háls Völundar, Vkv. 2; hann varði mey varmri blæju, Og. 7; ok léttliga líni verðit, Gkv. 3. 2 (both the latter phrases refer to a wedding); vexa vel blæju at verja þitt líki, to shroud thy body, Am. 101.
    2. to mount, of metalwork; skutla silfri varða, Rm. 29; af gulli vörðu altari, a gold-adorned altar, Geisli; sverð varið gulli, Hkv. Hjörv. 8.
    3. part. fagr-variðr, fair-dressed, Vkv. 37; brúðr baug-varið, a ring-wearing bride, Hkv. 2. 33; grætr þú, gull-varið, thou gold wearer, clad in gold, 43; málmr hring-variðr, gold-enamelled metal, Skv. 3. 64; dreki járni varðr, iron-mounted; jarn-varðr yllir, Darr.; örkin var gulli varið útan, Ver. 22.
    4. verja sverði, to wield the sword, Hðm. 8.
    II. metaph. to invest money, lay out; varði Ingólfr fé þeirra til Íslands-ferðar, Landn. 32; selr jarðir sínar ok verr fénu til útan-ferðar, Ld. 158; hann hafði varit þar til fé miklu, Eg. 79; verja varningi, Barl. 68; verja aurum sínum í gimsteina, 623. 19; hann verr sumt í gripi, O. H. L. ch. 56; verja fé sínu í lausa-eyri, Eg. 139; hann er sjálfs síns líf ok líkam (lífi ok líkama) varði, Magn. 468; fimtán hundruð varið í Norrænan eyri, Lv. 25; þeir vörðu varningi sínum í trausti Arinbjarnar, Eg. 465; fengu þeir fullendi fjár, allir þeir er nakkvat höfðu at verja, Fas. ii. 513; var enn tírætt hundrað úvart, not used up, D. N. ii. 154; þeir menn er vart hafa til Grænlands, who have invested money in coasting Greenland, Grág. (Kb.) ii. 197; nú leggja menn félag sitt ok verja ór einum sjóð, Jb. 406; vænti ek at ek hafa því vel varit, that I have made a good bargain, Ld. 284; veit ek at því mun öllu bezt varit er ek hefi gört til þakka yðvarra, Eg. 63; þykkir honum því ílla varit, er …, Fms. xi. 58.
    2. to exert oneself; en með því at hann varði sér mjök til, þá spruttu honum fætr á jakanum, but as he strained himself much, his feet slipped on the ice, Eb. 238.
    III. reflex., hann tók mikit kaup … honum varðisk þat svú, at hann hafði mat ok klæði, ok ekki um þat fram, Sturl. i. 146 C; hversu versk fénu, how does the money increase? Fms. vi. 238.
    2. part. varit; áttú svá til varit of menn, at …, than art so provided with men, that …, Nj. 55; þú átt til þess varit, that is thy nature, Ölk. 35 C; örorðr muntú, áttú ok lítt til þess varit, Fms. iv. 257; son Melkorku var sköruligr, enda átti hann til þess varit, Ld. 82; fullvel ætta ek til þess varit, Mkv., see fara A. VI. 2. β: the participles of the two verbs fara and verja having here been confused with one another.

    Íslensk-ensk orðabók > VERJA

  • 39 VÆTTR

    (pl. -ir), f.
    1) wight, being; þegi þú, rög v., hold thy tongue, vile being;
    2) esp. a supernatural being; hjálpi þér hollar vættir, way the gracious powers help thee; heiðnar vættir, heathen fiends; illar vættir, evil beings;
    3) ekki vætta, no whit, nothing at all (höfðu þeir ekki vætta at sök); as adv. not at all (ekki vætta hræddr); øngu vætta vildi hann eira, he would not spare anything.
    * * *
    f., dat. vætti, Grett. 176 new Ed., Hom. 129 (Ed.); used neut., Hom. 195, l. 4: [A. S. wiht; Engl. wight; Germ. böse-wicht]:—a ‘wight,’ being; Brynhildar, armrar vættar, Gkv. 1. 22; vön sé sú vættr vers ok barna, 23; Brynhildar, armrar vættar, 22; þegi þú, rög vættr, Ls. 59, 61, 63; þá segi ek þér, vesöl vettr, Hom. 152; nú sá þér hverjar vættir er þess höfðu neytt, mýss ok ormar, Ó. H. 109.
    2. esp. of supernatural beings; svá brenna mik nú bænir Ólafs konungs, sagði sú vættr, Ó. H. 188; Guð, hví metr þú þik þess, at sýna afl þitt við jamnústyrkt vætr sem ek em, Hom. 195; ertú maðr eða andi eðr önnur vættr, Art. 79; hollar vættir, Frigg ok Freyja ok fleiri goð, Og.; blóta heiðnar vættir, K. Þ. K.; hann hafði kastað trú sinni ok görðisk guðníðingr ok blótaði nú heiðnar vættir, Nj. 272; hann kvað íllar vættir því snemma stýrt hafa, Korm. 240; kann vera nokkur íll vættr hafi lagizk á féit, Fms. xi. 158; ú-vættr, an ‘un-wight,’ an evil wight; mein-vættr, q. v.; görninga-vættr, galdra-v., a sorceress; þeirri görninga vætti, Grett. 176; land-vættir, q. v.: vitta vettr, a ‘witch wight,’ a sorceress, Ýt.
    B. vætta or vetta, in the phrase, ekki vætta, no whit, naught; dat. engu vætta, gen. enskis vætta. Mr. Jón Thorkelsson, of Reykjavík, suggests that vætta is a nom. neut. (like auga), of which vætna (see hvat-vetna) is the gen. plur. (as augna from auga); ekki vætta ( nobody) má forðask, Sks. 82; ok kemsk ekki vætta yfir, Art. 28; ok skorti (ekki) vætta um vetrinn, Fms. v. 313; höfðu þeir ekki vætta at sök, viii. 18; þeim var nú ok ást á öngu vetti (vetta?) nema á Guði einum, Hom. 129 (Ed., see foot-note); sem honum hefði enskis vetta verit at grandi, 125 (Ed.); svá mikit kafa-fjúk með frosti at engu vetta var út komanda, Fs. 54; öngu vætta vildi hann eira, Fms. xi. 90; ok öngu vætta vanat, Stj. 279; hann gefr sér ekki vætta (naught, not a whit) um hans úvitrleik, 22; hann var ekki vætta hræddr, not a whit afraid, 154; anza ekki vætta, to heed not, 81; nokkut vætta, aught, something, 164, 181, 280.
    C. vætr, as an adverb = naught, cp. Goth. ni-waiht or waiht-ni = οὐδέν, μηδέν, the negative particle né being dropped; hyggsk vætr hvatr fyrir, Ls. 15; át vætr Freyja, svaf vætr Freyja, Þkv.; vinna vætr, Vkv. 39; sér vætr fyrir því, Skv. 1. 39; leyfi ek vætr, I praise it not, Eg. (in a verse).
    2. with gen., vætr manna, no man, Hbl. 22; vætr véla no fraud, Am. 5; vætr hjóna, none of the household, 94; ey-vit (q. v.), aught.

    Íslensk-ensk orðabók > VÆTTR

  • 40 yðvarr

    poss. pron. your; yður fór, your journey; yðvart ríki, your kimgdom; tvá hesta skal hafa hverr yðarr, each of you shall have two horses.
    * * *
    possess. pron., from yður, n. yðvart, gen. yðvars, yðvarrar, yðvars; dat. yðrum, yðvarri, yðru; acc. yðvarn, yðra, yðvart; pl. yörir, yðrar, yður; gen. yðvarra; dat. yðrum; acc. yðra, yðrar, yður: the v is often dropped, thus, yðarr, yðarn, yðars, yðart: in mod. speech and partly in writing an indecl. yðar has been substituted: [Ulf. ïzwar = ο υμων; A. S. eower; Engl. your; cp. provinc. Engl. yourn; Germ. euer; Dan. jer]:—your; konungr yðarr … yðarr kraptr, Fms. x. 17; yðarri brautferð, 289; yðarra manna, Al. 61; til þakka yðvarra. Eg. 63; höfðingja yðvars, Nj. 8; konungum yðrum, id.; yðvarr vegr, Eg. 423; fund yðvarn, 424; yður för, Nj. 90; yður tign, Fms. x. 367; yðvarri tign, vi. 72, x. 234; yðars ríkdóms, id.; yðvart ríki, með yðrum styrk, i. 87; eyrindi yðart, x. 218; konung yðarn, 11; yðarn Kristinndóm, Hom. 33; þræli yðrum, 623. 30; skipti yður, Eg. 424; yður salkynni, Skm.
    2. hverr yðarr, who of you? Fms. ix. 330; tvá hesta skal hafa hverr yðarr, Nj. 32.
    3. þá kallaði einn maðr, hví róa djöllar yðrir fyrir oss í alla nótt, ye devils (cp. þinn), Fms. ix. 50.

    Íslensk-ensk orðabók > yðvarr

Страницы

См. также в других словарях:

  • Art history — is the academic study of objects of art in their historical development and stylistic contexts, i.e. genre, design, format, and look. [ [http://wordnet.princeton.edu/perl/webwn?s=art%20history Art History] . WordNet Search 3.0, princeton.edu]… …   Wikipedia

  • Art Contemporain — Cet article fait partie de la série Art contemporain Artistes …   Wikipédia en Français

  • Art Contemporain Africain — L’Art contemporain africain est très dynamique. Il s inspire aussi bien des traditions du continent que, et c est de plus en plus le cas, des réalités urbaines contemporaines d une Afrique en mutation, qui se cherche encore une identité. Les… …   Wikipédia en Français

  • Art Médiéval — Les mosaïques des églises monumentales ont été le couronnement de l art byzantin. Une des mosaïques les plus célèbres subsistant est dans l Église de la Sainte Sagesse dans l ancienne Constantinople l image du Christ sur les murs de la galerie… …   Wikipédia en Français

  • Art Sacré Médiéval — Art médiéval Les mosaïques des églises monumentales ont été le couronnement de l art byzantin. Une des mosaïques les plus célèbres subsistant est dans l Église de la Sainte Sagesse dans l ancienne Constantinople l image du Christ sur les murs de… …   Wikipédia en Français

  • Art athée — Art contemporain Cet article fait partie de la série Art contemporain Artistes …   Wikipédia en Français

  • Art medieval — Art médiéval Les mosaïques des églises monumentales ont été le couronnement de l art byzantin. Une des mosaïques les plus célèbres subsistant est dans l Église de la Sainte Sagesse dans l ancienne Constantinople l image du Christ sur les murs de… …   Wikipédia en Français

  • Art sacre medieval — Art médiéval Les mosaïques des églises monumentales ont été le couronnement de l art byzantin. Une des mosaïques les plus célèbres subsistant est dans l Église de la Sainte Sagesse dans l ancienne Constantinople l image du Christ sur les murs de… …   Wikipédia en Français

  • Art sacré médiéval — Art médiéval Les mosaïques des églises monumentales ont été le couronnement de l art byzantin. Une des mosaïques les plus célèbres subsistant est dans l Église de la Sainte Sagesse dans l ancienne Constantinople l image du Christ sur les murs de… …   Wikipédia en Français

  • art — [ ar ] n. m. • Xe, d ab. « science, savoir », puis « moyen, méthode »; lat. ars, artis; souv. fém. jusqu au XVIe I ♦ Ensemble de moyens, de procédés réglés qui tendent à une fin. 1 ♦ (1160) Vx Moyen d obtenir un résultat (par l effet d aptitudes… …   Encyclopédie Universelle

  • Art theft — is the theft of art. This is usually done for the purpose of resale or ransom; occasionally thieves are also commissioned by dedicated private collectors. Stolen art is also often used between criminals in an underworld banking system as… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»